Trinaesta nedeljaBudžetski prihodi, javni prihodi,

poreski prihodi

Budžetski prihodi

• transakcije koje povećavaju neto imovinu države:

- transakcije koje izviru iz fiskalnog suvereniteta države i naplaćuju se prinudom;

- transakcije koje proističu iz državnog vlasništva ili delatnosti;

- transakcije kojima se formira javni dug;• svrstavaju se u javne prihode i primanja;

Budžetski prihodifiskalni vs. nefiskalni

• fiskalni - država ih naplaćuje po osnovu svog fiskalnog suvereniteta;

• nefiskalni - država ih stiče kao i bilo koji drugi subjekt na tržištu: prodajom finansijske, prodajom nefinansijske imovine, zaduživanjem; (npr. domenski prihodi - prihodi koje država stiče po osnovu imovine koja daje prihod);

Javni prihodi • su budžetski prihodi ostvareni od :- obaveznog plaćanja pravnih i fizičkih lica koja koriste

određeno javno dobro ili javnu uslugu;- i drugi prihodi direktnih i indirektnih korinika budžeta

i organizacija za obavezno socijalno osiguranje;• Vrste:1. porezi;2. doprinosi za obavezno socijalno osiguranje; 3. neporeski prihodi u koje se svrstavaju: takse, naknade,

kazne i prihodi nastali upotrebom javnih sredstava; 4. samodoprinos; 5. donacije, transferi i finansijska pomoć EU;

Javna primanja

1.primanja od prodaje nefinansijske imovine: osnovnih sredstava, robnih zaliha, dragocenosti, prirodne imovine;

2.primanja od zaduživanja na domaćem i inostranom tržištu;

3.primanja od prodaje finansijske imovine na domaćem i inostranom tržištu;

Vrste javnih prihoda - porez• najvažniji javni prihod;• javni prihod bez direktne protivusluge;• karakteristike: obaveznost i prinudnost;• podela: direktni i indirektni u zavisnosti da li

poresku moć oporezuju direktno ili indirektno (imaš – znači bogat si vs. trošiš znači bogat si);

- najstariji porezi - porezi na imovinu, razvoj ostalih poreskih oblika prati razvoj podele rada i tržišta;

- prvi oblik poreza na potrošnju - akciza - porez na pojedinačna dobra i usluge;

Vrste javnih poreza - doprinos

• javni prihodi namenskog karaktera;• po pravilu ne svrstava se na prihodnu stranu

budžeta nego finansijskih planova organizacija za obavezno socijalno osiguranje:

- Fonda za penziono-invalidsko osiguranje;- Zavoda za zdravstveno osiguranje;- Nacionalne službe za zapošljavanje;

Vrste javnih prihoda - taksa• javni prihod koji služi podmirenju samo troškova (

ne opštih državnih rashoda) koji su prouzrokovani radnjom javnih organa prilikom pružanja konkretnih usluga;

• podela prema vrsti organa koja vrši zahtevanu uslugu: administrativna, boravišna, sudska i komunalna;

• administrativne t. nastaju po osnovu podnetih zahteva, izdatih rešenja, dozvola i drugih isprava i za upravne radnje;

- prema nivou vlasti koja je uvodi: lokalna, republička;

Vrste javnih prihoda - naknada• javni prihod koji se naplaćuje od fizičkog ili pravnog

lica kao “cena “za korišćenje javnog dobra;• korišćenje j.d. podrazumeva: ili da se koristi

neposredno ili da poreski obveznik svojim činjenjem ili nečinjenjem utiče na njegovu raspoloživost, kvalitet ili neku osobinu;

• može se naplaćivati za: vodu, životnu sredinu, promenu namene poljop. zemljišta, geološka istr., koriščenje šuma i šumskog zemljišta, lovostajem zaštićenih vrsta divljači, mineralnih sirovina i geotermalnih resursa, radiodifuznog prostora, elektr. komunikacionih mreža, luka i pristaništa, vodenih puteva, želj. infrastrukture;

Poreski sistem

• skup poreskih oblika koji se primenjuju na teritoriji jedne države;

• podela na osnovu broja poreskih oblika u poreskom sistemu:

- poreski monizam – p.s. sa jednim poreskim oblikom; - ideja fiziokrata nikada nije primenjena u praksi;

- poreski pluralizam - p.s. sa više poreskih oblika;

Prednosti /nedostaci poreskog pluralizma

prednosti• izdašniji; • potpunije obuhvata ekonomsku snagu poreskog

obveznika; • potrebni prihodi obezbeđuju se po nižoj poreskoj

stopi; • sklonost ka utaji poreza je manja;• preko poreke politike moguće je uticati na ostvarenje

ekonomskih i socijalnih ciljeva; nedostaci: netransparentan sa visokim troškovima

naplate i plaćanja poreza kada se uvede preterano veliki broj poreskih oblika;

Ciljevi oporezivanja• fiskalni - ostvarenje budžetskih prihoda;• nefiskalni - ostvaruju se preko poreskih oslobođenja i

olašica; mogu da naruše ekonomske principe poslovanja ukoliko se stave u funkciju ostvarenja velikog broja ekonomskih i socijalnih ciljeva;

- ekonomski - favorizovanje pojedinih privrednih grana, stimulacija inostranih ulaganja, brži razvoj nedovoljno razvijenih područja, podsticanje određenih invest. poduhvata ili ciljevi opšte makroekonomske prirode;

- socijalni – smanjivanje razlike u materijalnom položaju poreskih obveznika;

- ostali – odnose se na zdravstvenu politiku, demografsku politiku, kulturnu politiku, ekološku politiku;

Poresko pravni odnos• uspostavlja se između poreske uprave i

poreskog obveznika; • uspotavlja se u poreskom postupku u kome:- poreska uprava ima pravo i obavezu da

zahteva ispunjenje poreskih obaveza;- poreski obveznik ima pravo i obavezu da

ispuni poresku obavezu;• u slučaju neizmirivanja poreske obaveze,

poreska uprava pokreće postupak prinudne naplate poreza

Poreski postupak• za vođenje zadužena poreska uprava;• uključuje:- utvrđivanje naplate poreza;- poresku kontrolu;- vođenje registra p.o. koji se identifikuju preko

PIB - jedinstven i jedini broj fizičkog lica, preduzetnika i pravnog lica za sve javne prihode;

- otkrivanje poreskih krivičnih dela i prekršaja i njihovih izvršilaca;

Poreski obveznik /poreski dužnik• poreski obveznik ≠poreski dužnik;• poreski obveznik - fizičko ili pravno lice koje je po

zakonu dužno da plati porez;• poreski dužnik - fizičko ili pravno lice koje je

obavezno da plati porez i može biti: - poreski obveznik; - poreski jemac; - isplatilac prihoda poreskom obvezniku; - poreski posrednik; - ostala pravna i fizička lica koja duguju neku

radnju iz poreskog pravnog odnosa;

Poreski dužnici1.poreski obveznik - lice koje je po zakonu dužno da

plati porez;2.poreski jemac - odgovara za plaćanje poreskog duga

p.o. u slučaju da on ne plati dug o dospelosti; 3. isplatilac prihoda p.o. – dužan da napravi obračun i

po odbitku plati propisani porez na isplaćeni prihod; 4.poreski posrednik – dužan da po nalogu uplati

utvrđeni porez, u svoje ime, a za račun p.o.; 5. ostala pravna i fizička lica koja duguju neku radnju iz

poreskog pravnog odnosa;

Razrez poreza• utvrđivanje poreske obaveze;• poreska obaveza utvrđuje se primenom poreske

stope na poresku osnovicu; - poreska osnovica - novčana vrednost poreskog

objekta ili iznos na koji se primenjuje poreska stopa;

- poreska stopa - procenat ili fiksni iznos od poreske osnovice koji određuje visinu poreske obaveze (proporcionalna, progresivna, regresivna - ne menja se, uvećava ili smanjuje sa povećanjem poreske osnovice);

Uticaj poreske politike na ponašanje poreskih obveznika

1. poreska evazija – izbegavanje plaćanje poreza:- može biti zakonita i nezakonita; - posledica: oštećuje državnu kasu;2. prevaljivanje plaćenog poreza od strane

poreskog obveznika na druga lica ;- po pravilu prevaljuju se indirektni porezi;- posledica: preraspodele poreskog tereta

između poreskih obveznika i drugih tržišnih učesnika;

Poreska evazija - zakonita• odnosi se na radnje koje nisu protivzakonite,

ali zbog kojih se poreska obaveza umanjuje ili uopšte ne nastaje;

- smanjenje potrošnje;- obezbeđivanje dodatnih sredstava

zaduživanjem umesto emisijom akcija; - poreski beg - premeštanje kapitala i pojedinih

oblika imovine iz jednog područja ili jedne države gde su porezi veći u drugo područje države ili drugu državu gde su porezi manji;

Poreska evazija - nezakonita• krivično delo;- evazija direktnih poreza-defraudacija; - evazija indirektnih poreza – kontrabanda

(šverc, krijumčarenje);• nastaje preduzimanjem radnji koje su

suprotno zakonu:- neplaćanja poreza;- davanja pogrešnih podataka od značaja za

utvrđivanje poreske obaveze;- nepodnošenje poreske prijave;

Prevaljivanje poreza• prebacivanja plaćenog poreza, u celosti ili

delimično, na druga lica;• ostvaruje se na tržištu promenom cena roba i

usluga;- prevaljivanje unapred - povećanje prodajnih

cena; - prevaljivanje unatrag - snižavanje nadnica i

cena sirovina i usluga dobavljača;- bočno prevaljivanje - povećanje cena drugih

roba ili pogoršanje kvaliteta roba, uz zadržavanje ranijih cena;