trends in het vlaams topsportklimaat, evaluatie volgens topsporters
TRANSCRIPT
TRENDS IN HET VLAAMS TOPSPORTKLIMAATEVALUATIE VOLGENS TOPSPORTERS, TRAINERS EN TOPSPORTCOÖRDINATOREN:2-METING (2003-2007-2011)
Veerle De Bosscher en Stephanie De Croock
2
Trends in het Vlaams topsportklimaatEvaluatie volgens topsporters, trainers en topsportcoördinatoren:
2-meting (2003-2007-2011)
Prof. Dr. Veerle De Bosscher & Drs. Stephanie De Croock
“Topsport draait rond de atleten. Zij dienen, samen met hun coaches en de federaties betrokken te worden bij de evaluatie van topsportbeleid“
De Vrije Universiteit Brussel dankt iedereen die heeft bijgedragen tot dit onderzoek: in de eerste plaats de topsporters, de toptrainers en de topsportcoördinatoren voor hun
tijdsinvestering om deze uitgebreide vragenlijsten in te vullen!
Ook dank aan het Bloso en de Nationale Loterij voor hun welwillende medewerking bij de dataverzameling.
Tot slot, dank aan de minister van sport, dhr. Philippe Muyters en het departement cultuur, jeugd, sport en media voor de fi nanciële steun en het geloof in de noodzaak van een continue evaluatie
van het topsportklimaat.
Copyright © 2012Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd,
hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs.
Colofon
3
Ter geleide
Bedankt!Goed, beter, best! … Is het motto dat schuilt achter de tweemeting van het Vlaams topsportklimaat. Na vier jaar in de voorbereiding voor Londen 2012, wordt in deze bijdrage het topsportbeleid geëvalueerd door topsporters, trainers en topsportcoördinatoren. Dit onderzoek beoogt kenbaar te maken wat er leeft bij de belangrijkste betrokkenen. We zijn ervan overtuigd dat hiermee de basis gelegd wordt voor een vernieuwd en beter topsportklimaat. Hun bijdrage is van primordiaal belang om de omstandighe-den waarin topsport in Vlaanderen wordt beoefend, te kunnen verbeteren. Dank aan allen, die ondanks de drukke agenda’s, gemiddeld 40 minuten de tijd hebben genomen om de lange vragenlijsten in te vullen! We hopen, samen met jullie, dat deze inspanning mag bijdragen tot een sterker beleid, betere ondersteuning en vooral –want daar draait het om- tot betere prestaties!
2-meting van het topsportklimaatDeze weergave is een “twee-meting van het topsportklimaat”. Na de nulmeting in 2003 en de één-meting in 2007, laat deze studie toe de evoluties waar te nemen en te evalueren. Deze evaluatie zal elke vier jaar worden herhaald. Want stilstaan is achteruitgaan in topsport. Dat komt doordat de internationale concurrentie is toegenomen. Wereldwijd hebben landen steeds meer middelen geïnvesteerd in een strategie om topsportsucces te kunnen beïnvloeden. Desondanks blijft het succes in veel landen dalen. Ook België ging er niet op vooruit, ondanks toegenomen investeringen zowel in Vlaanderen als Wallonië. Topsport is een markt die geregeerd wordt volgens de economische principes van vraag en aanbod: de prijs van het succes stijgt omdat de vraag groter is dan het aanbod. Topsportsucces hangt meer dan ooit, niet alleen af van wat we zelf beter doen ten opzichte van het ver-leden, maar nog meer, van wat andere landen doen. Dat maakt de rivaliteit nog groter!
SPLISS: Vlaams topsportklimaat internationaal vergeleken in 15 laandenTegelijk hebben vergelijkbare landen als Nieuw-Zeeland en Denemarken –allen met een populatie kleiner dan België- zich weten handhaven in de top 30 van deze mondiale medaillewedloop. Zoals het in de economie frequent gebeurt, zullen ook Vlaanderen en Wallonië hier meedraaien in een benchmarkstudie van het topsportbeleid: beter worden door te leren van de concurrentie. Vlaanderen neemt, met de Vrije Universiteit Brussel aan het roer, de leiding in de coördinatie van wat de grootste internationale vergelijking in topsport ooit mag genoemd worden: SPLISS-II. “Sports Policy factors Leading to International Sporting Success”(SPLISS) is de titel van een internationale onderzoeksgroep topsport. 15 landen hebben mee-gewerkt aan dit zelfde onderzoek naar het topsportklimaat. Daarnaast werden met gerichte vragen 126 kritieke succesfactoren geëvalueerd. De resultaten hiervan zullen begin 2013 beschikbaar zijn.
Dankjewel partners!Dit onderzoek is mogelijk gemaakt dankzij de ondersteuning van het departement cultuur, jeugd, sport en media. Een bijzondere dank geven we graag aan de Vlaamse Minister van Sport, Philippe Muyters, die het mogelijk maakt om dankzij de toezegging van de middelen, gehoor te geven aan de mening van de belangrijkste stakeholders in topsport: topsporters, toptrainers en federaties, jullie hebben het voor het zeggen! Ook dank aan het Bloso en de Nationale Loterij, die op elk moment klaar stonden om de uitgebreide en noodzakelijke informatie aan te leveren. Dank voor het geloof in de noodzaak van een continue evaluatie van het topsportklimaat.
Dankjewel
Bedankt topsporters, toptrainers en federaties!
Topsportsucces wordt vooral bepaald door wat andere landen doen, en niet door een evaluatie van het beleid ten
opzichte van het verleden
Een benchmark van Vlaanderen ten opzichte van 15 andere landen: SPLISS
(2012-2013)
4
Inhoud
Ter geleide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1. Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2. Theoretisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
3. Methodologie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
3.1. Respons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3.2. Profiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3.2.1. Topsporters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3.2.2. Toptrainers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3.2.3. Topsportcoördinatoren (federaties) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4. Een vergelijking met 2003 en 2007: Is het topsportklimaat verbeterd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5. Evaluatie van de negen pijlers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.1. Objectieve evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.2. Subjectieve evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
6. Prioriteiten in het beleid: belangrijkste succesfactoren en maatregelen ter verbetering in het beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
6.1. Belangrijkste succesbepalende factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
6.2. Belangrijkste factoren ter verbetering in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7. Prestaties (outputs) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
8. De prijs van succes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
9. Financiële ondersteuning van topsport (pijler 1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
9.1. Topsportinvesteringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
9.2. Verdeling van de middelen per categorie van de topsporttakkenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
10. Bestuur, organisatie en structuur van het topsportbeleid (pijler 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
10.1. Informatieverstrekking en communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
10.2. Inspraak in het beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
10.3. De federaties en hun raad van bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
10.3.1. Prioriteit in het topsportbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
10.3.2. Raad van bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
11. Sportparticipatie (pijler 3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
11.1. Leeftijd van initiatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
11.2. Duur van de topsportcarrière . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
12. Talentidentificatie en –ontwikkeling (Pijler 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
12.1. Talentidentificatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
12.2. De talentontwikkeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
12.2.1. Ondersteuning en begeleiding als aankomend talent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
12.2.2. Topsport en studie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
13. De topsportcarrière en na-carrière . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
13.1. Trainingsuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
13.2. Trainingsondersteuning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
13.3. Individuele leefsituatie van de topsporter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
5
De uitgebreide versie van deze studie is beschikbaar op www.vub.ac.be/SBMA
13.3.1. Inkomsten uit topsport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
13.3.2. Topsportuitgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
13.4. Na de sportloopbaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
14. Trainingsfaciliteiten en infrastructuur (Pijler 6). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
15. Opleidingen en voorzieningen voor toptrainers (Pijler 7) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
15.1. Opleiding van trainers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
15.2. De trainersopleiding en bijscholingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
15.3. Deskundigheid van de trainer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
15.4. Individuele leefsituatie van een trainer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
15.5. Trainingsuren van trainers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
16. Nationale en internationale competitie (Pijler 8) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
16.1. Nationale competities. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
16.2. Deelname aan internationale wedstrijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
16.3. De organisatie van internationale evenementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
17. Wetenschappelijk onderzoek (Pijler 9) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
17.1. Onderzoek en verspreiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
18. Media-aandacht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
19. Topsporter als rolmodel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
20. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Referenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Bijlage: Kritieke succesfactoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
6
1. Samenvatting
Succes: Output1. De internationale concurrentie neemt toe, in die mate dat topsportsucces afhangt van wat andere landen doen, meer
nog dan van wat we zelf beter doen ten opzichte van het verleden2. Topsport is een markt die geregeerd wordt volgens de economische principes van vraag en aanbod: de prijs van het
succes stijgt omdat de vraag groter is dan het aanbod.
Topsportklimaat 3. 209 topsporters, 144 trainers en 24 topsportcoördinatoren va federaties hebben meegewerkt aan een onderzoek naar
het topsportklimaat; dit onderzoek is de twee-meting dat de trends meet ten opzichte van 2007 (1-meting) en 2003 (0-meting)
4. De pijlers die volgens de respondenten grootste invloed hebben op topsportsucces ook de pijlers zijn die in Vlaan-deren het meest voor verbetering in aanmerking komen: de financiële steun, trainersvoorzieningen en -ontwik-kelingen en de trainingsfaciliteiten
5. Het topsportklimaat in Vlaanderen is in 2001 verbeterd ten opzichte van 2007 en 2003; dat bevestigt 32% van de trainers en 71% van de topsportcoördinatoren (TSC) in de federaties; echter, 50% van de topsporters, 56% van de trainers en 38% van de TSC in de federaties vindt dit nog onvoldoende om te presteren op het hoogste internationale niveau
Middelen: Inputs6. PIJLER 1: FINANCIËLE ONDERSTEUNING VOOR TOPSPORT
- ondanks de toegenomen investeringen blijven de middelen relatief laag in vergelijking met andere landen- de stijging is enkel afkomstig van de overheid- gerichte investeringen in een nationale topsportstrategie, vanuit private middelen, alsook vanuit de nationale loterij
zijn minimaal in Vlaanderen
Processen: throughputs7. PIJLER 2: BESTUUR, ORGANISATIE EN STRUCTUUR VAN HET TOPSPORTBELEID
- Communicatie: de federaties (op twee na), vinden dat zowel de informatie als de ondersteunende diensten vanuit het Bloso goed tot uitstekend verlopen; Topsporters en trainers zijn algemeen tevreden over de communicatie vanuit de club en federatie alsook vanuit het BOIC
- Inspraak: meer dan 50% van de Topsporters en trainers vinden dat ze te weinig inspraak hebben in het beleid- De Raad van Bestuur: vormt voor veel topsportfederaties een probleem:• Slechts 23,5% van de federaties geeft aan dat hun bestuur is samengesteld uit experten met een goede kennis
inzake topsportbeleid en ontwikkeling• 59% is het oneens dat in de raad van bestuur professionals zetelen met stemrecht; • 52% is van mening dat de topsportwerking binnen hun federatie wel professioneel werkt maar de raad van
bestuur niet
8. PIJLER 3: BREEDTESPORT- Een knelpunt: 65% van de topsportcoördinatoren is van mening dat de omvang van sportdeelname in hun sport een
belangrijk knelpunt is; 9. PIJLER 4: TALENTIDENTIFICATIE EN –ONTWIKKELING: TALENT CENTRAAL- Een topsportcarrière duurt steeds langer: de gemiddelde aanvangsleeftijd van topsporters is gedaald van 10,7 jaar in
2003 tot 9,0 jaar in 2011- De rol van sportclubs: 40% van de topsporters kreeg pas op/na de leeftijd van 16 jaar als aankomend talent voor
het eerst extra aandacht vanuit de federatie; dat betekent dat voordien de sportclubs een belangrijke rol spelen voor talentontwikkeling
7
8
- Voor 23% van de trainers en 30% van de topsporters kwam de federatie-ondersteuning als aankomend talent te laat- Diverse vormen van ondersteuning als talent worden goed beoordeeld (68% van de topsporters); begeleiding kan
beter op vlak van loopbaanadvies en –planning en carrièrebegeleiding- 83% van de topsporters uit de topsportschool oordeelt dat de ondersteuning voor topsport en studie goed is; bij
topsporters die niet naar deze gespecialiseerde scholen gingen, vond slechts 47% dit voldoende- Knelpunten in talentontwikkeling: drie vierde is van oordeel dat er te weinig gespecialiseerde talentcoaches zijn
aangesteld; en 57% (n= 13) vindt dat de doorstroom van talent naar topsporter beter moet verlopen.
10. PIJLER 5: DE CARRIERE EN NA-CARRIERE- Trainingsuren: de topsporter traint gemiddeld 20 uur/week; dit ligt hoger in Olympische disciplines, bij voltijdse top-
sporters en individuele-/duosporten, topsporters met een hoger niveau, top 8 EK/top 16 WK- De topsporters en trainers zijn globaal gezien tevreden over de ondersteunende diensten die ze genieten, op uitzonde-
ring van juridisch/financieel advies en mediatraining- 68% van de topsporters vindt het maandloon voldoende om op voltijdse basis te kunnen trainen- Na de loopbaan: 55% geeft aan niet goed geïnformeerd te zijn over ondersteuning na de sportloopbaan
11. PIJLER 6: TRAININGS- EN WEDSTRIJDFACILITEITEN- De evaluatie van kwaliteit en beschikbaarheid van trainingsfaciliteiten is zwak en kent een negatieve evolutie ten
opzichte van 2003 en 2007. - 55% (n=105) van de topsporters heeft voltijds toegang tot een topsporttrainingscentrum. Bij topsporters met een
(arbeids)contract en individuele topsporters ligt dit significant hoger (69%).- Slechts 43% van de topsportcoördinatoren geeft aan dat er voor zijn/haar sporttak een hoogwaardig topsporttrai-
ningscentrum in Vlaanderen aanwezig is
12. PIJLER 7: NOOD AAN OPLEIDINGEN EN BIJSCHOLINGEN VOOR TOPTRAINERS- Volgens de helft van de trainers (50%) is zijn er onvoldoende opleidingsmogelijkheden voor toptrainers in Vlaanderen
(op internationaal niveau) - 32% is van mening dat er te weinig mogelijkheden zijn om zich te ontwikkelen tot trainersexpert op het hoogste
internationaal niveau• Eén derde van de trainers geeft aan het afgelopen jaar geen bijscholing te hebben gevolgd• Vijf topsportfederaties hebben de afgelopen 12 maand geen bijscholingen georganiseerd• Slechts zeven federaties geven aan een systeem te hebben om kennis onder trainers door te geven
- 55,9% van de trainers en 73,3% van de TSC vindt de job als toptrainer in Vlaanderen nog onvoldoende erkend
13. PIJLER 8: NATIONALE EN INTERNATIONALE COMPETITIE- Het niveau van nationale wedstrijden is te laag; de frequentie wordt goed bevonden. - 70% van de topsporters en 59% van de trainers vindt dat topsporters voldoende aan internationale competities kun-
nen deelnemen - drie vierden van de topsporters en trainers van mening dat er in België onvoldoende internationale evenementen wor-
den georganiseerd
14. PIJLER 9: WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK- 56% van de trainers (n=54) doet regelmatig, minstens één keer per maand, beroep op wetenschappelijke kennis met
betrekking tot zijn of haar trainingsactiviteiten- 12% van het Vlaams topsportbudget gaat naar wetenschappelijke ondersteuning- Minder dan één derde van de trainers (32%, n=29) is van mening dat er in België voldoende wetenschappelijk wordt
gevoerd met betrekking tot hun sporttak.
9
10
2. Theoretisch kader
Topsport wordt gekenmerkt door een intrinsiek streven naar steeds betere prestaties in vergelijking met vroegere en huidige con-currenten. Die ontwikkeling heeft de intrinsieke trend naar ‘citius, altius, fortius’ krachtig versterkt (van Bottenburg, 2009). Ook wetenschappers dragen hiertoe bij, door te achterhalen wat de succesbepalende factoren in topsport zijn en hoe die beleidsmatig te beïnvloeden zijn. Dat gebeurt door theorieën vanuit de economische competitiviteit, performance management, benchmarking en beleidsconcurrentie toe te passen op de topsport. In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van diverse theoretische perspectieven uit deze domeinen.In deze optiek werd Het SPLISS model (Sports Policy factors Leading to International Sporting Success) als vertrekbasis genomen voor de 2-meting van het topsportklimaat in Vlaanderen. In grote lijnen gaat dit model ervan uit dat het succes van een land in een sport wordt bepaald door een complex geheel van factoren op macro, meso- en microniveau. Daar kan het beleid tevens toe bijdragen. In het SPLISS model worden alle prestatiebepalende factoren uit het topsportbeleid gegroepeerd tot negen (later tien) prestatiebepalende dimensies, pijlers genoemd (De Bosscher et al., 2006). Figuur 1 toont een grafische weergave.
Het SPLISS model biedt een kader om de effectiviteit van topsport te evalueren, op drie niveaus: inputs, throughputs en outputs (Chelladurai, 2001).A. De outputs zijn de prestaties en doelen: werden de beoogde doelstellingen bereikt? In topsport gaat het om de actuele prestaties,
uitgedrukt in bijvoorbeeld medailles, top acht plaatsen of andere prestaties tijdens internationale evenementen;B. De inputs zijn de middelen: welke middelen werden geïnvesteerd? (weergegeven in pijler 1)C. De throughputs zijn de processen: op welke wijze werden de middelen geïnvesteerd? (pijlers 2-10)
Nat
iona
le s
port
fede
ratie
s
Talentontwikkeling
INPUT
Talent identificatie systeem
Pijler 4: prestatie
Pijler 6: trainings-faciliteiten
Pijler 7: voorzieningen en opleiding van coaches
Pijler 8 : (Inter)nationale competitie
Pijler 10: Omgeving van topsport: media & sponsoring
Na-carrièrePijler 5: perfectie
Atletische carrière
Pijler 3: initiatie
ParticipatieGeorganiseerde sport (clubs)
Niet georganiseerde sportbeoefening en lichamelijke opvoeding op school
Pijler 9: sportwetenschappelijke ondersteuning en innovatie
beter topsportklimaat
Figuur 1: SPLISS-model: de prestatiebepalende pijlers van het topsportbeleid (aangepast uit De Bosscher, et al., 2006)
11
Door al deze niveaus te evalueren, krijgen we een multidimensionele benadering van de effectiviteit van topsport. De kracht van dit model is dat het klimaat wordt geëvalueerd door de belangrijkste stakeholders: de topsporters, toptrainers en de federaties. Dit is het doel van deze bijdrage. Om, met andere woorden, na te gaan of het Vlaams topsportbeleid van de voorbije jaren vol-doende effectief was, zullen we een kritische blik werpen op de inputs (middelen), de processen (throughputs) en de prestaties (outputs) en bekijken we hoe de voornaam-ste stakeholders in topsport, in het bijzonder topsporters en trainers, dit beleid beoordelen voor elk van de negen prestatiebepalende pijlers.
Voor elke pijler zijn kritieke succesfactoren ontwikkeld: factoren die “kritiek” zijn in de evaluatie van het topsportbeleid. Deze 126 gemeten kritieke succesfactoren bevinden zich in de bijlage. In 2011 hebben, naast Vlaanderen en Wallonië, 14 andere landen even-eens dezelfde informatie verzameld. Dit is de grootste internationale vergelijking in topsport ooit. Eind 2013 worden de resultaten verwacht.
Tot slot geeft dit model ook aan dat het niet eindigt bij resultaten maar dat topsportbeleid moet bekeken worden vanuit de effecten die een topsportklimaat en resultaten op lange termijn teweegbrengen. Dit zijn de outcomes. Hieraan werd in de literatuur nog maar weinig aandacht gegeven. Is het belangrijk dat Vlaamse topsporters goed presteren? In een Nederlands bevol-kingsonderzoek bleek dat meer dan 80% van de Nederlanders trots is op hun land vanwege de sportprestaties (Van Bottenburg, 2008). Dit is hoger dan andere redenen van nationale trots. Topsport trekt media aan, brengt hierdoor een sporttak onder de aandacht van de bevolking en van sponsors, leidt mogelijk tot een hogere vereenzelviging van de jeugd met topsport; dit komt onrechtstreeks de breedtesport ten goede. Echter, de vraag tot welke effecten topsportprestaties leiden – misschien wel de meest essentiële vraag-, is vanuit wetenschappelijk onderzoek op dit moment nog niet te beantwoorden. Klaarblijkelijk wordt topsport gezien als “intrinsiek belangrijk”, waardoor het belang niet eens in vraag wordt gesteld (Coalter, 2007). Dit belang wordt door over-heden wereldwijd geclaimd als een rechtvaardiging voor de veelal hoge investeringen… zonder een antwoord te kunnen vormen op de vraag: (waarom) is topsport belangrijk?
10 pijlers en 126 kritieke succesfactoren om de effectiviteit van topsport te
evalueren
Er zijn geen wetenschappelijke studies over de vraag: waarom is topsport
belangrijk? Waarom investeren overheden in topsport?
Figuur 2: de effectiviteit van topsportbeleid: volgens een multidimensionele benadering
INPUT (middelen)
Pijller 1: financiële middelen voor topsport
THROUGHPUT (processen)
Pijlers 2 - 10
OUTPUT (doelen)
Prestaties- absoluut- relatief
Verbeterd topsport-klimaat
effecten (outcomes)
Nationale trots; internationaal prestige; goed
gevoel; publieke interesse in sport; populariteit van de sporttak,…
Feedback van stakeholders: onderzoek naar het topsportklimaat
12
Topsportklimaat“Een evaluatie van de sportorganisatorische omgeving en de omstandigheden waarin coaches en atleten
kunnen ontwikkelen en prestaties kunnen leveren (Maarten van Bottenburg, 2000)”.
In dit onderzoek werden topsporters, trainers en topsportcoördinatoren/ sporttechnische coördinatoren van de erkende topsportfe-deraties aangeschreven overeenkomstig het decreet op de sportfederaties van 13 juli 2001 (met uitzondering van gehandicapten-sport). Dit gaat om 26 sporttakken.
A. TopsporterDe topsporters werden geselecteerd aan de hand van volgende criteria:- Alle topsporters die in de laatste twee jaar top 8 op Europees niveau of top 16 op wereldniveau hebben gepresteerd in een seni-
orcompetitie en in een sporttak uit de Vlaamse topsporttakkenlijst 2011 (categorieën I,II,III,IV);- Topsporters in een sporttak uit de Vlaamse topsporttakkenlijst 2011 (categorieën I,II,III,IV) die via een arbeidscontract ondersteund
worden door het Vlaamse beleid, Bloso en Defensie Topsport en die uitkomen in seniorcompetities;
Aanvullende criteria in opdracht van het Vlaamse beleid, die eveneens werden opgenomen:- Elitesporters in een sporttak uit de Vlaamse topsporttakkenlijst 2011 (cat. I,II,III,IV) die door Bloso erkend worden;- Voor teamsporten, topsporters van de nationale ploegen met Vlaamse nationaliteit en dit uit sporttakken uit de Vlaamse top-
sporttakkenlijst 2011 (cat. I,II,III,IV).Deze topsporters dienen bovendien in Vlaanderen te trainen, om een oordeel over het Vlaams klimaat te kunnen geven.
Overeenkomstig deze criteria werden de vragenlijsten verspreid onder 397 topsporters. Hiervan komen er 296 uit Olympische dis-ciplines en 101 uit niet-Olympische disciplines. Deze laatste worden niet in de internationale vergelijking (SPLISS-II) opgenomen. 102 topsporters komen uit ploegsporten.
B. Trainer/coachOnder trainers wordt in dit onderzoek verstaan: de persoonlijke trainer/coach van de topsporters die voldoen aan bovenvermelde criteria. Deze trainer/coach moet wel werkzaam zijn in Vlaanderen of bekend zijn met het Vlaamse topsportbeleid. Verder werden ook de trainers uit de Pool van Toptrainers als de trainers werkzaam in een topsportschool opgenomen. 171 trainers kregen de vra-genlijst toegestuurd.
C. Topsportcoördinator of sporttechnisch coördinator van de federatieDe topsportcoördinator of sporttechnisch coördinator is de persoon binnen de federatie die verantwoordelijk is voor topsport. Voor elke sporttak werd één vragenlijst verspreid, die mogelijks door meerdere personen wordt ingevuld. 24 federaties (van de 26) stuur-den de vragenlijst terug.
3. Methodologie
Topsportklimaat“Een evaluatie van de sportorganisatorische omgeving en de omstandigheden waarin coaches en atleten
kunnen ontwikkelen en prestaties kunnen leveren (Maarten van Bottenburg, 2000)”.
13
3.1. Respons
In totaal werden 594 vragenlijsten verstuurd en 353 ontvangen. Daarvan zijn 209 van topsporters (52%), 144 van trainers (84%) en 24 (92%) van topsportcoördinatoren. Bij de trainers zijn deze uit de topsportscholen, in het kader van talentontwikkeling, mee opgenomen. De responsgroep vormt in diverse opzichten (geslacht, Olympische, niet-Olympische, individuele- en ploegsporten, sporttakken) een goede afspiegeling van de totale groep.Wanneer we deze cijfers met de responsgraad van 2003 en 2007 vergelijken zien we dat de respons van 2011 beduidend hoger ligt dan deze van de enquête in 2003 en 2007 (zie onderstaande tabel). Dat heeft enerzijds te maken met een verhoogd bewustzijn in Vlaanderen van het belang van deze evaluatie en anderzijds met de veelvuldige telefonische contacten.
Respons: 209 topsporters, 144 toptrainers, en 24 topsportcoördinatoren
Tabel 1: vergelijking responsgraad 2003-2007-2011
2003 2007 2011
Verstuurd Ontvangen Verstuurd Ontvangen Verstuurd Ontvangen
Totaal trainers n=235 n=119 (51%) n=212 n=78 (37%) n=171 n=144 (84%)
Totaal topsporters n=325 n=140 (43%) n=423 n=167 (39%) n=397 n=209 (52%)
totaal topsportcoördinatoren n=26 n=26 (100%) Niet bevraagd n=26 n=24 (92%)
14
32% is voltijds topsporter; 62% heeft een arbeidscontract; 61% combineert
topsport met studie of werk
5,6%7,4%
11,1%
17,9%
40,1%
17,9%
52,1%
16,7%
0,0%
6,3%
10,4%
1,5%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
top 3 in de wereld top 8 in de wereld top 16 in de wereld top 8 in Europa nationaal niveau geen van beiden
Hoogste niveau ooit behaald OS disciplines (%) Hoogste niveau ooit behaald Niet OS disciplines (%)
Figuur 3: hoogste niveau dat een de topsporter ooit heeft behaald als senior atleet (n=162 OS/n=48 niet OS)
3.2. Profiel
3.2.1. TopsportersDe populatie topsporters bestaat voor 56% uit mannen. 46% is tussen de 21 en 25 jaar oud. 33% is ouder. Tevens komt iets meer dan een derde uit ploegsporten en is 25% van de bevraagde topsporters niet Olympisch. 32% van de topsporters geeft aan voltijds topsporter te zijn terwijl 41% dit combi-neert met studie en 20% met werk. In vergelijking met 2003 en 2007 is het aantal voltijdse topsporters gedaald terwijl het aantal studenten is gestegen. Binnen de po-pulatie wordt in dit onderzoek een onderscheid gemaakt tussen topsporters die al dan niet via een (arbeids)contract door een programma ondersteund worden. Het gaat om topsporters met een tewerkstellingscontract via Bloso, Topsport Vlaanderen of Topsport Defensie alsook topsporters met een Topsportstudentencontract bij Bloso. In de populatie onderscheiden we 62 topsporters (30%) met een dergelijk (arbeids)contract.
Wat het niveau betreft, geeft 42% (n=68) uit een Olympische discipline aan als senior topsporter ooit tot de top 8 van Europa behoord te hebben of top 16 van de wereld. 40% (n=65) behaalde geen internationaal topniveau (genoteerd als ‘nationaal’). Bij de niet Olympische disciplines ligt het niveau hoger waarbij 75% (n=36) ooit als senior tot de top 8 van Europa behoorde (zie figuur 3).
15
3.2.2. ToptrainersBij de trainers valt vooral op dat deze populatie uit slechts 10% vrouwen bestaat. Van de totale populatie is meer dan 80% ouder dan 30 jaar. Ook hier kan geconcludeerd worden dat de responsgroep op vlak van geslacht, Olympische- en niet Olympische sporten, een goede afspiegeling is van de totale groep toptrainers in Vlaanderen. 51% (n=73) van de trainers is voltijds met topsport bezig. Dit is 20% meer dan in 2003 en 10% meer dan in 2007. De door het Bloso opgerichte Pool van Toptrainers sinds 2005 is hier deels een verklaring voor. Wat het niveau betreft, geeft net iets minder dan de helft (46%) van de trainers aan ooit training gegeven te hebben aan topsporters die behoren tot de top 8 van Europa. 35% behoort tot het ‘nationaal’ niveau, waarmee bedoeld wordt, topsporters die meestal wel hebben deelgenomen aan internationale competities, maar die noch de top acht van Europa, noch de top 16 in de wereld hebben behaald.
3.2.3. Topsportcoördinatoren (federaties)Op de topsportcoördinatoren van de Vlaamse Handbalvereniging en de Vlaamse Yachting Federatie na, vulden alle andere topsport-coördinatoren/technisch directeur van de topsporttakkenlijst (cat. I,II,III,IV) 2009-2012 de vragenlijst in. Ook werd een vragenlijst ingevuld vanuit de Vlaamse golffederatie en dit met het oogpunt dat golf Olympisch is geworden en reeds een topsportschool heeft.
Slechts 10% van de toptrainers is vrouwelijk; 51% is voltijds toptrainer
Figuur 4: hoogste niveau van de topsporters die de trainers begeleid hebben (N=143)
11,1%9,7% 9,0%
16,0%
35,4%
18,8%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
35,0%
40,0%
top 3 in de wereld top 8 in de wereld top 16 in de wereld top 8 in Europa nationaal niveau geen van beiden
16
15,1%
33,0%
50,2%
1,7%
7,8%
36,0%
56,2%
23,8%
38,1% 38,1%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
voldoende-‐goed Redelijk (sterk) onvoldoende geen idee
topsporters trainers coördinatoren
33% van de topsportcoördinatoren vindt het klimaat nog onvoldoende om
internationaal te presteren
Er is een vooruitgang merkbaar: voor 71% van de TSC en 33% van de trainers
is het klimaat verbeterd tov 2007
4. Een vergelijking met 2003 en 2007: Is het topsportklimaat verbeterd?
De laatste jaren zijn er heel wat initiatieven genomen om het topsportbeleid in Vlaanderen meer aandacht te geven. Naast een forse stijging van het topsportbudget, zijn er verschillende projecten gelanceerd of bijgestuurd zodoende de concurrentiepositie van Vlaanderen te versterken. Dit is ook nodig daar de internationale concurrentie is toegenomen. Wereldwijd hebben landen steeds meer middelen geïnvesteerd in een strategie om topsportsucces te kunnen beïnvloeden. Topsportsucces hangt meer dan ooit, niet alleen af van wat we zelf beter doen ten opzichte van het verleden, maar nog meer, van wat andere landen doen. Dat maakt de rivaliteit nog groter!
De mening of de huidige toestand van het topsportklimaat voldoende is om te preste-ren op het hoogste internationale niveau is onder de topsportcoördinatoren verdeeld. 24% acht dit wel het geval terwijl dit voor 33% als onvoldoende wordt beschouwd. De topsporters en trainers zijn kritischer waarbij respectievelijk slechts 15% en 8% aangeeft dit voldoende tot goed te vinden.
Toch is er voor een groot deel van de topsportactoren een vooruitgang merkbaar. De meerderheid van de topsportcoördinatoren (71%) geeft aan dat het topsportklimaat is verbeterd ten opzichte van 2007. Voor 33% van de trainers is het verbeterd terwijl 43% oordeelt dat het gelijk is gebleven. Aan topsporters werd deze vraag niet gesteld.Voorts vindt slechts 33% van de topsportcoördinatoren dat de huidige internationale concurrentiepositie van Vlaanderen is verbeterd.
15,1%
33,0%
50,2%
1,7%
7,8%
36,0%
56,2%
23,8%
38,1% 38,1%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
voldoende-‐goed Redelijk (sterk) onvoldoende geen idee
topsporters trainers coördinatoren
Figuur 5: Beoordeling betreffende de huidige toestand van het topsportklimaat in Vlaanderen om te presteren op het hoogste internationale niveau
Figuur 6: Evolutie van het Vlaamse topsport-klimaat t.o.v. 2007
17
18
Bij wijze van overzicht werden alle objectieve en subjectieve antwoorden uit de klimaatenquêtes gescoord per pijler en vergeleken ten opzichte van 2003 en 2007. Daarbij wordt een overzicht gemaakt tussen objectieve en subjectieve gegevens. Het eerste betreft de activiteiten of services die een topsporter/trainer effectief kreeg. Het tweede betreft de subjectieve evaluatie van deze activiteiten en services. Onderstaande radargrafieken geven hiervan een overzicht.
5.1. Objectieve evaluatie
Op basis van de objectieve data kan worden vastgesteld dat de pijlers in de 2-meting (2011) relatief goed scoren met talentidentificatie en -ontwikkeling (pijler 4) als laagste score (59%). Enkel op vlak van trainingsfaciliteiten/accommodatie zien we een, opmerkelijke achteruitgang.
In onderstaande tabel worden de objectieve data per pijler weergegeven aan de hand van traffic lights. Groen staat voor een goede evaluatie, rood voor een pijler die slecht ontwikkeld is. Op deze wijze wordt een duidelijk beeld geschetst over de huidige toestand (2011) vergeleken met 2003 en 2007. Wat vooral opvalt, is de opmerkelijke vooruitgang ten opzichte van 2003, waar Vlaanderen nog vier onvoldoendes haalde, tegenover geen enkele in 2011. Pijlers die nog het meest voor verbetering vatbaar zijn (met gemiddelde) zijn vier (talent), vijf (topsporter) en zeven (trainer).
5. Evaluatie van de negen pijlers
In 2003 behaalde Vlaanderen nog 4 onvoldoende scores op pijlers,
in 2011 geen enkele
Figuur 7: overzicht van de objectieve scores per pijler
Tabel 2: overzicht van de traffic lights per pijler voor de objectieve data
0,0%
20,0%
40,0%
60,0%
80,0%
100,0%2. beleid
4. talent
5. atleten
6. faciliteiten7. coaches
8. competitie
9. wetenschap
FLA 2003 FLA 2007 FLA 2011
Pijler 2003 2007 2011
Bestuur, organisatie en structuur (P2)
Talentidentifi catie en –ontwikkeling (P4)
Atletische carrière (P5)
Trainingsfaciliteiten en infrastructuur (P6)
Opleiding en voorzieningen voor trainers (P7)
Nationale en internationale competitie (P8)
Wetenschappelijk onderzoek (P9)
-- - +/- + ++Legenda
19
5.2. Subjectieve evaluatie
In de klimaatenquêtes werd ook gepolst naar de subjectieve mening van de topsportactoren. Bijvoorbeeld, eerder dan te vragen welke vormen van informatie de respondenten hebben gekregen in het laatste jaar, wordt ook gepolst of ze deze informatie en com-municatie ook voldoende vinden. De subjectieve antwoorden werden gescoord op basis van de nettoscores. Dat betekent dat alle negatieve antwoorden (- en --) worden afgetrokken van alle positieve antwoorden (+ en ++). De score ligt dan maximaal tussen -10 (iedereen antwoordt negatief) en + 10 (iedereen antwoord posities). Hier zijn de laagste scores terug te vinden voor wetenschap-pelijk onderzoek (40%) en trainingsfaciliteiten (42%). In tegenstelling tot de objectieve data zijn er voor vier pijlers, namelijk beleid, atletische carrière, trainersopleiding en –ontwikkeling en trainingsfaciliteiten een achteruitgang merkbaar ten opzichte van 2003 en/of 2007. Dit valt ondanks de toegenomen beleidsinvesteringen, vermoedelijk te verklaren door de concurrentie die ook niet blijft stilstaan.
Onderstaande tabel geeft de subjectieve data weer per pijlers aan de hand van traffic lights. In vier pijlers behaalt Vlaanderen een onvoldoende: 2 (beleid), 6 (infrastructuur), 8 (evenementen) en 9 (onderzoek).
Figuur 8: overzicht van de objectieve scores per pijler
0,0%
20,0%
40,0%
60,0%
80,0%
100,0%2. beleid
4. talent
5. atleten
6. faciliteiten
7. coaches
8. (a) organisatie evenementen
8. (b) competitie
9. wetenschap
FLA 2003 FLA 2007 FLA 2011
Tabel 3: overzicht van de traffic lights per pijler voor de subjectieve data
Pijler 2003 2007 2011
Bestuur, organisatie en structuur (P2)
Talentidentifi catie en –ontwikkeling (P4)
Atletische carrière (P5)
Trainingsfaciliteiten en infrastructuur (P6)
Opleiding en voorzieningen voor trainers (P7)
Organisatie van evenementen (P8)
nationale en internationale competitie (P8)
Wetenschappelijk onderzoek (P9)
-- - +/- + ++Legenda
20
6.1. Belangrijkste succesbepalende factoren
Om een beeld te vormen van de belangrijkste succesbeïnvloedende factoren werd aan de topsportactoren de vraag gesteld om de negen prestatiebepalende beleidspijlers aangevuld met topsportcultuur te ordenen naargelang de grootste invloed op het internationaal topsportsucces in Vlaanderen/België. Dat de gemiddelde percentages van de verschillende pijlers dicht bij elkaar liggen, wijst op het belang van elke pijler. Het beleid dient er dan ook over te waken dat elke pijler de nodige aandacht krijgt. Toch zijn volgens de topsportactoren de financiële middelen (pijler 1), gevolgd door trainingsfaciliteiten (pijler 6) en voorzieningen en opleidingen voor trainers (pijler 7) de pijlers met de grootste invloed op internationaal topsportsucces.
6. Prioriteiten in het beleid: belangrijkste succesfactoren en maatregelen ter verbetering in het beleid
Elke pijler is belangrijk. Financiële middelen, trainingsfaciliteiten en
voorzieningen en opleidingen voor trainers worden aanzien als de
pijlers met de grootste invloed op internationaal succes
Pijler 9: wetenschappelijke onderzoek en innovatie;
7,0%
Pijler 5: atletische carrière en post-‐carrière; 7,0%
Topsportcultuur; 8,0%
Pijler 8: (inter)nationale competitie; 9,4%
Pijler 3: sportparticipatie;
10,1%Pijler 4:
opsporing en ontwikkeling van talent;
10,4%
Pijler 2: structuur,
organisatie en besturen van sportbeleid;
10,9%
Pijler 7: voorzieningen en opleidingen van trainers;
11,8%
Pijler 6: trainingsfaciliteiten; 11,8%
Pijler 1: financiële steun voor sport en topsport;
13,6%
Figuur 9: De factoren met de belangrijkste invloed op internationaal topsportsucces(gemiddelde van de topsporters, trainers en topsportcoördinatoren)
21
Interessant om weten is ook of de verschillende stakeholders (topsporters, trainers, topsportcoördinatoren) dezelfde kijk hebben op de factoren die volgens hen de meeste invloed hebben op internationaal succes. Ondanks dat de financiële pijler door de drie groepen als de belangrijkste pijler wordt aanzien, wordt deze belangrijker geacht door de topsportcoördinatoren. Voor trainers en topsporters zijn het dan weer de trainingsfaciliteiten en trainersvoorzieningen die, naast de financiële steun, het meest invloed hebben, terwijl de topsportcoördinatoren dan weer meer invloed toewijzen aan de structuur en organisatie van het beleid en de opsporing en ontwikkeling van talent. Opvallend is tevens dat twee pijlers het minst als belangrijk worden gezien: de ondersteuning van de topsportcarrière en het wetenschappelijk onderzoek.Daar in 2007 enkel werd gevraagd om de drie belangrijkste pijlers weer te geven, kijken we ook in deze 2-meting naar de pijlers die het meest in de top drie werden geplaatst om een vergelijking mogelijk te maken. Hieruit kunnen we stellen dat algemeen gezien de topsporters en trainers zowel in de 1- als in de 2-meting ongeveer dezelfde factoren als succesbepalend beschouwen. Een belangrijk verschil is op te merken bij de trainers waar in de 2-meting de trainingsfaciliteiten veel hoger worden ingeschat dan bij de 1-meting. De grootste verschillen tussen de 1- en 2-meting zijn gearceerd in onderstaande tabel.
Deze percepties hangen deels samen met de situatie van het topsportbeleid.
6.2. Belangrijkste factoren ter verbetering in Vlaanderen
Daar de financiële middelen voor topsport in Vlaanderen beperkt zijn, dient de overheid in haar beleid de nodige prioriteiten te stellen. Hierbij zullen de beleidsmakers dienen rekening te houden met de factoren die het meeste invloed hebben op internati-onaal succes maar tegelijk ook met de factoren die in Vlaanderen het meest voor verbetering vatbaar zijn. Met deze stelling in het achterhoofd werd via de enquêtes de vraag gesteld de negen prestatiebepalende factoren aangevuld met topsportcultuur te ordenen naargelang de nood aan verbetering in Vlaanderen. Onderstaande taartgrafiek geeft een overzicht van het gemiddelde van topsporters, trainers en topsportcoördinatoren.
Topsporters Trainers
2011 2007 2011 2007
Pijler 1: fi nanciële steun voor sport en topsport 1 1 1 1
Pijler 7: trainersvoorzieningen- en ontwikkelingen 3 2 3 2
Pijler 6: trainingsfaciliteiten 2 3 2 6
Pijler 3: Sportbeoefening 7 8 6 8
Pijler 8: nationale en internationale competitie 6 7 8 7
Pijler 4: Opsporing en ontwikkeling in talent 4 4 7 3
Pijler 2: Structuur en organisatie van sportbeleid 4 5 5 4
Pijler 5: Steun tijdens en na de loopbaan 7 10 10 10
Topsportcultuur 9 6 4 5
Pijler 9: Wetenschappelijke ondersteuning voor topsport 10 9 9 9
Tabel 4: vergelijking van de belangrijkste succesbepalende factor van een land volgens topsporters en trainers
22
Een interessante vaststelling is dat net deze pijlers die volgens de respondenten grootste invloed hebben op topsportsucces ook de pijlers zijn die in Vlaanderen het meest voor verbetering in aanmerking komen: de financiële steun, trainersvoorzieningen en -ontwikkelingen en de trainingsfaciliteiten. Wil Vlaanderen internationaal blijven mee spelen, dan zal het beleid hierin moeten investeren. De mening van de topsporters, trainers en topsportcoördinatoren is gelijkaardig voor de pijlers die het meest nood hebben aan ver-betering. Het grootste verschil is terug te vinden op vlak van steun tijdens en na de topsportcarrière, (inter)nationale competitie die positiever worden ingeschat door de topsportcoördinatoren.
Pijler 5: Steun tijdens en na de loopbaan; 6,8%
Pijler 9: Wetenschappelijke ondersteuning voor
topsport; 7,4%
Pijler 8: nationale en internationale competitie;
7,7%
Pijler 4: Opsporing en ontwikkeling in talent; 9,1%
Pijler 3: Sportbeoefening;
10,2%
Topsportcultuur; 10,4%
Pijler 2: Structuur en organisatie
van sportbeleid; 10,4%
Pijler 6: trainingsfaciliteiten; 11,9%
Pijler 7: trainersvoorzieningen-‐ en
ontwikkelingen; 12,3%
Pijler 1: financiële steun voor sport en topsport;
13,8%
Figuur 10: De factoren die volgens de topspor-ters, trainers en topsportcoördinatoren het meest voor verbetering in aanmerking komen
23
7. Prestaties (outputs)pijlers
Een doelstelling van het Vlaams topsportbeleid is om tijdens (komende) Olympische Spelen meer medailles te behalen. In termen van efficiëntie is het dan ook interessant om te peilen in hoeverre deze investeringen de beoogde return opleveren voor de Vlaamse beleidsmakers. Eén van de manieren om de “return on investment” te meten is het aantal medailles tijdens Olympische Spelen. Dit geeft echter een beperkt beeld van het succes van landen of voor het meten van beleidsinspanningen. In dit onderzoek werd de prestatiemeting uitgebreid naar de eerst acht plaatsen van meerdere evenementen. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de Belgische topsportindex ( De Knop et al., 2007). De BTI brengt de resultaten in kaart die de Belgische topsporters sinds 1992 tijdens de Olympische Spelen, wereldkampioenschappen en Europese kampioenschappen behaalden, waarbij punten worden toegekend aan de eerste acht plaatsen van Olympische sport-takken en Olympische disciplines die door Bloso en Adeps als topsporttak erkend worden. Per sporttak worden punten berekend, gewogen naargelang de behaalde prestatie (voor de eerste acht plaatsen, respectievelijk 10-8-6-5-4-3-2-1 punten) en naarge-lang het evenement (6 punten voor Olympische Spelen, 4 punten voor wereldkampioenschappen en 2 punten voor een Europees kampioenschap). Vervolgens worden de behaalde punten in de verschillende sporttakken gewogen en bij elkaar opgeteld, waarbij de gebruikte wegingsfactor afhankelijk is van de grootte van de sport. Zo is men in staat per sporttak een totale indexwaarde te berekenen. Sinds 2005 is het ook mogelijk om in de Belgische topsportindex een onderscheid te maken tussen Vlaamse en Waalse indexpunten. Figuur 11 geeft de totale score (som van alle sporttakken) van de Belgische en Vlaamse Topsportindex weer in verge-lijking met het voortschrijdend gemiddelde (van de BTI ) van vier jaar1. Enkel de Olympische zomersporten op de topsporttakkenlijst (2009-2012), met uitzondering van de gehandicaptensport, zijn opgenomen in onderstaande grafiek. Deze werd geüpdatet tot 2010.
Figuur 11: De totale score op de Belgische topsportindex (BTI) en Vlaamse topsportindex (VTI) voor alle sporttakken voor 1996-2010 (De Bosscher, Truyens, 2010)
501
449
485
463
485
427
487
512
487
239272
363340
292
314
297
211237
304 262
0
100
200
300
400
500
600
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
BTI VTI
24
De hoogste indexwaarde die België ooit behaalde, was in 1997. De meerderheid van de punten (267) ging toen naar judo. Sindsdien daalde de marktwaarde van de Belgische Topsportindex gestaag met een dieptepunt in het Olympische jaar 2004. Dit ondermeer door de mindere prestaties in judo. In 2006 komt de BTI op 512 punten. Een absoluut dieptepunt werd opnieuw behaald in het Olympisch jaar 2008 (239). Gedurende de laatste zes jaar is gemiddeld 73% van de Belgische indexpunten afkomstig van Vlaamse topsporters waarbij er de laatste drie jaren een positieve evolutie merkbaar is (zie VTI2).
De onderstaande figuren geven een overzicht van het aandeel van de sporttakken in de BTI en VTI per Olympiade (2005-2008) waar-bij rekening houden wordt met de grootte van de sporttak (weging van de sporttak). De verhoudingen tussen een gewogen en een niet gewogen BTI/VTI blijken grotendeels overeen te stemmen. In de BTI wegen tennis, paardensport, judo en atletiek het meest door. In de VTI valt tennis terug en is het voornamelijk paardensport, judo, atletiek en wielrennen die de meeste indexpunten verzamelen.Opmerkelijk is dat een ploegsport nauwelijks een score behaalde in de BTI/VTI.
1 Het voortschrijdend gemiddelde is een gemiddelde van een bepaald aantal opeenvolgende getallen in een tijdsreeks.2 Vlaamse Topsportindex
Tennis 23,8%
Paardensport19,7%
Judo 13,9%
Atletiek 12,5%
Wielrennen7,5%
Taekwondo7,3%
Roeien4,4%
Triatlon4,3%
Zeilen3,3%
boogschieten3,3%
Paardensport26,2%
Judo18,3%
Atletiek16,8%
Wielrennen9,6%
Triatlon6,1%
Roeien5,8%
Zeilen 4,1%
Kajak3,8%
Tennis 3,7%
boogschieten2,6%
Gymnastiek1,4% Andere
1,6%
Figuur 12: Welke sporttakken scoren het best op de BTI (België) voor de Olympiade (2005-2008)? (enkel Olympische disciplines)
Figuur 13: Welke sporttakken scoren het best op de VTI (Vlaanderen) voor de Olympiade (2005-2008)?(enkel Olympische disciplines)
25
8. De prijs van succes
Aan het behalen van topprestaties hangt een prijskaartje. Wanneer zoals in Vlaanderen de middelen beperkt zijn, is het des te be-langrijker deze op efficiënte wijze te investeren. In onderstaande grafiek wordt een analyse toegepast waarbij de behaalde punten in de Belgische/Vlaamse Topsportindex (BTI/VTI) wordt vergeleken met de totale Vlaamse topsportuitgaven. Hoewel deze analyse rudimentair is, geeft het een idee van de financiële efficiëntie van het overheidsbeleid. Uit internationaal onderzoek in het verleden bleek dat veel landen hun investeringen in topsport hebben opgeschroefd, echter, met een dalend rendement in prestaties. Nederland en Australië zijn hier voorbeelden van (Van Bot-tenburg, 2009).
Ondanks de stijgende uitgaven aan topsport is er een beperkte return in het aantal punten behaald op de BTI en VTI.
Figuur 14: vergelijking tussen de uitgaven aan topsport en de BTI(bronnen: De Bosscher & Truyens, 2010; beleidsbrieven sport, jaarverslagen Bloso,
interview Nationale Loterij)
6,2
7,88,5
9,711,1
14,6
17,1
19,6
22,0
24,4501
449
485463
485
427
487512
487
239
272
363
292314
297
211237
304
0
100
200
300
400
500
600
0
5
10
15
20
25
30
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Inde
xpun
ten
euro
Miljoe
nen
TOTAALCollectieve funding (Vlaamse overheid + Nat. Lotterij met kampioenschappen, incl BOIC)
BTI VTI
26
27
9. Financiële ondersteuning van topsport (pijler 1)
9.1. Topsportinvesteringen
Als gevolg van een toegenomen concurrentiestrijd worden de investeringen in topsport in steeds meer landen opgeschroefd. Aan-gezien de vraag stijgt en het aanbod gelijk blijft, zal de markt zich aanpassen door middel van een stijgende prijs van succes. Een toenemende financiering van topsport zal nodig zijn om hetzelfde prestatieniveau te behouden. Meer financiële middelen zijn niet langer een garantie om het succesniveau te kunnen behouden. In een ‘global sporting arm race’, een mondiale medaillewedloop, is stilstaan achteruitgaan.
Net als in andere westerse landen heeft ook Vlaanderen de laatste decennia meer prioriteit gegeven aan topsport. Het in kaart brengen van topsportinvesteringen is geen sinecure, door de diverse overlappingen, en de noodzaak te bepalen welke middelen op een beleidsmatige wijze worden geïnvesteerd. Figuur 15 geeft een overzicht. In de werkingsmiddelen vanuit de Vlaamse overheid (inclusief werkingsmiddelen Bloso en CJSM, driehoekjes in de grafiek) is continu een stijging zichtbaar waarbij de budget-ten de laatste vijf jaar zelf bijna verdrievoudigd zijn. Naast de Vlaamse overheid krijgt topsport ook middelen vanuit andere bronnen. Zo gaat er vanuit het BOIC jaarlijks ongeveer 1,9 miljoen euro naar topsport in Vlaanderen (in figuur samen met nationa-le loterij). Een deel van de topsportmiddelen is afkomstig vanuit de Nationale Loterij, die een onderscheid maakt tussen subsidiëring en sponsoring. Vanuit een beleidsmatig oogpunt, houden we in dit onderzoek enkel rekening met de subsidiemiddelen (o.a. voor jeugdprojecten, trainersopleidingen en organisatie van kampioenschappen), waarvan 1,6 miljoen euro naar topsport ging in 2010. Wanneer we dit geheel aan collectieve middelen optellen (driehoekjes in de grafiek), ging in 2010 24,4 miljoen euro naar topsport, daar waar dit in 2004 nog 9,7 miljoen was; een stijging die voornamelijk te danken aan investeringen vanuit de Vlaamse overheid. Omwille van de overlap, worden in de figuur niet de middelen die het BOIC besteedt aan topsport opgenomen samen met de nationale loterij.
* Topsportmiddelen Nationale Loterij: inclusief subsidie aan de 25 topsportfederaties (exclusief gehandicaptensport) voor de organisatie van evenementen/kampioenschappen; exclusief sponsoring (vb. wielerploeg)
** Collectief Vlaanderen: topsportuitgaven Vlaamse overheid (inclusief Bloso, CJSM)+ Nationale Loterij en BOIC (benadering)
Het topsportbudget in Vlaanderen is het voorbije decennium verdrievoudigd
terwijl het succes erop achteruit gaat … het gevolg van de mondiale
medaillewedloop
Figuur 16: Ontwikkelingen van de kredieten voor topsport in Vlaanderen
(bedragen X 1 miljoen euro) 3
6,2
7,88,5
9,7
11,1
14,6
17,1
19,6
22,0
24,4
2,2
6,0
4,3
5,76,4 6,1
7,5
10,8
14,0
16,8
19,0
20,9
1,9 2,1 2,1
3,7 3,7 3,83,1 2,8 3,0 3,5
0
5
10
15
20
25
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Miljoe
nen
TOTAALCollectieve funding (Vlaamse overheid + Nat. Lotterij met kampioenschappen, incl BOIC)Ministerie, inclusief Bloso en departement
Nationale Loterij (met kampioenschappen)+ BOIC
28
Tabel 5: Overzicht van de topsportinvesteringen uit collectieve middelen per categorie van de Vlaamse topsporttakkenlijst
9.2. Verdeling van de middelen per categorie van de topsporttakkenlijst
Vlaanderen legt via het decreet aan de hand van een topsporttakkenlijst prioriteiten in de ondersteuning van federaties. Deze wor-den ingedeeld in vier categorieën. Zo gaat het grootste budget (72%) naar de categorie I sporten van de topsporttakkenlijst. Deze sporttakken sprokkelen tevens 65% van de indexpunten. Ook vanuit de Nationale loterij vloeit het meeste topsportbudget naar deze categorie I sporten waarbij voornamelijk wielrennen het meest ondersteund wordt. Merk op dat het budget aan de wielerploeg vanwege de loterij niet vervat zit in het totaal topsportbudget.
3 In het budget van de Nationale Loterij is geen sponsoring opgenomen (dit zijn enkel uitstralingsevenementen; daarnaast wordt de wielerploeg gesponsord (in 2010 4.235.000 euro). Het vermelde budget bevat enkel ‘beleidsmatige topsportinvesteringen: het budget is inclusief be gold en subsidies voor de federaties van de topsporttakkenlijst (2009-2012) voor subsidie jeugdprojecten/ subsidie trainersopleidingen/ subsidie sportuitrusting. Werden niet opgenomen: subsidies voor de organisatie van evenementen of kampioenschappen/ subsidie Paralympics/ subsidie veldrijden/ subsidie voor clubs of andere organisaties. De nationale loterij geeft 1.9 miljoen euro aan het BOIC, waarvan een deel naar topsport gaat.
Overheidsmiddelen + Nationale Loterij*
2010
% tov totaal collectieve
middelen VLA
% van de indexpunten op
de VTI
Cat I sporten (atletiek, basketbal, gymnastiek, judo, tennis, voetbal, volleybal, wielrennen en zwemmen)
17.266.982€ 72,2% 65%
Cat II sporten (Kajak, paardensport, roeien, triatlon, zeilen)
3.563.538€ 14,9% 15%
Cat III sporten (badminton, handbal, ski/snowboard, tafeltennis)
1.200.916€ 5,0% 3%
Cat IV sporten (schermen, rolschaatsen, handboog-schieten, Ju-Jitsu, korfbal, squash, taekwondo)
763.977€ 23,2% 17%
Gehandicaptensport 529.297€ 2,2% Nvt
Federaties niet erkend als sporttak 608.467€ 2,5% Nvt
TOTAAL 23.064.949 100% 100%
* nationale loterij: omvat enkel het Vlaamse aandeel in subsidies en is zonder sponsoring** deze cijfers zijn de dichtst mogelijke benadering: mogelijke kleine verschillen in totaalcijfers kunnen optreden omdat het niet mogelijk is om overlap geheel
uit te sluiten
29
10. Bestuur, organisatie en structuur van het topsportbeleid (pijler 2)
Door te toegenomen investering vanuit collectieve middelen in topsport, gaat de overheid in steeds meer landen een interveniërende rol vervullen in het topsportbeleid. Ze wenst bij te dragen tot het succes door een coördinerende, controlerende en ondersteunende taak te vervullen, en zodoende de topsporter te faciliteren in zijn ontwikkeling. Tegelijk zijn de middelen schaars. Het is daarom des te belangrijk dat beleidsactoren erover waken dat de middelen op de meest efficiënte wijze worden ingezet. Steeds meer landen stimuleren een gecentraliseerde aanpak, waarbij topsport zoveel mogelijk wordt gecoördineerd vanuit slechts één instantie (De Bos-scher et al., 2008). Voorbeelden zijn UKSport (Verenigd Koninkrijk) en Olympiatoppen (Noorwegen).
Vlaanderen is autonoom bevoegd voor het voeren van een eigen Vlaams (top)sportbeleid. Daar het IOC uitsluitend nationale staten en internationale sportbonden erkent, dient er een goed overlegmodel te zijn tussen de Nederlandstalige, Franstalige, Duitstalige gemeenschap en het BOIC. Dit kwam ook tot uiting in de topsportdiscussie met vertegenwoordigers vanuit de federaties en toptrai-ners, waar de noodzaak aan een overlegstructuur op federaal niveau werd benadrukt. In Vlaanderen ging in het verleden heel wat energie verloren in het oprichten van structuren om de versnippering van middelen tegen te gaan. Met de oprichting van de één loketfunctie bij Bloso is een aanzet gegeven. Deze pijler geeft aandacht aan voornamelijk drie onderdelen: de communicatie, de inspraak in het beleid en de professionalisering van de federaties.
10.1. Informatieverstrekking en communicatie
Hoe complexer een structuur, hoe moeilijker het wordt om een eenduidige communicatie na te streven. In tegenstelling tot veel landen is in Vlaanderen bij het Bloso en de federaties nog geen marketingverantwoordelijke aangesteld. Wanneer bij de topsporters en trainers gepolst wordt over welke informatie zij in de laatste twaalf maanden minstens één keer in-formatie ontvingen, dan blijkt dit algemeen positief te zijn. Enkel over nieuwe ontwikkelingen in trainingsmethodes, internationale ontwikkelingen en algemene innovatie in topsport ontvingen de toptrainers slechts beperkt informatie. Overigens geeft slechts 44% van de topsporters aan informatie gekregen te hebben over beslissingen en veranderingen in het beleid. Voorts dient aangegeven te worden dat de federaties algemeen, op twee na, vinden dat zowel de informatie als de ondersteunende diensten vanuit het Bloso goed tot uitstekend verlopen.Vervolgens beoordeelden de topsporters en trainers de communicatie vanuit verschillende bevoegde instanties in Vlaanderen. Top-sporters en trainers zijn algemeen tevreden over de communicatie vanuit de club en federatie. Belangrijk is ook de positieve beoor-deling van de communicatie tussen de federaties en het Bloso. De communicatie vanuit de overheid en het BOIC wordt door trainers en vooral door topsporters door een negatieve nettoscore aangegeven wat betekent dat de meerderheid de informatieverstrekking als zwak tot niet goed beschouwt. Hier dient wel opgemerkt te worden dat het BOIC zelf heeft afgestemd dat alle communicatie via éénloketfunctie van het Bloso gebeurt.
10.2. Inspraak in het beleid
Door het creëren van inspraakorganen, kan het beleid rekening houden met de visies van de dichtst betrokkenen bij de topsport, namelijk topsporters, trainers en fede-raties (vertegenwoordigd door de Vlaamse Sportfederatie). Dit onderzoek naar het topsportklimaat is een voorbeeld hoe deze stakeholders hun inbreng kunnen hebben in de evaluatie van het beleid. Deze inspraak betreft echter ook betrokkenheid bij de totstandkoming van beslissingen binnen het beleid (Dooms, 2010). De organen waar in het Vlaams topsportbeleid inspraak en betrokkenheid mogelijk is, zijn:- Atleten- en trainerscommissie van de federaties- Atletencommissies van het BOIC- De taskforce topsport, als een overlegplatform tussen het Bloso, het kabinet van Sport, het BOIC, het Departement CJSM en waar
ook de VSF vertegenwoordigd is- De stuurgroep topsport, waarin partners van het Vlaamse topsportbeleid en externe experts zetelen
Dit onderzoek naar het topsportklimaat is een voorbeeld hoe stakeholders hun
inbreng kunnen hebben in de evaluatie van het beleid
30
Slechts 31% van de bevraagde topsporters en 53% van de bevraagde trainers heeft weet van een atleten- of trainerscommissie binnen hun federatie. Daar waar meer dan 80% van de topsportcoördinatoren van oordeel is dat de trainers voldoende betrokken worden zowel bij de totstandkoming (VOOR) als evaluatie (NA) van het beleid, oordelen toptrainers zelf, alsook topsporters hier anders over. Dat blijkt uit de negatieve netto-scores in tabel 4, die over de hele lijn negatief zijn.
10.3. De federaties en hun raad van bestuur
Voor het voeren van het topsportbeleid worden de topsportfederaties als “sport-owners” beschouwd. Vierjaarlijks dient er een beleidsplan opgesteld te worden en jaarlijks een actieplan wat snelle bijsturing mo-gelijk maakt. Een opmerkelijk gegeven is dat tien federaties (48%) aangeven niet te beschikken over een geformaliseerd papieren document dat leidt tot de evaluatie van het topsportbeleid binnen hun federatie. Mogelijke voorbeelden om federaties beter te onderleggen kunnen bestaan uit best practice, confrontaties, transities over bepaalde termijnen, aanstellen van een high performance manager of een vertegenwoordiger van Bloso/overheid mee opnemen in de topsportcommissie van de federatie. In tegenstelling tot andere landen, zijn er in Vlaanderen bij het Bloso nog geen high perfor-mance directors aangesteld om de federaties bij te sturen in een verbeterde topsportwerking.
10.3.1. Prioriteit in het topsportbeleid26 topsportfederaties worden in Vlaanderen decretaal, via de topsporttakkenlijst gesubsidieerd. Binnen de federaties is er geen consensus hoe de prioriteit dient gelegd te worden. Aan de topsportcoördinatoren werden vier stellingen voorgelegd, over de verdeling van de financiële middelen. Hoe-wel de meerderheid (60%) van mening is dat topsportgelden primair moeten verdeeld worden over de federaties op basis van prestaties en dat federaties meer financiering moeten krijgen indien ze het prestatieniveau behalen, is er meer onenigheid bij de stelling dat federaties minder financiering zouden moeten krijgen indien ze het prestatieniveau niet behalen (zie figuur 17).
Topsporters en trainers vinden dat ze te weinig inspraak hebben in het beleid
In Vlaanderen zijn geen high performance directors aangesteld om de
federaties te begeleiden
Er is weinig consensus over de consequenties van financiële middelen
te binden aan prestaties
Topsporters
Vóór Na
Federatie Nationale organisatie Federatie Nationale organisatie
-2,5 -4,2 -3,1 -4,3
Trainers
Vóór Na
Federatie Nationale organisatie Federatie Nationale organisatie
-0,8 -5,3 -1,0 -2,0
Tabel 6: overzicht van de nettoscores m.b.t. de betrokkenheid bij de ontwikkeling en evaluatie van het beleid, vooraf (bij de totstandkoming) en nadien (bij de evaluatie)
31
10.3.2. Raad van bestuurEen structureel probleem dat door veel federaties wordt aangegeven kent zijn oor-zaak in de raad van bestuur. Dit wordt bevestigd door het oordeel van de topsport-coördinatoren op volgende vier stellingen (figuur 18). Daar waar de raad van bestuur een ‘meerwaarde’ zou moeten betekenen voor het topsportbeleid, wordt deze door het merendeel van de federaties als een belemmering gezien om topsport in hun sporttak te optimaliseren. Minder dan één vierde van de federaties geeft aan dat hun bestuur is samengesteld uit experten met een goede kennis inzake topsportbeleid en ontwikkeling; evenmin is 59% het oneens dat in de raad van bestuur professionals zetelen met stemrecht. Ongeveer de helft is dan ook van mening dat de topsportwerking binnen hun federatie wel professioneel werkt maar de raad van bestuur niet. Er kan gesteld worden dat de positieve of negatieve rol van de raad van bestuur verschillend is per federatie waarbij een gebrek aan topsportkennis een probleem is.
Topsportgelden moeten primair verdeeld worden over de fed. op
basis van prestaties
Federaties zouden minder financiering moeten krijgen
indien ze prestatieniveau niet behalen
Federaties zouden meer financiering moeten krijgen indien ze prestatieniveau behalen na Olympiade
60,0%
40,0%
60,0%
15,0%
25,0%
15,0%
25,0%
35,0%
25,0%
(volledig)akkoord neutraal (helemaal) niet akkoord
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
Besluitvormingsproces federatie mbt
topsportbeleid is efficiënt
Bestuur federatie is samengesteld uit
experten met goede kennis inzake
topsportbeleid en ontwikkeling
In het bestuur federatie zitten proffessionals
met stemrecht
Topsportwerking binnen federatie werkt
professioneel maar raad bestuur niet
47,1%
23,5%23,5%
52,9%
23,5%
29,4%
5,8%
17,7%
23,5%
41,2%
58,8%
17,7%
5,9% 5,9%
11,8% 11,8%
(volledig)akkoord neutraal (helemaal) niet akkoord weet ik niet
Figuur 17: visie van de topsportcoördinatoren op een aantal stellingen met betrekking tot de prestatie-afhankelijkheid van financiële middelen
Figuur 18: visie van de topsportcoördinatoren op een aantal stellingen met betrekking tot de rol van de raad van bestuur
De Raad van Bestuur van de federaties is volgens topsportcoördinatoren te weinig
professioneel
32
910
89
8
10
8
67
6
9
15
6
1617
1516
13
1617
13 13
17 17
20
15
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
eerste contact huidige sport enkel beoefenen huidige sport
Figuur 19: Sportspecifiek overzicht van de leeftijd van eerste contact en enkel beoefenen van huidige sport
11. Sportparticipatie (pijler 3)
Vanuit de literatuur bestaat weinig eenduidigheid over de aanvoerfunctie vanuit de breedtesport om de topsport te voeden (Van Bottenburg, 2003). Hoewel een brede basis een begunstigende factor lijkt te zijn voor de rekrutering van jong talent, geven diverse auteurs voorbeelden van landen die presteren in sporttakken zonder een brede basis, zoals bijvoorbeeld duiken in Australië (Elp-hinston, 2004 of Bobslee in de Verenigde Staten (Green, 2005). Echter, de meeste topsporters vinden hun roots in de georganiseerde breedtesportbeoefening. Talent-transfer, waarbij jongeren presteren in een andere sporttak dan deze waarin ze oorspronkelijk doorgroeiden, is een gekend fenomeen. Een grote meerderheid van de topsportcoördinatoren (65%) is van mening dat de omvang van sportdeelname in hun sport een belangrijk knelpunt is. Dit is voorname-lijk het geval bij de kleinere federaties. De kwaliteit van de clubwerking is eveneens een cruciale factor in de talentontwikkeling. Uit de studies die de achtergrond van topsporters analyseren, blijkt dat het merendeel van de topsporters al vóór de leeftijd van twaalf jaar met hun favoriete sport zijn gestart (Smit, 2002; Unierzyski, 2002). Zeer veel factoren die bij talentontwikkeling een rol spelen, zoals coördinatie en motorische ontwikkeling, zijn tevens het best te trainen vóór de leeftijd van 12 jaar. Dit was tevens één van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek naar de effectiviteit van de topsportscholen: daar topsporters (die naar een topsportschool gingen) gemiddeld slechts 2,8 jaar in een topsportschool hadden gezeten, dienen veel basiseigenschappen op een kwaliteitsvolle manier getraind te worden voordien, in de clubs (De Bosscher & De Croock, 2009).Uit de 2-meting blijkt dat voor 65% (n=13) van de topsportfederaties de omvang van de sportdeelname in hun sport een van de belangrijkste knelpunten is om inter-nationaal succes te behalen op topsportniveau. Dit is voornamelijk het geval bij de kleinere federaties zoals triatlon, golf, boogschieten, ju-jitsu, schermen, snowboard, squash, korfbal en taekwondo maar ook grotere federaties zoals voetbal (damesvoet-bal), zwemmen, volleybal en gymnastiek kaarten dit probleem aan. Naast een brede basis dient de federatie ook te zorgen voor een kwalitatief goede clubwerking. Alle federaties geven aan te werken aan de verbetering van de kwaliteit van hun sportverenigingen. Zoals weergegeven in onderstaande grafiek gebeurt dit voorname-lijk aan de hand van verenigingsondersteuning (76,2%), financiële ondersteuning van sportverenigingen (66,7%), verstrekken van kwaliteitslabels (71,4%) en stimulering van de kwaliteit en certificering van trainers (81,0%).
11.1. Leeftijd van initiatie
De volgende figuur geeft een overzicht van de leeftijd waarop topsporters met hun sport zijn gestart en zich zijn gaan toeleggen enkel op hun sport. Daar zit gemiddeld zeven jaar tussen.
65% van de topsportcoördinatoren is van mening dat de omvang van
sportdeelname in hun sport een belangrijk knelpunt is
Veel basiseigenschappen zijn het best te trainen vóór de leeftijd van 12 jaar.
Bijgevolg vormen de sportclubs de basis van de talentontwikkeling
33
11.2. Duur van de topsportcarrière
Een interessante vaststelling in dit onderzoek, in vergelijking met 2003 en 2007, is dat topsporters steeds vroeger beginnen met de sporttak waarin ze later presteren: de gemiddelde aanvangsleeftijd van topsporters is gedaald van 10,7 jaar in 2003 tot 9,0 jaar in 2011. Het besluit om zich volledig te richten op de sport waarin zij zich nu als topsporter manifesteren, vindt gemiddeld plaats op de leeftijd van 16 jaar terwijl dit in 2007 nog op gemiddeld 14-jarige leeftijd was. Dat heeft voor gevolg dat een topsportcarrière steeds langer duurt. Dit werd eveneens –in nog sterkere mate- in Nederland terug gevonden (van Bottenburg, 2009).
Een topsportcarrière duurt steeds langer: de gemiddelde aanvangsleeftijd van
topsporters is gedaald van 10,7 jaar in 2003 tot 9,0 jaar in 2011.
Tabel 7: overzicht van de gemiddelde startleeftijd en de leeftijd waarop topsporters zicht toeleggen op de sport waarin ze topsporter zijn
Startleeftijd Leeftijd van toeleggen Aantal jaren beoefening
2003 2007 2011 2003 2007 2011
VlaamseTopsporters
10,7 11 9 14 16 / / /
1998 2002 2008 1998 2002 2008
NederlandA-status
14,2 12,2 10,7 / / / 12,6 14,6 17,7
Uiteraard zijn er grote sporttakspecifieke verschillen zoals blijkt in onderstaande figuur.
34
12. Talentidentifi catie en –ontwikkeling (Pijler 4)
Uit het onderzoek van De Bosscher et al. (2008), waarbij een internationale vergelijking van het topsportbeleid en topsportklimaat in zes landen werd gemaakt, bleek dat talentidentificatie en –ontwikkeling in de zes onderzochte landen het meest onderontwik-keld was. Toch investeren vandaag de dag ook deze grotere landen meer en meer in de vroegtijdige identificatie en ontwikkeling van talent. Ook het Vlaams beleid heeft de laatste jaren verschillende initiatieven ondernomen om deze verder te optimaliseren. Deze factor wordt door trainers en topsporters niet aanzien als één van de drie pijlers die het meest nood hebben aan verbetering in Vlaanderen.
12.1. Talentidentificatie
Uit de resultaten van de eerste topsportklimaatmeting in 2003 bleek enerzijds dat er slechts weinig sporttakken waren waar de sportfederaties op een gestructureerde wijze aan talentdetectie doen en anderzijds dat de samenwerking met scholen en clubs be-perkt was. Dit was dan ook mede een aanzet om te investeren in een aantal projecten voor talentdetectie. Vandaag de dag (2011) start binnen federaties de talentidentificatie op de gemiddelde leeftijd van 10,3 jaar. Toch werken niet alle federaties met specifieke testen om te bepalen hoe talentvol hun sporters zijn. De specifieke testen, waarvan 76% van de federaties gebruik van maken, zijn voornamelijk gebaseerd op fysieke kenmerken, motorische- en technische vaardigheden en lichamelijke en biologische kenmerken. Opmerkelijk is dat één derde van de federaties aangeeft dat deze talentherkenning niet gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek/kennis. Verder kan worden vastgesteld dat de meeste bestaande systemen zich nog steeds beperken tot identificatie van talenten via de georganiseerde sport of clubsport en nauwelijks via andere kanalen zoals scholen.
12.2. De talentontwikkeling
De talentontwikkeling start bij de clubs en de trainer op lokaal niveau. De ontwikke-lingen binnen deze clubs worden vanaf een zekere leeftijd gevolgd door de selecties en trainingen op federaal niveau. Op vlak van de beginleeftijd waarop topsporters voor het eerst aandacht krijgen vanuit de federatie, is er in vergelijking met 2007 een positieve trend merkbaar. Daar waar in 2007 60,1% ouder was dan 16 jaar, is dit in 2011 gezakt naar 40%. Deze vergelijking is zichtbaar in figuur 19. De meerderheid van de trainers (73%) en topsporters (48%) is van oordeel dat deze ondersteuning op tijd kwam. Voor 23% van de trainers en 30% van de topsporters kwam de ondersteuning te laat. Een vaststelling is wel dat slechts 31,6% van de topsportcoördinatoren aangeeft de talenten die tussentijds uit het talentontwikkelingssysteem wegvallen nog te onder-steunen. Tegelijk betekenen deze gegevens ook dat de clubs nog steeds een cruciale rol spelen in de vorming van jonge talenten.
Sportclubs spelen vóór de leeftijd van 14 jaar een cruciale rol in de vorming van
jonge talenten
De meerderheid van de trainers (73%) en topsporters (48%) is van oordeel dat de
ondersteuning als talent op tijd kwam
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
8-‐10 jaar11-‐13 jaar
14-‐16 jaar>16 jaar
8,7%
14,8%
32,1%36,2%
2,0%
10,7%
44,4%
39,8%
club 2011 federatie 2011
27,1%
60,1%
2007
Figuur 20: Overzicht van de leeftijd waarop topsporters aangeven voor het eerst onder-steuning gekregen te hebben vanuit de club en federatie (2011 ten opzichte van 2007)
35
Daar deze gegevens zeer sportspecifiek zijn, geeft onderstaande tabel hiervan een overzicht. Overeenkomstig vroeg-of laatspeciali-satiesporten, blijkt dat topsporters in gymnastiek sneller werden ondersteund vanuit de federatie (14 jaar) dan wielrennen (19 jaar).
12.2.1. Ondersteuning en begeleiding als aankomend talentTopsporters konden als aankomend talent gebruik maken van diverse vormen van ondersteuning en begeleiding. Gemiddeld 68% van de topsporters geeft aan vanuit de club, federatie of een andere instelling onder-steuning te hebben gekregen. Enkel voor deelname aan internationale wedstrijden (en ook kledij) ligt dit lager dan 50%. Niet voor elk aankomend talent is internati-onale ervaring op jonge leeftijd van even groot belang. Toch geven de helft van de trainers aan dat dit onvoldoende is. Ook de trainingsfaciliteiten, extra conditie- en krachttraining en de terugbetaling van onkosten zijn voor trainers elementen die meer aandacht moeten krijgen. Opvallend is dat de ondersteuning in ploegsporten hoger ligt dan in individuele sporten. De ondersteuning vanuit de federatie om door te groeien tot het hoogst mogelijke niveau wordt door 47% van de topsporters als voldoende tot goed beoordeeld. Vanuit de club wordt dit iets hoger beoordeeld, namelijk 55%. Op vlak van extra begeleiding voor aankomende talenten oordeelt gemiddeld 52% van de toptrainers dat deze meer moet zijn op zowat alle vlakken. Loopbaanadvies en –planning alsook studiehulp blijft, ondanks de carrièrebegeleiding die er bestaat sinds 2005, volgens trainers een heikel punt. Merk op dat de 33% van de topsporters afkomstig van een topsportschool beduidend hoger scoren op deze factoren. Doorgaans konden topsporters enkel gebruik maken van medische ondersteuning en kinesitherapie, terwijl trainers aangeven dat ook mentale begeleiding, voedingsbegeleiding, en biomechanische ondersteuning noodzakelijk zijn. In vergelijking met 2003 en 2007 is er wel een positieve evolutie merkbaar. Opnieuw konden topsporters met een arbeidscontract meer van begeleiding gebruik maken dan topsporter zonder.
Tot slot werden bij de topsportcoördinatoren geïnformeerd naar de belangrijkste mogelijke knelpunten op gebied van talentontwik-keling. Twee elementen springen hier uit het oog: drie vierde is van oordeel dat er te weinig gespecialiseerde talentcoaches zijn aangesteld; en 57% (n= 13) vindt dat de doorstroom van talent naar topsporter beter moet verlopen.
12.2.2. Topsport en studieVan de bevraagde topsporters ging 33% naar een topsportschool. Deze topsporters kunnen gebruik maken van studiefaciliteiten binnen het reguliere onderwijs, die de combinatie van studie met topsport bevorderen op beide vlakken. Op vlak van topprestaties hebben deze topsportscholen hun rendement nog niet bewezen. De Vlaamse over-heid investeerde in een studie naar de effectiviteit van de topsportscholen, waarbij alle topsporters die ooit wel en niet naar een topsportschool gingen werden be-vraagd (meer informatie: www.vub.ac.be/SBMA). Daar werden de topsportscholen algemeen positief geëvalueerd door de afgestudeerde topsporters. Uit de studie bleek dat meer dan 70% van de respondenten tevreden was over de bijzondere studiefa-ciliteiten binnen de topsportschool (De Bosscher & De Croock, 2010). Deze cijfers worden bevestigd in deze klimaatmeting. 47% van de respondenten beoordeelt de algemene ondersteuning om topsport en studie te combineren als voldoende tot goed. Dit ligt significant hoger bij topsporters uit een topsportschool, namelijk 83%.Een opmerkelijk gegeven is het feit dat slechts de helft van de federaties aangeeft dat hun beste talenten naar een topsportschool gaan. Een vierde oordeelt dat dit niet het geval is. Dit benadrukt nogmaals de nood aan een goede talentontwikkeling in de clubs.
Binnen de populatie volgt (volgde) 74% (n=165) hoger onderwijs of universitaire studies. Hiervan kan (kon) 52% (n=102) gebruik maken van een topsportstatuut om de combinatie tussen topsport en academische studie beter mogelijk te maken. 64% maakte gebruik van flexibele examenregelingen, 56% van verminderde aanwezigheidsplicht; gemiddeld 42% kon zijn studies spreiden en kreeg een flexibel lessenrooster. 29% kreeg ook individuele studiebegeleiding.
Tabel 8: sportspecifiek overzicht van de leeftijd waarop topsporters aangeven voor het eerst ondersteuning gekregen te hebben vanuit de club of federatie
ATL BAD BAS GYM HAN JUD VOL WIE ZWE
Club 15,1 11,8 14,5 9,2 12,3 11,8 15,3 19,3 14,8
Federatie 18,6 13,0 15,9 13,8 15,5 15,2 15,7 19,4 15,3
Volgens de helft van de trainers is de ondersteuning voor deelname aan
internationale wedstrijden onvoldoende
begeleiding voor aankomende talenten moet voor 52% van de toptrainers
meer zijn
Een betere doorstroming naar de top en meer gespecialiseerde talentcoaches
zijn noodzakelijk
83% van de topsporters uit de topsportschool oordeelt dat de
ondersteuning voor topsport en studie goed is; bij topsporters die niet naar deze
gespecialiseerde scholen gingen vond slechts 47% dit voldoende
36
De Vlaamse topsporters trainen gemiddeld 20 uur per week
Na de talentontwikkelingsfase komt de (top)sporter terecht in de perfectiefase die slechts door enkele topsporters wordt bereikt. Hoewel een topsportcarrière voor de buitenwereld als een droomwereld van roem en glorie lijkt, is de werkelijke situatie van de top-sporter vaak alles behalve rozengeur en maneschijn. Een gemiddelde topsporter heeft het vaak moeilijk om maandelijks de eindjes aan elkaar te knopen en op een leefbare manier zijn of haar sport op het hoogste niveau te blijven beoefenen. Daarom zijn diverse ondersteuningsprogramma’s zoals tewerkstellingsprojecten bij Bloso, Topsport Vlaanderen alsook bij Defensie een absolute must om Vlaanderen verder op de wereldkaart van de topsport te zetten. Temeer omdat in het huidige economische klimaat, anno 2011, het vinden van geïnteresseerde sponsors steeds moeilijker wordt. We polsten in dit deel naar de tijdsbesteding voor trainingen, de ondersteuning en de individuele leefsituatie voor topsporters.
13.1. Trainingsuren
De topsporter-respondent traint gemiddeld 20 uur/week. De individuele sporters trainen het meest aantal uren (gemiddeld 24 uur/week). Dit is met inbegrip van veld-/zwemtraining, kracht- en conditietraining en an-dere ondersteunende trainingsactiviteiten; rust wordt niet meegerekend. Gymnastiek (29uur/week), volleybal (22 uur per week), wielrennen (24 uur/ week) en zwemmen (27 uur/week) zijn de meest tijdsintensieve sporten qua trainingsuren. Er zijn tevens significante verschillen naargelang het statuut van de sporter en zijn/haar niveau en het type sport wat zich dan ook weerspiegelt in het aantal trainingsuren. De volgende tabel geeft de details weer.
13. De topsportcarrière en na-carrière
<20u >20u
Statuut Voltijds student 36 (80,0%) 9 (20,0%)
Deeltijds student* 13 (39,4%) 20 (60,6%)
Voltijds werknemer* 20 (87,0%) 3 (13,0%)
Deeltijds werknemer* 10 (62,5%) 6 (37,5%)
Voltijds topsporters* 18 (30,0%) 42 (70,0%)
Andere 9 (56,3%) 7 (43,7%)
Niveau Top 8 EK/top 16 WK* 12 (18,2%) 54 (81,8%)
Sporten individuele-/duosporten* 29 (25,2%) 86 (74,8%)
ploegsporten* 49 (62,8%) 29 (37,2%)
Olympische disciplines* 44 (29,1%) 107 (70,9%)
niet-Olympische disciplines* 34 (85,0%) 6 (15,0%)
* significante verschillen (0.05)
Tabel 9: Trainingsuren per week besteed aan al de trainingsactiviteiten van topsporters
37
13.2. Trainingsondersteuning
Afhankelijk van o.a. hun programmastatus, hun individuele professionele behoeften en de beschikbare middelen, kunnen topsporters gebruik maken van verschillende diensten en ondersteuning, zoals wetenschappelijke ondersteuning (biomechanica, prestatieana-lyse, voeding, kracht en conditie, fysiologie), sportmedische en paramedische ondersteuning (mentale begeleiding, massage, kine-sitherapie, sportdokter) en levensstijl ondersteuning (carrièrebegeleiding, juridisch advies, mediatraining). Voornamelijk van biomechanica, voeding, juridisch advies en mentale training wordt slechts beperkt gebruik gemaakt. Diverse verschillen zijn te-vens merkbaar tussen de subgroepen (individueel/ploegsport) waarbij voornamelijk individuele sporters meer gebruik maken van ondersteunende diensten. Topsporters met een contract maken meer gebruik van voedingsbegeleiding. Er werd bij de top-sporters en trainers gepolst naar de tevredenheid over deze diensten. Deze wordt in figuur 20 uitgedrukt als nettoscores (een maatstaf voor het aantal tevreden respondenten verminderd met ontevreden responden-ten; deze ligt tussen -10 en +10). Globaal genomen zijn zowel topsporters als trainers tevreden over de meeste ondersteunende diensten. Mediatraining, juridisch advies en carrièrebegeleiding worden beoordeeld met een negatieve nettoscore. Wat opvalt is dat carrièrebegeleiding (voor de topsporters die er gebruik van maken) door de trainers negatief wordt beoordeeld, terwijl topsporters dit maximaal positief beoordelen.
13.3. Individuele leefsituatie van de topsporter
13.3.1. Inkomsten uit topsportBinnen de populatie heeft 20% (n=42) van de topsporters naast zijn topsportcarrière een betaalde job. In vergelijking met 2003 en 2007 is dit cijfer iets gedaald. Ondanks dat de combinatie tussen werken en topsport niet altijd evident is, geeft 70% van de wer-kende topsporters aan voldoende steun te krijgen van hun werkgever.We polsten in dit onderzoek naar het maandloon van de topsporters. Net iets minder dan de helft (47%) van de ondervraagde topsporters (n=91) ontvangt een maandloon als financiële ondersteuning voor zijn/haar topsportactiviteiten. Van deze topsporters die een maandelijks loon krijgen (91 respondenten), krijgt 44% dit vanuit de club (40 topsporters), terwijl 35% beschikt over een tewerkstellingscontract bij het Bloso (32 topsporters). Daarnaast zorgen het Ministerie (14%), de betrokken federatie (1%) of de sponsor (1%) voor de volledige financiële ondersteuning.
De topsporters en trainers zijn globaal gezien tevreden over de ondersteunende
diensten die ze genieten, op uitzondering van juridisch/financieel advies en
mediatraining
3,9 7,5
2,3
5,3
4,1
7,78,5
8,5
10,0
-‐0,8
-‐0,9
3,3 5,7
2,6
4,0
4,7
2,76,8
6,2
-‐0,1
-‐5,8-‐5,1
-‐10,0
-‐8,0
-‐6,0
-‐4,0
-‐2,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
Biomechanica/ prestatieanalyse
Kracht-‐ en concitietraining
Voeding
Fysiologie
Mentale begeleiding
MassageKinesitherapie
Advies/ behandeling sportdokter
Carrièrebegeleiding -‐ advies loopbaan
Juridisch advies, financieel advies
Mediatraining
topsporters trainers
Figuur 21: overzicht van de nettoscore van topsporter en trainers over de tevredenheid over ondersteunende diensten
38
Tabel 10 geeft een overzicht van het Bruto jaarinkomen van topsporters uit hun topsportactiviteiten.39% van de topsporters (n=71) geeft aan dat het Bruto jaarinkomen uit hun topsport lager ligt dan 10.000 euro per jaar, 38% (n= 69) van de respondenten verdient tussen de 10.000 en 35.000 euro. 62 topsporters of 68% van de populatie is van mening dat hun maandloon voldoende is om op voltijdse basis te trainen.
Onder het bruto jaarinkomen zitten naast het maandloon ook dikwijls vergoedingen, sponsoring en prijzengelden vervat. Het gemid-delde bruto jaarinkomen voor vergoedingen/onkosten ligt op 32.627 euro. Het gemiddelde bruto jaarinkomen vanuit sponsoring op 17.310 terwijl het gemiddelde bruto jaarinkomen aan prijzengeld 11.989 bedraagt.
13.3.2. TopsportuitgavenOm een idee te hebben van wat een topsporter uitgeeft voor het beoefenen van zijn of haar sport, werd hen gevraagd hoeveel ze jaarlijks besteden uit eigen middelen. 45% (n=32) geeft aan dat dit lager ligt dan 1000 euro per jaar. Voor 39% (n=27) daarentegen ligt dit tussen de 1100 en 5000 euro.
Een groot deel van de onkosten worden gedekt door extra vergoedingen, bijvoorbeeld via de overheid (Bloso), het BOIC, de federatie of de club. 45% van de topsporters (n=87) krijgt extra vergoedingen. Dit percentage ligt beduidend hoger bij topsporters met een (arbeids)contract. De topsporters met extra vergoedingen ontvangen deze voornamelijk in de vorm van terugbetaling van reiskosten (34%), een onkostenvergoeding voor deelname aan internationale wedstrijden (26%), ter beschikking krijgen van uitrusting en kledij en dekking van de noodzakelijke medische onkosten (26%).
13.4. Na de sportloopbaan
Door het grote fysieke, psychologische, emotionele, financiële en sociale engage-ment, hebben topsporters weinig tijd om in hun persoonlijke ontwikkeling te inves-teren. Daar waar ze tijdens hun carrière duidelijke doelen voor ogen hadden en vaak in de spotlight stonden, vervalt dit meestal bij het beëindigen van de topsportcar-rière. Dit gaat voor sommige topsporters vlot, voor anderen gaat dit gepaard met het zogenoemde ‘zwarte gat’. Hierover is in de literatuur inmiddels veel bekend (Reints, 2011). Redenen van het beëindigen van de carrière kennen meestal van vier oorzaken: een kwetsuur, de leeftijd, niet geselecteerd zijn of een bewuste keuze. We polsten bij de topsporters hoe zij tijdens hun carrière oordelen over de vooruitzichten nadien (tabel 9). Meer dan de helft van de respondenten laat blijken niet goed geïnformeerd te zijn. 34% maakt zich hierover zorgen; een vijfde geeft aan dat dit ook invloed heeft om zich op de topsport te kunnen concentreren. Topsporters kunnen ook beroep doen op bepaalde vormen van ondersteuning. 65% van de topsporters maken gebruik van loopbaanbegeleiding.
Bruto jaarinkomen in Euro 2011
<10.000 euro (netto) 38,6%
10.000-35.000 euro 37,5%
35.001-50.000 euro 7,1%
50.001-70.000 euro 1,6%
>70.000 euro 5,4%
Geen antwoord 9,8%
Tabel 10: Categorie waar het bruto jaarinkomen van de topsporters in ligt (n=184)
45% van de topsporters geeft minder dan 1000 euro per jaar uit voor zijn
topsport uit eigen middelen; 39% tussen 1100 en 5000 euro
55% geeft aan niet goed geïnformeerd te zijn over ondersteuning na de
sportloopbaan
39
Tabel 11: oordeel van topsporters over stellingen met betrekking tot de nà-carrière (n=190)
Stelling“Ik ben goed geïnformeerd over de beschikbare vormen van ondersteuning na mijn sportloopbaan en over mijn toekomstige loopbaanvooruitzichten”
16,8% 12,1% 55,3% 15,8%
“Ondersteuning NA de sportloopbaan is goed ontwikkeld in Vlaanderen” 11,1% 9,5% 30,5% 49,0%
“Ik ben bezorgd over wat er met mij zal gebeuren na mijn sportloopbaan” 33,7% 15,8% 44,2% 6,3%
“Bezorgdheid over mijn toekomstige vooruitzichten buiten de sport hebben een negatieve invloed op mijn vermogen om me volledig te concentreren op topsport”
19,5% 15,3% 44,2% 6,3%
“Na mijn sportloopbaan als topsporter verwacht ik snel een job te vinden in overeenstemming met mijn opleiding en interesses”
52,6% 17,4% 10,5% 19,5%
(hel
emaa
l) ee
ns
niet
een
s/ni
et o
neen
s
(hel
emaa
l)one
ens
wee
t ik
nie
t
40
14. Trainingsfaciliteiten en infrastructuur (Pijler 6)
Ondanks de inspanning op vlak van sportinfrastructuur dienen we te stellen dat de Vlaamse overheid geen specifiek beleid voert rond topsportinfrastructuur. Op vlak van topsportinfrastructuur dient er niet alleen geïnvesteerd te worden in het aantal topsportfacilitei-ten maar er moet eveneens over gewaakt worden dat deze faciliteiten voldoen aan de eisen van de internationale topsport. Volgens Oakley en Green (2011) behoren ‘hoog gespecialiseerde topsportspecifieke faciliteiten met prioritaire toegang voor topspor-ters’ dan ook tot één van de tien karakteristieken van een succesvol topsportsysteem. Uit de bevraging blijkt dat 55% (n=105) van de topsporters voltijds toegang heeft tot een topsporttrainingscentrum. Bij topsporters met een (arbeids)contract en individuele topsporters ligt dit significant hoger (69%). In tegenstelling tot veel grootmachten als Australië, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, beschikt Vlaanderen over een beperkte centralisatie van de ondersteunende diensten binnen één trainingsaccommodatie. Enkel een kinesist is bij meer dan de helft van de topsporters aanwezig in het topsportcentrum. 60% (n=7) van de topsportcoördinatoren geeft ook aan dat er een mentale begeleider aanwezig is.
De ontwikkeling en uitvoering van een internationaal concurrerend trainings- en wedstrijdprogramma vereist vanzelfsprekend goede, bereikbare en beschikbare trainingsfaciliteiten en wedstrijdaccommodaties. Betere trainingsmogelijkheden is volgens topsporters, trainers en topsportcoördina-toren, naast de financiële ondersteuning de factor met de grootste invloed op inter-nationaal topsportsucces en de derde factor die in Vlaanderen het meeste nood heeft aan verbetering. De evaluatie van trainingsfaciliteiten kent een negatieve evolutie ten opzichte van 2003 en 2007. Dit uit zich in negatieve nettoscores in 2011 bij zowel de topsporter, trainers als topsportcoördina-toren (tabel 10). De beschikbaarheid vormt het grootste probleem. Slechts 43% van de topsportcoördinatoren geeft dan ook aan dat er voor zijn/haar sporttak een hoogwaardig topsporttrainingscentrum in Vlaanderen aanwezig is.
55% (n=105) van de topsporters heeft voltijds toegang tot een
topsporttrainingscentrum
Er is in 2011 een negatieve evolutie ten opzichte van 2003 en 2007 in de
evaluatie van trainingsfaciliteiten
Trainings- en wedstrijdaccommodaties
2003 2007 2011
Topsporters Kwaliteit Beschikbaarheid Totaal
4,03,13,5
3,41,72,6
0,2-0,5-0,4
Toptrainers Kwaliteit Beschikbaarheid Totaal
///
3,21,32,3
-0,2-0,9-0,6
Topsport-coördinatoren
kwaliteit Beschikbaarheid Totaal
2,1-1,41,8
* Nettoscore: bevindt zich tussen -10 en +10; wordt berekend door de negatieve antwoorden af te trekken van de positieve
Tabel 12: overzicht van de nettoscores met betrekking tot de kwaliteit en beschikbaarheid van de trainingsfaciliteiten en wedstrijdaccommodaties
41
Sportspecifiek zijn alle gymnasten en hun trainers tevreden over zowel de kwaliteit als beschikbaarheid van de trainingsaccom-modatie. Dit in tegenstelling tot atletiek (n=15), badminton (n=6), korfbal (n=25) en zwemmen (n=12) waarbij beide items door de topsporters als onvoldoende wordt beschouwd. Het zijn de trainers in basketbal (n=9) en voetbal (n=13) die de kwaliteit als onder-maats beschouwen terwijl de beschikbaarheid zeer negatief wordt beoordeeld bij de volleybaltrainers (n=10). Toch kent Vlaanderen door zijn kleinschaligheid ook een positief punt daar gemiddeld slechts 15% van de topsporters en 24% van de trainers meer dan 10 uur per week spenderen aan verplaatsingen van en naar de training.
Door topsporters en trainers werden 310 verbeterpunten met betrekking tot de topsportinfrastructuur aangehaald. Deze hebben voornamelijk betrekking op een uitbreiding van de indoorhallen, meer specifieke trainingslocaties, meer en beter materiaal, meer faciliteiten en betere begeleiding voor topsport in de trainingsaccommodaties en een beter onderhoud. Deze lijst is natuurlijk zeer sportspecifiek.
Voornaamste verbeterpunten mbt infrastructuur topsporters trainers
Meer/betere indoorhallen 21,3% (n=36) 20,6% (n=28)
meer specifi eke trainingslocaties 15,4% (n=26) 26,5% (n=36)
betere trainingsbegeleiding in trainingsaccommodaties 11,2% (n=19) 1,5% (n=2)
beter onderhoud van accommodaties 10,7% (n=18) 1,5% (n=2)
meer/betere watersportaccommodaties 9,5% (n=16) 5,2% (n=7)
Betere vloeren 8,3% (n=14) 6,6% (n=9)
meer/beter materiaal 5,9% (n=10) 12,5% (n=17)
meer power/fi tness accommodaties 5,3% (n=9) 4,4% (n=6)
meer faciliteiten voor topsport in trainingsaccommodaties 4,1% (n=7) 12,5% (n=17)
beter beleid en communicatie inzake accommodaties 3,0% (n=5) 0,7% (n=1)
meer fi nanciële middelen 3,0% (n=5) 1,5% (n=2)
Centralisatie van trainingslocaties 1,8% (n=3) 2,9% (n=4)
Bereikbaarheid van trainingsaccommodatie 0,6% (n=1) 3,7% (n=5)
Totaal 100% (n=169) 100% (n=136)
Tabel 13: overzicht van de voornaamste verbeterpunten m.b.t. de infrastructuur in Vlaanderen (n=169)
42
15. Opleidingen en voorzieningen voor toptrainers (Pijler 7)
Ontwikkeling van en voorzieningen voor trainers behoren volgens de respondenten tot de drie factoren die het meest invloed hebben op topsportsucces en die tevens het meest voor verbetering vatbaar zijn in Vlaan-deren. Reeds in 2003 werd vastgesteld dat er in deze pijler ondermaats was, en veel minder ontwikkeld dan in andere landen (De Bosscher et al., 2008). Vlaanderen had hier de grootste kloof. Vlaanderen heeft sindsdien met onder andere de Pool voor Jeugdtrainers Topsport en Pool Toptrainers geïnvesteerd in dit topsportklimaat, vooral met een focus op het creëren van betere leefomstandigheden van trainers en voltijdse job van trainers mogelijk maken. Momenteel zijn in Vlaanderen 42,2 voltijdse equivalenten aangesteld via deze beide pools. Deze 2-meting laat zien dat zich veranderingen en verbeteringen hebben voorgedaan in de positie van de trainers, maar dat de situatie nog steeds niet optimaal is. Overigens vindt 56% van de trainers en 73% van de topsportcoördinatoren dat de job als toptrainer in Vlaanderen nog steeds onvoldoende erkend wordt.
15.1. Opleiding van trainers
Binnen een trainersopleiding zijn er twee trajecten merkbaar. Enerzijds heb je trainers afkomstig uit het veld en ervaring hebben als topsporter. Anderzijds heb je trainers met een opleiding. Vlaanderen doet het goed in het percentage gediplomeerde trainers (92%). Weinig trainers hebben echter zelf ervaring als internationale topsporter (35%). Zonder uitspraken te doen of dit gegeven een indicatie kan zijn over het niveau van toptrainer, kan dit wel aangeven dat Vlaamse toptrainers langs andere wegen kansen moeten krijgen om ervaring op internationaal niveau op te doen.
15.2. De trainersopleiding en bijscholingen
Reeds bij de 0-meting in 2003 werd de nood aan een cursus voor toptrainers door coaches aangegeven. Ook nu geeft de helft van de trainers (n=52) aan dat er on-voldoende erkende trainerscursussen zijn voor toptrainers. 32% is van mening dat de mogelijkheden om zich in Vlaanderen te ontwikkelen als trainersexpert op het hoogste internationale niveau niet goed zijn ontwikkeld.
Zoals weergegeven in onderstaande grafiek is het merendeel van de trainers algemeen wel tevreden over het niveau en de kwaliteit van de trainersopleiding en bijscholingen.
56% van de trainers en 73% van de topsportcoördinatoren vindt dat de job
als toptrainer onvoldoende erkend wordt
Negen op tien toptrainers is gediplomeerd.
Een derde heeft zelf ervaring als internationale topsporter
50% van de trainers vindt dat er onvoldoende opleidingsmogelijkheden
zijn voor toptrainers in Vlaanderen.
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
goed redelijk slecht
42,3% 43,3%
14,4%
35,6%
53,9%
10,6%
Trainersopleiding Bijscholingen
Figuur 22: Beoordeling van de trainers over het niveau van de trainersopleidingen en de bijscholingen in Vlaanderen
43
Ondanks dat verschillende instanties instaan voor bijscholingen is het opmerkelijk dat één derde (n=48) van de trainers aangeeft de laatste 12 maanden geen bijscho-ling te hebben gevolgd of congressen te hebben bijgewoond. Van de 96 trainers die wel een bijscholing hebben gevolgd, ligt de frequentie voor iets meer dan de helft tussen 2 tot 4 keer per jaar. Het aantal bijscholingen ligt hoger dan in 2007. Opmerkelijk is dat vijf topsportfederaties geen bijscho-lingen of cursussen heeft georganiseerd de laatste 12 maanden. Ook de mogelijkheid tot hernieuwen van het trainersdiploma is bij de grote meerderheid van de topsportfederaties (76%) niet aanwezig.
15.3. Deskundigheid van de trainer
Topsporters zijn over het algemeen tevreden over het deskundigheidsniveau van hun trainer. Zowel de kennis/expertise, de technische als relationele vaardigheden worden zeer positief beoordeeld (tabel 12).
15.4. Individuele leefsituatie van een trainer
Van alle trainers is 51% (n=73) voltijds bezig met zijn/haar trainingsopdracht, wat 10% hoger ligt dan in 2007. Drie vierden (n=78) geeft aan voor hun activiteiten als trainers een schriftelijk tewerkstellingscontract te hebben. Wat hun financiële situatie betreft, geeft 36% aan dat hun jaarlijks bruto inkomen tussen de 10.000 en de 35.000 euro ligt. Het gemiddelde bruto loon uit topsportactiviteiten (inclusief loon en bonussen bedraagt 26.629 euro, variërend van 20.609 euro bij ploegsporten tot 30.609 euro bij individuele sporten. Dat dit bruto inkomen de lading aan onkosten niet dekt blijkt uit het feit dat slechts 11 trainers aangeven geen eigen middelen in hun trainingsactiviteiten te moeten investeren waarbij trainers aangeven ge-middeld 3.500 euro/jaar van eigen middelen wordt gespendeerd. Het is voornamelijk de federatie (62%) die instaat voor het maandelijks loon van de 84 betaalde trainers. Voor ongeveer één derde (n=31) is deze maandelijks financiële steun onvoldoende om voltijds/halftijds toptrainer te zijn.
33% trainers heeft het afgelopen jaar geen bijscholing gevolgd
Topsporters zijn tevreden over de deskundigheid van de trainer
51% is voltijds trainer
Het gemiddelde bruto loon (inclusief loon en bonussen bedraagt 26.629 euro
nettoscore
Kennis/expertise op het hoogste internationaal niveau 6,1
Technische vaardigheden als trainer 6,4
Relationele vaardigheden 4,5
* Nettoscore: bevindt zich tussen -10 en +10; wordt berekend door de negatieve antwoorden af te trekken van de positieve
Tabel 14: Nettoscore van de deskundigheid van de trainer volgens de topsporters
44
15.5. Trainingsuren van trainers
Gemiddeld zijn de trainers 20 uur per week bezig met training geven. Dit was even-veel als het gemiddelde bij topsporters. Aan de activiteiten als trainer (met inbegrip van voorbereiding en opvolging van de trainingsactiviteiten, scouting e.d.), wordt gemiddeld 40 uur/week besteed. Zoals weergegeven in onderstaande tabel is dit zeer verschillend naar gelang de groep trainers.
Figuur 23: Overzicht van het bruto jaarinkomen van trainers (n=99)
Tabel 15: overzicht van de trainingsuren/trainingsactiviteiten
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
<10.000 euro 10.000-‐35.000 euro 35.001-‐50.000 euro 50.001-‐70.000 euro > 70.000 euro
52,8%
32,3%
10,3%
6,9%
18,2%
36,4%
29,3%
1,1%
6,1%
2007 2011
Trainers zijn gemiddeld 40u per week actief in topsport, variërend van 49u
voor voltijdse trainers tot 30u voor niet voltijdse trainers
totaal gemiddelde
gemiddelde voltijdse trainer
gemiddeldeniet voltijds
gemiddeldeind./duo sporten
gemiddeldeploegsporten
training geven 19,6u/week 23,9u/week 15,1u/week 21,7u/week 15,9u/week
activiteiten als trainer(+ voorbereiding /opvolging van trainingsactiviteiten, scouting,…)
39,8u/week 48,6u/week 30,2u/week 40,7u/week 38,2u/week
45
46
16. Nationale en internationale competitie (Pijler 8)
16.1. Nationale competities
Uit de enquêtes blijkt dat er een algemene tevredenheid heerst over de frequentie aan nationale wedstrijden zowel voor jonge talenten als voor senioren topsporters. Gematigder zijn de respondenten over het niveau van deze nationale wedstrijden. De nettoscore voor het niveau van nationale wedstrijden voor senior topsporters wordt zelfs met een negatieve nettoscore beoordeeld (zie tabel 16). Sportspecifiek geldt dit voornamelijk voor topsporters uit atletiek, gymnastiek en handbal. Dit is mede gebonden aan de kleine populatie in Vlaanderen, die het moeilijk maakt een sterke competitie te ontwikkelen.
16.2. Deelname aan internationale wedstrijden
Topsporters (70%) en trainers (59%) zijn algemeen tevreden over de mogelijkheid tot deelname aan internationale wedstrijden. Voornamelijk in ploegsporten is er nood aan meer deelname. Uit onderstaande grafiek blijkt dat de resultaten gelijklopend zijn met deze van 2007 en iets zijn toegenomen in vergelijking met 2003.
Het niveau van nationale wedstrijden is te laag; de frequentie is goed
70% van de topsporters en 59% van de trainers vindt dat topsporters voldoende
aan internationale competities kunnen deelnemen
Tabel 16: overzicht van de nettoscores voor de frequentie en het niveau van nationale wedstrijden
Nettoscore
Jonge talenten Frequentie
Niveau
TopsportersTrainers/coachesTopsportcoördinatorenTopsportersTrainers/coachesTopsportcoördinatoren
1,94,02,90,60,3-1,0
Senior topsporter Frequentie
Niveau
TopsportersTrainers/coachesTopsportcoördinatorenTopsportersTrainers/coachesTopsportcoördinatoren
1,74,14,3-0,4-0,5-3,0
55,4%
72,2%69,7%
53,0%
59,0% 58,6%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
2003 2007 2011
topsporters trainers
Figuur 24: Vergelijking tussen 2003-2007-2011 wat betreft de mening of topsporters voldoende kunnen deelnemen aan interna-tionale wedstrijden
47
16.3. De organisatie van Internationale evenementen
In de literatuur wordt het belang van het organiseren van internationale evenementen aangetoond. Zo is het niet alleen bevorderlijk voor de atletische carrière maar tevens bevorderlijk voor de uitstraling van de sporttak (Clarke 2002; Johnson en Ali 2002; Kuper en Sterkten 2003). Het decreet van 13 oktober 2001 stelt dat Vlaamse (Top)sportfederaties vanuit het Bloso een subsidie kunnen krijgen voor de organisatie van een Wereldkampioenschap, Europees kampioenschap of Wereldbekerwedstrijden in Nederlandstalig taalgebied. In 2010 werd volgens deze verdeelsleutel een totaal van 157.500 euro uitgekeerd aan de betreffende federaties. Ook het departement CJSM subsidieert de organisatie van evenementen. Het betreft voornamelijk een tegemoetkoming in de organisatie-kosten van internationale wedstrijden en Europese clubcampagnes. In 2010 was dit goed voor een bedrag van 1.027.700 euro. Som-mige landen hechten primordiaal belang aan de internationale home events en ondersteunen federaties en gemeenten via specifieke expertise en personeel met het binnenhalen van bids (De Bosscher et al., 2008). In Vlaanderen blijkt 63% van de federaties niet te beschikken over een langetermijnplanning voor het organiseren van hoogstaande topsportevenementen.
Ondanks de subsidies die federaties kunnen ontvangen voor de organisatie van een EK, WK of wereldbeker is ongeveer drie vierden van de topsporters en trainers van mening dat er in België onvoldoende internationale evenementen worden georganiseerd. Ook de helft van de topsportcoördinatoren deelt deze mening.
48
17. Wetenschappelijk onderzoek (Pijler 9)
De ontwikkeling van sportwetenschappelijke ondersteuning van topsport is een domein waar landen (en Vlaanderen in het bijzon-der) op lange termijn een competitief voordeel kunnen halen (De Bosscher et al., 2008). Denken we maar terug aan de voorbije Spelen in Beijing waarbij Tia Hellebaut tijdens haar aanloop naar de Spelen biomechanische ondersteuning kreeg om haar aanloop en sprong te verfijnen. Na de Spelen bleek dat slechts twee hoogspringsters biomechanische ondersteuning kregen, namelijk Hel-lebaut (goud ) en Vlasic (zilver). Deze pijler betreft verschillende stadia (figuur 24). Veel landen hebben een onderzoeksafdeling, die onderzoek verzamelt en coördi-neert. Een aanzet is in Vlaanderen gegeven met een Liaison tussen de Vlaamse trainersschool en de universiteiten. Deze is echter niet specifiek gericht op topsport. Daarnaast moet het onderzoek ook verspreid worden onder trainers en is een vertaalslag noodzakelijk naar het veld. In grote sportlanden, is bij sommige federaties een voltijdse sportwetenschapper aangesteld om de prestaties van topsporters te optimaliseren.
17.1. Onderzoek en verspreiding
In Vlaanderen wordt –ten opzichte van het totale topsportbudget- door Bloso en het departement CJSM al een redelijk budget (12%) geïnvesteerd in wetenschappelijke ondersteuning. Toch dienen we uit dit onderzoek te concluderen dat trainers relatief weinig gebruik maken van wetenschappelijk onderzoek en eveneens meer informatie willen ontvangen. 56% van de trainers (n=54) doet regelmatig, minstens één keer per maand, beroep op wetenschappelijke kennis/ onderzoek/databanken met betrekking tot zijn of haar trainingsactiviteiten en de ontwikkeling van sporters.
Minder dan één derde van de trainers (32%, n=29) is van mening dat er in België voldoende wetenschappelijk wordt gevoerd met betrekking tot hun sporttak. Slechts een beperkt percentage van trainers en topsporters is van mening dat ze genoeg kansen krijgen om gebruik te maken van wetenschappelijk onderzoek, nieuwe tech-nologische ontwikkelen en innovatie. Een lichte meerderheid van de coördinatoren is positief over de wetenschappelijke ondersteuning die topsporters en trainers ten dele valt.
Figuur 25: cyclus van wetenschappelijk onderzoek
Onderzoek & coördinatie
vertaling Verspreiding Trainers/feds.
Uitvoering/begeleiding
Feedback
12% van het topsportbudget gaat naar wetenschappelijke ondersteuning
56% van de trainers (n=54) doet regelmatig, minstens één keer per
maand, beroep op wetenschappelijke kennis met betrekking tot zijn of haar
trainingsactiviteiten
49
In Vlaanderen bestaat er vooralsnog geen netwerk om wetenschappelijke informatie te communiceren en te verspreiden onder de federaties, clubs, topsporters en trai-ners. Bij één derde van de federaties is er een persoon aanwezig die instaat voor de verzameling van wetenschappelijke informatie. Dit is in landen zoals Nederland en Canada wel het geval. Slechts 22% (n=21) van de trainers oordeelt dat wetenschap-pelijk onderzoek voldoende verspreid wordt onder de trainers. Dit wijst tevens op een gebrekkige vertaalslag van wetenschappelijk onderzoek naar de praktijk en toepassingsveld.
20,7%
27,9%26,8%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
Toegepast wetenschappelijk onderzoek Nieuwe technologische ontwikkelingen Innovatie
(zeer) slecht
Figuur 26: overzicht van de beoordeling van trainers en topsporters op de vraag of ze voldoende gebruik kunnen maken van wetenschappelijk onderzoek, nieuwe technologische ontwikkelingen en innovatie
Slechts 22% van de trainers vindt dat wetenschappelijke kennis voldoende
verspreid wordt
50
Tabel 17: nettoscores van de beoordeling van topsporters over de media-aandacht voor hun sport in België
18. Media-aandacht
Media-aandacht behoort niet tot de factoren die rechtstreeks door het beleid te beïnvloeden zijn, en was daarom niet in het oor-spronkelijke pijler model opgenomen. Desondanks kunnen beleidsmakers van landen wel een specifiek media-beleid ontwikkelen, media-partners hebben en ertoe bijdragen dat de populariteit van een sporttak of topsporter verhoogt. In dit deel werd er wel ge-peild naar de media-beoordeling van trainers en topsporters.In Vlaanderen gaat de aandacht van de media primair uit naar voetbal, wielrennen en tennis (De Knop, De Bosscher en Leblicq, 2004). Dit zijn professionele sporten, die worden beoefend door topsporters van wie de bovenlaag veel media-aandacht krijgt en mede daardoor een grotere bekendheid heeft en van een hoog inkomen geniet. De dominantie van deze mediasporten kan een ver-tekend beeld geven van de topsport in Vlaanderen. De meeste andere topsporters staan maar zelden centraal in de media.In de vorige klimaatmetingen werd geconstateerd dat topsporters, trainers en topsportcoördinatoren de media-aandacht voor hun sporttak algemeen als onvoldoende beschouwden. Ook nu kan deze op veel kritiek rekenen waarbij de grote meerderheid zowel de kwaliteit en kwantiteit van de aandacht die de media aan hun sport geven, als onvoldoende beoordeelt. De nettoscores (positieve – negatieve beoordeling) betreffende media-aandacht zijn zowel in 2003, 2007 en 2011 zeer negatief.
Deze kritiek op de media-aandacht is uiteraard luider onder specifieke groepen die minder media-aandacht krijgen, in het bijzonder beoefenaars van niet Olympische sporten. Ook meer dan de helft van de topsporters (54%, n=185) beoordeelt de media-aandacht voor hun eigen prestaties als onvoldoende.
-‐2,3
-‐5,1
-‐4,9
-‐6,8
-‐8 -‐7 -‐6 -‐5 -‐4 -‐3 -‐2 -‐1 0
kwaliteit
kwantiteit
kwaliteit
kwantiteittraine
rstraine
rstopspo
rters
topspo
rters
2011
28,3%
5,6%
27,8%
17,5%
23,9%
19,6%
30,5%
15,0%
50,4%
63,0%
29,6%
60,0%
0,0%
11,8%
2,6%
7,5%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
individuele sporten ploegsporten Olympische sport niet-‐Olympische sport
goed/voldoende redelijk onvoldoende/slecht geen idee
Figuur 27: Overzicht van de beoordeling van media-aandacht voor hun sporttaktak door topsporters (n=185) en trainers (N=97)
Figuur 28: Beoordeling van de mediabelang-stelling van hun eigen sportieve prestaties (n=185)
ATL BAS BAD GYM HAN KOR VOL WIE ZWE
nettoscore -3,6(n=14)
-3,3(n=9)
-10(n=7)
-4,2(n=12)
-10(n=7)
-5,7(n=26)
-2,2(n=32)
-0,9(n=22)
-4,9(n=12)
51
19. Topsporter als rolmodel
Het multidimensionele pijler-model, uit dit onderzoek, is gebaseerd op het verzamelen van gegevens onder de stakeholders betref-fende input, throughput en output. Een analyse van de outcome van het beleid, gericht op het bepalen van de effecten van topsport op bijvoorbeeld sport- en bewegingsgedrag, rolmodel van topsporters en nationale trots, gebeurde in de literatuur nog niet en kwam ook in deze 2-meting niet aan bod. Door de groeiende publieke aandacht van topsport zijn overheden wereldwijd bereid steeds meer in topsport te investeren. Maar welke maatschappelijke betekenis topsport nu precies heeft is niet zo gemakkelijk te definiëren. In het sportbeleid en in de zogenaamde grijze literatuur (vb congrespapers, rapporten) is er veel aandacht voor de grote maatschap-pelijke betekenis van sporthelden. Vooral jongeren laten zich in hun identiteitsontwikkeling inspireren door idolen. Zo kunnen sport-helden een voorbeeldfunctie vervullen en tot een rolmodel worden uitgeroepen (Lines, 2001; Maguire, 2008; Vande Berg, 1998). Er bestaat echter weinig ‘evidence based’ onderzoek over de wijze waarop een rolmodeleffect plaatsheeft en of dit bijvoorbeeld jongeren inspireert tot sportbeoefening of tot motivatie om harder te trainen. In dit onderzoek wordt evenmin ingegaan op de meer-waarde van topsport. Er werd in dit onderzoek aan de topsporters gevraagd of ze konden terugblikken op de start van hun topsport-carrière. Hieruit blijkt dat slechts 10% van de respondent-topsporters aangeeft geïnspireerd te zijn geweest door topsporters om te starten met hun huidige sporttak. Het zijn voornamelijk de ouders (59%) en vrienden (28%) die aanzetten tot sportbeoefening. Eens ze in hun ontwikkelingsfase zitten, geeft wel de meerderheid van de respondent-topsporters (62%) aan dat andere topsporters voor hen een bron van inspiratie waren. Zoals weergegeven in onderstaande tabel kunnen we stellen dat de respondent-topsporters uit hun “idolen” als rolmodel voornamelijk inspiratie hebben geput om intensiever te gaan trainen en trainen op hoog niveau om zelf topsporter te worden. 71% van de respondent-trainers ziet hun topsporters eveneens als een rolmodel dat jonge lui inspireert. Volgens meer dan drie vierden van deze trainers zijn hun topsporters een inspiratiebron om te starten met training voor deze sport, om te kiezen voor deze sport als topsport, om intensiever te gaan trainen, op een bepaalde manier te gaan leven maar voornamelijk om ook op hoog niveau te gaan trainen om topsporter te worden
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0%
Inspiratie om op een bepaalde manier te leven
Inspiratie om kledij te kopen
Inspiratie om specifiek materiaal/uitrusting te gebruiken
Inspiratie om op hoog niveau te trainen en topsporter te worden
Inspiratie om intensiever te gaan trainen
Inspiratie om te kiezen voor mijn huidige topsport
Inspiratie om te starten met training in een sporttak
33,9%
11,6%
18,8%
75,9%
68,8%
33,0%
22,3%
75,3%
39,8%
43,2%
84,3%
78,7%
79,8%
77,3%
trainers topsporters
Figuur 29: Op welke manier waren/zijn topsporters een inspiratiebron (topsporters n=112, trainers n=89)
52
53
20. Besluit
Topsport wordt gekenmerkt door een sterk toegenomen internationale concurrentie waarbij landen wereldwijd steeds meer investe-ren in het streven naar topsportsucces. Wil Vlaanderen blijven concurreren, dient het verder te blijven investeren in het topsportkli-maat. Over het feit of het topsportklimaat in Vlaanderen voldoende is om te presteren op het hoogste internationaal niveau zijn de meningen verdeeld. Toch is er voor 77% van de topsportcoördinatoren en 33% van de topsporttrainers een vooruitgang merkbaar ten opzichte van 2007.
Op basis van de objectieve data uit deze 2-meting (2011) kunnen we vaststellen dat de verschillende pijlers relatief goed scoren. Enkel op het vlak van trainingsfaciliteiten/accommodaties zien we een opmerkelijke achteruitgang ten opzichte van 2007. Rekening houdend met de subjectieve beoordeling van de topsportactoren kent deze 2-meting wel een achteruitgang voor vier pijlers name-lijk; het topsportbeleid (pijler 2), de atletische carrière (pijler 5), trainingsfaciliteiten (pijler 6) en traininersopleidingen en –ontwik-keling (pijler 7). Ondanks dat het topsportbudget in Vlaanderen de voorbije decennia verdrievoudigd is, wordt pijler 1 nog aanzien als de pijler die het meest nood heeft aan verbetering. Trainingsfaciliteiten (pijler 6) is volgens de actoren de tweede pijler die in Vlaanderen het meest nood heeft aan verbetering. We dienen dan ook te stellen dat de Vlaamse overheid geen specifiek beleid voert rond topsportinfrastructuur. Er dient niet alleen geïn-vesteerd te worden in het aantal topsportfaciliteiten maar er moet eveneens gewaakt worden dat deze faciliteiten voldoen aan de internationale eisen van topsport. De trainersopleidingen en ontwikkeling komen op plaats drie van de pijlers die meest nood hebben aan verbetering. Ondanks de reeds in 2003 vastgestelde problemen en investeringen zoals onder andere de Pool voor Jeugdtrainers Topsport en Pool Toptrainers oordeelt 56% van de trainers en 73% van de topsportcoördinatoren dat de job als toptrainer in Vlaanderen nog steeds onvoldoende wordt erkend.
54
Een aantal andere vaststellingen die naar boven kwamen zijn ondermeer:
• Het topsportbudget in Vlaanderen is het voorbije decennium verdrievoudigd terwijl het succes erop achteruit is gegaan. Dit is het gevolg van de mondiale medaillewedloop;
• Er heerst algemene tevredenheid over de informatieverstrekking. Dit kan wel beter op vlak van nieuwe ontwikkelingen in trainingsmethoden, internationale ontwikkelingen en algemene innovatie;
• Er is te weinig inspraak in het topsportbeleid;
• Positieve of negatieve rol van de raad van bestuur is verschillend per federatie waarbij gebrek aan topsportkennis vaak een probleem is;
• Op vlak van extra begeleiding van topsporters oordeelt gemiddeld 52% van de trainers dat deze meer moet zijn. Dit heeft voor-namelijk betrekking op loopbaanadvies en -planning alsook studiehulp;
• Er is nood aan een betere doorstroming naar de top en meer gespecialiseerde talentencoaches;
• Op uitzondering van juridisch en financieel advies en mediatraining is er tevredenheid van de ondersteunende diensten aan topsporters;
• Er is in 2011 een negatieve evolutie ten opzichte van 2003 en 2007 in de evaluatie van trainingsfaciliteiten waarbij de beschik-baarheid het grootste probleem is. Slechts 43% van de topsportcoördinatoren geeft aan te beschikken over een hoogwaardig trainingscentrum in Vlaanderen;
• Negen op de tien trainers is gediplomeerd. Een derde heeft zelf ervaring als internationale topsporter;
• 50% van de trainers vindt dat er onvoldoende opleidingsmogelijkheden zijn voor toptrainers in Vlaanderen;
• Het niveau van nationale wedstrijden is te laag, de frequentie is goed. Verder worden er onvoldoende internationale wedstrijden georganiseerd in Vlaanderen;
• Slechts 22% van de trainers vindt dat wetenschappelijke kennis voldoende verspreid wordt;
55
56
Anciaux, B. (09.01.2008c). Beleidsbrief sport, beleidsrealisaties 2006, beleidsprioriteiten 2007. [09.01.2008, Departement cultuur, jeugd, sport en media: http://www.cjsm.vlaanderen.be/cultuurbeleid/kader/documenten/index.html#beleidsbrieven_2007].
Bernard, A.B. & M.R. Busse (2004), ‘Who Wins the Olympic Games: Economic Resources and Medal Totals’, in: Review of Economics and Statistics, 86(1), p. 413-417.
Bloso (2004-2006), Jaarverslagen, Brussel, op http://www.bloso.be/public/infotheek/jaarverslag.asp.
Bloso (09.01.2008). Topsporters. [09.01.2008, Bloso, Vlaamse Gemeenschap: http://www.bloso.be/public/topsport/LijstTopsporters.asp].
Chelladurai, P. (2001). Managing organisations, for sport & physical activity. A system perspective. Scotsdale: Holcomb Hathaway publishers.
Clarke, S.R. (2002), ‘Home advantage in the Olympic Games’, University of Technology, op: http://www.swo,/edu.au/sport/olympics/HAOlympicgames. pdf, geraadpleegd op 27 november 2003.
De Bosscher, V. (2007). Sports policy factors leading to international sporting success. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.
De Bosscher, V., Bingham, J., Shibli, S., Van Bottenburg, M., De Knop, P. (2008). The global Sporting Arms Race. An international comparative study on sports policy factors leading to international sporting success. Aachen: Meyer & Meyer. ISBN: 978-1-84126-228-4. (173p)
De Bosscher, V. (2008). Vlaanderen sport – ook aan de top. Nieuwegein: Arko Sports Media.
De Knop, P., De Bosscher, V., Leblicq, S. (2004). Onderzoek naar het topsportklimaat in Vlaanderen. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.
De Knop, P., V. De Bosscher, M. van Bottenburg & S. Leblicq (2006), ‘Een vergelijkende studie van het topsportbeleid in Vlaanderen en Nederland’, in: P. De Knop, J. Scheerder & H. Ponnet (red.), Sportbeleid in Vlaanderen.Volume II: Studies Publicatiefonds VTS, Brussel, p. 175-182.
Johnson, D.K.N. & A. Ali (2002), ‘A Tale of Two Seasons: Participation and Medal Counts at the Summer and Winter Olympic Games’, Wellesley College, op: http://www.wellesley.edu/economics/wkpapers/wellwp_0010.pdf, geraadpleegd op 15 februari 2003.
Késenne, S., B. Vanreusel & N. Van Langendonck (2006), Publieke geldstromen voor de sport in Vlaanderen, eindrapport, Steunpunt Sport, Beweging en Gezondheid. Onderzoek in opdracht van het departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, Brussel
Kuper, G.H. & E. Sterken (2003), ‘Olympic Participation and Performance since 1896’, Graduate School/Research Institute Systems, Organisations and Management, Rijksuniversiteit Groningen, rapportnr. 03C19, op: http://som.eldoc.ub.rug.nl/reports/themeC/2003/03C19, geraadpleegd op 3 september 2003.
Tcha, M. & V. Perchin (2003), ‘Reconsidering Performance at the Summer Olympics and Revealed Comparative Advantage’, in: Journal of Sports Economics, 4(3), p. 216-239.
van Bottenburg, M. (2000). Het topsportklimaat in Nederland. Onderzoek in opdracht van NOC*NSF en het ministerie WVS. ’s Hertogenbosch: Diopter-Janssens en van Bottenburg bv.
Referenties
57
Bijlage: Kritieke succesfactoren
Pijler 1: Financiële ondersteuning voor (top)sport: 17 KSF • Er is voor sport voldoende financiële ondersteuning op nationaal niveau: 4KSF• Er is voor topsport voldoende financiële steun op nationaal niveau: 7KSF• Er is voor federaties en/of sportclubs voldoende financiële steun per sporttak: 3 KSF• Er is voor federaties en/of sportclubs voldoende financiële ondersteuning dit specifiek voor topsport : 3KSF
Pijler 2: Bestuur, structuur en organisatie van het topsportbeleid: 21 KSF • Er is een sterke coördinatie tussen alle topsportactoren die betrokken zijn in topsport, met een duidelijke taakbe-
schrijving: 4 KSF• Er is een lange termijnplanning voor topsport, inclusief toezegging van subsidies voor topsport en een professionele
topsportontwikkeling: 8KSF• Prioritisering: middelen worden besteed aan relatief weinig sporten met een reële kans op succes op wereldniveau:
1KSF• Er is een voltijds lid binnen het management van Bloso dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van topsport:
1KSF• Er is effectieve communicatie tussen de verschillende niveaus van instanties: 5 KSF• Er is een samenwerkings- en communicatiestrategie met andere landen, commerciële partners of media: 2KSF
Pijler 3: Sportparticipatie: 21 KSF• Kinderen hebben de kans om deel te nemen aan schoolsport tijdens de lesuren lichamelijke opvoeding of tijdens
buitenschoolse activiteiten: 11KSF• Er is een hoge participatiegraad: 4 KSF• Er is een nationaal beleid gericht op de implementatie van kwaliteitsmanagement in sportclubs en dit op het niveau
van breedtesport en talentontwikkeling: 6KSF
Pijler 4: Talentidentificatie en -ontwikkeling: 13 KSF• Er is een effectief systeem voor de identificatie van jonge talenten zodanig dat het maximale aantal potentiële top-
sporters op de juiste leeftijd wordt bereikt: 9KSF• Er is voor federaties een nationaal gecoördineerde planning voor handen om een effectief systeem voor talentont-
wikkeling uit te werken in hun sport: 3KSF• Jonge talenten ontvangen multidimensionele ondersteuning op verschillende niveaus, inclusief trainings- en wed-
strijdondersteuning, zodat ze zich verder kunnen ontwikkelen tot het hoogste niveau in hun sporttak: 2KSF• Jonge talenten krijgen nationaal gecoördineerde ondersteuning voor de combinatie van hun sportieve ontwikkeling
en hun academische carrière tijdens het secundair onderwijs (en indien nodig in het lager onderwijs): 4KSF• Jonge talenten krijgen nationaal gecoördineerde ondersteuning voor de combinatie van hun sportieve ontwikkeling
en academische carrière tijdens het hoger onderwijs/ 4KSF
Pijler 5: Topsportcarrière en nacarrière: 9KSF• Er is een nationale definitie voor “topsporter” en dit voor alle sporten: 1KSF• De individuele leefomstandigheden van topsporters zijn voldoende zodanig dat zij zich voltijds op hun sport kunnen
toeleggen: 4KSF• Jonge talenten ontvangen multidimensionele ondersteuning op verschillende niveaus, inclusief trainings- en wed-
strijdondersteuning, zodat ze zich verder kunnen ontwikkelen tot het hoogste niveau in hun sporttak: 2KSF• Sporters kunnen na hun sportcarrière ondersteuning krijgen en zo worden voorbereid op een leven na de sport: 2KSF
58
Pijler 6: Trainings- en wedstrijdfaciliteiten: 10 KSF• Er is een nationaal gecoördineerde planning: (top)sportfaciliteiten verspreid over het land zijn opgelijst en de noden
van topsporters en trainers zijn gekend en duidelijk omschreven: 5KSF• Er is een netwerk van kwalitatief hoogstaande nationale en regionale (top)sportcentra aanwezig waar topsporters op
elk moment van de dag in geschikte omstandigheden kunnen trainen: 4KSF• Er zijn specifieke subsidies voorzien voor de renovatie of bouwen van (top)sportfaciliteiten: 1KSF
Pijler 7: Trainersvoorzieningen: 18 KSF• Er zijn voldoende goed opgeleide en ervaren topsporttrainers in het land: 5KSF• Trainers krijgen voldoende mogelijkheden om zich te ontwikkelen tot een toptrainer: 5KSF• Individuele levensomstandigheden zijn voldoende om te leven als een professioneel toptrainer: 3KSF• Het statuut van toptrainer is voldoende erkend: 5 KSF
Pijler 8: Nationale en internationale competities: 8KSF• Er is een nationaal gecoördineerde planning voor het organiseren van internationale evenementen in Vlaanderen:
4KSF• Topsporters kunnen voldoende deelnemen aan internationale evenementen van hoog niveau: 3KSF• De nationale competitie is van een relatief hoog niveau: 1KSF
Pijler 9: Wetenschappelijk onderzoek: 8KSF • Wetenschappelijk onderzoek wordt verzameld, gecoördineerd en verspreid onder trainers en federaties: 8KSF• Sportwetenschappelijke ondersteuning is voorzien op elk niveau van de topsportontwikkeling: 2KSF
59
Auteurs: Prof. dr. Veerle De Bosscher, Drs. Stephanie De CroockUitgever: Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel2012Foto’s: isosport.beFoto’s in opdracht van Cultuur, Jeugd, Sport, Media Vlaanderen uitgevoerd door, in alfabetische volgorde:Stijn Audooren, Jul Clonen, Peter Croes, Karel De Rore, Sigrid Rondelez, Erik Van BreugelOpmaak: Gekko PubliciteitISBN-nummer: 9789090272788
Copyright © 2012Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs.
al 1
1-20
12