بسم اهللا الرحمن الرحيم

بهداشت محيط و پسماندها

كارشناس بهداشت محيط

1

بسم اهللا الرحمن الرحيم

بهداشت محيط و پسماندهاآموزشي جزوه

كارشناس بهداشت محيط –زليخا آتشي : تهيه و تنظيم

1394تابستان

بسم اهللا الرحمن الرحيم

جزوه

تهيه و تنظيم

2

فهرست مطالب

صفحه عنوان

3 مقدمه

بهداشت مواد غذايي -1

3-4 ويژگيهاي مواد غذايي -1-1

4 بهداشت گوشت -1-2

4-5 ايمني غذا -1-3

5-6 بيوتروريسم -1-4

6-7 نگهداري مواد غذايي -1-5

6-7 خارح كردن مواد غذايي از حالت انجماد -1-6

7 بهداشت يخچال، فريزر و سردخانه -1-7

7 ده دستور طاليي سازمان جهاني بهداشت براي تهيه غذاي سالم -1-8

بهداشت آب بيمارستان -2

8-10 مديريت كنترل كيفي آب آشاميدني -2-1

10-11 پايش تاسيسات آب خدمات بهداشتي درماني -2-2

11-13 آالينده هاي آب آشاميدني -2-3

مديريت پسماندهاي بيمارستاني -3

14 طبقه بندي پسماندهاي ويژه پزشكي -3-1

14-15 خطرات بهداشتي پسماندهاي عفوني و نوك تيز و برنده -3-2

15-21 اجزاي مديريت پسماند پزشكي -3-3

24- 21 كارگروه مديريت پسماند و تعيين مسئوليت -3-4

24 خدماتي توصيه ها براي كادر -3-5

ضدعفوني و استريليزاسيون -4

25 تعاريف -4-1

26 طبقه بندي ابزار و عوامل مرتبط با مراقبتهاي پزشكي -4-2

27 مهمترين تغييرات توصيه شده -4-3

27-29 ضدعفوني كننده هاي شيميايي / ضدعفوني-4-4

29- 30 بهداشتي -ضدعفوني كردن تجهيزات درماني-4-5

30- 31 دعفوني كننده آلودگي ميكروبي مواد ض-4-6

31 لزوم برچسب گذاري ظروف نگهداري مواد شوينده -4-7

31 شرايط جايگاه نگهداري مواد شوينده و گندزدا و روشهاي نگهداري -4-8

32 در هنگام نظافت و گندزدايي و ايمني بهداشتينكات -4-9

33- 34 لوزي آتش -4-10

3

:مقدمه

ارتقاء سطح بهداشت محيط بيمارستان ها نقش مهمي در تامين رفاه جسمي، رواني و اجتماعي مراجعين و نيز

ارد و بي توجهي و عدم رعايت موازين بهداشتي مي تواند خسارات جبران پيشگيري از انتقال آلودگي ها و عفونت ها د

امروزه با توجه به پيشرفت علم و دانش و تكنولوژي و صنعتي شدن بخش عظيمي از . ناپذيري را از خود به جاي گذارد

مارستاني، مواد فعاليت هاي تشخيصي و درماني، وجود منابع و تجهيزات پرتوزا، وجود مواد شيميايي، عفونت هاي بي

زايد و پسماندهاي بيمارستاني، عوامل زيان آور محيط كار مانند صدا، ارتعاش، تشعشع و نيز انواع آالينده ها و

از عوامل تهديد كننده سالمت و خطرناك در مجموعه هاي درماني بوده كه مي توان ... ميكروارگانيسم هاي بيماريزا و

بهره گيري از توان علمي و دانش روز و كنترل عوامل زيان آور فوق كمك شاياني با رعايت اصول و موازين بهداشتي و

در جهت بهبود وضعيت محيطي و حفظ سالمت محيط زيست و جامعه داشته و گامي موثر در امر پيشگيري و ارتقاء

.سطح بهداشت و سالمت برداشت

:بهداشت مواد غذايي .1

:بهداشت محيط آشپزخانه

قانون مواد 13مسايل ساختماني در آشپزخانه هاي بيمارستاني بايستي منطبق بر اساس ماده شرايط بهداشتي و

.خوردني و آشاميدني و آرايشي بهداشتي باشد

.يك مترمربع پيش بيني مي شوداندازه آشپزخانه به تعداد بيماران بستگي دارد و مساحت آن به ازاي هر تخت

:ويژگيهاي مواد غذايي -1-1

نده مواد غذايي بسته بندي شده بايد با تركيبات تشكيل دهنده كه بر روي بسته بندي آن مواد تشكيل ده - 1-1-1

ماده غذايي درج شده است مطابقت داشته باشد و وجود هر ماده ديگري در آن بعنوان تقلب محسوب مي

.گردد

.مواد غذايي آماده مصرف بايد از مواد غذايي خام و شسته نشده جدا نگهداري گردد - 1-1-2

.دادن مواد خوردني و آشاميدني در معرض تابش مستقيم نور خورشيد مجاز نمي باشد قرار - 1-1-3

.بايد از تماس مواد غذايي اعم از بسته بندي و غيربسته بندي با سطوح آلوده خودداري گردد - 1-1-4

مواد خوردني و آشاميدني بسته بندي بايد در شرايط مناسب طبق دستورالعمل قيد شده بر روي بسته بندي - 1-1-5

.و نگهداري گردد حمل

از تماس مستقيم مواد غذايي با كف زمين خودداري گردد و مواد غذايي بر روي قفسه يا پالت با ارتفاع حداقل - 1-1-6

.سانتي متر از كف زمين نگهداري گردد 15

مواد غذايي خام حيواني در مرحله حمل و نقل، نگهداري و آماده سازي بايد از ساير مواد غذايي جدا نگهداري - 1-1-7

).بجز در مواردي كه اين گروه از مواد غذايي بصورت فريز شده و داراي بسته بندي صنعتي باشد(ردد گ

4

بايد از قرار دادن مواد غذايي بدون پوشش در يخچال و فريزر خودداري گردد - 1-1-8

.بايد از نگهداري مواد غذايي پخته و خام، شسته و نشسته در كنار هم در يخچال خودداري گردد - 1-1-9

.و سفيد در سردخانه و يخچال بايد جداگانه نگهداري گرددگوشت قرمز -1-1-10

:بهداشت گوشت -1-2

سبدهاي مشبك پايه دار با گنجايش حداكثر (حمل گوشت طيور تازه خنك شده، بايد درون ظروف مناسب - 1-2-1

.انجام گردد) دو رديف

.نمي باشدمجاز ) خارج استاني/داخل استاني(يخ پوشاني مرغ با استفاده از پودر يخ جهت حمل مرغ - 1-2-2

درجه سلسيوس بوده و كارتن هاي حاوي مرغ ) �18(سردخانه نگهداري مرغ منجمد بايد داراي برودت - 1-2-3

.منجمد در پالت بطور مناسب طوري چيده شود تا برودت سالن به تمامي بسته ها برسد

.در داخل بسته بندي گوشت مرغ تازه يا منجمد نبايد آب يا خونابه وجود داشته باشد - 1-2-4

.نبايد از نايلون غير شفاف جهت بسته بندي مرغ منجمد استفاده گردد - 1-2-5

:ايمني غذا -1-3

بسياري از بيماراني كه بيماري آنان وخيم است يا سيستم ايمني آنان . ايمني غذا از جهات مختلف داراي اهميت است

براي كنترل بهداشت و .طي بيماري در بيمارستان سركوب شده است، قدرت مقابله با مسموميت غذايي را ندارند

ايمني، كنترل نقاط بحراني ضروري است و بسياري از موضوعاتي كه ممكن است به ظاهر ربطي به موضوع غذا نداشته

باشند بر روي سالمت و امنيت غذايي تاثيرگذار باشند از جمله در مديريت اجرايي پسماند اين تاثيرگذاري واجد اهميت

.است

در اين خصوص نقش . يت دارد تا از ايمني و بهداشت مواد غذايي اطمينان حاصل نمايدمديريت بيمارستان مسئول

ظر قانوني نمديريت بيمارستان براي به خطر نيفتادن ايمني غذاها، از . كارشناس بهداشت محيط مهم و برجسته است

بايد ارزيابي خطر كاملي از محصوالت غذايي، روشهاي خدمت رساني و عمليات تهيه غذا در بيمارستان انجام و سيستم

اين سيستم مديريتي با نام . كاهش خطرات عمده در توليد غذا را پياده نمايدمديريت و شاخصهاي كنترل براي

HACCP ( Hazard Analysis and Critical Control Point ) شناخته شده است و براي كنترل، محدود كردن

اين كنترل ها با . و كاهش خطرات بالقوه تهديد كننده مواد غذايي و باقي ماندن آنها در حد ايمن بكار برده مي شود

غذا در اين كنترل، همه نقاط بحراني از انتخاب تهيه كننده. توجه به نقاط خاص بحراني در ايمني غذا صورت مي گيرد

. و مشخصات محصول گرفته تا مراحل آماده سازي، پخت، ذخيره و نگهداري و انتقال غذا مورد ارزيابي قرار مي گيرند

نقش كارشناس تغذيه در گروه ارزياب، ارائه توصيه هاي تخصصي به اعضاء مديريت خدمات غذايي در قالب آموزش

مانند ماست ( غذاهايي كه ذاتا حاوي باكتري هستند . ان استهاي دوره اي در مورد آسيب پذيري گروه خاصي از بيمار

يا برخي ديگر از بيماران آسيب پذير براي بيماراني با سيستم ايمني سركوب شده ) و برخي نوشيدني هاي پروبيوتيك

ممكن است مناسب نباشند و يا غذاهاي تهيه شده به روش ارگانيك بعلت استفاده از كود حيواني بجاي كودهاي

اين . يميايي كه براي باروري محصوالت كشاورزي مورد استفاده قرار مي گيرند، حاوي ارگانيسم هاي فراواني هستندش

5

غذاها بايد مراحلي را براي اطمينان از ايمن بودنشان طي كنند و نبايد به شكل خام توسط اينگونه بيماران مصرف

ت غذايي با كارشناس بهداشت محيط است و همكاري مسئوليت پياده سازي سيستم مديريتي بهداشت خدما. شوند

همكاري اين دو كارشناس بايد كامال هماهنگ، هم سو و مطابق با شرح وظايف . كارشناس تغذيه از ضروريات است

.تعيين شده باشد

:دبررسي و تعيين قرار گير بايد هفت اصل زير مورد HACCPبه منظور انجام برنامه •

بالقوه، تجزيه و تحليل خطرات و تعيين اقدامات الزم به منظور پيشگيري مشخص نمودن تمامي خطرات .1

تعيين نقاط كنترل بحراني .2

اين نقاط شامل كليه مراحلي از توليد ماده غذايي، از ماده خام تا محصول نهايي و حتي هنگام سرو كردن ماده

. پختن، سرد كردن، بسته بندي كردنمانند . غذايي است كه در آن خطر احتمالي مي تواند كنترل يا حذف گردد

براي بيان ساده تر، نقاط كنترل بحراني، نقاط يا مراحلي از فرآيند است كه مي توان با كنترل آنها آلودگي را حذف

.يا كنترل نمود

تعيين حد يا حدود بحراني براي هر نقطه بحراني .3

ق حداقل دما و زمان مورد نياز براي فرآيند براي مثال، براي يك ماده غذايي پخته، اين روشها ممكن است تلفي

.پختن باشد تا از حذف هرگونه عامل مضر اطمينان حاصل شود

برقراري سيستم پايش و كنترل براي هر نقطه بحراني .4

.اين روشها ممكن است شامل تعيين چگونگي و روش استفاده از دما و زمان براي پخت محصول باشد

بعنوان مثال، . مواردي كه سيستم پايش مشخص كند كه نقاط بحراني تحت كنترل نيستانجام اقدامات اصالحي در .5

.فرآيند مجدد يا معدوم كردن مواد غذايي، در صورتيكه حداقل دماي الزم براي فرآيند پخت اعمال نشده باشد

HACCPتعيين روشهايي بمنظور تاييد عملكرد كارايي سيستم .6

دهنده كارايي دما و زمان ثبت شده، براي اطمينان از عملكرد مناسب واحد پخت بعنوان مثال، شيوه هايي كه نشان

مانند آزمايشات ميكروبي. باشد

مستندسازي روش ها و ثبت و بايگاني مناسب براي اصول و كاربرد آنها .7

شده براي اين واحد اطالعات مكتوب از خطرات و روشهاي كنترل آنها، پايش نيازهاي ايمني و اقدامات الزم انجام

.تصحيح مشكالت احتمالي را دربر مي گيرد

HACCPبازرس بهداشت محيط مي بايست در هنگام بازديد از آشپزخانه بيمارستان به قوانين مواد غذايي از جمله

بعضي از محدوديت هاي بحراني كه بايد اندازه . توجه كند و شرايط الزم براي كنترل محدوديت هاي بحراني بعمل آيد

، فعاليت pH ،)پخت و پز، نگهداري و حرارت مجدد( ري شود ممكن است شامل درجه حرارت فرآورده هاي غذايي گي

6

اندازه گيري نور، ارزيابي سيستم شستشو و . ، غلظت افزودني هاي غذايي و غلظت ضدعفوني كننده ها باشد)��(آبي

.هم جزء مواردي اند كه در بازرسي بايد اندازه گيري شوند. ..گندزدايي، كنترل آفات و جوندگان، اندازه گيري تهويه و

:بيوتروريسم -1-4

عبارت است از ايجاد ترس و وحشت با بهره گيري از عوامل بيولوژيك مختلف يا سوء استفاده از عوامل ميكروبي يا

انسانها و نابودي دامها و فرآورده هاي آنها يا بعبارت جامع تر استفاده از عوامل بيولوژيك بمنظور ارعاب يا هالكت

.گياهان

مهمترين عوامل سببي بيوتروريسم عوامل بيماريزاي نوپديدي هستند كه با بهره گيري از مهندسي ژنتيك، قابليت

و داراي ماهيت ايجاد بيماري در سطح وسيع، كشندگي زياد و اثرات تغيير و توليد و انتشار انبوه را دارا مي باشند

كره بهداشت عمومي مي باشد و لذا در جوامع مختلف از ضرورتهاي ديگر استقرار نظام مراقبت تخريبي عظيم بر پي

همه روزه داستان شيرخشك ها و گوشت هاي آلوده را كه به راحتي به كشورهاي مصرف .بيماريهاي منتقله از غذا است

.هاستجنون گاوي و يا تب برفكي نيز بر سر زبان . كننده ارسال مي شوند، مي شنويم

اظالعات حاصل از تجزيه و تحليل وضعيت بيماريهاي منتقله از غذا در نهايت در اختيار بخشهاي مختلف از جمله

ارگيري اقدامات مداخله اي الزم ازاز مزرعه تا سفره قرار گرفته تا با بك) Food Safety(مسئولين حفظ سالمت غذا

.بروز بيماري در زنجيره غذايي مردم پيشگيري شود

:نگهداري مواد غذايي -1-5

اگرچه نگهداري مواد غذايي يك دانش روز است و روشهاي علمي متعددي براي حفظ كيفيت و سالمت غذا وجود دارد

اما اين يك امر مسلم است كه مصرف غذاي تازه، سالم تر از مصرف . كه در تمام دنيا هم مورد استفاده قرار مي گيرد

.شده و در يخچال يا فريزر نگهداري شده استغذايي است كه مدت ها قبل تهيه

غذايي در برابر در بحث نگهداري غذا اولين نكته اي كه بايد به آن دقت شود، تفاوت حساسيت گروههاي مختلف

.آلودگي است

توصيه هاي بهداشتي در زمينه نگهداري و مصرف مواد غذايي -1-5-1

دقيقه جوشانده شوند و غذاهاي جامد نيز بايد 3غذاهاي مايع مثل شير بايد پس از خروج از يخچال حداقل •

.پس از حرارت ديدن كافي و گرم شدن ميل شوند

مواد غذايي قبل از قرار گرفتن در يخچال، بايد شسته شود و تنها استثناي اين توصيه، تخم مرغ است كه •

.شستن آن، به از بين رفتن پوشش محافظ پوسته اش منجر مي شود

م فريزري تهيه شده، بايد در همان وعده مصرف شود و غذاي حاصل از اين مواد نبايد اگر غذايي از مواد خا •

مي شود و مجددا در فريزر يا يخچال نگهداري شوند زيرا فريزر باعث كريستاله شدن آب داخل مواد غذايي

چون كريستال ها نسبت به آب در حالت مايع، فضاي بيشتري را اشغال مي كنند، بر همين اساس اين

7

حال اگر غذاي حاصل از اين مواد مجددا داخل يخچال قرار . كريستالها باعث انفجار ديواره سلولي مي شوند

.گيرند هضم و جذب غذاي اخير، بسيار مشكل خواهد بود

رعايت نكات بهداشتي در تهيه، نگهداري و پخت . از جمله مواد غذايي كه سريعا فاسد مي شود گوشت است •

گوشت نبايد . تابستان، در پيشگيري از فساد آن و مسموميت غذايي اهميت زيادي داردگوشت بويژه در فصل

.ساعت در دماي اتاق قرار بگيرد 2در مرحله قبل از انجماد بيش از

اگر در اين مرحله گوشت را شسته ايد قبل از بسته بندي منتظر بمانيد تا كامال خشك شود، زيرا هرچقدر •

. كريستالهاي يخ كمتر باشد فرآيند انجماد بهتر انجام مي گيرد و زمان ماندگاري گوشت بيشتر مي شود

زان اسيدي بودن، محيط يعني مي pHگوشت بعلت داشتن رطوبت باال، مواد نيتروژني و معدني و همچنين •

.بنابراين توجه به شرايط نگهداري آن بسيار مهم است. مناسبي براي رشد ميكروارگانيسم هاست

كارشناسان مي گويند باز شدن يخ بهتر . باشد، بهداشتي تر است يخ بستن گوشت كه هرچه سريع تربرخالف •

نابه حاصل از باز شدن يخ گوشت، در واقع خو. است به طور تدريجي صورت بگيرد تا بافت گوشت از بين نرود

.ناشي از همين تجزيه بافت گوشت است

ميكروارگانيسم ها در محيط اسيدي رشد نمي كنند و بهتر است غذاهاي گوشتي با آب ليمو ترش و يا دوغ •

.ترش خورده شوند تا احتمال مسموميت غذايي كمتر شود

:خارج كردن مواد غذايي از حالت انجماد -1-6

:خ زدايي مواد غذايي با توجه به شرايط مركز مي توان از روشهاي زير استفاده نمودبراي ي

درجه سلسيوس يا پايين تر تا ذوب شدن يخ 5نگهداري ماده غذايي منجمد در دماي يخچال و در دماي .1

درجه سلسيوس يا پايين تر باشد، 21در صورتي كه دماي آب (مستغرق كردن ماده غذايي منجمد در آب .2

اده غذايي بايد در كيسه هاي پالستيكي كه نشتي نداشته باشد قرار داده شود و دماي در قسمت هاي ذوب م

).درجه سلسيوس نرسد و مواد غذايي بالفاصله بعد از يخ زدايي پخته شود 5شده به باالي

بالفاصله بايد ماده بعد از يخ زدايي ماده غذايي در مايكروويو (يخ زدايي ماده غذايي منجمد در مايكروويو .3

)غذايي پخته شود

:بهداشت يخچال، فريزر و سردخانه -1-7

در يخچال هاي فاقد دماسنج، بايد از دماسنج (سردخانه، يخچال و فريزر بايد مجهز به دماسنج سالم باشند •

).پرتابل براي كنترل دوره اي دما استفاده گردد

حباب آن روي قشر بااليي كاال قرار گرفته و با آن در يخچالهاي ويتريني بايد داراي دماسنج هاي سالم كه •

.تماس است باشد تا كنترل دما ميسر گردد

.درجه سلسيوس يا پايين تر باشند) �24(تا ) �18(فريزرها بايد قادر به حفظ دماي •

8

محصوالت منجمد مانند يخچالهاي ويتريني براي نگهداري كوتاه مدت كاالهاي منجمد طراحي شده اند و •

در صورت نياز به نگهداري طوالني بايد از فريزر يا . هي نبايد مدت زيادي در اين يخچالها نگهداري گرددما

.سردخانه استفاده شود

:ده دستور طاليي سازمان جهاني بهداشت براي تهيه غذاي سالم -1-8

منتقله از فذا سازمان جهاني بهداشت براي تهيه غذاي سالم به منظور پيشگيري از عفونت ها و مسموميت هاي

:دستورات دهگانه زير را تهيه كرده است

.غذاها را براي سالمتي آن انتخاب كنيدروشهاي فراوري مناسب •

غذا را بطور كامل بپزيد •

غذاهاي پخته شده را در اسرع وقت مصرف كنيد •

)درجه سانتي گراد 4در درجه حرارت كمتر از ( غذاهاي پخته شده را به دقت نگهداري كنيد •

ذاهاي پخته شده را موقع مصرف بطور كامل گرم كنيدغ •

از تماس غذاهاي پخته شده و مواد غذايي خام جلوگيري كنيد •

در هنگام تهيه غذا دست ها را بطور مكرر بشوييد •

تمام سطوح آشپزخانه را به دقت تمييز نگهداريد •

.غذاها را از دسترس حشرات، جوندگان و ساير حيوانات حفظ كنيد •

.تهيه غذا از آب سالم استفاده كنيدبراي •

9

: در بيمارستان آببهداشت .2

مديريت كنترل كيفي آب اشاميدني. 2-1

ويژگيهاي ميكروبي آب آشاميدني مبناي قضاوت در مورد تعيين قابليت شرب آبها از نقطه نظر بيولوژيكي قرار مي

و دوره تناوب نمونه برداري، نگهداري نمونه ها و البته قضاوت صحيح بدون رعايت ساير جوانب از جمله شرايط . گيرد

.باالخره دقت در انجام آزمايشها ميسر نخواهد بود

اصوال آبي كه به مصرف آشاميدن مي رسد بايد از ميكروارگانيسم هاي بيماريزاي شناخته شده و همچنين باكتري هاي

هترين باكتري هاي نشانگر هستند كه در آزمايش كليفرمها ب. نشانگر كه نشانه آلودگي آب با مدفوع است عاري باشد

.باكتريولوژيكي آبها مورد توجه قرار مي گيرند

باكتريهاي نشانگر ديگر مانند استرپتوكوكوس هاي مدفوعي و كلستريديوم هاي احيا كننده سولفيت نيز مي توانند در

.مورد استفاده قرار گيرندتعيين منشا آلودگي آب با مدفوع و ارزشيابي كارايي روش كلرينه كردن

گندزدايي آب آشاميدني با هدف از بين بردن عوامل ميكروبي بيماريزا، كنترل ميكروارگانيسم هاي مزاحم، ممانعت از

رشد مجدد ميكروبي در شبكه هاي آبرساني و حذف يا تقليل رنگ، طعم و بوي آب و مقابله با آلودگي هاي ثانويه انجام

.گندزدايي از كلر و تركيبات آن استفاده مي شودمعموال براي . مي شود

به دليل مزاياي متعدد كلرزني در تحقق سالمت ميكروبي آب، سازمان جهاني بهداشت اعالم كرده است كه پيامدهاي

بهداشتي ناشي از فراورده هاي جانبي كلرزني، در مقايسه با عدم كفايت انجام آن، بسيار جزئي است و كلرزني آب بدون

.ه به كنترل فراورده هاي جانبي حاصل از آن بايد انجام شودتوج

3حداقل (طبق استانداردهاي اعتباربخشي واحد بهداشت محيط بيمارستان در ايران كلرسنجي بايد بصورت روزانه

.و متناوب با كيت هاي مورد تاييد وزارت متبوع انجام گيرد) نمونه در روز

باقيمانده در شبكه هاي لوله كشي آب آشاميدني بر حسب جمعيت تعداد موارد سنجش روزانه كلر آزاد

تعداد موارد سنجش كلر آزاد باقيمانده )نفر(جمعيت رديف

2تا 1 10000تا 1

5تا 3 50000تا 10000 2

10تا 6 100000تا 50000 3

15تا 11 500000تا 100000 4

15+ نمونه نفر يك 100000به ازاي هر 500000بيش از 5

، كدورت pHپايش روزمره كيفيت آب آشاميدني در نقطه مصرف مستلزم اندازه گيري مقدار كلر آزاد باقيمانده در آن،

.و دما است

10

يك بعد . منابع و مخازن آب شرب و غيرشرب يكي از اهداف بسيار مهم سالح هاي بيولوژيك و بيوتروريسم مي باشند

، كنترل روزانه نمونه هاي آب نسبت به آلودگي هاي عمدي با عوامل بيولوژيك و فعاليت بسيار مهم مراقبت از منابع آب

.هاي بيوتروريسم است

:نمونه برداري آب -1- 1- 2

نمونه برداري آب جهت آزمايش باكتريولوژيكي - الف

نمونه برداري جهت آزمايش شيميايي آب -ب

:توجه

برداري جهت آزمايش شيميايي براي بعضي از پارمترها ضروري است زيرا قبل از آزمايش بايد كلر آزاد اندازه گيري كلر آزاد باقيمانده در نمونه •

.باقيمانده خنثي شود

مي در نمونه برداري جهت آزمون باكتريولوژيكي براي خنثي كردن كلر باقي مانده در ظرف نمونه برداري به مقدار كافي تيوسولفات سديم اضافه •

.شود

آلودگي هاي ثانويه، نمونه آب آشاميدني بايد حتما از لوله آب برداشت شود و نه از تانك و مخازن وسط مسير انتقال به علت امكان •

ساعت بيشتر 6ساعت مورد آزمايش قرار گيرند، البته ممكن است تحت شرايط خاص از 6هاي گرفته شده بايد طي نمونه در آزمون باكتريولوژيكي •

.ساعت تجاوز كند، بايد اين زمان به همراه نتايج گزارش شود 6در صورتيكه زمان از . ساعت تجاوز كند 24شود ولي هرگز نبايد از

.دفعات نمونه برداري و آزمايش نمونه هاي آب بايد كنترل صحيح كيفيت آب را امكان پذير سازد

ان در ايرانتوالي نمونه برداري آب طبق استانداردهاي اعتباربخشي واحد بهداشت محيط بيمارست

نمونه شيميايي آب نمونه ميكروبي آب واحد/ نام بخش

نمونه در طول ماه 1 نمونه در طول ماه 1 بخش دياليز

نمونه در طول ماه 1 نمونه در طول ماه CSSD 1واحد

نمونه هر شش ماه يكبار 1 نمونه ميكروبي فصلي يكبار 1 آب شرب بيمارستان

نمونه ميكروبي فصلي يكبار 1 مخازن آب شرب

آب مورد استفاده براي دستگاه دياليز بايد نرم و جامدات . دياليزي بايد دقت خاص نمودكيفيت آب مورد نياز افراد در

چنانچه آب مناسب نباشد بايد از طريق . محلول درون آن كم و از كيفيت فيزيكي و ميكروبي مطلوب برخوردار باشد

.يون زدايي يا اسمز معكوس، كربن فعال گرانولي تصفيه گردد سيستم هاي تصفيه،

11

آب 1053بر اساس استاندارد مواد شيميايي كافي موجود در آب آشاميدني

حداكثر مجاز برحسب ميلي گرم در ليتر نوع تركيب رديف

TDS( )2( 1500()1(كل مواد جامد محلول 1

���سختي كل برحسب 2 )500 )3

400 ��كلرور برحسب 3

�سولفات برحسب 4 400

%5 ���هيدروژن سولفوره 5

0.3 ��آهن برحسب 6

0.5 �� منگنز برحسب 7

0.2 �� آلومنيوم برحسب 8

3 �� روي برحسب 9

1 ��مس برحسب 10

�نيترات 11 (4) 50

(4) 3 ��نيتريت 12

250 ��كلسيم 13

50 ��منيزيم 14

��آمونياك 15 1.5

(5) 200 ��سديم 16

30زيم از نظر به اينكه بين يون منيزيم و سولفات از نظر تغيير طعم و امكان اختالل در جهاز هاضمه وجود دارد از اين رو در شرايطي كه مقدار مني •

.گرم در ليتر باشد 250ميلي گرم در ليتر تجاوز كند مقدار سولفات نبايد بيش از

مهندسي و -سازمان بهداشت جهاني از ديدگاه بهداشتي حدي براي سختي آب توصيه نكرده است و حد مورد اشاره در اين جدول از نظر فني •

د به تنهايي مورد مجموع نسبت غلظت هر كدام به مقادير توصيه شده نبايد از يك تجاوز كند و نباي –در مورد نيترات و نيتريت . اقتصادي مي باشد

.قرار گيردقضاوت

� غلظتنيتريتاندازهگيريشده�غلظتنيتراتاندازهگيريشده � غلظتنيتريتاستاندارد�غلظتنيتراتاستاندارد

در آب آشاميدني pHحداقل مقدار كلر مجاز آزاد باقيمانده متناسب با

6.5-8 9تا 8بزرگتر از pHمقدار

برحسب pHمقدار مجاز كلر آزاد باقيمانده پس از نيم ساعت تماس متناسب با

ميلي گرم در ليتر

0.4 0.2

در انتهاي شبكه بر حسب ميلي گرم در ليتر با توجه به 0.8تا 0.5مقدار توصيه شده كلر آزاد باقيمانده پس از نيم ساعت زمان تماس در شرايط عادي

pH گيري بيماريهاي روده اي و بالياي طبيعي يك ميلي گرم در ليتر مي باشدو در شرايط اضطراري همه.

12

حداقل و حداكثر غلظت فلورايد در آب آشاميدني

ميزان ساليانه حداكثر دماي هواي

)درجه سلسيوس(روزانه

�حداقل مقدار مجاز فلوئور ��حد متوسط مقدار فلوئور /��حداكثر مقدار مجاز فلوئور /�/

12-10 1.1 1.2 2.4

14.6-12 1 1.1 2.2

17.7-14.6 0.9 1 2

21.5-17.7 0.8 0.9 1.8

26.3-21.5 0.7 0.8 1.6

32.5-26.3 0.6 0.7 1.4

.سال متوالي مي باشد 5براساس ميانگين حداكثرهاي منطقه در ميانگين دما

:پايش تاسيسات آب خدمات بهداشتي -2-2

كيفيت آب در . اين تاسيسات شامل بيمارستان ها، مراكز بهداشتي، واحدهاي دياليز، دندان پزشكي و جراحي مي باشد

اما ممكن است براي . اين تاسيسات بايستي براي مصرف انسان و تمام مصارف خانگي و بهداشت فردي مناسب باشد

ميكروارگانيسم هايي از قبيل سودوموناس ايروژينوزا و .برخي تمام مصارف بيماران يا اقدامات درماني، مناسب نباشد

مايكوباكتريا، اسينتوباكتر، آئروموناس و گونه هاي آسپرژيلوس نگراني هاي بهداشتي براي مصارف عمومي و براي اغلب

عدد در هر 500از قبيل تعداد نوتروفيل كمتر از بيماران ندارد ولي ممكن است براي افرادي با مشكالت ايمني

برخي ميكروارگانيسم ها داراي پتانسيل عفونت زايي در مصارف شستشو يا از . ميكروليتر اثرات شديدي داشته باشد

برخي تجهيزات مانند دريل هاي جراحي دندان پزشكي قادر به انتقال . طريق وسايل پزشكي مانند اندوسكوپي باشد

دياليز نياز به حجم زياد آب با كيفيت بهتر از آب شرب دستگاه . قطرات تنفسي و ايجاد عفونت در زخم ها مي باشند

دارد كه نياز به تصفيه خاصي جهت وجود حداقل ميكروارگانيسم ها، اندوتوكسين ها، توكسين ها و آالينده هاي

بايد آب مورد استفاده آنها ميزان كلرآزاد باقيمانده در و بيماران دياليزي نسبت به كلرآمين ها حساسند. شيميايي دارد

.بخصوص در جايي كه دياليز بيماران در خانه انجام مي شود. باشد صفر

) :ميكروبي، شيميايي، راديولوژيكي و فيزيكي يا زيبايي شناختي( آالينده هاي آب آشاميدني -2-3

خطرات ميكروبي مرتبط با آب آشاميدني -2-3-1

بيماريهاي عفوني كه توسط باكتريهاي بيماريزا، ويروس ها و انگل ها ايجاد مي شوند، متداولترين و شايعترين خطر

پاتوژن ها بر بهداشت عمومي از طريق شدت و ميزان شيوع ) بار(ميزان اثر . بهداشتي مرتبط با آب آشاميدني مي باشند

در گروههاي جمعيتي آسيب . و جمعيت در معرض تعيين مي گردد پاتوژن ها، ميزان عفونت زاييبيماريهاي مرتبط با

.پذير اثر بيماري ممكن است شديدتر باشد

13

يك مدل رياضي براي QMRA(Quantitative Microbial Risk Assessment(ارزيابي كمي خطر ميكروبي

طرات ميكروبي منتقله از آب، ارزيابي خطرات عفوني پاتوژن هاي انساني مي باشد كه مي تواند در درك و مديريت خ

.بخصوص آنهايي كه با بيماريهاي پراكنده مرتبط اند كمك كند

)QMRA ( تركيب سيستماتيكي از اطالعات موجود درباره در معرض قرار گرفتن) پاتوژن هاي بعنوان مثال تعدادي از

س با پاتوژن هاي موجود در آب پاسخ است، كه براي برآورد عفونت احتمالي در اثر تما-و مدل دوز) خورده شده

براي تعيين اهداف عملكرد مورد استفاده قرار مي گيرد و بعنوان پايه اي براي ارزيابي QMRA. آشاميدني مي باشد

مدل سازي رياضي براي برآورد اثر حضور دوزهاي . آب در سالمت جمعيت مورد استفاده مي باشداثرات بهبود كيفيت

يكي از روشهاي ارزيابي خطر ) 1(در جدول . دني بر سالمت، مورد استفاده قرار مي گيردپايين پاتوژن در آب آشامي

.براي مثال آورده شده است

نحوه ارزيابي ريسك براي خطرات بهداشتي پاتوژن ها - 1جدول

هدف مرحله

بيان مسئله و شناسايي -1

خطر

اثرات سوء بر جهت شناسايي تمامي خطرات احتمالي مرتبط با آب آشاميدني كه داراي

.بهداشت و سالمت عمومي است

تعيين اندازه و ماهيت جمعيت در معرض تماس و مسير، ميزان و طول تماس ارزيابي تماس -2

تعيين ارتباط بين تماس و ظهور اثر بهداشتي پاسخ-ارزيابي دوز -3

برآورد ميزان بزرگي پاسخ و مداخالت بهداشتي با هدف -ادغام اطالعات تماس، دوز تعيين خصوصيات خطر -4

مسئله بهداشتي و ارزيابي تنوع و عدم قطعيت آن

.قابل دسترسي است) 2011(اطالعات بيشتر در اين زمينه در راهنماي سازمان جهاني بهداشت براي آب آشاميدني

. ارائه شده است 2در جدول 1011ويژگيهاي ميكروبيولوژي آب آشاميدني بر اساس استاندارد ملي

1011ژي آب آشاميدني براساس استاندارد ملي ويژگي هاي ميكروبيولو -2 جدول

ميلي ليتر 100حد مجاز در نوع باكتري نوع آب رديف

منفي اشرشيا كلي يا كلي فرم هاي گرماپاي كليه آب هاي آشاميدني 1

منفي اشرشيا كلي يا كلي فرم هاي گرماپاي آب تصفيه شده موجود در سيستم توزيع 2

.در صورتي كه اشرشياكلي از نمونه آب جدا شود بايد بررسي و اقدام الزم انجام شود: 1يادآوري

با وجود اينكه اشرشياكلي شاخص دقيق تري براي آلودگي مدفوعي مي باشد، جستجوي باكتري هاي كلي فرم گرماپاي نيز به عنوان : 2يادآوري

.هاي تاييدي مناسب بايد انجام شود جايگزين قابل قبول مي باشد در صورت لزوم آزمون

بويژه در مناطق گرمسيري كه باكتريهايي كه از نظر بهداشتي داراي . كل باكتريهاي كلي فرم شاخص مناسبي براي كيفيت بهداشتي ذخاير آب نيست

.اهميت زيادي نيستند در تمام ذخاير آب تصفيه نشده ديده مي شود

14

باشد در آب هاي صاف سازي شده كدورت نبايد بيش از ) 5NTU(واحد كدورت نفلومتري 5ت آب نبايد بيش از در هيچ زماني ميزان كدور: 3يادآوري

ساعت زمان تماس در شرايط و همچنين ميزان كلر آزاد باقيمانده پس از حداقل نيم 9تا 6.5بين pHو ميزان ) NTU(يك واحد كدورت نفلومتري

.ميلي گرم در ليتر و در شرايط همه گيري بيماريهاي روده اي يك ميلي گرم در ليتر باشد 0.8تا 0.5عادي در انتهاي شبكه آبرساني بايد

1053آب شرب بر اساس استاندارد ملي ويژگيهاي فيزيكوشيميايي

واحد مقدار مجاز حد مطلوب ويژگي رديف

5حداكثر كدورت 1

"!(براي رنگ حقيقي 15حداكثر رنگ 2 � �#(

�&رقم حد آستانه بو $25در دماي 3و حداكثر $12در دماي 2حداكثر بو 3

4 pH

عالوه بر قابل پذيرش بودن آب، در كيفيت بهداشتي آب بطور غيرمستقيم نقش دارند، براي آنها حداكثر pHنظر به اينكه كدورت، رنگ و : 1يادوري

.مجاز تعريف شده است

:آالينده هاي شيميايي -2-3-2

باعث نگراني بهداشتي ) نه چندين ماهه(ثر مواد شيميايي موجود در آب آشاميدني تنها بعد از تماس چندين ساله اك

بطور معمول، تغييرات در كيفيت آب بطور تدريجي . مورد استثناي بسيار مهم نيترات مي باشد .براي انسان مي شوند

بعنوان . رخ مي دهد به جز براي موادي كه بطور متناوب به منابع آب سطحي جاري يا آب زيرزميني وارد مي شوند

در برخي موارد، . نند، اشاره نمودمثال مي توان به تركيباتي كه از محل دفن زباله آلوده تخليه شده يا نشت مي ك

نشات مي ) (!)'(براي مثال محصوالت جانبي گندزدايي، (گروههايي از مواد شيميايي وجود دارند كه از منابع مرتبط

گيرند و ممكن است وضع استاندارد براي تمام محصوالت جانبي گندزدايي الزم نباشد، در حالي كه مقادير رهنمودي

)(���(و هالواستيك اسيدها ) (��&(در صورتيكه كلرزني ضروري باشد، تري هالومتان ها . دارد براي آنها وجود

در صورتيكه برومايد موجود باشد، عالوه بر محصوالت جانبي گندزدايي . محصوالت جانبي گندزدايي عمده خواهند بود

در صورتيكه برومايد موجود باشد، عالوه بر محصوالت جانبي . كلرينه، محصوالت جانبي گندزدايي عمده خواهند بود

حفظ غلظت هاي تري هالومتان ها و . ز توليد خواهند شدگندزدايي كلرينه، محصوالت جانبي گندزدايي برومينه ني

هالواستيك اسيدها در زير مقادير رهنمودي از طريق كنترل تركيبات پيش ساز، كنترل كافي براي ديگر محصوالت

تعدادي از آالينده هاي شيميايي در نتيجه تماس بلندمدت از طريق آب آشاميدني .جانبي كلرزني را فراهم خواهد كرد

با اين حال، اين تنها بخش بسيار كوچكي از مواد شيميايي هستند كه . عث اثرات سوء بر سالمت انسان مي شوندبا

.ممكن است از منابع مختلف به آب آشاميدني برسند

رويكردها در مديريت خطرات شيميايي در آب آشاميدني بين مواد شيميايي كه براي آنها منبع آب مسبب اصلي خطر

كنترل آن، براي مثال، از طريق انتخاب منبع آب، كنترل آلودگي، تصفيه يا در هم آميختن آبها تحت ( ت بهداشتي اس

كه توسط ( و مواد شيميايي كه ناشي از مواد مورد استفاده در توليد و توزيع آب آشاميدني هستند ) تاثير قرار مي گيرد

. تفاوت استم) بهينه سازي فرآيند يا مشخصه هاي محصول كنترل مي گردد

:آالينده هاي راديولوژيكي -2-3-3

15

اين . اين مواد مي توانند براي سالمت انسان خطرساز باشند. آب آشاميدني ممكن است حاوي مواد راديواكتيو باشد

بجز در موارد . خطرات بطور نرمال در مقايسه با خطرات ناشي از ميكروارگانيسم ها و مواد شيميايي اهميت كمتري دارد

دوز تابش ناشي از بلعيدن راديونوكلوييدها در آب آشاميدني نسبت به دوز دريافتي از ديگر منابع تابش بسيار استثنايي،

از نقطه نظر بهداشتي، در رهنمود هاي سازمان جهاني بهداشت تفاوتي بين راديونوكلوييدهاي طبيعي و .كمتر است

با اين حال، از نقطه نظر مديريت خطر، تفاوت بين آنها . دراديونوكلوييدهاي ناشي از فعاليت هاي انساني قائل نمي شون

در نظر گرفته مي شود، چون در اصل، راديونوكلوييدهاي انسان ساخت در نقطه ورود به سيستم تامين آب اغلب قابل

ل از قب) يا چندين نقطه(برخالف آن، راديونوكلوييدهاي طبيعي مي توانند بطور بالقوه در هر نقطه اي. كنترل هستند

به همين دليل كنترل راديونوكلوييدهاي طبيعي در آب آشاميدني اغلب سخت تر . مصرف وارد سيستم تامين آب شوند

.است

راديونوكلوييدهاي طبيعي در آب آشاميدني اغلب دوزهاي تابش باالتري نسبت به راديونوكلوييدهاي مصنوعي ايجاد مي

بهترين روش كنترل خطرات راديونوكلوييدي اتخاذ رويكرد مديريت . استكنند و بنابراين نگراني در مورد آنها بيشتر

برخي سيستم اي تامين آب . پيشگيرانه خطر به دنبال چارچوب آب آشاميدني سالم و رويكرد ايمني آب مي باشد

. تآشاميدني بخصوص آنهايي كه منبع آب زيرزميني دارند ممكن است حاوي رادن باشند كه يك گاز راديواكتيو اس

اگرچه رادن مي تواند از طريق رها شدن از آب شيرها يا در طي دوش گرفتن وارد هواي محيط سربسته شود، اما

در يك ارزيابي داده . مهمترين منبع رادن در هواي محيط سربسته از طريق تجمع طبيعي آن از محيط ناشي مي شود

دوز رادن موجود در آب آشاميدني بجاي بلعيدن، از %90هاي تحقيقاتي بين المللي نتيجه گيري شد كه بطور متوسط

.طريق استنشاق آن وارد بدن مي گردد

عوامل متشكله راديواكتيو در آب آشاميدني

معيار غربالگري مواد راديواكتيو در

آب آشاميدني برحسب بكرل در ليتر

0.1 اشعه آلفا

1 ذرات بتا

16

):صحيح جمع آوري، تفكيك و دفع زباله روشهاي ( مديريت پسماندهاي بيمارستاني .3

در يك طبقه بندي كلي پسماند پزشكي در دو دسته پسماند عادي :طبقه بندي پسماندهاي ويژه پزشكي -3-1

درصد 75-90حدود . شوددسته بندي مي ) خطرناك(و پسماند پزشكي ويژه ) غيرخطرناك، معمولي يا شبه خانگي(

عمده اين پسماندها در بخشهاي . و خصوصياتي مشابه پسماند خانگي داردوزني پسماند پزشكي، پسماند عادي بوده

درصد پسماند پزشكي را پسماند پزشكي ويژه نظير باند و 10-25اما . توليد مي شود... اداري، آشپزخانه، فضاي سبز و

زريقات، چاقوي جراحي، داروهاي اضافي و تاريخ مصرف گذشته، پسماند حاوي مواد پانسمان عفوني، سرنگ، وسايل ت

تشكيل مي دهد كه داراي خطرات بالقوه براي پرسنل بهداشتي درماني، كادر خدماتي، كارگران شاغل ... ژنوتوكسيك و

پزشكي ويژه بطور كامل از اگر در نقطه توليد پسماندهاي عادي و . در مديريت پسماند و عموم مردم جامعه مي باشند

يعني پسماند عادي وارد (تفكيك شوند، مسئوليت مديريت پسماند عادي بر عهده شهرداريها و دهياري بوده يكديگر

در غير . و مراكز توليدكننده تنها مسئول مديريت پسماند پزشكي ويژه خواهند بود )جريان پسماند اجتماع مي شود

.ك و مسئوليت مديريت آن بر عهده توليدكننده استاينصورت كل پسماند پزشكي خطرنا

:دسته به شرح جدول زير طبقه بندي مي كند 9پسماند پزشكي ويژه را در ) WHO(سازمان جهاني بهداشت

جدول طبقه بندي پسماند پزشكي ويژه

توضيح و مثال نوع پسماند

پسماند حاوي ميكروارگانيسم هاي بيماريزا مانند كشتهاي آزمايشگاهي، پسماند بخش پسماند عفوني

. ايزوله، باند، مواد و وسايلي كه در تماس با بيماران عفوني بوده اند

اعضاي بدن انسان، جنين سقط شده و جفت پسماند پاتولوژيك

شيشه شكستهسرنگ، وسايل تزريقات، چاقوي جراحي، پسماند نوك تيز و برنده

داروهاي اضافي و تاريخ مصرف گذشته، بطري و جعبه دارو پسماند دارويي

پسماند حاوي مواد ژنوتوكسيك مانند داروهاي مورد استفاده در درمان سرطان پسماند ژنوتوكسيك

شيميايي مواد گندزداي اضافي و تاريخ مصرف گذشته، حالل ها، مواد آزمايشگاهي، مواد پسماند شيميايي

ي راديولوژيبراي ثبوت و ظهور فيلم ها

باتريهاي مستعمل، دماسنج هاي شكسته، دستگاه فشارسنج پسماند حاوي فلزات سنگين

سيلندر گاز، قوطي آئروسل ظروف تحت فشار

اپي، مايعات راديوتراپي و ظروف و وسايل آلوده به آن، ادرار و مدفوع بيماران تحت راديوتر پسماند راديواكتيو

بخشي از پسماندهاي توليد شده در مراكز تحقيقاتي پزشكي هسته اي

كه موجب جهش زايي، سرطانزايي يا ناقصه الخلقه زايي مي شود ، پسماند DNAپسماند حاوي مواد دارويي سمي براي : پسماند ژنوتوكسيك

مواد آلكيله، آنتي متابوليتها، آنتي بيوتيكها، : مواد دارويي ژنوتوكسيك در شش دسته طبقه بندي مي شوند. ژنوتوكسيك خوانده مي شود

ا و ساير مواد دارويي سيتوتوكسيكآلكالوئيدهاي گياهي، هورمونه

خطرات بهداشتي پسماندهاي عفوني و نوك تيز و برنده -3-2

و ) HIV(در مورد عفونت نقص ايمني بدن . ميكروارگانيسم هاي بيماريزا هستندپسماند عفوني حاوي انواع مختلفي از

ي توجه ويژه اي وجود دارد، زيرا شواهد آشكاري در مورد انتقال آنها از طريق پسماند پزشك Cو Bويروس هاي هپاتيت

17

عدم مديريت . اين ويروسها از طريق جراحت با سوزن سرنگ هاي آلوده به خون انسان انتقال مي يابند. موجود است

. اصولي پسماند عفوني، همچنين حضور باكتريهاي مقاوم به آنتي بيوتيكها و عوامل گندزدا در محيط را افزايش مي دهد

ي ناكارآمد مديريت پسماند، پالسميدهاي حاوي ژنهاي مطالعات صورت گرفته نشان داده است كه در سيستم ها

.مقاومت از گونه هاي آزمايشگاهي موجود در پسماند عفوني به باكتريهاي محيط انتقال يافته است

طراحي نامناسب و يا سرريز شدن ظروف پسماند نوك تيز و دفع آنها بصورت تلنبار و يا در گودال هاي حفاظت نشده،

استفاده مجدد از سرنگهاي عفوني . كادر درماني، كادر خدماتي و عموم مردم را افزايش مي دهدتماس خطرناك براي

. تهديد مهمي براي بهداشت عمومي محسوب مي شود

. براي بررسي بقا و انتشار ميكروارگانيسم هاي بيماريزا در محيط بايد به نقش حشرات و جوندگان نيز توجه نمود

اين موجودات . سوسك از پسماند تغذيه نموده و يا بر روي آن تخم گذاري مي كنندموجوداتي نظير موش، مگس و

ناقل مكانيكي ميكروارگانيسم ها از پسماند به محيط هستند و عدم مديريت اصولي پسماند تعداد آنها در محيط را

.افزايش مي دهد

رنگهاي آلودهو هپاتيت ويروسي در نتيجه جراحت با س HIVجدول احتمال ابتال به عفونت

خطر عفونت نوع عفونت

درصد HIV 0.3عفونت

درصد B 3هپاتيت

درصد C 5 -3هپاتيت

تصفيه خانه فاضالب بويژه واحدهاي هاي بي رويه و غيراصولي مواد شيميايي و دارويي به فاضالبرو، واحدهاي تخليه

تصفيه بيولوژيكي را با مشكل مواجه مي كند و كارايي آنها را پايين مي آورد، بعالوه بخش عمده تركيبات مذكور در

. پساب تصفيه خانه باقي مانده و موجب آلودگي آبهاي پذيرنده مي شود

... نند اتاقهاي عمل، رختشويخانه، تاريكخانه راديولوژي و در محلهايي كه مواد شيميايي خطرناك استفاده مي شود ما

.تهويه هوا اهميت قابل توجهي دارد

:اجزاي مديريت پسماند پزشكي -3-3

:اجزاي مديريت پسماند پزشكي را مي توان بصورت زير بر شمرد

توليد پسماند -1

جداسازي،بسته بندي و برچسب زني -2

كاهش كميت و خطر -3

جابجايي و نگهداري در محل توليدجمع آوري، -4

حمل و نقل در خارج از محل توليد -5

عمليات بي خطرسازي و دفع نهايي -6

18

:توليد پسماند -3-3-1

شده در ارائه نوع خدمات بهداشتي درماني نحوه مديريت پسماند، نوع مركز ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني،

مصرف و وضعيت اقتصادي اجتماع از جمله عواملي هستند كه بر روي مركز، ميزان استفاده از وسايل و ظروف يكبار

.ميزان توليد پسماند در مراكز ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني موثر مي باشند

پسماند % 15: ، پسماند عفوني و پاتولوژيك% 80: پسماند عادي: پسماند پزشكي ويژه بصورت زير مي باشدتوزيع اجزاء

% .1حدود : ، ساير اجزاء پسماند%3: ، پسماند شيميايي و دارويي% 1 :نوك تيز و برنده

زني جداسازي، بسته بندي و برچسب -3-3-2

پسماند عادي از پسماند پزشكي ويژه كميت پسماند با جداسازي . يكي از مهمترين اجزاء مديريت پسماند پزشكي است

و خطرات ) شامل حمل و نقل، بي خطرسازي و دفع(خطرناك كاهش يافته و از اين طريق هزينه هاي مديريت پسماند

جداسازي بايد در نقطه توليد و بوسيله توليدكننده انجام شود و . بالقوه بهداشتي و زيست محيطي آن كاهش مي يابد

يعني پسماندهاي جداسازي شده دوباره مخلوط نشوند و يا در تماس (در طول ذخيره سازي و حمل و نقل حفظ شود

بهترين روش براي ايجاد تمايز بين انواع پسماندهاي تفكيك شده، استفاده از كيسه ها و ظروف .) رارنگيرندبا يكديگر ق

.مي باشد) كد رنگ(با رنگهاي مختلف

خصوصيات كيسه و ظروف نگهداري رنگ كيسه و ظروف نگهداري نوع پسماند

مقاوم در برابر پارگي زرد پسماند عفوني

.جعبه ايمن كه در برابر سوراخ شدن مقاوم است "پسماند نوك تيز و برنده"زرد با برچسب پسماند نوك تيز و برنده

كيسه يا ظروف پالستيكي مقاوم سفيد يا قهوه اي پسماند شيميايي و دارويي

جعبه سربي با عالمت تابش يونيزان - پسماند راديواكتيو

در بايد بصورت جداگانه جمع آوري شده و - پسماند پاتولوژيك

كيسه يا ظروف پالستيكي معمولي كيسه مشكي در ظرف آبي پسماند عادي

:مطابق توصيه سازمان ملل ازالعات زير بايد بر روي برچسب پسماند پزشكي آورده شود

)1جدول(كد كالس مواد مطابق طبقه بندي سازمان ملل -

براي ) 1 ، 2 شكل( المللي تابش يونيزانعالمت بين المللي مواد عفوني براي پسماند عفوني و عالمت بين -

پسماند راديواكتيو

نام ترابري و شماره سازمان ملل مطابق جدول -

پسماند موجود در بسته) حجم و وزن(مقدار -

نام كشور توليدكننده پسماند -

تاريخ توليد پسماند -

سال بسته بندي پسماند -

19

عالمت بين المللي مواد عفوني - 2شكل عالمت بين المللي تابش يونيزان -1كل ش

نمونه اي از كد كالس و اسامي ترابري سازمان ملل - 1جدول

نمونه اي از برچسب پر شده -2شكل

20

كاهش كميت و خطر -3-3-3

:خطرات و هزينه هاي مديريت پسماند پزشكي را كاهش داد با اجراي روشهاي زير مي توان ميزان توليد و يا

روشها و موادي كه زايدات كمتري توليد مي كنند و يا زائدات آنها سميت كمتري استفاده از : كاهش منبع -

دارد، مانند استفاده از روشهاي گندزدايي فيزيكي بجاي روشهاي گندزدايي شيميايي

رائه دهنده خدمات بهداشتي درماني، شامل متمركز كردن خريد مديريت و كنترل عمليات در سطح مركز ا -

...مواد شيمياييي خطرناك، كنترل جريان مواد شيميايي در مركز ، مديريت بر مصرف و

مديريت مواد شيميايي و دارويي، شامل سفارش و خريد مواد شيميايي به مقدار كمتر و با تعداد دفعات بيشتر، -

تر، مصرف همه محتويات هر ظرف، چك كردن تاريخ مصرف مواد در زمان تقدم مصرف محصوالت قديمي

خريد

در صورتيكه در نقطه توليد پسماند عادي با پسماند پزشكي ويژه مخلوط شود، كل جريان : جداسازي زايدات -

حاصل خطرناك خواهد بود، بنابراين با انجام جداسازي، حجم پسماند پزشكي ويژه كاهش يافته و هزينه

.مديريت آنها تقليل مي يابد

جمع آوري، جابجايي و نگهداري در محل توليد -3-3-4

.پسماندها بايد حداقل روزي يكبار از نقاط توليد جمع آوري شده و به محل نگهداري مركزي انتقال يابند -

.شوددر زمان جمع آوري كيسه و ظروف پر شده بايد بالفاصله با كيسه و ظروف پسماند از همان نوع جايگزين -

:جايگاه نگهداري پسماند بايد داراي شرايط زير باشد

از محل خدمت كاركنان، آشپزخانه، سيستم تهويه و تبريد و محل رفت و آمد پرسنل، بيماران و مراجعان دور -

.باشد

.در برابر شرايط نامساعد آب و هوايي مثل باران، برف، گرما، تابش خورشيد و نظاير آن محافظت شود -

.به محل نگهداري پسماندها ممكن نباشد... وج حشرات، جوندگان، پرندگان و ورود و خر -

.امكان كنترل دما در انبار نگهداري و نيز نور كافي وجود داشته باشد -

.محل بايستي مجهز به سيستم آب سرد و گرم و كف شوي باشد -

نبايد ) وليد و تصفيه يا امحاءفاصله زماني بين ت(در صورت عدم وجود سيستم سردكننده، زمان نگهداري موقت -

:از موارد زير تجاوز كند

ساعت در فصل گرم 48ساعت در فصل سرد و 72: شرايط آب و هوايي معتدل - الف

ساعت در فصل كرم 24ساعت در فصل سرد و 48: شرايط آب و هوايي گرم -ب

21

حل نگهداري هر نوع پسماند بايد انواع پسماندهاي پزشكي ويژه بايد جدا از يكديگر در محل نگهداري شوند و م

بخصوص پسماندهاي عفوني، سيتوتوكسيك، شيميايي، راديواكتيو به هيچ وجه . با عالمت مشخصه تعيين شود

.در تماس با يكديگر قرار نگيرند

)بيمارستان(حمل و نقل در خارج از محل توليد -3-3-5

بر عهده شهرداريها، دهياريها و بخشداريها و حمل و نقل ) پسماند عادي(حمل ونقل بخش غيرخطرناك پسماند پزشكي

قبل از حمل و نقل، پسماندهاي پزشكي ويژه بايد مطابق دستورالعمل . پسماند پزشكي ويژه بر عهده توليدكننده است

:ي كنترل حمل و نقل پسماند پزشكي به شرح زير استبرخي از استراتژي ها. زني شوندملي بسته بندي و برچسب

بارنامه بايد در پايان مرحله حمل و . محموله هاي پسماند بايد از نقطه توليد تا دفع نهايي بارنامه داشته باشند -

.نمونه اي از بارنامه در شكل زير آورده شده است. نقل تكميل شده و به توليدكننده برگردانيده شود

نقل پسماند پزشكي ويژه بايد براي فعاليت خود مجوز رسمي از سازمان حفاظت محيط زيست شركت حمل و -

.داشته باشد

.قبل از شروع عمليات حمل و نقل بايد هماهنگي هاي الزم مابين فرستنده، گيرنده و حمل كننده بعمل آيد -

.براي حمل و نقل بايد كوتاهترين مسير در نظر گرفته شود -

ا مي توان بطور مستقيم در وسيله حمل ونقل قرار داد اما بهتر است آنها را در ظروف آب كيسه هاي پسماند ر -

بدين طريق جابجايي كيسه هاي . بند و درب دار قرار داد و اين ظروف را به داخل وسايل نقليه منتقل كرد

.پسماند تسهيل مي شود اما هزينه هاي حمل و نقل و دفع افزايش مي يابد

براي انتخاب وسايل حمل . پسماند پزشكي ويژه نبايد براي حمل و نقل مواد ديگر استفاده شود از وسيله نقليه -

:و نقل پسماند پزشكي ويژه بايد مالحظات زير را مورد توجه قرار داد

.هرگز نبايد از كاميونها و وانت هاي روباز براي حمل و نقل پسماند پزشكي استفاده شود -

در مركز بهداشتي درماني و يا زمان حمل ونقل طوالني باشد، بايد از زي پسماند در مواردي كه زمان ذخيره سا -

.كانيترهاي داراي سيستم سرد كننده استفاده نمود

.از مسيرهاي كم ترافيك و كم حادثه براي رساندن پسماند به محل امحا استفاده شود -

.پسماندهاي عادي ممنوع استجابجايي و حمل و نقل پسماندهاي تفكيك شده پزشكي ويژه با -

22

نمونه اي از بارنامه براي حمل و نقل و دفع پسماند پزشكي ويژه

بي خطرسازي و دفع پسماند پزشكي ويژه -3-3-6

در حال حاضر در سطح دنيا . در مديريت پسماند پزشكي انتخاب روش بي خطر سازي حائز اهميت ويژه اي است

عبارتند از زباله سوزي، اتوكالو كردن، گندزدايي شيميايي و مهمترين روشهاي بي خطرسازي پسماند پزشكي ويژه

اي بي خطرسازي پسماند پزشكي ويژه، روش در حال حاضر در بيشتر موارد، مناسبترين گزينه بر . تابش ميكروويو

.اتوكالو كردن است

:مزايا و معايب روش اتوكالو كردن براي بي خطرسازي پسماند پزشكي ويژه

معايب مزايا روش بي خطرسازي

كارايي باال در حذف ميكروارگانيسم هاي بيماريزا - اتوكالو كردن

عدم ايجاد آلودگي در محيط زيست -

گذاري و بهره برداري نسبتا پايينهزينه هاي سرمايه -

عدم تجزيه و تخريب پسماندهاي دارويي و -

شيميايي

نامناسب براي پسماندهايي كه قابليت نفوذ بخار در -

آنها پايين است

با يا بدون خردكن براساس چرخش و تماس مستقيم ) حرارت مرطوب يا اتوكالو(فرآيند سترون سازي در سيستم بخار

.است بخار با پسماند

. كيسه هاي مقاوم به دماي باال و قابل نفوذ به بخار استفاده شودتوصيه مي شود براي اين نوع دستگاهها از

23

كيسه هاي قابل اتوكالو كردن معموال از پالستيك هاي پلي اتيلن يا پلي پروپيلن با تراكم باال ساخته مي شوند كه

. و جلوگيري از نفوذ بخار، از بي خطرسازي موثر جلوگيري كنندممكن است با تله انداختن هوا در داخل كيسه ها

.، براي تسهيل در نفوذ بخار، گره آنها نبايد محكم باشدبنابراين در صورت استفاده از اين كيسه ها

در جدول زير عملكرد و پايش ميكروبي، شيميايي و مكانيكي دستگاههاي غيرسوز بي خطرساز پسماند آورده شده

.است

استفاده مي شود كه حاوي ) در حمام آب، گرمخانه و يخچال(آزمايشگاهها از وسايلي نظيز فشارسنج و دماسنج در

اين وسايل در زمان دور . جيوه هستند همچنين المپ هاي مهتابي خراب يا تعويض شده در بيمارستانها وجود دارد

24

مناسب جمع آوري شود و به روش مناسب دفع انداختن بايد شكسته شده، جيوه موجود در آنها تخليه و در ظزوف

.جيوه و وسايل حاوي جيوه به هيچ وجه نبايد در فاضالبرو دفع گردد. گردد

:كارگروه مديريت پسماند و تعيين مسئوليت ها -3-4

بايد كارگروه مديريت پسماند براي توسعه برنامه مديريت پسماند را رئيس مركز ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني

:اعضاي كارگروه مديريت پسماند براي يك بيمارستان به شرح زير است. تشكيل دهد

)بعنوان رئيس كارگروه(رئيس بيمارستان -

روساي بخشهاي بيمارستان -

كارشناس بهداشت محيط -

رئيس داروخانه -

كارشناس پرتو -

سرپرستار -

مدير بيمارستان -

مهندس بيمارستان -

مسئول كارپردازي -

رئيس بيمارستان -3-4-1

:وظايف رئيس بيمارستان در مديريت پسماند به شرح زير است

/ همكاري در تدوين برنامه مديريت پسماند/ تشكيل كارگروه مديريت پسماند براي تدوين برنامه مديريت پسماند

تعيين جانشين براي اعضاء كارگروه مديريت / تخصيص منابع مالي و انساني كافي براي اجراي برنامه مديريت پسماند

نظارت بر برنامه هاي / و بازنگري برنامه مديريت پسماندنظارت بر اجرا، پايش / پسماند در زمان مرخصي يا ترك خدمت

آموزشي مديريت پسماند

كارشناس بهداشت محيط -3-4-2

كارشناس بهداشت محيط مسئول مستقيم طراحي، اجرا، پايش و بازنگري برنامه مديريت پسماند در بيمارستان است،

كارشناس بهداشت محيط همچنين مسئول نظارت . بدين منظور با تمام اعضاء كارگروه مديريت پسماند در ارتباط است

. بر گندزدايي شيميايي، مديريت ايمن انبار مواد شيميايي و كاهش توليد پسماند شيميايي است

: وظايف كارشناس بهداشت محيط به شرح زير است

25

/ ي پسماندكنترل جمع آوري پسماند و انتقال روزانه آن به محل نگهداري مركز/ طراحي برنامه مديريت پسماند

هماهنگي جهت تامين ذخيره كافي از انواع كيسه ها و ظروف نگهداري پسماند پزشكي، لباس كار مناسب و تجهيزات

نظارت بر وضعيت / حفاظت فردي براي كارگران شاغل در مديريت پسماند و چرخ دستي براي جمع آوري پسماند

پسماند عادي با پسماند پزشكي ويژه و ريخت و پاش بهداشتي محل نگهداري مركزي پسماند و ممانعت از اختالط

نظارت بر عمليات جابجايي، جمع آوري و حمل و نقل پسماند در داخل و خارج / پسماند بر روي زمين در محل مذكور

نظارت بر برنامه زمانبندي جمع آوري زباله، زمان ماند آن در محل نگهداري مركزي و زمان بندي حمل و / بيمارستان

تعيين برنامه هاي آموزش مديريت پسماند متناسب با / نظارت بر عملكرد سيستم بي خطرسازي و دفع پسماند/ نقل

هماهنگي با سرپرستار و مدير / سازماندهي و نظارت بر اجراي برنامه هاي آموزش مديريت پسماند/ نياز كاركنان

ني با هدف آموزش جداسازي و ذخيره سازي بيمارستان بمنظور اجراي برنامه آموزشي براي كاركنان بهداشتي درما

هماهنگي با سرپرستار و مدير بيمارستان بمنظور اجراي برنامه آموزشي براي / پسماند در كيسه ها و ظروف مناسب

كادر خدماتي و شاغلين در مديريت پسماند با هدف آموزش عدم دخالت در جداسازي پسماند و رعايت اصول بهداشتي

تهيه و تدوين دستورالعمل اقدامات مناسب در شرايط اضطراري و باليا و آموزش / ي پسماندو ايمني در جمع آور

.مطالعه و بررسي گزارشهاي حوادث مديريت پسماند/آن

رئيس بخش -3-4-3

.رئيس بخش مسئول جداسازي، ذخيره سازي و جمع آوري پسماند توليد شده در بخش مربوطه است

:وظايف

نگهداري پسماند در كيسه ها و ظروف تعيين شده و همكاري با كارشناس بهداشت نظارت بر كيفيت جداسازي و

نظارت / نظارت بر برنامه آموزش مديريت پسماند براي كاركنان بخش/ محيط براي تعيين و اصالح موارد اشتباه و خطا

جابجايي و جمع آوري غيرمستقيم از طريق كاركنان ارئه دهنده خدمات بهداشتي درماني بر عملكرد كادر خدماتي در

پسماند

و مدير بيمارستان) مترون(سرپرستار -3-4-4

سرپرستار و مدير بيمارستان مسئول آموزش نحوه جداسازي و ذخيره پسماند در كيسه ها و ظروف مناسب به كاركنان

آنها همچنين شيوه صحيح جابجايي و جمع آوري پسماند را به كادر . ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني هستند

. خدماتي و شاغلين در مديريت پسماند آموزش مي دهند

:وظايف

هماهنگي با كارشناس بهداشت محيط براي بازنگري و ارتقاء محتواي بسته هاي آموزشي

مشاركت در دوره هاي آموزش مديريت / هماهنگي با رئيس بخش براي اجراي برنامه هاي آموزش مديريت پسماند

پسماند

26

:رئيس داروخانه -3-4-5

. پسماند دارويي استرئيس داروخانه مسئول مديريت ذخيره سازي مواد دارويي و كاهش توليد

:وظايف

/ هماهنگي با رئيس بخش، كارشناس بهداشت محيط، سرپرستار و مدير بيمارستان براي مديريت پسماند دارويي

هماهنگي براي آموزش مديريت پسماند دارويي، نظارت بر استفاده صحيح از مواد ژنوتوكسيك و مديريت ايمن پسماند

ژنوتوكسيك

.يتي مشابه رئيس داروخانه در بخش پسماند راديواكتيو را بر عهده داردكارشناس پرتو نيز مسئول

:مسئول كارپردازي -3-4-6

مسئول كارپردازي بايد با كارشناس بهداشت محيط در ارتباط بوده و كليه لوازم مورد نياز در مديريت پسماند از قبيل

حفاظت فردي كادر خدماتي، لوازم يدكي كيسه ها و ظروف نگهداري پسماند با كيفيت مناسب، لباس كار و تجهيزات

.را در زمان مناسب و بطور مداوم تهيه نمايد... تاسيسات بي خطرسازي پسماند و

:مهندس بيمارستان -3-4-7

در . مهندس بيمارستان مسئول نصب و نگهداري تاسيسات ذخيره سازي و جمع آوري پسماند در بيمارستان است

مسئوليت بهره برداري و نگهداري از آن نيز بر عهده مهندس صورت وجود تاسيسات بي خطرسازي در محل،

.بيمارستان است

توصيه ها براي كادر خدماتي -3-5

برخي . براي اين گروه از پرسنل، رعايت نكات ايمني در جابجايي و جمع آوري پسماند از اهميت بااليي برخوردار است

:از موارد كه بايد مورد توجه قرار گيرد به شرح زير است

استفاده از لباس كار و وسايل حفاظت فردي -

بررسي سالم و آب بند بودن كيسه ها و ظروف نگهداري پسماند -

كيسه هاي پسماند كه آب بند، دربسته و برچسب دار نيستند، نبايد جمع آوري شوند تا اشكاالت مربوطه برطرف -

.شود

ستفاده شود حتي المقدور براي جابجايي كيسه هاي پسماند بايد از چرخ دستي ا -

قسمت بااليي آن در دست گرفته شود و پس از حمل با احتياط و آهسته براي حمل دستي كيسه هاي پسماند بايد -

.بصورت عمودي بر روي زمين قرار گيرد تا در صورت لزوم براي حمل دستي مجدد آن مشكلي ايجاد نشود

يره آن استفاده شود و دست ديگر در زير آن قرار براي حمل ظروف نگهداري پسماند نوك تيز و برنده بايد از دستگ -

)ممانعت از جراحت در صورت سوراخ شدگي احتمالي( نگيرد

27

كيسه هاي پسماند پزشكي ويژه نبايد با كيسه هاي پسماند عادي اختالط يابد و در محل نگهداري مركزي در -

.اتاقكهاي جداگانه اي قرار گيرند

سماند، حادثه بايد به كارشناس بهداشت محيط گزارش شود و عمليات پاكسازي بعد از حادثه ريخت و پاش مواد و پ -

.و گندزدايي سريعا انجام گردد

ضدعفوني و استريليزاسيون -4

ظهور عوامل بيماريزاي مقاوم در سالهاي اخير، مراكز بهداشتي و درماني را با چالشي بزرگ روبرو كرده است و علم روز

در اين ميان بهترين روش و گاهي . سازي اندك اندك از عهده درمان و كنترل آن برنمي آيدو تكنولوژي آنتي بيوتيك

.تنهاترين راهكار پيشگيري از بروز اين عفونتها توسط مواد ضدعفوني كننده و فرآيندهاي استريليزاسيون است

:تعاريف -4-1

:استريل سازي -1

تعريف مي كند كه در آن تمامي شكلهاي قابل حيات عوامل استريليزاسيون يا سترون سازي در واقع فرآيندي را

ميكروبي از قبيل باكتري، اسپور، ويروس، انگل و قارچ از بين مي رود كه اين امر از طريق روشهاي شيميايي يا فيزيكي

.صورت مي گيرد

ر گيرند، استريل كننده هنگامي كه مواد شيميايي براي از بين بردن تمامي شكلهاي زندگي ميكروبي مورد استفاده قرا

هاي شيميايي ناميده مي شوند كه اگر اين نوع مواد ميكروب كش براي دوره هاي در معرض قرار گيري كوتاه تر

استفاده شوند در حدي كه تمام عوامل را از بين نبرند و فقط باعث كاهش عوامل به كمتر از حد بيماريزا شوند مي

.وني كردن در نظر گرفته شوندتوانند بعنوان بخشي از فرآيند ضدعف

:ضدعفوني كردن -2

ضدعفوني كردن به فرآيندي اطالق مي گردد كه بيماري از ميكروارگانيسم هاي بيماريزا را به استثناي اسپورهاي

. در مراقبت هاي پزشكي و بهداشتي اشياء معموال با مواد شيميايي مايع ضدعفوني مي شوند. باكتريايي از بين مي برد

اين عوامل مي توانند به حذف . تعددي وجود دارند كه مي توانند بر روي كارايي ضدعفوني كردن تاثير بگذارندعوامل م

.يا كاهش كارايي آنها منجر گردد

از مهمترين عواملي كه بر روي كارايي ضدعفوني كردن و استريليزاسيون اثر مي گذارند مي توان به تميز كردن اوليه

مواد آلي و غيرآلي و نوع و سطح آلودگي ميكروبي، غلظت و زمان در معرض قرارگيري در برابر وسيله يا ابزار، وجود

فرآيند ضدعفوني كننده و در برخي از موارد pHميكروب كش، ماهيت فيزيكي وسيله يا ابزار، وجود بيوفيلم ها، دما و

.اشاره نمود) اتيلن اكسيد: بعنوان مثال(رطوبت نسبي فرآيند

28

:تميز كردن -3

از اشياء و سطوح است كه بطور معمول به ) مواد آلي و غير آلي(تميز كردن به معناي از بين بردن آلودگي قابل رويت

تميز كردن صحيح . طور دستي يا مكانيكي با استفاده از آب و مواد پاك كننده يا محصوالت آنزيمي صورت مي گيرد

ري است زيرا مواد آلي و غيرآلي كه بر روي سطوح ابزارها باقي قبل از ضدعفوني كردن سطح باال يا استريل سازي ضرو

مي مانند بطور جدي با كارايي فرآيندهاي فوق تداخل دارند

.تمام وسايل بايد اول كامالً پاك شده و بعد گندزدايي و ضدعفوني شوند: توجه

:طبقه بندي ابزار و عوامل مرتبط با مراقبتهاي پزشكي -4-2

:حياتيابزار -4-2-1

ابزار حياتي ايزاري هستند كه بطور مستقيم وارد بافتهاي استريل بدن و يا سيستم عروقي مي شوند بنابراين در صورت

بنابراين اين گونه وسايل بايد بطور كامل . آلودگي خطر بااليي براي ايجاد عفونت با هر يك از ميكروارگانيسم ها دارند

.ميكروبي مي تواند باعث بروز عفونت گرددزيرا هرگونه آلودگي . استريل شوند

مثالهايي از اين دسته شامل ابزرهاي جراحي، كاتترهاي ادراري و قلبي، وسايل كاشتني در داخل بدن و پروب هاي

بيشتر ابزار در اين دسته بايد بصورت استريل خريداري . سونوگرافي كه وارد حفرات استريل بدن مي شوند، مي باشد

.ستريل شدن با بخار باشندشده يا قابل ا

:ابزار نيمه حياتي -4-2-2

ابزار نيمه حياتي در مراقبت هاي پزشكي به وسايلي اطالق مي شود كه با غشاهاي مخاطي يا پوست ناسالم تماس

از جمله اين دسته مي توان به تجهيزات درمان تنفسي و هوشبري، برخي از اندوسكوپ ها، تيغه هاي . دارند

پروب هاي مانومتري داخل مري، سيستسكوپ ها، كاتترهاي مانومتري داخل مقعدي و حلقه هاي الرنگوسكوپ،

.ديافراگمي اشاره نمود

ابزار نيمه حياتي بايستي استريل شوند و يا حداقل فرآيند ضدعفوني كردن سطح باال با استفاده از مواد ضدعفوني

اورتوفتاآلدييد اسيد پراستيك با پراكسيد هيدروژن براي آنها كننده شيميايي مانند گلوتارآلدييد، پراكسيد هيدروژن،

.بكار رود

ضدعفوني كردن سطح باال بطور سنتي به كاهش كامل تمامي ميكروارگانيسم ها در يك ابزار به استثناي تعداد : نكته

.كمي از اسپورهاي باكتريايي تعريف مي گردد

ابزار غير حياتي -4-2-3

پوست در واقع بعنوان يك . با پوست سالم تماس دارند اما تماسي با غشاهاي مخاطي ندارندابزاري هستند كه فقط

هيچگونه خطري براي انتقال عوامل عفوني به بيماران از طريق ابزار غير . مانع فعال در برابر بيشتر ارگانيسم ها مي باشد

29

بنابراين استريل بودن اشياء ) تماس قرار گيرندمگر آنها با پوست ناسالم و يا غشاهاي مخاطي در (حياتي وجود ندارد

.غيرحياتي در تماس با پوست ضرورتي ندارد

.ابزار غيرحياتي به دو دسته ابزار مراقبت از بيمار و سطوح محيطي تقسيم مي شوند

عاليم مثالهاي مربوط به ابزار غيرحياتي مراقبت بيمار شامل لبه هاي تخت، كيسه فشارسنج و اتصاالت سيستم نمايش

برخالف ابزار حياتي و بسياري از ابزار نيمه حياتي، ابزار غيرحياتي اغلب در محل استفاده رفع آلودگي .حياتي مي باشند

.شده و نياز به انتقال به واحد استريليزاسيون مركزي ندارند

به غذا خوردن، مثالهاي مربوط به سطوح غيرحياتي محيطي شامل ريل هاي تخت خواب، بخشي از وسايل مربوط

سطوح محيطي غيرحياتي اغلب با دست پرسنل در تماس هستند . ميزكنارتختي، وسايل اتاق بيمار و كف اتاق مي باشد

كه مي توانند از طريق دستهاي آلوده پرسنل يا وسايل پزشكي در تماس با بيمار باعث آلودگي اين بيمار و ديگر

سطح پايين در محيط از تي ها و پارچه هاي چندبار قابل استفاده كمك معموال براي ضدعفوني كردن . بيماران گردند

.مي گيريم

مهمترين تغييرات توصيه شده -4-3

توسط مراكز علمي از جمله سازمان جهاني بهداشت و مركز كنترل بيماريهاي اياالت مهمترين تغييرات توصيه شده

:ي سال گذشته به شرح ذيل مي باشدمتحده آمريكا در زمينه استريليزاسيون و ضدعفوني سازي در س

الكل بعنوان يك ماده استريل كننده شيميايي يا ضدعفوني كننده سطح باال به دليل -امروزه تركيب فرمالدييد )1

.يده استسميت و اثر تحريكي آن حذف گرد

دو بعنوان مواد استريل كننده شيميايي جديد متعددي مانند پراكسيد هيدروژن يا اسيد پراستيك و تركيب اين )2

.مواد ضدعفوني كننده در سطح باال اضافه شده است

تركيبات فتوليك سه درصد و يدوفورها بعنوان مواد ضدعفوني كننده سطح باال محسوب نمي شوند زيرا نمي )3

مانند (توانند اسپور باكتريها را غيرفعال نمايند و الكل ايزوپروپيل توانايي غيرفعال كردن ويروسهاي هيدروفيليك

.را ندارد) يروس فلج اطفال و كوكساكيو

بر اساس نظر سازمان غذا و داروي آمريكا و مقاالت علمي زمان قرارگيري براي ضدعفوني كردن سطح باال بطور )4

زمان مناسب براي ضدعفوني كننده اندوسكوپها . دقيقه و بيشتر تغيير كرده است 12دقيقه به 30تا 10كامل از

درجه سانتي گراد با 25و 35توسط گلوتارآلدييد و ارتوفتالدييد به ترتيب در دماي در دستگاههاي اتوماتيك

.دقيقه مي باشد 5توجه به اينكه اين دستگاهها قادرند دماي مناسب را حفظ نمايند

:ضدعفوني -4-4

رمالدئيد، الكل ها، كلر و تركيبات كلردار، ف: مهمترين مواد ضدعفوني كننده مورد استفاده در پزشكي عبارتند از

، پراستيك اسيد، مشتقات فنل و تركيبات آمونيوم )تركيبات يددار(گلوتارآلدئيد، ارتوفتالدئيد، پراكسيد، يدوفورها

هر يك از اين مواد ضدعفوني كننده ويژگيهاي خاضي دارند و براي استفاده در شرايط خاصي مناسب تر . چهارظرفيتي

. هستند

30

وني كننده ها و استفاده نابجاي آنها مي تواند باعث مشكالت و هزينه هاي بكار بردن غلظت هاي نادرست ضدعف

مانند فرمالدئيد، گلوتارآلدئيد و تركيبات (از آنجا كه مصرف و كار با بسياري از ضدعفوني كننده ها . سنگين شود

مواجهه بايد احتياطات در ميان پرسنل نظافتي با برخي بيماريهاي شغلي رابطه دارد، براي به حداقل رساندن) كلردار

در مواقع مشكل روش ترجيحي كنترل، حذف مواد . بكار رود) مانند استفاده از دستكش و تهويه مناسب(مناسب

.يا جابجايي كاركنان است) از طريق روشهاي مهندسي شده يا جايگزين كردن مواد ديگر(شيميايي

:ضدعفوني كننده هاي شيميايي -4-4-1

فرمالدييد، گلوتارآلدييد، آب اكسيژنه تركيبات يد، اورتوفتالدئيد، پراستيك اسيد و آب الكل، كلر و تركيبات كلره،

اكسيژنه، تركيبات فنل، تركيبات آمونيوم چهارظرفيتي

و ) اتانول(شيميايي قابل حل در آب يعني اتيل الكل در مراكز بهداشتي درماني، به دو تركيب :الكل - 4-4-1-1

الكل ها بعنوان يك ماده . كه داراي ويژگي ميكروب كشي هستند، الكل اطالق مي شود) لپروپانو(ايزوپروپيل الكل

هيچ محلول FDAسازمانهاي جهاني از قبيل ضدعفوني كننده ضعيف تا متوسط شناخته مي شود به نحوي كه

غلظت مناسب . شيميايي استريل كننده يا ماده ضدعفوني كننده سطح بااليي را بر پايه اصلي الكل تاييد نكرده است

.در آب مي باشد% 90تا 60باكترسيدال الكل

محدوديت استفاد از الكل ها اين است كه در طوالني مدت به لنز آسيب رسانده، موجب باد كردن و سخت شدن لوله

قرار .پالستيكي و الستيكي را سفيد كرده و به نوك تونومترها آسيب مي رساندهاي پالستيكي مي شود و صفحات

همچنين كدورت قرنيه . روز مي تواند موجب زبري و خشونت نوك آن شود 4دادن تونومتر چشمي در الكل به مدت

خل چشم با سواپ آغشته با الكل ضدعفوني شده در مواردي كه نوك تونومتر بالفاصله قبل از اندازه گيري فشار دا

محدوديت ديگر الكل ها اين است كه قابل اشتعال هيتندو بايد در محيط سرد و با . است نيز گزارش گرديده است

همچنين الكل ها به سرعت تبخير مي شوند بنابراين افزايش زمان مواجهه را مشكل مي . تهويه مناسب نگهداري شوند

. كنند

:كلر - 4-4-1-2

و جامد ) مانند هيپوكلريت سديم(عمده ترين و مهمترين گندزداهاي كلردار مورد استفاده هيپوكلريت ها بصورت مايع

كلردار مورد استفاده براي ضدعفوني سازي، محلول آبي رايج ترين محصول. هستند) مانند هيپوكلريت كلسيم( %6.15 � اين محصول داراي . هيپوكلريت سديم است كه معموال سفيد كننده خانگي ناميده مي شود %5.25

طيف وسيعي از فعاليت ضدميكروبي است، بقاياي سمي بعد از استفاده برجاي نمي گذارد، تحت تاثير سختي آب

از سطوح مي زدايد و نيست، ارزان قيمت و سريع العمل مي باشد، ارگانيسم هاي خشك و فيكس شده و بيوفيلم ها را

و تبديل اسيد هيپوكلروس به pHاثر ضدعفوني كنندگي كلر با افزايش . داراي اثرات سمي جدي مختصري است

وقتي محلولهاي هيپوكلريت با فرمالدييد تماس مي يابند، خطر توليد ماده كارسينوژن . هيپوكلريت كاهش مي يابد

با غلظت بااليي از كلر مجاور مي شود، كارسينوژن تري هالومتان ايجاد مي كلرومتيل اتر وجود دارد و وقتي با آب داغ

.شود

رقت . محلول غير آلي كلر براي ضدعفوني سرتونومتر، ضدعفوني موضعي روي پيشخوانها و كف زمين بكار مي رود

1: :1تا1000 5.25%هيپوكلريت سديم 10 � بعنوان يك ماده ) مانند سفيد كننده هاي خانگي( %6.15

براي ضدعفوني لكه هاي كوچك خون . ضدعفوني كننده تاييد شده براي گندزدايي لكه هاي خون پيشنهاد مي شود

31

:1بر روي سطوح غيرحياتي مي توان از رقت ) مانند قطرات خون( 5.25%هيپوكلريت سديم 100 � %6.15

.بعنوان يك ماده ضدعفوني كننده تاييد شده استفاده مي شود

:كلر براي گندزدايي محيط روش تهيه محلولهاي*

:استفاده از مايع سفيد كننده

.كلر موجود در مايع سفيدكننده با غلظت هاي مختلف موجود است

:با استفاده از فرمول زير مي توان غلظت مورد نظر را تهيه نمود

/

درصد 3.5روش تهيه محلول كلر نيم درصد از مايع سفيد كننده : مثال

03.5%0.5%2 � 1

.درصد بدست آيد 0.5قسمت آب اضافه شود تا محلول كلر 6درصد به 3.5بنابراين بايد يك قسمت سفيد كننده

.مي تواند اونس، ليتر يا گالن باشد يا هر ظرفي كه براي اندازه گيري استفاده مي شود واحد قسمت*

يك . در كشورهايي كه محصوالت فرانسه موجود است مقدار كلر فعال معموال بصورت درجه كلروم بيان مي شود**

.درصد كلر فعال است 0.3درجه كلروم برابر با

يك دي آلدييد اشباع شده است كه بعنوان يك ضدعفوني كننده شطح باال و گلوتارآلدئيد :گلوتارآلدئيد - 4-4-1-3

يك ضدعفوني كننده سطج باال و رايج براي وسايل پزشكي مانند . استريل كننده شيميايي شناخته مي شود

و تنفس مصنوعي، اندوسكوپ ها، لوله هاي دستگاه اسپيرومتري، دستگاه دياليز، ترانسيديوسرها، وسايل بيهوشي

. سيستم هاي تامين و آماده سازي محلول دياليز و استفاده مجدد تروكارهاي پالستيكي الپاروسكوپي است

گلوتارآلدئيد . گلوتارآلدئيد فاقد اثر خورندگي فلزات است و به وسايل داراي لنز، الستيك و پالستيك آسيب نمي رساند

.ده شود چون سمي و گرانقيمت استنبايد براي تميز كردن سطوح غيرحياتي استفا

ضدعفوني كردن تجهيزات درماني و بهداشتي -4-5

: اندوسكوپها -4-5-1

جهت جلوگيري از انتشار . پزشكان از آندوسكوپها براي تشخيص و درمان اختالالت پزشكي متعددي استفاده مي كنند

پ هاي دستگاه گوارش، براي مثال آندوسكو(عفونت هاي بيمارستاني، تمام آندوسكوپ هاي حساس به حرارت

بايد كامال تميز شوند و حداقل بعد از هر بار استفاده در سطح باال ) كوپ هاي حلق و بينيبرونكوسكوپها و اندوس

.ضدعفوني شوند

32

5به طور كلي، ضدعفوني يا استريليزاسيون آندوسكوپ با استريل كننده هاي شيميايي مايع بعد از تست نشت شامل

.مرحله مي باشد

در اين مرحله سطوح داخلي و خارجي دستگاه بايد به صورت مكانيكي تميز شوند كه شامل برس كشي : تميز كردن -1

تست نشت قبل از . (لوله هاي داخلي و شستشوي آن با آب و دترجنت يا پاك كننده هاي آنزيم دار مي باشد

)شستشوي دستگاه توصيه مي شود

اندوسكوپ بايد در يك ماده ضدعفوني كننده در سطوح باال قرار داده شود به گونه اي كه كامال در آن : ضدعفوني -2

با مجاري داخلي و تمام ابزار فرو رود و همچنين هواي اضافي بايد حذف شده و از تماس كامل مواد باكتري كش

مدت تماس براساس . و هوا اطمينان حاصل شود حياتي مانند لوله هاي ساكشن و بيوپسي و همچنين لوله هاي آب

.نوع ماده ضدعفوني كننده رعايت گردد

تمام آندوسكوپ و همه لوله هاي آن بايد با آب استريل يا آب فيلتر شده كه معموال براي شوينده هاي : شستشو -3

.اتوماتيك استفاده مي شود يا آب لوله كشي شهري شسته شود

و مجاري داخلي بايد با الكل شسته شود و با هواي با فشار بعد از ضدعفوني و لوله هاي جاگذاري: خشك كردن -4

.قبل از نگهداري خشك شود

آندوسكوپ بايد به گونه اي نگهداري شود كه از آلودگي جلوگيري شده و فرآيند خشك شدن آن بهتر : نگهداري -5

)براي مثال عمودي آويزان شود(شود

كيفيت، پرسنل سيستم بهداشتي مي توانند از آندوسكوپ هاي ضدعفوني شده در سطوح بعنوان جزئي از برنامه كنترل

.ء باكتريها چك شودباال يا استريل شده، كشت هاي قابل اطمينان اتفاقي تهيه كنند تا بقا

:ابزار مربوط به زنان و مامايي -4-5-2

تونومترها، حلقه هاي جااندازي ديافراگم مامايي از قبيل. ضدعفوني سازي و آماده نمودن ابزار مورد استفاده در زنان

سرويكال، ابزارهاي كرايوسرجري و پروبهاي داخل حفره اي بعلت تنوع و تعداد قابل توجه آنها از اهميت خاصي

.برخوردار است

توصيه مي كند CDCرا دارند، HIVبدليل اينكه نوك تونومترها قابليت انتقال عفونت هايي مانند هرپس سمپلكس و

و يا % 70، اتيل الكل ppm 5000، كلر %3دقيقه با پراكسيدهيدروژن 5- 10كه نوك تونومتر بايد كامال تميز و براي

و الكل % 3با اين وجود داده هاي اخير پيشنهاد مي كنند كه پراكسيد هدروژن . ضدعفوني شود% 70ايزوپروپيل الكل

يي كه باعث اپيدمي كراتوكونژنكتيويت مي شوند يا ويروسهاي مشابه، موثر نمي در برابر آدنوويروسها% 70ايزوپروپيل

.باشند و نبايد براي ضدعفوني تونومترهاي آپالناسيون بكار رود

ضدعفوني در واحد همودياليز -4-5-3

سيستم هاي همودياليز شامل ماشين هاي همودياليز، مخازن آب، سيستم هاي آب درماني و سيستم هاي توزيع مي

.بيماران ممكن است در حين همودياليز، به ويروس هاي خوني و باكتريهاي عوامل بيماريزا مبتال شوند. باشد

دياليز شامل تخت يا صندلي هاي دياليز، سطوح خارجي ماشين دياليز و تجهيزات آن مانند سطوح غيرحياتي در مراكز

. قيچي، هموستاز، كالمپ، كاف فشارخون و گوشي هاي پزشكي مي باشد

33

همودياليزرها معموال با پراستيك اسيد، فرمالدييد، گلوتارآلدييد و پاستوريزاسيون حرارتي با اسيد سيتريك و تركيبات

، فرمالدييد مايع، )هيپوكلريت سديم(سيستم هاي همودياليز معموال با ضدعفوني كلردار . ضدعفوني مي كنند كلردار

برخي سيستم هاي همودياليز براي كنترل . پاستوريزاسيون حرارتي، اوزون و يا پراستيك اسيد ضدعفوني مي شوند

.آلودگي ميكروبي از ضدعفوني با آب داغ استفاده مي كنند

:ميكروبي مواد ضدعفوني كنندهآلودگي -4-6

سال است كه مواد ضدعفوني كننده و آنتي سپتيك هاي آلوده، ناقلين اتفاقي عفونت هاي بيمارستاني و 50بيش از

بررسي گزارش هايي از گندزداهاي آلوده با ميكروارگانيسم ها، مشاهدات ارزشمندي را . اپيدمي هاي كاذب هستند

و مايعات استريل كننده شيميايي با بروز همه گيري اين است كه گندزداهاي سطح باال البته نكته مهم. نشان مي دهد

) مانند پسودوموناس آئروژينوزا(اعضاي جنس پسودوموناس . ناشي از آلودگي داخلي يا خارجي همراه نبوده اند

توانايي آنها براي . شده اندمحصوالت آلوده جدا % 80مهمترين باكتريهاي حدا شده از گندزداهاي آلوده هستند كه از

اين توانايي زنده ماندن پسودوموناس ها .زنده ماندن يا رشد در رقت هاي مورد استفاده گندزداها بي نظير است

احتماال ناشي از تطابق پذيري تغذيه اي و غشاي منحصربفرد آنهاست كه يك سد موثر در برابر عبور ميكروب كش ها و

.آنهاست) efflux(خارج يا سيستم هاي انتشار به

اگرچه محلولهاي غليظ ضدعفوني در ابتداي ساخت آلوده نمي شوند، محلول فنلي رقيق نشده در حين مصرف مي

ميكروب كش هايي كه بعنوان مواد ضدعفوني كننده استفاده مي شوند . تواند توسط سويه هاي پسودوموناس آلوده شود

....ست، عبارتند از كلرهگزيدين، تركيبات آمونيوم چهارظرفيتي، فنوليك ها و و گزارشاتي از آلودگي آنها ارائه شده ا

نبايد رقيق شوند و آنهايي كه رقيق مي شوند بايد با دقت تهيه شوند تا به رقتي كه شركت برخي مواد ضدعفوني كننده

دام فعاليت هاي نامناسب دوم آنكه متخصصين كنترل عفونت بايد بياموزند كه ك. سازنده پيشنهاد كرده است برسد

منابع رايج آلودگي خارجي ميكروب . مي شوند) براي مثال در لحظه مصرف(منجر به آلودگي خارجي ميكروب كش ها

فضاي بيمارستان كه محيط آبي براي رقيق سازي استفاده مي شود، ظروف آلوده و آلودگي معمول : كش ها عبارتند از

ن شرايط نگهداري محلولهاي ذخيره ميكروب كش ها بايد همانگونه باشد كه همچني. تهيه و مصرف ميكروب كش است

.بر روي برچسب آنها ذكر شده است

لزوم برچسب گذاري ظروف نگهداري مواد شوينده و گندزدا -4-7

واحد اعم از كوچك، متويط و بزرگ / كليه ظروف و مواد شيميايي، گندزدا و ضدعفوني كننده موجود در بخش •

بايد داراي برچسب باشد تا به عموم افرادي كه با آن سروكار دارند آگاهي دهد كه ) سازي و سايرظروف رقيق (

محتوي ظرف چيست؟ و چه خطراتي دارد؟

.برچسب مناسب بايد در اطالع رساني به غير از افرادي كه به مواد سر و كار دارند به افراد معمولي نيز آگاهي دهد •

.ات فيزيكي قابليت اشتعال، انفجار، خطرات ميل تركيبي يا ناسازگاري را شامل شودبرچسب مواد بايد عالوه بر خطر •

رچسب مواد شيميايي، ضدعفوني كننده و گندزدا بايد شامل نام ماده، تاريخ توليد يا رقيق سازي، تاريخ انقضاء، نام ب •

طالعات ايمني ماده تكميل از روي ا.( يك مشخصات ماده كه ممكن است منجر به آسيب گردد باشدرقيق كننده و

)مي گردد

34

:شرايط جايگاه نگهداري مواد شوينده و گندزدا و روشهاي نگهداري -4-8

در هر بخش بايد جايگاه مناسب و مجزايي با تهويه مطلوب بمنظور نگهداري مواد شوينده و گندزدا در نظر گرفته *

.شود

نگهداري مواد شوينده و گندزدا در قفسه هاي انبار بخش و مجاور اقالم مصرفي ديگر ممنوع بوده و در صورتيكه *

حداقل يك كابينت يا قفسه در ) بدليل كمبود فضا يا كمبود بودجه(جايگاه يا اتاقكي بدين منظور در بخش وجود ندارد

اي اين منظور در نظر گرفته شود كه داراي تابلو گويا نيز جايي ايمن و دور از دسترس اطفال و مراجعه كنندگان بر

. باشد

و بازديد ) به لحاظ تاريخ توليد و انقضاء(جايگاه نگهداري مواد شوينده و گندزدا بايد مجهز بوده و مرتب بروزرساني *

.گردد

براي مثال نگهداري آب . وندمواد شوينده اي كه با هم ناسازگار هستند در مجاورت هم و در يك قفسه قرار داده نش*

نظر به ايجاد تركيب شيميايي و (ژاول و جوهر نمك در كنار هم و در يك قفسه مي تواند منجر به بروز آسيب گردد

)توليد گازهاي سمي

.نسبت به محلولها و مايعات قرار داده شوندپودرهاي شوينده و جامدات در طبقات باالتر *

و رقيق سازي مواد گندزدا و ضدعفوني كننده بايد قسمت نگهداري مواد شوينده و دستورالعمل روشهاي استفاده*

.گندزدا نصب باشد

*MSDS مواد گندزدا و ضدعفوني كننده اي كه با آنها سروكار داريد بايد در قسمت نگهداري آنها موجود باشد تا در

.يعا بتوانيد راهكار مناسب را بيابيدصورت بروز حادثه و آسيب شغلي يا در صورت ريختن آنها روي زمين سر

شامل كليه ظروف حتي ( كليه ظروف مواد گندزدا و ضدعفوني كننده بخش بايد دربدار بوده و درب آن بسته باشد*

)ظروف رقيق سازي

.از نگهداري ظروف حاوي مواد شوينده و گندزدا در مجاورت آفتاب و نور مستقيم خورشيد جدا پرهيز نماييد*

در صورتي كه نياز . جابجا كردن و انتقال بيش از حد مواد گندزدا و ضدعفوني كننده درون ظروف اجتناب نماييداز *

هست ماده گندزدا يا ضدعفوني كننده از ظرف بزرگتر به كوچكتر منتقل شود حتما بعد از بازكردن پلمب درب ظرف

35

ن طور تاريخ توليد و انقضاء ظرف اصلي را نيز روي ظرف همي. بزرگتر، حتما روي آن تاريخ باز شدن درب را قيد نماييد

.كوچكتر يادداشت نماييد

:نكات بهداشتي در هنگام نظافت و گندزدايي -4-9

.هيچگاه مواد گندزداي مختلف را بمنظور باال بردن اثر گندزدايي با هم مخلوط نكنيد*

و استفاده از گاز و ) نخي و جاذب(رچه تنظيف بوده پارچه اي كه جهت گردگيري و نظافت استفاده مي شود لزوما پا*

.حوله و دستمالهاي كاغذي بدين منظور ممنوع است

.نظافت بخش هميشه از قسمتهاي تميز به سمت قسمت هاي آلوده و عفوني انجام شود*

.ددر هنگام نظافت و گندزدايي استفاده از تجهيزات حفاظت فردي متناسب با فعاليت را فراموش نكني*

:نكات ايمني در هنگام كار با گندزداها -4-10

.كاربرد هر ماده شيميايي بايد براساس دستورالعمل ايمني تهيه شده توسط توليد كننده ها انجام شود*

از اضافه كردن آب به محلول غليظ خودداري . هنگام تهيه محلول رقيق هميشه بايد محلول غليظ به آب اضافه شود*

.نماييد

. گندزدا بايد با آب سرد يا معمولي تهيه گردد*

دو مرحله نظافت و گندزدايي دو مرحله جدا از يكديگرند و نبايد هيچگونه اختالطي بين شوينده و گندزدا انجام *

.گيرد

): اسكراب جراحي(روش صحيح چرك زدايي دستها براي جراحي -4-11

.عت و دستبند از دستها خارج گردندقبل از شروع اسكراب جراحي دستها، انگشتر، سا -1

.زير ناخنها با استفاده از يك ناخن پاك كن، زير آب شير پاك شود -2

قبل از پوشيدن دستكش استريل براي انجام عمل جراحي، چرك زدايي دست با استفاده از صابون يا دترجنت -3

.شودضدميكروبي يا مالش دست با ماده حاوي الكل و داراي اثر پايدار، توصيه مي

در زمان چرك زدايي جراحي، دستها با استفاده از صابون يا دترجنت ضدميكروبي، اسكراب دستها معموال به -4

.ضرورت ندارد) دقيقه 10(زمان اسكراب طوالني . دقيقه انجام مي شود 6تا 2مدت

ورالعمل كارخانه در زمان استفاده از محصول حاوي الكل با اثرات پايدار براي اسكراب جراحي دستها، از دست -5

قبل از بكارگيري محلول الكلي، ابتدا دستها و ساعد با صابون معمولي شسته و كامال . سازنده تبعيت شود

خشك مي گردند و بعد از مصرف فراورده حاوي الكل، دستها و ساعد، ابتدا كامال خشك شده و سپس

.دستكش استريل پوشيده مي شود

لوزي آتش -4-12

اين نشان به شكل روبه رو . است پديد آورده

رنگ آبي پيام خطرات سالمتي و زيستي، رنگ سرخ

هاي ويژه براي خطرهاي ويژه ، و رنگ سفيد دارنده نشان

بيانگر 4نشانگر بي خطري و 0اند كه دسته بندي شده

)هيدروژن سيانيد 4

)كلرگاز : مثل 3

) هاي كوتاه مدت و جراحت شود 2

1 .

0

4 نقطه فعال سازي زير . شود يا مايل است در هوا پراكنده شود و آتش بگيرد

3 73(درجه سانتيگراد 23نقطه فعال سازي بيشتر از

2 درجه 38دماي احتراق بين (سوخت ديزل

درجه فارنهايت 200(درجه سانتيگراد 1

0

36

پديد آورده سوزي آمريكا سازمان كشوري پيشگيري آتشاستانداردي است كه

.اي دارد است و هر چهارگوش رنگي درون آن معناي ويژه

رنگ آبي پيام خطرات سالمتي و زيستي، رنگ سرخ . اي دارد است كه هر رنگ پيام ويژه اين لوزي به چهار بخش تقسيم شده

، و رنگ سفيد دارنده نشان)شيميايي(پيام اندازه آتشگيري، رنگ زرد نشانگر ميزان واكنش پذيري

دسته بندي شده 4تا 0و واكنش پذيري از ميزان خطرهاي سالمتي، آتشگيري

)رنگ آبي(جدول راهنماي سالمتي

هيدروژن سيانيدمثل (هاي شديد شود تواند باعث مرگ يا جراحت

مثل(هاي معمولي شود تواند باعث آسيب جدي كوتاه مدت يا جراحت

هاي كوتاه مدت و جراحت شود تواند باعث ناتواني استفاده شديد و پيوسته البته نه در طوالني مدت مي

. هاي خفيف شود همراه با جراحت خارش :مانند(تواند باعث تحريك اعصاب

. هيچ خطري براي سالمتي ندارد و الزم به انجام هيچ گونه پيشگيري نيست

)رنگ قرمز(جدول راهنماي آتش گيري

شود يا مايل است در هوا پراكنده شود و آتش بگيرد در دما و فشار معمولي جو به سرعت يا كامالً بخار مي

نقطه فعال سازي بيشتر از (بنزين:مثل. جامدات و مايعاتي كه تقريباً در هر دمايي قابل احتراق هستند

درجه سانتيگراد 38و كمتر از

سوخت ديزل:مثل( .قبل از اينكه بسوزد بايد به اندازه كافي گرما بگيرد يا سطح زيادي داشته باشد

درجه سانتيگراد

درجه سانتيگراد 93دماي احتراق باالي روغن سويا :مثل. براي اينكه بسوزد بايد حرارت داده شود

)رنگ زرد(جدول راهنماي ميزان واكنش پذيري

استانداردي است كه لوزي آتش

است و هر چهارگوش رنگي درون آن معناي ويژه

نمادها

اين لوزي به چهار بخش تقسيم شده

پيام اندازه آتشگيري، رنگ زرد نشانگر ميزان واكنش پذيري

ميزان خطرهاي سالمتي، آتشگيري . است

.خطر فراوان است

جدول راهنماي سالمتي

)آبي( سالمتي

تواند باعث مرگ يا جراحت كوچك ترين نمايش مي

تواند باعث آسيب جدي كوتاه مدت يا جراحت نمايشي كوچك مي

استفاده شديد و پيوسته البته نه در طوالني مدت مي

تواند باعث تحريك اعصاب نمايش آن مي

هيچ خطري براي سالمتي ندارد و الزم به انجام هيچ گونه پيشگيري نيست

جدول راهنماي آتش گيري

)قرمز(آتش گيري

در دما و فشار معمولي جو به سرعت يا كامالً بخار مي

درجه سانتيگراد 23

جامدات و مايعاتي كه تقريباً در هر دمايي قابل احتراق هستند

و كمتر از ) درجه فارنهايت

قبل از اينكه بسوزد بايد به اندازه كافي گرما بگيرد يا سطح زيادي داشته باشد

درجه سانتيگراد 93سانتيگراد و

براي اينكه بسوزد بايد حرارت داده شود

.سوزد نمي

جدول راهنماي ميزان واكنش پذيري

37

)زرد(واكنش پذيري

رود بكار مي مواد منفجرهاست يا به عنوان انفجاردر دما و فشار معمولي جو قابل 4

3 دهد يا اگر به آن شوك شديدي وارد با آب واكنش مي. قابل انفجار است ولي به انرژي فعال سازي زيادي احتياج دارد و بايد محبوسانه فعال شود

فلوئور :مثل. شود شود منفجر مي

2 پتاسيمو فسفر :مثل.(شود دهد و يا روي آن منفجر مي با آب به شدت واكنش مي. شود در شرايط سخت شيميايي و در دما و فشار باال منفجر مي

سديمو

هيدروژن فلوئوريد:مثل. شود ولي در دما و فشار باال ناپايدار مي. در شرايط عادي پايدار است 1

هليم:مثل. دهد با آب نيز واكنش نمي. حتي در تماس با آتش. پايدار است 0

)سفيد(جدول راهنماي نمادهاي ويژه

)سفيد(نمادهاي ويژه

W سديمو سزيم :مثل. كند واكنش با آب غير عادي است يا وضعيت خطرناكي را ايجاد مي

OX يا OXY دي نيتروژن مونوكسيدو آمونيوم نيترات،پتاسيم پر كلرات :مثل. است اكسيد كننده

COR

فنولو اسيد سولفوريكو هيدروكسيد پتاسيم :مثل. قوي است بازيا اسيداست؛ يك خورنده

.كنند استفاده مي بازهابراي ALK و يدهااسبراي ACID گاهي اوقات براي تشخيص بهتر از عاليم

BIO ويروس آبله :مثل. دارد خطر زيستي

POI است سمي .

CRY يا CRYO نيتروژن مايع :مثل. (است بسيار سرد

.شود است و بقيه عاليم بصورت غير رسمي استفاده مي NFPA 704 جز عاليم رسمي استاندارد OX/OXY و Wاليم فقط ع: نكته