trinh cong son - wordpress.com · muÅc luÅc lúâi ngoã 2 1. mÖÅt ngÛÚÂi thÚ ca vùn cao -...

MUÅC LUÅC

Lúâi ngoã 2

1. MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA

Vùn Cao - Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Thú Ca 6

Bûãu YÁ - Trõnh Cöng Sún Keã Du Ca 8

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Haânh Tinh Yïu Thûúng Cuãa Hoaâng Tûã Beá

15

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Chuát Thiïn Thu Coân Maäi... 19

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Haåt Buåi Vaâ Tia Saáng 21

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Cùn Nhaâ Cuãa Nhûäng Gaä Lang Thang 25

Trêìn Hûäu Luåc - Trõnh Cöng Sún Toã Tònh Vúái Cuöåc Söëng 31

Phan Haång - "Coäi Ài Vïì" Cuãa Trõnh Cöng Sún 35

Khaánh Ly - Bïn Àúâi Hiu Quaånh 38

Khaánh Ly - Xin Cho Möåt Àúâi... 43

Nguyïîn Troång Taåo - Chuyïån Laå Trong Tònh Sûã Trõnh Cöng Sún 44

Phaåm Duy - Àeåp Nhû Tranh Trûâu Tûúång 47

Thaái Baá Vên - Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn 51

Thïë Uyïn - Cuöåc Haânh Trònh Laâm Ngûúâi Viïåt Nam Qua Trõnh Cöng Sún

54

Nguyïîn Thuåy Kha - Trõnh Cöng Sún Vaâ Tûå Khuác Múái 61

Nguyïîn Thuåy Kha - Möåt Coäi Êm Thanh 63

Nguyïîn Duy - Ngaây Sau Soãi Àaá 66

Nguyïîn Thõ Minh Thaái - Trõnh Cöng Sún-Höìng Nhung: Súám vaâ Muöån, Xanh vaâ Chñn

72

M. Nguyïîn - Ngûúâi Haãi Ngoaåi Noái Vïì Trõnh Cöng Sún 75

Hoaâng Long - “Huyïìn Thoaåi Meå” Cuãa Trõnh Cöng Sún 80

Höì Thõ Haãi Êu - “Àïí Gioá Cuöën Ài...” 83

Nguyïîn Quang Saáng - Paris, Tiïëng Haát Trõnh Cöng Sún 86

Nhêåt Lïå - Trõnh Cöng Sún Vaâ Tiïìm Thûác "Thên Phêån Mong Manh"

96

Anh Ngoåc - Ngûúâi Haát Rong Cuãa Thïë Kyã Hai Mûúi 108

Nguyïîn Troång Taåo - Diïîm Xûa (Cho Trõnh Cöng Sún) 110

Lêm Thõ Myä Daå - Giêëc Nguã Cuãa Cêy Àaân 111

2. PHAÁC THAÃO CHÊN DUNG TÖI

Phaác Thaão Chên Dung Töi 113

Nhêåt Kyá ÚÃ Tuöíi 30 115

Cuöåc Söëng Khöng Thïí Thiïëu Tònh Yïu 117

Viïët Vaâ Thúã 118

Vùn Tûå 119

Sûå Vêåt, Con Ngûúâi 121

Huyïn Naáo vaâ Tônh Lùång 123

Möåt Coäi Ài Vïì 125

Höìi ÛÁc 127

Giêëc Mú Haå Trùæng 129

Caát Buåi 131

Nhúá Vïì Möåt Baâi Haát 133

Ngaây Vùn Cao Trúã Laåi 136

Trong Êm Nhaåc, Vùn Cao Sang Troång Nhû Möåt Öng Hoaâng 138

Tònh Yïu Vaâ Tiïëng Haát 140

Tin Vaâo Niïìm Tuyïåt Voång 141

Baãn Tònh Ca úã Laåi Vúái Ai? 143

Àïí Bùæt Àêìu Möåt Höìi ÛÁc 145

Kiïëp Sau Töi Vêîn Laâ Ngûúâi Nghïå Sô... (Traã lúâi phoãng vêën) 147

Töi Àaä Têån Hûúãng Nhûäng Tònh Caãm Nhên Loaåi (Traã lúâi phoãng vêën)

152

Töi Luön Söëng Vúái Hiïån Taåi (Traã lúâi phoãng vêën) 155

Êm Nhaåc Muâa Xuên Tònh Yïu (Traã lúâi phoãng vêën) 157

Chûä Taâi Chûä Mïånh Cuäng Laâ Bïí Dêu 159

Chuá Löå (Truyïån ngùæn) 162

Töi Àaä Mú Thêëy Chuyïën Ài Cuãa Mònh 168

3. BIÏËT ÀÊU NGUÖÌN CÖÅI

Bïn Àúâi Hiu Quaånh 170

Nghe Nhûäng Taân Phai 171

Ru Ta Ngêåm Nguâi 172

Lúâi Thiïn Thu Goåi 174

Caát Buåi 177

Möåt Coäi Ài Vïì 178

Chiïëc Laá Thu Phai 180

Biïët Àêu Nguöìn Cöåi 182

Àïí Gioá Cuöën Ài 184

Coã Xoát Xa Àûa 186

Nhû Tiïëng Thúã Daâi 187

Phöi pha 188

Lúâi Buöìn Thaánh 190

Dêëu Chên Àõa Àaâng 191

Möåt Ngaây Nhû Moåi Ngaây 193

Gêìn Nhû Niïìm Tuyïåt Voång 195

Xa Dêëu Mùåt Trúâi 196

Troå 198

Tûâng Ngaây Qua 199

Phuác Êm Buöìn 200

Vêîn Nhúá Cuöåc Àúâi 201

Höm Nay Töi Nghe 202

Ngêîu Nhiïn 203

Cuäng Seä Chòm Tröi 204

Töi Úi Àûâng Tuyïåt Voång 205

Röìi Nhû Àaá Ngêy Ngö 206

Nhû Möåt Lúâi Chia Tay 207

Yïu Dêëu Tan Theo 208

Lùång Leä Núi Naây 209

Ru Àúâi Àaä Mêët 211

Naây Em Coá Nhúá 212

Ru Àúâi Ài Nheá! 213

Chòm Dûúái Cún Mûa 214

Vêîn Coá Em Bïn Àúâi 215

Vûúân Xûa 216

Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn 217

Àúâi Goåi Em Biïët Bao Lêìn 219

Xin Traã Núå Ngûúâi 220

Con Mùæt Coân Laåi 221

Coân Ai Vúái Ai 222

Em Ài Trong Chiïìu 223

Tònh Nhúá 224

Mûa Höìng 226

Tuöíi Àaá Buöìn 227

Tònh Xa 229

Goåi Tïn Böën Muâa 230

Tûúãng Rùçng Àaä Quïn 232

Tònh Sêìu 233

Nùæng Thuãy Tinh 236

Biïín Nhúá 237

Diïîm Xûa 240

Nhòn Nhûäng Muâa Thu Ài 241

Nhûäng Con Mùæt Trêìn Gian 243

Haå Trùæng 245

Coân Tuöíi Naâo Cho Em 246

Böën Muâa Thay Laá 247

Àaåi Baác Ru Àïm 248

Nguå Ngön Muâa Àöng 250

Huyïìn Thoaåi Meå 252

4. MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ

Nguyïîn Khoa Àiïìm - Sûå Thêåt Cuãa Cuöåc Ra Ài 255

Trêìn Ninh Höì - Lûä Thûá Vúái Con Ngûúâi 256

Minh Quöëc Lï - Daå Khuác 258

Hoaâng Trêìn Cûúng - Trêìm Caãm 259

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Vônh Biïåt Àiïåu Blue Buöìn 260

Nguyïîn Troång Taåo - Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Tònh Vônh Cûãu 262

Lyá Quyá Chung - Vúái Vö Vaân Tiïëc Thûúng, Sún Rúâi Khoãi Cuöåc Àúâi Naây...

265

Àöî Quang Haånh - Sún Àaä "Boã Ta Àûáng Bïn Trúâi Kia" 267

Trêìn Vùn Khï - Thûúng Tiïëc Trõnh Cöng Sún 269

Phaåm Tuyïn - Lúâi Chia Buöìn Tûâ Haâ Nöåi 271

Thanh Tuâng - Anh Àaä Vùæt Kiïåt Tònh Yïu Cho Àúâi... 273

Nguyïîn Quang Saáng - Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vïì" 276

Anh Ngoåc - Àõnh Mïånh Bùæt Anh Phaãi Yïu Thûúng 278

Phaåm Tiïën Duêåt - Nhúá Tiïëc Trõnh Cöng Sún 282

Haâ Vùn - Höìn Xaác Vö Thûúâng 284

Nguyïîn Troång Taåo - Vônh Biïåt Àúâi Vïì Coäi Thïnh Thang 285

Nguyïîn Thuåy Kha - Vaâi Kyã Niïåm Nhoã Vïì Trõnh Cöng Sún 287

MT-LT - Nhûäng Ngûúâi Baån Nhúá Trõnh Cöng Sún 289

Ngö Minh - Huïë Khoác Trõnh Cöng Sún 292

Hoaâng Bònh Thi - Huïë Tiïîn Àûa Trõnh Cöng Sún 294

Phaåm Thuåc - Em Gaái Cuãa Trõnh Cöng Sún Noái Vïì Anh 296

Khaánh Ly - Öng Laâ Cuãa Têët Caã Moåi Ngûúâi 298

Höìng Nhung - Ru Ngûúâi Ngöìi Maäi Cuâng Töi 299

Maånh Haâ - Nguyïîn Minh - Cêu Haát Theo Töi Nhû Vïët Thûúng 301

Têm Thú - Nhêåt Kyá Ngûúâi Hêm Möå 304

Àöî Trung Quên - Trõnh Cöng Sún Vaâ Boáng Maát Ngûúâi Meå 306

Lï Minh Quöëc - Höåi Ngöå Giûäa Hû Khöng 308

Hoaâng Bònh Thi - Nhûäng Heån Hoâ Tûâ Nay Kheáp Laåi 311

Trêìn Thanh Haâ - Ca Haát Khöng Moãi Mïåt Vïì Phêån Ngûúâi 313

Àöî Minh Tuêën - Möåt Thiïìn Sû Du Ca 316

Yïn Ba - Phöë Trõnh 318

Phoá Àûác Phûúng - Möåt Diïån Maåo Àùåc Biïåt Cuãa Nïìn Êm Nhaåc Viïåt Nam

321

Nguyïîn Duy - Huyïìn Thoaåi Caát Buåi 322

Trõnh Cung - Noái Vïì Trõnh Cöng Sún 323

Nguyïîn Phûúác Nguyïn - Àùçng Kia Goác Phöë Bïn Kia Àúâi... 328

Nguyïîn Troång Taåo - Möëi Tònh Àêìu Cuãa Töi Vúái "Öng Hoaâng Tònh Ca" Trõnh Cöng Sún

332

Phaåm Thiïn Maåc - Möåt Lêìn Gùåp Trõnh Cöng Sún 335

Phaåm Duy - Noái Vïì Nhaåc Trõnh Cöng Sún 337

Baåch Mai - Nghe Anh Haát "Ra Àöìng Giûäa Ngoå" 339

Tûâ Huy - Chaåm Àïën Trõnh Cöng Sún 342

Àöî Trung Quên - Trùm Nùm, Möåt Coäi Ài Vïì 343

Thanh Thaão - "Coäi Nhaåc" Trõnh Cöng Sún 345

Nguyïîn Thuåy Kha - Àiïìu Phaãi Tin Trong Ngaây “Caá Thaáng Tû” 347

Nam Dao - Nhû Caánh Vaåc Bay 349

Höìng Àùng - Sún Úi, Vônh Biïåt! 356

Bûãu YÁ - Khoác Trõnh Cöng Sún 357

Chu Sún - Troån Àúâi Ca Haát Vïì Tònh Yïu 360

Phan Haång - Trõnh Cöng Sún Söëng Vúái Möåt Têëm Loâng 362

Nguyïîn Vùn Thoå - Nhúá Trõnh Cöng Sún 364

Quöëc Baão - Chuyïån Àuâa Cuöëi Cuâng 367

Trõnh Thanh Thuãy - Lêìn Haânh Hûúng Cuöëi 369

Trûúng Quang Luåc - Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún vaâ Tuöíi Thú 371

Buâi Chiïën - Nhûäng Ngaây Cuöëi Cuâng Cuãa Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún ÚÃ Bïånh Viïån Chúå Rêîy

374

Nguyïîn Quang Saáng - Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vïì" 376

Diïîm Chi - Phan Vuä - Àïm Cuöëi Vúái Trõnh Cöng Sún 378

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Lúâi Cuöëi Cuâng Cho Phêån Ngûúâi 381

Trõnh Cöng Sún Möåt ngûúâi thú ca

Möåt coäi ài vïì Nguyïîn Troång Taåo – Nguyïîn Thuåy Kha – Àoaân Tûã Huyïën

Sûu têìm vaâ biïn soaån

NHAÂ XUÊËT BAÃN ÊM NHAÅC TRUNG TÊM VÙN HOÁA NGÖN NGÛÄ ÀÖNG TÊY

TRUNG TÊM VÙN HOAÁ NGÖN NGÛÄ ÀÖNG TÊY

2

Lúâi ngoã

Coá thïí noái Trõnh Cöng Sún laâ möåt taâi danh Viïåt Nam thïë kyã XX. Öng laâ hiïån tûúång àùåc biïåt trong laâng tên nhaåc nûúác nhaâ vúái söë lûúång cöng chuáng hêm möå hiïëm coá suöët hún 40 nùm qua kïí tûâ khi öng cöng böë ca khuác àêìu tiïn Ûúát mi vaâo nùm 1959. Suöët trong cuöåc “chiïën tranh Viïåt Nam”, haâng trùm baãn nhaåc tònh vaâ nhaåc phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àûúåc haát lïn úã miïìn Nam, vaâ àùåc biïåt laâ tûâ sau chiïën thùæng lõch sûã xuên 1975 thöëng nhêët nûúác nhaâ, êm nhaåc cuãa öng àaä chinh phuåc haâng triïåu, triïåu con tim yïu nhaåc trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi. Chñnh vò vêåy maâ tin Trõnh Cöng Sún qua àúâi àaä laâm chêën àöång loâng ngûúâi tûâng yïu nhaåc, yïu thú, yïu tranh vaâ yïu caách söëng cuãa öng. Haâng nghòn voâng hoa viïëng, haâng nghòn baâi viïët tiïëc thûúng vaâ ghi nhêån nhûäng cöëng hiïën lúán lao cuãa öng àaä noái lïn àiïìu àoá.

Chuáng töi, nhûäng ngûúâi mïën möå, nhûäng ngûúâi baån vaâ cuäng laâ àöìng nghiïåp cuãa öng, trong niïìm xuác àöång chên thaânh àaä cuâng nhau sûu têìm laåi nhûäng baâi viïët vïì öng, nhûäng trûúác taác cuãa öng nhùçm lûu giûä kyã niïåm vïì ngûúâi nghïå sô lúán, möåt thiïn taâi àaä tûâng coá mùåt trïn chöën trêìn gian naây. Vaâ àïí tûúãng nhúá öng, chuáng töi xin choån laåi möåt phêìn nhoã trong böå sûu têåp Trõnh Cöng Sún, laâm thaânh cuöën saách Trõnh Cöng Sún Möåt Ngûúâi Thú Ca Möåt Coäi Ài Vïì. Cuöën saách àûúåc chia laâm böën phêìn: phêìn 1 göìm nhûäng baâi viïët vïì Trõ nh Cöng Sún trûúác khi öng mêët; phêìn 2 têåp húåp möåt söë baâi viïët cuãa öng vïì cuöåc àúâi vaâ nghïå thuêåt; phêìn 3 giúái thiïåu 63 baâi thú (ûáng vúái 63 nùm öng úã troå coäi trêìn) ruát tûâ caác ca khuác Trõnh Cöng Sún; vaâ phêìn 4 - Möåt Coäi Ài Vïì - têåp húåp möåt phêìn naâo baâi viïët vïì öng sau khi öng qua àúâi. Ngoaâi ra, cuöën saách giúái thiïåu möåt söë hònh aãnh tû liïåu vïì öng, tranh veä vaâ baãn nhaåc cuãa öng.

Thúâi gian àïí laâm nïn cuöën saách naây quaá vöåi, tû liïåu àûúåc têåp húåp tûâ nhiïìu nguöìn, bïì böån, viïåc sùæp xïëp, choån lûåa vaâ biïn têåp chûa thêåt sûå kô caâng, möåt söë baâi

TRÕNH CÖNG SÚN – MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA – MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ 3

chó coá thïí trñch àoaån, möåt söë baâi chuáng töi biïët laâ coá nhûng chûa sûu têìm àûúåc, chuáng töi cuäng khöng kõp liïn laåc vúái nhûäng ngûúâi úã xa coá goáp mùåt trong cuöën saách naây, vò vêåy chùæc chùæn seä khöng traánh khoãi nhûäng thiïëu soát àaáng tiïëc. Nhûng vò tònh yïu Trõnh Cöng Sún, nhoám biïn soaån xin cuái àêìu cêìu mong baån beâ böën phûúng àaåi xaá, vaâ hy voång seä nhêån àûúåc nhûäng lúâi chó giaáo ên tònh. Cuäng vò tònh yïu Trõnh Cöng Sún, chuáng töi xin àûúåc xem cuöën saách naây laâ möåt neán têm nhang tûúãng nhúá linh höìn ngûúâi nghïå sô àaä mang àïën cho con ngûúâi “nhûäng giêëc mú àúâi hû aão”.

Haâ Nöåi, 22-4-2001 Nhaâ biïn soaån


4

TRÕNH CÖNG SÚN

(1939 – 2001)


1. MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA


6

Vùn Cao

Trõnh Cöng Sún - Ngûúâi Thú Ca

Töi goåi Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi thú ca (Chantre) búãi úã Sún, nhaåc vaâ thú quyïån vaâo nhau àïën àöå khoá phên àõnh caái naâo laâ chñnh, caái naâo laâ phuå. Vaâ búãi Sún àaä haát vïì quï hûúng àêët nûúác bùçng caã têëm loâng cuãa möåt àûáa con biïët vui têån cuâng nhûäng niïìm vui vaâ àau têån cuâng nhûäng nöîi àau cuãa Töí quöëc meå hiïìn.

Maäi hún möåt nùm sau ngaây 30 thaáng 4, chuáng töi múái thêåt sûå mùåt nhòn mùåt, tay cêìm tay lêìn àêìu, nhûng töi coá caãm giaác nhû chuáng töi àaä laâ baån cuãa nhau tûâ bao giúâ, mùåc duâ giûäa töi vaâ Sún coân caã möåt thïë hïå àïåm. Noái caách naâo àoá, töi àaä gùåp Sún tûâ nhûäng ngaây àêët nûúác coân chia hai miïìn vaâ coân chòm trong khoái lûãa. Töi muöën nhùæc àïën úã àêy möåt kyã niïåm khöng thïí quïn úã nhaâ möåt ngûúâi baån treã. Àïm êëy lêìn àêìu tiïn töi nghe (cuäng coá nghôa laâ gùåp) Trõnh Cöng Sún... Nhûäng baån treã haát cho töi nghe gêìn suöët àïm haâng loaåt ca khuác Trõnh Cöng Sún (khöng biïët hoå hoåc úã àêu?), haát say sûa àïën nöîi àûát caã dêy cuãa cêy àaân ghi-ta duy nhêët trong nhaâ.

Trong êm nhaåc cuãa Sún, ta khöng thêëy dêëu vïët cuãa êm nhaåc cöí àiïín theo cêëu truác baác hoåc phûúng Têy. Sún viïët höìn nhiïn nhû thïí caãm xuác nhaåc thú tûå noá traâo ra. Noái nhû nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát, möåt ngûúâi baån giaâ cuãa töi, "Trõnh Cöng Sún viïët dïî nhû lêëy chûä tûâ trong tuái ra". Caái quyïën ruä cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún coá leä laâ chñnh úã chöî àoá, úã chöî khöng àõnh taåo ra möåt trûúâng phaái naâo, möåt triïët hoåc naâo, maâ vêîn thêëm vaâo loâng ngûúâi nhû suöëi tûúái. Vúái nhûäng lúâi, yá àeåp vaâ àöåc àaáo àïën bêët ngúâ hön phöëi cuâng möåt kïët cêëu àùåc biïåt nhû möåt hònh thûác cuãa dên ca hêìu nhû khöng thay àöíi, Trõnh Cöng Sún àaä chinh phuåc haâng triïåu con tim, khöng chó úã trong nûúác, maâ úã caã bïn ngoaâi biïn giúái. Vaâ nïëu töi khöng lêìm thò dêëu


êën cuãa Sún àaä ñt nhiïìu in trïn caác taác phêím cuãa möåt söë nhaåc sô thúâi kyâ sau 1975. Coá leä cuäng khöng cêìn nghe laåi nûäa, duâ bêy giúâ vaâ sau naây Sún coá in thïm, möåt lêìn laâ àuã, tûâ caái àïm chiïën tranh êëy, töi biïët mònh àaä gùåp möåt têm höìn chõ em xeã chia Möåt coäi ài vïì. Vaâ töi viïët lúâi baåt naây cho têåp nhaåc cuãa Sún nhû giûä möåt lúâi heån thêìm chûa ngoã, lúâi heån cuãa möåt tri êm vúái tri êm...

Àêy laâ lúâi baåt cho têåp saách Trõnh Cöng Sún. Tuyïín têåp nhûäng baâi ca khöng nùm thaáng.

Nxb Êm nhaåc 1995. Àêìu àïì do chuáng töi àùåt (BT).


8

Bûãu YÁ

Trõnh Cöng Sún - Keã Du Ca

Tûâ lêu lùæm Trõnh Cöng Sún àûúåc giúái aái möå trao tùång danh hiïåu laâ keã du ca

vïì tònh yïu, quï hûúng vaâ thên phêån.

Anh lúán lïn bùçng tuöíi chiïën tranh àûát röìi laåi nöëi, chiïën tranh dai dùèng vaâ

cuâng khùæp àïën nöîi àûáng úã toaå àöå naâo trïn àêët nûúác cuäng thêëy vaâ söëng trong chiïën

tranh, tûâ àoá ngûúâi chiïën sô dêën thên tûå àïì ra caách thïë söëng vaâ haânh àöång phuâ húåp

vúái súã nguyïån maâ vêîn àaåt hiïåu quaã mong muöën. Thïë àûáng trûúác nay úã miïìn Nam

cuãa anh, töëi thiïíu, khöng haåi cho uy tñn vaâ sûå nghiïåp cuãa anh. Lõch sûã àêët nûúác

lêåt hùèn sang möåt chûúng khaác, trûúác sau anh vêîn an nhiïn ("Àöi khi möåt ngûúâi

dûúâng nhû chúâ àúåi thêåt ra àang ngöìi thaãnh thúi", Tûå tònh khuác), hay ñt nhêët anh

giûä an nhiïn cho nghïå thuêåt cuãa mònh. Anh ài vaâo nhaåc, anh bûúác xuöëng àûúâng, y

nhû ngûúâi ta hñt thúã. Vaâ noái nhû thïë, khöng coá nghôa anh phoá mùåc àúâi, maâ coá

nghôa laâ anh gieo tröìng vaâo nhûäng luöëng àaä tûå àaâo sùén, khöng phaãi ngoaái lui,

khöng cêìn xoaá ài laâm laåi. Nay nhaåc vaâ lúâi cuãa anh, nïëu coá chuyïín àöíi chùèng qua

vò têm höìn àïën tuöíi àöíi muâa. Cêìn noái thïm rùçng caái an nhiïn laâ moán quaâ lûu chuã

cuãa àúâi, sau khi khöí chuã àaä hoaân traã cho ngûúâi - ngûúâi tònh, ngûúâi baån, ngûúâi àúâi

- nhûäng hún thua, ngöå nhêån, thõ phi.

Nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún khöng tuyïìn laâ nhaåc, baâi haát khöng chó laâ baâi haát. Möîi baâi laâ möåt truyïån ngùæn, möîi ca khuác laâ möåt chûúng khuác cuãa truyïån daâi khöng coá kïët thuác, vêîn múã ra nhû möåt vïët thûúng, möåt vïët thûúng ngûúâi, möåt vïët thûúng thúâi àaåi, vïët thûúng thiïët thên, phaãi cûu mang vaâ lûu truyïìn.


Nhûng khöng coá àoaån truyïån naâo kïët thuác coá hêåu nhû trong truyïån cöí tñch, maâ ngûúåc laåi àoá laâ nhûäng loaåi Tònh sêìu, Tònh xa, Tònh vúi. Khöng coân laâ caái àeåp cuãa àöëi xûáng, vuöng troân, thuãy chung. Búãi cuâng nhau tùæm göåi trong biïín bêëp bïnh cuãa thúâi àaåi, con ngûúâi xoát xa khaám phaá ra caái àeåp chöng chïnh, caái ma lûåc cuãa cheán àùæng. Àúâi daânh riïng cho keã naâo àaä lïn túái àónh buöìn vaâ xuöëng túái vûåc thùèm, möåt àöi mùæt bïn trong àïí nhòn ra nhûäng veã àeåp cuãa mùåt àêët, cuãa nghõch lyá khiïën cho y nhêån chên caái têët yïëu cuãa cö àún, caái haâo quang cuãa thêët baåi, caái quyïën ruä cuãa triïìn döëc. Con ngûúâi sinh ra laâ àaä thua cuöåc, vêën àïì coân laåi cuãa con ngûúâi, vêën àïì hoaân toaân nguyïn veån, laâ khoaác lïn sûå thua cuöåc êëy möåt gûúng mùåt ngûúâi do tûâng caá nhên àùæp dêåp lêëy. Theo chiïìu hûúáng naây, ta seä muåc kñch haâng hiïn phö baây toaân chên dung lêåp thïí: hoùåc thiïëu mùæt thûâa möi, hoùåc mùåt lêåt vaâo trong maâ daå àïí ra ngoaâi.

Nguöìn caãm hûáng khúi maåch tûâ àoá, rêët dïî rúi vaâo chöî sûúát mûúát, ï chïì, rêët dïî àûa túái traång thaái buöng thaã, quy haâng... laâ nhûäng gò nhiïìu ngûúâi tûâng quy naåp cho ca khuác Trõnh Cöng Sún. Àaânh rùçng vaâi tònh caãm êëy khöng hoaân toaân vùæng boáng, vaâ àêåm nhaåt khaác nhau tûâng núi, tûâng luác, nhûng nghiïîm nhiïn àûúåc biïën chïë, vûúåt qua, àuã àïí ta nhêån ra àoá khöng coân laâ nhûäng tònh caãm hoaân caãnh maâ laâ nhûäng tònh caãm baãn chêët cêìn àûúåc khùèng àõnh vaâ hoaá kiïëp thaânh àûác tin, àöång lûåc phaãn khaáng nhûäng giúái haån cuãa con ngûúâi. Khöng nhûäng thïë maâ thöi, ta phaãi nhùåt nhaånh nhûäng taân phai, toác trùæng, tan taânh theo gioåt mûa, haåt buåi, lùn loác nhû hoân cuöåi, khöng ngaåc nhiïn trûúác nhûäng traáo trúã, lêåt loång, chêëp nhêån gûúm giaáo, noåc àöåc, goåt tóa maâu mun cuãa àïm, vöëc buân soáng saánh, phaãi nêng niu nhûäng vïët thûúng cuâng neát xanh xao, hao gêìy, caám ún nhûäng möëi tònh túi taã, phaãi thûúng yïu nöîi chïët... dung naåp têët caã vaâo loâng vaâ bïån thaânh têëm aáo giaáp, thûá aáo giaáp mùåc trong.

Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi khaát söëng. Anh muöën söëng nhiïìu núi cuâng möåt luác,

ngöìi núi naây, nhúá núi kia, muöën söëng gêëp àöi súå khöng àuã thò giúâ, lùæm luác khöng

phên biïåt ngaây vúái àïm. Anh thñch nhûäng chuyïën taâu xuyïn suöët, nhûäng chuyïën

xe àöî röìi laåi ài, anh thñch ruát ngùæn khöng gian giûäa rûâng vúái biïín, giûäa àoá anh tha

höì söëng vúái ghïình, baäi, luäng sêu vaâ nuái, thaáp, caánh àöìng, anh muöën ruát ngùæn thúâi

gian giûäa laå vúái quen vaâ xua tan nhûäng caánh dúi thuâ nghõch.

Hònh aãnh phöë phö mònh phên raäi trong ca khuác anh: phöë xûa (Khoái trúâi mïnh möng), phöë heån (Khoái trúâi mïnh möng), phöë xön xao (Yïu dêëu tan theo), phöë röång (Tûúãng rùçng àaä quïn), phöë thïnh thang (Quyânh hûúng), phöë cao nguyïn (Lúâi thiïn thu goåi), phöë noå (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí), phöë xa laå (Bïn àúâi hiu


10

quaånh)... Phöë nhû laâ núi triïín laäm cuãa sûå söëng, möåt àaåi höåi àúâi, möåt núi têåp cû àuã mêîu ngûúâi, möåt baäi thñ nghiïåm bao thïë thaái nhên tònh laâm thoaã loâng con ngûúâi naâo muöën sûu têåp con ngûúâi. Do nhûäng hònh aãnh phöë xaá nhû thïë naây, coá ngûúâi baão: Trõnh Cöng Sún thñch lui túái nhûäng núi àö höåi. Àiïìu naây àuáng möåt phêìn, búãi leä: anh thñch nhûäng núi coá boáng daáng con ngûúâi, anh theâm tiïëng ngûúâi hún laâ coäi vùæng lùång, nhûng àiïìu cêìn noái thïm, laâ: anh ûúác mú hònh aãnh xaä höåi àûúåc àö höåi hoaá chûá khöng phaãi laâ sa maåc hoaá, vaâ àûúåc àö höåi hoaá thûúâng trûåc, sao cho ngaây ngaây haâng cêy thùæp nïën lïn hai haâng, lïî laåt trïn têìng laá xanh, lïî laåt trïn tûâng neão àûúâng, khùæp moåi nhaâ vaâ trong möîi con tim.

Trñ oác vaâ caãm xuác cuãa Trõnh Cöng Sún phuâ húåp vúái töíng húåp hún laâ phên tñch, nghiïng vïì kïët húåp hún laâ phên chia. Hònh aãnh chiïëc cêìu àöëi vúái anh laâ möåt lúâi múâi goåi cêët bûúác sang bïn kia, àöìng thúâi chuyïín biïën bïn kia thaânh bïn naây vaâ ngûúåc laåi. Bùng qua cêìu laâ àïí söëng vúái bïn kia vaâ nhúá bïn naây. Trong nöîi söëng àaä tûúång hònh nöîi nhúá. Ngûúâi ài trïn cêìu khöng nhûäng nhòn öm caã hai phña maâ coá thïí nhòn cuát bùæt vúái nhûäng khuyãu söng thêëp thoaáng êín hiïån, cêëu taåo dêìn dêìn trong têm khaãm caái dûå caãm lòa xa, mêët maát.

Tònh yïu. Quï hûúng. Thên phêån. Laâm sao noái vïì nhûäng vêën àïì naây bùçng lúâi haát vaâ chuyïn chúã bùçng nhaåc, nhûäng ûu tû thûúâng trûåc cuãa moåi ngûúâi vaâ àûúåc moåi ngûúâi ñt nhiïìu noái àïën? Trõnh Cöng Sún coá caách noái riïng, bùçng lúâi vaâ bùçng nhaåc. Lúâi taách riïng, àoá laâ nhûäng àoaån thú hoùåc laâ truyïån thú têm sûå vïì gioåt mûa, gioåt nùæng, vïì möåt vuâng biïín àêìy ùæp sûå vùæng mùåt... Nhaåc taách riïng coá khi nhuán nhaãy nhû loaåi àöìng dao hay thanh bònh ca, coá khi laåi rêët thñch húåp vúái aánh àeân maâu vaâ khoái thuöëc cuãa vuä trûúâng, cuäng coá khi doâng nhaåc Trõnh Cöng Sún gêìn guäi vúái thaánh ca thanh thoaát...

Nhiïìu nhaåc sô viïët vïì tònh yïu vaâ quï hûúng.

Tònh yïu, vúái Trõnh Cöng Sún, laâ diïîm tònh. Trûúác hïët laâ phaãi àeåp, àeåp trong tûâng lúâi böåi baåc, bûúác chên quay goát, trong dang dúã vaâ tan vúä. Seä khöng coá möëi tònh raách rûúái hay nhêìy nhuåa, seä khöng coá möëi tònh than khoác lêm ly, seä khöng coá luön caã àau khöí, hoùåc nïëu coá chùng nûäa thò àoá laâ möåt nöîi àau khöí àaä àaânh, daânh sùén, vaâ cêìn àûúåc siïu sùæc nuöi dûúäng caái giöëng noâi tònh. Caái àeåp úã àêy laâ caái àeåp siïu thûåc, tûác laâ ñt nhiïìu nhuöëm maâu sùæc yá chñ cuãa keã chuã trûúng vaâ àöìng thúâi nhaåt búát hûúng võ cuãa thûúâng tònh. Tònh yïu lïn ngöi. Möåt àónh chiïm ngûúäng, àuáng hún laâ möåt àiïím heån. Àöëi tûúång tònh yïu trúã thaânh yá niïåm. Trõnh Cöng Sún nguyïån laâm keã haái löåc chûá khöng phaãi haái traái. Löåc noän vaâ luön caã löåc xoan ngoån töë trúã trúâi. Tònh yïu àûúåc thùng hoa àïí trúã thaânh àiïím ngùæm. Noá vûúåt qua caái riïng tû, võ kyã. Nhû Àûác Giaáo Hoaâng cuãa "aái tònh giaáo", ngûúâi nghïå sô lúán tiïëng hö


haâo moåi ngûúâi Haäy yïu nhau ài. Àêy laâ lúâi thêìn chuá múã cûãa àõa àaâng. Àêy múái thêåt laâ tònh yïu cûáu röîi. Yïu trong möåt tònh yïu röång lúán, chung cuâng. Nhû möîi giai àiïåu trong àaåi húåp têëu. Yïu nghôa laâ toaã saáng. Phêìn naâo giöëng nhû thuã phaáp nhuöåm mêy nêíy trùng theo caách goåi cuãa Thaánh Thaán (veä mêy àeåp àïí laâm nöíi bêåt trùng), Trõnh Cöng Sún ca ngúåi tònh yïu bùçng caách veä ra vuâng aãnh hûúãng cuãa tònh yïu qua gioåt nùæng thuãy tinh, cêy cêìu, haåt mûa, haâng cêy chuåm àêìu vaâo nhau... Khi veä ra aáo xûa löìng löång chùèng haån, taác giaã khöng veä vaåt aáo, maâ veä kyã niïåm, veä khöng khñ vaâ húi haám cuãa aáo.

Àoá laâ nhûäng khöëi tònh núã ra trong khoái lûãa, nhû nhûäng caánh hoa xûúng röìng giûäa khö cùçn gai goác. Boáng àen chiïën tranh caâng laâm cho tònh yïu thïm phêìn gêëp gaäy.

Quï hûúng nöíi bêåt úã hai neát lúán: ngheâo vaâ chiïën tranh. Caái ngheâo cuãa quï hûúng thò coá lùæm chuyïån àïí noái, àïí taã, àïí muãi loâng. Caái ngheâo coân laâ hêåu quaã cuãa chiïën tranh. Dûát chiïën tranh laâ cûáu giaãi caái ngheâo. Vaâ chiïën tranh diïîn ra khöng phaãi úã chiïën trûúâng, khöng phaãi do nhûäng ngûúâi cêìm suáng, noá diïîn ra úã baân troân, úã trong àêìu oác nhûäng con ngûúâi mua baán chiïën tranh. Nhûäng baâi haát trong hai têåp Ca khuác da vaâng vaâ Kinh Viïåt Nam, cuäng theo pheáp nhuöåm mêy nêíy trùng nhû coá noái úã trïn, nhûng úã àêy àûúåc trûng duång nhûäng maâu sùæc hoaân toaân àiïn àaão, khöng nhùçm miïu taã hay tûúâng thuêåt chiïën tranh, maâ veä ra nhûäng phoáng xaå cuãa chiïën tranh. Do àoá, àïën khi chiïën tranh kïët liïîu, nhaåc anh vêîn töìn taåi, vò noá vêîn coân cöng lûåc caãnh giaác. Hònh aãnh ngûúâi nö lïå da vaâng, vöën laâm phêåt yá nhûäng ngûúâi quöëc gia chuã nghôa, laâ möåt löëi cûúäng tûâ àoaåt yá rêët kiïën hiïåu trong viïåc thiïët lêåp àöëi thoaåi ban àêìu. Àêy laâ möåt bûúác luâi giûäa hai bûúác tiïën, gêìn nhû phûúng saách tûå chuöët nhuåc cuãa con ngûúâi muöën àöëi phoá vúái tònh hònh àêët nûúác nguy kõch àïën àöå chiïën tranh khöng àuã àïí tiïu diïåt chiïën tranh, vuä lûåc khöng àuã àïí tiïu diïåt vuä lûåc, maâ trúá trïu thay phaãi coá nghïå thuêåt höî trúå vaâ nhêët thiïët laâ nghïå thuêåt trong nghïå thuêåt. Lêåp trûúâng nhû thïë naây dïî hûáng lêëy buáa ròu dû luêån. Ngay giûäa chiïën tranh, anh àaä veä ra thúâi buöíi sau chiïën tranh maâ con ngûúâi coá quyïìn hûúãng thuå vaâ coá nghôa vuå tö böìi. Nhûäng dûå phoáng naây naãy núã trïn nïìn taãng laâm bùçng nhûäng aám aãnh mêët maát, caái bêëp bïnh cuãa nhûäng gò hiïån coá, nöîi bêët lûåc khöng yïu àûúåc böåi phêìn.

Giûäa möåt nïìn trúâi nhû vêåy, thên phêån con ngûúâi laâ möåt vêën naån. Ta nïn noái ngay: àêy laâ möåt chuã àïì tû tûúãng, nïëu khöng muöën noái laâ triïët lyá. Chuã àïì àûúåc àïì cêåp, phên tñch, lyá giaãi tûâ Àöng sang Têy, nhûng laâ do nhûäng nhaâ tû tûúãng, triïët gia vaâ nhûäng nhaâ viïët vùn xuöi àïì xûúáng.


12

Giûäa coäi vö thûúâng, bõ thûúâng trûåc kòm keåp bùçng möåt nöîi khoá söëng, ngûúâi nghïå sô trong nhûäng phuát xuêët thêìn tûå àöìng hoaá vúái caác vêåt thïí vaån thuâ trong àúâi söëng: coá khi ta laâ muåc àöìng, laâ laá coã, cún gioá, coá khi laâ gioåt mûa tan giûäa trúâi, laâ hoân cuöåi, con sêu. Nhûng trong khi coã suöët àúâi laâ coã, cuöåi troån kiïëp laâ cuöåi, thò con ngûúâi möîi phuát möîi chûåc vong thên.

Trõnh Cöng Sún chùæp caánh cho tûúãng tûúång, vaâ tûúãng tûúång len loãi vaâo caác höëc heãm cuãa àúâi söëng, khiïën cho anh súâ moá àïën sûå vêåt naâo laâ sûå vêåt êëy dûúâng nhû búát thêåt vaâ trúã nïn lung linh bùçng möåt quêìng möång aão. Cho nïn anh ài trûúác ngûúâi khaác möåt bûúác: ngaåc nhiïn trûúác ngûúâi khaác, mûâng reo hay tû lûå cuäng trûúác ngûúâi khaác. Caái "coá" àang nùçm trong tay, anh àaä söëng vúái caái "mêët" noá röìi. Àoaá hoa naâo ài qua loâng anh cuäng trúã thaânh àeåp hún veã àeåp thêåt vaâ àoaá hoa àûúng àöå laåi nhuöëm veã naäo loâng cuãa heáo uáa.

Sûå söëng bûúác giêåt luâi möîi phuát giêy nhû hònh aãnh cuöën chiïëu. Trõnh Cöng

Sún quaã quyïët: Chó coá ta trong möåt àúâi vaâ dûát khoaát choån lûåa: Söëng. Söëng hïët

mònh. Khöng khêët heån, khöng chúâ àúåi, khöng uãy quyïìn. Anh vêng theo caái mïånh

lïånh "Haäy têån hûúãng ngaây höm nay" cuãa thi sô Horace maâ cöë caách vùån luâi thúâi

gian, söëng chong chong, thu ruát giêëc nguã, thoát ngûúâi trûúác caãnh tûúång “Thaânh

phöë nguã trûa” (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí), xem giêëc nguã nhû laâ möåt caái dúåm chïët:

“Höm nay thûác dêåy. Öi ngêín ngú töi” (Xa dêëu mùåt trúâi), tûå ru mònh bùçng caách Möîi

ngaây töi choån möåt niïìm vui vaâ rïu rao cuöåc àúâi àaáng söëng.

Phaãi öm cho hïët cuöåc àúâi nhõ nguyïn cöìm cöåm naây, bao göìm nhûäng cùåp phaåm truâ khoá dung naåp nhau nhûng khoá thïí phên ly: söëng chïët (“Chïët tûâng ngaây söëng tûâng ngaây”, Buöìn vui phuát giêy), buöìn vui (“Buöìn vui kia laâ möåt”, Nguyïåt ca), haånh phuác khöí àau (“Haäy trao cho nhau haånh phuác lêîn thûúng àau”, Haäy yïu nhau ài), tònh yïu mêåt ngoåt mêåt àùæng (Lùång leä núi naây)... caái mùåt phaãi traái cuãa sûå vêåt sao maâ cêån kïì nhau àïën thïë, nhû àïm ngaây, nhêåt nguyïåt, nhû sum hoåp vúái chia phöi. Khöí cho keã naâo chuã phên biïåt!

Phaãi quïn ài nhûäng aám aãnh cuãa tuöíi taác “Chêåp chúân lau trùæng trong tay”,

(Chiïëc laá thu phai) vaâ chuêín bõ tinh thêìn cho caái phuát sau röët cuãa àúâi ngûúâi:

...möåt trùm nùm sau maäi nguã yïn (Seä coân ai)

.. .mai kia chaâo cuöåc àúâi (Nhûäng con mùæt trêìn gian)

...möåt höm buöìn lïn nuái nùçm xuöëng (Tûå tònh khuác)

...möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi (Bïn àúâi hiu quaånh).


Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô àêìu tiïn viïët vïì thên phêån con ngûúâi. Àïí phuåc vuå muåc tiïu êëy anh àaä sai sûã lúâi, nhaåc vaâ tû tûúãng kïët húåp thaânh möåt thïí thöëng nhêët vaâ àaä thaânh àaåt trong cöng cuöåc thïí nghiïåm möåt doâng nhaåc vöën khöng dïî nhêåp caãnh vaâo loâng quêìn chuáng trong buöíi àêìu. Coá thïí noái anh àaä khùèng àõnh thên phêån bùçng thú vaâ bùçng nhaåc: àêy laâ sûå àoáng àinh maâu höìng cho con ngûúâi thúâi àaåi.

Cuâng möåt trêåt, ta coân chûáng kiïën möåt cöng cuöåc thïí nghiïåm cuãa tiïëng Viïåt trïn nhûäng chùång àûúâng múái cuãa ngön ngûä vúái nhûäng kïët húåp tûâ ngûä taâi hoa, nhûäng goác àöå thu hònh laå lêîm, nhûäng tri giaác daây dùån nhiïìu têìng, àöìng thúâi laâm saáng giaá nhûäng sûå vêåt thöng thûúâng vaâ têìm thûúâng, khaã nùng tûúãng tûúång bay böíng.

Cuöëi nhûäng nùm 50 vaâ àêìu nhûäng nùm 60, xuêët hiïån möåt söë ca khuác vúái nhan àïì nghe laå tai nhû Lúâi buöìn thaánh ca, Diïîm xûa, Tuöíi àaá buöìn, Vïët lùn trêìm, Biïín nhúá, Dêëu chên àõa àaâng... Àoá laâ nhûäng cûãa ngoä vaâo khu vûúân siïu thûåc àang röå lïn nhûäng sùæc hoa tûúi múái trong thúâi kyâ êëy: “loaâi sêu nguã quïn trong toác chiïìu... thûúng cho ngûúâi röìi laånh luâng riïng... tiïëng haát vïì ru mònh trong giêëc nguã vûâa... höm nay thûác dêåy khöng coân thêëy loaâi ngûúâi... haäy nghe àúâi nghiïng... chiïìu àaä ài vaâo vûúân mùæt em... ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...”.

Ngûúâi nhaåc sô naây àùåc biïåt sêu nùång vúái nhûäng tñnh tûâ: àúâi bïình böìng, möi röì daåi, boáng lung linh, tiïëng haát lïnh àïnh, möåt voâng tiïìu tuyå, búâ coã non möång mõ, phöë xaá thïnh thang, mùæt xanh xao, höìn xanh buöët, àïm thêìn thoaåi, caânh baäo buâng... Nhûäng hònh dung tûâ naây cuâng chung möåt thïí thaái, hay coân goåi laâ àöìng võ (isotopie) vaâ trúã ài trúã laåi hún möåt lêìn qua baâi haát. Trong söë naây, coá têìn söë xuêët hiïån cao nhêët laâ: "mong manh" (tònh mong manh, gioá mong manh, coã laá mong manh, söëng chïët mong manh, tay göëi mong manh, nuå cûúâi mong manh...) nhû thïí laâ möåt aám aãnh lúán trong vuä truå quan vaâ nhên sinh quan cuãa nhaåc sô.

Lúâi trong ca khuác Trõnh Cöng Sún àaä taåo ra tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún. Lúâi úã àêy, nhû àaä noái, laâ truyïån thú, laâ hònh aãnh siïu thûåc, neát chêëm phaá, nhûäng hoa gêëm cho soáng nhaåc vaâ coá nhûäng giêy laát cao àöå, lúâi àûúåc àùåc caách hoaá kiïëp thaânh kinh. Kinh laâ nhûäng lúâi ûúác nguyïån nhùçm chuyïín hoaá thûåc taåi. Kinh laâ tinh tuáy cuãa lúâi àûúåc kinh qua saãn xuêët, lùåp ài lùåp laåi àïí cuöëi cuâng kïët tinh dûúái hònh thûác àún khiïët, cö àoång. Trong ca khuác Trõnh Cöng Sún, ta nhêån ra ngûúâi meå cêìu kinh gúãi gùæm cho möåt Àêëng Vö Hònh, Siïu Nhiïn naâo chùng? Khöng, àêy laâ möåt loaåi kinh do chñnh mònh phaát nguyïån, doáng tiïëng vaâ gúãi gùæm trúã laåi cho chñnh mònh hay noái caách khaác, àêy laâ möåt loaåi têm kinh hay laâ möåt loaåi àöåc thoaåi nöåi têm tûå khùèng àõnh. Cêu kinh coá caái sûác maånh cuãa àûác tin, hy voång, nêng cao con ngûúâi lïn, keáo con ngûúâi ra khoãi thên phêån mònh, nhûng khöí nöîi! noá khöng phaãi laâ thûåc


14

taåi, cuäng khöng coá hy voång biïën thaânh thûåc taåi nöët. Thûåc ra, têët caã sûác maånh cuãa cêìu nguyïån àïìu tñch tuå trong tû thïë chuêín bõ cêìu nguyïån keâm nhûäng àöång taác àún giaãn têìm thûúâng. Ngûúâi meå cêìu nguyïån cho con úã chiïën trûúâng coá nghôa laâ cêìu nguyïån cho mònh coá àuã sûác maånh àöëi phoá vúái tònh huöëng bêët trùæc, vaâ sûác maånh êëy phaát sinh tûâ ngoån àeân thùæp thò múâ giûäa àïm khuya, chùèng haån; thiïëu nûä cêìu nguyïån cho möëi tònh cuãa mònh úã búâ söng vaâ lúâi kinh naây seä laâm bùçng im lùång, gioá trúâi vaâ kyã niïåm.

Trïn àêy laâ möåt söë caãm nghô Trõnh Cöng Sún, nhûäng caãm nghô vuån rúâi, thiïëu thûâa khöng roä, vûâa chùæp nöëi vaâo nhûäng baâi viïët khaác, vûâa gúåi múã nhûäng baâi viïët vïì sau chung quanh àïì taâi naây. Möåt àïì taâi taát khöng caån.

Huïë 8/1990 * Àêy laâ Lúâi tûåa cho têåp saách Trõnh Cöng Sún -

Tuyïín têåp nhûäng baâi ca khöng nùm thaáng - NXB Êm Nhaåc - 1995.

Tïn baâi do chuáng töi àùåt. (BT)

Vùn Cao - Trõnh Cöng Sún 1992


Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng

Haânh Tinh Yïu Thûúng Cuãa Hoaâng Tûã Beá

Khaác vúái Vùn Cao vaâ Phaåm Duy, Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi chùæm chuá cuái xuöëng hiïån hûäu, vaâ bùçng kinh nghiïåm söëng cuãa chñnh baãn thên phaát hiïån hïët moåi leä bêët haånh cuãa thên phêån con ngûúâi.

Sûå tûâ khûúác hy voång aão tûúãng; nhûäng àam mï vö ñch; têm traång lûu àêìy; nöîi cö àún khöng cûáu vaän; nöîi lo êu trûúác vûåc thùèm; vên vên..., têët caã àoá laâ nhûäng vêën àïì cöët loäi cuãa triïët hoåc hiïån sinh chêu Êu, cuäng cöët loäi nhû vêën àïì sinh laäo bïånh tûã cuãa Phêåt giaáo chêu AÁ vïì phêån ngûúâi. Àaánh thûác búãi sûå tan vúä cuãa thïë giúái sau Àaåi chiïën, triïët hiïån sinh trúã thaânh nhûäng moán ùn húåp gu cuãa con ngûúâi hiïån àaåi, böîng nhiïn tòm thêëy baån tri kyã trong thïë hïå treã caác àö thõ miïìn Nam (cuäng nhû Nhêåt Baãn) trong àoá coá tuöíi treã cuãa Trõnh Cöng Sún. Àùåc biïåt laâ caái chïët, möåt phaåm truâ “kinh àiïín” cuãa triïët hiïån sinh (caái chïët laâ hoaân caãnh giúái haån àïí nhêån biïët hiïån hûäu: “caái gò vêîn coân laâ cùn baãn àöëi diïån vúái caái chïët, laâ thuöåc vïì hiïån hûäu”. K.Jaspers), hoaá thaânh aám aãnh coá sûác huát cuãa höë thùèm trong khaát voång söëng cuãa tuöíi treã möåt thúâi bõ neám vaâo loâ lûãa cuãa cuöåc chiïën tranh taân khöëc...

Coá vaâi lêìn töi tòm àïën vúái Sún úã Blao, höìi êëy Sún laâm “trûúãng giaáo” cuãa möåt ngöi trûúâng êëp chiïën lûúåc, chó àïí àûúåc hoaän quên dõch. Núi thõ trêën chiïën tranh heo huát buöìn àoá, Sún vaâ töi möîi ngaây bùng qua möåt nghôa trang àêìy quaå àen, buöíi chiïìu nghe tiïëng chuöng baáo tûã cuãa ngöi giaáo àûúâng nhoã, vaâ àïm ngöìi uöëng caâ phï úã quaán Le Cap oral nghe laäo Têy giaâ nhaåi tiïëng con chim chiïën tranh (Oiseau de guerre) kïu thï thiïët trong àïm sûúng, nhaåi theo kiïíu vuâng quï Normandie cuãa laäo trong thïë chiïën: “Peâre, meâre, Freâres - tout est perdu”.


16

Àïm úã Blao, Sún thûúâng ra ngoaâi ài lang thang vaâ àïí àaánh lûâa keã laå vö nhaâ, Sún duâng chiïëc drap trùæng truâm kñn cêy ghi ta trïn giûúâng, giaã vúâ ngûúâi nùçm bïånh. Thïë àêëy! Tûâ àêy qua suöët thúâi tuöíi treã, Sún vêîn haát vïì cuöåc àúâi nhû möåt “cún àau vuâi”.

Nhûäng nùm vaâo àúâi cuãa möåt taâi nùng, Trõnh Cöng Sún àaä khaám phaá ra êm hûúãng La thûá dõu daâng cuãa doâng söng úã Huïë (Ûúát mi, Nùæng thuãy tinh...), nöîi cö àún úã ghïình àaá eo biïín Quy Nhún (Biïín nhúá, Lúâi buöìn thaánh...) vaâ úã thõ trêën cao nguyïn kia, laâ chiïën tranh vaâ caái chïët (Phuác Êm buöìn, Goåi tïn böën muâa, vaâ têët caã trong Kinh Viïåt Nam).

Trong böëi caãnh cuãa cuöåc chiïën tranh quaá dûä dùçn vaâ keáo daâi, nöîi chïët laâ möåt aám aãnh khöng rúâi trong têm caãm quï hûúng cuãa Trõnh Cöng Sún, nhû trong Tònh ca cuãa ngûúâi mêët trñ chùèng haån: “Chïët tònh cúâ, chïët khöng heån hoâ, nùçm chïët nhû mú...” Chñnh àiïìu naây àaä khiïën Sún trúã thaânh thêìn tûúång nghïå thuêåt cuãa tuöíi treã möåt thúâi lûãa àaån, vaâ tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún àûúåc biïët àïën giûäa nhûäng nghïå sô phaãn chiïën cuãa thïë giúái, àöëi diïån vúái chñnh saách Myä úã Viïåt Nam.

Coân xa hún nûäa, nöîi aám aãnh kia àaä hùçn sêu trong khaát voång söëng cuãa têm höìn Sún, nhû vïët maáu khöng têíy xoaá àûúåc trïn chiïëc chòa khoaá múã cûãa vaâo lêu àaâi kinh dõ trong cöí tñch Con yïu rêu xanh: “Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi (Bïn àúâi hiu quaånh) Mïåt quaá thên ta naây nùçm xuöëng vúái àêët muön àúâi (Ngêîu nhiïn)... Rêët nhiïìu lêìn Sún “noái daåi miïång” theo kiïíu àoá, kïí caã khi àang thiïët tha cuâng em: “Thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài. Töi phaãi ài, tay chia ly cuâng àúâi söëng” (Rúi lïå ru ngûúâi)... Sûå nhaåy caãm thûúâng trûåc vïì tñnh hûäu haån cuãa àúâi ngûúâi àaä thuác àêíy trêìm tû êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún tiïëp cêån vúái yá thûác Caát Buåi, vúái têm thûác laäng du qua coäi àúâi vö thûúâng (Möåt coäi ài vïì), nöîi hoaâi niïåm vïì núi “nguyïn quaán” vônh hùçng (Bïn àúâi hiu quaånh); tûâ àoá, vaâo cuöëi cuöåc haânh trònh cuãa phêån ngûúâi, Sún reä hûúáng tòm vïì cöåi nguöìn minh triïët cuãa phûúng Àöng, nñu lêëy caái Têm cuãa mònh àïí söëng vúái àöìng loaåi.

Con tinh yïu thûúng vö tònh chúåt goåi Laåi thêëy trong ta hiïån boáng con ngûúâi.

(Möåt coäi ài vïì)

Àêy laâ sûå dõu daâng cuãa têm höìn Trõnh Cöng Sún; sûå dõu daâng thuöåc vïì baãn chêët àaä khiïën cho ngûúâi naây trúã thaânh ngûúâi Meå vaâ ngûúâi kia laâ nghïå sô.


Töi vêîn giûä möåt hònh aãnh rêët xuác àöång vïì Sún höìi treã; thúâi Sún coân daåy hoåc úã Blao, nghó heâ vïì Huïë, chuáng töi thûúâng ngöìi úã quaán caâ phï Thaânh Höåi. Höm êëy, em beá gaái bûng baân lúä tay àaánh vúä taách caâ phï, laâm bêín aáo Sún. Baâ chuã quaán chaåy àïën, hoaãng höët, giêån dûä, con beá ruám ngûúâi vò súå haäi. Sún àûáng dêåy che àoân cho con beá, ön töìn noái vúái chuã quaán: “Chñnh töi laâm vúä, khöng phaãi löîi cuãa noá”. Vaâ Sún thaãn nhiïn ruát tuái buâ tiïìn, cûúâi nhaáy mùæt vúái con beá röìi ài... Nhiïìu nùm sau, töi gùåp laåi cö beá trïn rûâng, nay àaä lúán laâm giao liïn nöåi thaânh, ài dûå höåi nghõ chiïën sô thi àua úã Khu. Beá nhùæc laåi vúái töi kyã niïåm àêìy tròu mïën vïì anh Sún àaä têåp cho beá höìi úã quaán: “Öng tiïn vui, öng thûúâng hay noái döëi. Chöën thiïn àûúâng khöng coá thaáng ngaây tröi”.

Loâng nhên aái nhu mò vaâ sûå bao dung khöng mùåc caã laâ cöët caách nghïå sô hùçng coá úã Trõnh Cöng Sún, nhû laâ möåt giaãi phaáp cûáu vaän, àïí àöëi diïån vúái chiïën tranh, thuâ hêån, vaâ nöîi gay gùæt cuãa thên phêån con ngûúâi:

Söëng trong àúâi söëng

Cêìn coá möåt têëm loâng

Àïí laâm gò em biïët khöng?

- Àïí gioá cuöën ài!

(Àïí gioá cuöën ài)

*

Àiïìu rêët laå, toaân nhûäng yá tûúãng triïët hoåc àa àoan kia, Trõnh Cöng Sún chó choån möåt ngûúâi àïí noái vúái laâ Ngûúâi Tònh. Duâ noái vïì àiïìu gò ài nûäa, kïí caã vïì Caái Chïët, moåi baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún àïìu laâ Tònh ca, vúái giai àiïåu dõu daâng vaâ thaânh thûåc kyâ laå, vaâ vúái chêët liïåu cuãa nuå hoa têìm xuên maâ chaâng thi sô trong ca dao àaä möåt lêìn haái vaâ dêng tùång. Khöng coá gò àïí nghi ngúâ, chñnh Trõnh Cöng Sún àaä khùèng àõnh vïì àiïìu naây: "Chuáng ta laâm caách naâo nuöi dûúäng tònh yïu, àïí tònh yïu coá thïí cûáu chuöåc thên phêån trïn cêy thêåp giaá àúâi”. Töi àaä nghe Khaánh Ly haát Trõnh Cöng Sún tûâ nhûäng ngaây naâng coân laâ Lïå Mai úã phoâng traâ Àaâ Laåt. Cho túái bêy giúâ, gêìn suöët möåt àúâi “nghe haát” - theo nghôa cuãa Nguyïîn Cöng Trûá - caãm nhêån cuãa töi vêîn laâ thïë, rùçng vúái Sún, Khaánh Ly luön luön laâ gioång haát cuãa Ngûúâi Tònh.

Taåi sao trong tûâng khoaãnh khùæc cuãa àúâi mònh, Trõnh Cöng Sún laåi choån Ngûúâi Tònh àïí noái laåi moåi àiïìu? Coá leä thïë, búãi em sinh ra laâ àïí nuöi nêëng nöîi buöìn


18

cuãa àúâi töi. Cuäng búãi em laâ loaâi phuâ-du-toác-daâi àïí hiïíu töi trong moåi nöîi phuâ du, nhû thú Ngö Kha: “Ngaây xûa töi lúä laâm ngûúâi tûúng tri”.

Vúái Sún, Ngûúâi Tònh laâ ngûúâi àöëi thoaåi cêìn thiïët, vaâ vò thïë trong Tònh ca Trõnh Cöng Sún, ngûúâi noái khöng laâ “Anh” maâ laâ “Töi vaâ Em”. Hai tiïëng Anh-Em ngoåt ngaâo àoá hònh nhû khöng thñch húåp vúái nhûäng àiïìu cay àùæng. Khöng thñch húåp vúái nhiïìu thûá gai goác cuöåc àúâi, nhû thên phêån, caái chïët, vaâ nöîi tuyïåt voång: “Vaâ nhû thïë, töi àang yïu thûúng cuöåc àúâi bùçng nöîi loâng tuyïåt voång”. (Tuyïín têåp nhûäng baâi ca khöng nùm thaáng - 1995).

Àïën àêy thò moåi sûå àaä ngaä nguä, rùçng Tònh Ca Trõnh Cöng Sún chñnh laâ siïu hònh hoåc, vaâ vò thïë khöng bao giúâ cuä.

Nùm thaáng tröi ài, bao nhiïu nûúác àaä chaãy dûúái chên nhûäng cêy cêìu nhûäng ngûúâi yïu nhau àaä ài qua. Nhûäng Ngûúâi Àeåp möåt thúâi àaä thaânh thiïëu phuå, vaâ nhûäng cö beá àaä lúán lïn thaânh thiïëu nûä. Vaâ têët caã vêîn haát Trõnh Cöng Sún nhû laâ Tònh Ca cuãa höm nay, vêîn nhòn thêëy úã Trõnh Cöng Sún möåt gûúng mùåt Hoaâng tûã sêìu muöån vaâ dõu daâng khöng hïì xa laå.

Huïë, 20-4-1995 (Nhaân àaâm - Ngûúâi ham chúi)



Chuát Thiïn Thu Coân Maäi1...

Ûúát mi, ca khuác àêìu tay nöíi tiïëng ngay khi múái ra mùæt cöng chuáng laâ möåt baâi tònh ca buöìn, nùm êëy, Trõnh Cöng Sún vûâa múái bùæt àêìu thúâi hai mûúi tuöíi. Hònh nhû àûúâng sinh mïånh trïn baân tay taâi hoa êëy coá möåt nhaánh reä vaâo tònh sûã, vaâ qua ba mûúi nùm cho àïën nay, Trõnh Cöng Sún trúã thaânh ngûúâi tònh laäng du cuãa nhiïìu thïë hïå.

Ngoaâi têët caã moåi àiïìu thûúâng noái, nghïå thuêåt coân laâ cöë gùæng miïåt maâi cuãa con ngûúâi nhùçm thêëu suöët dûå baáo cuãa ngaây Lïî Tro trong Phuác Êm: tûâ Caát Buåi àaä sinh ra, vaâ súám muöån ngûúâi cuäng àûúåc traã vïì Caát Buåi. Vúái Trõnh Cöng Sún, ngûúâi tònh trûúác hïët laâ ngûúâi baån leã loi trong àúâi àïí cuâng chia xeã tin buöìn cuãa Phuác Êm, àïí àûâng bao giúâ em quïn ài nöîi thiïët tha cuãa con chim di àaä àïí laåi dêëu chên trïn soãi caát, vaâ con phuâ du àaä möåt lêìn cuâng em bay àöi qua khoái muâa haå.

Hònh nhû con ngûúâi thúâi nay àaä àaánh mêët caái caãm nhêån sêu thùèm cuãa ngûúâi treâo nuái ngöìi nghó mïåt trïn búâ vûåc. Nöîi cö àún chñnh laâ vûåc thùèm linh höìn maâ nghïå thuêåt cêìn àaåt túái, nhû àaåt túái chên thên cuãa mònh, àïí tûâ àêy biïët khûúác tûâ moåi aão tûúãng cuöåc àúâi. Tònh ca Trõnh Cöng Sún cuöëi cuâng laåi laâ baâi kinh cêìu bïn vûåc thùèm, lay àöång yá thûác vïì thên phêån úã bêët cûá ai mï muöåi àõnh tòm möåt chöî êín tröën an toaân giûäa coäi àúâi.

Vaâ nhû thïë, tònh ca Trõnh Cöng Sún khöng hùèn chó laâ möåt böng höìng dêng tùång - noá chûáa àûång têët caã têm traång lo êu cuãa con ngûúâi nhaåy caãm nhòn ra thïë giúái hiïån àaåi.

1 Àêìu àïì do chuáng töi àùåt (BT)


20

Nhûng khoãi phaãi e ngaåi rùçng Trõnh Cöng Sún àõnh laâm triïët lyá thay vò êm nhaåc. Àiïìu khiïën cho tònh ca Trõnh Cöng Sún söëng maäi trong loâng ngûúâi chñnh laâ úã àêy. Duâ nhûäng trêìm tû cuãa taác giaã ài xa àïën àêu, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún vêîn laâ möåt coäi riïng daânh cho tònh yïu: noá laâm tûúi laåi böng hoa àêìu tiïn maâ con ngûúâi àaä haái, mang theo tûâ vûúân àõa àaâng, àaánh thûác caã trúâi möång mú tûúãng chûâng àaä quaá xa trong àúâi ngûúâi, àïí àûa nhûäng ngûúâi tònh àïën úã möåt lêu àaâi cöí xûa trong rûâng, ïm àïìm, giaãn dõ maâ cao sang laå thûúâng.

Nhûäng ngûúâi yïu nhau trïn àúâi vêîn tiïëp tuåc khiïu vuä cuâng vúái cêy àaân lyre cuãa chaâng. Qua tiïëng haát Khaánh Ly sûúng khoái trêìn gian cûá bay ài, vaâ möåt chuát thiïn thu coân maäi...

Àêy laâ Lúâi tûåa cho têåp nhaåc Em coân nhúá hay em àaä quïn - Nxb Treã Thaânh phöë Höì Chñ Minh, 1991.

Àêìu àïì do chuáng töi àùåt. (BT)



Haåt Buåi Vaâ Tia Saáng

Nïëu noái "aãnh hûúãng" cuãa möåt àaåi gia cöí àiïín naâo àoá vúái nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, coá leä dïî thuyïët phuåc hún laâ aãnh hûúãng cuãa Phêåt giaáo.

Khöng phaãi laâ ngûúâi ham mï nghiïn cûáu àaåo Phêåt, àiïìu êëy thêåt laâ hiïín

nhiïn, nhûng Trõnh Cöng Sún àaä lúán lïn trong möåt thaânh phöë àêìy nhûäng ngöi

chuâa cöí, trong tiïëng chuöng thu khöng möîi chiïìu höm. aãnh hûúãng cuãa Phêåt giaáo

àöëi vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ möåt àiïìu khöng thïí traánh àûúåc. Nhû ta biïët, thïë

giúái cuãa Trõnh Cöng Sún laâ möåt voâng kheáp kñn, giöëng nhû möåt lêu àaâi bùçng àaá cöí

xûa, tônh mõch trong rûâng, trong àoá bùçng sûå nhaåy caãm cuãa möåt nghïå sô, Sún thu

nhêån hïët moåi biïën cöë cuãa kiïëp ngûúâi vaâ Sún lú àaäng ngöìi kyá tïn vaâo tûâng viïn àaá.

Gêìn nhû quaán xuyïën têët caã, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún diïîn ra trong cung la

thûá, chuyïín taãi hïët caã biïën cöë cuãa möåt àúâi ngûúâi.

Möåt truyïìn thuyïët nhaâ Phêåt noái rùçng, vïì nöîi khöí cuãa kiïëp ngûúâi, kinh saách

Phêåt giaáo coá àïën haâng vaån cuöën, ruát goån laåi trong böën chûä Sinh, Laäo, Bïånh, Tûã.

Nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún cuäng àïì cêåp àïën nhûäng àiïìu êëy, duâ khöng coá yá thûác.

Sinh laâ möåt cuá nhaãy khúãi àêìu vaâo kiïëp luên höìi. Sinh tûå noá khöng phaãi laâ

möåt àiïìu àaáng buöìn, nhûng vò Sinh múã àêìu möåt quaá trònh goåi laâ Tûá Diïåu Àïë

(Sinh, Laäo, Bïånh, Tûã) nïn cuäng khöng phaãi laâ àiïìu àaáng ûúác muöën. Kinh Thaánh

truyïìn àaåt laåi yá nghôa cuãa ngaây lïî Nöel, tûác laâ ngaây sinh cuãa Chuáa, nïn goåi laâ tin

mûâng. Trõnh Cöng Sún thò goåi laâ Phuác Êm buöìn: “Tin buöìn tûâ ngaây meå cho mang

nùång kiïëp ngûúâi” (Goåi tïn böën muâa).


22

Àoåc Trõnh Cöng Sún, ta lêëy laâm ngaåc nhiïn khi bùæt gùåp caái nhòn buöìn baä cuãa taác giaã vïì cuöåc àúâi. Buöìn baä vò trong cuöåc àúâi coân coá sùén möåt biïën cöë àaáng buöìn, laâ sûå ra àúâi cuãa con ngûúâi. Ön Nhû Hêìu trong möåt taác phêím thêëm nhuêìn tû tûúãng Phêåt giaáo cuäng cho rùçng: "Thaão naâo khi múái chön nhau. Àaä mang tiïëng khoác ban àêìu maâ ra". Àiïìu êëy ngûúâi ta cuäng bùæt gùåp trong ngön ngûä Trõnh Cöng Sún: “Àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi” (Ru ta ngêåm nguâi); “Ru baåc toác thöi” (Lúâi meå ru).

Lûu yá rùçng, thúâi àiïím cuãa chûä Sinh rêët ngùæn, tuöìng nhû con ngûúâi chûa coá àêìy àuã yá thûác vïì sûå ra àúâi cuãa chñnh mònh. Nhaâ têm lyá hoåc hiïån àaåi Phaáp Merleau Bonty coá noái rùçng ngûúâi ta khöng thïí sinh ra trûúác möåt phuát àïí biïët mònh ra àúâi nhû thïë naâo...Vò thïë, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún ñt khi noái trûåc tiïëp vaâo sûå ra àúâi, maâ chó noái qua hònh aãnh haát ru vaâ möåt caách naâo àoá laâm dõu ài yá nghôa gay gùæt cuãa sûå ra àúâi: “Tiïëng khoác ban àêìu coân àêu, coân àêu, coân àêu” (Lúâi meå ru).

Nhûng Trõnh Cöng Sún cuäng nhanh choáng rúâi boã vêën àïì naây àïí sang àõa haåt cuãa chûä Laäo... “Toác xanh mêëy muâa” (Phöi pha); “Con söng àêu coá ngúâ ngaây kia trùng seä giaâ” (Biïët àêu nguöìn cöåi); “Tûâng tuöíi xuên àaä giaâ” (Phöi pha); “Chúåt möåt chiïìu toác trùæng nhû vöi” (Caát buåi). Laäo hoaá laâ möåt quaá trònh bêët lûåc trûúác thên thïí, trûúác vêåt chêët vaâ tinh thêìn. Thïë giúái àöíi khaác, vaâ töi cuäng suy nghô khaác, êëy laâ vò töi àaä giaâ ài. Trõnh Cöng Sún àaä noái àïën chûä Laäo bùçng têët caã gioång buöìn naãn: “Coá möåt baåc àêìu töi ài, töi ài” (Coá möåt ngaây nhû thïë).

Nïëu nhû Laäo laâ möåt sûå bêët lûåc trûúác cuöåc söëng, thò Bïånh laâ möåt tònh traång

suy thoaái vaâ mêët chêët lûúång cuãa cuöåc söëng, do sûå bêët lûåc taåo nïn. Thên thïí tiïìm

êín sùén nhûäng mêìm möëng cuãa bïånh, coá thïí coi con ngûúâi laâ möåt bïånh tiïìm thïí: vaâ

vò mang sùén mêìm bïånh nhû Trõnh Cöng Sún nïn tûå xem mònh êëp uã sùén möåt "mùåc

caãm lêm bïånh". Coá thïí noái con ngûúâi laâ möåt gaä mùæc bïånh trûúâng kyâ, nghôa laâ àïí

hoaåch àõnh cho bûúác ài cuãa mònh trong coäi luên höìi, con ngûúâi khöng coá àûúåc mêëy

khoaãnh khùæc biïíu hiïån sûå khoeã maånh, tñnh chñnh xaác hoùåc laâ sûå saáng suöët àaáng

tin cêåy: “Ngaây thu àöng phöë xûa nùçm bïånh” (Coá nghe àúâi nghiïng); “Chêåp chúân

lau trùæng trong tay” (Chiïëc laá thu phai); “Nghe bao nöîi àau trïn möåt baân tay” (Töi

àang lùæng nghe); “Ngaây thaáng tröi qua cún àau mõt muâ” (Hoa vaâng mêëy àöå).

Khöng quïn rùçng sûå haån chïë cuãa sûác khoeã baãn thên, nhûäng àïm thûác khuya mêët nguã àaä gieo vaâo loâng taác giaã caái mùåc caãm noái trïn. Nhûng mùåt khaác, do möåt quan niïåm coá tñnh chêët khöí haånh, Trõnh Cöng Sún àaä xem "lêm bïånh" chñnh laâ baãn chêët cuöåc àúâi.


Àaáng buöìn nhêët laâ caái chïët (Tûã). Triïët hoåc phûúng Têy cho rùçng caái chïët khöng thuöåc vïì àúâi ngûúâi: noá thuöåc vïì vuä truå, noá giöëng nhû bûác tûúâng trùæng, trùæng nhúâ, phùèng lyâ vö nghôa (J.P.Sartre. Le Muer). Nhûng vúái phûúng Àöng caái chïët thuöåc vïì àúâi ngûúâi. Noá gùm vaâo hûäu thïí, laâm röîng nhûäng hûäu thïí. Noá giöëng nhû con sêu àuåc khoeát traái cêy vaâ laâm röîng dêìn ruöåt traái cêy. Vò mang sùén mùåc caãm lêm bïånh nïn, theo Sún nghô, con ngûúâi ta coá thïí seä ài ra khoãi thïë giúái naây luác naâo cuäng àûúåc: “Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi” (Bïn àúâi hiu quaånh); “Möåt höm buöìn lïn nuái nùçm” (Tûå tònh khuác); “Thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài. Töi phaãi ài, tay chia ly cuâng àúâi söëng” ( Rúi lïå ru ngûúâi); “Dûúái vaânh nöi moåc tûâng nêëm mö å” (àûa); “Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi” (Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi).

Caái chïët laâ têët yïëu, laâ bêët khaã khaáng àöëi vúái con ngûúâi. Coá chùng laâ giúâ àiïím cuãa chuöng chiïu höìn. Hònh aãnh naây, àûúåc lùåp laåi muön nghòn lêìn, àaä khiïën cho êm nhaåc Trõnh Cöng Sún göìm nhûäng lúâi tiïn àoaán xui xeão, vaâ möåt maâu nêu xaám buöìn baä, mï hoùåc.

Cho àïën trûúác nùm 1975, Trõnh Cöng Sún àaä xêy dûång xong toaân böå möåt thïë giúái vúái böën yïëu töë nguyïn thuãy cuãa nhaâ Phêåt laâ Sinh, Laäo, Bïånh, Tûã àïìu coá tñnh hû vö. Nhûng Trõnh Cöng Sún àaä tòm caách hoaá giaãi chuáng, bùçng caách sûã duång möåt baáu vêåt cuãa têm höìn, nûãa aão nûãa thêåt rêët laå: “Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng. Àïí laâm gò em biïët khöng?”

Chñnh àoá laâ caái têm. Caái têm thò khöng tòm kiïëm caái gò cho mònh, "Caái têm" chó giöëng nhû têëm chiïëu àïí traãi ra cho thiïn haå ngöìi lïn. Kinh Phêåt coá noái rùçng loâng töët úã àúâi giuáp àûúåc cho con ngûúâi, nhû möåt àöi haâi coã chó giuáp ngûúâi ài qua möåt àoaån àûúâng. Nghô cho cuâng thò nhiïìu baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún, nhû baâi ÚÃ troå, Àoáa hoa vö thûúâng, Möåt coäi ài vïì àïìu viïët vïì àïì taâi coá mang húi hûúáng triïët lyá nhaâ Phêåt.

Chuyïån nhaâ Phêåt kïí rùçng, ngaây xûa, coá möåt con thùçn lùçn choån Nghiïåp... Biïët mònh sùæp viïn tõch, võ sûå giaâ quyïët àõnh àoåc möåt biïën kinh sau cuâng cuãa àúâi mònh àïí baây toã loâng ùn nùn höëi caãi. Nhûng biïën kinh cuãa öng àaä khöng bao giúâ thûåc hiïån àûúåc, vò khi sùæp hïët baâi thò ngoån àeân chúåt tùæt, vaâ cêm bùåt hïët aánh saáng. Con thùçn lùçn àaä boâ theo mùåt baân, lïn àôa àeân vaâ uöëng caån dêìu. Khaám phaá ra con thùçn lùçn, võ sû giaâ mùæng noá laâ "nghiïåt suác", vaâ cêìm duâi chuöng àaánh chïët noá. Linh höìn con thùçn lùçn bay vïì àõa nguåc. Diïm vûúng cho noá biïët laâ noá àûúåc tûå do lûåa choån caách hoaá thên. Con thùçn lùçn khêín nguyïån rùçng xin àem noá àïën àaâi hoaân vuä vaâ thiïu huãy thên thïí noá thaânh tro buåi. Möîi haåt buåi àûúåc tung ra khùæp böën phûúng trúâi, seä hoaá thaânh möåt tia saáng, soi roåi vaâo chöën mï lêìm cuãa con ngûúâi.


24

Thuúã niïn thiïëu, vò hoaân caãnh riïng, gia àònh àaä gûãi Trõnh Cöng Sún vaâo möåt ngöi chuâa. ÚÃ àoá, Trõnh Cöng Sún phaãi àûáng bïn võ sû giaâ chuâa Hiïëu Quang àïí lêåt tûâng trang kinh cho sû phuå àoåc.

Con thùçn lùçn àaä choån nghiïåp tûâ thuúã êëy...



Cùn Nhaâ

Cuãa Nhûäng Gaä Lang Thang

Theo töi, ngûúâi ta khöng nïn dñnh lñu quaá nhiïìu àïën quaá khûá nhûng ngûúâi ta cuäng khoá loâng àoaån tuyïåt vúái quaá khûá. Búãi vò, chùèng phaãi sao, quaá khûá laâ nhûäng gò thên thuöåc nhêët cuãa têm höìn vaâ quaá khûá laâ" khu vûúân bñ mêåt" cuãa têm höìn; coá thïí noái quaá khûá laâ taâi saãn quyá baáu coân laåi sau cuâng cuãa àúâi ngûúâi, maäi maäi khöng thay àöíi. Àoá laâ lyá do taåi sao töi cûá khùng khùng úã laåi ngöi nhaâ naây khi Sún àaä cuâng gia àònh doån vaâo söëng úã thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ giao cùn nhaâ úã Huïë laåi cho töi.

Hònh nhû trong möîi goác àêìy boáng töëi cuãa cùn nhaâ naây, trïn chiïëc baân bùçng göî möåc cuãa Sún àïí laåi, vaâ trong chiïëc ghïë laâm bùçng súåi mêy heo to maâ Cûúâng thûúâng ngaây vêîn ngöìi veä, àïìu dêåy lïn muâi hûúng lùång leä cuãa tuöíi treã chuáng töi. Höìi êëy gia àònh Sún söëng úã ngöi nhaâ naây, coân töi vaâ Àinh Cûúâng thò söëng chung úã möåt cùn nhaâ thuï úã heãm Bïën Ngûå bïn kia söng. Töi quïn sao àûúåc hònh aãnh cuãa Cûúâng thûúâng treo möåt caánh tay lïn cöí, böng bùng vaâ thuöëc àoã bùng kñn, giaã vúâ laâm bõ thûúng àïí veä vïì chiïën tranh. Töi ngöìi chêëm baâi trûúác baân laâm viïåc, trong cùn phoâng im lùång, trong khi bïn ngoaâi haâng raâo cheâ taâu xònh xõch möåt àoaân taâu daâi xuöi Nam chúã theo nhûäng gûúng mùåt quen thuöåc úã lúáp hoåc, cöë nhoi ra bïn ngoaâi cûãa söí nhû àïí noái lúâi vônh biïåt vúái töi. Vêng, chuáng töi lúán lïn bùçng tuöíi chiïën tranh; vaâ àoá laâ nïìn taãng höåi hoaå sún dêìu cuãa Àinh Cûúâng, cuãa nhaåc phaãn chiïën Trõnh Cöng Sún; vaâ cuãa tuöíi treã bi thaãm cuãa chuáng töi àang loanh quanh úã thaânh phöë naây.

Buöíi töëi, Cûúâng vaâ töi thûúâng thaã böå qua nhaâ Sún úã phña bïn kia chiïëc cêìu nhoã àïí cuâng Sún ài lang thang doåc söng Hûúng. Phña ngoaâi cùn nhaâ Sún àang


26

söëng laâ möåt haânh lang daâi, vaâ úã dûúái àûúâng, quaäng trûúác mùåt nhaâ coá nhûäng cêy long naäo àaåi thuå chûâng thuöåc thïë hïå nhûäng cêy àêìu tiïn cuãa thaânh phöë coân laåi sau nhûäng cún baäo. ÚÃ àêìu kia àûúâng, coá möåt cêy xaâ cûâ to lúán, vïì muâa thu laá vaâng choái nguyïn caã cêy, giöëng y nhû möîi chiïëc laá àïìu àûúåc thúå kim hoaân àuác bùçng vaâng. Phña cuöëi haânh lang laâ möåt doâng söng nhoã maâ chuáng töi thûúâng àûáng ngùæm qua möîi cún mûa. Dûúái cún mûa, doâng söng phùèng lùång vaâ hònh nhû röång hún; trïn mùåt nûúác trong xanh naây, thaánh thoát haâng ngaân gioåt mûa saáng choái, vaâ reo ca nhû nhûäng phñm dûúng cêìm “Öi nhûäng doâng söng nhoã, lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa", nhû trong baâi haát cuãa Sún.

Têëm kñnh núi chiïëc cûãa lúán nhòn ra mùåt tiïìn nhaâ Sún àaä vúä tûâ lêu, Sún cuäng lûúâi khöng gùæn laåi; gioá heo may bïn ngoaâi cûá thöíi thùèng vaâo nhaâ, nghe vùng vùèng nhû tiïëng ngûúâi. Sau naây vïì söëng trong cùn nhaâ cuãa Sún, töi ngöìi viïët úã phoâng sau, cûá nghe tiïëng ngûúâi ta goåi tïn mònh úã trûúác cûãa. Giúâ naây hai àûáa beá àïìu ài hoåc, cùn nhaâ trúã nïn quaånh hiu laå luâng, töi thûúâng mong coá baån àïën chúi. Nghe tiïëng goåi ngoaâi cûãa töi mûâng quaá, àùåt buát chaåy ra múã cûãa. Hoaá ra chó laâ tiïëng gioá thöíi, mêëy chiïëc laá khö theo cún gioá chaåy daâi doåc haânh lang.

Cùn phoâng sau, do Sún tûå thiïët kïë, baây biïån laâm phoâng hoåc; töi thûúâng àïën vaâo giúâ nghó, àïí daåy thïm cho caác em Sún. Phaãi thaânh thûåc noái rùçng vaâo höìi àoá úã Huïë, höåi hoaå trûâu tûúång àang xa laå vúái cöng chuáng, nïn trong baån beâ, Cûúâng vêîn àûúåc tön suâng nhû möåt ngûúâi thuöåc "Thïë kyã aánh saáng". Thónh thoaãng Cûúâng vaâo Saâi Goân töí chûác triïín laäm. Coá lêìn, töi àang bêån daåy hoåc thò àûúåc vùn phoâng nhaâ trûúâng chuyïín cho möåt têëm veá maáy bay. Àoá laâ têëm veá cuãa Cûúâng gûãi àïí ruã töi lïn dûå cuöåc triïín laäm cuãa Cûúâng múã úã Àaâ Laåt. Töi coân nhúá àoá laâ möåt ngaây lïî Nö - en, vaâ bûác tranh Thiïëu nûä trong maâu hoa anh àaâo cuãa Cûúâng àûúåc nhiïìu ngûúâi hoãi mua, trong àoá Cûúâng veä möåt khuön mùåt thiïëu nûä tûâ khung cûãa söí cuãa möåt biïåt thûå àang àùm àùæm cuái nhòn xuöëng möåt nuå hoa anh àaâo àêìu muâa. ÚÃ Huïë, Cûúâng coá veä tùång töi bûác Cêìu say trong àoá, nhûäng neát veã nguïåch ngoaåc, chiïëc cêìu Trûúâng Tiïìn nöíi bêåt trïn nïìn maâu gaåch vaâ möåt chêëm àeân maâu vaâng le loái trïn cao, nhû möåt dêëu hiïåu cuãa yá thûác. Coá leä àoá laâ cún say cuãa chuáng töi trong nhûäng àïm lang thang úã Huïë.

ÚÃã Huïë ài lang thang cuäng laâ möåt sinh hoaåt vùn hoáa. Cûúâng luön luön ùn vêån àaâng hoaâng, luác naâo cuäng nhû múái, vaâ thûúâng sang phoâng töi goåi töi ài chúi. Töi mùåc möåt chiïëc veát cuä cuãa anh Àöî cho, aáo khoaác vaâo daâi quaá nûãa vïë, dïåt bùçng súåi len thö, coá leä laâ aáo anh Àöî thûúâng mùåc vaâo ban àïm, luác àûáng chúâ chõ Quyâ úã ga taâu àiïån ngêìm úã Paris. Thónh thoaãng, chuáng töi coân coá Ngö Kha nhêåp boån; Ngö


Kha, vöën laâ thi sô khaá nöíi tiïëng bõ àöång viïn laâm sô quan quên àoaân I àoáng úã Àaâ Nùéng. Thónh thoaãng Ngö Kha ra Huïë nghó pheáp vaâ cuâng ài lang thang vúái chuáng töi.

Chuáng töi thûúâng ra khoãi nhaâ vaâo luác àïm àaä khuya, àûúâng phöë vùæng khöng coá xe cöå, cuäng khöng coá ngûúâi. Chuáng töi thûúâng gheá vaâo cû xaá àaåi hoåc ruã anh Àöî ài chúi; vaâo giúâ êëy chõ Quyâ àaä ài nguã, vaâ anh Àöî coân ngöìi möåt mònh, nhêëm nhaáp ly caâ phï pha loaäng vaâ àoåc truyïån chûúãng Kim Dung. Chuáng töi coi cuöåc ài chúi bùæt àêìu tûâ nhaâ Sún, luác êëy, moåi ngûúâi àaä àöng àuã. Chuáng töi ài theo àûúâng phöë doåc söng Hûúng, keáo sang cêìu Trûúâng Tiïìn vaâ ngöìi úã möåt quaán caâ phï nöíi tiïëng thúâi àoá. Àûúâng vùæng, hai haâng cêy muöëi bïn àûúâng nhû chuåm àêìu vaâo nhau thaânh möåt caái voâm trïn àêìu, vaâ con àûúâng Lï Lúåi nhû daâi thïm ra dûúái aánh àeân àûúâng. Thónh thoaãng trïn àûúâng phöë vùæng chuáng töi coá gùåp nhûäng ngûúâi phu queát àûúâng chúã laá ruång trong nhûäng xe ba gaác vaâ àêíy ài caânh caåch trïn mùåt àûúâng. Ài bïn Sún, töi haát thêìm nhûäng cêu haát cuãa Sún: "Àaåi baác àïm àïm döåi vaâo thaânh phöë. Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi lùæng nghe". Coân Ngö Kha thò àoåc cho chuáng töi nghe baâi thú múái laâm; Kha thñch ngêm thú dûúái nhûäng haâng cêy ban àïm, coân töi thò thñch nghe hïët moåi caái ngoaâi giúâ daåy hoåc. Hònh nhû nhûäng luác àoá chuáng töi múái nhêån thûác àûúåc rùçng con ngûúâi laâ möåt tûå do.

Töi nhúá cêu thú cuãa Ngö Kha laâm trong nhûäng cuöåc lang thang êëy:

Lêìn höìi sinh trïn con taâu cuöëi cuâng

Chung quanh anh phuâ sa caát àoã

Anh hoãi thêìm vïì àúâi mònh

Göî àaá coá buöìn khöng?

Trong nhûäng cuöåc lang thang naây, chuáng töi thûúâng gùåp Bñch. Bñch thûúâng mùåc quêìn aáo Jean, àêìu caåo troåc, vûâa lang thang vûâa huyát saáo, möåt àiïåu nhaåc naâo àoá àang thúâi thûúång trong giúái treã thaânh phöë. Bñch huyát saáo rêët hay, thûúâng tûâ xa nghe tiïëng huyát saáo ngûúâi ta àaä biïët Bñch àang ài lïn. Coá lêìn, töi thêëy Bñch ài böå ngang trûúác nhaâ Sún; khi Bñch bùæt àêìu huyát saáo thò ngûúâi ta àöí ra xem, àûáng kñn hïët caã ban cöng cuãa ngöi chung cû àêìu cêìu.

Ngûúâi ta chïët möåt mònh nïn cuäng söëng möåt mònh. Tûâ àoá, chuáng töi xem nhaâ úã chó laâ möåt núi taåm truá, möåt núi taåm dûâng chên úã coäi àúâi. Chuáng töi, caã ba ngûúâi giöëng nhau, àïìu quan niïåm rùçng nghïå thuêåt chó laâ möåt caách thïë àöëi diïån vúái caái chïët. Tûâ êëy vïì sau, ngûúâi ta khöng coân nghe tiïëng huyát saáo khuya khoùæt cuãa Bñch nûäa. Coá leä vò caã thaânh phöë khöng ai coá thïí huyát saáo hay giöëng nhû Bñch, maâ Bñch thò àaä bõ àiïìu ài quên dõch khöng biïët söëng chïët úã chiïën trûúâng naâo. Khùæp núi àïìu khoái lûãa mõt muâ...


28

Trong nhûäng cuöåc ài chúi àïm höm nhû vêåy, Cûúâng rêët thñch dûâng laåi àoåc möåt myä caãm naâo khöng biïët trïn nhûäng bûác tûúâng rïu phong, dûúái aánh àeân vaâng. Theo ngoán tay cuãa Cûúâng, töi thêëy hiïån ra nhiïìu thûá hònh trïn nïìn gaåch cöí, khi thò möåt mùåt ngûúâi nhòn nghiïng, khi thò con chim àang bay, thaãng hoùåc möåt vaâi ngöi nhaâ thúâ hoang phïë trïn àöìi. Àoá chñnh laâ nguöìn caãm hûáng àñch thûåc cuãa Cûúâng, vaâ thónh thoaãng, têët caã laåi hiïån ra trïn khung vaãi cuãa Cûúâng, dûúái möåt maâu rïu xaám aãm àaåm vaâ sang troång, rêët àûúåc quêìn chuáng hêm möå trong caác phoâng triïín laäm, tûâ àoá baån beâ goåi àuâa laâ tranh sún dêìu cuãa Àinh Cûúâng thuöåc trûúâng phaái "rïu phong".

Coân Sún... Sau nhûäng ngaây àöng vui giûäa baån beâ, giûäa àaám con gaái bay lûúån trong böå caánh rêët möët úã Saâi Goân, Sún laåi quay vïì vúái sûå tônh mõch cuãa muâa thu úã Huïë. Vaâ têët caã khöëi lûúång êm nhaåc phaãn chiïën àöì söå kyá tïn Trõnh Cöng Sún àïìu àûúåc viïët ra tûâ cùn phoâng naây. Nhaåc phaãn chiïën laâ rêët múái àöëi vúái quêìn chuáng caác àö thõ miïìn Nam thúâi bêëy giúâ, trong àoá, àöëi diïån vúái cuöåc chiïën tranh dûä dùçn, ngûúâi ta thêëy möåt khuön mùåt treã mïåt moãi, húâ hûäng, khöng biïët hy voång gò úã tûúng lai...

Chuáng töi ài lang thang trong nhûäng àïm muâa haå, thúm ngaát muâi hûúng ngoåc lan, trong nhûäng khu vûúân töëi, vaâ trïn trúâi nhiïìu mêy trùæng bay. Töi ûúác mú têåp luêån vùn triïët hoåc cuãa töi seä àêìy ùæp hònh aãnh cuãa baån beâ, vaâ caái tûå do phuâ phiïëm cuãa töi seä àûúåc viïët trïn nïìn trúâi xanh trong neát buát cuãa mêy trùæng. Qua nhûäng cuöåc rong chúi trïn thaânh phöë mïën yïu, giöëng nhû nhûäng ngûúâi thúå thuãy tinh, chuáng töi thöíi húi thúã cuãa mònh vaâo chêët nhûåa chai cuãa tû duy, àïí laâm hònh thaânh úã àoá möåt thïë giúái lêëp laánh muön maâu dûúái aánh saáng nghïå thuêåt, möåt thïë giúái tûâ khöng thaânh coá, tûâ khoaãng khùæc thaânh vônh cûãu, hoùåc nhû baâi haát cuãa Sún "Ta nghe àúâi rêët mïnh möng. Trong chên ngûúâi bûúác chêìm chêåm".

Àïm êëy, chuáng töi laåi tiïîn àûa anh Àöî ài quên dõch. Caã anh Àöî vaâ Sún àïìu bõ goåi lñnh vaâo möåt traåi quên naâo àoá úã Àaâ Nùéng vò tham gia möåt phong traâo àoâi hoaâ bònh úã Saâi Goân. Sún àaä uöëng thuöëc xöí, àïí cú thïí mêët quaá nhiïìu nûúác, vaâ do àoá àûúåc hoaän quên dõch. Sau khi ngöìi úã quaán caâ phï, chuáng töi vïì lang thang doåc söng Bïën Ngûå. Anh Àöî xeá naát têëm giêëy goåi lñnh, vaâ nùçm lùn ra nguã dûúái göëc cêy bïn àûúâng. Àêy laâ möåt con àûúâng ven söng coá thaãm coã daây, vaâ hûúng coã àïm khuya thúm laå luâng laâm ngûúâi ta nghô àïën möåt nöîi bònh yïn naâo àoá khöng coá úã àúâi. Khi anh Àöî nguã say, Ngö Kha ài nhùåt àêu àoá nhûäng caánh hoa phûúång vô höìng àem raãi quanh ngûúâi anh, àïí khi anh nguã dêåy, coân laåi dêëu vïët möåt hònh ngûúâi trïn mùåt coã. Chiïìu höm sau, chuáng töi àûa Sún vaâ anh Àöî vaâo traåi Cêy Àiïåp úã Àaâ Nùéng. Khaác vúái tònh traång nheå cên cuãa Sún, anh Àöî bõ chêët àöåc trong thuöëc xöí aãnh hûúãng àïën têm thêìn. Ngûúâi ta phaãi thaã àïí anh vïì, vò anh àaä mêët hïët trñ nhúá, khöng duâng àûúåc vaâo viïåc binh. Trûúác ngaây lïn àûúâng, töi coá viïåc cêìn phaãi lïn Àaâ Laåt, coá yá tòm thùm anh Àöî, àõnh noái vúái anh möåt àiïìu. Töi gùåp anh ài


thú thêín möåt mònh trong rûâng thöng, mùåt ngú ngêín nhû möåt ngûúâi àaä quïn hïët moåi sûå úã àúâi.

Töi àaânh quay vïì Huïë möåt mònh vaâ cuäng khöng tiïån tûâ giaä anh luác ra ài.

Àïm êëy...

Con söng Hûúng tröi trong àïm töëi, ïm àïìm nhû möåt daãi luåa huyïìn. Ngay trong thaânh phöë, thónh thoaãng ngûúâi ta vêîn gùåp möåt vaâi àaám lau sêåy um tuâm, tûúãng nhû chöî buöåc thuyïìn cuãa ngûúâi kyã nûä bïën Têìm Dûúng xûa vaâ chaâng Tû Maä khoác àúâi bùçng doâng nûúác mùæt maâu xanh, nïn bêy giúâ doâng nûúác söng Hûúng xanh thùèm àïën laå luâng. Sau naây, trong nhûäng nùm ài xa chúåt nhúá vïì anh Àöî, khöng hiïíu taåi sao trong têm trñ töi vêîn hiïån ra möåt hònh ngûúâi veä bùçng neát hoa nùçm im trïn coã.

Möåt chiïìu, töi gùåp möåt ngûúâi giao liïn húåp phaáp thöng baáo vúái töi yá kiïën cuãa Thaânh uãy noái rùçng Toaâ laänh sûå Myä úã Huïë àaä bõ thiïu huãy, thïë húåp phaáp cuãa töi vaâ em trai töi àaä hïët; vaâ chuáng töi cêìn ruát "lïn xanh" àïí àûúåc an toaân, traánh sûå nguy hiïím tûâ phña àõch. Ài hay khöng laâ tuyâ boån töi, nhûng phaãi traã lúâi ngay bêy giúâ àïí töí chûác tiïån böë trñ àûúâng dêy. Töi àöìng yá laâ phaãi ài, trúâi àêët röång bao la maâ úã àêy khöng coá möåt chöî dung thên cho anh em töi. Àaä hïët röìi nhûäng cuöåc lang thang vúái baån beâ...

Tûâ chöî truá êín bïn kia söng Bïën Ngûå, töi sang ùn bûäa cúm chiïìu cuöëi cuâng vúái nhaâ Sún. Töi vêîn duy trò nhûäng buöíi daåy keâm vúái em Sún giûäa nhûäng àúåt àêëu tranh cuãa thaânh phöë. Vaâo giúâ hoåc, Thuãy, em cuãa Sún, noái vúái töi rùçng theo lúâi dùån cuãa Ngö Kha, thò quên àöåi cuãa tûúáng Nguyïîn Cao Kyâ seä keáo àaåi quên ra Huïë àïí àaân aáp cuöåc nöíi dêåy. Kha dùån töi haäy tòm möåt núi khaác, lïn Trûúâng Sún cuäng àûúåc, taåm traánh luác tranh töëi tranh saáng cuãa cuöåc tiïën cöng. Theo tin tûác quên baáo cuãa Kha nhêån tûâ àoaån Àaâ Nùéng, thò lûåc lûúång thuãy quên luåc chiïën cuãa Kyâ seä chôa muäi nhoån vaâo nhûäng ngûúâi cuãa phong traâo maâ hoå cho laâ nguy hiïím, ngay tûâ luác hoå àùåt chên àïën Huïë àïí traánh hêåu hoåa. Ngö Kha cuâng vúái chiïën àoaân ly khai cuãa anh seä keáo daâi cuöåc cêìm cûå trïn àeâo Haãi Vên, àïí taåo àiïìu kiïån cho töi ài thoaát. Sau àoá, àún võ cuãa Kha seä vïì baám Lùng Cö àaánh "du kñch". Kha hy voång ñt lêu sau, Kha vaâ töi seä taái ngöå úã möåt hang àaá naâo àoá cuãa Trûúâng Sún.

Öi! Ngö Kha, thùçng baån khùèng khaái cuãa töi! Ngaây töi vïì Huïë, àûúåc tin Kha

àaä bõ àõch thuã tiïu sau Hiïåp àõnh Paris, loâng töi dêëy lïn möåt nöîi àau àúán chûa

tûâng thêëy. Laâm nhû thïí chiïën tranh vêîn chûa àuã aác liïåt àöëi vúái töi! Laâm nhû bêëy

nhiïu nùm khöí vêîn chûa àuã cho töi àaáng vúái tû caách thay mùåt nhûäng baån beâ taåi

ngöi nhaâ naây àïí àûáng vïì phña nhûäng ngûúâi khaáng chiïën.


30

Trong bûäa ùn, töi ngoã lúâi taåm biïåt gia àònh Sún vaâ nhúâ Sún chuyïín lúâi taåm biïåt àïën cha meå töi; töi cêìu mong song thên cöë gùæng baão troång, mai möët àêët nûúác hoaâ bònh, anh em töi laåi vïì...

Taåm biïåt nheá, nhûäng neão àûúâng lang thang töi ài suöët àúâi khöng hïët; taåm biïåt doâng söng àeåp vaâ buöìn vaâ uïí oaãi nhû möåt thiïëu nûä àaâi trang; taåm biïåt con chuöìn chuöìn àêåu lay lùæt trïn ngoån coã may ven söng; taåm biïåt thaânh phöë vúái nhûäng ngöi chuâa yïn tônh nhû úã möåt coäi àúâi naâo khaác. Taåm biïåt ngöi nhaâ vúái tuöíi treã vaâ nhûäng cuöåc lang thang trôu nùång phiïìn muöån cuãa chuáng töi; hïët chiïën tranh töi seä vïì ngöìi àêy,thêåt lêu...

Huïë. 29.10.2000


Trêìn Hûäu Luåc

Trõnh Cöng Sún Toã Tònh Vúái Cuöåc Söëng

"...Töi chó laâ tïn haát rong ài qua miïìn àêët naây àïí haát lïn linh caãm cuãa mònh vïì nhûäng giêëc mú àúâi hû aão...". Trõnh Cöng Sún khöng chó daânh riïng cho nhaåc, maâ coân caã cho tranh vaâ thú nûäa. ÚÃ möåt luác khaác, anh tûå baåch: "Möîi baâi haát cuãa töi laâ möåt lúâi toã tònh vúái cuöåc söëng, möåt lúâi nhùæn nhuã thêìm kñn vïì nhûäng nöîi niïìm tuyïåt voång, vaâ cuäng laâ möåt nöîi loâng tiïëc nuöëi khön nguöi àöëi vúái buöíi chia lòa (möåt ngaây naâo àoá) cuâng mùåt àêët maâ töi àaä möåt thúâi chia xeã nhûäng buöìn vui cuâng moåi ngûúâi". Vaâ coá lêìn "bõ" phoãng vêën, anh noái: "Töi chó viïët lúâi cho nhûäng baâi tònh khuác cuãa töi. Búãi möåt leä àún giaãn laâ töi chó coá nhûäng möëi tònh laäng àaäng, sûúng khoái, hoaân toaân khöng coá gò cuå thïí. Ngaây xûa dûúâng nhû caã thïë hïå cuãa töi laâ nhû vêåy, yïu möåt maái toác, möåt daáng hònh, möîi ngaây chó cêìn nhòn thêëy mùåt nhau, thêëy em qua khung cûãa söí laâ caã ngaây thêëy vui. Coá khi àaåp xe sau lûng em maâ em khöng biïët mònh laâ ai, vêîn thêëy vui nhû thûúâng. Diïîm xûa cuäng laâ möåt loaåi tònh yïu nhû vêåy... ÛÂ, kyâ laå vêåy. Khi àang yïu nhau, nghôa laâ àang maäi yïu, àang àùæm say vúái haånh phuác. Chó àïën khi mêët maát, coân laåi möåt mònh, anh múái tûå àöëi diïån vúái mònh maâ nhêån ra àiïìu trûúác nay anh khöng hïì nhòn thêëy. Cuäng khöng phaãi laâ gùåm nhêëm nöîi àau, maâ laâ nhêån diïån nöîi àau...”.

Ngûúâi "haát rong" êëy cêët tiïëng haát: "Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã", cuäng laâ luác yïu cuöåc söëng, yïu têët caã. Vaâ tûâ àoá caãm xuác thûåc sûå àaä àïën vúái anh, àïën vúái Haäy cûá vui nhû moåi ngaây, Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui, ÚÃã troå, Möåt coäi ài vïì, Àoaá hoa vö thûúâng, Huyïìn thoaåi meå, Quyânh hûúng, Töi tòm töi... Vêng, tònh yïu thò vö cuâng.

Trong baâi haát Töi tòm töi, anh tûå hoãi "Töi laâ ai?" Cêu hoãi khöng chó riïng cho mònh, maâ coân cho möåt vuâng àêët. Laâ ai? "Saâi Goân gaánh gioá trïn vai mûa lêìy löåi. Töi tòm chêåp chuâng dêëu vïët hûúu nai". Laâ ai nûäa? "Trúã laåi hoaá kiïëp rong chúi giûäa núi


32

naây. Phöë phûúâng Saâi Goân nhúá nhúá quïn quïn". Vaâ ai nûäa? "Ài quanh töi tòm hònh boáng xûa quen. Ài ài tòm em cho töi dêëu vïët boáng Phuâ Nam..." Cêu hoãi cûá lùåp ài lùåp laåi, mònh àang söëng àêy nhûng mònh àaä laâ ai trong 300 nùm trûúác. Lúâi thú trong giai àiïåu nhû thïë khöng phaãi chó múái coá trong baâi haát Töi tòm töi, maâ trûúác àoá àaä xuêët hiïån trong nhiïìu baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún. Anh àaä rêët "thi sô", rong chúi chûä nghôa nhû thïë trong thïë giúái êm nhaåc cuãa mònh. Möîi coäi ài vïì àïìu coá àïí laåi dêëu êën. Trõnh Cöng Sún coá caách noái riïng, bùçng lúâi vaâ bùçng nhaåc, noái nhû nhaâ vùn Bûãu yá "Lúâi taách riïng, àoá laâ nhûäng àoaån thú hoùåc laâ truyïån thú têm sûå vïì gioåt mûa, gioåt nùæng, vïì möåt vuâng biïín àêìy ùæp sûå vùæng mùåt..." vaâ "Ta coân chûáng kiïën möåt cöng cuöåc thïí nghiïåm cuãa tiïëng Viïåt trïn nhûäng chùång àûúâng múái cuãa ngön ngûä vúái nhûäng kïët húåp tûâ ngûä taâi hoa, nhûäng goác àöå thu hònh laå lêîm, nhûäng tri giaác daây daån nhiïìu têìng, khaã nùng tûúãng tûúång bay böíng".

Tûâ baâi haát Töi tòm töi trúã vïì hún 30 nùm trûúác, lúâi taách riïng vêîn laâ thú, nhûäng cêu thú, àoaån thú taâi hoa vaâ lay àöång. Àoá laâ neát chêëm phaá, nhûäng hoa gêëm cho soáng nhaåc. Coá thïí "nhùåt" ra nhûäng àoaån thú khaá hoaân chónh.

Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui Choån nhûäng böng hoa vaâ nhûäng nuå cûúâi. Töi nhùåt gioá trúâi múâi em giûä lêëy Àïí mùæt em cûúâi tûåa laá bay

(Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui)

Nhûäng cêu thú luåc baát:

Con chim úã àêåu caânh tre Con caá úã troå trong khe nûúác nguöìn ... Töi nay úã troå trêìn gian Trùm nùm vïì chöën xa xùm cuöëi trúâi.

(ÚÃ troå)

Nhûäng cêu thú böën chûä:

...Nuå cûúâi mong manh

Möåt höìn yïëu àuöëi

Möåt búâ möi thúm

Möåt höìn giêëy múái

(Àoáa hoa vö thûúâng)


Nhûäng cêu thú nùm chûä:

Em ài qua chuyïën àoâ Thêëy con trùng àang nùçm nguã Con söng laâ quaán troå Vaâ trùng tïn laäng du.

(Biïët àêu nguöìn cöåi)

Thú trong nhaåc Trõnh Cöng Sún àaä taåo nïn sùæc thaái, tïn tuöíi cuãa anh.

Khöng phaãi ai cuäng coá thïí hiïíu ngay lúâi thú - ca tûâ cuãa anh, nhûng giai àiïåu

vaâ lúâi thú cûá xoùæn xuyát nhau, maâ àöå "caãm" cûá thêëm dêìn vaâ sau àoá múái hiïíu àûúåc

möåt phêìn tònh yá cuãa anh. Vaâ coá dõp àoåc nhûäng cêu thú riïng leã, hoùåc möåt baâi thú

khaá hoaân chónh cuãa Trõnh Cöng Sún, töi múái caãm nhêån hïët sûå tinh tïë, nheå nhaâng

maâ sêu lùæng, chêëm phaá maâ taâi hoa cuãa anh. Coá ngûúâi noái Trõnh Cöng Sún laâm thú

rêët súám trûúác khi saáng taác baâi haát Ûúát mi. Chùèng cêìn àùåt tïn cho caãm xuác cuãa

mònh, nhûng àoåc Chuâm thú vö àïì cuãa anh in chung trong tuyïín têåp thú Chuát tònh

vúái thûác vaâ nhûäng baâi thú ngùæn cuãa anh àûúåc saáng taác taåi Montreáal (nùm 1992), coá

thïí "nhùåt" ra nhûäng cêu thú thuá võ bêët ngúâ. Núi naây laâ möåt baâi thú tûá tuyïåt:

Chöî em ngöìi ngaây xûa coân êëm lùæm Anh göëi lïn vaâ nguã möåt giêëc daâi Em coá hiïíu àúâi cho em laâ möång Àïí anh vïì cûá tûúãng möåt laâ hai.

Kia laâ möåt baâi thú luåc baát:

Mùåc àúâi ö trûúåc vûâa qua Têëm thên nhoã nhùåt ngûúâi la mùæng ngûúâi Buöìn phiïìn vúä möång àûúâng daâi Ta xin möåt goác ta ngöìi vúái ta.

Nhû àaä coá möåt chöî riïng cho ngûúâi laâm thú - cö àún maâ gêìn guäi quaá:

Àúâi ta nùæng traãi vö búâ Cheán cúm nguyïåt quïë em húâ hûäng sao Mai sau nïëu coá bao giúâ Cheán cúm nguyïåt quïë khöng húâ hûäng àêu.

Vaâ nhên aái caã vúái chñnh mònh:


34

Àûúâng xa moãng möång vö thûúâng Traái tim chúåt tónh, töi nhûúâng nhõn töi.

Möåt baâi thú khaác coá tïn hùèn hoi - Nhû lúâi tûåa - Trõnh Cöng Sún àaä viïët: "Töi ngûúâi thúå nùång nïì vaác nùång nhûäng cuöìng àiïn", vaâ sau àoá giaäi baây: "Coá nhûäng baâi thú viïët vò möåt nöîi mú maâng khöng uêín khuác. Nhûäng baâi thú tuyïåt voång. Nhûäng baâi thú saáng laånh möåt tònh caãm röån raâng trong phuát chöëc. Àûâng nhúá niïìm tuyïåt voång. Haäy nhúá trúâi cao. Mêy vaâ mêy bay trïn bêìu trúâi laäng àaäng. Tònh yïu vaâ gioá. Gioá thöíi mïnh möng möåt cuöåc àúâi. Cuöåc àúâi lêån àêån..." Coá thïí, mai naây ai maâ biïët àûúåc Trõnh Cöng Sún seä ài àêu, vïì àêu? Nhûng nhûäng cêu thú cuãa anh vêîn cûá aám aãnh töi da diïët:

"Coá thïí mai naây khöng coá gò nùång núå vúái trêìm luên cuöåc àúâi gioá haâm oan cûá thöíi, maâ töi ài ài maäi.

Khöng cêìn ai giûä laåi möåt têëc loâng, têëc loâng khöng àaáng kïí, vò coá bao giúâ ai hiïíu roä chuát vö thûúâng vö lûúång cuãa loâng töi".

Nhûäng cêu thú chiïm nghiïåm "Coá thiïn àûúâng caånh nöîi àau", giuáp chuáng ta hiïíu thïm vïì "möåt goác ta ngöìi vúái ta" cuãa Trõnh Cöng Sún - con ngûúâi thi sô trong con ngûúâi nhaåc sô, chêët hoa gêëm trong soáng nhaåc. Möåt coäi riïng nhû thïë àaä heá löå möåt caách àaáng yïu.

Taåp chñ Soáng Nhaåc, Thaáng 9-1998


Phan Haång

"Coäi Ài Vïì"

Cuãa Trõnh Cöng Sún

Töi khöng quen Trõnh Cöng Sún. Thuúã öng öm àaân àïën giûäa àúâi "ngûãa cöí hoát

chúi" trong tû thïë möåt keã daán thên phiïu baåt, töi vêîn coân laâ cêåu hoåc troâ beá nhoã.

Luác êëy tiïëng tùm öng àaä àûúåc nhiïìu ngûúâi biïët àïën. Öng toaã saáng giûäa bêìu trúâi

êm nhaåc vaâo khoaãng nhûäng nùm 1968 bùçng möåt loaåt ca khuác coá võ mùån cuãa muöëi

vaâ sûác noáng cuãa lûãa. Öng goáp phêìn khai sinh doâng nhaåc "phaãn chiïën" cuãa phong

traâo àêëu tranh yïu nûúác úã caác thaânh thõ miïìn Nam. Caãm xuác chuã àaåo trong

nhûäng ca khuác "phaãn chiïën" cuäng giöëng nhû trong saáng taác cuãa nhiïìu sinh viïn,

nhaåc sô khaác, bùæt nguöìn tûâ tinh thêìn dên töåc, lïn aán cuöåc chiïën tranh àêîm maáu

do Myä tiïën haânh vaâ àau xoát cho thên phêån quï hûúng. Nhûng yá tûúãng trong lúâi ca

vaâ tiïët têëu êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laåi coá baãn sùæc riïng, khöng giöëng ai,

khöng tröån lêîn vaâo àêu àûúåc. Cuäng laâ Lûãa nhûng laåi laâ lûãa nguán, cuäng àêìy võ

Mùån nhûng laâ võ mùån cuãa tro rûâng. Vaâ may mùæn hún nhiïìu ngûúâi, buöíi haånh ngöå

tiïìn àõnh giûäa Trõnh Cöng Sún vaâ Khaánh Ly àaä taåo nïn möåt cuöåc "phöëi ngêîu"

tuyïåt vúâi giûäa THANH vaâ Nhaåc - Möåt “Symphonie" àêìy sûác mï hoùåc! Gioång haát

àêìy chêët "ÀÏM" cuãa Khaánh Ly àaä àêíy àûa êm nhaåc cuãa Sún àïën vúái mïnh möng

rûâng nuái vaâ sêu thùèm höìn ngûúâi. Khaánh Ly àaä "haát cho dên sinh töi nghe" nhûäng

ca khuác cuãa Sún trong nhûäng àïm lûãa traåi, úã caác höåi quaán sinh viïn, úã cöng viïn,

úã trïn caác neão àûúâng... nhûäng ca khuác êëy àaä lïn àûúâng, xuöëng àûúâng haâng trùm

bêån, goä nhõp loâng àûúâng, àaánh thûác boáng àïm, àöët àuöëc mùåt trúâi... gêy nhûäng taác


36

àöång têm lyá rêët lúán trong nhêån thûác vaâ tònh caãm cuãa nhiïìu têìng lúáp nhên dên.

Nhiïìu con treã cuäng àaä thuöåc loâng. Nöëi voâng tay lúán, Gia taâi cuãa Meå, Ta phaãi thêëy

mùåt trúâi, Àaåi baác ru àïm, Ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng...

Theo töi, khöng nïn phên chia raåch roâi biïn giúái cuãa doâng nhaåc àêëu tranh vaâ doâng nhaåc tònh ca trong àúâi saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún. Búãi vò rùçng duâ coá bûác xuác, phêîn nöå, dùçn vùåt, àau khöí, yïu thûúng trûúác nhûäng biïën cöë quï hûúng, trûúác thên phêån con ngûúâi, trûúác nhûäng cuöåc tònh mûa nùæng, nhûäng chiïm nghiïåm vïì leä mêët, coân cuãa àúâi söëng... öng vêîn àêíy cho àïën têån cuâng sûå rung caãm traái tim vaâ yá thûác traách nhiïåm cuãa ngûúâi nghïå sô. Mùåt khaác, chuáng ta cuäng nhêån thêëy rùçng "ngön ngûä êm nhaåc" cuãa Trõnh Cöng Sún gêìn nhû bao giúâ cuäng mang tñnh triïët lyá àaä biïën thaânh möåt phêìn maáu thõt trong caác chónh thïí vùn baãn - nhaåc. Nhûng, öng khöng lyá luêån vïì Triïët hoåc maâ chñnh Triïët hoåc àaä hoaâ tan möåt caách tûå nhiïn trong tû duy, möîi ca tûâ, möîi êm àiïåu cuãa taác phêím. Möåt lêìn, úã àêu àoá, öng àaä noái: "Ngoaâi sûå tû duy vïì taác phêím, vïì àïì taâi, coân phaãi taåo cho mònh möåt nïìn taãng vïì triïët hoåc. Chñnh tûâ àêy maâ trong taác phêím múái coá àûúåc sûå sêu sùæc cêìn thiïët..." Nïìn taãng triïët hoåc trong êm nhaåc Trõnh Cöng Sún phaãng phêët maâu sùæc têm linh cuãa phaái Thiïìn Töng, nhêët laâ nhûäng ca khuác öng saáng taác khi sùæp bûúác vaâo caái tuöíi "Nhi bêët hoùåc". Tûâ àêy, ta àaä coá thïí nghe ra trong möîi lúâi ca, möîi êm thanh muâi võ thanh tao cuãa cheâ Long Tónh, hûúng thúm quyïën ruä thêm trêìm cuãa hoa Chêu Lan vaâ caã nöîi buöìn àêìy chêët thú cuãa möåt muâa Thu sùæp tûâ biïåt.

Töi biïët Trõnh Cöng Sún coá nhiïìu nöîi buöìn, kïí caã nöîi buöìn cuãa sûå nöíi tiïëng! Tuy nhiïn may maâ nhúâ cùn cú, têm àaåo, baãn lônh vaâ trònh àöå "tu chûáng" öng múái coá thïí hoáa giaãi nhûäng hïå luåy nhên sinh àïí biïën thaânh “chiïëc laá coã. Ngöìi haát ca rêët tûå do”... vaâ àaä tòm ra Möåt coäi ài vïì cho thanh thaãn àúâi öng.

Hún 600 ca khuác bao thêëu gêìn nhû troån goái nhûäng cuöåc höåi heâ trêìn thïë, nhûäng buöíi lïî cêìu kinh; nhûäng thùng trêìm lõch sûã, nhûäng cöëc rûúåu ngoåt ngaâo vaâ àùæng chaát cuãa tònh aái; nhûäng àoaá phuâ dung; nhûäng cuöåc rong chúi kyâ thuá cuãa trñ tûúãng; nhûäng khoaãnh khùæc haånh phuác; nhûäng nhõp àêåp... thúâi gian... Nhûng coá möåt "Tònh yïu lúán" sêu lùæng vaâ baâng baåc úã rêët nhiïìu ca khuác nhû Trõnh Cöng Sún thuá nhêån trong bùng nhaåc Ru tònh: Huïë thên yïu, quï quaán àúâi öng vêîn luön luön laâ Coäi ài vïì cuãa àûáa con xa xûá.

Rêët nhiïìu ca khuác öng khai sinh úã Huïë trïn nhûäng con àûúâng soãi àaá àïën moân veåt goát giaây hoùåc trïn cùn gaác troå bïn àûúâng Toaâ Töíng vaâ nhiïìu ca khuác tuy khöng ra àúâi úã Huïë nhûng nhûäng êën tûúång, hoaâi niïåm, liïn tûúãng cuãa möåt thúâi


vêîn gúåi múã trong tiïìm thûác öng boáng hònh khoái sûúng cuãa Huïë. Öng xa Huïë dïî chûâng àaä hún 15 nùm tñnh tûâ caái möëc giaãi phoáng nhûng töi tin chùæc rùçng tònh öng maäi tú vûúng cuâng Huïë vò Huïë laâ "goác têm linh" cho nhûäng chuyïën ài vïì. Coân riïng töi, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún trúã thaânh Coäi ài vïì cho töi sau nhûäng thaáng ngaây nùæng noã mïåt nhoaâi hay sau nhûäng troâ thõ phi vö nghôa! Töi àaä thaã loâng töi àïën vúái: Khoái trúâi mïnh möng; Àoaá hoa vö thûúâng; Àûâng tuyïåt voång; Hoa vaâng mêëy àöå; Nhúá muâa thu Haâ Nöåi; Huyïìn thoaåi Meå; Haå trùæng... nhû möåt sûå höåi ngöå khoá chia ly.

Vaâ cuäng thêåt khoá maâ tûúãng tûúång rùçng trong khu vûúân êm nhaåc Viïåt Nam muön hònh muön sùæc laåi thiïëu vùæng möåt khoaãng trûng baây êm nhaåc Trõnh Cöng Sún, vò rùçng àaä coá quaá nhiïìu Ca khuác - Thú cuãa Trõnh Cöng Sún beán rïî trong haâng triïåu traái tim mêët röìi!

Vêng, ngay tûå thên êm nhaåc cuäng àaä laâ Möåt coäi ài vïì cho àúâi söëng tinh thêìn cuãa con ngûúâi.


38

Khaánh Ly

Bïn Àúâi Hiu Quaånh

ÚÃ àêu vaâ bao giúâ cuäng vêåy, möîi khi nghe tiïëng anh noái cûúâi, töi àïìu caãm thêëy yïn têm vö cuâng... "Ö, Mai haã, coá qua khöng?" Töi cûúâi..."Em cuäng chûa biïët tñnh sao, àïí xem àaä nghe anh...". Miïång thò noái vêåy, saáng höm sau töi àaä coá mùåt úã phi trûúâng. Chuyïën bay cêët caánh luác 7 giúâ saáng.

Trúâi luác àoá àaä sang thaáng 4. Tuyïët vêîn phuã trùæng xoáa hai bïn àûúâng tûâ phi trûúâng vïì nhaâ. Hònh nhû caái gò vaâo luác sùæp hïët cuäng maånh meä thïm, nhû aánh lûãa, nhû cún nùæng, nhû mûa döng, nhû tònh yïu - röìi múái chõu dûát hùèn, múái chõu buöng tay chêëp nhêån. Cuäng may töi chuêín bõ aáo laånh àêìy àuã, vêåy maâ cuäng khöng traánh khoãi nhûäng xuyát xoa. Töi ài thùèng lïn lêìu, roán reán bûúác vaâo phoâng. Anh àang nguã. Giêëc nguã buöíi chiïìu. Khuön mùåt gêìy, xûúng xûúng goác caånh. Caái kñnh goång vên vên nhû àöìi möìi àïí trïn baân àêìu giûúâng. Anh gêìy quaá. Töi bûúác laåi gêìn anh hún. Rêët nheå nhaâng töi cuái xuöëng, nhòn saát mùåt anh. Töi khöng nghe húi thúã cuãa chñnh mònh. Tûå dûng töi muöën hön lïn traán anh. Töi khöng laâm thïë. Töi muöën nùæm lêëy baân tay rêët gêìy coá nhûäng ngoán thon daâi, àùåt trïn ngûåc. Töi khöng laâm thïë. Vaâ cuäng rêët nheå nhaâng nhû khi bûúác vaâo, töi ra ngoaâi phoâng khaách ngöìi noái chuyïån vúái Têm, Tõnh vaâ anh Thñch.

Anh bûúác ra, tay vuöët toác, tay chó töi... "A, túái röìi aâ. Túái höìi naâo vêåy..." Gioång anh khöng hïì coá chuát ngaåc nhiïn, laâm nhû caái chuyïån töi àïën, anh àaä biïët. Ngaây xûa cuäng thïë. Chuáng töi öm choaâng lêëy nhau, vaâ àïën luác naây töi múái caãm nhêån rùçng chuáng töi thûåc sûå coá nhau. Khöng phaãi trong möåt giêëc mú keáo daâi 17 nùm. Têët caã chuáng töi ngöìi bïn nhau. Hònh nhû chûa bao giúâ chuáng töi noái vúái nhau nhiïìu duâ úã bêët cûá möåt àïì taâi, möåt laänh vûåc naâo. Hònh nhû chuáng töi coá caách noái


maâ chó hai chuáng töi hiïíu àûúåc. Möåt caách noái úã böën con mùæt im lùång. Cuäng coá luác, caã hai chuáng töi bõ löi cuöën vaâo cêu chuyïån vui cuãa moåi ngûúâi. Nhûng àoá laâ nhûäng àiïìu hoaân toaân khöng dñnh lñu, liïn quan àïën nhûäng àiïìu thûåc sûå chuáng töi muöën noái vúái nhau. Têët caã nhûäng àiïìu cêìn noái, chñnh laâ nhûäng àiïìu khöng bao giúâ noái ra bùçng lúâi.

Buöíi chiïìu tuyïët rúi kñn mùåt höì, chuáng töi ài bïn caånh haâng cêy àêìy hoa. Hoa tuyïët. Noái chuyïån bêng quú, khöng gò roä raâng àûúåc àùåt ra, khöng coá gò thùæc mùæc, khöng coá khoaãng caách 17 nùm àïí phaãi ngúä ngaâng. Töi ngúä nhû vûâa tûâ Saâi Goân ra Huïë thùm anh. Anh tûâ Huïë vaâo Saâi Goân. Chuáng töi uöëng caâ phï taåi La Pagode. Töi tûúãng seä coá nhiïìu àiïìu àïí hai anh em noái vúái nhau. Nhûng caã hai àïìu khöng noái gò caã.

Bao nhiïu ngaây thaáng àaä ài qua giûäa chuáng töi. Anh vêîn khöng bao giúâ thay àöíi. Töi cuäng thïë. Caã hai khöng coá nhûäng thùæc mùæc vïì àúâi söëng cuãa nhau búãi 30 nùm trûúác àaä khöng hoãi thò 30 nùm sau cuäng khöng hoãi... Töi quyá nhûäng giêy phuát úã bïn anh vaâ töi nghô anh seä noái vúái töi àiïìu cêìn noái, nïëu coá. Anh im lùång cuäng coá thïí vò nhûäng àiïìu anh nghô, anh muöën, khöng coân cêìn thiïët àïí phaãi noái ra.

Trong möåt cùn phoâng, khöng phaãi bïn caånh söng Hûúng maâ úã ngay giûäa loâng

thaânh phöë Montreáal. Bïn ngoaâi tuyïët rúi, chuáng töi ngöìi vúái nhau, nhûäng ngûúâi

baån cuä. Haát laåi nhûäng baâi haát ngaây xûa. Hoùåc nhûäng tònh ca múái. Möîi ngûúâi möåt

ly rûúåu, khoái thuöëc muâ mõt, möîi ngûúâi ngöìi saát nhau trïn chiïëc thaãm, trûúác loâ

sûúãi... Khöng ai caãm thêëy laånh. Khöng chuát laånh leäo naâo giûäa chuáng töi trong cùn

phoâng nhoã... Anh haát ài. Khöng, Mai haát ài. Giang haát ài. Mai ngêm thú ài...

"Maâ sao giêëc nguã khöng daâi. Maâ àïm khöng ngùæn maâ trúâi cûá mûa. ÚÃ àêy töi söëng nhû thûâa. Cöë àem men rûúåu têím vûâa loâng nhau". (Nguyïîn Bñnh).

Cuäng muâa àöng, möåt àïm naâo àoá, 1974 úã nhaâ anh chõ Lïî, úã Huïë. Ngöi biïåt

thûå bïn caånh söng Hûúng. Ngoaâi trúâi cuäng töëi vaâ laånh nhû àïm nay. Muâa àöng úã

Huïë. Chuáng töi cuâng ngöìi bïn nhau nhû höm nay. Luác àoá, töi vûâa 30 tuöíi. Toác vêîn

coân xanh. Loâng coân tha thiïët yïu àúâi söëng. Möåt buöíi saáng töi böîng thêëy mùåt trúâi

lïn cuâng töi vaâ biïín caã. Nûúác mùæt töi tuön nhû mûa. Töi nhúá muâa àöng úã Huïë,

chñnh Huïë cho töi húi thúã.

Bêy giúâ laâ cuöëi àöng. Nhûäng böng tuyïët bay trong chiïìu, àêåu trïn nhûäng caânh cêy truåi laá, gêìy guöåc. Chuáng töi ài bïn nhau. Tia nùæng dõu daâng àêåu trïn


40

nhûäng böng hoa nhoã beá, lêëp laánh têëm thaãm dêìy trùæng tinh, chó coá vïët chên beá nhoã cuãa nhûäng chuá soác nghõch ngúåm chaåy túái ùn nhûäng haåt bùæp rang nöí bung maâ anh liïång ra àïí duå chuáng laåi gêìn. Anh cûúâi vui, aánh mùæt long lanh theo doäi. Töi ñt thêëy anh cûúâi maâ cuäng khöng bao giúâ thêëy anh toã veã buöìn baä.

Chuáng töi tòm àïën möåt thên cêy lúán, möåt nûãa ngêåp dûúái tuyïët, ngöìi nghó chên. Tuyïët vêîn rúi. Chó coá hai chuáng töi giûäa möåt vuâng trùæng mïnh möng yïn lùång. Chùèng leä khöng coá gò àïí noái, khöng coân gò àaáng noái sau mûúâi mêëy nùm vùæng nhau? Coá chûá. Anh àaä noái, khöng phaãi vúái riïng töi, maâ úã nhûäng baâi haát. Töi àaä nghe vaâ hiïíu tûâ àoá... "Coá àûúâng xa maâ gioá chiïìu quaånh queä. Coá höìn ai àang nheâ nheå sêìu lïn... Töi laâ ai maâ coân khi dêëu lïå. Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë. Töi laâ ai. Laâ ai. Laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây... Con diïìu bay maâ linh höìn laånh leäo. Con diïìu rúi cho vûåc thùèm buöìn theo..."

Töi böîng thûúng anh thïm vaâ caâng quyá troång nhûäng giêy phuát bïn anh. Cuäng vöåi vaâng, ngùæn nguãi nhû nhûäng lêìn töi gheá Huïë. Tuy nhiïn, töi nghô, nhû thïë coá leä töët hún. Búãi vò nhûäng àiïìu nhû thïë àaä cho töi caái caãm tûúãng laâ khöng hïì bao giúâ giûäa chuáng töi coá caái khoaãng caách 17 nùm. Laá vêîn rúi trïn löëi chuáng töi ài. Nhûäng khoám hoa nùæng vêîn lêëp laánh trïn àûúâng chuáng töi ài. Têët caã vêîn coân rûåc rúä.

Quay vïì cùn phoâng nhoã. aánh lûãa nhû höìng thïm, êëm aáp thïm bïn ly rûúåu maâu höí phaách, cay nöìng. Cúãi aáo laånh ra, tröng anh gêìy hún xûa nhiïìu, song so vúái lêìn gùåp nhau úã Paris 1989, anh coá veã khoeã hún. Bïn caånh anh laâ Hoaâng Xuên Giang cuãa quaán Vùn ngaây xûa. Giang àaä coá vúå, con gaái lúán röìi. Hoaâng Xuên Sún cuäng àuâm àïì möåt gaánh thï nhi nùång trôu hai vai. Phaåm Nhuêån to beáo hún xûa, vui veã cûúâi noái öìn aâo bïn caånh Hoaâng Xuên Sún nhoã nheå thû sinh. Hoaâng Xuên Giang vaåm vúä khoeã maånh nhû loaâi cêy hoang trong rûâng giaâ vaâ anh, anh mong manh vaâ thêåt àùçm thùæm. Nhòn quanh, töi thêëy nhû mònh àang söëng trong thêìn thoaåi 20 nùm laâ àêy. Chó úã möåt buöíi chiïìu cuöëi àöng taåi thaânh phöë Montreal. Coân ai nûäa nhó? Chùæc chùæn laâ coân thiïëu möåt vaâi ngûúâi. Trong töi, möåt thoaáng ngêåm nguâi.

Chuáng töi chia tay nhau, dûúái aánh àeân àûúâng vaâng voåt, trûúác cûãa nhaâ anh Quïë. Mai gùåp laåi. Anh vaâ töi trúã vïì nhaâ Têm. Nöîi vui laâm töi khoá nguã nhû ngaây xûa sau möîi buöíi haát, chuáng töi thûúâng ngöìi laåi vúái nhau, chia cho caån niïìm vui coân soát laåi. Nhûäng niïìm vui khöng thïí àïí vung vaäi, boã phñ. Phaãi uöëng hïët, nuöët hïët vaâo loâng. Chuáng töi àaä söëng bùçng nhûäng niïìm vui khöng nhiïìu trong àúâi. Töi tûå cho mònh laâ caái boáng cuãa anh vaâ cuäng àûúåc hûúãng niïìm vui àoá.

Töi múã cûãa phoâng rêët nheå. Anh àaä nguã yïn. Chöî töi nùçm caách chöî anh möåt saãi tay. Töi kheä nùçm xuöëng, keáo mïìn lïn, nhùæm mùæt döî giêëc nguã. Töi nghô laát nûäa


àêy, khi mùåt trúâi lïn trïn thaânh phöë naây, khi töi thûác dêåy, töi seä nhòn thêëy anh. Töi vêîn bay ngoaâi cûãa söí nhûng ngaây seä àeåp.

Anh dêåy rêët súám vaâ viïåc laâm àêìu tiïn trong ngaây cuãa anh laâ ra khoãi nhaâ. Tòm àïën möåt quaán caâ phï, ngöìi àoá huát thuöëc vaâ nhòn ngûúâi qua laåi trïn àûúâng phöë... "Phaãi nhòn thêëy moåi ngûúâi, möåt ngaây khöng thêëy ai, buöìn dïî súå". Töi nhòn anh cûúâi khöng noái. Caái nhòn vaâ nuå cûúâi laâ cêu traã lúâi. Ngaây xûa anh cuäng thïë. Chuáng töi cuâng nhau xuöëng phöë. Vêîn im lùång ài bïn nhau vúái nöîi hên hoan haånh phuác khöng thaânh tiïëng... "Möîi ngaây töi choån àûúâng mònh ài. Àûúâng àïën anh em, àûúâng àïën baån beâ. Töi choån núi naây cuâng nhau ca haát. Àïí thêëy tiïëng cûúâi röån raä bay..."

Àoá laâ nhûäng àiïìu rêët thêåt thaâ anh àaä noái, àaä laâm, àïí sau cuâng... "Töi chúåt biïët rùçng vò sao töi söëng, vò àêët nûúác naây cêìn möåt traái tim. Vaâ nhû thïë töi àïën trong cuöåc àúâi. Vaâ nhû thïë töi söëng vui tûâng ngaây. Àaä yïu àúâi bùçng traái tim cuãa töi..."

Töi thêëy anh yïu àúâi thûåc sûå. Anh cûúâi vúái öng Phaåm Duy, öng Trêìm Tûã Thiïng, öng Duy Khaánh vaâ caác baån qua àiïån thoaåi. Anh haát vaâ chó cho töi, cùæt nghôa cho töi nhûäng baâi haát múái..."Nhúá àûâng coá haát nhû traã baâi nheá...". Gioång anh haát khoeã hún lêìn gùåp úã Paris..."Thöi anh haát ài, anh haát hay... hún em". Anh cûúâi, mùæt anh cuäng cûúâi..."Anh bao giúâ cuäng haát hay hún Mai"...

Töi böìi höìi nhúá laåi nhûäng ngaây thaáng cuãa nùm 1967. Chuáng töi nhûäng ngûúâi baån ngheâo àïën vúái nhau, gùæn boá khöng ngúâ. Gia àònh anh giêìu, gia àònh Hoaâng Xuên Sún, Hoaâng Xuên Giang cuäng giêìu, nhûng caá nhên chuáng töi àïìu ngheâo. Möåt àôa cúm chia hai, möåt àiïëu thuöëc cuâng huát, möåt ly caâ phï cuâng uöëng. Chia nhau nùçm nguã trïn nhûäng túâ baáo nhêìu naát traãi dûúái àêët. Tònh baån, tònh anh em nêíy mêìm úã àoá. Quaán Vùn, caái tïn quaán dïî nhúá vaâ dïî thûúng, moåc lïn chú vú giûäa loâng Saâi Goân trùm ngaân maâu sùæc. Maái bùçng laá, vaâ nhûäng têëm vaán eáp hû bïí, àûúåc gheáp laåi, nhoã hún caái bïëp úã àêy, chó daânh laâm chöî pha caâ phï. Möîi ngûúâi túái tuyâ tiïån tòm chöî ngöìi trïn caái nïìn xi mùng boã tröëng ngöín ngang gaåch vuån vaâ coã daåi. Àoá laâ núi gùåp gúä àeåp àeä nhêët cuãa möåt thúâi töi coân treã.

Chuáng töi khöng hïì biïët... ngoaâi trúâi coá gò vui. Chuáng töi khöng cêìn biïët vò

niïìm vui àaä coá. Rêët àún sú maâ thùæm thiïët khöng rúâi. Àïën vúái nhau qua sûå run ruãi

cuãa àõnh mïånh. Khöng thïì thöët, khöng hûáa heån. Àïën vaâ ngöìi vúái nhau. Möåt lêìn

röìi thò coá nghôa laâ maäi maäi. Giang àoá, Sún àoá, Nhuêån àoá, Thao àoá, anh vaâ töi... tûâ

nhûäng ngaây lùn loác àoá cho àïën bêy giúâ vêîn khöng dúâi àöíi. Qua nhûäng baâi haát cuãa


42

anh, sûå kïët húåp nhûäng ngûúâi treã thêåt khñt khao, vûâa vùån. Ai àïën cuäng àûúåc, ai ài

cuäng àûúåc...

"Em theo àúâi cúm aáo. Mai ra phöë xön xao. Bao nhiïu ngaây yïu dêëu tan theo...".

Kyã niïåm lêìn Khaánh Ly gùåp laåi Trõnh Cöng Sún taåi Montreal


Khaánh Ly

Xin Cho Möåt Àúâi...

.... Hún 30 nùm khöng coân cuâng nhau ngöìi haát ca. 25 nùm xa lòa cö quaånh. Bao nhiïu cay àùæng bïí dêu khöng khiïën loâng töi phai múâ, nhûäng dêëu êën töët àeåp àaä àïí laåi maãnh àêët nhiïìu bêët haånh khöí àau. Quï hûúng thò bao giúâ cuäng thïë. Nhûäng àúâi ngûúâi, nhûäng con àûúâng, nhûäng goác phöë, nhûäng doâng söng, nhûäng khuön mùåt, nhûäng nuå cûúâi dûúâng nhû àaä biïën daång. Àiïìu coân laåi, phaãi chùng laâ nhûäng ûúác mú àêu àoá trong traái tim moåi ngûúâi. Anh gêìy hún xûa, tûúãng nhû chùèng coân coá thïí gêìy hún nûäa. Anh trêìm lùång nhû tûúång àaá. AÁnh mùæt xa vùæng. Nuå cûúâi vu vú khiïën töi àau loâng. Sao anh khöng khoác ài. Nûúác mùæt coá khi thay àûúåc cho bao nhiïu àiïìu muöën noái. Vêîn nhûäng ngûúâi em gaái xûa, nay àaä thaânh thiïëu phuå, úã quanh anh. Khöng coân phaãi laâ nhûäng phuát sum vêìy haånh phuác. Chùèng coá gò, chùèng coá ai lêëp àêìy nöîi àún leã trong anh. Öi, laâm sao traã laåi cho anh, cho töi, cho chuáng töi nhûäng thaáng ngaây àaä mêët... Ngûúâi quen biïët cuä lêìn lûúåt vùæng xa vaâ seä chùèng coân bao lêu nûäa, töi cuäng seä rong chúi möåt núi naâo àoá. Seä chùèng coân gò. Seä chùèng coân ai tûâng ngaây, ngöìi thûúng tiïëc. Kyã niïåm seä taân phai, mêët huát nhû chûa bao giúâ xaãy ra, nhû möåt àiïìu khöng coá thêåt, nhû huyïìn thoaåi... möåt ngaây naâo, anh baão töi... Huyïìn thoaåi laâ àiïìu khöng coá thêåt...

Ngaây àoá... ngaây àoá chuáng töi coân treã vaâ rêët gùæn boá. Coá ai trong chuáng töi nghô rùçng coá möåt ngaây naâo àoá laåi phaãi thûúng nhúá nhau tûâng phuát giêy. Tuy vêåy, bùçng caách naâo àoá, chuáng töi vêîn úã trong trñ nhúá cuãa moåi ngûúâi, nhû ngaây àêìu ngöìi vúái nhau, vaâo àúâi nhau bùçng nhûäng baãn tònh ca. Höìn xa röìi, ngûúâi ta coân coá thïí söëng àûúåc khöng? Traái tim ngûâng àêåp röìi, ngûúâi ta coá thïí naâo khöng chïët? Chuáng töi àaä àïën vúái nhau möåt lêìn. Chó möåt lêìn nhûng xin àuã cho möåt àúâi...

Taåp Chñ Vùn nghïå, söë 1.2000


44

Nguyïîn Troång Taåo

Chuyïån Laå Trong

Tònh Sûã Trõnh Cöng Sún

Dûúâng nhû coá nhiïìu ngûúâi tònh ngang qua êm nhaåc Trõnh Cöng Sún. Coá ngûúâi baån thên cuãa anh tïn laâ Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng tûâng noái chùæc chùæn rùçng: “Möîi ngûúâi àaân baâ ài qua àúâi Sún àïìu àïí laåi möåt baâi haát”. Àoá cuäng laâ chuyïån thûúâng tònh àöëi vúái ngûúâi nghïå sô, huöëng höì laåi laâ nghïå sô àa sêìu, àa caãm, àa taâi nhû Sún. Ngûúâi tònh cuãa anh khi coá tïn laâ Diïîm (Diïîm xûa): “Chiïìu nay coân mûa sao em khöng laåi”, khi coá tïn laâ Nguyïåt (Nguyïåt ca): “Tûâ khi trùng laâ Nguyïåt, àeân thùæp saáng trong töi. Tûâ khi em laâ Nguyïåt cho töi boáng maát thêåt laâ. Tûâ em thöi laâ Nguyïåt, coi nhû phuát àoá tònh cú â”, khi coá tïn laâ Quyânh (hay laâ Hûúng?): “Ta mang cho em möåt àoáa Quyânh. Quyânh thúm hay möi em thúm” (Quyânh Hûúng); khi coá tïn laâ Tûúâng Vi: Àïm thêëy ta laâ thaác àöí, v.v... Nhûäng ngûúâi tònh nhû thïë hiïån lïn thêåt àeåp, thêåt buöìn trong lúâi thú vaâ êm nhaåc cuãa Sún, àïí röìi hún möåt lêìn anh phaãi thöët lïn xao xuyïën, böìi höìi rùçng: “Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã. Öi nhûäng doâng söng nhoã, lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa”...

Tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún möåt thúâi gùæn liïìn vúái tïn tuöíi ngûúâi àeåp Khaánh Ly, ngûúâi ca sô coá möåt gioång haát liïu trai trong ca khuác cuãa Sún. Ai àaä nghe bùng Sún ca 7 hùèn khöng bao giúâ quïn, vaâ buöåc phaãi nghô rùçng, nïëu khöng coá möåt tònh yïu thêåt nöìng chaáy giûäa nhaåc sô vaâ ca sô thò khöng thïí coá möåt sûå kïët húåp tuyïåt vúâi àïën thïë. Nhûng giûäa hoå coá möåt tònh yïu ngoaâi cuöåc àúâi hay khöng thò khöng ai daám khùèng àõnh. Coá lêìn töi hoãi Trõnh Cöng Sún vïì àiïìu àoá, nhûng anh chó cûúâi vaâ haát: “AÁo xûa duâ nhêìu, cuäng xin baåc àêìu goåi maäi tïn nhau”. Coân Khaánh Ly thò 13 nùm


sau cuöåc “di taãn 1975” àaä viïët trïn möåt túâ baáo úã Myä, thöí löå rùçng; “Töi yïu Huïë búãi tûâ Huïë töi múái biïët thïë naâo laâ tònh yïu. Töi khöng muöën nhùæc àïën nhûäng àiïìu àaä àûúåc viïët quaá nhiïìu vïì möåt núi chöën. Töi chó muöën viïët vïì “Huïë cuãa riïng töi”, vaâ nhû vêåy cuäng coá nghôa laâ múã ra caánh cûãa cuãa kyã niïåm, cuãa nhûäng dùçn vùåt aám aãnh töi suöët 13 nùm qua. Mûúâi ba nùm trûúác àaä khöng thaânh, khöng noái, thò bêy giúâ leä ra caâng khöng nïn noái. Búãi duâ coá thïm 100 nùm nûäa, “hai maái àêìu xanh giúâ àaä baåc” cuäng chùèng coân bao giúâ gùåp laåi nhau. Nïëu coá chùng nûäa thò cuäng laâ kiïëp sau. Nhûng “tònh tûúãng àaä yïn maâ têm coân àöång voång”. Thò ra 13 nùm vúái töi vêîn coân laâ cún möång. Chûa thoaát ra àûúåc. Khöng thoaát ra àûúåc. Khöng muöën thoaát ra. Coân cöë gùæng bao che, tûå lûâa döëi mònh cuäng chó laâ möåt cún möång. Àïm seä qua, möång seä taân. Ta seä tónh. Thêëy toác vêîn xanh vúái lúâi dùån xûa: “Qua àeâo Haãi Vên, nhúá cöåt toác, keão gioá bay nghe em!” Khaánh Ly àaä coá gia àònh riïng. Gêìn àêy coá dõp vïì laåi Saâi Goân, vaâ sûå gùåp laåi Trõnh Cöng Sún nhû möåt hoaâi nhúá vïì thúâi tuyïåt àeåp ngaây xûa.

Sau naây, coá möåt söë ca sô àaä choån nhaåc sô Trõnh Cöng Sún cho gioång haát cuãa mònh nhû cö Böëng - Höìng Nhung, Cêím Vên, Thuây Dung v.v... vaâ nhû Sún thûúâng noái, nhûäng gioång haát múái êëy àaä laâm cho êm nhaåc cuãa anh treã laåi.

Möåt àiïìu laå laâ möåt nghïå sô taâi hoa nhû Trõnh Cöng Sún maâ hún 60 nùm vêîn chó söëng àöåc thên. Coá ngûúâi cho anh laâ lêåp dõ. Coá ngûúâi baão anh chuã trûúng nhû vêåy àïí hiïën troån àúâi cho nghïå thuêåt. Chó coá mêëy ngûúâi baån thên thúâi treã cuãa Trõnh Cöng Sún laâ biïët roä hún ai hïët. Hoå noái rùçng, Trõnh Cöng Sún àaä tûâng... cûúái vúå.

Àêëy laâ möåt cêu chuyïån laå coá thêåt. Töi coá hoãi Trõnh Cöng Sún vïì chuyïån àoá vaâ anh thuá nhêån rùçng, lïî cûúái cuãa anh vaâ Thanh Thuáy àûúåc töí chûác rêët àún giaãn taåi möåt nhaâ haâng sang troång phña sau Nhaâ haát Lúán Saâi Goân cuöëi nùm 1964. Ngoaâi cö dêu vaâ chuá rïí, khaách chó múâi coá hai ngûúâi laâ hoåa sô Trõnh Cung vaâ hoaå sô Àinh Cûúâng - hai ngûúâi baån rêët thên thiïët cuãa anh cho àïën cuöëi àúâi. Thanh Thuáy laâ möåt vuä nûä ngûúâi göëc Hoa, àeåp nöíi tiïëng luác bêëy giúâ. Ngûúâi ta thûúâng goåi cö laâ Thanh Thuáy Taâu, hoùåc Hoa Cûng. Cö laâm vuä nûä úã nhaâ haâng Catinat, núi Sún thûúâng lui túái, vaâ tònh yïu àaä núã ra giûäa hai ngûúâi.

Nhaâ vùn Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng cuäng kïí laåi vúái töi rùçng, trong möåt cuöåc troâ chuyïån vúái Trõnh Cung vïì nhûäng ngûúâi yïu “toaân noái gioång Bùæc” cuãa Sún, anh múái biïët coá chuyïån naây. Hai anh keáo àïën Quaán Trõnh tòm Sún àïí “höìi ûác vïì lïî cûúái” kyâ laå àoá. Àêëy laâ möåt buöíi töëi àeåp trúâi, tiïåc cûúái àaä àûúåc baây trïn möåt caái baân úã ngoaâi sên coã. Trïn baân thùæp nïën. Thanh Thuáy mùåc aáo àêìm trùæng nhaãy tung


46

tùng trïn thïìm. Trõnh Cöng Sún rêët vui, noái vúái Trõnh Cung vaâ Àinh Cûúâng: “Nhñ nhaãnh nhû möåt con chim”. Tiïåc àïën nûãa chûâng thò nïën tùæt. Hai ngûúâi baån nhùæm mùæt laåi àïí Sún àeo nhêîn cho cö dêu (àêy laâ chiïëc nhêîn maâ Trõnh Cung vaâ Àinh Cûúâng goáp tiïìn mua chung àïí mûâng lïî cûúái cuãa baån). “Möåt gioåt nûúác noáng boãng rúi xuöëng lûng baân tay laâm Sún suyát co tay laåi. Àêëy chñnh laâ gioåt lïå cuãa Thanh Thuyá”. Trõnh Cöng Sún nhúá laåi, vaâ anh noái rùçng: “Sún khöng bao giúâ quïn gioåt nûúác mùæt haånh phuác cuãa ngûúâi àeåp rúi xuöëng àaám cûúái cuãa àúâi mònh”. Àïm höm àoá, Trõnh Cung vaâ Àinh Cûúâng àûa cö dêu chuá rïí vïì phoâng tên hön laâ phoâng riïng cuãa Thanh Thuáy. Àïën cûãa phoâng thò hai anh quay vïì. Nhûng ài àûúåc möåt quaäng khaá xa thò hoå chúåt nghe tiïëng giaây loác coác àuöíi theo sau lûng mònh. Hai ngûúâi ngoaãnh laåi nhòn, hoáa ra ngûúâi àuöíi theo laåi chñnh laâ chuá rïí Trõnh Cöng Sún! Sún vûâa thúã höín hïín vûâa thanh minh:

- Böîng dûng úã laåi möåt mònh vúái möåt ngûúâi àaân baâ trûúác mùåt, mònh hoaãng quaá, khöng biïët laâm gò, àaânh boã chaåy cho khoãe!

Nùm êëy Trõnh Cöng Sún bûúác vaâo tuöíi 26.

Giúâ àêy ngûúâi nhaåc sô taâi hoa àaä tuöíi 63. Ngûúâi ta coân viïët nhiïìu vïì anh, vïì nhûäng “bñ mêåt” cuãa anh, cuäng nhû ngûúâi ta coân haát maäi haâng trùm ca khuác tuyïåt vúâi cuãa anh. Töi laâ möåt ngûúâi baån, möåt ngûúâi em, möåt àöìng nghiïåp tûâng coá nhûäng kyã niïåm àeåp vúái anh suöët 1/4 thïë kyã qua, thûúng anh ngûúâi àöåc thên vônh cûãu, töi cheáp laåi cêu chuyïån naây nhû möåt an uãi, möåt chia seã vúái Ngûúâi. Nïëu sau naây coá ai àoá viïët tiïíu sûã vïì anh, biïët àêu nhûäng chuyïån naây coá thïí lyá giaãi àuáng hún vïì ngûúâi nhaåc sô thiïn taâi naây. Phaãi chùng, nhûäng cuöåc tònh nhû nhûäng vïët thûúng àaä laâm nïn tònh sûã Trõnh Cöng Sún, khiïën cho êm nhaåc cuãa anh sêu sùæc vaâ àöåc àaáo khi ngúåi ca tònh yïu vaâ phêån ngûúâi: “Loâng töi coá àöi lêìn kheáp cûãa. Röìi bïn vïët thûúng töi quyâ. Vò em àaä mang lúâi khêën nhoã. Boã töi àûáng bïn àúâi kia”...


Phaåm Duy

Àeåp Nhû Tranh Trûâu Tûúång

Nhaåc àaä coá túái böën àúâi nhaåc sô vaâ coá haâng trùm, haâng ngaân ca khuác àûúåc soaån ra vaâ haát lïn. Trong Höìi kyá naây, töi chó nhùæc túái nhûäng ngûúâi àaánh dêëu thúâi àaåi möåt caách sêu àêåm bùçng taác phêím cuãa mònh.

Ngûúâi nöíi nhêët laâ Trõnh Cöng Sún. Trûúác tiïn, ngûúâi ta biïët túái anh nhúâ Quaán Vùn. Quaán do nhoám sinh viïn mang tïn Khai hoaá chuã trûúng. Nhoám naây àaä laâm nhaâ xuêët baãn Quaãng Hoáa röìi khi phong traâo phoâng traâ thõnh haânh, nhoám múã quaán caâ phï úã ngay trung têm Saâi Goân, trïn nïìn Khaám Lúán cuä trong khu Àaåi hoåc Vùn khoa, sinh viïn túái uöëng caâ phï nghe nhaåc vaâ nghe Khaánh Ly haát.

Baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún àûúåc nghe taåi Quaán Vùn luác àêìu laâ Lúâi buöìn thaánh. Cuäng nhû nhaåc Àùång Thïë Phong, baâi haát tên laäng maån (neáo-romantique) naây noái vïì nöîi buöìn. Baâi Lúâi buöìn thaánh thêåt laâ buöìn, nhû baâi haát buöìn laâm cho ngûúâi Êu Chêu phaãi tûå tûã laâ Chuã nhêåt buöìn töi àaä noái túái trong möåt chûúng saách. Trong baâi haát cuãa mònh, hoå Trõnh cuäng noái túái ngaây chuã nhêåt buöìn:

Chiïìu chuã nhêåt buöìn

Nùçm trong cùn gaác àòu hiu

Öi tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu

Trúâi mûa, trúâi mûa khöng dûát

Ö hay mònh vêîn cö liïu...

Thoaåt nghe àaä thêëy ngay laâ tiïëng haát àau àúán, thêëy mûa aãm àaåm trong loâng (nhû thú Verlaine), thêëy sûå cö àún, hoang vùæng. Sinh ra úã Ban Mï Thuöåt, söëng úã


48

Huïë, mûa aám aãnh Trõnh Cöng Sún rêët nhiïìu cho nïn cuäng vêîn laâ nöîi buöìn cuãa ngaây chuã nhêåt muâa mûa trong baâi Tuöíi àaá buöìn:

Trúâi coân laâm mûa, mûa rúi mïnh mang

Tûâng ngoán tay buöìn em mang em mang

Ài vïì giaáo àûúâng, ngaây chuã nhêåt buöìn...

Nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc noái vïì Quï hûúng, Tònh yïu, vaâ Thên phêån Con ngûúâi. Haäy noái vïì tònh khuác Trõnh Cöng Sún, noái vïì thên phêån Ngûúâi Tònh trong giai àoaån quï hûúng àöí naát naây.

Tûâ khi Tên nhaåc Viïåt Nam ra àúâi àêìu thêåp niïn 40, àaä coá nhûäng tònh khuác cuãa Lï Thûúng, Lï Yïn, Hoaâng Giaác, Doaän Mêîn... Luác àoá laâ thúâi bònh, khi tònh coân xanh vaâ yïu chûa lo súå. Ngön ngûä tònh yïu thêåt laâ bònh dõ, àöëi tûúång laâ cö haái mú, cö laáng giïìng, cö laái àoâ, cö haái hoa hay anh Trûúng Chi. Tûâ khi nûúác Viïåt bõ chia àöi, nhaåc tònh miïìn Nam àêåm sùæc vaâ trong mûúâi nùm àêìu, vò cuöåc àúâi chûa thûåc sûå bõ àe doaå, ngûúâi ta vêîn coá nhûäng baâi haát hûäu tònh hay thêët tònh, xinh xinh, hiïìn laânh, luác àêìu coân múái meã, dêìn daâ ngön ngûä tònh yïu trúã thaânh saáo ngûä. Túái luác àúâi söëng trúã nïn bêëp bïnh, thanh niïn àûúåc goåi ài lñnh rêët nhiïìu biïët bao nhiïu àöi lûáa phaãi xa nhau, tònh khuác miïìn Nam thay àöíi ngön ngûä.

Nhaåc tònh khöng coân laâ nhaåc laäng maån, nhaåc caãm tñnh vúái cêu haát àùæm àuöëi hay húân döîi nûäa! Bêy giúâ laâ nhûäng baâi haát nhûác nhöëi cuãa nhûäng tònh nhên yïu nhau trong cún mï saãng. Nhaåc trúã thaânh naäo nïì vaâ àaánh vaâo naäo tñnh. Nhaåc tònh bêy giúâ laâ tònh ca cuãa ngûúâi mêët trñ.

Tònh khuác Trõnh Cöng Sún ra àúâi, tûâ giaân phoáng laâ Quaán Vùn àûúåc hoaã tiïîn Khaánh Ly àûa vuát vaâo phoâng traâ, röìi vaâo bùng cassette vaâ chó trong möåt thúâi gian ngùæn chinh phuåc àûúåc têët caã ngûúâi nghe. So vúái tònh khuác cuãa ba böën chuåc nùm qua, ngön ngûä trong nhaåc Trõnh Cöng Sún rêët múái, chêët chûáa nhûäng hònh aãnh laå luâng, quyïën ruä nhû cún mûa höìng, thuúã höìng hoang, dêëu àiaå àaâng, caánh vaåc bay...

Tònh yïu trong nhaåc cuãa anh laâ nhûäng caãm xuác dûä döåi "Nhû traái phaá con tim

muâ loa â", "Nhû nöîi chïët cún àau thêåt daâi", nhû vïët thûúng múã röång... Cuöåc àúâi laâ

hû vö chuã nghôa, con ngûúâi söëng trong caãnh Chuáa, Phêåt boã loaâi ngûúâi. Cuöåc àúâi

coân laâ àaám àöng nhûng cuäng laâ quaán khöng. Con ngûúâi laâ caát buåi mïåt nhoaâi, bao

nhiïu nùm laâm kiïëp con ngûúâi, chúåt möåt chiïìu toác trùæng nhû vöi... Têët caã noái lïn

sûå muöån phiïìn, àau àúán... Buöìn tuãi cho thên phêån con ngûúâi nïn nhaánh coã cuäng


xoát xa, phiïën àaá cuäng ûu phiïìn, vaâ chó coân nhûäng mûa vaâ mûa àïí xoa dõu vïët

thûúng múã lúán! Haäy nghe thïm nhûäng cêu haát vïì mûa trong Diïîm xûa:

Mûa vêîn hay mûa cho àúâi biïën àöång

Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau?

Xin haäy cho mûa qua miïìn àêët röång

Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...

Diïîm xûa cho thêëy roä tiïëng haát àûát àoaån cuãa nöåi têm vïì nöîi àau con ngûúâi trong tònh yïu, thêëy thïm sûå hoang vùæng cuãa têm höìn. Bõ aám aãnh búãi mûa àïën àöå coân nhòn ra mêìu sùæc cuãa mûa - Mûa höìng - Trõnh Cöng Sún noái lïn nöîi baâng hoaâng cuãa con ngûúâi khi thêëy caái chïët nùçm ngay trong sûå söëng:

Ngûúâi ngöìi xuöëng xin mûa àêìy

Trïn hai tay cún àau daâi

Ngûúâi nùçm xuöëng nghe tiïëng ru

Cuöåc àúâi àoá coá bao lêu maâ hûäng húâ?

Nguyïîn Àònh Toaân goåi nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ nhûäng baãn tònh ca khöng coá haånh phuác, nhûäng baâi haát cho quï hûúng àöí vúä. Cuäng laâ phaãn ûáng cuãa ngûúâi àau àúán trûúác hoaân caãnh àêët nûúác, nhûng noá laâ sûå chõu àûång vaâ chïët lõm hún laâ sûå nöíi xung vaâ chûãi búái. Coá leä vò taác giaã laâ ngûúâi lúán lïn úã Huïë, möåt thaânh phöë nïn thú, hiïìn hoaâ, chêëp nhêån baåo àöång. Töi vêîn cho ngûúâi Viïåt úã ba miïìn àêët nûúác coá nhûäng phaãn ûáng khaác nhau trûúác nhûäng hoaân caãnh khoá khùn. Vñ duå ngûúâi con gaái miïìn Bùæc thêët tònh thò phaãn ûáng bùçng sûå àiïn giaã - CHEÂO coá vúã Vên daåi giaã àiïn -- hay àiïn thêåt röìi nguyïìn ruãa, chûãi búái cuöåc àúâi. Sûå phaãn ûáng cuãa ngûúâi gaái Huïë laâ buöng xuöi (fatalisme), mêët ngûúâi tònh laâ naâng coá thïí àêm àêìu xuöëng söng tûå tûã. Coân úã miïìn Nam aâ? Khöng oong àú gò caã, ngûúâi thêët tònh seä àöët chöìng nhû cö Quúân.

Vïì phêìn nhaåc, toaân thïí ca khuác Trõnh Cöng Sún khöng cêìu kyâ, rùæc röëi vò nùçm trong möåt söë nhaåc àiïåu àún giaãn, rêët phuâ húåp vúái tiïëng thúã daâi cuãa thúâi àaåi. Baâi haát chó cêìn möåt chiïëc àaân guitare àïåm theo, nïëu hoaâ êm phöëi khñ rûúâm raâ thò khöng húåp vúái nhûäng baâi haát soaån theo thïí ballade naây.

Tûâ nhaåc tònh yïu, thên phêån con ngûúâi, Trõnh Cöng Sún chuyïín qua nhaåc thêìn thoaåi quï hûúng. Êm nhaåc úã miïìn Nam trong thúâi gian naây thêåt phong phuá. Vêîn coá nhûäng baâi haát soaån cho tuöíi choai choai: Em 16, Em múái biïët yïu àaä biïët


50

sêìu, Tuáp lïìu lyá tûúãng, Ngûúâi tònh chung vaách, Ngûúâi tònh chung thuãy vaâ cho ngûúâi lñnh cöång hoaâ: Lñnh maâ em, Lñnh duâ lïn àiïím, Lñnh nghô gò, Lñnh xa nhaâ, Lúâi ngûúâi lñnh xa, Lñnh trêån miïìn xa, Anh laâ lñnh àa tònh, Ngûúâi lñnh chung tònh, Àaám cûúái nhaâ binh... Vaâ coá thïm nhûäng baâi haát phaãn ûáng trûúác caãnh tang thûúng cuãa àêët nûúác. Nhû àaä noái trong chûúng trûúác, nhaåc têm ca, du ca luác naây laâ sûå phêîn nöå cuãa thanh niïn khi thêëy mònh bõ àûa lïn giaân hoaã thiïu hoùåc phaãi ài vaâo quï hûúng bùçng cuöån dêy theáp gai... röìi xuöëng vóa heâ vaâ trúã thaânh tuåc ca.

Bêy giúâ, ngoaâi nhûäng ca khuác ài vaâo Tònh nhúá, Tònh xa, Tònh sêìu... vúái cún chïët lõm, vúái nöîi muöån phiïìn vaâ niïìm xoát xa trong caãnh cö àún maâ ta àaä biïët, nhaåc Trõnh Cöng Sún phaãn àöëi nghõch caãnh bùçng caách khaác. Nhaåc anh ài vaâo quï hûúng bùçng bûúác chên cuãa ngûúâi con gaái da vaâng, cuãa em beá loaä löì suöët àúâi lang thang...

Söëng cuâng thúâi vúái nhûäng ngûúâi ài vaâo quï hûúng qua nhiïìu neão àûúâng, Trõnh Cöng Sún cuäng nhêån diïån laåi quï hûúng. Ài tòm quï hûúng, phaãi söëng nhûäng ngaây daâi trïn quï hûúng thò phaãt haát baâi quï hûúng, phaãi nhoã gioåt nûúác mùæt cho quï hûúng khi thêëy quï hûúng hònh haâi naát dêëu bom vúái xaác ngûúâi chïët hai lêìn... Phaãi gùåp nhûäng ngûúâi tònh coá ngûúâi yïu chïët trêån Pleime hay chïët úã chiïën khu D, gùåp thïm ngûúâi giaâ em beá, chõ gaái anh trai, ngûúâi phu queát àûúâng, àöìng hoaá hoå laâ ngûúâi nö lïå da vaâng, nguã im trong cùn nhaâ nhoã... chúâ ngaây quï hûúng saáng choái, àûáng dêåy hoâ reo, chúâ Hoaâ Bònh àïën tiïëng bom im, cho nhûäng bûúác ài trïn nhûäng con àûúâng khöng chöng mòn, cho àûúâng giao thöng chùæp nöëi chuyïën xe qua ba miïìn, ngaây Thöëng Nhêët túái cho nhûäng tònh thûúng vö búâ...

Nhaåc thêìn thoaåi quï hûúng, nhaåc tònh yïu vaâ thên phêån con ngûúâi cuãa Trõnh Cöng Sún coá möåt tû tûúãng chó àaåo khaá roä, duâ toaân böå êm nhaåc cuãa anh àeåp nhû möåt bûác hoaå trûâu tûúång hún laâ taã thûåc. Caã nhaåc lêîn lúâi, caã xaác chûä lêîn höìn thú, nghe baãng laãng, mú höì khoá phên àõnh cho àuáng nghôa, nhûng nïëu nghe kyä cuäng tòm ra yá chñnh: Trõnh Cöng Sún muöën noái lïn nöîi àau con ngûúâi trong cuöåc söëng hiïån àaåi, coá tònh yïu, coá chiïën tranh, coá hêån thuâ, coá caái chïët dïî daâng nhû chïët trong mú. Anh ca tuång tònh yïu, anh chöëng baåo lûåc vaâ chöëng chiïën tranh.

(Trñch Höìi kyá Phaååm Duy)


Thaái Baá Vên

Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn

Möåt buöíi saáng Haâ Nöåi, rêët súám, àêìu thaáng trûúác, trïn giûúâng bïånh, Vùn Cao vui veã trao cho töi têåp tònh khuác Trõnh Cöng Sún Em coân nhúá hay em àaä quïn vûâa in úã Nhaâ xuêët baãn Treã thaânh phöë Höì Chñ Minh thaáng 4.1991, maâ anh viïët möåt lúâi baåt (lúâi thûá hai cuãa nhaâ vùn Sún Nam).

Lúâi baåt cuãa Vùn Cao töi àaä àûúåc àoåc tûâ nùm ngoaái, khi coân laâ baãn thaão, coân baâi haát Em coân nhúá hay em àaä quïn cuãa Trõnh Cöng Sún thò töi coân giûä möåt kyã niïåm, àaä mûúâi nùm.

Coá leä àoá laâ muâa heâ 1982. Töi àûúåc nghe chñnh Trõnh Cöng Sún haát taåi möåt gia àònh Saâi Goân, quanh nhiïìu khuön mùåt möåt thúâi tùm tiïëng. Vñ duå àoá laâ baâ thi nhên Möång Tuyïët, vúå cöë thi sô Àöng Höì, laâ nhaâ thú giaâ Baâng Baá Lên... Vaâ bûäa cúm laâ do àöi baân tay vùn hiïën Haâ Nöåi cuãa baâ Vuä Hoaâng Chûúng àiïìu khiïín. Höm êëy coá möåt ngûúâi phaãn ûáng baâi haát cuãa Sún khaá maånh (ngûúâi êëy trûúác kia chuyïn ngêm thú trïn àaâi Saâi Goân cuä), noái söî saâng "Saâi Goân àaä sa suát, khöng coân gò nhû xûa nûäa, àûâng noái döëi nhûäng ngûúâi di taãn!”

Trõnh Cöng Sún vêîn hiïìn hêåu móm cûúâi, khöng àaáp vaâ bêëm àaân tiïëp: "Em ra ài núi naây vêîn thïë, vêîn coá em trong tim cuãa meå. Thaânh phöë vêîn coá nhûäng giêëc mú, vêîn söëng thiïët tha, vêîn lêëp laánh hoa trïn con àûúâng ài... Em coân nhúá hay em àaä quïn..."

Möåt lêìn nûäa töi thêëy ngoån nïën lung linh xanh ngaát trong moåi ca khuác cuãa anh, dõu daâng hùæt lïn khuön mùåt quï hûúng thûá aánh saáng aám aãnh, huyïìn thoaåi, nhû trïn höåi hoåa cuãa möåt Georgesdela Tour (1593-1652), maâ maäi àêìu thïë kyã XX ngûúâi ta múái nhêån ra.


52

Têåp Em coân nhúá hay em àaä quïn cuãa Trõnh Cöng Sún göìm 50 tònh khuác trong söë 500 anh viïët tûâ 1958 àïën nay. Töi coá nhêån xeát rùçng húi nhaåc coá ma lûåc xa xùm, sêu kñn cuãa anh trûúác sau laâ möåt, chûa bao giúâ noá coá haån heåp, chia lòa, möåt húi nhaåc àùçm thùæm vaâ siïu hònh, nhû phêëp phoãng hoang vùæng vïì nhûäng nöîi àau con ngûúâi trûúác yá nghôa cuãa cuöåc àúâi vaâ hy voång. Nhûng taâi nùng cuãa anh laåi laâm ta an têm, rùçng caái thïë giúái baâng hoaâng thao thûác kia khöng coá caách naâo khaác àïí baây toã, ngoaâi caách cuãa nghïå thuêåt. Búãi thïë, maâ caã nghïå thuêåt lêîn chuáng ta àïìu coá thïí biïët ún anh.

Trõnh Cöng Sún coi mònh "chó laâ tïn haát rong ài qua miïìn àêët naây àïí haát lïn nhûäng linh caãm cuãa mònh vïì nhûäng giêëc mú àúâi hû aão". Nhûng, chöî lúán lao vaâ bêët diïåt cuãa "tïn haát rong" àoá laâ bao giúâ hùæn cuäng yá thûác àûúåc sûå coá mùåt cuãa têm thûác mònh, vaâ trûúác nhûäng giêëc mú àúâi hû aão, hùæn àaä mïìm maåi nùæm chùæc sûå sinh khúãi hay huãy diïåt cuãa têëm loâng, nhû möåt ngûúâi tu Thiïìn àaåt àaåo.

Trong böå Baách khoa Le Million viïët vïì têët caã moåi àêët nûúác trïn traái àêët naây, ngûúâi ta viïët vïì Trõnh Cöng Sún (Têåp 8 trang 122 - Geneâve 1973) nhû sau: "...Nhiïìu thi nhên Viïåt Nam ngaây nay àaä tòm húi thúã huâng ca cuãa töí tiïn ngaây trûúác àïí haát nöîi àau cuãa mònh. Trõnh Cöng Sún nöíi bêåt giûäa nhûäng taâi nùng treã àoá. Baâi haát cuãa anh traân ngêåp thaânh phöë vaâ thön quï. Trõnh Cöng Sún cêët cao tiïëng haát thi nhên maâ àaån bom khöng bao giúâ dêåp tùæt àûúåc...". Coá leä ngûúâi viïët àaä nghô àïën nhûäng baâi ca phaãn chiïën cuãa anh ngaây àoá: Ngaây daâi trïn quï hûúng, Àaåi baác ru àïm, Haäy noái duâm töi, Ài tòm quï hûúng, Nöëi voâng tay lúán...

Quï hûúng, vúái nhûäng chûä Meå, chûä Em, chûä Baån Beâ viïët hoa laâ caái nïìn maâu múä, bao la maâ trïn àoá ûúm núã nhûäng giai àiïåu nöìng naân, nhûäng lúâi ca bêët ngúâ, thúm thaão cuãa Trõnh Cöng Sún. Anh nhòn quï hûúng vúái àöi mùæt núå nêìn, vaâ nghe quï hûúng trong tûâng tiïëng tri êm. Caái maâ ngaây naâo anh goåi tïn laâ Chiïëc laá thu phai, laâ Caát buåi, laâ Nùæng thuãy tinh, laâ Biïín nhúá... vaâ bêy giúâ anh goåi noá laâ Vêîn coá em bïn àúâi, laâ Huyïìn thoaåi Meå, laâ Böën muâa thay laá, laâ Tònh khuác Ú bai... thêíy laâ nhûäng vïët seåo êu yïëm, giöng baäo trong loâng Viïåt Nam. Möîi cûã chó êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ möåt lïî nghi.

Röìi con chaáu chuáng ta seä khöng thïí hiïíu àûúåc, coá möåt phêìn tû thïë kyã XX àêët nûúác mònh chia cùæt laâm àöi. Khöng möåt ai bïn naây àûúåc biïët möåt caái gò bïn kia giúái tuyïën. Bêëy giúâ, úã caác thû viïån Haâ Nöåi hònh nhû maäi sau Tïët Mêåu Thên 1968 múái laác àaác coá möåt vaâi saách baáo miïìn Nam. Vaâ muöën àoåc noá, phaãi laâ caán böå thuöåc haång naâo, cuâng vúái giêëy giúái thiïåu àùåc biïåt naâo múái àûúåc àoåc.

Búãi vêåy, Haâ Nöåi biïët Trõnh Cöng Sún coá muöån.


Riïng töi, maäi sau khi miïìn Nam giaãi phoáng, nhúâ nhûäng chuyïën daåy hoåc úã Huïë 1978 - 1981, töi múái àûúåc gêìn Trõnh Cöng Sún trïn cùn gaác nhoã àûúâng Nguyïîn Trûúâng Töå àêìy kyã niïåm vúái baån beâ trong àoá.

Niïìm an uãi êëy laâ cuãa haâng triïåu ngûúâi àaä khuêët daânh cho chuáng töi, maâ möîi lêìn nhúá laåi chuáng töi àïìu thêìm rúi nûúác mùæt.

Thaânh Phöë. Höì Chñ Minh - Haâ Nöåi thaáng 6.1991 (Viïët cho taåp chñ Vùn nghïå, söë 3/1991)


54

Thïë Uyïn

Cuöåc Haânh Trònh Laâm Ngûúâi Viïåt Nam Qua Trõnh Cöng Sún

Trong cùn phoâng àaä bùæt àêìu thiïëu aánh saáng cuãa truå súã Töíng höåi Sinh viïn Huïë, töi vêîn coân cöë gùæng tranh luêån, thuyïët phuåc. Bïn traái töi laâ anh chuã nhiïåm taåp chñ töi àang cöång taác thûúâng xuyïn, bïn phaãi töi laâ Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, möåt trong nhûäng baån hoåc thên nhêët cuãa töi trong nhûäng nùm àêìu úã Viïån Àaåi hoåc Saâi Goân. Bïn kia àêìu baân laâ möåt ngûúâi treã mang kñnh trùæng, Chuã tõch Töíng höåi Sinh viïn Huïë, hai bïn hiïån diïån àêìy àuã hêìu hïët caác àaåi diïån cho giúái treã cuãa cöë àö. Töi àang cöë gùæng thuyïët phuåc têët caã nhûäng ngûúâi àoá khöng nïn tham gia vaâ phaát àöång cuöåc tranh àêëu maâ sau naây moåi ngûúâi thûúâng goåi laâ phong traâo tranh àêëu cuãa miïìn Trung. Töi khöng tin laâ cuöåc tranh àêëu êëy seä thaânh cöng: ngöìi úã Saâi Goân vaâo möåt võ trñ khaá thuêån tiïån àïí nghiïn cûáu vaâo thúâi gian àoá, töi àaä ûúác tñnh laâ nhûäng ngûúâi treã Viïåt Nam, trong àoá coá caác baån àang ngöìi kia vúái töi, cöång vúái caã Phêåt giaáo nûäa, cuäng khöng thïí naâo laâm thay àöíi àûúåc chñnh saách taåi miïìn Nam naây.

Trúâi àaä hïët hùèn nùæng tûâ lêu, phoâng hoåp àaä múâ khuön mùåt ngûúâi, töi vêîn coân

cöë thuyïët phuåc. Caách maång àêu coá thïí thûåc hiïån àûúåc bùçng truyïìn àún, biïíu ngûä

vaâ caác cuöåc tuêìn haânh ngoaâi àûúâng phöë. Phong traâo maâ nhûäng ngûúâi baån töi àang

ngöìi kia sùæp tham gia, töi khöng tin seä dêîn túái möåt thay àöíi cùn baãn naâo cho chiïën

tranh Viïåt Nam - taåi AÁ chêu, leä phaãi nùçm úã àêìu ngoån lûúäi lï vaâ lûúäi lï êëy, chuáng

ta khöng coá hay chûa coá. Phaãi daânh sinh lûåc vaâ thiïån chñ cuâng nhên sûå àïí reân lûúäi

lï cêìn thiïët àoá àaä... Hònh nhû trong khöng gian múâ töëi cuãa cùn phoâng, töi àaä trònh


bêìy nhû thïë. Töi phaãi duâng chûä “hònh nhû”, búãi vò thúâi gian qua cuäng àaä lêu röìi kïí

tûâ ngaây êëy.

Vaâo möåt luác naâo àoá, töi chúåt khaám phaá ra töi àang àöåc thoaåi. Tûâ àaä lêu röìi, nhûäng khoaãng ngûúâi ngöìi quanh baân àaä cêm nñn. Töi cuäng im theo vaâ trong möåt khùæc im lùång ngùæn, töi chúåt caãm thêëy nhû coá möåt ranh giúái vö hònh àaä xuêët hiïån giûäa töi vaâ caác baån. Ngay caã àöëi vúái Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng. Khöng coân gò àïí noái vúái nhau nûäa, möîi bïn giûä vûäng lêåp trûúâng cuãa mònh, àûúâng ai ngûúâi êëy ài. Nhûng töi khöng muöën àïí àûát àoaån, phên caách nhau möåt caách vö lyá nhû thïë. Töi khöng hïì muöën tûâ giaä hoå nhû thuâ nghõch - búãi vò àiïìu bêët àöìng yá, khöng hïì nùçm úã muåc tiïu theo àuöíi, maâ laâ úã phûúng thûác thûåc hiïån. Coá leä Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng cuäng caãm thêëy tûúng tûå nïn àaä cuâng vúái töi tuyïn böë chêëm dûát thaão luêån chñnh trõ, vaâ kïí tûâ giúâ cho túái khi töi rúâi Huïë, chó coân chuyïån vùn nghïå vaâ sinh hoaåt vúái nhau nhû baån maâ thöi. Têët caã àïìu taán àöìng vaâ heån gùåp laåi úã Tuyïåt tònh cöëc.

Àïën àõa àiïím heån gùåp, úã möåt con àûúâng naâo cuãa Huïë, töi bêy giúâ khöng sao nhúá laåi àûúåc, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng àaä àúåi sùén vaâ dêîn töi ài theo möåt con àûúâng nhoã hai bïn haâng raâo êm u nhû möåt xûá quï. Quaã xûáng àaáng laâ con àûúâng dêîn vaâo Tuyïåt tònh cöëc. Möåt cùn nhaâ tranh vaách àêët vaâ nïìn cuäng bùçng àêët, khöng àiïån vaâ cuäng khöng coá möåt dêëu vïët naâo chûáng toã coá vïët tñch cuãa cú khñ Têy phûúng. Vaâi chiïëc chiïëu traãi trïn àêët, caác ngoån nïën thùæp raãi raác quanh vaâi àôa baánh vaâ caác ly caâ phï àen saánh, àen nhû mêìu mùæt cuãa ba thiïëu nûä duy nhêët hiïån diïån. Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng giúái thiïåu chung vaâ vò quaá àöng, töi chó nhúá àûúåc tïn vaâi ngûúâi nhû Trêìn Quang Long, Nguyïîn Àùæc Xuên... vaâ möåt ngûúâi rêët treã mùåc chiïëc aáo ka ki, veã mùåt trong saáng hiïìn laânh sau laân kñnh trùæng coá caái tïn rêët húåp vúái Tuyïåt tònh cöëc: Trõnh Cöng Sún.

Khi Trõnh Cöng Sún bùæt àêìu haát, töi chuá yá nghe búãi vò Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng àaä coá lêìn chï töi laâ “khöng biïët Trõnh Cöng Sún kïí nhû chûa biïët gò vïì vùn nghïå miïìn naây”. Nhûng ngay lêåp tûác, töi khöng cêìn phaãi chuá yá nûäa - töi àaä bõ chòm ngêåp ngay vaâo trong thïë giúái êm thanh cuãa Trõnh Cöng Sún. Töi vêín vú theo doäi nhûäng viïn àaá, hay möåt viïn àaá, lùn trêìm böìng bïình trong cuöåc àúâi, töi cêìu xin mùåt trúâi nguã yïn cho àaân boâ ài vaâo thaânh phöë bùng qua nhûäng giaáo àûúâng tònh yïu... Khi Sún àaä ngûâng haát, töi vêîn coân sûäng súâ vò khöng thïí ngúâ nöíi úã Viïåt Nam laåi coá thïí xuêët hiïån nhûäng baãn nhaåc nhû thïë. Nhûäng êm thanh lï thï, nhûäng hònh aãnh hoang taân, raä rúâi, nhûng... töi vêîn caãm thêëy möåt sûác maånh tiïìm taâng lêín khuêët trong tûâng êm thanh cuãa baãn nhaåc, trong nhûäng ngûúâi àang ngöìi quanh dûúái caác aánh nïën chêåp chúân vaâ nhûäng boáng àeân lung linh trïn vaách àêët. Àïm khuya, khi ra túái àûúâng löå, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng taách ra khoãi baån beâ, hoãi


56

riïng töi: thûåc ra coân lyá do chi nûäa laâm anh tin boån töi seä thêët baåi?... Vaâ khi bùæt tay tûâ giaä Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng töi quyïët têm theo àuöíi con àûúâng mònh cho laâ àuáng nhêët, con àûúâng àaä choån lûåa. Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vaâ têët caã nhûäng ngûúâi cuãa Tuyïåt tònh cöëc - trûâ ba ngûúâi nûä - àaä lao vaâo phong traâo tranh àêëu do Phêåt giaáo phaát àöång möåt thúâi gian sau, coân töi, vïì túái Saâi Goân laâ lo treo êën tûâ quan (möåt chiïëc êën beá xñu cuãa möåt chûác quan hûäu danh vö thûåc) cuâng caác baån lêåp nhoám Thaái Àöå àïí lao mònh vaâo möåt cuöåc phiïu lûu thûåc hiïån “giêëc mú trùm nùm cuãa dên töåc”: hoaâi baäo thûåc hiïån möåt cuöåc vêån àöång vùn hoaá múái tiïën túái caách maång xaä höåi. Vaâ trong àïm, khi laái chiïëc xe Jeep giaâ nua àûa möåt trong ba thiïëu nûä àaä coá mùåt trong Tuyïåt tònh cöëc trúã vïì nhaâ qua nhûäng con àûúâng nhoã nguã ïm, ven möåt con söng rêët nhoã vaâ rêët ïm àïìm, töi khöng thïí ngúâ àoá laâ lêìn choát töi gùåp Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vaâ rêët nhiïìu ngûúâi treã cuãa thaânh phöë cöí xûa naây.

Sau nhûäng thaáng gay cêën dûä döåi, phong traâo tranh àêëu cuãa miïìn Trung àaä thêët baåi. Trong thúâi gian naây, mùåc böå quên phuåc baåc phïëch, töi vûâa quay roneáo tûâng trang cho nhûäng têåp Thaái Àöå àêìu tiïn, vûâa cuâng caác baån theo doäi cuöåc àêëu tranh khöëc liïåt. Vaâ phong traâo tan raä, Tuyïåt tònh cöëc, chó coân Trõnh Cöng Sún xuêët hiïån, möîi ngaây möåt nöíi danh vò nhûäng baãn nhaåc cuãa mònh. Nhûäng baãn tònh ca cuãa anh àûúåc lúáp treã hoan nghïnh dûä döåi vaâ phöí biïën sêu röång: khöng ngöìi núi naâo khöng nghe thêëy nhûäng êm àiïåu cuãa anh. Nhûng töi biïët anh khöng thïí ngûâng úã àêëy, khöng thïí chó laâ möåt ngûúâi laâm tònh ca cho thiïn haå yïu nhau.

Kïí cuäng laå. Sún vaâ töi cuâng nhûäng ngûúâi àöìng lûáa, chuáng töi coá tuöíi treã, quaá nhiïìu tuöíi treã àïí hûúãng tònh yïu cuâng nhûäng mêåt ngoåt cuãa trêìn gian. Nhûng chuáng töi khöng laâm sao nïëm mêåt maâ khöng caãm thêëy võ àùæng cay.

Khöng tòm thêëy gò, nhûng khöng thïí söëng maâ khöng coá möåt võ trñ trong cuöåc àúâi. Trûâ nhûäng ngûúâi tin theo caác triïët thuyïët nhêåp caãng àoáng höåp tûâ phûúng Têy vaâ nhûäng ngûúâi buöng thaã vaâo trong siïu hònh êën Àöå, khöng ai coá thïí söëng haâm höì. Möîi ngûúâi àïìu ûúác mú: ûúác gò ta àûúåc laâ ta, hay laâm sao khi thûác dêåy, töi tòm thêëy töi. Trong cuöåc haânh trònh ài tòm chñnh ta, chñnh töi, chñnh mònh naây, nhûäng ngûúâi treã trung vung tay xeá raách caác têëm maân àïí biïët rùçng mònh khöng phaãi laâ têy con, laâ phoá-hoa-kyâ. Cuöåc haânh trònh phaãi tiïëp tuåc, vaâ lêìn naây, ài laåi tûâ àêìu: ài tòm quï hûúng. Nhûäng möëc dêëu àêìu tiïn thûåc thaãm haåi:

Ngûúâi nö lïå da vaâng nguã quïn trong cùn nhaâ nhoã Àeân thùæp thò múâ, nguã quïn àaä bao nùm, Nguã quïn àaä bao nùm, Nguã quïn khöng thêëy quï hûúng.

(Ài tòm quï hûúng)


Khaám phaá àêìu tiïn êëy thûåc laâ buöìn. Nhûng nhûäng ngûúâi treã chêëp nhêån: chuáng ta laâ nö lïå, chuáng ta chûa laâ ngûúâi tûå do, chuáng ta laâ ngûúâi nö lïå, khöng phaãi nö lïå da trùæng, maâ laâ nö lïå da vaâng. Mêìu da vaâng laâ mêìu da chuáng ta, laâ thên phêån chuáng ta úã coäi àúâi naây, chuáng ta chêëp nhêån vaâ haänh diïån.

Vaâ ngûúâi nûä chuáng ta yïu, ngûúâi nûä thêìn tûúång, khöng phaãi laâ nhûäng ngûúâi “toác vaâng súåi nhoã”, nhûäng Birgitte Bardot, Sharon Tate, Raquel Welch, maâ laâ ngûúâi con gaái Viïåt Nam:

Ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng Yïu quï hûúng nhû yïu àöìng luáa chñn Ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng Yïu quï hûúng nûúác mùæt lûng doâng...

Em chûa biïët quï hûúng thanh bònh Em chûa thêëy xûa kia Viïåt nam Em chûa haát ca dao möåt lêìn Em chó coá con tim cùm húân Ngûúâi con gaái möåt höm qua laâng Ài trong àïm, àïm vang êìm tiïëng suáng Ngûúâi con gaái chúåt öm tim mònh Trïn da thúm vïët maáu loang dêìn Ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng Mang giêëc mú quï hûúng lòa kiïëp söëng...

(Ngûúâi con gaái Viïåt Nam, Ca khuác da vaâng)

Àaä tòm thêëy ngûúâi nûä cuãa mònh, ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng, têët nhiïn cuöåc haânh trònh phaãi tiïëp tuåc, öín cöë vûäng vaâng hún:

Ngûúâi nö lïå da vaâng bûúác ài bûúác ài Ài vïì àêìu non

Ngûúâi nö lïå da vaâng bûúác ài Ài vïì biïín xanh Ài khêu vaá non söng Viïåt Nam 20 nùm liïìn thõt xûúng. Phúi trïn àöi miïìn Ài cho thêëy quï hûúng Ài cho thêëy quï hûúng Ài cho thêëy quï hûúng...

(Ài tòm quï hûúng)


58

Vaâ túái cuöëi chùång àûúâng thûá nhêët cuãa cuöåc haânh trònh, nhûäng ngûúâi treã thêëy

mònh laâ ngûúâi Viïåt Nam, mêìu da vaâng, vúái têët caã nhûäng khöën khöí cuäng nhû oai

huâng cuãa doâng giöëng. Nhòn sang bïn kia, cuäng thêëy cuâng mêìu da, cuâng Viïåt Nam.

Àaä goåi laâ di saãn, thò àûúåc nhaâ cao cûãa röång, ruöång caã ao liïìn xaä höåi thanh

bònh caã nûúác hoa àùng... caâng töët. Coân nïëu khöng, gia taâi laâ cuãa meå, thò duâ coá laâ

ruöång àöìng khö khaát, nhaâ chaáy tûâng haâng, möåt rûâng xûúng khö, möåt nuái àêìy

möì... cuäng xin giú hai tay maâ àoán nhêån. Khöng phaãi nhêån àïí röìi maâ khoác than

thûúng cho phêån mònh. Nhêån àêy laâ àïí laâm cho khaá hún, tröìng cêy trïn nuái,

tröìng laåi luáa trïn vuâng khai hoang - duâ rùçng muöën laâm thïë coá phaãi laâm tûâ àêìu laâ

dêåy döî laåi nhau tûâ àêìu:

Daåy cho con tiïëng noái thêåt thaâ Meå mong con chúá quïn mêìu da Con chúá quïn maâu da nûúác Viïåt xûa Meå tröng con mau bûúác vïì nhaâ Meå mong con luä con àûúâng xa Öi luä con cuâng cha Quïn hêån thuâ.

(Gia taâi cuãa meå - àoaån kïët)

Bùæt àêìu tûâ chùång naây cuöåc haânh trònh, nhûäng ngûúâi treã àoá chó coân coá thïí lïn tiïëng tuyïn böë: nhû trong phêìn choát cuãa baâi ca trïn:

Töi muöën yïu anh yïu Viïåt Nam Ngaây gioá lúán töi ài möi goåi thêìm

Goåi tïn anh, tïn Viïåt Nam Gêìn nhau trong tiïëng noái da vaâng Töi muöën yïu anh yïu Viïåt Nam Ngaây múái lúán tai nghe quen àaån mòn Thûâa àöi tay, dû laân möi Tûâ nay töi quïn hïët tiïëng ngûúâi.

Àoá laâ möåt lúâi tuyïn ngön dõu daâng nhêët vaâ cuäng minh baåch nhêët: Töi muöën yïu anh yïu Viïåt Nam, chûá khöng phaãi: “Töi muöën yïu anh nûúác baån àöìng minh Hoa Ky â”.

Töi àûúåc nghe baâi ca trïn khi phuå traách huêën luyïån quên sûå cho sinh viïn Vùn khoa Saâi Goân. Suöët nhiïìu buöíi trûa, töi ngöìi trong möåt quaán caâ phï gêìn


trûúâng, nghe ài nghe laåi baãn nhaåc xoát xa buöìn thaãm, àêìy chïët choác àau thûúng êëy, töi biïët Trõnh Cöng Sún àang ài vaâo tuyïåt löå dêîn túái lao tuâ.

ÚÃã miïìn Nam coá möåt thaânh phêìn rêët súå hoaâ bònh - bêët cûá hoaâ bònh kiïíu gò vaâ bêët kïí tûâ àêu túái! Lyá do búãi vò quyïìn lúåi vaâ danh voång hiïån taåi cuãa hoå xêy dûång trïn cùn baãn laâ truåc lúåi chiïën tranh, àêëu thêìu cuöåc chiïën. Kïu goåi tònh tûå dên töåc túái hoaâ bònh, kïí nhû lay àöång túái nïìn taãng quyïìn lúåi cuãa hoå röìi. Chñnh thaânh phêìn naây tûâ àaä bao nùm hö haâo chiïën àêëu chöëng cöång bùçng möìm (hö haâo moåi ngûúâi thöi, coân thên hoå thò khöng bao giúâ daám àûa ra gêìn núi lûãa àaån, vaâ con caái hoå àïìu àûúåc tröën lñnh húåp phaáp àïí du hoåc bïn Myä, bïn Êu), chñnh nhûäng ngûúâi naây bao giúâ cuäng muöën chñnh quyïìn bùæt boã tuâ, cho ài haãi àaão bêët cûá ai muöën khúi dêåy, àïì cao tònh tûå laâm ngûúâi Viïåt Nam...

Vaâ têët nhiïn laâ Trõnh Cöng Sún khöng thoaát àûúåc söë phêån cuãa mònh. Caác biïån phaáp nùång nheå àuã loaåi àaä àûúåc àûa ra aáp duång cho con ngûúâi hiïìn laânh dïî thûúng nhêët cuãa Tuyïåt tònh cöëc, nhûng khöng àûa àûúåc anh túái lao tuâ àêìy aãi: quaá nhiïìu ngûúâi Viïåt àaä lïn àûúâng vaâo cuöåc haânh trònh laâm ngûúâi Viïåt Nam, vaâ khöng ai núä àïí con ngûúâi thû sinh giaãn dõ, töëi öm àaân ài haát, khuya vïì nguã trïn ghïë böë cuãa cùn nhaâ göî Höåi Hoaå sô treã trïn thïìm Khaám Lúán xûa, phaãi chõu àoåa àêìy hay thuã tiïu tûâ tûâ trong chuöìng coåp.

Vêîn àûúåc tûå do duâ laâ thûá tûå do haån chïë, anh vêîn laâm nhaåc: cuöåc haânh trònh vêîn tiïëp tuåc. Lêìn cuöëi cuâng gùåp nhau trûúác khi Trõnh Cöng Sún trúã vïì Huïë, trong cùn gaác xeáp mûa döåt àêìy möåt goác, ngöìi trïn chiïëu raách, anh coá hoãi töi: khi àêët nûúác thanh bònh, baån beâ hai bïn trúã vïì, seä ra sao nhó? Töi khöng thïí traã lúâi cêu hoãi êëy, nhûng töi biïët khi thanh bònh, töi seä laâm gò. Töi seä ra Huïë, kiïëm Trõnh Cöng Sún, vaâ seä ruã anh laâm nhû trong möåt baãn nhaåc anh àaä àùåt tïn Töi seä ài thùm.

Khi àêët nûúác töi thanh bònh, töi seä ài thùm Töi seä ài thùm möåt phöë àêìy hêìm, Ài thùm möåt con àûúâng nhiïìu höë. Khi àêët nûúác töi thanh bònh Töi seä ài thùm cêìu gêîy vò mòn, Ài thùm hêìm chöng vaâ maä têëu Khi àêët nûúác töi khöng coân giïët nhau Treã con ài haát àöìng dao ngoaâi àûúâng Khi àêët nûúác töi thanh bònh Töi seä ài khöng ngûâng,


60

Saâi Goân ra Trung, Haâ Nöåi vö Nam Töi ài chung cuöåc mûâng vaâ mong seä quïn Chuyïån non nûúác mònh

“Ài chung cuöåc mûâng vaâ quïn chuyïån non nûúác mònh...” Túái àêy coá leä múái laâ têån cuâng cuãa cuöåc haânh trònh ngûúâi Viïåt Nam, vaâ coá leä cuäng túái àêy Sún vaâ töi múái hy voång seä chó coân möåt viïåc laâ: laâm tònh ca vaâ viïët chuyïån tònh rêët viïîn mú. Dô nhiïn laâ vúái àiïìu kiïån luác àoá phaãi quïn àûúåc:

Khi àêët nûúác töi khöng coân chiïën tranh Baån beâ mêëy àûáa vûâa xanh nêëm möì...


Nguyïîn Thuåy Kha

Trõnh Cöng Sún Vaâ Tûå Khuác Múái

Töi cûá nhúá maäi muâa thu 1997 dêìm mûa Saâi Goân. Giûäa luác chûúng trònh "Möåt thêåp kyã tònh khuác" chuêín bõ ra mùæt thò tin Trõnh Cöng Sún hön mï úã phoâng cêëp cûáu bïånh viïån Chúå Rêîy laâm nhiïìu ngûúâi chuâng laåi.

ÊËy thïë maâ khöng ngúâ caái àïm diïîn àêìu tiïn, giûäa luác Myä Lïå ngên nga Soáng vïì àêu - möåt saáng taác maâ Sún thûúâng noái laâ àïí tùång cho ngûúâi baån Phaåm Vuä Ngoåc Trai thò Sún thoaát khoãi hön mï. Àuáng laâ: “Biïín soáng biïín soáng àûâng xö töi. Àûâng xö töi ngaä dûúái chên ngûúâi”.

Nùm nay, Sún gûúång trúã laåi. Höìi thaáng ba, töi vö, anh àaä bùæt àêìu nhêm nhi àûúåc chuát vang àoã. Dung dùng, dung deã möåt bûäa röìi anh bay ra Huïë. Sún laâ khaách múâi danh dûå ngaây khaánh thaânh trúã laåi khaách saån Moranh. Quay vïì Saâi Goân, anh kïí chuyïån àïën tûác cûúâi. ÚÃ Huïë, ngûúâi dên khöng nghô Sún coân àuã sûác khoeã àïí trúã laåi Huïë. Buöíi saáng úã sên thûúång, Sún têåp thïí duåc maâ hoå cuäng àûáng dûúái àûúâng ngoá lïn àöng nghõt. Nghô cuäng laå caái thên phêån lêån àêån trong êm thanh cuãa mònh.

Cuöëi thaáng 9 múái röìi, boån töi laåi tuå hoåp baân caãi tiïën túâ "Thïë giúái êm nhaåc",

ngöìi lai rai dûúái nhaâ hêìm C.M.T, möåt àõa danh êím thûåc nöíi tiïëng Saâi Goân höm

nay, Sún laåi nhoã nheå vúái möåt tûå khuác múái. Àaä nhiïìu lêìn nghe Sún haát nhûäng caái

múái cuãa mònh, nhûng lêìn naây töi thêëy laå hún búãi vò tûå khuác êëy coá möåt tïn rêët cöí

àiïín laâ cêu phûúng ngön. Àoá laâ... Tiïën thoaái lûúäng nan. Sún haát gioång chûa maånh,

nhûng nöåi lûåc coân thêm hêåu: "Tiïën thoaái lûúäng nan, ài vïì lêån àêån..." Nghe àêìu àïì

vaâ giai àiïåu, thêëy roä ngay nïëu Sún chûa traãi qua cún baåo bïånh khöng àuâa àûúåc úã


62

muâa thu nùm ngoaái, chùæc chûa thïí tòm túái yá tûúãng naây àûúåc. Caâng nghe, caâng

thûúng.

Sau àoá chuáng töi cuâng ra Quy Nhún ngaây thaânh phöë trùm tuöíi. Sún trúã vïì Huïë laâ trúã vïì quï hûúng, coân trúã vïì Quy Nhún laâ trúã vïì thanh xuên. Coá leä vêåy nïn àïm haát Tiïën thoaái lûúäng nan úã Sû phaåm Quy Nhún, núi Sún tûâng duâi maâi kinh sûã 40 nùm trûúác, laâ möåt àïm giao lûu àêìy êën tûúång. Khuya êëy, trong cún thùng hoa, chuáng töi cûá ài giûäa “Thaânh phöë mùæt àïm àeân vaâng” rêët Quy Nhún maâ lêím nhêím Biïín nhúá khi xûa.

Coá möåt chiïìu laäng àaäng, khöng buöìn khöng vui, ngöìi möåt mònh trûúác ly rûúåu chivas àún leã trong quaán Trõnh chua chua võ goãi bûúãi. Trong tiïëng nhaåc rêët ïm nhû sûúng nhû khoái cuãa khöng gian Huïë, nhòn lïn tûúâng thêëy nhûäng neát, nhûäng sùæc, nhûäng maâu cuãa Sún nhû bêng khuêng...

(Thu vaâng 1998)



Möåt Coäi Êm Thanh

Töi rêët quyá möåt cêu thú cuãa Nguyïîn Bùæc Sún trong têåp Chiïën tranh Viïåt Nam vaâ töi: "Men nhaåc Trõnh Cöng Sún chaãy traân àïm khuya". Cûá ngûúåc caái thúâi mêëy chuåc nùm àïm... daâi miïìn Nam vûâa qua, múái thêëy sûác söëng "chaãy traân" cuãa nhaåc sô Trõnh Cöng Sún trong suöët nhûäng nùm thaáng êëy.

Nûãa cuöëi thêåp niïn 1950 - 1960. Giûäa luác doâng nhaåc Àoaân Chuêín àang dêìn ngûng vúái Laá àöí muön chiïìu, Chiïëc laá cuöëi cuâng vaâ Gûãi ngûúâi em gaái miïìn Nam thò doâng nhaåc Cung Tiïën bùæt àêìu giao thoa vaâo vúái Hûúng xûa, Thu vaâng, Hoaâi caãm. Tiïëp tuåc giao thoa vúái doâng êm nhaåc Cung Tiïën, nùm 1958, 19 tuöíi àúâi, Trõnh Cöng Sún àaä bùæt àêìu doâng nhaåc cuãa mònh bùçng Ûúát mi - möåt ca khuác mang àêåm nöîi buöìn Huïë. Vaâ sau àoá laâ miïn man cho túái nay möåt coäi êm thanh Trõnh Cöng Sún.

Giai àoaån àêìu, cac khuác Trõnh Cöng Sún cùn baãn laâ tònh khuác. Bùçng nöîi cö àún trong treão, àêìy linh caãm xoát xa, mêët maát cuãa tuöíi àöi mûúi, nhûäng tònh khuác Trõnh Cöng Sún khi êëy laâ lúâi thöët lïn cuãa lúáp thanh niïn miïìn Nam söëng triïìn miïn trong êu lo, trong phêëp phoãng thúâi cuöåc. Àoá laâ nhûäng Thûúng möåt ngûúâi, Chiïìu möåt mònh qua phöë, Biïín nhúá, Haå trùæng v.v... ÚÃ Cuöëi cuâng cho möåt tònh yïu (thú Trõnh Cung), tiïëng nûác núã traâo lïn möåt àöí vúä:

Möåt lêìn chia tay, Möåt àúâi baäo nöíi, Giaä tûâ giaä tûâ

Chiïìu mûa giöng túái... Laâm sao em biïët


64

Mûa ngoaâi song bay Lúâi ca em nhoã Nöîi loâng anh àêy...

Trong giai àoaån naây, ca khuác Cho möåt ngûúâi nùçm xuöëng, àaä baáo hiïåu cho möåt caái nhòn vïì chiïën tranh. Thên phêån nhûäng ngûúâi lñnh ngaä xuöëng chó laâ möåt mêët maát àúâi àúâi:

Anh nùçm xuöëng sau möåt lêìn vaâo viïîn du Àûáa con xa àaä tòm vïì nhaâ, Àêët hoang vu kheáp laåi heån hoâ...

Baáo hiïåu naây àaä dêîn túái nhûäng ca khuác phaãn chiïën úã giai àoaån tiïëp theo doâng nhaåc Trõnh Cöng Sún. Nhòn chiïën tranh bùçng cùåp mùæt trung thûåc úã têìm nhên loaåi, Trõnh Cöng Sún àaä kïu lïn bûác böëi giûäa cuöåc àúâi "nöìi da nêëu thõt" maâ traách nhiïåm lúán thuöåc vïì chñnh quyïìn miïìn Nam núi anh àang söëng vaâ chûáng kiïën:

Möåt ngaây muâa àöng hai bïn laâ rûâng Möåt chiïëc xe tùng traái mòn nöí chêåm Ngûúâi chïët hai lêìn thõt da naát tan

(Nguå ngön muâa àöng)

Coá leä vò caách nhòn nhû thïë nïn sau 30-4-1975, Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô miïìn Nam duy nhêët laåi coá thïm nûäa khöëi thñnh giaã úã miïìn Bùæc. Anh àaä taåo ra thñnh giaã bùçng chêët nhaåc riïng cuãa mònh.

Cuäng cêìn noái thïm rùçng sûå nghiïåp êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún trong thúâi kyâ naây àûúåc chùæp caánh nhúâ gioång haát Khaánh Ly. Cuöåc truâng phuâng naây àaä àïí laåi möåt dêëu êën khöng phai múâ trong lõch sûã êm nhaåc Viïåt Nam.

Trõnh Cöng Sún bûúác vaâo àõa haåt laâm êm nhaåc cho àiïån aãnh cuäng tûâ sau giaãi phoáng miïìn Nam. Mûúâi lùm nùm tröi qua, anh àaä coá mùåt úã gêìn hai chuåc phim truyïån cuäng nhû taâi liïåu. Tûâ trong nhûäng cuöën phim, ca khuác Trõnh Cöng Sún laåi àônh àaåc bûúác vaâo àúâi, söëng möåt cuöåc söëng riïng nhû nhûäng ca khuác khaác. Noái àïën phim Töåi löîi cuöëi cuâng khöng ai coá thïí quïn àûúåc "Hiïìn caá sêëu". Khöng quïn "Hiïìn caá sêëu" tûác laâ nhúá Phûúng Thanh. Nhûng laâm cho khaán giaã nhúá àïën nhên vêåt naây, bïn caånh diïîn xuêët xuêët sùæc cuãa Phûúng Thanh, coân coá sûå trúå giuáp àùæc lûåc cuãa ca khuác Àúâi goåi em biïët bao lêìn àûúåc viïët ra caách àêy möåt thêåp niïn. Möîi khi cêët gioång haát lêím nhêím: "Ài vïì àêu húäi em..." töi laåi thêëy hiïån lïn trûúác mùåt möåt "Hiïìn caá sêëu" vúái söë phêån àêìy bi kõch.


Cuäng nhúâ viïët nhaåc phim maâ Trõnh Cöng Sún coá àûúåc möåt ca khuác thiïëu nhi nöíi tiïëng: Em laâ böng höìng nhoã:

Em seä laâ muâa xuên cuãa meå Em seä laâ maâu nùæng cuãa cha Em àïën trûúâng hoåc bao àiïìu laå Möi em cûúâi laâ nhûäng nuå hoa...

Coá möåt àïm höìi Gala 87 úã thaânh phöë Höì Chñ Minh, khi àïën tiïët muåc cuãa mònh, Trõnh Cöng Sún àaä "xón xón", anh haát khöng àûúåc löi cuöën. Khaán giaã bùæt àêìu öìn aâo. Àöåt nhiïn, Sún chuyïín sang: "Em seä laâ muâa xuên...", thïë laâ caã cêìu trûúâng Phan Àònh Phuâng laåi döåi lïn tiïëng vöî tay rêìm rêåp.

Laå hún nûäa laâ Trõnh Cöng Sún viïët nhaåc cho caã phim taâi liïåu vïì têåp voä thuêåt. Ca khuác Böën muâa thay laá nhúâ thïë maâ ra àúâi. Ngaây kyã niïåm 60 nùm sinh nhêåt nhaåc sô Vùn Cao, khi nghe anh giúái thiïåu xuêët xûá baâi haát, ai cuäng úã traång thaái àoán àúåi möåt caái gò cûáng rùæn, gêåp ghïình. Nhûng khi Sún cêët gioång lïn: "Böën muâa thay laá, böën muâa thay hoa..." thò tröi àïën vúái ngûúâi nghe laåi laâ möåt êm àiïåu dõu daâng, mûúåt maâ, tònh caãm.

Nïëu úã giai àoaån trûúác laâ sûå song haânh cuãa Trõnh Cöng Sún vúái Khaánh Ly, thò úã àõa haåt êm nhaåc cho àiïån aãnh laåi laâ song haânh cuãa Trõnh Cöng Sún vúái Phaåm Troång Cêìu. Hai ngûúâi baån, hai nhaåc sô nhiïìu àöìng caãm vúái nhau luön cuâng coá mùåt trong tûâng böå phim. Tònh baån giûä hai anh taåo nïn êm hûúãng cuãa möëi giao caãm, luöìn trong tûâng phuát nhaåc.

Gêìn àêy nhêët, höìi cuöëi thaáng 3 nùm 1990, nhaåc sô coá möåt coäi êm thanh cuãa hún ba mûúi nùm saáng taåo, cuãa gêìn 500 ca khuác thoùæt möåt caái àaä trúã thaânh diïîn viïn cuãa phim truyïìn hònh do haäng phaát thanh truyïìn hònh BBC thûåc hiïån.

Cêët ài nhûäng phoáng tuáng trong àúâi söëng cuäng nhû trong êm nhaåc, Trõnh Cöng Sún àaä tûå kheáp mònh vaâo kyã luêåt cuãa möåt diïîn viïn. Anh phaãi vöåi vaä bay tûâ thaânh phöë Höì Chñ Minh ra Haâ Nöåi vaâ chó úã laåi coá 16 tiïëng àïí àûáng trûúác öëng kñnh trong möåt caãnh gùåp gúä nhaåc sô Vùn Cao taåi nhaâ riïng úã söë 108 phöë Yïët Kiïu. Ngay sau àoá, anh bay vaâo Huïë àïí thûåc hiïån möåt àoaån phim khaác trïn quï hûúng xanh ngùæt nhûäng miïåt vûúân laá truác che ngang mùåt chûä àiïìn. Röìi laåi quay vïì thaânh phöë Höì Chñ Minh.

Khöng biïët nhaåc sô coá taåo ra àûúåc ngön ngûä àiïån aãnh trong diïîn xuêët àöåc àaáo nhû ngön ngûä êm nhaåc cuãa mònh khöng. Chùæc nhûäng ngûúâi vöën mïën möå Trõnh Cöng Sún coân phaãi chúâ àúåi khi cuöën phim ra àúâi. Nhûng chùæc khöng ai mong anh laåi boã êm nhaåc àïí trúã thaânh diïîn viïn. Vêîn cûá mong coäi êm thanh Trõnh Cöng Sún caâng ngaây caâng thùm thùèm.


66

Nguyïîn Duy

Ngaây Sau Soãi Àaá

... Möåt àïm tònh cúâ... Mùåt trêån Àûúâng Chñn - Nam Laâo (1971)... Trong cùn hêìm keâo bïn doâng söng Sïbùnghiïng... töi - phoáng viïn chiïën trûúâng, àang baám theo tiïíu àoaân thöng tin cuãa sû àoaân 308 do anh huâng quên àöåi Chu Vùn Muâi laâm tiïíu àoaân trûúãng... Nghe, nghe tröåm - vêng, luác àoá goåi laâ nghe tröåm - àaâi Saâi Goân, tònh cúâ “gùåp” Trõnh Cöng Sún qua gioång khaát Khaánh Ly... Diïîm xûa... “Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí - laâm sao em biïët bia àaá khöng àau... ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...”. Quyã thêåt! Giai àiïåu êëy vaâ lúâi ca êëy tûå nhiïn “ghim” laåi trong têm tûúãng töi ngay tûâ phuát bêët chúåt êëy... Röìi, Nhû caánh vaåc bay... Quaái thêåt!... caãm nhêån bêët chúåt, nhûäng baâi haát rêët mûúåt maâ, àùæm àuöëi êëy khöng thuöåc chuãng loaåi eâo uöåt, rïn ró, nó non maâ thúâi êëy ngûúâi ta vêîn quen goåi chung laâ “nhaåc vaâng”. ÛÂ, thò coá buöìn àêëy, àau àêëy, quùån thùæt nûäa àêëy... nhûng coân caái gò laânh maånh naãy núã trong àoá. Hònh nhû laâ caái àeåp. Caái àeåp trong cêu nhaåc. Caái àeåp trong ca tûâ, caã xaác chûä lêîn höìn thú. Baãng laãng, lúâ múâ, khoá phên àõnh cho àuáng nghôa, nhûng roä raâng laâ àeåp, àeåp laâm sao... vaâ cuäng húi ma quaái thïë naâo. Töi lúán lïn úã vuâng àöìng söng Maä, vêîn thûúâng nghe tiïëng vaåc kïu sûúng. Naâo coá thêëy con vaåc àêu, maâ tiïëng vaåc thò rêët nhúá. Con vaåc xa, thêåt xa, maâ tiïëng vaåc rúi trong thùm thùèm àïm xûa tõch mõch thò laåi gêìn, thêåt gêìn. Sûå thêåt cuöåc àúâi, ñt ra àöëi vúái töi cho túái luác àoá - nùm töi hai mûúi tuöíi, laâ nhû vêåy. Mêëy ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún nhû caánh vaåc bay qua töi röìi, vaâ àïí laåi caái aám aãnh thêím myä. ÛÂ, biïët àêu... ngaây sau soãi àaá...

*

... Röìi möåt ngaây tònh cúâ... Mùåt trêån Quaãng Trõ (muâa heâ 1972)... töi - phoáng viïn chiïën trûúâng, laåi baám tiïíu àoaân thöng tin cuãa sû àoaân 308... theo möåt tiïíu


àöåi trinh saát vaâo thõ trêën Àöng Haâ àaä boã tröëng... Ngoåc Haâ Tõnh Xaá - töi chûa roä laâ àïìn hay chuâa, maái tön, vaách göî, loãng choãng hûúng nhang vaâ la liïåt saách tung dûúái nïìn xi mùng. Kinh Phêåt... lêëy thûã vaâi cuöën coi Viïåt Nam tên tûå àiïín cuãa Thanh Nghõ... nhùåt. Nghïå thuêåt hiïån àaåi cuãa Giö dep E-mi-lú Muy lï... àûúåc. Thú cuãa Buâi Giaáng, cuãa Nguyïn Sa... àûúåc, thûã coi.. Vaâ, Ca khuác da vaâng cuãa Trõnh Cöng Sún... nhùåt liïìn. Töi laâm möåt ba lö saách, caác thûá maâ luác àoá goåi laâ “vùn hoáa phaãn àöång”, lùåc leâ mang ra hêåu cûá trûúác nhûäng caái nhòn nûãa ngú ngaác, nûãa lo ngaåi cuãa àöìng àöåi. Vúái tû caách bñ thû chi böå möåt muäi nhoån àöåc lêåp, töi laâm böå quan troång ra mùåt, nùçm beåp trong hêìm “nghiïn cûáu” mêëy thûá vûâa nhùåt àûúåc êëy, coi lûúát qua vaâ loaåi boã dêìn. Thêåt tiïëc cuöën Viïåt Nam tên tûå àiïín, coá chuá Haán ngûä vaâ Phaáp ngûä, nhûng noá nùång quaá, àaânh phaãi boã laåi. Töi dêëu trong ba lö suöët caác ngaã àûúâng chiïën dõch, vaâ sau àoá mang vïì Haâ Nöåi àûúåc hai cuöën thöi, Nghïå thuêåt hiïån àaåi vaâ têåp nhaåc Ca khuác da vaâng, kïí nhû thïë àaä laâ to gan lúán mêåt lùæm röìi, daám àoåc vaâ lûu trûä saách cuãa àõch! Töi hoaân toaân muâ nhaåc, nghe thò caãm àûúåc àaåi khaái laâ thñch hay khöng thñch, hay hoùåc khöng hay, thïë thöi... xûúáng êm thò mñt àùåc, àoåc Ca khuác da vaâng nhû àoåc thú. Ca tûâ cuãa Trõnh Cöng Sún quaã laâ thú thêåt, vaâ hay thêåt, chûä nghôa lúâ múâ, baãng laãng höìn vña vaâ thi tûá. Möåt thi sô taâi ba. Nïëu anh ta laâ ngûúâi lñnh àöëi mùåt vúái töi, phaãi bùæn nhau, thò cuäng phaãi bùæn nhau thöi. Ûúác gò anh ta maäi maäi laâm thi sô... ÛÂ biïët àêu... ngaây sau soãi àaá...

*

... Röìi möåt buöíi chiïìu töëi tònh cúâ... nùm 1975... nhaâ thú Phaåm Tiïën Duêåt àûa töi túái thùm Höåi Vùn nghïå Bònh Trõ Thiïn (nhaâ 26 Lï Lúåi, Huïë)... vaâ gùåp Trõnh Cöng Sún úã àoá. Gûúng mùåt anh phùèng phêët neát àaåo sô, êín hiïån chuát... chuát gò nhû laâ lûåc hêëp dêîn têm linh. Heân chi, taác phêím àêìy aám aãnh. Buöíi gùåp bêët ngúâ maâ thêåt àöng vui. Tö Nhuêån Vyä - nhaâ vùn, Bûãu Chó - hoaå sô, Lï Khùæc Cêìm - giaãng sû mön vùn cuãa trûúâng Àaåi hoåc Huïë, cùåp nhaâ thú Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vaâ Lêm Thõ Myä Daå... Thïë laâ, rêët tûå nhiïn, cuöåc höåi ngöå khöng heån trûúác böîng chuyïín thaânh àïm thú nhaåc “Bùæc Nam sum hoåp” moåi ngûúâi coá mùåt àïìu vûâa laâ diïîn viïn, vûâa laâ khaán giaã. Ngûúâi àoåc thú, ngûúâi àaân haát, mêëy anh nhaâ vùn, nhaâ veä thò vïính tai nghe, vaâ haát theo Trõnh Cöng Sún, nhûäng tònh khuác, nhûäng baâi haát tranh àêëu “Tûâ Bùæc vö Nam nöëi liïìn nùæm tay, ta ài... voâng tay lúán maäi...”.

Maäi túái höm àoá töi múái àûúåc biïët, Trõnh Cöng Sún coân coá nhûäng baâi haát yïu nûúác nöíi tiïëng, phöí biïën trong phong traâo àêëu tranh cuãa hoåc sinh, sinh viïn miïìn Nam nhûäng nùm thaáng khaáng chiïën chöëng Myä. Ngay caã trong nhûäng baâi haát mang tñnh thúâi sûå êëy, vêîn thêëy coá xu hûúáng vûún túái caái àeåp muön thuúã, caái xu hûúáng maâ coá ngûúâi chï laâ duy myä.


68

Nhûäng thaáng cuöëi nùm 1975, Trõnh Cöng Sún vêîn úã Huïë coân töi thò trúã thaânh khaách thûúâng xuyïn cuãa gia àònh anh úã thaânh phöë Höì Chñ Minh. Töi laâm viïåc taåi cú quan tiïìn phûúng Böå tû lïånh thöng tin liïn laåc, trong sên bay Tên Sún Nhêët. Ngaây chuã nhêåt vaâ nhûäng buöíi töëi raãnh röîi töi laåi ra nhaâ Trõnh Cöng Sún chúi vaâ thûúâng nguã laåi àoá cuâng vúái Hoaâng Ngoåc Tuêën (möåt nhaâ vùn coá tiïëng, cuâng tuöíi vúái töi àaä úã trong nhaâ Trõnh Cöng Sún nhiïìu nùm, nhû ngûúâi nhaâ). ÚÃ àoá, töi àaä àûúåc troâ chuyïån nhiïìu vúái maá cuãa Sún, möåt baâ maá theo àaåo Phêåt, giaâu loâng thûúng ngûúâi vaâ têm tûúãng hûúáng túái caái thiïån. ÚÃ àoá, töi àaä kïët thên vúái nhûäng ngûúâi em cuãa Sún, Tõnh vaâ Têm nhû hai caái vai cuãa gia àònh, gaánh vaác cú sûå cúm aáo, chùm lo hïët mònh cho sûå nghiïåp cuãa anh, Thuyá vaâ Trinh giöëng nhû nhûäng ngûúâi “nuöi” nhaåc sô Trõnh Cöng Sún trong nhaâ. ÚÃ àoá, töi àûúåc cö uát Trinh haát cho nghe gêìn nhû toaân böå ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhiïìu baâi chûa phaát haânh. Tònh khuác laã lúi thay, vêåy maâ khöng hïì vûúng nhuåc duåc. Cuäng lùæm baâi haát mang húi hûúáng thiïìn luêån, vêåy maâ khöng u uêín. Phêìn lúán ca khuác cuãa Sún khöng nhêåp thïë maâ cuäng khöng àoaån àúâi, cûá chêåp chúân bay lïn àaáp xuöëng, nhùçm túái caái cao àeåp nûãa thûåc nûãa hû treo lú lûãng giûäa thiïn àûúâng vaâ trêìn gian. ÚÃ àoá, töi múái hiïíu roä, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ tûâ trong nhaâ àoá ài ra, hoaân caãnh xuêët thên rêët cuå thïí àïí dêëu êën khaá àêåm trong phong caách taác giaã. ÚÃ àoá - töi, möåt nhaâ thú “Viïåt cöång”, xa laå, ngûúâi ngúåm hom hem, quêìn aáo luöåm thuöåm lïëch thïëch... àaä àûúåc moåi ngûúâi trong gia àònh - duâ Sún khöng úã nhaâ vaâ khöng coá möåt lúâi giúái thiïåu naâo trûúác caã - àöëi xûã rêët ên cêìn vúái tònh thên tûå nhiïn nhû ngûúâi trong hoå maåc. Chñnh úã àoá, töi àaä laâm àûúåc baâi thú àêìu tiïn cuãa mònh vïì miïìn Nam - baâi Tòm thên nhên. Vaâ tiïëp theo laâ baâi Bêìu trúâi mùåt àêët baân tay... àïí tùång maá cuãa Sún, baây toã caãm nghô vïì möëi quan hïå têm linh têët yïëu giûäa meå - con ngûúâi nghïå sô. Rêët tiïëc baâi thú naây àaä bõ mêët cùæp cuâng vúái caái tuái xaách treo úã tay laái xe àaåp, töi khöng thïí naâo nhúá laåi àûúåc nûäa, chó nhúá caái tïn baâi vaâ möåt cêu àiïåp “biïët àêu ngaây sau soãi àaá...”

Khöng coân laâ tònh cúâ nûäa, lêìn thûá hai töi gùåp Trõnh Cöng Sún, thaáng tû nùm 1976, gêìn dõp bêìu cûã Quöëc höåi, töi tûâ Haâ Nöåi vaâo nhêån cöng taác taåi tuêìn baáo Vùn nghïå Giaãi phoáng, túái Huïë thò dûâng laåi àïí chúi vúái anh em quen biïët úã àoá. Möåt àïm trùng saáng àeåp tuyïåt vúâi, söng Hûúng àûúåc aánh trùng maå cho lung linh hùèn lïn. Chuáng töi tuå têåp ngöìi ngùæm trùng maå cho suöng vaâ röìi laåi thú - nhaåc... trïn maãnh sên nho nhoã nhaâ Nguyïîn Khoa Àiïìm, úã thön Vô Daå... Àoá laâ nhûäng bûúác àêìu tiïn cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún nhêåp vaâo cuöåc àúâi múái sau 30-4-1975. Vêîn laâ nhõp àiïåu quen thuöåc cuãa Sún, khöng lêîn àûúåc, nhûäng ca tûâ laåi thêåt quáa, túái mûác thêåt thaâ quaá, thaânh ra baâi haát bõ nhaåt. Nhaåc vaâ lúâi cuãa Trõnh Cöng Sún nhû xaác vúái höìn, khöng coá caái naây thò cuäng khöng coá caái kia. Vïì sau töi múái hiïíu roä, àoá chñnh laâ lyá do giaãi thñch taåi sao Sún khöng thïí phöí thú cuãa ngûúâi khaác àûúåc. Trúã laåi baâi gaánh gaánh... àoá, Sún cûá say mï haát ài haát maäi maâ töi khöng laâm sao nhúá nöíi


nhûäng giai àiïåu tiïëp sau... caã tïn baâi haát cuäng khöng nhúá luön. Àoá laâ daåo anh àang trùn trúã, muöën “àeã” ngay möåt lûáa caác ca khuác múái, nhûng “àeã non” nhû vêåy thò baâi haát cuäng khöng söëng àûúåc. Hún thïë nûäa, anh àang úã trong tònh traång khoá khùn vïì têm lyá. Nhiïìu ngûúâi úã Huïë coá aác caãm vúái chïë àöå múái, toã yá chï traách anh sao maâ “nhêåp cuöåc” dïî daâng thïë, vúái aác yá löå liïîu. Caán böå úã àõa phûúng, phûúâng, khoám, thò laåi coi anh laâ möåt “phêìn tûã cuãa xaä höåi cuä” cêìn phaãi “caãnh giaác” vaâ giaám saát chùåt cheä. Nhaâ anh úã thûúâng xuyïn bõ theo doäi vaâ kiïím tra höå khêíu ban àïm. Coá lêìn, caã Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng lêîn Tö Nhuêån Vô phaãi caäi vaã vúái cöng an phûúâng, vò àang úã chúi àoá, múái khoaãng mûúâi giúâ àïm, àaä bõ xeát hoãi giêëy túâ...

Riïng töi, taåi nhaâ Trõnh Cöng Sún (àûúâng Nguyïîn Trûúâng Töå, Huïë), töi àaä coá möåt kyã niïåm nhúá àúâi.

Vêng, trong caái àïm trùng saáng àeåp tuyïåt vúâi êëy, sau khi thú - nhaåc úã nhaâ Nguyïîn Khoa Àiïìm, chuáng töi keáo nhau vïì nhaâ Sún, kiïëm nem Bïën Ngûå nhùæm rûúåu tiïëp, laåi haát tiïëp troâ chuyïån vaâ “goáp yá” vúái Sún àöi àiïìu, àöång viïn anh viïët thïë naây... Gêìn túái giúâ giúái nghiïm, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, Tö Nhuêån Vyä, Bûãu Chó, vaâ mêëy ngûúâi nûäa phaãi vöåi vaâng “ruát lui”, coân töi thò nguã laåi vúái Sún cho vui. Hai anh em ra cûãa àûáng ngùæm trùng suöng. Trõnh Cöng Sún kïí vïì kyã niïåm... “Mûa vêîn rúi mûa trïn têìng laá nhoã”, chñnh laâ trïn têìng laá nhoã kia kòa... Ngaây xûa... Diïîm vêîn thûúâng ài qua con àûúâng àoá... Diïîm xûa laâ viïët úã Quy Nhún, nhûäng têìng laá, mêëy soãi àaá naây laâ Huïë... Êm hûúãng baâi Diïîm xûa àûa töi vaâo giêëc nguã... Vûâa chúåp mùæt thò nghe tiïëng àêåp cûãa thònh thònh. Cöng an túái. Xeát giêëy. Giêëy túâ cuãa töi àïí trong tuái aáo quên phuåc, höìi chiïìu vûâa löåt ra gúãi laåi nhaâ Tö Nhuêån Vyä. Khöng coá giêëy túâ. Tûúáng maåo laåi cuåc mõch khaã nghi. Töi liïìn bõ múâi ra àöìn cöng an Phuá Cam, mùåc duâ Sún àaä cöë sûác giúái thiïåu töi laâ möåt nhaâ thú quên àöåi caách maång, kïí tïn möåt loaåt nhûäng baâi thú cuãa töi àaä in trïn nhiïìu saách baáo nûäa. “Khöng coá giêëy túâ thò cûá ra boát chúâ, chi maâ phaãi nhiïìu lúâi”. Caã töi vaâ Sún àaânh lùång leä ài sau ngûúâi cöng an vûâa noái cêu àoá. Ngöìi àoá, mai saáng giaãi quyïët - ngûúâi trûåc ban troã cho chuáng töi möåt caái ghïë bùng àaä coá ba böën ngûúâi ngöìi, trong goác àöìn. Saáng höm sau, Sún phaãi vïì Höåi Vùn nghïå luåc tuái aáo cuãa töi vaâ mang giêëy túâ túái, töi múái àûúåc thaã ra, khi àaä nghe xong möåt baâi huêën thõ traâng giang vïì vêën àïì phoâng gian baão mêåt... Töi àoåc cho Sún nghe hai cêu “caãm giaác” - nhûäng cêu àêìu tiïn töi viïët vïì xûá Huïë:

ÚÃã Huïë coá lïå xeát nhaâ Ai khöng coá giêëy thò ra boát ngöìi...

Chuáng töi laåi cûúâi vui, chúã nhau trïn chiïëc xe àaåp cao kïìu maâu vaâng, chaåy voâng theo con àûúâng “ngaây xûa Diïîm thûúâng ài qua”, dûúái nhûäng têìng laá nhoã. Röìi


70

Trõnh Cöng Sún seä viïët laách thïë naâo àêy? Töi thêìm nghô trong tiïëng lùn xaâo xaåc cuãa vö vaân viïn soãi nhoã dûúái baánh xe... ÛÂ, biïët àêu ngaây sau soãi àaá...

... Bêy giúâ, “Trõnh Cöng Sún vaâ töi gùåp nhau hoaân toaân khöng coân laâ tònh cúâ nûäa. Nhûäng buöíi quêìn tam tuå nguä vúái nhau, anh em vùn nghïå sô thaânh phöë Höì Chñ Minh, thûúâng xuyïn vêîn coá tiïët muåc thú - nhaåc, thöng baáo saáng taác múái, hoùåc nhûäng dûå àõnh, nhûäng gúåi yá. Möåt söë ca khuác múái cuãa Trõnh Cöng Sún saáng taác tûâ caãm hûáng trûúác hiïån thûåc múái, àaä àûúåc cöng chuáng lan truyïìn röång raäi - trong àoá, baâi Em úã nöng trûúâng, em ra biïn giúái (1978) àûúåc àaáng kïí laâ caái möëc àaánh dêëu chùång àûúâng múái cuãa anh. Anh àaä thêåt sûå “bùæt” caái baãn sùæc tûúi saáng. Möåt vaâi nùm trûúác 1975, anh húi sa àaâ vaâo maåch thiïìn, bùæt àêìu coá dêëu hiïåu luêín quêín, chúám bûúác “ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt... trïn hai vai ta àöi vêìng nhêåt nguyïåt....” àïí röìi möåt chiïìu ngöìi öm toác daâi... “chêåp chúân lau trùæng trong tay...”. Chñnh hiïån thûåc àúâi söëng àaä giuáp anh “treã laåi”, anh ài nhiïìu, saáng taác vaâ ca haát, úã nhaâ trûúâng, cöng trûúâng, nöng trûúâng, úã caác tuå àiïím sinh hoaåt xaä höåi cuãa thanh niïn sinh viïn vaâ trñ thûác thaânh phöë, lïn biïn giúái ra biïín khúi, vaâo têån bûng biïìn Àöìng Thaáp Mûúâi... Kïí tûâ ngaây vaâo hùèn taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh túái nay, Trõnh Cöng Sún àaä coá thïm haâng chuåc ca khuác, nhiïìu nhaåc phim, vaâ baâi haát trong phim. Àïí vûúåt qua àûúåc nhûäng khoá khùn têm lyá cuãa chñnh mònh, suöët mêëy nùm sau ngaây giaãi phoáng, vaâ tiïëp àoá laâ sûå bùæt beã, xeát neát cuãa khöng ñt baån àöìng nghiïåp cuãa möåt söë ngûúâi úã giúái nghiïn cûáu - phï bònh êm nhaåc caách maång, àöëi vúái anh laâ viïåc khöng dïî daâng, nhûng duâ sao thò anh cuäng vûúåt qua àûúåc... sûå caãm thöng vaâ loâng mïën möå daânh cho anh vaâ ca khuác múái cuãa anh ngaây caâng tùng lïn. Àoá laâ kïët quaã töët laânh do chñnh viïåc anh laâm mang laåi. Anh chên thaânh vaâ say mï saáng taác, chên thaânh vaâ say mï hoåc hoãi àúâi söëng, vêîn rêët kyä tñnh vúái tûâng neát nhaåc, tûâng lúâi thú. Coá lêìn, anh àöåt ngöåt hoãi töi: “Naây, öng úã lêu ngoaâi Haâ Nöåi, öng thêëy nhûäng buöíi chiïìu trïn söng Höìng coá gò aám aãnh?...” Töi kïí vúái anh vïì búâ àï, vaâ luäy tre múâ xa, sûúng khoái... Vaâ thïë röìi, trong baâi Chiïìu trïn quï hûúng töi, anh chó choån lêëy caái búâ xa sûúng khoái thêåt coá höìn. Baâi Muâa thu Haâ Nöåi cuãa anh múái chi tiïët laâm sao, nhûäng chi tiïët khiïën cho ai àaä tûâng thên thûúng Haâ Nöåi àïìu phaãi sûäng súâ, “cêy cúm nguöåi vaâng, cêy baâng laá àoã... tûâng con àûúâng nhoã traã lúâi cho töi”... àöåt ngöåt, nhûäng con sêm cêìm cêët caánh trïn Höì Têy. Rêët chi laâ Haâ Nöåi! Phaãi kïí àoá laâ möåt trong nhûäng baâi haát hay khöng phaãi cuãa riïng Trõnh Cöng Sún, maâ laâ cuãa chung Haâ Nöåi. Vúái anh, coá thïí kïí ra haâng loaåt nhûäng baâi haát àûúåc nhiïìu ngûúâi yïu thñch.

Em coân nhúá hay em àaä quïn, Chiïìu trïn quï hûúng töi, Huyïìn thoaåi Meå, caác baâi haát trong phim Pho tûúång, phim Y voä dûúäng sinh v.v... àïìu laâ nhûäng baâi haát


vaâ lúâi tûúng sinh nhû xaác vúái höìn, nhûäng chi tiïët hiïån thûåc àúâi söëng nêng lïn trong xu hûúáng vûún túái caái àeåp lêu bïìn, thò àuáng laâ anh duy myä röìi! Töi nghô rùçng, sûå nhêåp cuöåc cuãa anh nhû thïë laâ àuáng taång, àuáng baãn sùæc, caái riïng nhêåp vaâo caái chung nhû möåt haåt phuâ sa nhêåp vaâo doâng söng, möåt laân gioá nhêåp vaâo caánh àöìng... Thay àöíi luön caã caái taång êëy ài thò coá nghôa laâ mêët luön möåt Trõnh Cöng Sún. Khöng thïí àoâi hoãi anh thay àöíi yá kiïën êëy, cuäng nhû khöng thïí àoâi hoãi möåt con chim hoåa mi phaãi àeã ra nhûäng öí trûáng chim cuát, möåt caânh hoa phong lan phaãi cho nhûäng chuâm quaã xum xuï ùn àûúåc...

Búãi vò nghïå thuêåt laâ phong phuá vaâ àa daång, noá vêîn cêìn coá vaâ daânh sùén chöî cho nhûäng caái vu vú thêím myä vaâ hûúáng thiïån, nhû laâ ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...

Thaânh phöë Höì Chñ Minh Ngaây 10-40-1987


72

Nguyïîn Thõ Minh Thaái

Trõnh Cöng Sún-Höìng Nhung: Súám vaâ Muöån, Xanh vaâ Chñn

Khi “Böëng” - tïn cuáng cúm cuãa Höìng Nhung - coân quaá beá boãng (sinh nùm 1970 úã Haâ Nöåi) thò Trõnh Cöng Sún àaä huy hoaâng lïn ngöi thêìn tûúång êm nhaåc úã miïìn Nam, vaâ rûåc rúä phaát saáng qua sûác chiïëu toaã àùåc biïåt cuãa gioång haát Khaánh Ly.

Giöëng nhû caách lûu laåi kyã niïåm àeåp nhêët àaä qua bùçng nhûäng têëm hònh daán úã

album, ngûúâi ta tûå nhiïn khöng ûng möåt khuön mùåt ca sô naâo ngoaâi khuön mùåt

khaã aái cuãa Khaánh Ly. Töi cuäng laâ möåt keã thuã cûåu trong söë ngûúâi troång thõ nhûäng

giaá trõ àaä vang boáng möåt thúâi, khöng chõu àöíi thoái quen cöë hûäu vïì möåt vuâng giai

àiïåu êm nhaåc khöng thïí naâo quïn, trong àoá gùæn chùåt möåt truâng phuâng: nhaåc

phêím Trõnh Cöng Sún vaâ chêët gioång quyïën ruä cuãa Khaánh Ly. Nhûng thoái quen êëy

àaä chúám nhûäng vïët raån àêìu trong möåt cuöëi chiïìu rúát baäo, khöng khñ Saâi Goân se

nheå sau mûa thaáng mûúâi êm lõch, nghe cö ca sô beá boãng Höìng Nhung haát Goåi

nùæng úã Quaán Nhaåc sô vaâ thêëy Trõnh Cöng Sún ngöìi àúåi nùæng vïì trong gioång haát

Höìng Nhung, vúái àöi mùæt múâ lïå sau cùåp kñnh trùæng, úã chöî quen thuöåc cuãa anh bïn

traái sên khêëu, quêy quêìn quanh Sún nhûäng khuön mùåt vaâ li rûúåu baån beâ: Thanh

Tuâng, Tön Thêët Lêåp, Tûâ Huy, Trêìn Long êín vaâ... hai nhaåc sô Höìng Àùng, Àaâm

Linh múái tûâ Haâ Nöåi bay vaâo...

Chñnh Trõnh Cöng Sún chûá khöng phaãi ai khaác, laâ ngûúâi àêìu tiïn phaát hiïån ra khuön mùåt êm nhaåc cuãa mònh coá thïí àûúåc phaãn chiïëu qua gioång haát Höìng Nhung, nhû qua möåt mùåt höì trong.


Möåt caãm giaác laå luâng chúåt àïën. Sún nhû caãm thêëy mònh xanh trúã laåi, loâng mïìm dõu hùèn trûúác gioång haát chñn súám naây, coá leä vò phaãi chñn quaá súám, vûúåt trûúác thúâi gian, maâ noá vûâa töåi nghiïåp, vûâa maånh meä, vûâa daåi khúâ, vûâa khön ngoan, vûâa khoeã khoùæn, cûáng coãi laåi vûâa tinh tïë, trêìm ngêm, trong möåt phong thaái biïíu diïîn vûâa treã trung höìn nhiïn vûâa giaâ dùån vaâ kyä thuêåt trïn sên khêëu. Trõnh Cöng Sún chuã yïëu viïët ca khuác Böëng Böìng úi tùång cho tñnh caách êm nhaåc vaâ chêët gioång riïng cuãa Höìng Nhung, nhû möåt lúâi ru ïm àïìm cuãa tònh meå vaâ nhû thaãng thöët ngaåc nhiïn trûúác sûå treã laåi cuãa chñnh mònh, trong giai àiïåu êu yïëm thiïët tha, laáy ài laáy laåi, vêîy goåi möåt tia nùæng: “Nùæng vaâng! Em ài àêu maâ vöåi? Nùæng vaâng, nùæng vaâng úi! Em ài àêu maâ vöåi? Lay nheå àoaá Höìng Nhung gioá vaâng gioá vaâng bay...”

Dûúâng nhû coá möåt cuöåc truâng phuâng kyâ laå àaä xaãy ra giûäa Trõnh Cöng Sún nhaåc sô vúái Höìng Nhung ca sô, nhû phaãng phêët möåt taái sinh lêìn nûäa cuöåc höåi ngöå vúái Khaánh Ly maâ Trõnh Cöng Sún àaä tûúãng laâ khöng thïí höìi êm.

Trong khi nghe nhûäng ca khuác múái coá thïí laâ daânh riïng cho gioång haát Höìng Nhung rêët húåp vúái tñnh caách êm nhaåc cuãa Höìng Nhung: Böëng Böìng úi, Àûúâng xa vaån dùåm, Coân ai coá ai, Töi úi àûâng tuyïåt voång, Em haäy nguã ài..., ngûúâi ta nhêån ra möåt nguöìn caãm hûáng múái traâo dêng trong soáng nhaåc Trõnh Cöng Sún, khöng vöî vïì nhûäng buöìn àau quaá khûá maâ röån raâng niïìm an nhiïn vúái hiïån taåi, khöng chó ngoaãnh laåi àau àúán vaâo nöåi têm maâ àaä quy hûúáng ra ngoaâi àúâi söëng. Àïí tûâ àoá cêët caánh nhûäng giai àiïåu múái meã, tinh khöi, àêìy vui söëng, nhûäng phêím chêët êm nhaåc têët yïëu phaãi coá cuãa möåt taâi nùng nhaåc sô, sau cuöåc nghiïåm sinh moåi cung bêåc vui buöìn sûúáng khöí úã àúâi, àang thanh thaãn trúã vïì núi baãn thïí êm nhaåc cuãa chñnh mònh, vúái caái nhòn thú treã àêìu tiïn.

Chñnh luác àoá dûúâng nhû Höìng Nhung àaä àuã chñn, vaâ àuã lúán àïí chuêín bõ cho cuöåc gùåp gúä phaãi àïën naây. Möåt xanh möåt chñn, möåt súám möåt muöån àaä kïët húåp laåi trong möåt cuöåc tri ngöå êm nhaåc höìn nhiïn - vûúåt qua caã sûå caách trúã vïì thïë hïå vaâ sûå traãi nghiïåm cuöåc àúâi.

Nhûäng tònh khuác àeåp nhêët cuãa möåt nhaåc sô taâi hoa nhêët, cuäng vêîn chó coá àúâi söëng cêm lùång cuãa ca tûâ trïn doâng nhaåc hïåt nhû cö Hùçng Nga nguã giêëc ngaân thu trong rûâng, chûa àïën luác võ Hoaâng tûã àeåp àïën àaánh thûác. Cö cöng chuáa Hùçng Nga cêìn möåt cuöåc haånh ngöå. Tònh khuác cêìn phaãi àûúåc söëng möåt thên phêån êm nhaåc qua möåt gioång haát.

Ta thêëy qua gioång haát vûâa àam mï, baåo liïåt vûâa trong saáng, àaãm tònh cuâng nhûäng xûã lyá êm thanh àiïåu nghïå cuãa ca sô Höìng Nhung àaä laå hoaá nhûäng giai àiïåu buöìn buöìn quen löëi ài vïì trong nhaåc tûå do khöng bõ goâ trong khuön khöí kyä thuêåt cûáng nhùæc cuãa Höìng Nhung, àaä löi keáo nhûäng nöîi niïìm ûu tû, trïî naãi mang êm


74

tñnh nhû “Loaâi sêu nguã quïn trong toác chiïìu” cuãa Trõnh Cöng Sún sang möåt khu vûúân cêy xanh coã laå tûúi töët dûúái trêån mûa höìng cuãa nhûäng niïìm vui dûúng tñnh...

Chùæc chùæn, ta coá thïí thêëy Trõnh Cöng Sún thêåt sûå treã laåi trong möåt tinh thêìn êm nhaåc múái qua gioång haát mang veã àeåp duy lyá, cûáng coãi vaâ maänh liïåt cuãa Höìng Nhung, cuâng möåt chêët gioång riïng Haâ Nöåi sêu lùæng, tònh caãm vaâ phong nhaä chó coá úã möåt gioång haát àaä àûúåc sinh ra vaâ lúán lïn trong voâng tay tònh àêìy thûúng mïën cuãa Haâ Nöåi.

Vaâ ta coá thïí nghe, duâ khöng nhiïìu, chó möåt ca khuác Töi úi, àûâng tuyïåt voång, trong bùng nhaåc Böëng Böìng úi (phaát haânh thaáng 11/93 - Trung têm bùng nhaåc Treã Thaânh phöë Höì Chñ Minh) hoùåc trong Quaán Nhaåc sô vaâo möåt àïm Saâi Goân àeåp trúâi, gioá hêy hêy nhû chúám muâa thu Haâ Nöåi. Luác àoá ta seä thêëy, seä caãm àûúåc àêìy àuã caái tinh thêìn cuãa hy voång, hoùåc ñt nhêët, ta biïët rùçng, tuyïåt voång laâ caái tïn goåi khaác ài cuãa hy voång. Böëng beá boãng àaä laâm àûúåc àiïìu àoá cho Trõnh Cöng Sún, lêìn àêìu tiïn àaä àûúåc chuyïín hoaá höìn nhiïn thaânh hy voång.

Trong trûúâng húåp naây, Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi haånh phuác nhêët, búãi nhûäng ca khuác cuãa anh, thên phêån êm nhaåc cuãa anh àaä àûúåc chiïm nghiïåm, phaát saáng úã möåt thïë hïå khaác....


M. Nguyïîn

Ngûúâi Haãi Ngoaåi Noái Vïì Trõnh Cöng Sún

Caã hai baâi viïët vïì nhaåc sô Trõnh Cöng Sún: Àïm maâu höìng cuãa Khaánh Ly vaâ Nhûäng ngûúâi tûâ Tuyïåt tònh cöëc cuãa Thïë Uyïn àûúåc trñch àùng caånh nhau trïn túâ Àêët Múái xuêët baãn úã Canada. Caã hai baâi àïìu nhùæc túái Huïë trïn "nïìn nhaåc" cuãa nhûäng hoaâi caãm xa xùm, nhêët laâ Khaánh Ly vúái nhûäng doâng rêët nhúá: "Khöng phaãi vò nhûäng àiïìu ngûúâi Huïë viïët vïì Huïë àaä laâm töi yïu Huïë! Vò nïëu nhû vêåy thò töi phaãi yïu Haâ Nöåi nhiïìu hún múái coá lyá. Phaãi yïu Saâi Goân hún, phaãi yïu Àaâ Laåt hún múái phaãi. Vêåy maâ töi yïu Huïë (...). Töi chó muöën viïët vïì "Huïë cuãa riïng töi", vaâ nhû vêåy cuäng coá nghôa laâ múã ra caánh cûãa cuãa kyã niïåm, cuãa nhûäng hên hoan àau àúán, nhûäng ûúác mú khöng thaânh, nhûäng dùçn vùåt, aám aãnh àeo àuöíi töi...". Khaánh Ly baão nhaåc sô Trõnh Cöng Sún laâ "Huïë chay" vaâ nhûäng ngaây thaáng úã Huïë "gêìn Sún vaâ gia àònh, àoá laâ khoaãng thúâi gian haånh phuác nhêët cuãa àúâi töi. Saáng Àöng Ba, chiïìu Vô Daå, töëi hoåp nhau úã Cercle (cêu laåc böå) hoùåc nhaâ anh chõ Lïî àaân haát ngêm thú".

"Haånh phuác nhêët cuãa àúâi töi", chõ àaä viïët nhû vêåy sau khi kïí vïì thúâi nhoã khöng vui cuãa mònh, vöën laâ "möåt àûáa treã möì cöi cha", hoåc haânh dúã dang "vaâi nùm trûúâng têy, vaâi nùm trûúâng ta". Khaánh Ly "tûå baåch":

"Trûúâng hoåc chùèng daåy töi àiïìu gò. Nïn töi tûå daåy töi, ra àúâi nùm 16 tuöíi. Ài haát nhûng khöng bao giúâ nghô rùçng mònh seä trúã thaânh ca sô. Haát vò thñch haát. Àiïìu naây töi hoaân toaân chõu aãnh hûúãng búãi öng böë coá nhiïìu nghïå sô tñnh... Khöng coá tònh thûúng cuãa cha, khöng húåp tñnh vúái meå. Ngoaâi yá thñch àûúåc haát töi khöng biïët mònh phaãi laâm gò. Àúâi seä cho töi nhûäng gò vaâ töi seä coá àûúåc nhûäng gò. Töi quúâ


76

quaång, söëng lang thang giûäa àaám baån beâ töët buång, nay àûáa naây cho bõch gaåo, mai àûáa kia cho nûãa chai nûúác mùæm. Ngheâo maâ vui, töi khöng buöìn vò nöîi bõ gia àònh hùæt huãi, tûâ boã. Töi nhû möåt thùçng con trai giûäa àaám baån trai (...). Cuäng tûúãng àúâi seä lïu bïu maäi cho àïën ngaây cuöëi, nhûng nïëu àõnh mïånh laâ àiïìu coá thêåt, thò àiïìu àoá àaä àïën vúái töi trong möåt àïm mûa gioá taåi Àaâ Laåt. Tûâ Sún töi àaä thaânh danh, nhûng àoá cuäng chûa hùèn laâ àiïìu töi mong muöën. Töi coá caãm tûúãng nhû vêåy. Coá phaãi àúâi söëng laâ nhû thïë hay sao? Thïë laâ àuã hay sao? Nïëu thiïëu thò thiïëu caái gò vaâ taåi sao thiïëu (...). Luác söëng lang thang nhû möåt thùçng laäng tûã, töi thûúâng tûå hoãi mònh nhu cêìu gò cho àúâi söëng. Söëng trong àúâi söëng mònh phaãi coá nhûäng gò? Tònh, Tiïìn. Danh voång. Cho àïën luác nghô rùçng mònh àaä coá àuã nhûäng àiïìu mú ûúác töi vêîn luön luön êm thêìm. Hònh nhû khöng phaãi nhû mònh nghô. Cuöåc söëng trong àúâi chó têìm thûúâng thïë sao?".

Khaánh Ly mang cêu hoãi àoá àùåt ra trûúác Trõnh Cöng Sún, vaâ theo chõ viïët laåi, Sún àaä traã lúâi hïët caã têëm loâng... Cêu traã lúâi cuãa Sún giuáp chõ "söëng giûäa àúâi höîn mang" maäi àïën ngaây ly hûúng. Qua xûá ngûúâi, trong thúâi gian àêìu, thñnh giaã Viïåt Nam úã haãi ngoaåi quen nghe vaâ coá nhiïìu kyã niïåm vúái nhûäng baâi haát, gioång haát cuãa caác ca sô khi coân úã quï nhaâ, nïn Khaánh Ly cuâng möåt söë ca sô tûâng nöíi danh úã Saâi Goân tiïëp tuåc àûúåc yïu thñch. Ngûúâi ta thêëy bïn caånh möåt söë trung têm saãn xuêët bùng nhaåc audio thúâi àoá nhû Trung têm Thanh Thuáy. Trung têm Hoaâng Oanh, Trung têm Giaáng Ngoåc, Trung têm Àúâi, Trung têm Phûúång Hoaâng, Trung têm Laâng Vùn, Trung têm Ngûúâi àeåp Bònh Dûúng, Trung têm Böën Phûúng, coá Khaánh Ly Enterprises, Dream Studio... Gioång haát vaâ tïn tuöíi Khaánh Ly àûúåc nhùæc àïën cuâng caác ca sô nöíi danh tûâ trûúác nùm 1975 nhû Lïå Thu, Thanh Thuáy, Hoaâng Oanh, Sô Phuá, Carol Kim, Ngoåc Minh, Duy Quang, Elvis Phûúng... Taác giaã Töë Têm trong möåt baâi viïët vïì ca nhaåc Viïåt Nam úã haãi ngoaåi àùng trïn Àêët Múái (Montreáal) nhêån xeát: "Ngûúâi ta muöën nghe Khaánh Ly haát Diïîm xûa, Tònh nhúá... vaâ chó coá Khaánh Ly haát nhûäng baâi naây múái hay, múái àöåc àaáo, hay Thaái Thanh thò phaãi haát Àöi mùæt ngûúâi Sún Têy hoùåc Nûãa höìn thûúng àau... thò ngûúâi nghe múái thêëm thña (...). Vaâ nhûäng ca sô múái nöíi tiïëng sau naây nhû Thaái Hiïìn, Haãi Lyá, Kim Anh, Khaánh Haâ, Ngoåc Lan, Vuä Khaánh, Tuêën Vuä... thò cûá phaãi giöëng hay phaãi gúåi laåi àûúåc phêìn naâo sûå quen thuöåc cuãa caác gioång haát coân úã bïn nhaâ, hoùåc ñt nhêët cuäng phaãi haát nhûäng baâi saáng taác trûúác nùm 1975. Coá nhû vêåy thò bùng nhaåc àoá múái àûúåc goåi laâ hay, múái baán chaåy àûúåc". Cuäng theo Töë Têm, vò nhûäng àiïìu nïu trïn maâ àoåc úã nhaän bùng, ngûúâi ta thêëy tïn nhiïìu baãn nhaåc ûa chuöång trûúác nùm 1975 taåi Saâi Goân àûúåc "in àêåm" úã haãi ngoaåi nhû Ngêåm nguâi, Möå khuác, Baâi khöng tïn söë 1, söë 2, söë 3, Khi ngûúâi yïu töi khoác, Àûa em tòm àöång hoa vaâng, Ngaây xûa


Hoaâng thõ, Hoa biïín, Dang dúã... Àïën nay hùèn laâ coá thay àöíi do nhu cêìu thûúãng ngoaån nghïå thuêåt cuãa giúái treã haãi ngoaåi khaác vúái lúáp ài trûúác. Phêìn nûäa, theo nhêån àõnh cuãa caác cêy buát úã nûúác ngoaâi thò lúáp ca sô cuâng thúâi vúái Khaánh Ly "möåt söë khöng nhoã chêët gioång àaä giaãm rêët nhiïìu" do tuöíi taác vaâ ngoaåi caãnh chi phöëi. Caác nhaåc sô saáng taác tònh ca cho hoå haát thuúã naâo nay cuäng dêìn im tiïëng...

Thïë Uyïn viïët "Baãn thên chuáng ta àaä thay àöíi dêìn, con chaáu chuáng ta caâng thay àöíi hún. Nïëu coân möåt chuát goác tai naâo lùæng nghe êm thanh cuãa Viïåt Nam, cuäng coân laâ àiïìu àaáng mûâng cho têët caã", vaâ nhùæc laåi lêìn àêìu nghe Trõnh Cöng Sún àaân vaâ haát taåi Huïë: "Luác êëy nhaåc cuãa anh chûa àûúåc in ra, úã miïìn Nam chûa ai biïët túái anh, kïí caã töi. Tûâ höm túái Huïë, Tûúâng àaä vaâi lêìn nhùæc túái Trõnh Cöng Sún vaâ khen rêët nhiïìu taâi nùng cuãa ngûúâi nhaåc sô treã naây. Töi chó ûâ aâo cho phaãi pheáp. Nhûng àïm àoá, ngay sau khi Sún öm àaân haát lïn baâi haát cuãa mònh vïì möåt vïët lùn trêìm, töi àaä thêëy ma lûåc cuãa lúâi cuäng nhû nhaåc anh. Sún caâng haát thïm, töi caâng caãm thêëy bõ quyïën ruä...". Ngaây 30-4-1975, theo lúâi nhaâ vùn Thïë Uyïn, öng àaä gùåp Trõnh Cöng Sún àang àûáng trïn vóa heâ gêìn ngaä tû Phan Thanh Giaãn (nay laâ àûúâng Àiïån Biïn Phuã) vaâ Lï Vùn Duyïåt (nay laâ àûúâng Caách Maång Thaáng Taám) vaâ hai ngûúâi mûâng rúä bùæt tay nhau: "Töi (Thïë Uyïn) coá hoãi anh vïì viïåc anh haát baâi Nöëi voâng tay lúán trïn àaâi phaát thanh nhûäng giúâ àêìu tiïn (miïìn Nam àûúåc giaãi phoáng) thò anh cho biïët laâ baån beâ ngoaâi khu vïì kiïëm ra anh ngay, keáo lïn xe àûa vïì àïën àaâi phaát thanh. Khöng kõp vïì nhaâ lêëy àaân nûäa nïn anh phaãi haát tay khöng..." Sau khi Thïë Uyïn ra nûúác ngoaâi, giûäa luác möåt söë ngûúâi cûåc àoan khñch baác nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, cho laâ nhaåc sô cöë tònh úã laåi "húåp taác vúái Cöång saãn", thò Thïë Uyïn viïët baâi àùng baáo baão Trõnh Cöng Sún coá quyïìn choån lûåa úã laåi quï hûúng. Thïë Uyïn viïët àiïìu êëy vúái nhûäng so saánh vïì hoaân caãnh cuãa mònh nhû dûúái àêy: "Trúâi miïìn têy bùæc núi töi cû nguå vïì muâa thu muâa àöng nhiïìu khi rêët buöìn. U aám, mêy bay, sûúng muâ, mûa dêìm, khöng khñ laånh giaá. Nhiïìu buöíi saáng khi keáo cöí aáo cho mûa búát rúi vaâo cöí, ngêåm àiïëu thuöëc, töi ài nhû chaåy trïn nhûäng con àûúâng nhoã trong khuön viïn àaåi hoåc àang theo hoåc cho kõp giúâ hoåc kïë. Nhûäng luác êëy thêåt thêëy nhúá nhaâ vaâ theâm caái nùæng êëm cuãa Saâi Goân, cuãa Viïåt Nam nhiïåt àúái. Têm höìn bay böíng àöi luác vïì quï hûúng cuä... Trõnh Cöng Sún coá lyá khi anh choån úã laåi quï hûúng. Núi naây, anh coá àêët nûúác, coá dên töåc vaâ dô nhiïn coá caã quï hûúng àñch thûåc".

Theo taác giaã Bñch Ty, àaä coá nhiïìu ngûúâi viïët vïì êm nhaåc, con ngûúâi Trõnh Cöng Sún, nhûng baâi cuãa Khaánh Ly vaâ Thïë Uyïn nïu trïn "coá leä laâ nhûäng baâi viïët chên thêåt nhêët cuãa taác giaã haãi ngoaåi viïët vïì anh, vïì Huïë, vïì quï hûúng".

Tònh khuác Trõnh Cöng Sún vêîn ài vaâo loâng ngûúâi, dêîu trong hay ngoaâi nûúác, dêîu baån laâ ai, vò trûúác hïët noá laâ... nhaåc tònh.


78

Nhû Töë Têm úã Canada ghi nhêån vïì hoaåt àöång ca nhaåc cuãa ngûúâi Viïåt haãi ngoaåi: thõnh haânh vaâ àûáng vûäng nhêët vêîn laâ nhaåc tònh ngên vang "Nöîi cay àùæng, niïìm haånh phuác, nûúác mùæt, tiïëng cûúâi... cuãa nhûäng ngûúâi yïu nhau, phuå nhau àûúåc khai thaác triïåt àïí. Sau àoá laâ nhûäng baâi haát diïîn taã àûúåc trung thûåc nhêët niïìm hoaâi voång cöë hûúng, àaánh àöång àûúåc têm tònh ngûúâi xa xûá laâ coá nhiïìu thñnh giaã. Möåt vaâi bùng nhaåc (...) mang tñnh chêët nhû du ca - kïu goåi "giaãi phoáng quï hûúng" àaä chòm vaâo dô vaäng...".

Thïë Uyïn viïët, vaâo nhûäng nùm àêìu 1960, nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún vang tûâ sên Trûúâng Àaåi hoåc Saâi Goân àïën nhûäng con tim àang yïu trïn àûúâng phöë, nhûäng lûáa àöi goåi mûa vaâo haå, ûúm nùæng cho ngaây, hoùåc chùæp cho lúâi buöìn thaânh möåt linh höìn. "Sún nöíi tiïëng nhanh vaâ danh tiïëng phöí biïën khùæp quêìn chuáng búãi vò anh laâ möåt nhaåc sô. Nhûng duâ nöíi tiïëng nhû thïë taác phong anh vêîn giaãn dõ nhû xûa. Töi thónh thoaãng gùåp anh úã khu nhaâ tiïìn chïë trong khuön viïn cuãa Trûúâng Àaåi hoåc Vùn khoa. Vêîn xuïình xoaâng vúái chiïëc aáo sú mi kaki trùæng ngùæn tay, vúái chiïëc quêìn khöng mêëy khi thùèng (...). Cuâng úã Saâi Goân, nhûng töi quaá bêån nïn thónh thoaãng múái gùåp Sún. Möåt lêìn... taåi quaán Hêìm Gioá, coá Phaåm Duy, Miïn Àûác Thùæng, vaâ Trõnh Cöng Sún àïën dûå. Khi men bia àaä ngaâ ngaâ, möåt ngûúâi àïì nghõ caã ba nhaåc sô lïn haát chung möåt baâi. Àûáng giûäa Phaåm Duy mêåp maåp vaâ Miïn Àûác Thùæng àeåp trai to khoeã, Sún thêåt maãnh mai, thû sinh. Sún àïì nghõ haát möåt baâi cuãa Phaåm Duy, nhûng öng baån giaâ naây tïë nhõ tûâ chöëi. Sau cuâng caã ba cuâng àaân haát möåt baâi cuãa Sún, trong luác àoá töi ngöìi ngay trïn buåc göî dûúái chên, tay cêìm möåt ly bia lúán. Töi àaä thñch thuá vö cuâng vò baâi nhaåc àûúåc lûåa laâ möåt trong nhûäng baâi töi ûa thñch nhêët thúâi àoá". Cuöëi baâi Nhûäng ngûúâi tûâ Tuyïåt tònh cöëc trñch àùng trïn taåp chñ Àêët Múái úã Canada, nhaâ vùn Thïë Uyïn viïët nhaåc sô Trõnh Cöng Sún úã laåi Viïåt Nam sau ngaây 30-4-1975 "Laâm nhaåc sô cho dên töåc hún 60 triïåu cuãa mònh, trïn quï hûúng mònh (...)". Nhûng möåt söë túâ baáo khaác, ngûúâi viïët khaác úã haãi ngoaåi, vaâ ngay taåi Canada, àaä hêåm hûåc vúái choån lûåa àoá, vaâ coá leä vúái nhaâ vùn Thïë Uyïn khi öng toã ra "ngaåc nhiïn" trûúác caác baâi baáo hö haâo àûâng nghe àûâng haát caác tònh khuác khöng biïn giúái cuãa Trõnh Cöng Sún. ÚÃ Canada coá khaá nhiïìu baáo vaâ taåp chñ nhû Laâng vùn cuãa vúå chöìng Nguyïn Hûúng - Nguyïîn Hûäu Nghôa, Nguyïåt san Viïåt Nam cuãa Haãi Triïìu, caác túâ: Ài túái, Quöëc gia, Nghïå thuêåt, Thêím myä, Tûå do... Túâ chuyïn vïì chñnh trõ kinh doanh vaâ Khai thaác thõ trûúâng (Viet Marketing and Business Report) viïët hai thûá tiïëng Anh, Viïåt cûá ba thaáng ra möåt kyâ do möåt nhoám trñ thûác coá bùçng cêëp chuã trûúng. Túâ Àöëi lûåc cuãa Nguyïîn Baá Long phaát haânh haâng thaáng vúái haâng chûä chaåy dûúái tïn baáo: "Diïîn àaân quöëc tïë cuãa phe dên chuã Viïåt Nam"... Trong söë àoá, Laâng vùn laâ túâ nöíi àònh nöíi àaám tûâng loan tin "Nhaåc sô


Phaåm Duy tuyïn böë öng khöng chöëng Cöång maâ chó chöëng... gêåy thöi" gêy thùæc mùæc baân caäi trong dû luêån baáo chñ haãi ngoaåi möåt thúâi gian. Theo nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, caách àêy 8 nùm khi anh túái Canada, chó möåt höm sau, túâ Laâng vùn àaä àûa tin "caãnh giaác" dêîu anh muöën laâm caái sûå incoginito (khöng muöën ai biïët viïåc mònh coá mùåt úã Canada) nhû anh noái. Tiïëp àoá trong chûúng trònh tiïëng Viïåt cuãa àaâi phaát thanh vaâ truyïìn hònh úã Montreáal, ngûúâi ta lùåp ài lùåp laåi mêíu tin àoá: "Trõnh Cöng Sún hiïån àang coá mùåt úã Canada! Trõnh Cöng Sún hiïån àang coá mùåt úã Canada!", cûá nhû baáo àöång. Vaâ thïë laâ cöång àöìng Viïåt Nam taåi Myä vaâ chêu Êu àïìu biïët. Möåt ngûúâi baån thên cuä cuãa Trõnh Cöng Sún àang giûä chûác Phoá Chuã tõch Höåi Y sô taåi Montreáal bõ nhûäng ngûúâi quaá khñch àoâi phaãi tûâ chûác vò "daám" múâi anh duâng cúm taåi nhaâ. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä viïët: "Cuöëi cuâng thò töi khuyïn möåt söë baån nïn àûâng àïën thùm töi nûäa vaâ töi cuäng tûâ chöëi rêët nhiïìu lúâi múâi ngöìi uöëng rûúåu vúái nhau. Tuy nhiïn cuäng khöng thïí naâo caãn àûúåc nhûäng ngûúâi baån phûúng xa cûá ài maáy bay hoùåc laái xe tûâ Myä sang thùm. Caái tònh quï hûúng xûá súã vêîn cûá maånh khoeã hún moåi dõ biïåt vïì chñnh kiïën". Anh kïí laåi nhû vêåy trong loaåt baâi Canada du kyá àùng trïn baáo Phuå nûä Thaânh phöë Höì Chñ Minh sau ngaây vïì Viïåt Nam vaâ cho biïët ngûúâi àïën thùm anh súám nhêët laâ ca sô Khaánh Ly bay tûâ Califomia sang. "Nïëu tin dõ àoan thò Khaánh Ly laâ möåt nguöìn may mùæn cho töi. Vaâo nhûäng ngaây cuöëi thaáng 3 moåi nùm khöng bao giúâ coân tuyïët rúi. Thïë maâ chó höm sau ngaây Khaánh Ly àïën, tuyïët tûâ trúâi àêët bao la kia àaä tùång töi möåt ngaây tuyïët trùæng bay àêìy phöë nuái núi naây. Töi vaâ Khaánh Ly keáo nhau lïn parc Mont Royal cuâng vúái möåt cameraman quen. Chuáng töi ngöìi trong tuyïët cho àïën luác caã ngûúâi trùæng xoáa vaâ laånh coáng múái vaâo quaán ngöìi nghó (...). Cuöåc àúâi luön luön lêëy búát cuãa mònh möåt àiïìu gò àoá àöìng thúâi cuäng mang àïën cho mònh möåt quaâ tùång. Trïn caán cên cuãa thuâ gheát vaâ yïu thûúng töi muöën móm cûúâi caám ún cuöåc àúâi bao giúâ cuäng soâng phùèng tûã tïë". Àïí chêëm dûát phêìn naây, chuáng töi nhùæc laåi lúâi cuãa Bñch Ty, möåt taác giaã haãi ngoaåi, viïët vaâo giai àoaån coá viïåc khñch baác Khaánh Ly lêîn Trõnh Cöng Sún dêëy lïn mêëy nùm trûúác trong möåt söë ngûúâi quaá khñch úã nûúác ngoaâi, rùçng: "Khaánh Ly coá thïí khöng coân chöî àûáng trïn sên khêëu, nhûng ñt nhêët chõ vêîn coá möåt chöî àûáng trong loâng khaán thñnh giaã", vaâ: "Trõnh Cöng Sún laâ möåt khuön mùåt êm nhaåc lúán cuãa Viïåt Nam... khöng thïí naâo phuã nhêån àûúåc".

(Theo "Thanh niïn cuöëi tuêìn" 4/2000)


80

Hoaâng Long

“Huyïìn Thoaåi Meå” Cuãa Trõnh Cöng Sún

Nhiïìu ngûúâi àùåt cêu hoãi taåi sao laåi goåi laâ Huyïìn thoaåi Meå khi nöåi dung baâi haát ngúåi ca nhûäng baâ meå Viïåt Nam, nhûäng baâ meå miïìn Nam trong cuöåc khaáng chiïën cuãa dên töåc ta nhûäng nùm vûâa qua? Phaãi chùng àoá laâ duång yá cuãa taác giaã muöën xêy dûång möåt àiïín hònh baâ meå tûúãng nhû khöng thïí coá trong àúâi thûåc maâ laåi chñnh laâ nhûäng con ngûúâi bùçng xûúng bùçng thõt àaä söëng vaâ chiïën àêëu trong nhûäng nùm gian khöí àaánh Myä? Àoá laâ nhûäng baâ meå coá loâng yïu nûúác nöìng naân hïët loâng vò àaân con chiïën sô, nhûäng baâ meå chõu àûång nhûäng àau khöí cho riïng mònh vò sûå nghiïåp lúán lao cuãa àêët nûúác maâ nhûäng àûáa con yïu dêëu àang gaánh vaác diïåt thuâ àïí giaânh laåi tûå do àöåc lêåp cho Töí quöëc.

Baâi haát Huyïìn thoaåi Meå cuãa Trõnh Cöng Sún coá sûác lay àöång loâng ngûúâi chñnh vò caách àùåt vêën àïì vaâ biïíu hiïån hònh tûúång nhûäng baâ meå nhû thïë. Lúâi haát thûåc sûå laâ möåt baâi thú cö àoång suác tñch vúái ngön tûâ choån loåc àöåc àaáo. Phûúng phaáp cêëu truác hònh thûác êm nhaåc cuãa Huyïìn thoaåi Meå laâ thïí 3 àoaån coá taái hiïån (ABA) rêët quen thuöåc trong caác ca khuác Trõnh Cöng Sún. Giai àiïåu cuãa baâi coá neát riïng gêìn guäi vúái nhûäng êm àiïåu cuãa ca nhaåc dên gian truyïìn thöëng.

Huyïìn thoaåi Meå nhû nhûäng gioåt mûa xuên nheâ nheå thêëm sêu maâ khöng öìn aâo, dung dõ maâ khöng khö cûáng, lùæng àoång maâ khöng lïn gên, coá sûác thuyïët phuåc nhûng khöng bùçng sûå hö haâo, cöí vuä.

Bùæt àêìu vaâo baâi haát laâ cêu “Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi tûâng cêu chuyïån ngaây xûa”. Neát nhaåc chêåm raäi nhû möåt gioång kïí chuyïån êëm aáp thu huát àûúåc sûå


chuá yá cuãa ngûúâi nghe. Cêu haát tiïëp theo “Meå vïì àûáng dûúái mûa” neát nhaåc vuát lïn khoeã khoùæn thñch húåp vúái nöåi dung lúâi ca, gúåi lïn hònh aãnh cuãa baâ meå trong tû thïë hiïn ngang nhûng vêîn laâ möåt baâ meå dõu daâng che chúã cho àaân con nguã trûúác sûå rònh moâ cuãa keã thuâ.

Cêu nhaåc ûáng vúái lúâi ca “Meå vïì àûáng dûúái mûa cho àaân con nùçm nguã, canh tûâng bûúác chên thuâ. Meå ngöìi dûúái cún mûa” vûâa kïët thuác àoaån nhaåc àêìu tiïn cuãa baâi (àoaån A) àöìng thúâi vûâa múã ra cho àoaån nhaåc thûá hai (àoaån B) tiïëp nöëi möåt caách tûå nhiïn dûúâng nhû khöng bõ ngùæt maåch. Àaåt àûúåc yá àöì naây chñnh laâ vò nhaåc sô àaä kïët thuác àoaån nhaåc bùçng êm Son (êm bêåc VII cuãa gioång LA). Êm àoá nhû goåi sûå phaát triïín êm nhaåc vaâ àoaån nhaåc B bùæt àêìu tûâ cêu haát “Meå löåi qua con suöëi...” àaä gùæn chùåt hai àoaån A-B vúái nhau trong möåt êm àiïåu tiïët têëu thöëng nhêët àûúåc sûã duång xuyïn suöët trong caã baâi àoá

ÚÃã àoaån B naây tûúãng nhû ngûúâi kïí chuyïån àaä xuác àöång maånh hún khi noái vïì nhûäng cöng tñch cuãa Meå. Êm nhaåc àêíy túái cao traâo úã lúâi haát “Meå chòm trong àïm töëi gioá mûa toác che löëi con ài”. Vaâ àoaån nhaåc B àaä chêëm dûát taåi àoá. Laåi möåt lêìn nûäa nhaåc sô khöng kïët àoaån nhaåc bùçng êm chuã öín àõnh maâ cho ngên daâi úã nöët bêåc II cuãa gioång LA (nöët Xi) gêy cho ngûúâi nghe caãm giaác chúâ àúåi. Àuáng luác naây àoaån nhaåc àêìu tiïn (àoaån A) àûúåc taái hiïån. Vêîn laâ gioång kïí chuyïån àïìu àïìu, êëm aáp vaâ coá sûác cuöën huát “Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi tûâng cêu chuyïån ngaây xûa”. ÚÃ àoaån nhaåc taái hiïån naây nhaåc sô àaä cho nhùæc laåi luön 3 lêìn cêu nhaåc thûá 2 cuãa àoaån àïí tiïëp tuåc kïí vïì tinh thêìn hy sinh chõu àûång, hïët loâng vò àaân con thên yïu cuãa Meå: “Meå vïì àûáng dûúái mûa che tûâng cùn hêìm nhoã xoaá saåch vïët con vïì...” Taác giaã ngúåi ca têëm loâng nhên hêåu, tònh yïu thûúng, sûå hy sinh cao caã cuãa Meå: “Meå laâ gioá uöën quanh trïn àúâi con thêìm lùång. Trong cêu haát thanh bònh. Meå laâ gioá mong manh. Meå laâ nûúác chûáa chan tröi duâm con phiïìn muöån cho àúâi maäi trong laâng Meå chòm dûúái gian nan”.

Àuáng laâ nhûäng cêu thú haâm suác àûúåc haát lïn trong möåt êm àiïåu tha thiïët, thên thûúng chûáa chan tònh caãm vaâ rung lïn tûå àaáy loâng. Cêu nhaåc kïët thuác toaân baâi haát àûúåc nhùæc laåi ba lêìn vúái ba lúâi ca khaác nhau, àïì dûâng laåi úã êm chuã cuãa gioång LA nhûng vêîn khöng cho ngûúâi nghe caãm giaác chêëm dûát hoaân toaân. Coân caái gò lûu luyïën, bêng khuêng, lêng lêng tûåa nhû cêu chuyïån vïì Meå huyïìn thoaåi vêîn chûa thïí coá kïët troån. Ngûúâi kïí vêîn muöën kïí maäi, ngûúâi nghe vêîn muöën nghe maäi chuyïån vïì baâ meå, vò àêy chñnh laâ meå cuãa cuöåc àúâi hû - thûåc, thûåc - hû, hai caái àoá àan xen hoaâ quyïån vaâo nhau trong khöng gian sêu thùèm. Thûåc maâ nhû khöng thïí coá thûåc, thûåc maâ nhû huyïìn thoaåi, vò meå thiïng liïng quaá, cao thûúång quaá. Meå cuãa caã möåt àaân con. Meå cuãa nhûäng Chiïën sô - Meå Viïåt Nam. Caái thêìn cuãa êm nhaåc


82

àûúåc kïët húåp chùåt cheä vúái lúâi ca àaä taåo lïn caãm giaác àoá. Tñnh hêëp dêîn cuãa ca khuác Huyïìn thoaåi Meå cuäng chñnh úã àiïím naây.

Àêy laâ möåt ca khuác thêåt giaãn dõ maâ khöng sú lûúåc: möåt nöåi dung thêåt cuå thïí maâ giaâu tñnh khaái quaát: möåt ca khuác vûâa coá thïí biïíu diïîn mang tñnh nghïå thuêåt vûâa coá thïí phöí cêåp röång raäi.

Trong nhûäng nùm qua àaä coá nhûäng baâi haát ca ngúåi baâ meå miïìn Nam, baâ meå Viïåt Nam khaá thaânh cöng nhû Ngûúâi meå miïìn Nam tay khöng thùæng giùåc cuãa Thuêån Yïën, Àêët quï ta mïnh möng nhaåc cuãa Hoaâng Hiïåp phöí thú Dûúng Hûúng Ly, baâi Huyïìn thoaåi Meå, cuãa Trõnh Cöng Sún xuêët hiïån trong nhûäng nùm 80 naây àem àïën cho ca khuác Viïåt Nam möåt neát múái trong caách biïíu hiïån vïì ngûúâi meå miïìn Nam - ngûúâi Meå Viïåt Nam anh huâng.


Höì Thõ Haãi Êu

“Àïí Gioá Cuöën Ài...”

Hònh nhû ai cuäng coá thïí tòm thêëy mònh trong baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún -

töi nhúá laåi möåt lúâi nhêån xeát àêìy thên aái vaâ gêìn guäi cuãa möåt nhaåc sô khi noái vïì

Trõnh Cöng Sún. Vaâ xin mûúån lúâi nhêån xeát àoá àïí laâm cún cúá cho baâi viïët cuãa

mònh.

Caách àêy hún hai mûúi nùm töi àaä àïën vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún möåt caách hïët sûác vö tònh vaâ böåt phaát vúái nhûäng lúâi ca dïî thûúng nhû thïë naây: “Cêy coá caânh bêìy chim laâm töí. Söng coá nguöìn tûâ suöëi chaãy ra. Tim möîi ngûúâi laâ cùn nhaâ nhoã. Tònh nöìng thùæm nhû mùåt trúâi xa...” àaä khiïën cho tuöíi thú töi bay lïn trong nhûäng giêëc mú höìng ïm aái, dõu ngoåt vaâ... àiïìu quan troång laâ trong giêëc mú àoá khöng coân tiïëng bom. Thúâi àoá, baâi haát Em seä laâ muâa xuên cuãa meå lêåp tûác àûúåc ngûúâi nghe àoán nhêån hïët sûác nöìng nhiïåt vaâ nhanh choáng àûúåc lan truyïìn röång raäi trong cöång àöìng. Bïn caånh nhûäng baâi haát nhû Em ài àûa cúm cho meå ài caây hay Thiïëu nhi thïë giúái vui liïn hoan... vang àêìy húi thúã vaâ haâo khñ cuãa möåt thïë hïå thiïëu nhi Viïåt Nam trong nhûäng thaáng nùm àaån bom aác liïåt, thïí hiïån möåt yá thûác traách nhiïåm vaâ yá thûác cöng dên cuãa nhûäng chuã nhên “nhñ” trong hoaân caãnh khoá khùn cuãa àêët nûúác. Em seä laâ muâa xuên... cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àûa caác em trúã vïì vúái baãn ngaä tuöíi thú nhû Baác Höì àaä noái Treã em nhû buáp trïn caânh... Mïìm laåi nhû muâa xuên haånh phuác cuãa meå, ca khuác viïët cho thiïëu nhi êëy cuãa Trõnh Cöng Sún nhû múã ra möåt trang múái, dûå baáo möåt chên trúâi haånh phuác cuãa caã dên töåc. Hai mûúi nùm àaä qua ài, caác em nhoã Viïåt Nam vêîn tiïëp tuåc yïu thñch ca khuác àoá, vaâ töi cuäng thïë.`

Caâng ngaây tònh yïu cuãa töi àöëi vúái nhûäng ca khuác Trõnh Cöng Sún caâng trúã

nïn aám aãnh, khöng sao dûát àûúåc. Cuäng nhû bao thiïëu nûä khaác, töi haát Trõnh


84

Cöng Sún, nhûäng tònh khuác buöìn cuãa tuöíi mûúâi taám rêët giaâu xuác caãm: “Ngoaâi

hiïn mûa rúi rúi, loâng ai nhû chúi vúi, Ngûúâi úi hoen ûúát mi ai röìi"... Buöìn! Nhaåc

cuãa Trõnh Cöng Sún laâ vêåy. Nhûng traái tim naâo biïët yïu maâ chùèng biïët buöìn... vaâ

luác buöìn thò anh seä laâm baån têm tònh rêët àöîi dõu daâng. Trõnh Cöng Sún coá möåt

tònh yïu thêåt sêu sùæc vaâ bao dung, nhû thïí têm höìn anh àaä àûúåc “thiïìn” nïn traãi

loâng yïu thûúng vö búâ bïën túái moåi thên phêån. Anh hiïíu àïën têån cuâng giaá trõ thûåc

cuãa möåt kiïëp söëng trûúác caái vö têån cuãa vuä truå nïn loâng anh àöå lûúång nhû thïë naây:

“Yïu em phuå rêîy trong ta, yïu em yïu thïm tònh phuå, yïu em loâng chúåt tûâ bi bêët

ngúâ...” Yïu em caã khi em phuå baåc àïí röìi caãm thêëy traái tim tûâ bi àöå lûúång... Coá leä

chñnh caái tinh thêìn cao thûúång nhên aái àïën mûác coá veã nhû thuã tiïu àêëu tranh

trong anh, laâm cho nhûäng ca khuác cuãa anh mang maâu sùæc Phêåt giaáo, giai àiïåu

àïìu àïìu, trêìm buöìn nhû kinh cêìu maâ rêët àoång trong loâng ngûúâi nghe.

Coá rêët nhiïìu baâi baáo viïët vïì anh, möåt Trõnh Cöng Sún- vúái nhûäng baâi haát mang àêìy yá thûác traách nhiïåm cöng dên nhû Nöëi voâng tay lúán, Haäy ài cuâng nhau, Àaåi baác ru àïm... Röìi sau naây laâ Huyïìn thoaåi Meå, Haâ Nöåi muâa thu... Phaãn chiïën, ngúåi ca hoaâ bònh, ngúåi ca quï hûúng àêët nûúác bùçng nhûäng ca khuác àaä trúã nïn quaá phöí biïën vaâ lûâng danh trong caã nûúác, coá leä cuäng khöng nhiïìu nhaåc sô laâm àûúåc àiïìu naây.

Ngûúâi ta noái àïën Trõnh Cöng Sún nhû laâ möåt nghïå sô cuãa tònh yïu, búãi leä àa phêìn ca khuác cuãa anh àïìu ngúåi ca, hoùåc àau àaáu, ngêåm nguâi vïì möåt möëi tònh naâo àoá: “Chiïìu nay coân mûa, sao em khöng laåi, nhúá maäi trong cún àau vuâi, laâm sao coá nhau...” (Diïîm xûa). Coá ngûúâi coân baão. “Thñch haát anh vò nhaåc anh cö liïu”... Cuäng nhû söë àöng, töi yïu nhûäng baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún. Yïu àïën aám aãnh têm höìn töi, nhûng khöng thïí cùæt nghôa. Anh múã löëi cho ta ài vaâo àûúâng àúâi muön neão: “Em ài vïì chiïìu mûa ûúát aáo, àûúâng phûúång bay muâ quïn löëi vaâo”... Hay nhû “Gioá heo may àaä vïì, chiïìu tñm loang vóa heâ, vaâ gioá hön toác thïì...” Trong nhûäng baâi haát naây cuãa anh, coá ai àoá nhêån xeát “Noá khöng coá chñnh trõ”. Cuäng phaãi thöi, coá nhûäng luác möîi chuáng ta taåm taách khoãi cöång àöìng àïí tûå àöëi diïån vúái chñnh mònh: buöìn vui riïng mònh... Vaâ luác àoá nhûäng ca khuác cuãa Sún thêìm thò bïn tai. Chùèng thïë, maâ anh coá rêët nhiïìu baâi ru: Ru ta ngêåm nguâi, Töi ru em nguã, Ru tònh, Ru em tûâng ngoán xuên nöìng. ÚÃ möåt ca khuác ru, anh àaä viïët nhûäng ca tûâ nhû thïë naây: “Ru em àêìu ngoån gioá, em hong toác ven höì. Khi sen höìng múái núã, nhuyå àúâi öi thúm quaá...”. Tònh yïu thûúng àöëi vúái con ngûúâi cuãa anh múái cao quyá laâm sao, anh nêng niu vaâ ngúåi ca caái àeåp nguyïn sú cuãa ngûúâi con gaái “Nhuyå àúâi öi thúm quaá”. Coân sûå tön vinh con ngûúâi naâo cao hún thïë! Tuy nhiïn Sún cuäng rêët thùèng thùæn, thûác tónh


chuáng ta phaãi àöëi mùåt trûúác nhûäng nöîi àau àúâi - nöîi àau nhên loaåi bêët kïí thúâi àaåi naâo: “Möåt lêìn nùçm mú, töi thêëy töi qua àúâi” (Bïn àúâi hiu quaånh), hay “Àöi khi thêëy trong vïët thûúng. Röìi nhû àaá ngêy ngö...” Töi bõ aám aãnh búãi ca khuác Trõnh Cöng Sún, vò úã àoá chûáa àêìy veã liïu trai, phiïu diïu àïën àöå coá ngûúâi baão: “Lúâi ca cuãa Sún cûá lêín thêín, vêín vú thïë naâo êëy”. Nhûng thûåc ra, anh gûãi gùæm trong nhûäng lúâi ca tûúãng dïî daäi nhû àöìng dao con treã laâ caã möåt triïët lyá vïì con ngûúâi: “Ngûúâi ta laâ hoa cuãa àêët”, “Söëng gûãi, thaác vïì...”, böåc löå roä trong nhiïìu ca khuác nhû Chiïëc laá thu phai, Biïët àêu nguöìn cöåi, ÚÃ troå, Möåt coäi ài vïì... Dïî hiïíu vaâ khoá hiïíu, búãi êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ kïët húåp cuãa nhûäng thanh êm àaä siïu thoaát, laâm lay àöång núi saáng laáng nhêët cuãa sûå giaác ngöå con ngûúâi nhû tiïëng kinh cêìu, àöìng thúâi êm nhaåc cuãa anh laåi laâ nhûäng giai àiïåu möåc maåc àún giaãn nhû lúâi ru, nhû àöìng dao... Nhûäng giai àiïåu nguyïn sú cuãa cuöåc söëng con ngûúâi. Nhiïìu luác töi cûá day dûát: Chùæc Trõnh Cöng Sún phaãi khöí lùæm, phaãi àoaå àaây lùæm àïí ài hïët caác neão buöìn vui con ngûúâi, àïí chia seã nhûäng sûúáng khöí vúái nhên quêìn, an uãi àöång viïn con ngûúâi vûúåt qua nöîi àau, vúái triïët lyá “nöîi àau àúâi laâ têët yïëu”, laâ tûâ khi “Meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi” (Goåi tïn böën muâa) nïn haäy thanh thaãn àoán nhêån “Duâ thêåt lïå rúi, loâng khöng buöìn mêëy...” (Bïn àúâi hiu quaånh). Àïí röìi ta seä söëng nhên aái hún, coá ñch hún: “Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët khöng?” Kïët cuåc laåi laâ thïë: Möåt têëm loâng dêîu chó àïí gioá cuöën ài...

Anh laâ keã ham chúi laäng tûã quïn mïåt moãi trong cuöåc söëng “Haäy cûá vui chúi cuöåc àúâi, Àûâng cuöìng àiïn mú trùm nùm sau...” vaâ anh coân laâ ngûúâi khöí haånh san seã nöîi àau vúái nhên quêìn, àïí têm höìn chuáng ta àûúåc thanh thoaát.

Nghe Trõnh Cöng Sún khöng dïî. Phaãi laâ khi gaåt boã àûúåc moåi sûå xö böì ra bïn ngoaâi khung cûãa. Phaãi laâ khi àûâng quaá vui. Chó ta vúái êm nhaåc cuãa anh thöi, àöëi diïån. Khi buöìn, thò lúâi ca trong Kinh khöí cuãa anh seä laâm cho ta àûúåc an uãi. Khi vui thò lúâi ca cuãa anh seä giuáp ta àûâng thaái quaá. Êu àoá cuäng laâ caái àaåo cuãa ngûúâi nghïå sô àñch thûåc - dòu dùæt têm höìn ta ài troån cuöåc àúâi vúái nhûäng nöîi buöìn vui.


86

Nguyïîn Quang Saáng

Paris, Tiïëng Haát Trõnh Cöng Sún

I

Paris, àïm 16 - 5 - 1987. Nhaâ Viïåt Nam trïn àûúâng Cardinal Lemoine coá buöíi noái chuyïån vïì Trõnh Cöng Sún cuãa anh Nam Chi. Ngûúâi àïën dûå àïm Trõnh Cöng Sún úã Paris, coá ngûúâi vöën laâ baån beâ cuãa anh, coá ngûúâi chûa quen biïët anh nhûng yïu anh, mï anh, coá ngûúâi àaä trúã vïì nûúác gùåp laåi anh, coá ngûúâi chûa coá dõp gùåp laåi anh,vaâ duâ coá xa caách àïën muön truâng, trong loâng anh chõ em êëy vêîn vang voång tiïëng haát cuãa anh. Tiïëng haát nhûác nhöëi àïën têm can khi nghô àïën quï hûúng. Nghe Sún maâ khöng thêëy, khöng gùåp Sún. Tuy lúâi giúái thiïåu cuãa anh Nguyïîn Ngoåc Giao cuäng nhû lúâi múã àêìu cuãa anh Nam Chi, àïìu ao ûúác "...seä coá möåt ngaây Trõnh Cöng Sún coá mùåt úã taåi àêy, trong Maison du Viïåt Nam vúái chuáng ta".

Hai nùm sau, Trõnh Cöng Sún àïën Paris vaâ àïm 27 -5, àuáng àïm thûá baãy nùm 1989, Trõnh Cöng Sún xuêët hiïån trûúác baån beâ dûúái têìng hêìm cuãa nhaâ Viïåt Nam. Sún àoá, àuáng nhû Khaánh Ly àaä taã vïì anh: "Daáng ngûúâi maãnh khaãnh, cùåp kñnh trùæng troân goång àöìi möìi, àöi mùæt böì cêu, vêìng traán cao, röång, söëng muäi thùèng, nuå cûúâi àeåp, tûúi vúái chiïëc rùçng khïính... vaâ gioång Huïë. Àoá laâ Sún cuãa Khaánh Ly. Coân Sún àöëi vúái töi, Sún ngûúâi Huïë, töi ngûúâi An Giang. Suöët nhûäng nùm chiïën tranh, vïì mùåt àõa dû, töi vúái anh nhû hai keã àöëi àêìu. Luác Sún úã Saâi Goân, caái thúâi Saâi Goân coân laâ thuã àö cuãa Viïåt Nam Cöång hoaâ, töi úã Haâ Nöåi: luác Sún vïì laåi Huïë, töi laåi vïì rûâng vúái quên giaãi phoáng. Khöng quen, khöng biïët, nhûng laåi gêìn nhau trong àúâi söëng têm linh àïí àïën bêy giúâ cuâng möåt chuyïën bay, cuâng möåt


chuyïën ài, cuâng lo cho àïm haát cuãa Sún trïn àêët Paris. Töi biïët Sún tûâ luác ngöìi viïët Muâa gioá chûúáng (1974). Töi tòm nghe vaâ àoåc cuãa Sún. Vaâ töi àaä mûúån lúâi Àaåi baác ru àïm cuãa Sún cho têm traång khao khaát hoaâ bònh cuãa möåt nhaâ baáo Saâi Goân hiïíu roä àûúåc thúâi thïë. Cuäng coá vaâi trûúâng húåp nghe Sún, biïët Sún giöëng nhû töi. Nhû Nguyïîn Duy thúâi coân chiïën tranh, nhaâ thú àaä tröåm nghe àaâi Saâi Goân, àaä biïët Sún qua gioång haát Khaánh Ly. Trong baâi Ngaây sau soãi àaá, Nguyïîn Duy viïët: "...Quy luêåt, giai àiïåu êëy, lúâi ca êëy tûå nhiïn ghim laåi trong têm tûúãng töi ngay tûâ phuát bêët chúåt êëy. Röìi Nhû caánh vaåc bay. Quaái thêåt! Caãm nhêån bêët chúåt, nhûäng baâi haát rêët mûúåt maâ àùæm àuöëi êëy nhûng khöng thuöåc chuãng loaåi eâo uöåt rïn ró, nó non maâ ngûúâi ta vêîn goåi chung laâ nhaåc vaâng. ÛÂ, thò coá buöìn àêëy, àau àêëy, quùån thùæt nûäa àêëy, nhûng coân coá caái gò laânh maånh nêíy núã trong àoá. Caái àeåp tûâ cêu nhaåc, caái àeåp trong ca tûâ, caã xaác chûä lêîn höìn thú. Baãng laãng lúâ múâ khoá phên àõnh cho àuáng nghôa, nhûng roä raâng, àeåp laâm sao vaâ cuäng húi ma quaái thïë naâo..." (Tuêìn tin Thanh Niïn söë 93 ra ngaây 23-11-1987). Hònh nhû nhaâ thú àaä bõ choaáng ngúåp trûúác lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, khöng biïët noái caách naâo cho hïët yá mònh nïn cûá phaãi quyã phaãi quaái vaâ thïë naâo êëy... Nhaâ vùn Tö Hoaâi noái vïì nhaåc phêím cuãa Sún goån hún: "Buöìn vaâ àeåp". Goån hún nûäa, laâ nhaâ vùn quaá cöë Nguyïîn Tuên, möåt chûä: "Thú". ÚÃ Paris, anh Nam Chi, anh Cao Huy Thuêìn cuäng noái àïën thú trong lúâi cuãa Sún. Àaä laâ thú thò giaãi bao nhiïu lúâi cuäng khöng àuã, chó coá möåt chûä àuã nhêët laâ "Thú".

Sau 30-4-1975 khöng mêëy ngaây, töi gùåp Sún. Töi tùång cho Sún quyïín Muâa

gioá chûúáng cuãa töi vaâ kyá tïn trang dûúái àoaån trñch Àaåi baác ru àïm cuãa anh. ÊËy laâ

ngaây àêìu laâm quen, laâm baån cho àïën nay. Ngöìi àöëi diïån vúái Sún trong möåt quaán

bia buöíi trûa heâ dûúái haâng cêy vuá sûäa àûúâng Trêìn Quyá Caáp, Trõnh Cöng Sún hïët

sûác laå luâng àöëi vúái töi. Sún giöëng möåt ngûúâi trong vuâng quï töi, ngûúâi àaä saáng lêåp

ra möåt tön giaáo, võ giaáo chuã êëy coá àïën haâng triïåu tñn àöì. Cuäng gûúng mùåt êëy, cuäng

maái toác xoaä ngang vai êëy, nhûng Sún khöng coá tñn àöì maâ coá haâng triïåu ngûúâi yïu

mï nhaåc phêím cuãa anh. Töi vöën laâ ngûúâi coá möåt thúâi nghiïn cûáu vïì tön giaáo naây,

töi coá thu thêåp möåt ñt tû liïåu vaâ hònh aãnh. Möåt höm, töi àûa têëm aãnh cuãa võ giaáo

chuã êëy cho Sún vaâ baån beâ xem, ai cuäng. "Ö giöëng quaá!" ÊËy laâ chuyïån tònh cúâ trong

àúâi nhûng töi khöng boã tröi qua trong nghô suy cuãa töi vïì con ngûúâi: ngûúâi sinh

cuâng nùm thaáng, ngûúâi cuâng möåt gûúng mùåt, cuâng möåt daáng ài, ngûúâi cuâng tïn,

khaác nhau àoá, nhûng coá gò giöëng nhau?

Trõnh Cöng Sún sinh ngaây 28-2-1939, nùm Kyã Maäo. Con meâo Trõnh Cöng Sún nheå nhaâng, hïët sûác nhaåy caãm, hïët sûác tinh tïë. Tûúãng nhû Sún nghe caã tiïëng


88

noái cuãa coã cêy, nghe àûúåc caã lúâi thúã than khi hoa quyânh laã caánh. Chñnh vò vêåy maâ Sún àaä hoãi “Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau?...” vaâ biïët “Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...”

Ngûúâi yïu nhaåc cuãa Sún, duâ coá yïu coá mï àïën mêëy cuäng khöng thïí yïu, mï vaâ nhúá 500 ca khuác cuãa anh. Nhûng möîi luác, möîi thúâi thïë, vaâ tuây theo têm traång, maâ yïu maâ nhúá àïën möåt khuác haát naâo àoá cuãa Sún. Vaâ hún 500 ca khuác cuãa anh nhû àuã cho möåt têm traång cuãa möîi con ngûúâi. Hún mûúâi nùm qua, ài àêu, bêët cûá núi naâo, trong nûúác hay ngoaâi nûúác, núi naâo coá ngûúâi Viïåt Nam, laâ núi àoá töi àûúåc nghe cuãa Sún. Nhúá nùm 1987, trong dõp sang Àöng Berlin, khi töi vûâa ngöìi yïn trong xe, thò anh baån laái cho töi baão: "Nghe Trõnh Cöng Sún nheá?". "Coá aâ?" - Töi ngaåc nhiïn. "Sao laåi khöng!" vaâ gioång cuãa Khaánh Ly "Mûa vêîn mûa bay..." laåi cuâng töi vang trïn caác neão àûúâng Àöng Berlin trong àïm thu. Khiïën töi nhúá, möåt lêìn töi vïì àêët Muäi, àang ngöìi chúi bïn möåt caái höì úã chúå Caá Mêëy. Dûúái höì coá möåt con gò rêët laå, nhû möåt con àóa maâu xanh löåi lùng quùng. Khi töi cêìm cuåc àêët neám xuöëng thò con "àóa" maâu xanh tan biïën ài. Khöng thêëy gò nûäa, chó coân mùåt nûúác trong. Möåt laát sau, chùèng biïët tûâ àêu, nhûäng haåt tïë baâo tan biïën êëy laåi tuå vïì vúái nguyïn hònh con àóa xanh löåi lùng quùng. Töi àang nghô vïì sûå tan biïën nhûng khöng bao giúâ chïët cuãa con vêåt laå êëy thò bïn tai vùng vùèng tiïëng haát... “Rúát xuöëng àúâi laân soáng lïnh àïnh...” Ngoaãnh nhòn laåi, möåt cö gaái ài trïn búâ àêët, cö haát möåt mònh, khöng àïí yá àïën ai, vûâa nghïu ngao haát vûâa ài vïì phña rûâng chiïìu. "Sún aâ, ài àêu tao cuäng nghe maây!"

Taåi Paris, nghe àöìn úã quêån 13 coá ngûúâi Viïåt cûåc àoan thuâ Sún, chöëng Sún, Sún khöng thïí àïën àoá, vaâ cuäng khöng nïn ài ngang qua àoá, duâ ài bùçng ö tö. Hoå àaä laâm bêåy vúái àoaân caãi lûúng röìi. Khöng thïí khöng caãnh giaác. Möåt höm töi àïën, vaâo möåt quaán phúã, möåt caái quaán coá nhiïìu khaách chöëng Sún: laå, töi laåi nghe hoå múã nhaåc cuãa Sún. Röìi àêìu thaáng 7 - 1989 ngöìi trong möåt quaán ùn Viïåt Nam úã New York, trong aánh àeân múâ, töi cuäng laåi nghe cuãa Sún. “Sún! Qua túái Myä röìi, tao vêîn nghe maây!" Hoaá ra ngûúâi gheát Sún, chöëng Sún vêîn khöng thïí khöng nghe cuãa Sún. Tûâ àoá, coá thïí noái, nghïå thuêåt cuãa Trõnh Cöng Sún àaä vûúåt qua khoãi sûå hùçn thuâ àûúåc khöng?

Laåi nhúá àïën möåt àïm sûúng Saâi Goân nùm 1978, chuáng töi göìm nhaâ vùn Nguyïîn Tuên, Thoå, Nhuêån, Tõnh, Sún vaâ töi sang chúi bïn quaán Cêìu Múái dûúái chên cêìu Bònh Triïåu. Chuã quaán naâo biïët khaách laâ ai. Vö tònh maâ nhû chuêín bõ sùén tûâ luác naâo. Khi Sún vaâ chuáng töi vûâa bûúác xuöëng xe thò tiïëng keân saxo cuãa Trêìn Vônh tûâ möåt êm thêëp vuát lïn cao Goåi nùæng... cuãa baâi Haå trùæng. Khöng giêåt


mònh nhûng ngêín ngú trûúác tiïëng keân saxo cuãa Trêìn Vônh. Taã laåi caãm xuác êëy nhû thïë naâo àêy? Vúái töi, tiïëng keân nhû möåt luöìng sûúng toaã múâ möåt khoaãng trúâi cuãa chuáng töi, cho thïm laånh, thïm nhúá möåt àïm ïm àïìm. Nay, nhaâ vùn Nguyïîn Tuên, ngûúâi anh lúán êëy àaä qua möåt coäi àúâi röìi, Thoå, Nhuêån àang söëng úã nûúác ngoaâi. Duâ úã àêu, duâ coá xa nhau, töi luön nghô, baån beâ trong àïm sûúng êëy vêîn coân vùèng bïn tai lúâi gúåi nhúá cuãa tiïëng keân saxo: “AÁo xûa duâ nhaâu, cuäng xin baåc àêìu, goåi maäi tïn nhau...”

Töi hïët sûác thuá võ àûúåc nghe tiïën sô Cao Huy Thuêìn qua bùng ghi êm trong àïm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún úã Paris àïm 20-6-1987. Tiïën sô Cao Huy Thuêìn phên tñch: "Àúâi cuãa Trõnh Cöng Sún laâ thú. Ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún coá böën chuã àïì: chiïën tranh vaâ hoaâ bònh, tònh yïu, möåt chuát triïët lyá vïì thên phêån con ngûúâi vaâ quï hûúng". Noái vïì nöîi buöìn cuãa Sún, anh taåm goåi laâ nöîi buöìn siïu hònh: Anh Cao Huy Thuêìn noái: "Chùæc chùæn möåt àiïìu, baâi naâo cuãa Sún maâ khöng coá chûä em, chûä yïu, khöng coá chûä tònh, chûä tin, chùæc chùæn khöng phaãi laâ baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún. Àoá laâ Trõnh Cöng Sún giaâ cêy".

Giúái thiïåu baâi Mûa höìng, anh noái: "Caãnh, tònh vaâ ngûúâi trong Trõnh Cöng Sún laâ caãnh Huïë, tònh Huïë, ngûúâi Huïë. Sau naây, Sún rúâi Huïë vaâo Saâi Goân, chêët thú trong nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún vêîn laâ chêët Huïë, nguöìn thú vêîn chaãy tûâ Huïë. Vö söë nhûäng baâi haát cuãa Sún àïìu ûúát vaâ mûa. Vò Huïë laâ xûá mûa dêìm. Mûa muâa àöng, mûa muâa heâ, mûa súåi nhoã, mûa súåi to, mûa tó tï, mûa ray rûát, caãnh mûa trong Trõnh Cöng Sún buöìn nhûng rêët àeåp. Sún úã gêìn cêìu Phuá Cam, tröng xuöëng söng laâ Bïën Ngûå. Cûãa múã ra laâ voâm cêy long naäo xanh mûúát, chiïëc cêìu nhoã nöëi hai búâ söng, bïn kia söng laâ chiïëc vai gêìy cuãa Diïîm..."

Noái àïën mûa trong nhaåc phêím cuãa Trõnh Cöng Sún, töi nhúá möåt chiïìu nùm 1980, hoaå sô Nguyïîn Trung, Sún vaâ töi ngöìi trïn lêìu mûúâi khaách saån Böng Sen àûúâng Àöìng Khúãi. Bga chuáng töi, ngöìi bïn cöëc bia nhòn cún mûa chiïìu muâ mõt cuãa thaânh phöë. Mûa Saâi Goân khöng lï thï, khöng ray rûát, maâ mûa nhû cêìm bònh truát nûúác, mûa dûä döåi, mûa maånh meä. Röìi mûa dûát. Mûa rûãa saåch caã thaânh phöë. Maái ngoái àoã au aánh trúâi chiïìu. Mûa Saâi Goân khöng tûâng súåi, khöng tó tï, maâ aâo aåt àïën vúái nguöìn caãm xuác cuãa Sún. Sau àoá, trong ca khuác Chiïìu trïn quï hûúng töi, Trõnh Cöng Sún viïët:

... Chiïìu trïn quï hûúng töi, Nùæng phúi trïn maâu ngoái non tûúi, Gioá mang tin möåt muâa seä túái. Seä mûa lêu hoùåc cún nùæng daâi.


90

Vaâ trong baâi Em coân nhúá hay em àaä quïn:

Nhúá Saâi Goân mûa röìi chúåt nùæng ... Trong loâng phöë mûa àïm troái chên Dûúái hiïn nhòn nûúác dêng traân Phöë böîng laâ doâng söng uöën quanh...

Àoá laâ cún mûa Saâi Goân, cún mûa núi Trõnh Cöng Sún lúán lïn, trûúãng thaânh vaâ gùæn boá cho àïën ngaây nay.

Tiïën sô Cao Huy Thuêån tiïëp: “Noái vïì ngûúâi, ngûúâi àeåp cuãa Sún phaãi laâ ngûúâi gêìy, khöng gêìy thò khöng àeåp”. Vñ duå, vai gêìy: “Tuöíi naâo vûâa thoaáng buöìn aáo gêìy vai” (Coân tuöíi naâo cho em). Tay gêìy: “Baân tay em nùm ngoán ru trïn ngaân nùm. Trïn muâa laá xanh, ngoán tay em gêìy nïn maäi ru trïn ngaân nùm” (Ru em tûâng ngoán xuên höìng). “Àoaá hoa höìng taân hön lïn möi, em gêìy ngoán daâi” (Tuöíi àaá buöìn). Gêìy vaâ xanh: “Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí, daâi tay em mêëy thuúã mùæt xanh xao” (Diïîm xûa) hoùåc “Baân tay xanh xao àoán ûu phiïìn” (Nùæng thuyã tinh).

Cuäng caái veã àeåp naây, Khaánh Ly viïët: “... Töi khöng nhúá Haâ Nöåi bao nhiïu, khöng yïu Saâi Goân nhiïìu lùæm, maâ chó xoát xa àïën Huïë. Huïë ngheâo, thaânh phöë chó vaâi con àûúâng chñnh. Huïë noáng chaáy da, mïìm thõt. Huïë laånh buöët, laånh tûâ trong laånh ra. Dûúâng nhû Huïë chó thêåt sûå huyïìn aão, àep, nïn thú búãi nhûäng nghïå sô khi viïët vïì quï hûúng mònh. Coá leä àoá laâ àiïìu dô nhiïn cuãa moåi ngûúâi, moåi miïìn khi viïët vïì núi mònh àaä sinh ra. Êu cuäng khöng phaãi àiïìu laâm ta ngaåc nhiïn. Nhûng khöng phaãi vò nhûäng àiïìu ngûúâi Huïë viïët vïì Huïë àaä laâm töi yïu Huïë. Vò nïëu nhû vêåy thò töi phaãi yïu Haâ Nöåi nhiïìu hún múái coá lyá. Phaãi yïu Saâi Goân hún, Àaâ Laåt hún múái phaãi. Vêåy maâ töi yïu Huïë, thónh thoaãng gùåp laåi möåt vaâi ngûúâi baån, töi nùn nó mi noái cho tau nghe chuát cho àúä nhúá. Con gaái Huïë noái nhû haát, dõu daâng, ài àûáng kheáp neáp, nheå nhaâng. Coá möåt caái gò thêåt mong manh, nhû tú, nhû sûúng khoái, nhû möåt àiïìu khöng coá thêåt trong con ngûúâi cuãa caác cö gaái Huïë. Töi coá caãm tûúãng hoå khöng phaãi laâ sûå hiïån hûäu. Möåt chuát hûúng khoái hû aão chêåp chúân. Chó laâ möåt tiïëng àöång kheä duâ laâ tiïëng rúi cuãa möåt chiïëc laá, cuäng laâm tan biïën ài têët caã”... Vaâ vúái töi êín chûáa trong caái veã mong manh nhû sûúng khoái cuãa Huïë laâ möåt sûác maånh cûúâng traáng, vaâ dûä döåi cuãa thaác ghïình. Nhû nhaåc phêím cuãa Trõnh Cöng Sún, mú maâng àoá, sûúng khoái àoá nhûng khöng tan biïën theo thúâi gian maâ vêîn àoång, vêîn chaãy trong loâng ngûúâi.


II

Töi thñch nhûäng ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún nghô vïì caái söëng, caái chïët vaâ thên phêån con ngûúâi. Töi nghe, töi suy ngêîm vaâ muöën tòm hiïíu àïën têån nguöìn.

Laâ con caã trong möåt gia àònh àöng anh em úã Huïë, ngay tûâ nùm lïn saáu Sún àaä phaãi chia seã nhûäng buöìn vui, lo êu cuãa cha meå giûäa möåt thúâi àiïím àêët nûúác coá nhiïìu biïën chuyïín. Coá phaãi chùng nhûäng nhaåc phêím nghô àïën caái chïët, caái söëng vaâ thên phêån con ngûúâi cuãa Sún àaä bùæt nguöìn tûâ tuöíi thú cuãa anh? Lúán lïn vaâo Saâi Goân, Sún hoåc triïët úã trûúâng JJ. Rousscau, nay laâ Trûúâng Lï Quyá Àön. Hònh nhû triïët hoåc thûúâng hay àïën vúái nöîi àau cuãa con ngûúâi. Khöng àûúåc bao nhiïu, rêët ñt, nhûng töi cuäng cöë tòm àoåc möåt vaâi quyïín triïët, nhêët laâ saách Phêåt, cuäng laâ saách maâ Sún àaä àoåc. Töi coá caãm tûúãng, nhûäng àiïìu trong saách vúã êëy àaä àûúåc loåc qua têm höìn nghïå sô cuãa Sún, vaâ àaä ûáa thaânh mêåt ngoåt cuãa Coäi taåm, cuãa Caát buåi, cuãa Möåt coäi ài vïì... Laåi noái möåt ca khuác, Sún mú thêëy mònh chïët.

Àûúâng naâo dòu töi ài àïën cún say Möåt lêìn nùçm mú thêëy töi qua àúâi Loâng thêåt bònh yïn maâ sao buöìn thïë Giêåt mònh tónh ra öì nùæng lïn röìi

(Bïn àúâi hiu quaånh)

Möåt ca khuác hïët sûác kõch tñnh, tûúãng laâ nöîi bi quan vïì caái chïët, nhûng cuöëi cuâng laâ hïët sûác yïu àúâi. Nhû möåt nhaâ thaám hiïím. Sún àaä thûã bûúác vaâo coäi chïët àen ngoâm röìi höët hoaãng, vöåi trúã laåi vúái nùæng dúâi. Phaãi thuá thêåt, coá möåt daåo, töi thñch nhêët Möåt coäi ài vïì.

Hún mûúâi nùm chúi vúái nhau, ngöìi vúái nhau bïn ly rûúåi, lêìn naâo cuäng vêåy, trûúác khi ra vïì, Sún cuâng haát cho töi Möåt coäi ài vïì. Coá leä vò vêåy maâ àoá laâ möåt trong vaâi ca khuác Sún khöng quïn lúâi.

Trõnh Cöng Sún àaä tûâng dêën thên trong phong traâo àêëu tranh cuãa hoåc sinh, sinh viïn, àaä tûâng cêìm àaân cuâng sinh viïn haát vang Nöëi voâng tay lúán, àoâi chêëm dûát chiïën tranh, àoâi Huïë, Saâi Goân, Haâ Nöåi möåt daãi sún haâ. Àêët nûúác àang chiïën tranh, nhûng cuöåc àúâi àaä daânh cho Sún, hay Sún coá àuã sûác maånh taåo cho mònh möåt coäi yïn öín àïí noái àïën têm tû, àïën àúâi thûúâng cuãa con ngûúâi?

Suáng àang nöí àoá, maâ Sún vêîn viïët Nhû caánh vaåc bay, vêîn Coã xoát xa àûa, vêîn Haäy yïu nhau ài, vêîn Em haäy nguã ài... Vaâ... vaâ... Coân dõp àïí noái, àïí baân, àïí viïët vïì Trõnh Cöng Sún.


92

Töi muöën trúã laåi àïm Trõnh Cöng Sún úã Paris, trong maái Nhaâ Viïåt Nam.

Möåt àïm chúâ àúåi, möåt àïm trên troång, möåt àïm êëm aáp. Vaâ cuäng laâ àïm àùåc biïåt cuãa Nhaâ Viïåt Nam. Xe caãnh saát Phaáp àêåu daâi trïn àûúâng Cardinal Lemoine, baão vïå cho àïm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún. Ngûúâi trònh diïîn chó coá Sún, coá caã Thanh Haãi, ngûúâi thûúâng haát Trõnh Cöng Sún trïn àêët chêu Êu sau naây, tûâ Cöång hoâa Liïn bang Àûác bay sang. Thuá võ hún, coá caã Michikö. Michikö, cö gaái Nhêåt. Coá leä vaâ theo töi, khöng ai coá àuã bùng nhaåc cuäng nhû êën phêím vaâ nhûäng gò thuöåc vïì Sún bùçng Michikö. Michikö coá nhiïìu, coá àuã vò cö àang êëp uã möåt cöng trònh nghiïn cûáu Ngön ngûä Viïåt Nam qua lúâi trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún. Ngaây ngaây Michikö múã bùng nghe Khaánh Ly haát. Michikö noái tiïëng Viïåt Nam chûa soãi, nhûng khi vúái cêy àaân ghita thò cö haát àuáng gioång cuãa Khaánh Ly.

Baån beâ ai cuäng lo, chùèng biïët Sún coá haát àûúåc, haát nöíi hay khöng? Sún gêìy quaá, cuäng vûâa múái öëm dêåy. Àaä vêåy, laåi coân uöëng (Bêy giúâ Sún àaä boã rûúåu röìi - Uöëng nûúác ngoåt). Luác êëy vaâ trûúác trûúác nûäa, ngaây naâo Sún cuäng uöëng, tûâ saáng cho àïën töëi, uöëng maâ khöng ùn. Uöëng nhû lúâi haát cuãa Möåt ngaây töi choån möåt niïìm vui: "Möîi ngaây töi nhêån möåt lêìn thöi, tûâ saáng tinh mú cho àïën chiïìu taâ". Cho nïn ngaây höm àoá, baån beâ àùåc biïåt chùm soác Sún vïì uöëng. (Luác naâo cuäng coá Bordeaux maâ!). Töi laâ ngûúâi cuâng ài, töi cuäng coá böín phêån naây àöëi vúái Sún. Nhûng töi khöng lo. Trûúác àoá möåt tuêìn, úã Orleans, ngöìi trong nhaâ anh Nam Chi bïn doâng suöëi Ön tuyïìn, Sún vûâa uöëng, vûâa veä, suöët ngaây. Nhaåc cuãa Sún àang chuyïín thaânh maâu sùæc. Khöng coá gò laå. Nhaåc sô Vùn Cao veä, röìi nhaåc sô Nguyïîn Àûác Toaân. Sún ngöìi veä, töi böîng nghô Sún coá möåt sûác saáng taåo cûúâng traáng trong möåt cú thïí gêìy goâ. Töi biïët àïën ly naâo thò Sún muöën haát, thñch haát, àïën ly naâo thò haát hay, àïën ly naâo thò quêín khöng löëi ra.

Quan troång hún vaâ quyïët àõnh laâ Sún hiïíu àûúåc traách nhiïåm cuãa mònh.

Vaâ, àuáng nhû vêåy, vúái cêy àaân ghita khi Sún cêët gioång thò... nhû anh Nam Chi vaâ nhiïìu ngûúâi nhêån xeát: "Khöng ai haát Trõnh Cöng Sún bùçng Trõnh Cöng Sún, kïí caã Khaánh Ly". Anh Nam Chi phên tñch, ca sô maâ haát lúâi cuãa ngûúâi laâm lúâi, haát nhaåc cuãa ngûúâi laâm nhaåc. Coân Sún, Sún haát lúâi cuãa mònh vaâ nhaåc cuäng cuãa mònh. Têët nhiïn, Sún coá caã gioång cuãa trúâi cho. Àúâi kïí cuäng laå. Nhûäng ca sô maâ töi biïët, hêìu nhû ngaây naâo cuäng luyïån gioång. Coân Sún, töi chùèng bao giúâ vaâ àöë ai thêëy Sún luyïån gioång. Noái àïën chuyïån haát cuãa Sún, Thïë Uyïn coá viïët möåt àoaån nhû sau trong baâi Nhûäng ngûúâi tûâ tuyïåt tònh cöëc..."Tûâ höm túái Huïë (trûúác 1975). Tûúâng àaä vaâi lêìn nhùæc túái Trõnh Cöng Sún vaâ khen rêët nhiïìu taâi nùng cuãa ngûúâi nhaåc sô naây. Nhûng àïm nay, ngay sau khi Sún àaä öm àaân haát lïn möåt baâi cuãa mònh vïì


möåt vïët lùn trêìm, töi àaä thêëy ma lûåc cuãa lúâi cuäng nhû nhaåc cuãa anh. Sún caâng haát thïm töi caâng thêëy quyïën ruä..."

Àïm Trõnh Cöng Sún úã Paris, khi tiïëng àaân àaä tùæt, möåt luác sau ngûúâi nghe múái vöî tay nhû giêåt mònh tónh dêåy sau luác "àï mï" vò caái ma lûåc cuãa lúâi, cuãa nhaåc vaâ caã gioång quyïën ruä cuãa Sún.

Theo anh Nam Chi, ca khuác cuãa Sún coá cêu khi ca sô haát, ngûúâi nghe khöng hiïíu nghôa, nhû möåt cêu vö nghôa, nhûng khi Sún haát thò thêëy thêm thuáy vö cuâng. Luác haát, Sún rêët quan têm àïën nghïå thuêåt nhaâ chûä. Luác haát, Sún kïí, coá lêìn Sún têåp cho Khaánh Ly trong baâi Rûâng xûa àaä kheáp coá cêu "Nguã ài em mi cong coã mûúåt". Tûâ coã naây haát nghe sao cho roä dêëu, vaâ coã nhû nùçm goån trong möåt caái tuái, möåt caái tuái àûång lúâi. Nghïå thuêåt phaãi àûúåc rung àöång tûâ sûå tinh tïë. Nghe Khaánh Ly (qua bùng ghi êm) vaâ nghe Sún baâi Chiïëc laá thu phai úã cêu "Tûå laâm khö heáo töi àêy" Khaánh Ly khöng löåt taã nöíi sûå "khö heáo" bùçng Sún. Cuäng nhû baâi Huyïìn thoaåi meå, Cêím Vên khöng diïîn taã nöîi ngûúâi "Meå vïì àûáng dûúái mûa" bùçng Sún, Sún cho ta caãm nhêån àïën têån cuâng sûå "khö heáo", cho ta niïìm xuác àöång trûúác hònh aãnh cuãa ngûúâi meå dûúái cún mûa.

Vônh Trinh, em gaái uát cuãa Sún tûâ Canada cuäng bay sang thùm anh vaâ haát tiïëp anh. Gioång uát Trinh khoeã, löi cuöën nhû möåt doâng thaác, nhûng nghe khöng caãm bùçng Khaánh Ly, laåi caâng khöng caãm bùçng Sún. Sao thïë? uát Trinh chûa caãm nhêån hïët yá nghôa cuãa lúâi, cuãa thú. Töi baão Trõnh Cöng Sún "Muöën hiïíu phaãi coá möåt trònh àöå vùn hoaá vaâ sûå caãm nhêån vùn hoåc nhêët àõnh".

Nghe Sún laâ nghe höìn thú qua gioång haát cuãa anh.

Töi chûa bao giúâ hoãi Sún, khi saáng taác thò nhaåc trûúác hay lúâi trûúác. Nghe vaâ

àoåc cuãa Sún, theo töi, nhaåc vaâ lúâi cuãa Sún cuâng àïën, nhû caã hai laâ möåt khöng thïí

taách rúâi. Coá möåt söë ca khuác àûúåc nghe, töi thêëy úã möåt vaâi taác giaã, coá khi vò bõ kñch

àöång möåt nöët nhaåc naâo àoá, àaânh phaãi coá möåt lúâi àöån, lúâi àöån àoá coá khi vö nghôa

hoùåc khöng cêìn thiïët. ÚÃ Sún, töi khöng tòm thêëy. Giûäa nhaåc vaâ lúâi, nïëu phaãi coá sûå

"nhûúång böå" thò nhaåc phaãi "nhûúång böå" cho lúâi. Búãi thú thò khöng thûâa, cuäng

khöng thiïëu.

Nhên nhùæc àïën Khaánh Ly, töi muöën baáo vúái baån àoåc, cuäng trong thaáng nùm êëy, Khaánh Ly cuäng coá mùåt úã Paris. Sún haát úã Nhaâ Viïåt Nam trïn àûúâng Cardinal Lemoine. Khaánh Ly haát úã raåp Mutualite (Place Maubert), caách nhau chùèng bao xa. Coá nhau àoá maâ khöng cuâng haát nhû bao ngûúâi mong ûúác. Duâ haát úã hai núi khaác nhau, nhûng tiïëng haát cuãa hai ngûúâi àang vang lïn trïn bêìu trúâi Paris. Vúái


94

töi, àoá laâ àiïìm laânh. Àiïìm laânh cho sûå sum hoåp khöng chó coá hai ngûúâi maâ cho têët caã àaân con Viïåt Nam àang taãn maát khùæp núi trïn traái àêët.

Àïm haát cuãa Sún coá hai phêìn: Phêìn thûá nhêët göìm nhûäng ca khuác trûúác 30-4-75 vaâ nhûäng ca khuác sau naây. Vò thiïëu thöng tin, coá ngûúâi tûúãng rùçng, sau 1975 söëng dûúái chïë àöå cöång saãn, Trõnh Cöng Sún khöng coân viïët àûúåc, hoùåc viïët vò "phuåc vuå chñnh trõ, phuåc vuå kõp thúâi" chùèng ra sao.

Vúái cêy àaân ghita quen thuöåc, Trõnh Cöng Sún múã àêìu baâi Lùång leä núi naây, ca khuác viïët cho phim Tònh xa nùm gêìn àêy. Trûúác mùæt baån beâ, Sún vêîn laâ Sún, vêîn thú, vêîn cuâng möåt doâng nhaåc mï àùæm êëy vaâ vêîn caái ma lûåc êëy àaä quyïën ruä baån beâ ngay tûâ àêìu, coá thïí noái laâ baâng hoaâng nûäa, baâng hoaâng vò khöng ngúâ, chûa coá thïí noái laâ hún, cuäng chûa coá thïí noái laâ keám so vúái ngaây xûa, nhûng cuäng khöng thïí noái laâ cuäng vêåy, khoá noái, chó thêëy baâng hoaâng...

Trong hai mûúi ca khuác àûúåc trònh diïîn trong àïm, coá nhûäng baâi cuâng möåt chuã àïì vúái hai giai àoaån trûúác vaâ sau 30-4-1975. Trûúác àoá coá Ca dao Meå, sau coá Huyïìn thoaåi Meå: trûúác coá Diïîm xûa, sau coá Trong nöîi àau tònh cúâ.

Coá baån khöng muöën so saánh hai giai àoaån saáng taác cuãa Sún giai àoaån naâo hún giai àoaån naâo, maâ cho rùçng úã giai àoaån sau lúâi vaâ nhaåc cuãa Sún trong hún vaâ maånh hún.

Cuäng nhû Sún àaä noái "Mûúâi lùm nùm qua, töi laâ möåt con ngûúâi khaác. Töi ài tòm niïìm vui chûá khöng phaãi thêët voång. Búãi bêët haånh thò nhiïìu maâ haånh phuác thò hiïëm quaá”. Töi nghô úã àêu cuäng vêåy. Seä coá ngûúâi cho töi laâ tïn ñch kyã, nhûng töi vêîn tin rùçng nhûäng lúâi thúã than khöng thïí thay àöíi söë phêån möåt con ngûúâi.

Töi gheát loâng thûúng haåi.

Quaã laâ möåt nhêån xeát àaáng suy nghô.

Sau àïm haát, baån beâ ai cuäng muöën gùåp Sún, nïëu khöng troâ chuyïån àûúåc lêu, ñt nhêët cuäng möåt lêìn bùæt tay mûâng anh, nhûng khöng thêëy Sún àêu. Hoãi ai, ai cuäng khöng thêëy. Mêët nhû biïën - xe caãnh saát Phaáp àaä àûa Sún ài röìi! Caãnh saát baão hoå coá nhiïåm vuå baão vïå cho àïm haát cuãa Sún. Möåt caách maáy moác, Sún haát röìi hoå phaãi àûa Sún ài... Ài vïì möåt núi an toaân. Khöng chó coá àïm dûúái maái Nhaâ Viïåt Nam, nhûäng ngaây sau, Sún àaä thùm, àaä haát úã tûâng nhaâ vúái baån beâ. Coá àïm ngoaâi ngoaåi ö Paris, anh vaâ Trinh cuâng baån beâ àöët lûãa haát suöët àïm.

Qua nhiïìu cuöåc tiïëp xuác khöng thïí khöng coá möåt cêu hoãi, vò sao Sún khöng ài? Sún khöng ài nhû 60 triïåu dên Viïåt Nam khöng ài, khöng coá gò àùåc biïåt, khöng


coá gò laå phaãi phên trêìn hay giaãi thñch. Vaâ Sún muöën hoåc trûúâng Têy, Sún hiïíu caái nghôa vùn hoaá theo ngön ngûä Phaáp. Culture (vùn hoaá) cuäng coá nghôa laâ tröìng troåt. Àaä tröìng troåt thò khöng thïí rúâi mùåt àêët. Ngûúâi nghïå sô khöng thïí rúâi boã töí quöëc, khöng thïí khöng bùæt nguöìn tûâ loâng cuãa dên töåc.

Trúã vïì thaânh phöë, töi nghe kïí laåi, úã thaânh phöë àaä coá ngûúâi àaánh cuöåc Sún seä ài luön. Vaâ hoå phaãi chung tiïìn, thua cuöåc. Nhaâ vùn Thïë Uyïn àaä viïët vïì sûå choån lûåa ài - úã cuãa Sún nhû sau: " Trúâi miïìn têy bùæc Myä núi töi cû nguå vïì muâa thu, muâa àöng nhiïìu khi rêët buöìn. U aám, mêy bay, sûúng muâ, mûa dêìm, khöng khñ laånh giaá. Nhiïìu buöíi saáng, khi keáo cao cöí aáo cho mûa búát rúi vaâo cöí, ngêåm àiïëu thuöëc, töi ài nhû chaåy trïn nhûäng con àûúâng nhoã trong khuön viïn àaåi hoåc theo hoåc cho kõp giúâ kïë... Nhûäng luác êëy thêåt nhúá nhaâ vaâ theâm caái nùæng êëm cuãa Saâi Goân, cuãa Viïåt Nam nhiïåt àúái. Têm höìn bay böíng àöi luác vïì quï hûúng cuä, vïì nhûäng ngûúâi thên yïu coân úã laåi, vïì dên töåc mònh bïn kia Thaái Bònh Dûúng röång lúán, töi àöi luác thúã daâi. Trõnh Cöng Sún àaä coá lyá khi anh choån úã laåi quï hûúng. Núi naây anh coá àêët nûúác, coá dên töåc vaâ dô nhiïn coá quï hûúng àñch thûåc... Anh àûúåc laâm nhaåc sô cho dên töåc hún 60 triïåu ngûúâi cuãa mònh, trïn quï hûúng cuãa mònh. Anh choån lûåa úã laåi laâ phaãi. Búãi vò, ai danh tiïëng cho bùçng ngûúâi baån giaâ Phaåm Duy thên aái cuãa töi, nhûng hay àïën nhû mûúâi baâi Rong ca thò cuäng chó phöí biïën trong möåt triïåu ngûúâi xa quï, phên taán trïn khùæp haânh tinh traái àêët naây. Trõnh Cöng Sún úã laåi laâ phaãi...."

Töi nghô coá khaác hún anh Thïë Uyïn, Trõnh Cöng Sún úã laåi, vaâ úã laåi. Khöng coá àiïìu thûá hai cho Sún so saánh lûåa choån.

Têët nhiïn Sún cuäng coá möåt daåo lêån àêån (ai maâ khöng coá möåt luác lêån àêån trong àúâi), nhûng töi vêîn tin. Möîi lêìn nghe, möîi lêìn gùåp, töi caâng tin úã Sún.

Höm nay laâ ngaây 28 thaáng 2, töi kïët thuác baâi viïët vaâo ngaây naây, nhùçm sinh nhêåt thûá 51 cuãa Sún (28-2-1939 - 28-2-1990). Mûâng sinh nhêåt cuãa Sún, mûâng Sún àaä boã rûúåu, mûâng seä coân nghe nhiïìu, nghe nûäa cuãa Sún.


96

Nhêåt Lïå

Trõnh Cöng Sún Vaâ Tiïìm Thûác

"Thên Phêån Mong Manh"

Xuêët hiïån giûäa cöng chuáng nhû möåt êín sô, vúái lúâi leä hû hû thûåc thûåc, àêìy giùçng xeá, phuã nhêån, nghi hoùåc, vaâ tûå khoaác cho mònh möåt têëm aáo choaâng chêëm goát caách biïåt, gêìn àêy, gùåp möåt Trõnh Cöng Sún khaác: trêìm lùång vïì ban ngaây, nhiïìu höåi heâ, gùåp gúä vïì àïm. Möåt Trõnh Cöng Sún triïët lyá xa xöi, noái nùng boáng baãy, nhû buâ trûâ cho möåt Trõnh Cöng Sún giaãn dõ, kheáp kñn, ûa laäng du ngaây naâo. Song caái töi than thúã höìn nhiïn cuãa anh thò vêîn thïë, khöng giêëu àûúåc göëc tñch nöîi buöìn riïng. Khi cún cúá thúã daâi "Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt", cuäng laâ khi anh àang úã àónh cuöëi vö nghôa cuãa vinh quang, nöíi tiïëng vaâ... hû danh. "Ba mûúi nùm ca haát möång mõ giûäa àúâi, ngoaái nhòn: giêëc möång cuãa ngûúâi khaác" (Trõnh Cöng Sún). Nghôa laâ sûå giùçng xeá bao nùm qua vêîn söëng, giûäa cuöåc àúâi vaâ thên phêån; quaá khûá vaâ hiïån taåi; tuyïåt voång vaâ tûå taái taåo niïìm tin; caãm giaác khöng tòm thêëy mònh giûäa doâng àúâi vaâ lùæng nghe moåi va àêåp, tòm caái töi êín khuêët trong chöën "àö thõ naát tan cuãa höìn mònh".

AÁm aãnh vïì thên phêån, tònh yïu êín hiïån trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún. Hún 600 ca khuác cuãa anh laâ sûå giaäi baây vúái moåi ngûúâi, giaäi baây maâ ngûúâi nghe khöng thêëy chaán. Dûúâng nhû búãi tûâng goác têm traång àïìu coá mùåt ta úã àêëy. Nöîi buöìn cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àùåc trûng hoaá cho nhûäng maãnh töi "tûå mònh liïëm vïët thûúng". ÊËy nïn, ngûúâi treã hay giaâ àïìu yïu thñch hoùåc chêëp nhêån ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún úã mûác khaá phöí cêåp. Caái töi êëy tûâng thöí löå: "Chuáng ta àaä àêëu tranh nhû möåt ngûúâi treã tuöíi vaâ àaä söëng mïåt moãi nhû möåt keã giaâ nua. Töi àang muöën quïn ài nhûäng trang triïët lyá, nhûäng luêån àiïåu phónh phúâ. ÚÃ àoá coá hai con


àûúâng: Möåt con àûúâng dêîn ta vïì ca tuång sûå vinh quang cuãa àúâi söëng. Con àûúâng coân laåi dêîn vïì sûå bùng hoaåi".

Êm nhaåc Trõnh Cöng Sún dêîn ngûúâi ta àïën búâ vûåc àïí röìi buöåc phaãi coá möåt giaãi àaáp: suåp àöí hay vûúåt lïn.

Möåt nöîi àau àaä theo àuöíi Trõnh Cöng Sún tûâ thuúã nhoã àïën khi trûúãng thaânh: caái chïët cuãa ngûúâi cha - öng Trõnh Xuên Thanh. Caã cha vaâ meå laâ gaåch nöëi Trõnh Cöng Sún vúái thú ca (caã nhaâ mï thú phuá, àaâm àaåo). Vaâ cuäng chñnh hoå laâ hai hònh aãnh liïn kïët roä raâng nhêët vïì thên phêån con ngûúâi. Ngûúâi cha bõ tuâ àaây úã lao Thûâa Phuã nhiïìu nùm vò tham gia khaáng chiïën chöëng Phaáp. Sau àoá, cha öng chïët trong möåt tai naån doåc àûúâng. Ngûúâi meå têìn taão buön baán nuöi 8 con trong thúâi kyâ ngûúâi chöìng bõ giùåc bùæt vaâ úã vêåy cö quaånh möåt àúâi. Chöî dûåa tinh thêìn cuãa Trõnh Cöng Sún ngay tûâ beá àaä khaá chöng chïnh. Khöng coá gò nñu keáo anh úã laåi vúái nhûäng dùçn vùåt nhoã moån, nhûäng nöîi lo cúm aáo trò trïå..., nhòn thêëy caái chïët vaâ nhêån chên noá cuäng laâ àïí khoãi vûúáng bêån trûúác cuöåc àúâi hûäu haån. Anh ài tòm möåt coäi riïng, coäi cuãa trñ tûúãng tûúång, cuãa nhûäng aánh saáng àeåp àeä hún maâ mùæt thûúâng khöng nhòn thêëy, maãi mï trong cuöåc du ca cuãa ûúác voång vaâ nghiïìn ngêîm, xêu kïët vïì àúâi söëng: anh vaâ nhûäng ngûúâi xung quanh àang töìn taåi vò leä gò. Trõnh Cöng Sún nhúá laåi: "Trong giêëc nguã hùçng àïm töi thûúâng nhòn thêëy caái chïët cuãa ba töi. Nöîi aám aãnh êëy chùæc chùæn khöng bùæt nguöìn tûâ lúáp buåi tro daây cuãa vö thûác laâm nïn tûâ nhûäng caái chïët cuãa töí tiïn maâ coá leä tûâ nhûäng nùm tuâ töåi tra têën chïët ài söëng laåi cuãa ba töi trong khaáng chiïën chöëng Phaáp. Roä raâng laâ caái chïët êëy àûúåc baáo àöång qua möåt têm höìn quaá nhaåy caãm cuãa tuöíi thú. Ba töi mêët ài khi töi mûúâi lùm tuöíi. Rêët nhiïìu baâi haát àêìu àúâi cuãa töi àaä phaãng phêët caái khöng khñ vùæng lùång cuãa sûå mêët maát. Caâng vïì sau, luác tiïën dêìn vïì tuöíi trûúãng thaânh, giûäa nhûäng bûác xuác cuãa cuöåc söëng, giûäa nhûäng ngaây thaáng buöìn vui, nöîi aám aãnh êëy àaä trúã thaânh luác naâo khöng hay ngoån nguöìn cuãa möåt nöîi êu lo thûúâng trûåc vïì sûå vùæng boáng con ngûúâi..."

Trõnh Cöng Sún sinh ngaây 28-2-1939 taåi Àùæc Lùæc, luác nhoã söëng úã Huïë, trûúãng thaânh úã Àaâ Laåt, Quy Nhún vaâ Saâi Goân. Coá thïí noái, Àùæc Lùæc cho ra möåt tñnh caách cö àún, maänh liïåt; Àaâ Laåt nuöi thú vaâ têm höìn möång mõ; Quy Nhún laâ àiïím gêëp khuác cuãa biïën àöång hai miïìn àêët nûúác; Huïë quyïån vaâo khöng gian buöìn baä, chêåm rò trong lúâi ca. Ngay tûâ thuúã nhoã àaä ham mï ca haát. Mûúâi tuöíi chúi mùng àö lin vaâ saáo truác, 12 tuöíi lêìn àêìu tiïn coá cêy àaân guitare trong àúâi... ÚÃ Huïë, Trõnh Cöng Sún theo hoåc caác trûúâng Lyceeâ Francais, Provindence Huïë, sau vaâo Saâi Goân hoåc triïët úã trûúâng Têy Lyceeá J. J Rousseau Saâi Goân. Triïët hoåc laâ chòa khoaá duy nhêët giaãi maä cho têm höìn ngûúâi thanh niïn non núát naây vïì cuöåc söëng, baãn thên. Ca khuác àêìu tiïn àûúåc saáng taác tûâ nùm 17 tuöíi Sûúng àïm vaâ Sao chiïìu


98

mang roä nhûäng neát chêëm phaá naây. Nhûng kïí tûâ khi Ûúát mi àûúåc Nhaâ xuêët baãn An Phuá in vaâ phaát haânh (1959), Trõnh Cöng Sún múái chñnh thûác rong ruöíi vaâo maãnh àêët tònh ca. Àoá laâ caãm xuác àûúåc ghi laåi tûâ nhûäng gioåt nûúác mùæt cuãa möåt ca sô nûä sinh vûâa rúâi ghïë nhaâ trûúâng, haát àïí kiïëm tiïìn nuöi meå àang hêëp höëi trïn giûúâng bïånh. Tuöíi hai mûúi phúi phúái, vúái yá àöì hiïåp sô, Trõnh Cöng Sún àaä duâng söë tiïìn nhuêån buát àêìu tiïn (5 ngaân àöìng) àïí tùång ca sô vaâ chia cho anh em cuâng troå. Nhûng cuäng kïí tûâ àoá, thaânh hònh möåt nguöìn caãm hûáng khaác: "Nhû möåt khu vûúân muâa thu yïn tônh àûúåc möåt cún gioá thöíi buâng lïn àaánh thûác lúáp laá vaâng dêåy, têm höìn töi àaä bùæt àêìu biïët xön xao theo nhûäng tñn hiïåu duâ nhoã nhêët cuãa cuöåc söëng. Töi khöng coân nhòn ngùæm cuöåc söëng möåt caách lú àaäng nûäa maâ caâng luác caâng thêëy mònh bõ cuöën huát vïì phña nhûäng tònh caãm phûác taåp cuãa con ngûúâi".

Caái nhòn chùm chuá vaâo sûå chïët àaä xua ài nöîi súå haäi töåt cuâng cuãa mêët maát: àùçng sau caái chïët vaâ nöîi khiïëp súå liïåu coá möåt yá nghôa naâo, möåt sûå taái sinh naâo? Möåt kiïëp ngûúâi, ngêîu hûáng laâ cuöåc rong chúi àïí laåi trúã vïì hònh haâi caát buåi, hay coân leä gò lúán hún? Vò sao sinh ra con ngûúâi àaä phaãi tuyïåt voång? Chöëng choåi vúái têët caã nhûäng nöîi hoaâi nghi trïn, ca khuác Trõnh Cöng Sún giùng mùæc rêët nhiïìu caái bêîy, cho mònh vaâ cho moåi ngûúâi, àïí röìi tòm caách thoaát khoãi àoá.

*

Nùm 1961, Trõnh Cöng Sún bùæt buöåc phaãi tröën lñnh, nïn thi vaâo trûúâng Sû phaåm Quy Nhún àïí coá hai nùm yïn öín. Khoa anh hoåc: Têm lyá giaáo duåc treã em. Thêåt buöìn cûúâi, thûåc ra, trong àêìu oác chaâng trai treã ûa phiïu baåt êëy, hoåc thïm cuäng chùèng àïí laâm gò. Töët nhêët laâ tûå chiïm nghiïåm vaâ traãi qua cuöåc àúâi - vöën dô khöng coá gò múái. Khöng gian biïín caã vaâ têm traång chúám yïu cuãa gaä trai múái lúán àaä laâm nïn nhûäng rung àöång àêìu muâa: Diïîm xûa, Nhòn nhûäng muâa thu ài, Biïín nhúá... Têët caã döìn neán buöìn quay quùæt. Tònh yïu laâ möåt chuâm quaã chó àïí ngùæm nhòn, dô nhiïn, nhiïìu hû aãnh nhûng cuäng àêìy thaán traách, tiïëc nhúá, bõ nhêën chòm trong caách xa vaâ chia lòa, trong sûå taân hoang cuãa kyá ûác. Möëi tònh vúái Bñch Diïîm, ruåt deâ vaâ thêìm kñn, möåt thoaáng chaáy buâng àïí röìi súám tùæt ngay trong chñnh nöîi ngú ngaác cuãa gaä trai kia. Nhûng khi nhòn ngùæm laåi kyã niïåm thò "Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau!". Lêìn àêìu tiïn, anh caây xúái trïn nöîi yïu möåt thûá triïët lyá muöån maâng. "Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau". Vaâ cuäng chñnh luác àoá, khaái niïåm "àau" trong tònh yïu mang nghôa lúán hún, caái àau cuãa möåt kiïëp ngûúâi àûúåc múã röång ra nhiïìu kiïëp, nöîi thiïåt thoâi khi caãm nhêån àûúåc mêët maát khöng goái trong ngêìn êëy cêu chûä maâ thöi. Anh lên la trong tuöíi treã cuãa mònh, àïí thêëy caái gò laâ phuâ du, caái gò lay àöång, caái gò khöng thïí mêët. Laäng du vaâo höìn mònh, thay vò ài qua maäi


nhûäng maãnh àêët khaác nhau, vaâo coäi göëc cuãa loâng khaát söëng. Vñ mònh nhû haåt buåi, nhû loaâi sêu nguã quïn, nhû lau trùæng, mûa, nùæng, nhû nhûäng phêån têìm gûãi nhûng laåi biïët haát lïn khuác ca cuöëi cuâng. Luác naâo cuäng vöåi: nùæng tùæt, rûâng khö heáo, vöåi vaâng thïm nhûäng luác yïu ngûúâi; ngûúâi àaä àïën, vaâ ngûúâi seä vïì bïn kia nuái... Caác vêåt thïí àûúåc truyïìn vaâo möåt àúâi söëng khaác - àúâi söëng cuãa têm traång: Àûúâng phöë cûúâi, àûúâng phöë hao moân, tay nhanh lêëp àêìy höë tuyïåt voång... Dêìn daâ, chñnh Trõnh Cöng Sún cuäng tûå ài àïën traång thaái vö thûác luác naâo khöng hay: Caác ca tûâ àûúåc naåp àiïån giaâu sûác gúåi caãm hún. Kiïíu nhû: "Loaâi sêu nguã quïn trong toác chiïìu", "Nghe tiïìn thên vïì chaâo boáng laå", "Chêåp chúân lau trùæng trong tay", "Dûúái mùåt trúâi ngöìi haát hön mï". Vaâ àoá chñnh laâ thú. Thú dêîn nhaåc theo goát vaâo chöën khöng tûúãng, ruä moåi taåp êm àïí coá thïí cêët lïn nhûäng giai àiïåu höìn nhiïn nhêët, da diïët nhêët, cho duâ àöi khi chó laâ tiïëng thúã daâi... rêët Viïåt.

Khu vûúân siïu thûåc àûa Trõnh Cöng Sún nhanh choáng àïën àónh cao cuãa moåi caãm nhêån êm thanh. Võ giaác: "Möi öëm o lúâi thïì"; xuác giaác: "Lúâi coã cêy haát trïn da ngûúâi"; thñnh giaác: "Tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu"; thõ giaác: "Nùæng thuyã tinh"; khûáu giaác: "Lúâi ca daå lan nhû ngaåi ngêìn" vaâ möåt giaác quan nûäa - vuâng têm thûác àöí boáng "höìn xanh buöët", "vuâng u töëi cuãa loaâi sêu"... Hay laâ nhûäng tiïëp nhêån hònh tûúång tûúãng nhû rêët vu vú: "Ta thêëy em trong tiïìn kiïëp, vúái coång buöìn coã khö", (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí)... Sûå vêåt, hoùåc siïu hònh, hoùåc thêåt mong manh (tònh mong manh, gioá mong manh, nuå cûúâi mong manh, coã laá mong manh, söëng chïët mong manh, möi röì daåi...) cuöëi cuâng cuäng àûúåc mùåc aáo têm traång cuãa möåt thúâi kyâ muöën söëng vöåi, yïu vöåi, lônh höåi moåi àiïìu bñ êín cuãa têm linh. Dêëu chên àõa àaâng laâ doâng xiïët cuãa siïu thûåc: êm àiïåu nhû nûúác cuöën tröi, khöng kòm neán nöíi, röìi phaá tung moåi kòm haäm, röìi taåm lùæng, röìi nhû àêët khaát... laâ sûå nöíi loaån chöëng choåi thúâi gian, àõnh mïånh, laäng quïn, maâ cuöëi cuâng vêîn vö àõnh. Nhûäng ca khuác êëy in àêåm vuä truå quan vaâ thïë giúái quan cuãa Trõnh Cöng Sún, möåt keã ngaåo maån saáng taåo ra möåt coäi, röìi laåi böëi röëi búãi khöng chaåy thoaát àûúåc caái xö ngaä cuãa àúâi söëng, sûåc tónh giûäa mï.

Nïëu nhû Diïîm xûa múã ra möåt khöng gian hoaâi niïåm, cêu thuác trong sûå thoaái thaác cuãa mûa, vúái caánh cûãa ngön tûâ giaâu tûúång hònh, thò Lúâi buöìn thaánh ài vaâo têm traång cö àún, khöng löëi thoaát trong tònh yïu vúái nhûäng khuêëy àaão vö voång, lùåp laåi vuâng khöng gian - thúâi gian trong sûå àöí vúä, taân hoang cuãa têm höìn àöìng voång. Viïët vïì ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhaâ phï bònh Bûãu yá tûâng nhêån àõnh: "Nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún khöng tuyïìn laâ nhaåc, baâi haát khöng chó laâ baâi haát. Möîi baâi laâ möåt truyïån ngùæn. Möîi ca khuác laâ möåt chûúng khuác cuãa truyïån daâi khöng coá kïët thuác, vêîn múã ra nhû möåt vïët thûúng - möåt vïët thûúng ngûúâi, möåt vïët thûúng thúâi àaåi..."


100

Nhûng vò sao tònh yïu laåi laâ möåt cuöåc leo döëc vaâ trûúåt daâi khöng sao cûáu vaän nöíi? Àùçng sau tònh yïu laâ gò? Phaãi laâ coäi "mï", laâ möåt thïë giúái cuãa mêët maát? Laâ con àûúâng taân luåi? Àiïìu àoá tuyâ thuöåc vaâo thên phêån hay àuáng hún laâ khuön khöí möåt àúâi ngûúâi. Ài ra khoãi moåi giúái haån, àïí röìi khöng trúã vïì àûúåc nûäa, cuäng laâ möåt bi kõch?

Àêy cuäng chñnh laâ thúâi àiïím chñn röå cuãa taâi nùng. Trûúác àoá, Trõnh Cöng Sún traãi qua möåt giai àoaån tòm toâi àïí löåt xaác. Vaâo nhûäng nùm 1956 - 1957, thúâi cuãa nhûäng "giêëc möång ngöín ngang, cuãa nhûäng viïîn tûúãng phuâ phiïëm non daåi..." luác naây, Trõnh Cöng Sún chûa coá yá trúã thaânh nhaåc sô hay saáng taác ca khuác. Trùçn troåc àïm naây qua àïm khaác vò tûå dùçn vùåt "caái troâ laäng maån viïët laách", "xûúáng ca vö loaâi". Nhûng ca khuác àaä nhêåp höìn vaâo Trõnh Cöng Sún. Trúã thaânh phûúng tiïån giuáp anh toã tònh vúái cuöåc söëng. Nhûäng nùm vïì sau, hònh thaânh möåt quan niïåm söëng roä rïåt: "Söëng laâ söëng vúái ngûúâi khaác, vaâ muöën coá caãm thöng thò phaãi böåc löå mònh". Anh hiïíu rùçng anh àûúåc tûå do trïn maãnh àêët (ca khuác) naây.

Hoaå sô Àinh Cûúâng, baån thên cuãa Trõnh Cöng Sún, nhúá laåi: vaâo thúâi kyâ naây, Sún thûúâng mùåc àöåc nhêët möåt chiïëc aáo kaki baåc maâu, khùæc khöí. Anh laâ möåt trong nhûäng ngûúâi thêìy daåy hoåc úã miïìn nuái súám nhêët. Söëng hoang vu nhêët. Cùn phoâng Sún úã vúái chiïëc muâng ruã sùén quanh nùm, chim seã laâm töí àêìy trïn trêìn nhaâ, muâi rúm vaâ phên chim êím möëc, xaác nhûäng bao Bastos xanh chêët thaânh àöëng. Coá lêìn, ngûúâi em trai cuãa Sún àïën thùm, khöng gùåp, ra ngoaâi quaán, thêëy Sún àang chúi bida möåt mònh trong aánh àeân tuâ muâ. Sún cö àún àïën nhû vêåy. Thúâi cuãa tuöíi treã tûå tòm àïën vúái nhûäng nöîi cö àún khöëc liïåt àïí buâng lïn nhûäng saáng taåo cêìn thiïët.

*

Ca khuác laâ sûå lûåa choån "bêët khaã khaáng" cuãa Trõnh Cöng Sún, búãi nhû àaä noái, àoá khöng chó laâ nhu cêìu tûå thên, maâ coân laâ cûãa múã duy nhêët àïí nhaåc sô tòm thêëy tûå do, sûå an uãi, nhûäng "cêu hoãi buöët trñ naäo cuãa àúâi söëng", àïí giïët chïët nöîi buöìn cuãa mònh. Vúái Trõnh Cöng Sún, quan niïåm saáng taác khaá roä raâng, chñnh anh khöng hïì uáp múã: "Haâng trùm ca khuác viïët xong coá thïí gom laåi thaânh möåt cuöåc àúâi thu nhoã. Viïët caã trùm baâi caâng thêëy thiïëu. Búãi vò con àûúâng tònh yïu ài maäi khöng cuâng. Con àûúâng söë phêån ài hoaâi khöng têån. Bùçng ca khuác, töi muöën mang àïën nhûäng quaâ tùång cho anh em bùçng hûäu töi trong cuöåc liïn hoan trïn àêët àai xûá súã naây. Ca khuác laâ möåt cuöåc hön phöëi kyâ diïåu giûäa thi ca vaâ êm nhaåc". Dûúâng nhû àùåt buát vaâo Ûúát mi, Trõnh Cöng Sún àaä nghiïåm ra àûúåc chên lyá riïng cuãa mònh: caái khaã nùng to lúán sau cuâng cuãa ca khuác laâ mang àïën caãm thöng giûäa moåi ngûúâi


bùçng tiïëng haát. Àoá laâ sûá mïånh truyïìn àaåt nhûäng êu lo, chúâ àúåi cuãa con ngûúâi khi àöëi diïån vúái chñnh mònh trûúác cuöåc söëng, cuäng nhû thöng àiïåp tònh yïu vaâ nhên aái àïën vúái nhûäng têm höìn yïu chuöång hoâa bònh vaâ nhûäng con tim àang bõ ngöå àöåc búãi ngoâi thuöëc nöí.

Trong doâng ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún, coá thïí thêëy roä quan niïåm saáng taác qua tûâng giai àoaån: doâng ca khuác trûä tònh, doâng ca khuác chöëng chiïën tranh (phaãn chiïën) vaâ doâng ca khuác êm ó thûá ba: giaãi thoaát baãn ngaä.

Giûäa thêåp niïn 60 laâ thúâi kyâ saáng taác sung sûác nhêët cuãa Trõnh Cöng Sún. Trong söë caác khuynh hûúáng saáng taác êm nhaåc úã miïìn Nam (1954 - 1975) (bao göìm khuynh hûúáng êm nhaåc chöëng cöång, khuynh hûúáng êm nhaåc laânh maånh, khuynh hûúáng êm nhaåc yïu nûúác vaâ caách maång), sûå xuêët hiïån caác baãn tònh ca cuãa Trõnh Cöng Sún mang möåt võ thïë nhêët àõnh, möåt sûác söëng múái. Àöëi tûúång vúái tònh ca Trõnh Cöng Sún coá doâng nhaåc "tiïìn chiïën" àûúåc phuåc hûng vaâ phöí biïën maånh meä trúã laåi. Bïn caånh àoá, ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún àöëi lêåp vúái nhêån thûác möåt chiïìu vïì chiïën tranh theo kiïíu têm lyá chiïën.

Ca khuác trûä tònh laâ phêìn nghiïng trong saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún, àùåc biïåt laâ thúâi kyâ trûúác 1975, trong söë 400 baâi haát àûúåc xuêët baãn vaâ phöí biïën. ÚÃ giai àoaån àêìu, êm hûúãng chñnh laâ neát trûä tònh laäng maån. Trõnh Cöng Sún veä ra nhûäng bêìu trúâi coá caánh bûúám, caánh chuöìn, caánh vaåc, maâu möi höìng ngoåc, nhûäng "boáng töëi úã àoá têím liïåm höìn ngûúâi" (lúâi Trõnh Cöng Sún). Anh mú möåt tiïëng haát hên hoan nhû ngoåc chaãy trïn tay möåt ngûúâi con gaái, möîi viïn ngoåc chûáa têm höìn àaá nuái ngaân nùm. Coá thïí, àoá laâ ûúác voång thú ngêy cuãa tuöíi treã, cuãa trñ tûúãng tûúång ài theo vïåt moân caác bêåc "tiïìn böëi" thuöåc doâng ca khuác laäng maån trûä tònh trûúác vaâ sau 1945. Möåt chuát cö àún sêìu nhúá, möåt ñt tuyïåt voång, sûå than thúã cuãa cêy thuå cêìm nhiïìu êm trêìm, aão tûúãng tònh yïu àuöíi bùæt chêåp chúân... "Goåi em cho nùæng chïët trïn söng daâi", "Thûúng ai buöìn kiïëp ngûúâi, laånh luâng aánh sao rúi"... Möåt kiïíu tònh yïu gêìn nhû àún phûúng, phaãng phêët võ tiïëc nuöëi, coá phêìn húi kïí lïí, trong möåt khöng gian höìi tûúãng khöng mêëy xï dõch, biïën chuyïín, trong àiïåu thûác êm u cuãa têm traång. ÚÃ nhûäng ca khuác àêìu tay, thúâi gian àûúåc xoaá nhoaâ trong coäi möång, gúân gúån thûá êm nhaåc "liïu trai" nhiïìu hû aãnh. Toám goån laåi, chó laâ möåt goác caånh àa caãm cuãa nhaåc sô treã maâ thöi.

Nhûng vaâo thúâi kyâ boã daåy hoåc úã Blao (Lêm Àöìng) vïì Saâi Goân, guöìng xiïët cuãa khöng gian àö thõ àaä lêìn lûúåt boác ài lúáp voã uyã mõ, hiïìn laânh trong nhûäng ca khuác tûúng tûå nhû thïë. "Cún gioá laäng maån trûä tònh cuãa möåt thúâi niïn thiïëu" nhû Trõnh Cöng Sún tûâng goåi àaä àûúåc thay thïë bùçng nhûäng "cún löëc dùçn vùåt trïn thên phêån


102

con ngûúâi" trong chiïën tranh. Cuöåc söëng nhiïìu coå xaát àaä xua ài caác aão tûúãng. Nhûäng ca khuác trûä tònh cuãa Trõnh Cöng Sún sêu sùæc hún, gêåp ghïình hún: "Nhûäng ngaây ngöìi ruã toác êm u, nghe tiïìn thên vïì chaâo boáng laå", "Möåt ngaây coân söëng, chiïëc boáng long lanh, möåt àúâi vïì khöng, hai tay quy haâng", "Nguã yïn àúâi ài con nhû vïët thûúng àau nguã buöìn nhû truâng dûúng mùæt thêm coân nghe ngoáng, röìi möåt höm chúåt thêëy hoang vu quanh mònh"... Thêåm chñ dûãng dûng "Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi... loâng khöng buöìn mêëy...". Triïìn maåch hoang mang vaâ thêëu suöët, tö vaâ xoaá, löìng quaá khûá trong hiïån taåi. Tònh yïu siïu thoaát, tûúãng àaä guåc ngaä, nhûng khöng phaãi, khöng bi luyå hay khoác than khö khöëc maâ vaåch möåt neát nhên baãn sêu xa. Nhûäng linh caãm vïì àöí vúä, huyã diïåt laâm "Nhoái lïn nhûäng con êm tha thiïët vaâ tha thiïët laâ vuä khñ duy nhêët cuãa con ngûúâi àïí khaáng cûå huyã diïåt" (Hoaâng Hûng).

Rêët coá thïí, Trõnh Cöng Sún àaä laåm duång chûä "tònh", "sêìu", "buöìn" trong nhiïìu baâi haát. Nguöìn khúi maåch naây dïî dêîn ngûúâi ta àïën triïìn döëc buöng thaã, quy haâng trûúác nghõch caãnh. Nhûng àoá chó laâ nöîi aám aãnh khöng gian vaâ thúâi gian, nöîi aám aãnh cuãa Àõnh mïånh. Coân khöng laâ möåt coäi hû vö. Àïën möåt cûúâng àöå naâo àoá, ngûúâi ta böîng thöi tuyïåt voång, maâ tûå mònh tröìi lïn thúã nhû caá. Àêëy laâ phêìn kïët "coá hêåu" trong nhûäng nöîi tuyïåt voång maâ Trõnh Cöng Sún tûå àaánh àùæm taâu mònh. Thûúâng tûå vñ laâ "phêån coã heân"; "Àúâi ta coá khi tûåa laá coã, ngöìi haát ca rêët tûå do...", ñt nhiïìu hoå Trõnh chõu aãnh hûúãng Albert Camus. Tûå àêìy àoaå mònh trong "möëi yïu thûúng con ngûúâi". Ngúä "Thiïìn" maâ laåi khöng, moåi nöîi àau quaá biïën àöång trong caái voã ngön tûâ coá thïí goåi tïn àûúåc. Tin vaâo kiïëp luên höìi: "Haåt buåi naâo hoaá kiïëp thên töi, àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi". Vaâo hû khöng: "Chiïìu höm thûác dêåy, chêåp chúân lau trùæng trong tay". Vaâo hoaá thên: "Ta thêëy em trong tiïìn kiïëp". Cûá nhû thïë, thïë giúái nöåi têm cuãa Trõnh Cöng Sún tûå loaåi boã mêu thuêîn, sùm soi tûâng khoaãnh khùæc hiïån taåi, nhòn luâi quaá khûá xa xùm, tòm cûáu caánh ngoaâi baãn thên mònh. Trõnh Cöng Sún tûâng thuá nhêån: "Nöîi sêìu muöån lúán nhêët laâ khöng bao giúâ noái hïët àûúåc loâng mònh. Töi têåp cho töi biïët sûäng súâ trûúác nhûäng àiïìu dung tuåc, àöìng thúâi töi cuäng têåp cho töi biïët giûä loâng bònh an trûúác nhûäng hiïíu nhêìm".

Chiïën tranh àaä xaáo tröån têët caã. Möåt loaåt mêu thuêîn nöåi taåi trong tiïìm thûác Trõnh Cöng Sún bõ döåi sang möåt bïn. "Bêy giúâ ta nhòn khoái trúâi mïnh möng. Ta nhòn ta vïì giûäa trúâi hû khöng. Tïn em laâ vïët thûúng khö” (Khoái trúâi mïnh möng). Giûäa möåt nïìn trúâi nhû vêåy, thên phêån con ngûúâi laâ möåt vêën naån. Nhûäng baâi haát trong hai têåp Ca khuác da vaâng vaâ Kinh Viïåt Nam trûng duång nhûäng maâu sùæc hoaân toaân àiïn àaão, khöng nhùçm miïu taã tûúâng thuêåt chiïën tranh, maâ veä ra nhûäng phoáng xaå chiïën tranh. Vúái tû caách nhên chûáng, Trõnh Cöng Sún ghi laåi têët


caã nöîi àau àúán "viïët trïn xaác ngûúâi" vaâ nöîi àau àúán àoá traâo dêng thaânh uêët hêån nguân nguåt khi àûúåc haát trïn möi.

Thaái àöå àêìu tiïn phaãn khaáng chiïën tranh laâ tröën lñnh. Àïí àûúåc miïîn quên dõch, Trõnh Cöng Sún boã lïn söëng úã Lêm Àöìng, sêu trong vuâng nuái heo huát. Sau àoá, anh quyïët àõnh vïì laåi Saâi Goân. Àïí coá àûúåc hai nùm trúâi söëng thong dong húåp phaáp, Trõnh Cöng Sún phaãi nhõn àoái tuyïåt àöëi 60 ngaây (möîi nùm 30 ngaây) trûúác khi ra trònh diïån. Cöång thïm uöëng thuöëc àiamox (loaåi thuöëc ruát búát nûúác trong tïë baâo ra) àïí xuöëng kyá nhanh. Möåt thúâi gian sau, anh khöng phaãi ra trònh diïån nûäa vò ngûúâi anh gêìy coâm y nhû dên xò ke, sûác khoeã suy suåp thûåc sûå. Nhû möåt keã vö gia cû, Trõnh Cöng Sún lang thang cuâng möåt söë sinh viïn trong nhûäng cùn nhaâ tiïìn chïë töìi taân boã tröëng úã khu àêët sau Àaåi hoåc Vùn khoa. Nguã trïn ghïë böë hay nïìn xi mùng, àïën àaánh rùng úã caác quaán caâ phï quen biïët.

Söëng trong thúâi kyâ bêëp bïnh àoá, Trõnh Cöng Sún vêîn viïët vaâ haát. Àoá laâ thúâi kyâ söi àöång nhêët trong àúâi ngûúâi nhaåc sô treã. Nhûäng ca khuác cuãa anh àûúåc in ra tûâng túâ rúâi vaâ tuyïín têåp. Dêìn daâ, viïåc in êën cuäng khoá khùn vò bõ caãnh saát truy luâng. Phaãi raãi ra in úã 4 nhaâ in khaác nhau. Vò tñnh chêët phaãn chiïën cuãa ca khuác Trõnh Cöng Sún maâ chñnh quyïìn ra lïånh tõch thu. Caác baáo trong vaâ ngoaâi nûúác àöí xö tòm gùåp Trõnh Cöng Sún phoãng vêën. Nhûng quan troång hún, caái khöng khñ chïët choác, àau thûúng cuãa chiïën tranh àaä ngêëm dêìn vaâo têm höìn nhaåy caãm cuãa Trõnh Cöng Sún, vaâ anh àaä viïët nïn nhûäng baâi haát nhû àuâa chúi vúái ma quyã, chïët choác, maâ thûåc ra laâ nöîi àau thûúng nûúác àïën baâng hoaâng. Baâi ca daânh cho xaác ngûúâi: "Haâng vaån chuyïën xe mang vö thõ thaânh, tûâng vuâng thõt xûúng coá meå coá em" (Àaåi baác ru àïm). Hay "Meå vöî tay reo mûâng xaác con, meå vöî tay hoan hö hoaâ bònh" (Haát trïn nhûäng xaác ngûúâi). "Ngûúâi giaâ co ro ngöìi nghe tiïëng nöí, em beá loaä löì khoác tuöíi thú ài" (Ngûúâi giaâ vaâ em beá).

Laâ ngûúâi quan saát, nhûng Trõnh Cöng Sún khöng dêëu nöíi têm traång àau àúán khi àöëi diïån vúái sûå chïët choác cuãa àöìng loaåi. Anh khoác cho nhûäng thên phêån con ngûúâi, thên phêån àêët nûúác trong chiïën tranh: "Gioåt nûúác mùæt thûúng dên, dên mònh phêån long àong". "Öi quï hûúng àaä lêìm than sao coân chiïën tranh, meå giaâ hïët chúâ mong àaä nguã yïn" (Du muåc). Duâ khai thaác caái bi thûúng nhûng nhûäng baâi ca trong Ca khuác da vaâng vêîn toaã ra tònh yïu thûúng quï hûúng. Caái caãm giaác traãi qua chiïën tranh laâm con ngûúâi giaâ ài, nhûng laåi lúán hún trong nhêån thûác: "Àûúâng phöë naâo coân nùçm che giêëu, cho töi ài giûäa nhên loaåi àúán àau" (Coá nhûäng con àûúâng). "Khi töi àûáng bïn möåt xaác ngûúâi", - Trõnh Cöng Sún thöí löå, - töi khöng nghô àoá laâ ta hay laâ àõch, maâ àoá laâ möåt thên phêån chõu àûång sûå vö nghôa cuãa chiïën tranh". Anh coá möåt ûúác muöën duy nhêët vaâ àún giaãn: "Khi àêët nûúác töi


104

khöng coân giïët nhau, treã con ài haát àöìng dao ngoaâi àûúâng". Hay "Àûúâng tûúng lai khöng ai thuâ gheát nhau". Mùåc duâ quan niïåm vïì chiïën tranh coân chûa raåch roâi, nhûng nhûäng khuác àoaãn ca bi phêîn cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àêíy êm nhaåc laänh möåt sûá mïånh: kïu goåi hoaâ bònh. Vaâo thúâi kyâ naây, ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún àûúåc phöí biïën röång raäi úã nûúác ngoaâi. Baâi Nguã ài con trong têåp Ca khuác da vaâng àaä àoaåt giaãi Àôa haát vaâng úã Nhêåt vaâo nùm 1972, qua gioång haát Khaánh Ly (trïn hai triïåu àôa). Kïí tûâ àoá, tïn cuãa Trõnh Cöng Sún coá trong cuöën Tûå àiïín Baách khoa Phaáp. Khöng chó múã ra vïët thûúng ngûúâi, vïët thûúng nhên loaåi trong chiïën tranh, ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún coân vûún túái möåt têìm cao hún - laâ tiïëng kinh cêìu cho linh höìn àau khöí siïu thoaát, laâ sûå bêët lûåc hoaá thaânh ùn nùn. Chñnh vò thïë, doâng ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún heá múã nhên caách cuãa ngûúâi nghïå sô trûúác thúâi cuöåc vaâ chuyïín taãi vaâo àoá tiïëng noái phêîn nöå cuãa haâng triïåu con tim. aãnh hûúãng loaåi ca khuác naây vúái cöng chuáng miïìn Nam khaá sêu röång. Trûúác ngaây 30-4-1975, chñnh Trõnh Cöng Sún àaä cuâng vúái möåt söë nhaåc sô khaác haát vang ca khuác Nöëi voâng tay lúán trïn àaâi phaát thanh cuãa chïë àöå cuä, truyïìn loan tin thöëng nhêët àêët nûúác cho moåi nhaâ.

Sau 1975, möåt thúâi kyâ thûã thaách laåi àïën vúái Trõnh Cöng Sún - thûã thaách vïì loâng kiïn nhêîn, yá thûác dêën thên vaâo àúâi söëng. Traãi qua hai nùm hoåc têåp úã Cöìn Tiïn, vuâng àêët hoang vu àêìy bom àaån, Trõnh Cöng Sún coá àûúåc möåt thúâi kyâ yïn tônh àïí nhòn laåi mònh trong caác biïën àöång lõch sûã. Suöët möåt thúâi gian daâi hêìu nhû anh khöng saáng taác. Àoá laâ luác anh tòm "chên dung cuãa nöîi khaát khao", ài tòm caái chûa bao giúâ viïët àûúåc. "Tiïëng haát tûâ àoá seä giaãi thoaát mònh ra khoãi moåi raâng buöåc, moåi trò keáo"... (Trõnh Cöng Sún). Lêìn lûúåt ài thûåc tïë nöng trûúâng theo anh em thanh niïn xung phong. Gùåp 20 ngûúâi con gaái Thanh niïn xung phong úã nöng trûúâng Nhõ Xuên. Höm sau nghe tin caác cö àaä hy sinh úã biïn giúái Têy Nam. Ca khuác bêëy giúâ cêët lïn tiïëng noái cuãa mònh: soi toã hún nûäa söë phêån con ngûúâi. Haâng loaåt ca khuác múái ra àúâi, laâ bùn khoùn àúâi thûúâng, yá chñ vûúåt qua tuyïåt voång àïí söëng vaâ theâm söëng: Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui, Tuöíi àúâi mïnh möng, Huyïìn thoaåi Meå, Àoaá hoa vö thûúâng, Em coân nhúá hay em àaä quïn, Em úã nöng trûúâng, em ra biïn giúái, Ru àúâi ài nheá, Soáng vïì àêu... Vêîn laâ möåt Trõnh Cöng Sún than thúã, vñ mònh laâ coã, thñch ca haát, rong chúi. Nhûng àaä laâ möåt Trõnh Cöng Sún àaä thêëu hiïíu cuöåc àúâi, tûå àiïìu chónh mònh bùçng sûå cên bùçng nöåi taåi. "Tòm trong vö thûúâng coá àöi doâng kinh sêëm bay rïìn vang, böîng töi thêëy em dûúái chên cöåi nguöìn, nuå cûúâi mong manh, möåt höìn yïëu àuöëi..." (Àoaá hoa vö thûúâng). Hay tûå khuyïn nhuã mònh "Töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây, töi àang lùæng nghe im lùång àúâi mònh”, (Töi úi àûâng tuyïåt voång), "Möîi ngaây töi choån möåt lêìn thöi, choån tiïëng ru con nheå bûúác vaâo àúâi",


(Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui). Nhûng nhòn chung, caâng vïì sau, ca tûâ Trõnh Cöng Sún sûã duång caâng àún giaãn, ñt cêìu kyâ vaâ thiïn vïì tûå tònh, kïí lïí nhiïìu hún Chêët bi thûúng giaãm hùèn, buâ laåi laâ möåt gùæng goãi töìn taåi khöng vö nghôa. Vêîn laâ triïët lyá vïì thên phêån, tònh yïu, nöîi cö àún, nhûng úã möåt goác nhòn khaác, möåt nöîi buöìn khaác. Yïëu töë siïu thûåc trúã nïn nhaåt nhoaâ so vúái saáng taác trûúác 1975. Cö àún vaâ trêìm tû, nhaåc sô àaâo sêu vaâo bñ mêåt cuãa töìn taåi, vaâo viïåc giaãi thoaát baãn ngaä. "Hai mûúi nùm xin traã núå ngûúâi, traã núå möåt àúâi khöng hïët tònh àêu". Nhûäng triïët lyá coá phêìn yïëm thïë, duâ àaä gùæng vui nhûng khöng mêëy höìn nhiïn. Vaâ chùèng bao giúâ giaãi thoaát nöíi cho mònh ra khoãi sûå röëi rùæm cuãa yá muöën. "Töi khöng bao giúâ nhêìm lêîn vïì sûå khöí àau vaâ haånh phuác. Nhûng töi thûã rúi vaâo cún hön mï trûúác giêëc nguã. ÚÃ biïn giúái àoá töi hoaãng höët thêëy mònh lú lûãng giûäa sûå söëng vaâ caái chïët. Nhûäng giêy phuát nhû thïë vöì chuåp lêëy töi möîi àïm. Vaâ töi àau àúán nhêån ra rùçng, coá leä cuöåc àúâi àaä cho ta lùæm ngaây bêët haånh. Möîi ngaây söëng túái, töi thêëy àúâi söëng nhoã nhùæn thïm", "Nhûng khoãi phaãi e ngaåi rùçng Trõnh Cöng Sún àõnh laâm triïët lyá thay vò êm nhaåc" - nhaâ vùn Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng bònh luêån. "Àiïìu khiïën cho tònh ca Trõnh Cöng Sún söëng maäi trong loâng ngûúâi chñnh laâ úã àêy. Duâ nhûäng trêìm tû cuãa taác giaã ài xa àïën àêu, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún vêîn laâ coäi riïng daânh cho tònh yïu. Noá chûáa àûång têët caã têm traång lo êu cuãa con ngûúâi nhaåy caãm nhòn ra thïë giúái hiïån àaåi".

Ca tûâ trong ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhû àaä noái, laâ thú. ÚÃ àoá àêìy rêîy nhûäng hònh tûúång biïíu caãm: "Toác em tûâng súåi nhoã, rúát xuöëng àúâi laâm soáng lïnh àïnh", hay "Vai em gêìy guöåc nhoã nhû caánh vaåc vïì chöën xa xöi". Sûå tòm toâi, saáng taåo chûä nghôa úã Trõnh Cöng Sún luön hûúáng vïì caái laå, sûå liïn tûúãng àöåt biïën àïí rúi vaâo coäi vö thûác. Nhaâ thú Nguyïîn Duy tûâng nhêån xeát: "Quyã thêåt, giai àiïåu êëy, lúâi ca êëy tûå nhiïn ghim laåi trong têm tûúãng töi ngay tûâ phuát bêët chúåt êëy. Caái àeåp tûâ cêu nhaåc, caái àeåp trong ca tûâ caã xaác chûä lêîn höìn thú, laãng baãng, lúâ múâ, khoá phên àõnh àuáng nghôa, nhûng roä raâng àeåp laâm sao vaâ cuäng húi ma quaái thïë naâo..." Chêët mï muöåi nhiïìu xaáo tröån cuãa ngön tûâ Trõnh Cöng Sún laâm nïn sûå kïët dñnh cuãa liïn tûúãng. "Trñ oác vaâ caãm xuác cuãa Trõnh Cöng Sún phuâ húåp vúái töíng húåp hún laâ phên tñch, nghiïng vïì kïët húåp hún laâ phên chia. Hònh aãnh chiïëc cêìu àöëi vúái anh laâ möåt lúâi múâi goåi cêët bûúác sang bïn kia, àöìng thúâi chuyïín biïën sang bïn naây vaâ ngûúåc laåi. Bùng qua cêìu laâ àïí söëng vúái bïn kia vaâ nhúá sang bïn naây. Trong nöîi söëng àaä tûúång hònh nöîi nhúá. Ngûúâi ài trïn cêìu khöng nhûäng nhòn öm caã hai phña maâ coá thïí nhòn cuát bùæt vúái nhûäng khuyãu söng thêëp thoaáng êín hiïån, cêëu taåo dêìn dêìn trong têm khaãm caái dû caãm lòa xa, mêët maát" (Bûãu yá).

Nhõp àiïåu chêåm raäi, quay troân, àïìu àïìu, hïî baâi haát cêët lïn laâ ngûúâi ta nhêån ngay ra gûúng mùåt Trõnh Cöng Sún. Luác laâ giai àiïåu buöìn teã cuãa mûa, voâng xoay


106

cuãa hoaâi niïåm, khi laâ tiïëng noái êm u tûâ möåt coäi khoác, trêìm khö. Nhûäng khi doâng nhaåc khöng laâm chuã àûúåc giai àiïåu, cûá nhû xö lêën àïí dïåt nïn möåt nöîi tuyïåt voång. Cuäng coá khi laâ tiïëng theát, laâ nöîi húân heáo uáa... Vui trong buöìn, buöìn trong vui, nhûäng giai àiïåu quyïën ruä laâ úã chöî khöng biïët nïn phên loaåi vaâo cêëp àöå têm traång naâo. Ngûúâi viïët cûá than thúã, giai àiïåu theo sau taán thûúãng bùçng sûå chúi vúi - àoá laâ nhûäng nöîi buöìn "khöng chên" bay raãi raác la àaâ trïn mùåt àêët, trong möåt phuát ngêîu hûáng, Trõnh Cöng Sún xêu chuöîi laåi thaânh möåt mï khuác mang êm hûúãng nhûäng àiïåu haát Chaâm ru húâi vïì möåt vûúng quöëc àaä mêët. Hay laâ möåt chuát reáo rùæt cuãa nhaåc cung àònh Huïë? Nhûng coá möåt àiïìu laå, laâ cho duâ êm nhaåc Trõnh Cöng Sún luön ruã rï ngûúâi ta buöìn ruä ra, khöng cûúâi àûúåc, cuäng khöng khoác àûúåc, cuäng chñnh laâ khi rïåu raä nhêët, ngûúâi ta phaãi tûå naåp nùng lûúång àïí khöng rïåu raä thïm vaâ thoaát ra khoãi caái mï cung buöìn sêìu êëy luác naâo khöng hay. Cuäng coá khi nöîi buöìn àoá cuãa giai àiïåu quêën quyát khöng rúâi vaâ laâm nïn möåt niïìm an uãi vö cúá. Coá phaãi laâ vò "Trõnh Cöng Sún nùæm bùæt àûúåc tiïët têëu baãn chêët cuãa Àõnh mïånh kiïíu phûúng Àöng, àùåc biïåt Viïåt Nam trong nhõp böën vaâ nùm êm tiïët" chùng? (Hoaâng Hûng). Hay nöîi buöìn cuãa con ngûúâi cuäng coá giúái haån, nhû nhûäng êm trêìm khi àaä chaåm àïën àaáy sêu trêìm nhêët thò têët yïëu phaãi döåi lïn, phaãi phaãn höìi nhûäng cung bêåc cao hún?

Noái vïì cuöåc gùåp gúä "tri êm" vúái êm nhaåc Trõnh Cöng Sún, nhaåc sô Vùn Cao viïët: "Töi goåi Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi thú ca (Chantre), búãi úã Sún, nhaåc vaâ thú quyïån vaâo nhau àïën àöå khoá phên àõnh caái naâo laâ chñnh, caái naâo laâ phuå. Vaâ núi Sún àaä haát vïì quï hûúng àêët nûúác, biïët vui têån cuâng nhûäng nöîi àau cuãa Töí quöëc meå hiïìn... Trong êm nhaåc cuãa Sún, ta khöng thêëy dêëu vïët cuãa êm nhaåc cöí àiïín theo cêëu truác baác hoåc phûúng Têy. Sún viïët höìn nhiïn nhû thïí caãm xuác nhaåc thú noá traâo ra. Noái nhû nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát, ngûúâi baån giaâ cuãa töi "Trõnh Cöng Sún viïët dïî nhû lêëy chûä tûâ trong tuái ra". Caái quyïën ruä cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún coá leä laâ úã chñnh chöî àoá, úã chöî khöng àõnh taåo ra möåt trûúâng phaái naâo, möåt triïët hoåc naâo maâ vêîn thêëm vaâo loâng nhû suöëi tûúái. Vúái nhûäng lúâi yá àeåp vaâ àöåc àaáo àïën bêët ngúâ hön phöëi cuâng möåt kïët cêëu àùåc biïåt nhû möåt hònh thûác cuãa dên ca hêìu nhû khöng thay àöíi, Trõnh Cöng Sún àaä chinh phuåc haâng triïåu con tim, khöng chó úã trong nûúác, maâ úã caã bïn ngoaâi biïn giúái nûäa. Vaâ nïëu khöng lêìm thò dêëu êën cuãa Sún àaä ñt nhiïìu in trïn taác phêím cuãa möåt söë nhaåc sô thúâi kyâ sau 1975".

*

Seä khöng cöng bùçng nïëu nhû nhùæc àïën sûå nghiïåp cuãa Trõnh Cöng Sún maâ laåi

khöng nhùæc àïën möåt gioång haát thúã than àiïu luyïån vaâ vaâo bêåc nhêët cho ca khuác


Trõnh Cöng Sún: Khaánh Ly. Ngûúâi ta khöng ai thoaát ra khoãi nhûäng aám aãnh maâ

khöng chó do nhaåc, do lúâi ca maâ do caã caái gioång khaân khaân trêìm êëy cuöën huát.

Khaánh Ly haát nhû thúã, khöng uöën eáo, laâm duyïn, nhûng laå kyâ thay, tiïëng haát laâm

nïn sinh khñ cho ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhû coã vaâ sûúng àïm vêåy. Tûâ ca khuác

phaãn chiïën àïën ca khuác trûä tònh, têët caã laâm thaânh möåt khöng gian - Khaánh Ly.

Khöng gian khoái sûúng, caánh haåc bay vuát, vaâ àöi khi chaán chûúâng ï chïì, khöng

thïí khaác. Tiïëng haát Khaánh Ly maâ àaä buãa vêy thò khöng àïí laåi möåt löëi thoaát naâo

ra khoãi nhûäng gò maâ lúâi ca àang than thúã. Hñt möåt húi thúã sêu khöng khñ tûúi maát

àïí thay vaâo nhûäng lúâi ca thaán khñ, àoá laâ chêët múái úã Khaánh Ly. Àoá laâ gioång haát tûâ

quaá khûá döåi laåi, àï mï vaâ àêìy liïn luyå, khöng aão tûúãng nhûng laåi àêìy êín duå. Coá

möåt thúâi bao nhiïu àöìn àaåi, cho rùçng Khaánh Ly vaâ Trõnh Cöng Sún hùèn phaãi laâ

möåt cùåp tri êm tri kyã kiïíu nhû "Baá Nha - Tûã Kyâ" múái cho ra nhûäng ca khuác vaâ

gioång haát ùn khúáp nhau nhû thïë. Nhûng theo Trõnh Cöng Sún thò ngaây trûúác, anh

vaâ Khaánh Ly nhû hai ngûúâi baån thên. Möëi giao caãm tinh thêìn chó dûâng laåi trong

nhûäng khoaãng khùæc xuêët thêìn nhêët cuãa cêu haát vaâ baâi haát. Coân hiïån taåi? Möîi

ngûúâi úã möåt phûúng, nghô vïì nhau cuäng nhû nhûäng nöët nhaåc tuöíi treã.

Song nïëu noái rùçng nhûäng möëi tònh ài qua àúâi Trõnh Cöng Sún àïìu nhaân nhaåt àïí taân phai laâ khöng phaãi. Thúâi trai treã, khöng chó möåt hònh boáng Diïîm xûa, maâ coân rêët nhiïìu hònh boáng khaác ài vaâo ca khuác chaâng laäng du hoå Trõnh. Ngûúâi em cuãa Bñch Diïîm laâ möåt kyã niïåm sêu àêåm trong anh. Möëi tònh cuöån lïn trong Biïín nhúá, Nùæng thuyã tinh daânh cho Ngö Vuä Dao AÁnh. Ngûúâi con gaái coá àöi möi àoã rûåc, àöi möi höìng ngoåc, laâ nöîi thaãng thöët àêìu àúâi cuãa Trõnh Cöng Sún trûúác caái àeåp cuãa ngûúâi con gaái. Khi Diïîm ài lêëy chöìng, cö chõ coân gûãi laåi lúâi than traách cho em: "Em biïët chõ vêîn yïu anh Sún, sao laåi viïët thû toã tònh vúái anh êëy?" Hoaá ra caã hai àïìu say mï chaâng laäng du hoå Trõnh cuâng möåt luác. Vïì sau, Dao aánh lêëy möåt ngûúâi öng thaânh àaåt, sang söëng úã Canaàa. Möåt möëi tònh khaác trong Nhòn nhûäng muâa thu ài laâ daânh cho Phûúng Thaão, cö gaái Huïë duy nhêët trong àúâi Trõnh Cöng Sún. (Hêìu nhû Trõnh Cöng Sún thûúâng phaãi loâng nhûäng cö gaái miïìn Bùæc, gioång noái nhoã nheå, toác daâi, daáng cao cao maãnh mai...). Thuúã àoá, anh laâm gia sû tiïëng Phaáp cho Thaão. Möåt möëi tònh vúái caái hön àêìu àúâi "luöëng cuöëng khöng biïët àùåt vaâo chöî naâo". Röìi sau àoá coá naâng Phuâng Thõ vúái àöi khoen tai to troân maâ hoå Trõnh nhòn thêëy trïn cao nguyïn Àaâ Laåt: "Ta thêëy em àang ngöìi khoác, khi rûâng chiïìu àöí mûa"... Nhûäng möëi tònh nhû nùæng, buâng lïn maänh liïåt röìi laåi nhaåt nhanh, nhûng àïí laåi khöng ñt nöîi ngêåm nguâi trong têm höìn gaä trai àaä baán cho ca khuác mêët röìi...

Nhûäng ngûúâi lao àöång vaâ saáng taåo


108

Anh Ngoåc

Ngûúâi Haát Rong Cuãa Thïë Kyã Hai Mûúi

Rúi xuöëng tûâ trúâi nhûäng sùæc laá vaâng phai Gioåt nûúác mùæt cuãa muâa àöng laånh leäo, Chiïìu àaä xuöëng trïn mùåt ngûúâi khö heáo Thïë gian àeåp vaâ buöìn Ngên lïn tûâ nhûäng súåi dêy àaân Tiïëng run rêíy mûúâi ngoán tay gêìy guöåc, Tiïëng im lùång cùåp kñnh troân ngú ngaác Traái tim yïu vaâ àau. Ngûúâi àïën tûâ àêu

Vaâ seä ài vïì àêu

Ngûúâi laâm luång trïn caánh àöìng mïåt moãi

Giûäa hoang vu ngûúâi cêët lïn tiïëng goåi

Soãi àaá trùm nùm döåi tiïëng con ngûúâi. Ngûúâi àûáng cao hún moåi thaânh kiïën trïn àúâi Giûäa àöìng loaåi nhû möåt ngûúâi xa laå. Öm cêy àaân nhû vaác cêy thaánh giaá Ngûúâi laåc loaâi ngay chñnh giûäa quï hûúng Tûâ chöëi hêån thuâ ngûúâi haát tiïëng yïu thûúng Chaåy tröën bú vú ngûúâi tòm vaâo giêëc möång Ngûúâi hoåc caách söëng chung cuâng tuyïåt voång Ngûúâi vöî vïì tûâng ngoån coã xoát xa


Nguã ài, nguã ài nhûäng duåc voång muâ loaâ Nguã ài, nguã ài nhûäng loåc lûâa, phaãn trùæc Nguã ài, nguã ài nhûäng traái tim tan naát Nguã ài, nguã ài taân taå nhûäng hònh haâi... Ngûúâi haát rong cuãa thïë kyã hai mûúi Giúâ àaä hïët, nùm àaä cuâng, thaáng têån Mùæt àaä múâ, maáu trong tim àaä caån Tay àaä buöng, göëi àaä moãi, chên rúâi Ngûúâi vêîn coân haát maäi khöng thöi Yïu vaâ àau, traái tim dûúâng nûác núã Àeåp vaâ buöìn, thïë gian coân nùång núå Ngûúâi laâ töi Hay töi cuäng laâ ngûúâi Ngûúâi haát rong Ngûúâi haát rong úi...

15-11-2000


110


Diïîm Xûa (Cho Trõnh Cöng Sún)

Coá thïí toác naâng baåc trùæng Vö tònh soãi àaá thaânh vö Coá thïí cún mûa àaä taånh Traái tim chùèng moåc thïm chöìi. Chaâng trai yïu naâng àaä khuêët Bïn têìng thaáp cöí rïu múâ Caánh chim thiïn di moãi mïåt Bay ngoaâi cêu haát ngu ngú. Boån treã nhû chaâng ngaây trûúác Thaã höìn trong quaán caâ phï úã àoá coá naâng kiïìu diïîm Vai thon öm maái toác thïì. Thò thêìm chúåt nghe gioá noái Naâng laâ con cuãa Diïîm xûa!


Lêm Thõ Myä Daå

Giêëc Nguã Cuãa Cêy Àaân

Trúâi xanh nguã yïn Caânh biïëc nguã yïn Doâng söng nguã yïn Khi cêy àaân àaä nguã. Úi cêy àaân ghi ta Nhû têm höìn tha thiïët Cuãa ngûúâi nghïå sô Khöng bao giúâ giaâ. Bao khöí àau Bao nöîi niïìm vui sûúáng Trong cêy àaân cuãa anh Cêy àaân nhû cuöåc söëng Böën muâa tûúi xanh! Anh nguã yïn Nhû cêy àaân nguã yïn Nhûäng giai àiïåu àaä ài vaâo sêu thùèm Nhûäng neát nhaåc ngoåt ngaâo àùçm thùæm Khi ngên hïët tònh yïu cuãa mònh Àêåu laåi giûäa trúâi xanh Àêëy laâ giêëc nguã cuãa anh!

Huïë 1985


112

2. Phaác Thaão Chên Dung Töi


Phaác Thaão Chên Dung Töi

Möîi saáng nhòn vaâo mùåt gûúng soi laåi thêëy thïm rêët nhiïìu nhûäng súåi toác baåc...

Thuúã êëy, töi laâ möåt àûáa beá thñch ca haát. Mûúâi tuöíi biïët solfeâge, cheáp laåi nhûäng baâi haát yïu thñch àoáng thaânh têåp, chúi àaân mandolin vaâ saáo truác. Mûúâi hai tuöíi coá cêy àaân guitar àêìu tiïn trong àúâi vaâ tûâ àoá sûã duång guitar nhû möåt phûúng tiïån quen thuöåc àïí àïåm cho chñnh mònh haát.

Töi khöng àïën vúái êm nhaåc nhû möåt keã choån nghïì. Töi nhúá mònh àaä viïët nhûäng ca khuác àêìu tiïn tûâ nhûäng àoâi hoãi tûå nhiïn cuãa tònh caãm thöi thuác bïn trong... Àoá laâ nhûäng nùm 56 - 57, thúâi cuãa nhûäng giêëc möång ngöín ngang, cuãa nhûäng viïîn tûúãng phuâ phiïëm non daåi. Caái thúâi tuöíi treã xanh mûúát nhû traái quaã àêìu muâa êëy, töi rêët yïu êm nhaåc nhûng tuyïåt nhiïn trong töi khöng hïì gúåi lïn caái ham muöën trúã thaânh nhaåc sô...

Daåo êëy ba töi àaä mêët, meå töi úã xa, töi möåt mònh giûäa Saâi Goân naây phaãi tûå quyïët àõnh moåi chuyïån vïì àúâi mònh. Caái gaánh àúâi tuöíi taác coân quaá nheå. Coá luác töi àaä boã dúã caái troâ laäng maån viïët laách naây vúái nöîi aám aãnh ngu ngöëc "xûúáng ca vö loaâi". Töi trùçn troåc àïm naây qua àïm khaác, ray rûát ngaây naây qua thaáng noå. Nhûng caâng cöë laäng quïn thò tiïëng haát trong töi caâng vang lïn roä rïåt, traân ngêåp caã luác àûáng ngöìi, caã trong giêëc nguã.

Dêìn daâ nhûäng nùm vïì sau, múái bùæt àêìu hònh thaânh trong töi möåt quan niïåm roä rïåt: Söëng laâ söëng vúái ngûúâi khaác vaâ muöën coá caãm thöng chuáng ta phaãi luön luön diïîn àaåt mònh. Trong nhûäng caách diïîn àaåt bùçng tiïëng noái, bùçng chûä viïët vaâ nhiïìu phûúng tiïån khaác, töi thêëy têm höìn mònh coá khuynh hûúáng nghiïng vïì phña ca khuác. Trïn maãnh àêët nghïå thuêåt nhoã nhùæn naây, töi tòm thêëy tûå do vaâ töi nghô rùçng


114

úã àêy töi coá thïí baây toã àûúåc vúái ngûúâi khaác vïì nhûäng niïìm vui nöîi buöìn cuãa cuöåc söëng.

Nhòn laåi quaäng àûúâng mònh àaä ài, töi caãm thêëy khöng coá gò phaãi ên hêån. Töi vêîn laâ àûáa treã thú trong nghïå thuêåt, loâng coân traân àêìy caãm hûáng. Töi vêîn coân ham mï hoåc hoãi quanh mònh vaâ coân àuã haâo hûáng múã ra nhûäng cuöåc àöëi thoaåi, àöåc thoaåi vúái cêy coã thiïn nhiïn, vúái con ngûúâi qua ca khuác dûúái aánh saáng hiïìn hoâa nhên hêåu cuãa nhûäng ngaây töi àang söëng.

Phaãi chúâ àïën luác soi gûúng nhòn thêëy toác khöng coân mang mêìu xanh cuä nûäa, múái nhêån ra àûúåc hïët nöîi khaát khao àûúåc yïu thûúng maäi maäi con ngûúâi vaâcuöåc söëng. Yïu thûúng con ngûúâi cuäng laâ yïu thûúng tiïëng haát búãi vò tiïëng haát mang trong noá têm höìn cuãa con ngûúâi. Tiïëng haát seä moåc lïn xanh tûúi trïn cuöåc àúâi naây nhû nhûäng cêy tûã àinh hûúng moåc traân thúm tho trïn nhûäng caánh àöìng vö têån.

Vúái ca khuác, töi laâ ngûúâi tònh cuãa thiïn nhiïn, laâ ngûúâi baån cuãa nhûäng em beá. Qua ca khuác, töi àaä àïën gêìn vaâ àaä ài xa nhûäng chuyïån tònh, àaä tham dûå nhûäng nöîi hên hoan cuãa àúâi ngûúâi vaâ cuäng àaä gaánh nheå giuâm nhûäng phiïìn muöån.

Ca khuác laâ àúâi söëng thûá hai sau caái thên thïí maâ cha meå àaä sinh thaânh...

Trñch tûâ Nhaåc vaâ àúâi - NXB Töíng húåp Hêåu Giang


Nhêåt kyá úã tuöíi 30

Àêy laâ möåt àoaån nhêåt kyá Trõnh Cöng Sún viïët nùm 1969, khi vûâa troân 30 tuöíi, luác anh àaä coá nhiïìu saáng taác

àûúåc cöng chuáng biïët àïën vaâ yïu mïën....

Vaâo àêìu muâa xuên naây töi ba mûúi tuöíi chùén. Cêu noái àaä xûa lùåp laåi maäi êm thêìm trong trñ töi: "Tam thêåp nhi lêåp". Riïng töi, chûa lêåp àûúåc gò caã.

Töi àang úã trong möåt thaânh phöë coá nhûäng vïët tñch cöí xûa cuãa àïìn àaâi thaânh quaách. Bêy giúâ nhûäng thûá àoá cuäng khöng noái lïn àûúåc àiïìu gò. Thónh thoaãng nhòn laåi cuäng coá gúån lïn trong loâng möåt chuát buöìn bêng quú vêåy thöi. Ngûúâi ta chó coân chuá yá àïën nhûäng àöí naát quanh thaânh phöë vaâ ngay trïn nhûäng àïìn àaâi àoá. Coá lêìn töi cuâng vaâi ngûúâi baån àûa möåt cö baån tûâ xa àïën, ài thùm nhûäng àïìn àaâi naây, cö baån thùæc mùæc hoãi sao ngûúâi ta chûa lo sûãa sang laåi nhûäng núi naây. Ngûúâi baån töi cûúâi baão: lo gò, cûá laâm möåt cuöåc caách maång, lo cho moåi viïåc khaác xong thò möåt trùm caái àïìn àaâi naây xêy cuäng nöíi. Àoá laâ cêu chuyïån nhoã cuãa nùm vûâa qua, vaâo khoaãng àêìu muâa haå. Bêy giúâ laâ muâa xuên cuãa möåt nùm múái. Muâa xuên maâ töi vûâa àïën tuöíi ba mûúi.

Töi àaä dûå àõnh seä töí chûác sinh nhêåt cuãa mònh thêåt lúán àïí mûâng tuöíi khúãi àêìu cho sûå trûúãng thaânh thêåt sûå. Töi coá noái àiïìu àoá vúái mêëy àûáa em, caã vúái meå töi nûäa. Nhûäng àûáa em gaái coá veã mûâng, nhùæc nhúã luön vaâ chúâ àúåi. Chuáng noá hoãi töi töí chûác nhû thïë naâo, doån ùn ra sao vaâ múâi nhûäng ai àïën. Töi cuäng veä ra möåt khöng khñ thêåt rûåc rúä vaâ baão thöi chúâ àïën àoá hùéng hay.

Ngaây sinh nhêåt cuöëi cuâng àaä àïën cuâng vúái muâa xuên. Haâng cêy trûúác nhaâ àaä thay laá xanh noän. Vaâ töi, cuäng nhû nhûäng àûáa em àaä quïn hùèn ngaây sinh nhêåt veä


116

ra tûâ nùm ngoaái. Hai ngaây sau ngaây sinh nhêåt, töi nhêån àûúåc möåt àiïån tñn. Àoá laâ àiïån tñn cuãa möåt ngûúâi con gaái dïî thûúng nhûng khöng yïu gûãi vïì möåt lúâi chuác mûâng sinh nhêåt.

Töi àaä boã möåt buöíi chiïìu àïí nghô vïì ngaây sinh cuãa mònh caách àêy ba mûúi nùm. Laâm sao coân nhúá àûúåc caái ngaây khúãi àêìu cho möåt àúâi ngûúâi xa heo huát nhû thïë. Töi thûã kiïím àiïím laåi xem mònh àaä laâm àûúåc gò. Töi nhúá nùm mûúâi lùm tuöíi coá lêìn töi àaä mú ûúác àûúåc àïën tuöíi hai mûúi àïí laâm ngûúâi lúán, àïí àûúåc huát thuöëc, àûúåc tûå do ài chúi núi naây núi noå, àûúåc laâm têët caã nhûäng gò maâ vúái tuöíi 15 töi chûa coá quyïìn laâm.

Nhû thïë maâ àaä 15 nùm nûäa. Tuöíi mú ûúác laâm ngûúâi lúán cuäng àaä ài qua. Ài qua vúái möåt söë kyã niïåm buöìn vui coá khi khöng coân nhúá roä.

Thúâi gian mú ûúác àûúåc laâm ngûúâi lúán cuäng laâ thúâi gian cuãa möëi tònh àêìu tiïn. Cuäng laâ thúâi gian àaä àûúåc yïu vaâ àûúåc nhòn ngûúâi yïu mònh ài lêëy chöìng. Cuöåc tònh duyïn naây khöng cên xûáng vïì tuöíi taác nhûng cên xûáng vïì danh voång vaâ nhan sùæc. Àiïìu naây àaä trúã thaânh cöí àiïín vaâ khöng gêy thïm àûúåc möåt chuát ngaåc nhiïn naâo trong xaä höåi nho nhoã cuãa thaânh phöë. Tuy thïë, riïng töi laâ möåt thêët voång lúán khöng lûúâng àûúåc. Sau àoá laâ nhûäng möëi tònh khaác nhûng töi vêîn khoá xoáa àûúåc mùåc caãm (tuy caâng ngaây caâng moãng dêìn trong töi) àöëi vúái thaânh phöë naây.

Bêy giúâ töi àaä 30 tuöíi.

Ba mûúi cêy nïën khöng cêy naâo àûúåc àöët lïn. Buöíi chiïìu trong cùn phoâng chó coân laåi mònh töi, nhûäng àûáa em gaái àaä ài hoåc. Möåt thùçng em trai laâm ùn úã xa. Möåt àûáa khaác àang haânh quên trïn àónh möåt ngoån nuái cao maâ coá lêìn noá baão laâ sûúng muâ quanh nùm laånh lùæm. Meå töi thò sang phöë tûâ sau bûäa cúm trûa.

Töi nhúá àïën tïn nhûäng thùçng baån thên, bêy giúâ möîi àûáa àang ùn, nguã, nhêåu hay hiïím nguy trïn nhûäng àõa thïë khaác nhau cuãa mùåt àêët naây. Vñ duå luác naây coá thùçng Tûúâng(*) úã àêy thò noá seä uöëng thêåt caån möåt ly rûúåu vaâ mang caái ly ra doâng söng bïn caånh nhaâ àïí vûát xuöëng. Khöng hiïíu noá àaä vûát àûúåc bao nhiïu caái ly xuöëng biïín, xuöëng söng, xuöëng àeâo cho nhûäng sinh nhêåt baån beâ. Àoá cuäng laâ möåt thoái quen laâm ngûúâi khaác dïî nhúá àïën. Têët caã àïìu àaä phiïu baåt. Nhû töi cuäng àaä phiïu baåt.

Nhûäng lêìn quay vïì laåi vúái cùn nhaâ naây töi luön luön mang caãm giaác sûå trúã vïì cuãa möåt àûáa con ài hoang. Thúâi gian trúã vïì bao giúâ cuäng laâ thúâi gian àïí nùçm nghó vaâ dûúäng sûác. Nhû möåt con bïånh mïåt moãi, raä rúâi...


Cuöåc Söëng Khöng Thïí Thiïëu Tònh Yïu

Ngûúâi ta noái trïn traái àêët khöng coá gò úã ngoaâi qui luêåt caã. Nhûng tònh yïu hònh nhû cuäng coá luác laâ möåt ngoaåi lïå. Tònh yïu coá thïí nêng böíng con ngûúâi nhûng cuäng lùæm luác nhêën chòm keã haáo hûác. Töi khöng tin nhûäng ngûúâi quaá laåc quan khi noái vïì tònh yïu bùçng thïí khùèng àõnh. Ngûúâi ta coá thïí tin rùçng mònh àûúåc yïu vaâ cuäng coá thïí hiïíu nhêìm mònh khöng àûúåc yïu. Töi khöng thïí noái vïì möåt vêën àïì maâ chñnh baãn thên mònh cuäng chûa hiïíu hïët. Chûa hiïíu hïët laâ noái theo kiïíu àaåi ngön chûá thêåt sûå laâ hoaân toaân khöng thïí hiïíu. Nïëu coá ngûúâi naâo àoá thaách thûác töi möåt troâ chúi nghõch ngúåm thò töi seä mang tònh yïu ra maâ àaánh àöë. Töi e, khöng ai daám tûå xûng mònh am tûúâng hïët nöåi dung phong phuá vaâ quaá phûác taåp cuãa tònh yïu. Coá ngûúâi yïu thò haånh phuác; coá ngûúâi yïu thò àau khöí. Nhûng duâ àau khöí hay haånh phuác thò con ngûúâi vêîn muöën yïu. Tònh yïu vò thïë maâ töìn taåi. Con ngûúâi khöng thïí söëng maâ khöng yïu. Haâng nghòn nùm nay con ngûúâi àaä söëng vaâ àaä yïu - yïu thêåt loâng chûá khöng phaãi giaã. Thïë maâ àaä coá khöng biïët bao nhiïu laâ tònh yïu giaã. Caái giaã maâ rêët thêåt trong àúâi. Sûå giaã traá àoá luác biïët àûúåc thò laâm khöí loâng nhau biïët bao nhiïu maâ kïí. Ngûúâi giaã, ngûúâi thêåt nhòn nhau luác bêëy giúâ ngúä ngaâng khöng biïët thïë naâo noái àûúåc. Ngûúâi thêåt thò nùçm bïånh, ngûúâi giaã thò noái, cûúâi huyïn thuyïn. Àúâi söëng vöën khöng bêët cöng. Ngûúâi giaã trong tònh yïu thïë naâo cuäng thiïåt. Ngûúâi thêåt thïë naâo cuäng àûúåc àïìn buâ.

Tònh yïu thúâi naâo cuäng coá. Nhûng coá tònh yïu kïët thuác bi thaãm àïën àöå coá khi con ngûúâi khöng daám yïu. Yïu maâ khöí quaá thò yïu laâm gò. Coá ngûúâi àaä noái nhû vêåy.

Töi àaä coá dõp àûáng trïn hai mùåt cuãa tònh yïu vaâ duâ sao chùng nûäa, töi vêîn muöën giûä laåi trong loâng möåt yá nghôa bïìn vûäng: "Cuöåc söëng khöng thïí thiïëu tònh yïu".


118

Viïët Vaâ Thúã

Coá möåt thúâi töi cêìn viïët nhaåc nhû cêìn thúã vêåy. Thúâi treã trung, voång àöång, thúã nhiïìu, viïët khoãe. Caâng lúán cöng viïåc hö hêëp caâng àïì huïì, búát cùng thùèng, nhõp viïët laách coá bïì laã lúi lai rai hún.

Coá möåt bêìu khöng khñ daânh cho sûå hñt thúã. Vò hö hêëp quaá cêìn cho sûå söëng nïn khöng mêëy ai chõu lûúâi thúã. Ngûúâi úã àöìng bùçng thúã theo kiïíu söng raåch tröi ài miïn man lúã böìi phuâ sa, nûúác pheân, mùån, ngoåt. Ngûúâi thung luäng thúã kiïíu êím àuåc sûúng giùng. Ngûúâi úã trïn non thúã höìn nhiïn laäng àaäng.

Töi àaä ài qua nhûäng bïì thïë êëy, viïët vaâ thúã. Coá khi viïët thúã kiïíu haâo hoa phong nhaä cöng tûã Baåc Liïu. Coá khi höìn xiïu phaách laåc viïët thúã theo phong thaái ngúä ngaâng rêìu rêìu ngoån coã nûãa vaâng nûãa xanh. Laåi coá luác thú thúái höìn nhiïn viïët thúã tûåa höì nhû nhûäng bûúác chên hên hoan cuãa "Hoaâng tûã beá" rong chúi qua moåi vuâng sinh thaái tinh cêìu.

Thúâi àaåi chuáng ta àang söëng, con ngûúâi xö àêíy nhau la oá vïì chuyïån cêìn laâm saåch seä möi sinh. Caâng vùn minh caâng ö nhiïîm khoá thúã. Khöng khñ vöën laâ möåt moán ùn thiïn nhiïn taåo hoaá àaä daânh sùén cho laá phöíi. Böîng möåt höm, hai bûäa, ba böën ngaây noå tiïëp nöëi àöí xö vïì haâng loaåt nhûäng thûá buåi bùåm kïåch cúäm muáa may röëi rùæm trïn trúâi dûúái àêët, trïn nguöìn dûúái luäng, khöng dung tha, khöng khoan nhûúång. Thûá buåi raác àöåc haåi àaä xeá toang buöìng phöíi sûå söëng cuãa chuáng ta. Moåi thûá sinh linh khaác cuäng khoá bïì töìn taåi.

Khöng khñ vöën vö tû. Ai muöën thúã cuäng àûúåc. Töi vöën viïët nhaåc cuäng nhû thúã vêåy.

Coá àiïìu khi thúã töi choån caái khöng khñ trong laânh àïí cho laá phöíi khöng than phiïìn vaâ caái sûå hö hêëp cuäng búát ài phêìn gian nan.

Möåt baâi haát cuäng vêåy. Haát àïí thùng hoa àöìng thúâi cuäng àïí an uãi. Saãn phêím vùn nghïå chó àeåp khi coá khaã nùng xoaá ài nhûäng nöîi giêån húân. Noá coá bao giúâ, muöën àeâo boâng möåt thûá khaác àïí tûå huãy diïåt noá àêu.


Vùn Tûå

Trïn mùåt àêët naây, tûâ rûâng nuái, nhûäng laâng quï àïën caác àö thõ, úã àêu cuäng coá caác con àûúâng àïí ài. Con àûúâng coá thïí rêët thö sú, coá luác rêët ngoaån muåc àïí tûâ àoá con ngûúâi ài tòm nhûäng con ngûúâi hay tòm àïën nhûäng chöën nhûäng núi cêìn cho nhûäng cöng viïåc riïng tû.

Coá nhûäng con àûúâng rûâng nuái do baân chên ngûúâi ài maäi thaânh möåt löëi moân. Coá nhûäng con àûúâng do sûå sùæp xïëp cuãa àêìu oác theo möåt mö hònh àïí con ngûúâi thong dong ài àûáng do baân tay con ngûúâi laâm nïn. Duâ bùçng caách naâo thò nhûäng con àûúâng êëy vêîn coá böín phêån giuáp cho con ngûúâi tòm àïën möåt núi naâo àoá maâ mònh thñch. Coá nhûäng ngaä ba, ngaä tû, ngaä nùm, saáu, baãy vaâ vaâo thúâi àaåi naây nhûäng con àûúâng laåi chöìng cheáo lïn nhau tûâ nhûäng têìng rêët cao àïën nhûäng têìng thêëp sêu.

Nhûäng con àûúâng êëy laâm nïn möåt thûá vùn tûå hay noái nöm na hún laâ möåt thûá chûä viïët baáo hiïåu sûå coá mùåt cuãa àúâi söëng con ngûúâi.

Con vêåt cuäng coá löëi ài riïng. Möîi loaâi chim àïìu coá möåt thûá vùn tûå viïët bùçng àûúâng bay cuãa chuáng trïn bêìu trúâi. Vùn tûå cuãa con kiïën àûúåc con ngûúâi àùåt tïn laâ “file indienne”. Vaâ coân biïët bao nhiïu loaâi vêåt khaác, caã àïën nhûäng loaâi cön truâng vö danh cuäng àïìu coá möåt loaåi vùn tûå riïng biïåt maâ chó coá chuáng múái tûå nhêån ra. Àoá laâ möåt kiïíu vùn tûå viïët bùçng sûå söëng riïng biïåt cuãa muön loaâi.

Beâo daåt hoa tröi coá möåt kiïíu vùn tûå trïn nûúác. Ecriture sur l’eau. Trïn nhûäng söng ngoâi quï ta coá àúâi söëng cuãa luåc bònh, cuãa beâo laâm nhûäng cuöåc phiïu du khöng ngûâng nghó. Chuáng nhû möåt böå laåc du muåc cûá maäi ra ài vaâ àaä veä lïn möåt thûá vùn tûå trïn doâng nûúác. Coá ngûúâi ngöìi bïn doâng söng ngùæm nhòn àaám luåc bònh tröi ài vaâ phuát chöëc böîng ngêåm nguâi vïì möåt thûá vùn tûå höìn nhiïn àaä tan biïën vaâo hû khöng.


120

Àoá laâ cuöën baåch thû huâng vô maâ muön loaâi àaä àïí laåi cho bêìu trúâi, mùåt àêët vaâ söng nûúác.

Nhûäng vùn tûå hû aão phiïu böìng àoá duâ khöng àûúåc lûu trûä nhûng trong trñ nhúá cuãa nhûäng ngûúâi thñch suy tûúãng vïì cuöåc söëng chung, nghô laåi àöi luác cuäng böìi höìi.

Thïë giúái Êm Nhaåc - Thaáng 3/1997


Sûå Vêåt, Con Ngûúâi

1- Nhûäng ngaây àêìu nùm múái lõch dûúng, saãi chên taâ taâ vïì nhûäng ngaây cuöëi lõch êm cuä, bêìu trúâi thaânh phöë súám chiïìu coá möåt maâu sùæc khñ hêåu ïm aã dõu daâng.

Trúâi àêët nhû thïë, thûúâng khiïën ta tòm möåt núi yïn tônh ngöìi uöëng rûúåu, uöëng traâ vúái baån.

Buöíi chiïìu chuáng töi thûúâng àïën möåt quaán quen vaâo giúâ chûa coá khaách. Noái vúái nhau dùm ba cêu chuyïån vïì àúâi, vïì ngûúâi, vïì nghïå thuêåt. Tiïëng noái chó àuã rúi quanh chöî chuáng töi ngöìi. Quaán vêîn cho chuáng töi nghe möåt thûá êm nhaåc àaä choån kyä, êm lûúång mú höì nhû möåt thûá tiïëng noái khaác cuãa thiïn nhiïn.

Anh baån hoåa sô cuãa töi noái: Àöi khi êm nhaåc cuäng àuöíi ngûúâi ta ài. yá muöën nhùæc nhúã thûá êm nhaåc öìn aâo khöng thuêån lúåi mêëy cho möåt khung caãnh maâu sùæc söî saâng.

2- Quaán coá nhûäng haâng ghïë, baân mêy sún trùæng. Soãi trùæng vaâ baäi coã xanh.

Àeân bêåt lïn, quaán böîng chuyïín sang möåt àúâi söëng khaác. Ngûúâi baån töi noái: Hònh nhû loaåi cêy naâo khöng coá hoa thò cuäng khöng coá traái. Cêy tre chó coá laá maâ thöi. Töi nghô thêìm: muåt mùng cuäng coá thïí xem nhû möåt loaåi traái haâi nhi cuãa tre vêåy. Tiïëc rùçng nhûäng thûá traái haâi nhi êëy chûa kõp manh nha thaânh thên, thaânh laá laåi thûúâng oan mïånh trûúác cuöåc hoáa thên.

Nhûäng êm thanh rúâi leã coá khi hoáa thên thaânh nhûäng doâng nhaåc àeåp, nhûng lùæm khi cuäng yïíu mïånh vö thûúâng.

3- Nhûäng quaán haâng cuäng coá möåt kiïëp söëng vö thûúâng. Núi àêy ngaây xûa coá quaán. Höm nay coá thïí khöng coân. Boáng daáng cuãa quaán êëy úã laåi trong trñ nhúá cuãa con ngûúâi. Con ngûúâi mêët ài, trñ nhúá vïì quaán êëy cuäng mêët ài. Sûå vùæng boáng àoá coá


122

khi vö nghôa, trong caái bïì böån cuãa cuöåc söëng, nhûng ngêîu nhiïn, ai biïët àûúåc böîng rúi toãm vaâo àúâi riïng cuãa möåt ngûúâi. Cêu chuyïån vïì möåt caái quaán khaã aái naâo àoá tònh cúâ àûúåc nhùæc nhúã. Vaâ phuát chöëc caái quaán cuäng baân ghïë, caãnh trñ, ngûúâi ngúåm cuãa caái ngaây naâo xa xöi êëy böîng thûác dêåy trong trñ nhúá möåt ngûúâi xa laå. Caái quaán kia phuåc sinh trong möåt àúâi söëng khaác.

Cuäng nhû thïë, coá nhûäng cêu haát möåt thúâi àaä söëng, àaä laäng quïn vaâ söëng laåi.

4- Möåt taác phêím khöng bõ laäng quïn thûúâng àûúåc múã röång àûúâng àïí ài àïën chöën khöng búâ bïën cuãa nhûäng giaá trõ dûúâng nhû huyïîn hoùåc.

Con ngûúâi bõ laäng quïn laâ keã àaä tûå àaánh mêët mònh àïí röìi xoáa nöët mònh trong trñ nhúá cuãa keã khaác.

Cuäng nhû thïë, coá nhûäng doâng nhaåc cuãa möåt àúâi ngûúâi àaä àûáng ngoaâi vaâ cao hún söë phêån cuãa ngûúâi àoá.

Thaáng 1-1990


Huyïn Naáo vaâ Tônh Lùång

Trong nhûäng ngaây nùçm bïånh khöng coá gò thñch thuá bùçng sûå tônh lùång. Khöng möåt ai quêëy rêìy àïën sûå nghó ngúi. Khöng coá gò laâm xao àöång caái khöng gian àaä àûúåc àoáng kñn laåi cho möåt coäi riïng tû.

Nùçm yïn vaâ nghe mònh thúã. Nùçm yïn vaâ theo doäi nhûäng suy tûúãng cuãa mònh trûúác cuöåc àúâi. Nùçm vaâ caãm nhêån cuâng möåt luác sûå gêìn guäi vaâ caã sûå xa vùæng àöëi vúái têët caã nhûäng gò àang cuâng töìn taåi hay àang vêy quanh àúâi söëng cuãa ta.

Àau öëm chó laâ sûå taåm dûâng chên trong cuöåc haânh trònh vïì phña trûúác.

Vùæng baån àûúng nhiïn laâ buöìn. Nhûng baån naâo vaâ sûå coá mùåt cuãa baån nhû thïë naâo àoá múái thêåt laâ möåt niïìm vui. Coá nhûäng sûå coá mùåt cuãa baån beâ tûúng àûúng vúái möåt dêëu lùång trong êm nhaåc nïn sûå coá mùåt àoá thûúâng coá khaã nùng mang àïën cho ta möåt sûå thoaãi maái thaãnh thúi tûåa höì nhû niïìm hoan laåc. Àoá laâ nhûäng trûúâng húåp ta khöng cêìn phaãi àöëi phoá, khöng cêìn phaãi cöë gùæng lêëp àêìy khoaãng tröëng bùçng nhûäng cêu chuyïån gùæng gûúång, nhaåt nheäo.

Nïëu trong êm nhaåc khöng coá nhûäng dêëu lùång, dêëu nghô, thò àoá laâ möåt tai hoåa. Àaám àöng vaâ sûå öìn aâo khöng phaãi luön luön laâ àaåi diïån cuãa sûå söëng. Ta cêìn sûå nghó ngúi vaâ tônh lùång khöng phaãi chó trong luác nùçm bïånh maâ ngay caã trong luác àang sinh hoaåt bònh thûúâng. Tiïëng àöång êìm ô cuäng giöëng nhû sûå phaát ngön huyïn thuyïn khöng coá cú may chêëm dûát trong nhûäng cuöåc hoåp mùåt hoùåc trong nhûäng buöíi traâ dû tûãu hêåu. Àoá chó laâ sûå phaá saãn cuãa nhûäng naäo traång khöng bònh thûúâng. Noá laâm mïåt moåi ngûúâi vaâ caã cuöåc söëng.

Coá sûå öìn aâo cuãa chúå vaâ sûå huyïn naáo cuãa nghõ trûúâng. Nhûng giûäa sûå öìn aâo cuãa chúå vaâ sûå huyïn naáo dõ thûúâng cuãa nhûäng caái loa vö töåi vaå phaát thanh vïì bêët cûá vêën àïì gò bêët chêëp ngûúâi nghe muöën hay khöng thò töi choån sûå öìn aâo cuãa chúå. Búãi vò àùçng sau sûå öìn aâo coân coá thûåc phêím trêìn gian. Noá hûáa heån nhûäng bûäa ùn ngon trong khöng khñ möåt gia àònh sum hoåp.


124

Ài qua cuöåc söëng haâng ngaây töi biïët coá rêët nhiïìu ngûúâi khöng biïët hoùåc khöng hïì quan têm àïën sûå tônh lùång. Hoå thñch noái vaâ hònh nhû cêìn phaãi noái vúái bêët cûá giaá naâo. Hoå noái vïì bêët cûá vêën àïì gò miïîn laâ coá möåt keã thûá hai àïí chõu àûång nhûäng àiïìu hoå muöën noái. Hoå noái vaâ cûúâi saãng khoaái cho riïng hoå bêët chêëp keã khaác coá àöìng tònh hay khöng.

Huyïn naáo vaâ tônh lùång laâ hai traång thaái tinh thêìn khaác nhau. Ngûúâi ta coá thïí phaát bïånh vò tiïëng la heát quaá àöå chûá khöng bao giúâ mïåt moãi vò sûå yïn tônh.

Taåp chñ Soáng Nhaåc


Möåt Coäi Ài Vïì

* Triïët hoåc êën Àöå noái rùçng: nïëu úã núi naây vûâa coá möåt keã böîng dûng giaâu lïn thò lêåp tûác úã möåt núi khaác seä coá möåt keã mêët hïët saãn nghiïåp.

Chiïìu nay úã sên bay vûâa àûa tiïîn nhûäng ngûúâi thên ài xa. Vïì nhaâ, ngûúâi baån töi noái: úã núi naây vûâa thiïëu ài böën ngûúâi thò lêåp tûác úã núi xa xöi kia nhêån thïm àûúåc böën ngûúâi...

Coá möåt nöîi buöìn úã núi naây thò seä coá möåt niïìm vui úã chöën khaác.

Coá möåt traái tim khöí naån úã ngûúâi naây thò têët nhiïn seä coá möåt traái tim hên hoan úã keã khaác.

* Nhûäng ai àaä ài àïën vúái àúâi thò phaãi coá luác lòa xa noá. Möåt coäi ài vïì...

Trong Phêåt giaáo, möåt trong nhûäng "haånh" cao nhêët laâ haånh böë thñ.

Cho keã naây nhûng seä nhêån laåi úã keã khaác.

Thanh Tuâng noái vúái töi: Töi muöën laâm möåt àiïìu gò àoá thêåt töët àeåp cho ngûúâi àaä khuêët, ngûúâi vúå möåt àúâi lo êu, têån tuåy vò töi.

Vúå Tuâng àaä möåt àúâi cho Tuâng nhiïìu quaá thò seä nhêån àûúåc quaâ tùång úã möåt núi khaác. Tuâng biïët caách cho thò vúå Tuâng seä nhêån àûúåc. Nhûäng àûáa con cuãa vúå Tuâng seä nhêån àûúåc. Nhûäng thên quyïën, baån hûäu cuãa vúå Tuâng seä nhêån àûúåc.

* Chïët laâ sûå tan biïën cuãa thïí xaác. Nhûng söëng khöng chó laâ sûå töìn taåi cuãa thên xaác. Nhiïìu ngûúâi coân söëng maâ tûúãng chûâng nhû àaä chïët. Nhiïìu ngûúâi àaä chïët maâ vêîn coân söëng trong trñ nhúá moåi ngûúâi.

Trûúác khi mêët vúå Tuâng noái vúái töi: Nïëu khoeã, em vïì laåi nhaâ vaâ seä chó laâm hai àiïìu naây thöi. Mang quaâ möîi ngaây cho nhûäng ngûúâi ngheâo àau öëm trong bïånh


126

viïån vaâ chiïìu chiïìu laâm àöì nhêåu cho caác anh vúái anh Tuâng àïí nghe caác anh noái chuyïån àúâi, chuyïån nghïå thuêåt.

Trong cêu chuyïån àúâi chung, keã naây quïn thò ngûúâi kia phaãi nhúá. Möåt yá tûúãng chúåt tùæt àïí laâm mêìm chuyïín hoáa cho möåt yá tûúãng khaác naãy sinh.

Caái mêët khöng bao giúâ mêët hùèn.

Caái coân khöng hùèn maäi laâ coân..

Soáng Nhaåc - 1990


Höìi ÛÁc

Thuúã êëy coá möåt ngûúâi con gaái rêët mong manh, ài qua nhûäng haâng cêy long naäo laá li ti xanh mûúát àïí àïën trûúâng àaåi hoåc vùn khoa úã Huïë.

Nhiïìu ngaây, nhiïìu thaáng cuãa thuúã êëy, ngûúâi con gaái êëy vêîn ài qua dûúái nhûäng voâm cêy long naäo.

Coá rêët nhiïìu muâa nùæng vaâ muâa mûa cuäng theo qua. Nhûäng muâa nùæng ve rêm ran múã ra khuác haát muâa heâ trong laá. Muâa xuên mûa Huïë, ngûúâi con gaái êëy ài qua nhoâa nhaåt trong mûa giûäa hai haâng cêy long naäo muâ mõt.

Nhaâ cö êëy úã bïn kia söng, möîi ngaây phaãi bùng qua möåt cêy cêìu röìi múái gùåp haâng long naäo àïí àïën trûúâng.

Tûâ ban cöng nhaâ töi nhòn xuöëng, caái boáng daáng êëy ài ài vïì vïì möîi ngaây böën bêån. Thúâi buöíi êëy nhûäng ngûúâi con gaái Huïë chûa hïì duâng àïën phûúng tiïån coá maáy nöí vaâ coá nhûäng töëc àöå choáng mùåt nhû bêy giúâ. Trûâ nhûäng ngûúâi úã quaá xa phaãi ài xe àaåp, coân laåi àa söë cûá chêåm raäi àïën trûúâng bùçng nhûäng bûúác ài thong thaã hoaâng cung. Ài àïí àûúåc ngùæm nhòn, àïí caãm thêëy êm thêìm trong loâng mònh laâ möåt nhan sùæc. Nhan sùæc cho nhiïìu ngûúâi hoùåc chó cho möåt ngûúâi thò coá quan troång gò àêu. Nhûäng bûúác chên êëy tûâ moåi phña àöí vïì nhûäng ngöi trûúâng vúái nhûäng caái tïn quen thuöåc, àöi khi laåi quaá cuä kyä. Ài àïí àûúåc nhûäng con mùæt chung quanh nhòn ngùæm nhûng àöìng thúâi cuäng tûå mònh coá thò giúâ nhòn ngùæm trúâi àêët, söng nûúác vaâ hoa laá thiïn nhiïn. Long naäo, baâng, phûúång àoã, muöëi, muâ u vaâ möåt doâng söng Hûúng chaãy quanh thaânh phöë àaä phaã vaâo têm höìn thúâi con gaái möåt lúáp sûúng khoái laäng maån thanh khiïët. Huïë nhúâ vêåy khöng bao giúâ caån nguöìn thi hûáng. Thaânh cöí, àïìn àaâi, lùng têím khiïën con ngûúâi dïî coá möåt hoaâi niïåm man maác vïì quaá khûá hún vaâ möåt phêìn naâo cuäng giuáp cho con ngûúâi àûúåc cûáu röîi ra khoãi voâng àai tuåc luåy. Vaâ


128

tûâ àoá Huïë àaä hònh thaânh cho riïng mònh möåt khöng gian riïng, möåt thïë giúái riïng. Noá khöng caám döî nhû coäi phöìn hoa àö höåi nhûng noá laâ maåch nguöìn cuãa möåt nguöìn gúåi caãm nheå nhaâng riïng. Tûâ àoá con ngûúâi böîng àêm ra mú möång vaâ ûúác mú nhûäng coäi trúâi àêët gêìn nhû khöng coá thûåc.

Nhûng sûå thûåc vaâ mú laâ gò? Thêåt ra, noái cho cuâng, caái naây chó laâ aão aãnh cuãa àiïìu kia. Vaâ vúái nhûäng aão aãnh àoá àaä coá möåt thúâi, khaá daâi lêu, nhûäng con ngûúâi lúán lïn trong thaânh phöë nhoã nhùæn àoá àaä dïåt gêëm thïu hoa nhûäng giêëc mú, giêëc möång cuãa mònh.

Àoá cuäng laâ thúâi gian maâ möîi saáng tinh mú, möîi chiïìu, möîi töëi, tiïëng chuöng Linh Muå vang xa trong khöng gian, chuyïën ài trïn doâng söng àïí àïën vúái tûâng cùn nhaâ kheáp húâ bay àang àoáng kñn cûãa.

Thúâi gian tröi ài úã núi àêy lùång leä quaá. Lùång leä àïën àöå ngûúâi khöng coân caãm giaác vïì thúâi gian. Möåt thûá thúâi gian khöng boáng hònh, khöng maâu sùæc. Chó coá caái chïët cuãa nhûäng ngûúâi giaâ, vaâo muâa àöng giaá reát, múái laâm sûåc tónh vaâ böîng chöëc nhêån ra tiïëng noái thò thêìm cuãa lùng miïëu, bia möå úã nhûäng vuâng àöìi nuái chung quanh.

Trong khöng gian tônh mõch vaâ mú maâng àoá, thïm chòm àùæm vaâo möåt khñ hêåu loaáng thoaáng liïu trai, ngûúâi con gaái êëy vêîn ài qua àïìu àùån möîi ngaây dûúái hai haâng cêy long naäo àïí àïën trûúâng. Ài àïën trûúâng maâ àöi luác dûúâng nhû àïën möåt núi vö àõnh. Àõnh hûúáng maâ khöng àõnh hûúáng búãi vò nhûäng bûúác chên ngaây naâo êëy dûúâng nhû àang phiïu böìng trïn möåt àaám mêy hoan laåc cuãa giêëc mú.

Ngûúâi con gaái êëy àaä ài qua möåt cêy cêìu bùæc qua möåt doâng söng, qua nhûäng haâng long naäo, qua nhûäng muâa mûa nùæng khùæc nghiïåt, àïí cuöëi cuâng àïën möåt núi hoâ heån.

Hoâ heån nhûng khöng hûáa heån möåt àiïìu gò. Búãi vò trong khöng gian liïu trai êëy hûáa heån chó laâ möåt àiïìu hoang àûúâng. Giêëc mú liïu trai naâo cuäng seä khöng coá thûåc vaâ seä biïën mêët ài.

Ngûúâi con gaái ài qua nhûäng haâng cêy long naäo bêy giúâ àaä úã möåt núi xa, àaä coá möåt àúâi söëng khaác. Têët caã chó coân laâ kyã niïåm. Kyã niïåm naâo cuäng àaáng nhúá nhûng cûá phaãi quïn. Ngûúâi con gaái êëy laâ Diïîm cuãa nhûäng ngaây xûa.



Giêëc Mú Haå Trùæng

ÚÃã Huïë muâa haå, ve kïu rêm ran trïn nhûäng taân cêy nhû möåt giaân húåp xûúáng vaâ nùæng noáng oi bûác nhû àõa nguåc. Thïm vaâo àoá laåi coân coá gioá Laâo. Vûâa tùæm xong laâ ngûúâi àaä ûúát àêîm möì höi. Bao nhiïu nhiïn liïåu tñch luäy trong cú thïí àïìu tan ra thaânh nûúác. Nhûäng àöì vêåt vaâ aáo quêìn súâ vaâo àêu cuäng coá caãm giaác nhû vûâa ruát trong loâ lûãa ra. Nhûäng mùåt àûúâng gêìn nhû böëc khoái vúái nhiïåt àöå 420 - 430.

Coá möåt muâa haå nùm êëy töi bõ möåt cún söët nùång, nhiïåt àöå trong ngûúâi vaâ bïn ngoaâi bùçng nhau. Töi nùçm söët mï man trïn giûúâng khöng coân biïët gò. Vaâ böîng coá möåt luác naâo àoá töi caãm thêëy coá möåt hûúng thúm phuã ngêåp caã cùn phoâng vaâ töi chòm àùæm vaâo möåt giêëc mú nhû möåt cún mï saãng. Töi thêëy mònh laåc vaâo möåt rûâng hoa trùæng thúm ngaâo ngaåt, bay böíng trong khöng gian àoá. Àïën luác tónh dêåy ngûúâi ûúát àêîm möì höi vaâ töi nhòn thêëy bïn caånh giûúâng coá möåt ngûúâi con gaái naâo àoá àaä àïën cùæm möåt boá hoa daå lyá hûúng trùæng rêët lúán. Chñnh caái muâi thúm cuãa daå lyá hûúng àaä àûa töi vaâo giêëc mú kia. Giêëc mú trong möåt muâa haå noáng bûác. Trong vuâng töi úã, quanh àoá chó coá möåt nhaâ duy nhêët tröìng daå lyá hûúng nïn töi biïët ngay ngûúâi mang hoa àïën laâ ai.

Sau möåt tuêìn lïî töi hïët bïånh. Nghe tin böë ngûúâi baån àang hêëp höëi töi vöåi vaâng àïën thùm. Öng chùèng coá bïånh gò ngoaâi bïånh nhúá thûúng vaâ buöìn rêìu. Cêu chuyïån rêët àún giaãn. Hai öng baâ àaä lúán tuöíi thûúâng nùçm chung trïn möåt sêåp guå xûa. Cûá möîi saáng baâ cuå thûác dêåy súám vaâ xuöëng bïëp nêëu nûúác söi àïí pha traâ cho öng cuå uöëng. Möåt buöíi saáng noå, cuäng theo thûúâng lïå, baâ cuå xuöëng bïëp bõ gioá ngaä xuöëng bêët tónh vaâ chïët. Mêëy ngûúâi con úã gêìn àoá tònh cúâ phaát hiïån ra vaâ àûa baâ cuå vïì nhaâ möåt ngûúâi àïí têím liïåm. Sau àoá chön cêët vaâ giêëu öng cuå. Khi öng cuå thûác dêåy hoãi con, meå caác con ài àêu röìi, thò hoå traã lúâi laâ meå sang nhaâ chuáng con àïí chùm soác mêëy chaáu vò chuáng bõ bïånh. Vaâi ngaây sau vêîn chûa thêëy baâ vïì öng múái


130

trêìm ngêm hoãi caác con coá phaãi meå caác con àaä chïët röìi khöng. Luác êëy moåi ngûúâi múái khoác oaâ lïn. Tûâ àoá öng nùçm trïn sêåp guå möåt mònh, cúm khöng ùn, traâ khöng uöëng cho àïën luác kiïåt sûác vaâ ài theo baâ cuå luön.

Cêu chuyïån naây aám aãnh töi möåt thúâi gian. Vaâ sau àoá töi kïët húåp giêëc mú hoa trùæng muâa haå vúái möëi tònh giaâ keo sún naây nhû “aáo xûa duâ nhêìu cuäng xin baåc àêìu goåi maäi tïn nhau” àïí viïët nïn baâi Haå trùæng.



Caát Buåi

Vaâo möåt buöíi chiïìu ngaây thaáng khöng coân nhúá, töi möåt mònh àïën raåp Casino xem phim. "Hiïåp sô muâ nghe gioá kiïëm" têåp 6. Àêy laâ möåt böå phim nhiïìu têåp, àaä xem têåp naây thò khöng thïí khöng chúâ xem têåp khaác. Noái chung laâ têåp naâo cuäng hêëp dêîn. Trong 6 têåp coá àoaån hiïåp sô muâ xuêët kiïëm giaãi cûáu cho möåt naâng Kiïìu xinh àeåp. Cûá möîi tuyïåt chiïu xuêët ra laâ nghe möåt tiïëng noái bònh giaãi ca ngúåi. Àûúâng kiïëm nhû coá thïm sûác maånh möîi luác möîi uyïín chuyïín huy hoaâng hún. Sau khi cûáu àûúåc naâng Kiïìu, hiïåp sô muâ quay vïì phña tiïëng noái vaái tay chaâo hoãi. Hoaá ra bïn vïå àûúâng, dûúái göëc cêy to, coá möåt ngûúâi muâ khaác àang ngöìi xïëp baân, trïn hai chên coá cêy àaân boåc trong bao vaãi gaác ngang. Ngûúâi nghïå sô muâ coá nhaä yá muöën chúi möåt baãn àaân tùång hiïåp sô muâ. Hai ngûúâi beân keáo nhau vaâo möåt khu rûâng gêìn àêëy. Hònh nhû laâ rûâng vaâo thu nïn caác caânh àïìu trú laá, chó thêëy möåt thaãm laá vaâng àoã traãi daây trïn mùåt àêët. Hai ngûúâi ngöìi tûåa vaâo hai goác cêy àöëi diïån nhau. Tiïëng àaân nûãa chûâng böîng àûát giêy. Ngûúâi nghïå sô muâ noái: coá keã bêët thiïån àang nghe leán. Quaã àuáng nhû vêåy, coá möåt tïn gian àang rònh rêåp hiïåp sô muâ. Thïë laâ hai ngûúâi lùång leä chia tay.

Hïët phim, töi taãn böå lang thang trïn phöë. Khöng hiïíu sao caái àoaån phim ngùæn nguãi êëy khiïën töi buöìn buöìn. Chiïìu töëi vïì nhaâ, sau khi ùn, töi ngöìi àoåc laåi cuöën Zorba le Grec. Àïën àoaån Zorba than thúã: "Chim àa àa úã thöi àûâng hoát nûäa. Tiïëng hoát maây laâm tan naát tim ta", töi böîng gêåp saách laåi vaâ khöng àoåc nûäa. Coá möåt caái gò àoá thêåt truâng húåp trong cuâng möåt buöíi chiïìu. Möåt nöîi buöìn hay möåt àiïìu gò àoá gêìn vúái sûå rúâi xa li biïåt àang cûåa mònh thûác dêåy trong töi. Töi laåi ra àûúâng tòm àïën möåt goác quaán quen thuöåc ngöìi. Trïn àûúâng trúã vïì nhaâ, trong àêìu böîng vang lïn möåt tiïëng haát, haát thaânh tiïëng khe kheä. Àïën khi vïì nhaâ lêëy giêëy buát ghi laåi thò baâi haát àaä gêìn nhû hoaân chónh. Saáng höm sau mang haát cho möåt söë baån beâ nghe, hêìu nhû ai cuäng thñch.


132

Àoá laâ cêu chuyïån vïì sûå ra àúâi cuãa baâi Caát buåi.

Möîi baâi haát gêìn nhû àïìu bùæt nguöìn tûâ möåt duyïn cúá naâo àoá. Coá khi tûâ möåt cêu chuyïån khöng àêu.

Bêy giúâ thò Ngûúâi hiïåp sô muâ kia àaä chïët röìi. Khoaãng hai nùm nay.

Ngûúâi viïët Zorba àaä qua àúâi, dô nhiïn con chim àa àa kia cuäng àaä chïët. Vaâ nïëu Zorba laâ möåt con ngûúâi coá thêåt àûúåc Nikos Kazantzakis tiïíu thuyïët hoaá thò nay öng ta cuäng àaä mêët röìi.

" Tiïëng àöång naâo goä nhõp khöng nguöi..."

Thúâi gian àaä nghiïìn naát têët caã thaânh caát buåi hïët röìi.

Thïë giúái Êm Nhaåc - 1998


Nhúá Vïì Möåt Baâi Haát

Caách àêy nhiïìu nùm, sûå kiïån thanh niïn xung phong àïën caác nöng trûúâng xa thaânh phöë Höì Chñ Minh àïí lao àöång laâ möåt tin thúâi sûå noáng boãng vaâ coân múái laå àöëi vúái nhiïìu ngûúâi trong thaânh phöë.

Nhûäng cuöåc xuêët quên rêìm röå cêëp thaânh, röìi cêëp quêån, cêëp phûúâng, cêëp xaä. Nhûäng thanh niïn, thanh nûä ra ài vúái möåt têm traång coân bïì böån nhûäng vui buöìn lêîn löån, nhûäng bùn khoùn, êu lo thùæc mùæc trùm àiïìu.

Àaä qua ài caái thúâi kyâ êëy. Bêy giúâ ngûúâi thanh niïn xung phong ra ài, bêët kyâ núi àêu, vúái möåt sûå tûå nguyïån vaâ vúái möåt têm traång öín àõnh hoaân toaân. Khöng phaãi ngêîu nhiïn maâ coá àûúåc thaânh quaã àoá. Têët caã hoa traái höm nay coá àûúåc laâ nhúâ nhûäng bûúác chên duäng caãm ài trûúác, nhúâ nhûäng yá chñ tiïn phong, nhúâ nhûäng hy sinh mêët maát qua nhûäng têëm gûúng tuöíi treã cuãa nhûäng àöåi nguä xung kñch laâm thaânh nhûäng biïíu tûúång àeåp àeä, àaáng yïu kñnh trong nhûäng ngaây àêìu.

Trong nhûäng ngaây àêìu êëy chuáng töi àaä coá dõp àïën thùm vaâ sinh hoaåt cuâng vúái anh em thanh niïn xung phong úã möåt vaâi nöng trûúâng. Lêìn àïën nöng trûúâng Nhõ Xuên laâ lêìn àïí laåi nhiïìu kyã niïåm nhêët. Xe chúã chuáng töi àïën nöng trûúâng luác trúâi coân saáng àang ngaã dêìn vïì chiïìu. Àûúâng vaâo nöng trûúâng buåi àoã bay àêìy. Buåi àoã bay cao, toãa vïì phña caác rêîy mña, úã àoá thanh niïn xung phong nam nûä cuäng àang chuêín bõ trúã vïì caác laán traåi sau möåt ngaây lao àöång.

Chiïìu bùæt àêìu thêîm maâu, àaä nghe vang lïn tiïëng cûúâi, tiïëng haát, tiïëng àaân ghita tûâ phña caác laán dûång vïì phña búâ kinh. Àïm xuöëng maâ loâng ngûúâi nhû cûá muöën bay lïn. Tûå nhiïn thêëy muöën yïu ngûúâi yïu àúâi hïët sûác. Caái khöng khñ bao truâm xung quanh gúåi lïn khung caãnh thú möång laäng maån cuãa nhûäng keã phiïu lûu ài khai phaá úã nhûäng vuâng àêët múái.


134

Chuáng töi duâng cúm töëi vúái nhau. Caác cö thanh niïn xung phong vûâa phuåc vuå, vûâa chaâo hoãi, àuâa nghõch vui veã. Cö naâo tröng cuäng rùæn chùæc, khoeã maånh, nûúác da nêu höìng, sûå tûúi treã lan truyïìn khùæp caã phoâng ùn. Töi thûã hoãi tïn möåt vaâi cö, cö naâo cuäng baão em tïn laâ thanh niïn xung phong.

Sau giúâ ùn chuáng töi bùæt àêìu ca haát. Mûa àöí xuöëng bêët chúåt. Núi trònh diïîn laâ möåt nhaâ tranh daâi, böën bïì khöng coá vaách. Moåi ngûúâi àïìu ngöìi bïåt xuöëng àêët. Mûa cûá tiïëp tuåc àöí xuöëng, ûúát caã ngûúâi haát lêîn ngûúâi nghe. Taåm ngûâng? Khöng! Vaâ cûá thïë chuáng töi haát, ngûúâi nghe vêîn yïn tônh ngöìi nghe röìi laåi haát chung, haát riïng, khöng coân phên biïåt ai laâ ngûúâi trònh diïîn ai laâ ngûúâi nghe nûäa.

Àïën khuya, nûúác traân qua caác búâ kinh, leo lïn gêìn chöî nguã caác laán thò chuáng töi vïì. Xe sùæp vaâo thaânh phöë thò chuáng töi buöåc phaãi dûâng laåi vò lûåc lûúång dên phoâng ngaåi khöng àaãm baão àûúåc an ninh. Luác bêëy giúâ àaä gêìn 2 giúâ saáng. Chuáng töi buöåc phaãi nguã laåi taåi truå súã cuãa lûåc lûúång thanh niïn xung phong gêìn àoá.

Sûå ra àúâi cuãa möåt baâi haát naâo thûúâng cuäng gùæn liïìn vúái möåt thûåc tïë naâo àoá, hoùåc möåt cêu chuyïån tònh caãm hoùåc möåt böëi caãnh ngêîu nhiïn.

Möåt buöíi saáng caách àêy böën nùm töi tònh cúâ gùåp anh Mai úã cùng tin Höåi vùn nghïå. Chuáng töi uöëng caâ phï. Anh Mai ngûúâi nhoã, cao khöng quaá möåt saãi tay, nhûng laâ ngûúâi nhiïìu nùm têån tuåy phuå traách phêìn ca haát, nhaåc cho lûåc lûúång thanh niïn xung phong. Anh Mai hoãi töi coân nhúá nhûäng cö coá tïn laâ "Thanh niïn xung phong" úã Nhõ Xuên khöng? Múái saáu baãy thaáng laâm sao quïn àûúåc. Qua cêu chuyïån anh Mai kïí töi àûúåc biïët laâ sau lêìn chuáng töi àïën sinh hoaåt vùn nghïå coá hai mûúi cö trong söë chuáng töi biïët mùåt àaä tònh nguyïån tham gia chiïën àêëu úã biïn giúái Têy Nam. Trong möåt chuyïën taãi àaån caác cö bõ boån Pön Pöët phuåc kñch vaâ àaä hy sinh rêët thaãm thûúng. Töi khöng muöën kïí laåi chi tiïët vïì nhûäng caái chïët àoá, nhûng nïëu ai coân laâ ngûúâi Viïåt Nam thò nghe xong cêu chuyïån khöng thïí khöng cùm thuâ. Töi caãm thêëy loâng mònh traân ngêåp möåt tònh yïu thûúng vaâ möåt nöîi buöìn quaá lúán. Nhûäng khuön mùåt yïu àúâi êëy töi coân nhúá roä. Nhûäng tiïëng cûúâi àuâa nghõch êëy töi cuäng coân nghe roä. Töi tiïëc laâ chûa àûúåc nùæm lêëy möåt lêìn nhûäng baân tay treã trung àoá àaä chai ài vò nhûäng thaáng ngaây lao àöång úã nöng trûúâng. Nhûäng àöi vai thanh xuên àoá àaáng leä phaãi àûúåc gaánh nheå nhaâng nhûäng haånh phuác cuãa àúâi, thò àaä phaãi quïn mònh àïí gaánh hïët nhûäng nhoåc nhùçn cuãa nhûäng biïn giúái chûa yïn.

Ngûúâi ta coá thïí laâm àûúåc nhûäng kyâ cöng nhûng khöng ai dïî daâng saáng taåo ra nhûäng con ngûúâi àeåp àeä nhû thïë. Têët caã nhûäng hònh aãnh êëy saáng lïn trong töi nhû möåt huyïìn thoaåi. Möåt huyïìn thoaåi mang àêìy àuã neát trûä tònh vaâ chêët laäng maån múái cuãa thúâi àaåi chuáng ta.


Nhûäng baãn anh huâng ca múái röìi seä ra àúâi. ÚÃ töi, àaáng tiïëc vò nhûäng haån chïë cuãa khaã nùng, chó múái thaânh hònh àûúåc möåt ca khuác nhoã: "Em úã nöng trûúâng, em ra biïn giúái". Töi àaä viïët baâi haát naây nhû möåt nöîi nhúá thûúng cuãa riïng töi àöëi vúái nhûäng ngûúâi baån treã. Baâi haát naâo cuäng coá möåt sûå tñch cuãa noá. Àoá cuäng laâ kyã niïåm, nhûäng khoái trêìm hûúng töi àöët lïn àïí nhúá nhûäng ngûúâi con gaái maâ töi khöng bao giúâ coân gùåp laåi.

Nhõ Xuên bêy giúâ àaä khang trang, khöng coân nhûäng laán traåi daä chiïën nhû xûa nûäa. Höåi trûúâng, nhaâ cûãa, àûúâng saá àaä moåc lïn thaânh nïëp ngùn trêåt tûå. Töi hy voång trïn nhûäng con àûúâng vaâo Nhõ Xuên trong tûúng lai seä khöng thiïëu tïn nhûäng ngûúâi con gaái àoá trïn nhûäng têëm biïín àûúâng.


136

Ngaây Vùn Cao Trúã Laåi

Chó laâ chuyïën ài bònh thûúâng nhûng àaä thaânh möåt sûå kiïån. Nhaåc sô Vùn Cao vaâo thùm thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ caái thaânh phöë luön naáo nhiïåt laâm ùn naây dûúâng nhû àang hùçng mong àúåi öng. Ba buöíi biïíu diïîn nhaåc Vùn Cao àaä àûúåc töí chûác cêëp töëc úã nhaâ Vùn hoáa Thanh niïn, àöng hïët sûác chûáa, bêët kïí nhûäng cún mûa thaáng baãy...

Nhaåc sô Vùn Cao trúã laåi Saâi Goân lêìn naây, vúái töi, coá àiïìu gò àoá khöng giöëng nhûäng nùm trûúác. Sûå coá mùåt cuãa anh bïn caånh ly rûúåu laâm töi nhúá àïën nhûäng ngûúâi àaä vùæng mùåt. Nhûäng anh Nguyïîn Tuên, Nguyïîn Xuên Khoaát, Buâi Xuên Phaái, Nguyïîn Saáng. Nhûäng con ngûúâi taâi hoa cuãa nghïå thuêåt cuäng nhû anh Vùn maâ coá thúâi töi àaä cuâng chia nhûäng ly rûúåu saáng chiïìu úã Haâ Nöåi cuäng nhû úã Saâi Goân. Caái coá, khöng úã àúâi laâ chuyïån thûúâng tònh cuãa cuöåc söëng, nhûng cûá möîi luác coá möåt caái gò gúåi nhúá laâ khöng thïí khöng ngêåm nguâi. Anh Vùn Cao laâ sûå gúåi nhúá àoá.

Cho àïën bêy giúâ töi vêîn coân bõ aám aãnh búãi caái khöng khñ aãm àaåm, cö àún cuãa nhûäng muâa thu àöng úã Haâ Nöåi, vúái hònh aãnh möåt Vùn Cao ngöìi möåt mònh vúái cöëc rûúåu trûúác mùåt ngaây naây qua ngaây khaác. Anh ngöìi àoá maâ nhû möåt sûå vùæng mùåt trûúác cuöåc söëng. Ngöìi hún hai mûúi nùm nhû möåt caái boáng. Ly rûúåu cuäng biïën thaânh caái boáng. Caái boáng cuãa hai ngûúâi. Ngûúâi vaâ ly - rûúåu - ngûúâi. Thên thiïët chia seã cuâng nhau nhûäng nöîi àúâi riïng, hiu quaånh, khöng coân ai khaác coá thïí san seã giuâm.

Nhûäng ngaây naây, úã àêy, giûäa Saâi Goân xûa vaâ nay, töi thêëy úã anh thoaáng hiïån nhûäng nuå cûúâi yïu àúâi hoám hónh. Dêëu hiïåu cuãa möåt sûå yïu àúâi àaä trúã laåi. Vò àúâi yïu anh nïn anh phaãi yïu àúâi. Yïu àúâi laâ leä söëng cuãa nhûäng ngûúâi khöng bïånh hoaån.

Anh Vùn Cao àaä noái vúái nhûäng ngûúâi yïu nhaåc úã thaânh phöë naây vïì tònh yïu, vïì nhûäng kyã niïåm xa xûa àaä laâm nïn nhûäng baâi haát trûä tònh cuãa anh. Ai cuäng


thêëy roä anh àaä coá möåt thúâi yïu àûúng, möåt thúâi mú möång. Àûâng tûúãng tuöíi giaâ laâm anh cuåt hûáng vúái cuöåc àúâi. Anh vêîn yïu, vêîn coân nhûäng möång tûúãng ïm àïìm àöëi vúái cuöåc söëng chung quanh. Nhû thïë, coá nghôa laâ anh vêîn coân töìn taåi daâi lêu vúái cuöåc àúâi chûa hïì muöën phuå baåc anh. Vò qua ba buöíi trònh diïîn nhûäng ca khuác xûa cuãa anh, moåi ngûúâi vêîn thêëy roä caái caãm xuác coân dêëy lïn nhû möåt cún löëc, tûâ nhûäng tiïëng vöî tay khöng muöën ngûâng núi àaám àöng ngûúâi úã möåt thïë hïå quaá treã.

Thaânh phöë naây àaä yïu anh - quaá khûá, vaâ tiïëp tuåc yïu anh - hiïån taåi. Àoá laâ moán quaâ lúán cho möåt àúâi ngûúâi laâm nghïå thuêåt. Söëng maâ khöng ai quïn àûúåc mònh thêåt laâ khoá. Anh àaä laâm àûúåc chuyïån êëy thêåt khöng dïî gò.

Moåi àiïìu xêëu töët röìi seä qua ài, khöng ai àïí loâng nhúá maäi nhûäng cêu chuyïån àúâi. Nhûng töi biïët rùçng, vaâ cuäng tin rùçng, úã núi àêy, trïn mùåt àêët quï hûúng naây, khi nhiïìu nùm nûäa, seä qua ài, thò nhûäng Thiïn thai, Suöëi mú, Söng Lö... cuäng vêîn maäi maäi coân vang voång trong nhûäng traái tim yïëu mïìm vò möåt thûá nghïå thuêåt chó daânh riïng cho nhûäng con ngûúâi àñch thûåc.

Hai mûúi khöng phaãi laâ quaá treã vaâ baãy mûúi chûa phaãi laâ àaä giaâ. Sûå giaâ treã trong nghïå thuêåt laâ úã traái tim coân biïët rung àöång vaâ nöìng naân vúái cuöåc söëng. Trñ tuïå cuäng muöën noái möåt àiïìu tûúng tûå.

Anh Vùn Cao àaä tûâng cuâng bùçng hûäu cuãa anh ài qua cuöåc àúâi naây vaâ chùæc anh khöng nghô khaác rùçng traái tim vaâ trñ tuïå chó laâ möåt. Traái tim nuöi trñ tuïå vaâ trñ tuïå nuöi laåi traái tim.

Coá bao nhiïu ngûúâi seä coân nhúá laåi nhûäng àïm Vùn Cao úã Saâi Goân? Nhúá bao lêu vaâ seä nhúá àïën bao giúâ? Nhûäng àêìu toác phai maâu vaâ nhûäng àêìu toác coân xanh. Coá leä phaãi noái thêåt möåt àiïìu, duâ phuä phaâng àïën bao nhiïu, seä khöng coân nhúá ai trong cuöåc àúâi naây caã. Ngûúâi mêët ài seä bõ thiïåt thoâi. Cuöåc söëng vêîn cûá ïm àïìm hoùåc sinh àöång tröi ài. Nhûäng nuå cûúâi. aáo àeåp. Voác daáng. Xe cöå ngûúåc xuöi. Tònh yïu. Hoa quaã cêy laá xanh tûúi. Quaá nhiïìu àiïìu trong cuöåc àúâi khöng nhúá hïët.

Duâ sao vêîn coân soát laåi trong loâng töi möåt mú ûúác laâ têët caã chuáng ta, àaä cuâng coá mùåt trûúác, sau trong cuöåc àúâi, àöëi vúái nhûäng ai àaä mang àïën nhûäng khuác haát, nhûäng baãn tònh ca, nhûäng lúâi rao truyïìn àûúåc haát lïn nhû bi ai hoùåc haånh ca, thò cuäng nïn coá phuát nheå loâng àûúåc nhúá laåi vaâ nghô àïën.

Töi nhúá anh Vùn Cao nhû nhúá àïën möåt ngûúâi àöìng hûúng maâ quï quaán khöng coân vïët tñch. Töi vêîn mong chúâ úã anh Vùn Cao möåt baãn tònh ca sau cuâng.

Vùn Cao - cuöëi cuâng vaâ coân laåi - 1998


138

Trong Êm Nhaåc, Vùn Cao Sang Troång Nhû Möåt Öng Hoaâng

Muâa thu. Goä cûãa. Vaâo. Anh Vùn Cao ngöìi trûúác chiïëc baân coá têíu thuöëc laâo vaâ ly rûúåu, 8 giúâ saáng.

Khöng bao giúâ ra Haâ Nöåi maâ töi khöng gheá anh Vùn. Anh Vùn ngöìi. Ngöìi úã saåp göî cuä kyä nhû àaä ngöìi hùçng trùm nùm. Ngöìi toác baåc phú, rêu cuäng baåc phú. Chöî ngöìi àaä moân. Lûng dûåa àaä moân. Ngöìi nhû thïë ñch gò anh Vùn. Anh noái: "Lêëy caái ly saåch cho Sún ài baâ". Buöíi saáng muâa thu uöëng rûúåu vúái anh Vùn vaâ nghô ngúåi.

Coá nhûäng con àûúâng anh Vùn àaä ài.

Coá nhûäng con àûúâng töi cuäng àaä qua.

Nhûäng con àûúâng êëy coá luác gùåp nhau, coá luác chia lòa.

Trong êm nhaåc, Vùn Cao sang troång nhû möåt öng hoaâng.

Trïn caánh àöìng ca khuác, töi nhû möåt àûáa beá ûúác mú mùåt trúâi laâ con diïìu giêëy thaã chúi.

Êm nhaåc cuãa anh Vùn laâ êm nhaåc cuãa thêìn tiïn bay böíng. Töi la àaâ ài giûäa coäi con ngûúâi. Anh cûá bay vaâ töi cûá chòm khuêët. Bay vaâ chòm trong thên phêån riïng tû.

Quanh anh Vùn laâ tranh. Laâ thú. Laâ nhaåc.

Vöën liïëng caånh töi, nhoã nhùæn vö cuâng, cuäng laâ tranh, laâ thú, laâ nhaåc.

Anh vaâ töi ài trïn cuâng möåt con àûúâng. Nhûng anh laâ anh vaâ töi vêîn laâ töi. Caái lúán vö cuâng vaâ caái nhoã cuäng vö cuâng. Thïë maâ vêîn gùåp. Sûå gùåp gúä bònh sinh khöng biïët hïët. Sûå gùåp gúä muöån maâng giúâ àêy töi muöën haát cho anh nghe.


Khuác haát trïî traâng, giêëu kñn nhûäng àiïìu thêìm lùång. Thêåt àêëy.

Töi haát anh vaâ töi haát töi.

Anh ài qua cuöåc àúâi vaâ haát.

Töi cuäng ài qua cuöåc àúâi vaâ haát.

Haát cho ngûúâi vaâ haát cho mònh. Thïë thò anh muöën gò húäi hoaâng tûã beá -petit-prince-rêu toác baåc phú?

Àúâi söëng goån gaâng, beá nhoã. Àöi khi (?) röång lúán vö cuâng.

Anh beá nhoã vaâ anh röång lúán.

Vùn Cao. Vùn Cao.

Thên anh gêìy yïëu khöng dûång nöíi möåt muâa. Nhûng töi nghe trong êm nhaåc anh gioá vêîn chuyïín vaâ cêy thay laá.

Anh söëng vaâ anh cûúâi thêìm lùång. Caái chua xoát êín kñn àùçng sau nhûäng nïëp nhùn.

Anh biïët vaâ anh biïët hïët.

Nhûng anh cuäng khúâ khaåo nhû treã thú.

Anh nguã yïn nhûng anh tónh thûác. Thi ca vaâ triïët hoåc trïn hai baân tay anh nhû nêng àúä cuöåc àúâi.

Söëng chïët laâ söë phêån con ngûúâi. Anh àêu cêìn biïët. Anh àaä tûâng nhiïìu nùm nùång núå vúái êm nhaåc, thi ca, höåi hoaå. Àiïìu êëy coá thêåt nhûng nhiïìu khi töi vêîn bùn khoùn tûå hoãi: Anh laâ ai maâ lûu laåc giûäa chöën Thiïn thai naây?

Thaáng 12-1987.


140

Tònh Yïu Vaâ Tiïëng Haát

Tònh yïu cho pheáp nhûäng ca khuác ra àúâi. Nöîi àau vaâ niïìm hên hoan laâm thaânh baâo thai sinh núã ra êm nhaåc. Êm nhaåc nhû thïë laâ tònh yïu, laâ trong baãn thên noá haâm chûáa möåt coäi nhên sinh bïì böån nhûäng khöí àau vaâ hoan laåc. Khöng coá bêët haånh vaâ nuå cûúâi coá leä êm nhaåc cuäng khöng thïí coá cú duyïn ra àúâi.

Coá ngûúâi ài àïën vúái cuöåc àúâi vaâ ngêîm nghô: Nïëu àúâi söëng vùæng boáng êm nhaåc vaâ tiïëng haát thò ta seä nhû thïë naâo àêy? úã àêu coá con ngûúâi, úã àoá coá tiïëng haát. Trïn mùåt àêët trêìn gian naây tiïëng haát nhùæc nhúã ta möåt àiïìu giaãn dõ: Töi haát laâ töi hiïån hûäu. Töi töìn taåi cuäng coá nghôa laâ töi seä mêët ài. Töi mêët ài, nhûng tiïëng haát coân úã laåi. ÚÃ laåi nhû möåt chûáng tñch vûâa buöìn baä vûâa huy hoaâng cuãa möåt coäi àúâi.

Tiïëng haát thûúâng laâm nhúá nhung con ngûúâi. Nhúá möåt con ngûúâi laâ nhúá caã möåt trêìn gian. Caái thên thïí myä miïìu cuãa trêìn gian naây noå àaä tûâng vaåch ra nhûäng löëi ài múâ aão, hoang àûúâng, trong bïí dêu cuãa cuöåc söëng. Thên thïí êëy böîng tûå thên àaä biïën thaânh thaánh àõa cho cuöåc chiïm ngûúäng tònh yïu. Êm nhaåc vaâ tiïëng haát ra àúâi àïí ca tuång möåt goát chên, möåt baân tay, nhûäng möi, mùæt, maá, vaâ àöi khi möåt maái toác trêìm hûúng vaâ sau àoá laâ nuå cûúâi, nûúác mùæt cuãa möåt àúâi ngûúâi.

Tiïëng haát laâ con àeã cuãa thên xaác. Tûâ thên xaác bay lïn nhûäng giai àiïåu vaâ lúâi ca. Ca haát laâ àïí nhúá nhau vaâ àöi luác, àïí an uãi mònh. An uãi möåt caái gò coân úã laåi vaâ than thúã möåt àiïìu gò àaä ra ài.

Têët caã moåi àiïìu seä qua ài, seä biïën mêët, nhûng tiïëng haát, cêu ca, möåt khi àaä àûúåc khai sinh vúái ngaây thöi nöi huy hoaâng cuãa noá thò seä úã laåi vúái àúâi maäi maäi. Àoá laâ möåt cuöåc rong chúi ngêåm nguâi cuãa hûäu haån muöën chöåp bùæt caái vö haån laâm moán quaâ thïë chêëp cho àúâi mònh.

Thïë giúái Êm Nhaåc - 1996


Tin Vaâo Niïìm Tuyïåt Voång

Tiïëng noái thêìm kñn cuãa möåt ngûúâi nhiïìu khi suöët cuöåc àúâi khöng thïí naâo baây toã. Coá khi baây toã àûúåc thò cuäng chó laâ nhûäng tiïëng noái dúã dang. Coá ngûúâi giêëu bùåt. Töi chûa hïì quïn caái hiïåu lïånh muön àúâi: "Caái ta àaáng gheát". Tuy nhiïn trong cuöåc söëng thûúâng nhêåt núi àêy, ngoaâi nhûäng ngaây heát la to àêìy nöå khñ, vêîn coá nhûäng giêy phuát lui vïì muöën thúã than. Phaãi chùng thúã than cuäng laâ niïìm bñ êín cuãa con ngûúâi.

Möîi àúâi söëng êín giêëu möåt àõnh mïånh. Coá nhûäng àõnh mïånh àúâi àúâi laâ cêy kiïëm sùæc. Möåt àöi lêìn trong giêëc mú töi, bûâng lïn nhûäng aánh theáp àoá. Nhûng töi biïët roä rùçng töi chó laâ möåt loaâi chim nhoã hoát chúi trïn àêìu nhûäng ngoån lau. Khöng ai muöën mònh laâ keã tuyïåt voång. Nhûng töi tûå nguyïån laâm tïn tuyïåt voång. Búãi nhiïìu khi súám mai töi thûác dêåy khöng thêëy àûúåc hoa quaã khai sinh trong traái tim ngûúâi.

Töi laåi biïët thïm rùçng, duâ laâ ngûúâi chiïën thùæng hay chiïën baåi, suöët cuöåc àúâi cuäng khöng thïí vui chúi. Haånh phuác àaä nguã yïn trong nhûäng ngùn keáo cuãa quïn laäng.

Töi khöng bao giúâ nhêìm lêîn vïì sûå khöí àau vaâ haånh phuác. Nhûng töi thûúâng rúi vaâo cún hön mï trûúác giêëc nguã. ÚÃ biïn giúái àoá töi hoaãng höët thêëy mònh lú lûãng giûäa sûå söëng vaâ caái chïët. Nhûäng giêy phuát nhû thïë vöì chuåp lêëy töi möîi àïm. Khi quanh töi, moåi ngûúâi àaä nguã yïn. Vaâ töi àau àúán nhêån ra rùçng, coá leä cuöåc àúâi àaä cho ta lùæm ngaây bêët haånh.

Möîi ngaây söëng túái, möîi ngaây töi thêëy àúâi söëng nhoã nhùæn thïm. Àúâi söëng thêåt sûå khöng tiïìm êín àiïìu gò múái laå. Coá leä vò thïë, vò sûå quen mùåt möîi luác möåt gêìn guäi, thùæm thiïët hún, nïn töi caâng thêëy yïu mïën cuöåc àúâi. Nhû àûáa con ngoan khöng tuyïåt tònh nöíi vúái rêîy sùæn nûúng khoai, núi coá baâ meå suöët àúâi mùæt khöng saáng nöíi möåt ngaây trêíy höåi.


142

Coá nhûäng ngaây tuyïåt voång cuâng cûåc, töi vaâ cuöåc àúâi àaä tha thûá cho nhau. Tûâ buöíi con ngûúâi söëng quaá reã ruáng töi biïët rùçng vinh quang chó laâ àiïìu döëi traá. Töi khöng coân gò àïí chiïm baái ngoaâi nöîi tuyïåt voång vaâ loâng bao dung. Haäy ài àïën têån cuâng cuãa tuyïåt voång àïí thêëy tuyïåt voång cuäng àeåp nhû möåt böng hoa. Töi khöng muöën khuyïën khñch sûå khöí haånh, nhûng möîi chuáng ta haäy thûã söëng cuâng möåt luác vûâa keã chiïën thùæng vûâa keã chiïën baåi. Nöîi vinh nhuåc àaä mang ta ra khoãi àúâi söëng àïí àûa àïën nhûäng àêëu trûúâng.

Töi àang bùæt àêìu nhûäng ngaây hoåc têåp múái. Töi laâ àûáa beá. Töi laâ ngûúâi baån. Àöi khi töi laâ ngûúâi tònh. Chuáng töi cuâng hoåc veä laåi chên dung cuãa nhên loaåi. Veä laåi con tim khöëi oác. Trïn nhûäng trang giêëy tinh khöi chuáng töi khöng bao giúâ coân thêëy boáng daáng cuãa nhûäng àûúâng kiïëm mûu àöì, nhûäng vïët dao khùæc nghiïåt. Chuáng töi veä nhûäng àêët àai, trïn àoá àúâi söëng khöng coân baåo lûåc.

Nhû thïë, vúái cuöåc àúâi, töi àaä öm möåt nöîi cuöìng si bêët têån. Möîi àïm, töi nhòn trúâi àêët àïí hoåc vïì loâng bao dung. Nhòn àûúâng ài cuãa kiïën àïí biïët vïì sûå nhêîn nhuåc. Söng vêîn chaãy àúâi söng. Suöëi vêîn tröi àúâi suöëi. Àúâi ngûúâi cuäng àïí söëng vaâ haäy thaã tröi ài nhûäng tõ hiïìm.

Chuáng ta àaä àêëu tranh. Àang àêëu tranh. Vaâ coá thïí coân àêëu tranh lêu daâi. Nhûng tranh àêëu àïí giaânh laåi quyïìn söëng, àïí laâm ngûúâi, chûá khöng phaãi àïí trúã thaânh anh huâng hay laâm ngûúâi vô àaåi. Coäi ngûúâi tûâ khûúác tûúác hiïåu àoá.

Chuáng ta àaä àêëu tranh nhû möåt ngûúâi treã tuöíi vaâ àaä söëng mïåt moãi nhû möåt keã giaâ nua. Töi àang muöën quïn ài nhûäng trang triïët lyá, nhûäng luêån àiïåu phónh phúâ. ÚÃ àoá coá hai con àûúâng. Möåt con àûúâng dêîn ta vïì ca tuång sûå vinh quang cuãa àúâi söëng. Con àûúâng coân laåi dêîn vïì sûå bùng hoaåi.

Nhên loaåi, möîi ngaây, àang cöë baây biïån nhûäng tiïåm taåp hoáa múái. Àoáng thïm nhiïìu kïå haâng. Ngûúâi ta baán àuã loaåi: àoái keám, chïët choác, thuâ hêån, nö lïå, vong thên...

Nhûäng àêëng töëi cao, coá leä àaä nguã quïn cuâng vúái chên lyá.

Töi àaä moãi dêìn vúái loâng tin. Chó coân laåi niïìm tin sau cuâng. Tin vaâo niïìm tuyïåt voång. Coá nghôa laâ tin vaâo chñnh mònh. Tin vaâo cuöåc àúâi vöën khöng thïí khaác.

Vaâ nhû thïë, töi àang yïu thûúng cuöåc àúâi bùçng nöîi loâng cuãa tïn tuyïåt voång.

Saâi Goân, thaáng 11-1992.


Baãn Tònh Ca úã Laåi Vúái Ai?

Buöíi saáng úã höåi Êm nhaåc. Töi àïën höåi nhû moåi ngaây, ngöìi úã toaâ soaån baáo Soáng Nhaåc, ngûúâi baån töi noái: Trûa nay anh vïì nhaâ ài. Töi hoãi: vò sao öng noái vêåy. Coá höm naâo maâ töi khöng vïì àêu. Coá khi vïì súám coá khi trïî. Trïî vò nhûäng ly bia chûa caån. Nhûng bao giúâ cuäng coá vïì. Vaã laåi, coá ai maâ cûá ài maäi khöng vïì àêu. Coá ài têët phaãi coá vïì. Chùæc chùæn röìi seä coá möåt lêìn vïì vônh viïîn àïí maäi maäi khöng bao giúâ coân ra ài nûäa. Söëng gûãi thaác vïì maâ.

Vui thay, möåt taác phêím nghïå thuêåt, trong àoá coá êm nhaåc, khi àaä thûåc sûå coá mùåt úã àúâi vaâ àúâi nhêån, laâ ra ài maäi maäi.

Coá möåt ngûúâi àaân baâ, qua nhiïìu laá thû, coá nhaä yá tùång töi traái tim. Haäy cûá cho ài vaâ àûâng àoâi hoãi gò caã. Töi àaä nghô nhû thïë.

Möåt taác phêím êm nhaåc àaä dêng tùång àúâi cuäng khöng àoâi hoãi phaãi traã laåi möåt àiïìu gò caã.

Coá nhûäng baãn tònh ca möåt thúâi töi àaä viïët cho möåt ngûúâi. Ngûúâi êëy seä ài hïët àúâi mònh vaâ biïën mêët. Töi cuäng seä biïën mêët.

Baãn tònh ca kia úã laåi vúái ai?

Nhiïìu laá thû gûãi vïì toaâ soaån baáo Soáng Nhaåc noái rùçng:

Chuáng töi khöng quan niïåm nöíi rùçng àúâi söëng maâ coá thïí thiïëu êm nhaåc.

Êm nhaåc cuäng vêåy, êm nhaåc khöng thïí töìn taåi nïëu vùæng boáng con ngûúâi.

Coá möåt laá thû thiïëu nûä treã trung viïët cho töi: Möîi ngaây nïëu chõu khoá nhòn laåi phña sau trïn àûúâng ài àïën höåi Êm nhaåc töi seä thêëy möåt chiïëc xe PC khaác chaåy theo. Thiïëu nûä chó tiïëc rùçng cuöåc vui àuâa treã trung êëy khöng keáo daâi àûúåc lêu nûäa vò àaä lúán röìi vaâ phaãi lo toan nhiïìu chuyïån khaác?


144

Möåt baãn tònh ca nhiïìu khi ài theo suöët àûúâng àúâi möåt con ngûúâi cho àïën taân cún möång mõ. Tiïëc lùæm thay!

Coá möåt baån àoåc Soáng Nhaåc hoãi töi: Loâng töët coá laâm thay àöíi cuöåc àúâi àûúåc khöng? Töi nghô laâ coá.

Êm nhaåc cuäng vêåy. Nghe möåt baãn nhaåc hay, nhûäng lúâi ca àeåp, coá thïí têm höìn con ngûúâi seä thaánh thiïån hún. Êm nhaåc thaánh thiïån seä khöng bao giúâ khúi dêåy loâng àöåc aác.

Coá nhûäng traái tim chó biïët nuöi dûúäng loâng thuâ hêån cuãa quãy dûä. Nhûäng traái tim gêy hêën chó muöën baây ra nhûäng bûäa tiïåc àúâi bùçng gai vaâ àaá nhoån. Nhûäng bûäa ùn nhû thïë àaä laâm khö heáo dêìn thûåc phêím trêìn gian.

May thay möåt baãn tònh ca chó coá khaã nùng mang àïën möåt nöîi thûúng nhúá khön nguöi àöëi vúái Àúâi, Ngûúâi.


Àïí Bùæt Àêìu Möåt Höìi ÛÁc

Viïët höìi kyá vïì àúâi mònh laâ quyïìn cuãa möîi ngûúâi. Ai cuäng muöën ghi laåi nhûäng kyã niïåm buöìn, vui trong àúâi. Tuy nhiïn vêîn coá nhûäng höìi kyá tûå thuêåt vaâ nhûäng tûúâng trònh vïì àúâi mònh coá tñnh caách thiïëu khiïm töën vaâ thêåm chñ àöi khi khöng gêìn vúái sûå thêåt lùæm. Àiïìu àoá dïî dêîn ta ài vaâo möåt thûá trêån àöì baát quaái têm linh. Khöng coá thêåt. Töi rêët ngaåi noái vïì mònh mùåc duâ àaä coá nhiïìu cú súã xuêët baãn trong vaâ ngoaâi nûúác àïì nghõ viïët vïì möåt quaá trònh khaá daâi trong cuöåc àúâi laâm nghïå thuêåt cuãa töi. Caái Töi àaáng gheát (Le moi est haisable) nhûng caái Töi cuäng coá luác àaáng yïu vò caái Töi àoá biïët mònh vaâ cuöåc àúâi laâ möåt. Töi yïu cuöåc àúâi vaâ cuöåc àúâi cuäng àaä yïu töi. Àoá laâ niïìm an uãi lúán trong cuöåc söëng naây. Vò thïë trong loâng töi khöng coá giêy phuát naâo nuöi loâng oaán hêån àöëi vúái cuöåc àúâi. Duâ coá àöi khi nhên gian baåc àaäi mònh, vaâ con ngûúâi phuå rêîy mònh nhûng cuöåc àúâi röång lúán quaá vaâ möîi chuáng ta chó laâ nhûäng haåt buåi nhoã nhoi trong trêìn gian maâ thöi. Giêån húân, traách moác maâ laâm gò búãi vò cuöåc àúâi seä xoáa hïët nhûäng vïët bêìm trong têm höìn chuáng ta nïëu loâng ta biïët àöå lûúång. Ta biïët tha thûá nhûäng àiïìu nhoã thò cuöåc àúâi seä tha thûá cho ta nhûäng àiïìu lúán hún.

Ai cuäng biïët cuöåc àúâi laâ quyá vò vêåy ai cuäng muöën öm lêëy maäi cuöåc àúâi. Nhû àöi tònh nhên. Nhûng maâ núå trêìn khöng dïî, khöng daâi. Röìi seä coá phuát chia lòa. Phuát êëy khöng biïët coân ai nhúá ai nûäa khöng trïn mùåt àêët trêìn gian naây.

Töi àïën vúái êm nhaåc coá leä cuäng vò tònh yïu cuöåc söëng. Möåt phêìn cuäng do möåt khuác quanh co naâo àoá cuãa söë phêån. Thúâi treã töi hoåc voä vaâ chúi nhûäng mön àiïìn kinh. Sau möåt cún bïånh nùång keáo daâi hún hai nùm do têåp Judo vúái ngûúâi em trai vaâ böîng nhiïn muöën baây toã möåt àiïìu gò àoá vúái cuöåc àúâi. Töi vöën thñch triïët hoåc vaâ vò thïë töi muöën àûa triïët hoåc vaâo nhûäng ca khuác cuãa mònh. Möåt thûá triïët hoåc nheå nhaâng maâ ai ai cuäng coá thïí hiïíu àûúåc nhû ca dao hoùåc nhûäng lúâi ru con cuãa meå.


146

Triïët hoåc Viïåt Nam coá àoá nhûng khöng àûúåc hïå thöëng hoáa vò noá baâng baåc trong àúâi söëng dên gian.

Töi khöng bao giúâ coá tham voång trúã thaânh möåt ngûúâi viïët ca khuác nöíi tiïëng nhûng àúâi àaä tùång cho töi moán quaâ êëy thò töi khöng thïí khöng nhêån. Vaâ khi àaä nhêån röìi thò mònh phaãi coá traách nhiïåm àöëi vúái moåi ngûúâi. Vò thïë töi àaä cöë gùæng laâm thïë naâo àïí coá thïí trong nhûäng baâi haát cuãa mònh chuyïn chúã àûúåc möåt thöng àiïåp cuãa loâng nhên aái àïën vúái moåi ngûúâi.

Vò coá tònh yïu nïn coá êm nhaåc. Vò coá khöí àau nïn coá êm nhaåc. Coá haånh phuác nïn cuäng coá êm nhaåc. Do àoá khi töi viïët lïn möåt baâi haát ca tuång tònh yïu, haånh phuác hoùåc than thúã vïì möåt nöîi tuyïåt voång naâo àoá thò hònh nhû töi khöng mùæc phaãi möåt löîi lêìm naâo caã.

Thïë giúái êm nhaåc - Thaáng 1/1997


Kiïëp Sau Töi Vêîn Laâ Ngûúâi Nghïå Sô... (Traã lúâi phoãng vêën)

"Vïì Huïë thaáng 3. Trúâi àeåp. ÚÃ Morin, núi naây xûa Charlie àaä tûâng úã. Thêëy vui vò Huïë nhû àûúåc phuåc sinh... seä nhêån cuãa Haãi 1000 viïn taáplö dûå àõnh xêy nhaâ múái úã Huïë”. Àoá laâ nhûäng doâng chûä cuöëi cuâng anh Sún viïët vaâo cuöën söí tay cuãa töi vaâo ngaây 27/3/1998 trong lêìn cuöëi cuâng anh trúã laåi Huïë. Giúâ àêy, Charlie Chaplin àaä ài xa 22 nùm vaâ anh Sún cuäng vûâa bûúác qua boáng mònh vaâ giúâ naây coá leä anh àang miïn viïîn hoaâ êm núi naâo àoá trong xanh nhû doâng Hûúng tröi vïì biïín lúán vi vö, nhû anh tûâng ûúác ao rong chúi! Bêët giaác nhúá laåi möåt vaâi lúâi vúái nhiïìu dûå caãm vaâ ûúác mú cuãa anh Sún vïì caái söëng vaâ caái chïët trong cuöåc phoãng vêën lõch sûã- lõch sûã búãi theo anh Sún àêy laâ lêìn phoãng vêën daâi nhêët trong àúâi maâ anh àaä daânh vaâ töi àaä coá caách nay vûâa troân 3 nùm vïì trûúác. Dûúái àêy chó laâ trñch àoaån cuãa cuöåc phoãng vêën àoá.

VCH: Ca khuác naâo cuãa anh àaä coá nhûäng àiïím nhòn múái meã vïì thên phêån con ngûúâi, tònh yïu cuöåc söëng, caái chïët vaâ sûå giaãi thoaát nïëu nhòn tûâ phûúng diïån triïët hoåc?

TCS: Möåt coäi ài vïì! Àêy laâ möåt baâi haát rêët laå, thûåc sûå khöng dïî hiïíu vò coá nhûäng cêu trong baâi haát naây baãn thên töi cuäng thêëy khoá giaãi thñch. Viïët thò viïët vêåy nhûng àïí giaãi thñch roä raâng thò thêåt khoá. Nhûng khi töi gùåp khöng ñt ngûúâi duâ hoå ñt hoåc, hoå laåi thñch, hoãi hoå coá hiïíu khöng thò hoå traã lúâi khöng hiïíu nhûng hoå laåi caãm nhêån àûúåc coá möåt caái gò àoá úã bïn trong nïn khi nghe, khi haát lïn thò coá möåt àiïìu gò àoá chaåm àïën traái tim cuãa mònh. Töi nghô trong nghïå thuêåt, àiïìu quan troång nhêët laâ laâm thïë naâo àïí múã ra möåt con àûúâng ngùæn nhêët ài tûâ traái tim cuãa mònh àïën traái tim cuãa ngûúâi maâ khöng cêìn cùæt nghôa gò thïm.

VCH: Múã ra möåt con àûúâng ngùæn nhêët tûâ traái tim mònh àïën traái tim ngûúâi, núi àêu laâ coäi ài coäi vïì khúãi sûå cho àoaån àûúâng ngùæn nhêët êëy


148

TCS: Möåt coäi ài vïì laâ yá àöì chñnh cuãa baâi haát, ai cuäng coá möåt coäi ài vïì. Tûâ hû vö ngûúâi ta àïën vúái cuöåc söëng vaâ tûâ cuöåc àúâi rong chúi möåt thúâi gian ngûúâi ta laåi trúã vïì vúái hû vö. Nhaâ vùn Nguyïîn Quang Saáng coá caãm nhêån rêët laå laâ sau khi nghe baâi haát naây anh khöng caãm thêëy súå chïët nûäa. Coân nhaâ thú Nguyïîn Troång Taåo thò böîng dûng haát Möåt coäi ài vïì khi cuâng töi ài trong nghôa trang Ngûå Bònh viïëng möå ba töi. Töi cho àiïìu êëy laâ àuáng vò ai cuäng coá coäi ài coäi vïì giöëng nhau caã nïn viïåc àïën vaâ ài túái cuöåc àúâi röìi trúã laåi hû vö noá khöng coân hùm doaå con ngûúâi, khöng xa laå vúái moåi ngûúâi.

VCH: Cuöåc àúâi laâ möåt kiïëp rong chúi nhû "haåt buåi naâo hoaá kiïëp thên töi" giûäa "ngoån gioá hoang vu thöíi suöët xuên thò". Mai sau anh mêët röìi, liïåu anh coân àuã sûác rong chúi bïn kia thïë giúái nûäa khöng?

TCS: Ai cuäng mú ûúác coá àiïìu àoá, töi tin nhû vêåy nïëu mònh biïët àûúåc coá möåt sûå tiïëp nöëi trong cuöåc rong chúi àoá. Coá möåt sûå tiïëp nöëi úã möåt coäi, möåt thïë giúái khaác thò chùæc laâ vui! Vaâ töi nghô thêåt sûå coá möåt coäi naâo àoá khaác vúái coäi àúâi naây thò têët caã moåi ngûúâi àïìu hy voång àûúåc rong chúi maäi maäi.

VCH: Êm nhaåc cuãa anh, nïëu taách tûâng trûúâng àoaån thò rêët giaãn dõ giöëng vúái nhûäng khuác dên ca nhûng nïëu xêu chuöîi laåi thò noá mang êm hûúãng cuãa nhûäng baãn Thiïìn ca. Àïí coá khöng khñ thiïìn ca àoá phaãi chùng laâ do Huïë vaâ Khaánh Ly laâm nïn?

TCS: Coá thïí laâ àuáng úã chöî àõa lyá theo töi rêët quan troång. Têm höìn cuãa mònh ñt nhiïìu nhúâ möåt vuâng àêët àùåc biïët naâo àoá nuöi dûúäng, noá phaã vaâo têm höìn möåt àiïìu rêët laå vaâ àöåc àaáo. Êyá nïn coá nhûäng gioång noái khaác nhau úã möîi vuâng, thûåc sûå trong êm nhaåc vaâ nghïå thuêåt cuäng vêåy. Coá nhiïìu ngûúâi than phiïìn vaâ traách töi laâ taåi sao töi úã Huïë maâ khöng viïët gò vïì Huïë caã. Töi noái têët caã nhûäng baâi haát cuãa töi àïìu viïët vïì Huïë. Thûúâng nhû baâi haát Nhúá muâa thu Haâ Nöåi, mònh khöng phaãi laâ ngûúâi Haâ Nöåi nïn phaãi duâng tûâ "Haâ Nöåi" àïí ngûúâi ta biïët mònh viïët vïì vuâng àêët àoá nhû nhûäng ngûúâi khöng phaãi laâ àûáa con cuãa Huïë thò hay duâng tûâ "Huïë" rêët nhiïìu trong ca khuác cuãa hoå. Töi khöng noái " Huïë" nhûng têët caã caác baâi haát cuãa mònh àïìu laâ "huïë"caã. Vñ nhû úã Huïë coá "àûúâng Êm höìn" maâ trïn thïë giúái naây khöng núi naâo coá àûúåc chûá àûâng noái úã Viïåt nam vaâ mònh àaä viïët ( Sún dûâng laåi, vûâa giaãi thñch vûâa haát bùçng gioång haát cuãa ngûúâi bõ öëm ): àïm nghe gioá than hoaâi, àïm nghe àêët trúã mònh vò mûa". Mûa Huïë dïî súå lùæm, mûa coá thïí xaáo tröån moåi trêåt tûå àúâi thûúâng. " àïm nghe gioá thúã daâi. àïm nghe tiïëng khoác cuãa baâo thai". Chó coá àûúâng Êm höìn múái coá nhûäng höìn thai vúái nhûäng ngoån àeân leo leát trong am miïëu nhû " nghe trong tiïëng thúã daâi, nghe lùng miïëu truâng vêy, nghe xa caách cuöåc àúâi,


nghe lùng miïëu caånh àêy". Chó coá Huïë múái coá lùng miïëu, chó coá Huïë múái coá tiïëng thúã daâi rêët buöng truâm xa xöi. Têët caã nhûäng àiïìu àoá àïìu laâ Huïë vêåy cêìn gò phaãi nhùæc àïën tûâ "Huïë" nûäa! Thêåm chñ Möåt coäi ài vïì cuäng laâ Huïë chûá khöng thïí úã chöî khaác maâ viïët àûúåc.

Coân ca syä Khaánh Ly laâ möåt may mùæn tònh cúâ, khöng phaãi riïng cho töi maâ coân cho caã Khaánh Ly. Luác gùåp Khaánh Ly àang haát úã Àaâ Laåt, luác àoá Khaánh Ly chûa nöíi tiïëng nhûng töi nghe qua gioång haát thêëy phuâ húåp vúái nhûäng baâi haâi haát cuãa mònh àang viïët vaâ luác àoá töi chûa tòm ra ca syä naâo ngoaâi Khaánh Ly. Töi àaä múâi Khaánh Ly haát vaâ roä raâng gioång haát cuãa Khaánh Ly rêët húåp vúái nhûäng baâi haát cuãa mònh. Tûâ luác àoá Khaánh Ly chó haát nhaåc cuãa töi maâ khöng haát nhaåc ngûúâi khaác nûäa. Àoá cuäng laâ lyá do cho pheáp mònh têåp trung viïët cho gioång haát àoá vaâ tûâ àoá Khaánh Ly khöng thïí taách rúâi nhûäng baâi haát cuãa töi cuäng nhû nhûäng baâi haát cuãa töi khöng thïí thiïëu Khaánh Ly.

VCH: Töi nghô, nghïå syä bao giúâ cuäng coá möåt nöîi aám aãnh naâo àoá rêët sêu sùæc trong cuöåc àúâi, noá xem nhû bïå phoáng cuãa sûå saáng taåo...?

TCS: Nöîi aám aãnh lúán nhêët, àeo àùèng töi tûâ thuúã coân nhoã cho àïën sau naây vêîn luön luön bõ aám aãnh laâ caái chïët. Sûå söëng vaâ sûå chïët trúã thaânh möåt vêën àïì lúán trong àúâi söëng tinh thêìn cuãa töi. Coá leä suy cho cuâng tûâ àêu maâ ra caái suy nghô àoá laâ do töi quaá yïu cuöåc söëng, súå mêët noá. Mêët maát möåt caái gò àoá maâ mònh tûâng coá trong cuöåc àúâi, àaä tûâng ài qua vaâ àaä tûâng tòm thêëy nhû tònh yïu, nhû caái gò àeåp nhêët cuãa cuöåc söëng súå ngaây naâo seä mêët ài. Sûå mêët maát vaâ caái chïët laâ nöîi aám aãnh lúán nhêët àúâi töi.

VCH: Anh Sún, xem ra Huïë laâ núi gêìn guäi vúái caái chïët nhûng anh laåi trúã vïì Huïë vaâ ûúác mong àûúåc nùçm thanh thaãn vúái Huïë. Coá leä Huïë vûâa laâ núi gêìn guäi caái chïët vaâ cuäng laâ núi gêìn guäi vúái sûå giaãi thoaát?

TCS: Àuáng röìi! Chöî naâo sinh ra caái chïët thò noá cuäng sinh ra caái söëng. Mònh nghô àêy laâ thúâi kyâ phuåc sinh, Huïë àûúåc "söëng laåi", söëng bïìn bó thò töët biïët bao nhiïu! Búãi vò möåt thaânh phöë "söëng laåi "têët caã nhûäng gò, ai úã trong thaânh phöë àoá hoùåc nhûäng ngaânh nghïì nghïå thuêåt coá cú höåi söëng laåi.

VCH: Anh caãm nhêån caái chïët ra sao sau lêìn bõ baåo bïånh naây?

TCS: Noái vïì caái chïët thò cuäng húi laå. Mònh vûâa thoaát khoãi noá. Hön mï suöët möåt ngaây, thúã bùçng oxy nhûng àïën luác tónh dêåy moåi ngûúâi baão ghi cheáp laåi caãm tûúãng nhûng thêåt sûå trûúác vaâ túái luác hön mï, mònh nhòn thêëy baån beâ, mònh noái rêët nhiïìu vïì nhûäng chuyïån cuä cho àïën luác quïn hïët. Khi bònh phuåc ngûúâi ta rêët


150

hên hoan coân mònh thêëy àoá laâ möåt giêëc nguã an nhiïn. Coá thïí sûå thaãn nhiïn naây laâm moåi ngûúâi thêët voång. Mònh khöng thêëy xa laå sau khi tûâ coäi chïët trúã vïì. Khöng hiïíu àêy laâ trûúâng húåp caá biïåt hay khöng. Àöëi vúái mònh, biïn giúái giûäa caái chïët vaâ caái söëng hònh nhû chó laâ möåt súåi toác mong manh. Caái chïët vaâ caái söëng chùæc gêìn guäi lùæm, giöëng nhû trong luác söëng maâ nguã quïn möåt tyá laâ trúã thaânh caái chïët àïën khi thûác dêåy laåi trúã thaânh caái söëng. Noá laâ hai mùåt cuãa àúâi söëng, mònh coá thïí chïët luác naâo cuäng àûúåc. Caái quan troång nhêët laâ khöng thêëy buöìn trong luác söëng nïn khi tûâ coäi chïët trúã vïì mònh thêëy yïu àúâi söëng hún trûúác, deâ dùåt trong caách àöëi xûã nïn töët vúái cuöåc söëng naây hún àïí khi chïët àûúåc yïn têm, khöng thùæc mùæc gò caã. Möåt caái chïët nhû vêåy cuäng giöëng nhû caái söëng. Noá khöng khaác gò hún!

VCH: Nghôa laâ giûäa chïët vaâ söëng coá möåt sûå tiïëp nöëi?

TCS: Chùæc laâ coá möåt sûå tiïëp nöëi bùçng caách naây hay caách noå. Hoùåc laâ noá miïn viïîn tröi ài biïìn biïåt giöëng nhû söng nûúác. Caái söëng vaâ caái chïët hoaâ lêîn vaâo nhau vaâ trúã thaânh möåt thûåc taåi khaác. Söëng chïët àïën mûác àöå naâo àoá trúã thaânh möåt thûåc taåi nùçm ngoaâi sûå kiïím soaát cuãa yá muöën con ngûúâi.

VCH: Anh coá bao giúâ hònh dung ra thên xaác vaâ têm höìn mònh luác úã búâ bïn kia?

TCS: Chûa. Taåi do lûúâi biïëng maâ ra. Mònh khöng bao giúâ chuêín bõ trûúác cho mònh caái gò caã cho nhûäng ngaây sùæp túái nhû thïí khi vïì Huïë laâ cûá boã àöì àaåc vaâo laâ ài thöi.

VCH: Anh Sún taåi sao chuáng ta cûá say sûa vïì caái chïët thïë nhó

TCS: Quan têm àïën caái chïët laâ vò möåt trong nhûäng lyá do laâ àúâi söëng quaá nhiïìu bêët trùæc hoùåc rúi vaâo nhûäng caåm bêíy cuãa sûå thêët voång nïn ngûúâi ta nghô àïën caái chïët nhiïìu. Nhûng cuöëi cuâng, nghô àïën caái chïët nhiïìu laâ vò quaá yïu cuöåc söëng. Mònh khöng coá quyïìn cho pheáp ai chïët caã. Mònh chó yïu nghïå thuêåt, caái gò thuöåc phaåm truâ caái àeåp caái thiïån thò töìn taåi. Nhûng àoá laâ caái riïng cuãa mònh chûá xaä höåi thò coá caái xêëu caái töët, caái thiïån caái aác, ai gieo gò gùåt nêëy. Mònh khöng bao giúâ lêìm lúä khi quyïët àõnh söë phêån mònh. Ngay caã giaãi quyïët söë phêån möåt ngoån coã cuäng phaãi suy nghô, ngùæt ài möåt böng hoa bïn vïå àûúâng cuäng phaãi suy tû huöëng chi söë phêån con ngûúâi quaá lúán vaâ chuáng ta khöng coá quyïìn quyïët àõnh söë phêån con ngûúâi.

VCH: Nhûng cuäng coá ngûúâi tûå quyïët àõnh caái chïët cho mònh khi hoå thêëy chïët laâ möåt sûå thanh thaãn trong nhõp hoâ àûa linh thoaát ra ngoaâi coäi aác thiïån!

TCS: Chïët laâ möåt sûå trúã vïì thò quaá töët trong lïî àoán àêìy hoa àêìy quaã. Khi àûáa con hoang ài laåc trúã vïì, laâng xoám ngûúâi ta cuäng vui mûâng. Coá leä cuäng coá cha meå, laâng maåc úã quï hûúng xa xûa àoán chaâo. Nhû trong Quï nhaâ vaâ lûu àaây cuãa A.Camus, söëng laâ möåt sûå lûu àaây vaâ chïët laâ trúã vïì. Vúái mònh thò coá möåt quï nhaâ


khaác. Nhûäng luác mònh buöìn khöng hiïíu vò sao mònh buöìn, coá leä laâ nhúá quï nhaâ vaâ quï nhaâ gêìn guäi nhêët cuãa mònh laâ baâo thai meå. Nùçm trong baâo thai àïën hún 9 thaáng múái ra àúâi thò àöi luác buöìn nhúá laâ nhúá àïën chöî nùçm trong baâo thai àêëy!

VCH: Thïë nhûng A Camus laåi coá yá tûúãng laå luâng rùçng yá nghô àêìu tiïn khi ngûúâi ta sinh ra laâ tûå tûã!

TCS: Àoá laâ thúâi kyâ cuãa nhûäng xung àöåt lúán nhêët trong àúâi söëng haâng ngaây. Ngûúâi ta noái vïì phaãn khaáng, tûå tûã. Phaãn khaáng trúã thaânh möåt model, ai maâ khöng phaãn khaáng thò khöng phaãi con ngûúâi cuãa thïë kyã 20! Coá möåt thûá ngön ngûä biïån baåch cho quan niïåm söëng cuãa mêëy öng triïët gia hiïån sinh nhû A.Camus, J.P Sattre.

VCH: Trûúác ma lûåc aám aãnh cuãa caái chïët, anh coá trúã thaânh möåt ngûúâi phaãn khaáng theo àiïåu chúi cuãa A.Camus trong àúâi söëng hiïån àaåi?

TCS: Coá leä trong sêu xa cuãa têm höìn thò coá möåt sûå phaãn khaáng triïìn miïn, phaãn khaáng theo kiïíu êm thêìm chûá khöng phaãi phaãn khaáng theo kiïíu nöíi loaån àêåp phaá. Búãi vò khöng thïí àêåp phaá àûúåc vò rùçng àêåp phaá thò têët caã nhûäng gò mònh súå mêët maát seä choáng mêët maát hún. Coá thïí úã àêy coá möåt sûå phaãn khaáng tiïìm taâng trong suy nghô.

VCH: Nghe nhaåc anh, nhiïìu luác thêëy àoá laâ möåt doâng hiïån sinh êm ó, nöìng naân...

TCS: Hiïån sinh chên chñnh àêu phaãi xêëu. Mònh cho rùçng bêåc thûúång thûâa cuãa hiïån sinh chñnh laâ öng Phêåt. Taåi vò Phêåt daåy ta phaãi thûác tónh trong tûâng saát na cuãa cuöåc söëng. Nhû khi anh vaâ Haãi uöëng ly bia naây thò chuáng ta haäy têån hûúãng möåt caách troån veån sûå sung sûúáng cuãa ly bia. Hoùåc giaã khi mònh àoái, mònh ùn cúm mònh phaãi têåp trung vaâ cheán cúm vaâo miïång múái ngon. Thûåc tònh, khi con ngûúâi maâ thûác tónh trong tûâng saát na möåt thò chuã nghôa hiïån sinh khöng laâ gò caã. Ngûúâi naây söëng söëng bònh tônh trong trong tûâng saátna chûá khöng phaãi söëng theo àúâi thûúâng theo kiïíu hiïån sinh söëng vöåi söëng vaâng.

VCH: Coá ngaây naâo tûâ möåt coäi ài vïì , anh àûúåc phuåc sinh luác êëy anh mú ûúác anh laâ Sún hay anh laâ ai, laâ ai...

TCS: Àõnh mïånh cho pheáp mònh àûúåc laâm möåt ngûúâi liïn hïå mêåt thiïët vúái nghïå thuêåt. Nïëu coá kiïëp sau kiïëp naâo ài nûäa thò mònh cuäng laâ ngûúâi nghïå syä. Nghïå syä söëng khoeã, thoaãi maái trong cuöåc àúâi naây. Muöën yïu coã thò yïu coã, muöën yïu hoa thò yïu hoa. Tûå do tûå taåi laâ con ngûúâi cuãa mònh!

Vùn Cêìm Haãi thûåc hiïån Huïë, 27/3/1998- 4/4/2001


152

Töi Àaä Têån Hûúãng Nhûäng Tònh Caãm Nhên Loaåi

(Traã lúâi phoãng vêën)

* Gêìn àêy, anh coá giúái thiïåu vúái baån àoåc cö Michiko, ngûúâi con gaái Nhêåt Baãn hoåc àaåi hoåc khoa tiïëng Viïåt taåi Paris àang soaån möåt luêån aán vïì nhaåc Trõnh Cöng Sún. Anh coá thïí cho biïët kyä hún vïì ngûúâi baån treã àaä nùång loâng vúái ngön ngûä Viïåt Nam êëy?

- Michiko laâ möåt ngûúâi baån gaái coá löëi söëng hay hay. Trûúác giaãi phoáng töi coá quen möåt cö gaái Nhêåt khaác. Cö êëy laâ möåt thi sô tïn laâ Mitsuko. Chó quen nhau qua thû tûâ vaâ cö êëy yïu nhaåc töi. Sau giaãi phoáng töi cuäng coân nhêån àûúåc thû cho àïën nùm 1976. Cö gaái viïët trong möåt laá thû: Bêy giúâ laâ muâa àöng úã Tokyo nhûng anh àûâng ngaåi vò nhûäng baâi haát cuãa anh àaä àûúåc em sûúãi êëm trong àöi caánh tay, khöng ngaåi tuyïët trùæng laâm giaá bùng àêu.

Michiko noái tiïëng Viïåt àûúåc. Àiïìu êëy cuäng àuã laâm chuáng ta thñch thuá. Laåi haát àûúåc tiïëng Viïåt vaâ àaä haát hai lêìn taåi Cêu laåc böå Bïën Ngheá do nhaåc sô Phaåm Troång Cêìu phuå traách. Michiko thñch thaânh phöë chuáng ta hún Paris. Àiïìu àoá cuäng laâm chuáng ta suy nghô.

Möîi saáng chuã nhêåt luác 9 giúâ (3 giúâ saáng taåi Paris) töi àïìu coá àiïån thoaåi cuãa Michiko goåi tûâ Paris vïì. Hoãi thùm sûå ùn uöëng, nguã haâng ngaây vaâ noái chuyïån vïì nhûäng baâi haát chuêín bõ cho luêån aán ra trûúâng.

Michiko tûå àïåm àaân vaâ haát trïn piano hoùåc guitare. Nhûng mön súã trûúâng cuãa Michiko laâ chúi volley-ball. Vö àõch vaâ huêën luyïån cho sinh viïn Viïåt Nam úã caác trûúâng àaåi hoåc taåi Paris. Àoá laâ chuyïån chúi. Viïåc laâm chñnh cuãa Michiko laâ


thöng dõch. Michiko biïët vaâ noái àûúåc 6 thûá tiïëng. Dô nhiïn tiïëng Nhêåt laâ gioãi nhêët, sau àoá laâ tiïëng yá, Phaáp vaâ Viïåt. Noái thïm tiïëng Anh vaâ buát àaâm bùçng tiïëng Trung Quöëc.

Michiko viïët thû cho töi bùçng tiïëng Viïåt, chó coá nhûäng àoaån diïîn àaåt húi khoá, cêìn roä raâng múái viïët bùçng tiïëng Phaáp. Qua àiïån thoaåi cuäng vêåy, chuáng töi noái chuyïån vúái nhau vûâa tiïëng Viïåt vûâa tiïëng Phaáp. Noái chung Michiko laâ möåt ngûúâi con gaái àaáng yïu vaâ àiïìu àaáng yïu nhêët laâ xem Viïåt Nam nhû quï hûúng cuãa mònh vêåy.

* Kïí tûâ cuöåc triïín laäm chung vúái caác hoaå sô Àinh Cûúâng, Tön Thêët Vùn vaâo àêìu nùm nay, baån àoåc ñt àûúåc nghe baãn nhaåc múái naâo cuãa anh, trong khi àoá anh veä tranh rêët nhiïìu vaâ sùæp triïín laäm nûäa. Vêåy coá phaãi anh daânh hïët thò giúâ cho veä maâ khöng viïët nhaåc, hay vò khöng viïët àûúåc maâ quay qua veä?

- Töi coá nhûäng ham muöën vaâ nhûäng thñch thuá bêët chúåt. Khi thñch veä thò veä, viïët nhaåc thò viïët vaâ coá nhûäng luác chó muöën viïët vùn hoùåc laâm thú. Viïët vùn vaâ laâm thú àöëi vúái töi nhû thúã vêåy. Dïî daâng vaâ cuäng nheå nhaâng nhû khoái böëc lïn. Veä vaâ viïët ca khuác thò khaác. Viïët ca khuác coá luác chó vaâi giúâ laâ xong, coá khi caã tuêìn, caã thaáng. Veä àöëi vúái töi laâ möåt niïìm say mï àùåc biïåt. Vêën àïì laâ phaãi taåo àûúåc möåt khöng khñ cho riïng mònh. Àaä àuång maâu vaâo toile laâ khöng dûát ra àûúåc, mêìu naây kïu goåi maâu khaác. Neát veä naây àoâi hoãi möåt neát tiïëp theo nhû Hamarque coá viïët cêu: Le vin appellelevin.

Thïë laâ mêët nguã. Töi àaä veä tûâ rêët lêu. Vaâ caái niïìm say mï veä thò noá cuöën huát mònh nhû möåt con nûúác xoaáy. Khöng thïí ngûâng, khöng thïí dûát ra àûúåc. Àïën 5 giúâ saáng vêîn múã mùæt nhòn vaâo toile àïí xem coân thïm búát gò nûäa khöng. Böë cuåc trong tranh cuäng nhû böë cuåc trong êm nhaåc vêåy - noá chùåt cheä nhûng cuäng coá nhûäng khoaãng tûúãng nhû vuång vïì. Caái vuång vïì êëy laâ cöë yá nhû caái rùng khïính hoùåc nöët ruöìi trïn khuön mùåt àeåp.

Töi vaâ caác baån hoaå sô Àinh Cûúâng, Trõnh Cung, Àöî Quang Em, Tön Thêët Vùn àang chuêín bõ möåt phoâng tranh vïì chên dung. Riïng töi àaä coá khoaãng 16 bûác cúä tûúng àöëi lúán.

Coá nhûäng chuyïån àúâi noái bùçng thú vùn, coá luác laåi phaãi diïîn àaåt bùçng ca khuác vaâ cuäng coá luác phaãi veä múái noái hïët nhûäng àiïìu mònh mang àïën cho anh em quanh cuöåc söëng cuãa mònh.

Baâi haát nùm nay cuãa töi chó cêìn nghe Lùång leä núi naây vaâ Tònh khuác Ú bai laâ àuã. Viïët nhiïìu, veä nhiïìu àêu coá phaãi laâ lyá do töìn taåi cuãa möåt taác phêím.


154

* Söëng úã àúâi luác naâo cuäng cêìn coá möåt têëm loâng, baâi viïët cuãa Khaánh Ly trong Tuêìn tin Thanh niïn vaâ àûúåc baáo Tiïìn phong in laåi vaâo söë Tïët 1989, àaä gêy ngaåc nhiïn vaâ xuác àöång nhiïìu àöëi vúái baån àoåc. Riïng anh, àöëi tûúång maâ Khaánh Ly nhùæc àïën trong baâi viïët, anh nghô nhû thïë naâo khi àoåc baâi àoá?

- Trûúác tiïn àoá laâ möåt baâi viïët hay. Nhûäng cêu noái êu yïëm trong baâi laâ daânh cho möåt ngûúâi khaác àaä chïët röìi. Töi vaâ Khaánh Ly chó laâ hai ngûúâi baån. Thûúng nhau vö cuâng, trïn tònh baån. Nhûäng gò töi àaä laâm àûúåc cho Khaánh Ly thò cuäng laâ phuâ phiïëm thöi. Coá thïí trong loâng Khaánh Ly ngaây trûúác coá nhiïìu àiïìu chûa noái àûúåc. Khöng noái àûúåc thò àaânh thöi vêåy. Àúâi söëng khöng àún giaãn. Nïëu cêìn möåt phuát noái rêët thêåt thò töi noái rùçng: Khaánh Ly vaâ töi laâ hai ngûúâi baån laäng àaäng trong cuöåc àúâi maâ rêët thûúng yïu nhau.

Töi coá nhûäng ngûúâi em gaái cuäng vêåy. Yïu thûúng töi hún yïu chöìng. Búãi leä töi àaä cöë gùæng mang àïën trong cuöåc söëng ngùæn nguãi cuãa mònh möåt tònh caãm chên thêåt vaâ nhên hêåu. Möîi ngûúâi coá àúâi söëng riïng. Khaánh Ly cuäng vêåy. Nhûng nhúá thûúng nhau vò sûå àuâm boåc lêîn nhau nêng nhau lïn vúái möåt tònh caãm phuác hêåu, maâ khöng mûu toan, thò hiïëm. Chuáng töi àaä coá möåt thúâi chia xeã cho nhau tûâng miïëng ùn thûác uöëng. Tûâ àoá naãy sinh möåt thûá tònh yïu khöng giöëng nhûäng tònh yïu khaác. Chuáng töi nhû hai àûáa baån trai. Nïëu coá àiïìu gò chûa noái hïët thò àiïìu àoá thuöåc àúâi riïng cuãa Khaánh Ly. Coá ai àuã can àaãm phuã nhêån möåt thúâi haånh phuác maâ trong àoá Khaánh Ly vaâ töi àaä têån hûúãng tûâ nhûäng tònh caãm nhên loaåi nhêët cuãa moåi ngûúâi.

Lûä Quyânh thûåc hiïån (Cûãa söí Vùn hoáa - Thaáng 5/1989)


Töi Luön Söëng Vúái Hiïån Taåi (Traã lúâi phoãng vêën)

* Xin mûúån möåt caách ngûúâi ta vñ von rêët hay vïì Tagore, öng laâ möåt "Ngûúâi tònh cuãa cuöåc àúâi", "Ngûúâi lñnh canh cuãa cuöåc söëng". Vêng, coá thïí noái anh laâ "Ngûúâi lñnh canh cuãa tònh yïu" "Ngûúâi tònh cuãa ngûúâi tònh"...khöng?

- (Cûúâi) Nïëu cêìn phaãi coá möåt tïn goåi cho vui, thò töi nghô rùçng mònh coá leä laâ "Ngûúâi tònh cuãa cuöåc söëng"...

* Cuöåc söëng cuãa anh thïë naâo, anh nghô nhiïìu vïì quaá khûá hay hûúáng vïì hiïån taåi, tûúng lai?

- Töi luön söëng vúái hiïån taåi. Caái giúâ phuát mònh àang söëng àêy, töi thêëy múái thêåt laâ quan troång.

* Sûå nöíi tiïëng, anh coá phaãi àöi khi tröën chaåy noá khöng?

- Coá. Nöíi tiïëng laâ möåt sûå traã giaá mïåt moãi, buöìn phiïìn. Àûúåc coá nhûäng phuát riïng tû, tônh lùång laâ haånh phuác. Tuy nhiïn, cuäng khöng nïn àïí mònh rúi vaâo khöng gian vùæng veã quaá.

* Coá leä. Töi thêëy rùçng anh ngöìi möåt mònh nhûng tiïëng chuöng àiïån thoaåi luön luön reo. Möåt ai àoá àaä noái rùçng, trong möåt luác say sûa naâo àoá, anh chûá khöng phaãi ai khaác, múái laâ ngûúâi haát nhaåc Trõnh Cöng Sún hay nhêët...

- Àiïìu àoá thò töi nghô rùçng, trong moåi luác töi luön luön laâ ngûúâi haát hay nhaåc cuãa töi. Vêën àïì àún giaãn laâ töi hiïíu nöåi dung baâi haát maâ mònh àaä saáng taác.

* Àiïìu gò quan troång trong caãm hûáng vaâ saáng taåo cuãa anh, nuöi dûúäng möåt têm höìn êm nhaåc anh suöët àúâi? Tònh yïu, nhûäng ngûúâi phuå nûä hay laâ sûå hêëp dêîn cuãa cêu chûä ngön tûâ?


156

- Cêu hoãi naây khaá thuá võ. Töi àaä nhiïìu nùm suy nghô vïì chuyïån naây. Cuöëi cuâng töi àaä tin rùçng coá möåt caái gò àoá khöng xa xöi cuäng khöng gêìn guäi, caái àoá chñnh laâ àõnh mïånh, cuäng nhû àõnh mïånh vêîn thûúâng chi phöëi caã möåt àúâi ngûúâi. Cuäng nhû töi àaä söëng vaâ luön nghô vïì cuöåc àúâi, vïì con ngûúâi.

* Bêy giúâ saáng taác thò anh seä saáng taác nhû thïë naâo?

- Töi nghô vïì möåt löëi saáng taác múái, phuâ húåp vúái àúâi vaâ vúái töi. Àoá coá thïí laâ nhûäng baâi haát thêåt ngùæn, ngùæn nhû möåt baâi thú 4 cêu, ngùæn nhû ngön tûâ àang ngùæn ài trong cuöåc söëng hiïån taåi. YÁ tûúãng suác tñch hún, hoùåc coá thïí vêîn nhû cuä, nhûng con àûúâng ài àïën noá seä goån gheä hún...Maâ noái chung, saáng taác laâ saáng taác, töi thêëy "khöng thïë naâo caã!"

* Vêng, xin caãm ún anh

Mai Thi thûåc hiïån


Êm Nhaåc Muâa Xuên Tònh Yïu (Traã lúâi phoãng vêën)

* Trong caác nhaåc sô nöíi danh, thûa anh Trõnh Cöng Sún, anh laâ thi sô cuãa êm nhaåc hay êm nhaåc cuãa thi ca? Vò sao anh viïët àûúåc lúâi ca maâ ngay caã möåt thi sô taâi danh nhêët cuäng phaãi nïí phuåc? Coá phaãi anh laâ ngûúâi àêìu tiïn úã Viïåt Nam àaä xoaá nhoaâ ranh giúái thi ca vaâ êm nhaåc?

- Coá leä àaä lêu lùæm röìi hoaân toaân quïn laäng caái biïn giúái giûäa caác böå mön nghïå thuêåt vaâ vùn hoåc. Töi àaä laâm têët caã nhûäng àiïìu êëy vúái möåt sûå àaäng trñ rêët höìn nhiïn. Gêìn nhû töi khöng coân bêån têm vïì nhûäng khaái niïåm, vïì nhûäng phaåm truâ. Coá luác dûúâng nhû töi àaä lêîn löån töi giûäa con ngûúâi àang laâm viïåc naây vaâ con ngûúâi àang laâm viïåc kia. Coá thïí noái roä hún laâ têët caã nhûäng gò töi àaä laâm bêëy lêu nay tûúãng nhû laâ nhiïìu cöng viïåc khaác nhau nhûng thêåt ra chó laâ möåt. Vaâ nhû vêåy cuäng coá nghôa laâ ngûúâi àúâi muöën àõnh nghôa töi nhû thïë naâo cuäng àûúåc. Töi vui loâng vaâ caám ún têët caã moåi thûá tïn goåi. Cuäng coá thïm àiïìu naây rêët cêìn noái vúái têët caã baån beâ anh em laâ töi khöng bao giúâ coá yá àõnh laâm möåt àiïìu gò khaác thûúâng caã. Coá leä cuäng giöëng nhû con chim sinh ra àïí hoát, hoùåc nhû ngûúâi thúå nïì höì thò xêy lïn möåt chöën truá nguå cho con ngûúâi traánh nùæng traánh mûa vêåy thöi. Töi nghô rùçng, nïëu khöng coá gò phiïìn, thò cuäng nïn àún giaãn hoaá vêën àïì vùn nghïå naây cho àúâi àúä phûác taåp. Muåc àñch àêìu tiïn sau cuâng cuãa nghïå thuêåt vaâ vùn hoåc, theo töi laâ mang àïën caái hay caái àeåp cho àúâi ngûúâi. Tûå thên noá khöng coá mêìm möëng cuãa möåt mûu toan naâo caã. Haäy cho noá thanh thaãn tûå do vaâ maäi maäi laâ hiïån thên cuãa àiïìu thiïån cuãa caái àeåp.

* Anh laâ möåt ngûúâi Huïë, vò sao ca khuác Muâa thu Haâ Nöåi cuãa anh laåi Haâ Nöåi àïën thïë?

- Hònh nhû àõnh mïånh buöåc töi chó coá nhûäng möëi tònh vúái ngûúâi Haâ Nöåi. Tûâ àoá töi thûúâng nghô vïì Haâ Nöåi rêët nhiïìu. Nïëu sau 1975 töi àûúåc pheáp ra Haâ Nöåi hún nûäa maäi àïën nùm 1977 múái àûúåc ài. Nguöìn caãm hûáng cuãa ngaây höåi ngöå nhû


158

mú bûúác trong baâi Töi seä ài thùm böîng nhû bõ möåt nhaát dao cùæt lòa ài. Tiïëc quaá. Nhûng röìi 1984 töi àûúåc úã vúái muâa thu Haâ Nöåi gêìn hai thaáng. Suöët ngaây nùçm thú thêín úã baäi coã bïn Höì Têy. Thïë laâ baâi Nhúá muâa thu Haâ Nöåi ra àúâi. Ra àúâi vúái möåt söë phêån khöng may mùæn. Nghôa laâ baâi haát àûúåc thu xong bõ cêëm phöí biïën cho àïën vaâi nùm gêìn àêy múái àûúåc traã laåi tûå do àïí cho moåi ngûúâi nghe. Tuy nhiïn baâi haát vêîn bõ cùæt ài caái phêìn coda maâ töi thñch: Nhúá àïën möåt ngûúâi àïí nhúá moåi ngûúâi. Khi baån yïu möåt ngûúâi naâo àoá úã möåt xûá súã xa laå thò lêåp tûác núi chöën àoá seä trúã thaânh quï hûúng cuãa baån ngay àiïìu àoá àún giaãn quaá maâ möåt vaâi ngûúâi coá thêím quyïìn cûá muöën hiïíu khaác ài. Cuäng àaáng buöìn thêåt.

* Nhûäng ngûúâi lñnh rêët thñch baâi Huyïìn thoaåi Meå cuãa anh. Xin anh cho biïët àöi neát vïì nguöìn caãm xuác vaâ xuêët xûá baâi ca naây.

- Töi viïët baâi Huyïìn thoaåi Meå. Baâi haát viïët tûâ nhiïìu nguöìn caãm hûáng. Daåo töi ra Quaãng Bònh àûúåc nhòn bûác aãnh meå Suöët toác bay ngang trúâi chöëng thuyïìn qua söng giûäa bom àaån röìi kïët húåp vúái nhûäng thûåc tïë cuâng nhûäng cêu chuyïån nghe àûúåc, töi nghô àïën meå vaâ töi viïët. Meå töi vïì loâng duäng caãm vaâ loâng thûúng con thò laâ duy nhêët trong cuöåc àúâi naây.

- Hún thïë nhûäng ngûúâi lñnh treã vêîn coân àöåc thên nhû anh, xin anh cho biïët möëi quan hïå giûäa êm nhaåc cuãa anh vaâ tònh yïu dô nhiïn laâ tònh yïu àöi lûáa? Anh nghô gò vïì tònh yïu, vïì sûå bêët tûã vaâ caái chïët?

- Nïëu vò möåt lyá do naâo àoá maâ töi mêët hùèn chûác nùng biïët yïu, vaâ mêët tònh yïu coá leä bêy giúâ töi khöng trúã thaânh ngûúâi viïët tònh ca. Caái may úã àúâi laâ bõ phuå tònh. Vúái töi, trong tònh yïu khöng coá sûå bêët tûã. Ngûúâi ta chó muöën laäng maån hoáa noá àoá thöi. Caái thúâi kyâ êëy, coá nghôa laâ thúâi kyâ hiïíu nhêìm êëy àaä mêët tùm mêët tñch röìi. Tuy vêåy trong sûå bêët tûã coá thïí coá tònh yïu. Àêy laâ möåt sûå laäng maån múái, êm thêìm, kñn àaáo hún nhûng maâ cuäng àaáng yïu hún. Caái chïët laâ möåt àiïìu àaáng gúâm nhûng khöng ai traánh khoãi àûúåc. Àïí coá àûúåc möåt sûác maånh chöëng laåi noá thò haäy yïu vaâ haäy biïët yïu nhû thïë naâo àoá àïí caái chïët chó coân laâ möåt töìn taåi viïín vöng, chùèng cêìn thiïët.

* Coá phaãi anh vûâa tòm ra giai àiïåu múái trong höåi hoaå cuãa mònh? Xin anh cho biïët möëi quan hïå giûäa êm nhaåc vaâ höåi hoaå cuãa anh?

- Nhû töi àaä noái úã trïn, töi àang úã trong möåt traång thaái laâ khöng biïët phên biïåt nûäa. Têm höìn töi àang nhû laâ möåt ngöi nhaâ maâ höåi hoaå, êm nhaåc, vaâ thi ca chó laâ thúâi tiïët muâa maâng àöíi thay cuãa möåt sûå söëng àang truá nguå úã trong àoá.

- Xin anh cho biïët dûå àõnh sùæp túái cuãa mònh?

- Sùæp túái töi phaãi laâm viïåc nhiïìu hún àïí lêín tröën sûå aám aãnh vïì caái chïët.

Quöëc Hûng thûåc hiïån.


Chûä Taâi Chûä Mïånh Cuäng Laâ Bïí Dêu

Hoãi: Coá sûå khaác nhau naâo giûäa möåt Trõnh Cöng Sún trûúác nùm 1975 vaâ sau nùm 1975 trong saáng taác cuãa nhaåc sô?

Trõnh Cöng Sún: Sûå khaác nhau laâ rêët lúán, hai mûúi nùm tröi qua maâ khöng coá gò thay àöíi àoá múái laâ àiïìu laå, vaâ khi êëy têm höìn ngûúâi saáng taác chùèng khaác gò mùåt nûúác ao tuâ.

Hoãi: Quï hûúng xûá Huïë vaâ Àaåo Phêåt coá aãnh hûúãng thïë naâo àöëi vúái saáng taác cuãa Nhaåc sô? Àiïìu gò trong cuöåc söëng coá aãnh hûúãng lúán nhêët? Theo Nhaåc sô àïí caãm nhêån dûúåc caái hay caái àeåp cuãa Êm nhaåc vaâ caác saáng taác cuãa Nhaåc sô noái riïng, thñnh giaã cêìn coá àiïìu kiïån gò?

TCS: Huïë vaâ Àaåo Phêåt aãnh hûúãng sêu àêåm trïn tònh caãm thúâi thú êëu cuãa töi. Têët caã nhûäng gò thuöåc vïì cuöåc söëng àïìu coá aãnh hûúãng trïn àúâi söëng tinh thêìn vaâ tònh caãm cuãa töi. Àïí coá thïí caãm nhêån àûúåc caái hay caái àeåp trong Êm nhaåc vaâ riïng trong nhûäng ca khuác cuãa töi, cêìn coá möåt linh caãm nhaåy beán vaâ vöën kiïën thûác nhêët àõnh.

Hoãi: Caác baâi nhaåc cuãa Nhaåc sô caâng vïì sau caâng thïí hiïån tñnh triïët lyá. Phaãi chùng caâng lúán tuöíi ngûúâi ta caâng coá nhiïìu nöîi cö àún trong Möåt coäi ài vïì cuãa mònh?

TCS: Àuáng laâ nhû vêåy.

Hoãi: Ngûúâi ta thûúâng noái: "Nhûäng taác phêím bêët huã trïn moåi laänh vûåc nghïå thuêåt àïìu do taâi nùng cöång vúái sûå àau khöí maâ thaânh". Vêåy caác ca khuác cuãa Nhaåc sô do nhûäng yïëu töë naâo taåo nïn?

TCS: Cêu noái trïn cuäng àuáng vúái nhûäng ca khuác cuãa töi.


160

Hoãi: Theo Nhaåc sô, ca sô naâo thïí hiïån thaânh cöng nhêët taác phêím cuãa mònh? Nhaåc sô coá thïí cho möåt nhêån àõnh thêåt cöng bùçng giûäa Khaánh Ly vaâ cö Böëng trong möëi quan hïå vúái Nhaåc sô vïì nghïå thuêåt khöng? Trong dõp vïì thùm cöë hûúng lêìn naây Khaánh Ly coá thu gioång ca khuác naâo cuãa Nhaåc sô khöng? Nhaåc sô coá yá àõnh cuâng Khaánh Ly laâm möåt tour biïíu diïîn xuyïn Viïåt khöng?

TCS: Caách diïîn àaåt cuãa Khaánh Ly vaâ Höìng Nhung hoaân toaân khaác nhau. Möîi ngûúâi àïìu coá thñnh giaã riïng cuãa mònh. Tuy nhiïn caái giúái nghe vaâ yïu thñch Khaánh Ly vêîn àöng àaão hún nhiïìu. Trong nghïå thuêåt Khaánh Ly laâ möåt ngûúâi laâm viïåc rêët nghiïm tuác vaâ luön luön giûä möåt möëi liïn hïå mêåt thiïët vúái taác giaã àïí tòm hiïíu cùån keä nhûäng àiïìu taác giaã muöën noái trong taác phêím. Àêìu nùm nay Khaánh Ly coá dûå àõnh vïì nhûng phuát cuöëi, Khaánh Ly coá àiïån vïì cho biïët vò nhûäng lyá do riïng tû nïn chûa vïì àûúåc.

Hoãi: Hònh nhû chûúng trònh "Nhûäng dêëu chên khöng nùm thaáng" khöng thaânh cöng nhû mong àúåi cuãa Nhaåc sô? Phaãi chùng caác ca sô àûúng thúâi khöng thïí hiïån àûúåc caái thêìn cuãa baâi haát?

TCS: Coá thïí laâ nhû thïë thêåt.

Hoãi: Nhaåc sô Vùn Cao àaä tûâng viïët: "Trõnh Cöng Sún viïët dïî nhû lêëy chûä trong tuái ra". Nhaåc sô coá thïí bêåt mñ vúái àöåc giaã àöi àiïìu vïì caái tuái cuãa mònh khöng? Tuái coá bõ vúi ài khi àaä quaá nhiïìu chûä àûúåc chuyïín vaâo ca khuác?

TCS: Vùn Cao chó nhùæc laåi cêu noái naây cuãa Nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát, ngûúâi maâ töi rêët kñnh troång. Töi coá caãm tûúãng caái tuái naây chûa vúi ài bao nhiïu.

Hoãi: Nguöìn lûåc naâo àaä giuáp Nhaåc sô chuyïín taãi túái cöng chuáng nhiïìu thïë hïå nhûäng ca khuác nhû thaách àöë vúái thúâi gian? Trong cuöåc söëng àúâi thûúâng nhaåc sô coá àûúåc thaânh cöng vaâ haånh phuác nhû trong saáng taác khöng?

TCS: Cöng bùçng maâ noái thò àöång lûåc chñnh laâ cöng chuáng. Töi muöën mang àïën cho hoå nhûäng gò hay nhêët laå nhêët. Thaânh cöng vaâ haånh phuác khöng phaãi laâ cùåp baâi truâng luön luön daânh riïng cho möåt ngûúâi nhû möåt ên suãng bêët khaã vaän höìi. Vò vêåy thêët baåi vaâ bêët haånh laâ àiïìu khoá traánh khoãi.

Hoãi: "Bao nhiïu nùm röìi coân maäi ra ài. Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt", Nhaåc sô noái vúái mònh hay noái cho ai? Nhaåc sô àaä ài nhû vêåy bao giúâ chûa? Vaâ àaä nïëm àûúåc võ mïåt êëy chûa?

TCS: Coäi ài vïì êëy daânh chung cho têët caã moåi ngûúâi.


Hoãi: Taåi sao úã xûá Huïë, maâ trong caác taác phêím cuãa mònh khöng coá möåt baâi naâo noái lïn phong caách hay neát àeåp riïng cuãa Huïë?

TCS: Nhûäng ca khuác trûúác nùm 75 hêìu nhû àïìu mang phong võ Huïë, mùåc duâ khöng coá möåt chûä Huïë naâo trong baâi.

Hoãi: Tûâ trûúác àïën nay ai yïu nhaåc Trõnh Cöng Sún àïìu hiïíu rùçng nhaåc sô coá caái nhòn àöåc àaáo vïì tònh yïu. Vêåy Nhaåc sô nghô sao vïì yá nghôa cuãa tònh yïu maâ Nhaåc sô hùçng söëng?

TCS: Trong giúâ phuát naây töi khöng nghô gò vïì tònh yïu caã. Vaâ thaânh thêåt maâ noái, töi cuäng chùèng hiïíu tònh yïu àaä cho töi möåt yá nghôa gò.

Hoãi: Àïí viïët àûúåc nhûäng ca khuác vïì tònh yïu, thò sûå rung àöång cuãa traái tim Nhaåc sô úã mûác àöå chên thaânh trûúác tònh yïu hay chó laâ aão aãnh cuãa tònh yïu. Àaä coá lêìn Nhaåc sô noái: "Khi baån haát möåt baãn tònh ca nghôa laâ baån àang muöën haát vïì cuöåc tònh cuãa baån". Phaãi chùng khi möåt ca khuác múái ra àúâi laâ möåt möëi tònh múái cuãa Nhaåc sô? Nhaåc sô àaä coá bao nhiïu möëi tònh?

TCS: Têët caã àïìu laâ aão aãnh. Thêåm chñ khi töi phaát biïíu möåt àiïìu gò àoá thò chùèng qua do cuäng chó laâ aão aãnh cuãa nhûäng yá tûúãng cuãa riïng töi. Coá khi phaãi coá haâng trùm möëi tònh thoaáng qua, àoång laåi, ngùæn nguãi daâi lêu, múái viïët àûúåc dùm baãy ca khuác hay, búãi vò saáng taác khöng hïì laâm cöng viïåc cuãa caái maáy: cûá boã möåt àöìng xu vaâo thò rúi ra möåt lon nûúác.

Hoãi: Trong nhaåc tònh cuãa Nhaåc sô, moåi ngûúâi luön tòm thêëy moåi têm traång, tònh caãm cuãa mònh vïì tònh yïu. Nhaåc sô noái höå cho con ngûúâi têët caã, nhûng chñnh mònh Nhaåc sô àaä traãi qua têët caã chûa?

TCS: Töi viïët vïì nhûäng gò töi àaä söëng vaâ caã dûå àoaán nhûäng gò coá thïí xaãy ra.

Hoãi: "Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng" àoá coá phaãi laâ quan niïåm söëng vaâ saáng taác cuãa Nhaåc sô khöng? Theo Nhaåc sô, quan niïåm àoá coá coân àuáng trong thúâi buöíi coá quaá nhiïìu thay àöíi nhû hiïån nay?

TCS: Thúâi buöíi naâo cuäng cêìn phaãi coá quan niïåm söëng nhû thïë. Con ngûúâi vaâ àöång vêåt chó coá khaác nhau tûâng êëy thöi.

Hoãi: Nïëu coá möåt àoáa höìng quyá giaá, Nhaåc sô seä tùång cho ai? Àûác tñnh naâo cuãa con ngûúâi khiïën Nhaåc sô cuái àêìu kñnh phuåc?

TCS: Töi seä tùång meå töi. Rêët tiïëc meå töi khöng coân nûäa. Àûác tñnh cuãa con ngûúâi khiïën töi cuái àêìu kñnh phuåc coá leä laâ loâng võ tha.


162

Chuá Löå1 (Truyïån ngùæn)

1.

Nùm 13 tuöíi chuá Löå àaä coá mùåt úã dûúái hêìm rûúåu cuãa cêu laåc böå thïí thao trong thaânh phöë Huïë. Daåo êëy, boån Têy coân laâm chuã nhên cöng trong "thaânh phöë thuöåc àõa" naây vaâ dô nhiïn, chuã tõch cuãa cêu laåc böå thúâi bêëy giúâ cuäng phaãi laâ möåt thùçng mùæt xanh muäi loä.

Vaâo àúâi vúái caái tuöíi 13, chó múái biïët viïët vaâ biïët àoåc àöi chuát, vaâ àöëi vúái bêët kyâ ai, laâ caã möåt sûå phiïu lûu thêët thïë khöng lûúâng àûúåc. Chuá Löå ra khoãi nhaâ vaâ ài thùèng túái sên tennis khöng do dûå, khöng choån lûåa. Chuá rúâi khoãi nhaâ nhû möåt con chim lòa töí quaá súám hoùåc nhû möåt chiïëc laá lòa caânh vaâ phoá mùåc cho ngoån gioá àõnh mïånh thöíi àïën àêu hay àïën àoá. Vaâ khöng cêìn phaãi coá thò giúâ laâm quen hoùåc möåt lúâi giúái thiïåu naâo, chó möåt tuêìn sau chuá Löå nghiïîm nhiïn trúã thaânh àûáa beá lûúåm banh tònh nguyïån khöng cöng. Tïn chuá dêìn dêìn quen thuöåc úã àêìu möi nhûäng thùçng Têy vaâ nhûäng ngûúâi Viïåt àaánh banh möîi saáng, trûa, chiïìu. Têy thò goåi chuá: "Ï, nhoã Löå", ngûúâi Viïåt Nam thò goåi ngùæn hún: "Löå!" vaâ àûa vúåt lïn àoán traái banh àûúåc quùng theo hònh cêìu vöìng tûâ baân tay nhoã vaâ àen àuãi. Mêëy ngaây àêìu, coá khi coân trúã vïì nhaâ nhûng sau àoá thò chuá cuâng möåt vaâi àûáa lûúåm banh khaác lên la kiïëm cúm úã nhaâ bïëp vaâ nguã hùèn dûúái hêìm cêu laåc böå duâng laâm kho cêët rûúåu vaâ chêët nhûäng àöì phïë thaãi. Ùn thõt vaâ baánh mò thûâa cuãa khaách àöëi vúái chuá beá Löå cuäng laâ nhûäng bûäa tiïåc thõnh soaån múái meã. Trong caái àêìu àún giaãn vaâ thiïëu hoåc cuãa àûáa beá 13 tuöíi, thêåt sûå chuá cuäng khöng hïì coá yá niïåm gò vïì caái thên phêån heân moån cuãa mònh.

1 Thuyïìn thïí thao.


Chuá Löå àaä söëng vaâ lúán lïn nhû thïë tûâ hêìm rûúåu. Nhúâ úã nùng khiïëu vaâ chuát ñt thöng minh bêím sinh chuá àaä nûúng vaâo hoaân caãnh thuêån tiïån àïí hoåc hoãi, quan saát vaâ tûå biïën mònh thaânh möåt thanh niïn thaânh thaåo àuã moåi mön thïí thao maâ cêu laåc böå sùén coá. Khöng bao lêu chuá àaä trúã thaânh ngûúâi hûúáng dêîn kheáo leáo vaâ chõu khoá cho nhûäng ngûúâi múái têåp àaánh tennis, múái têåp cheâo peárissoire(1), chúi boáng baân, billard, búi löåi vaâ caã mön trûúåt nûúác. Tûâ möåt àûáa beá lûúåm banh, cuöëi buöíi nhêån àûúåc nhûäng àöìng tiïìn leã tûâ baân tay nhûäng öng bûå, baãy taám nùm sau chuá àaä ngang nhiïn bûúác vaâo ö vuöng cuãa sên banh àïí àaánh traã laåi nhûäng àûúâng banh thêåt bay bûúám hoùåc rûúán mònh lïn tûâ phña goác sên gûãi ài nhûäng cuá giao banh khaá ngoaån muåc. Àöëi vúái caác höåi viïn cuãa cêu laåc böå, phêìn àöng laâ nhûäng cöng chûác cêëp cao trong tónh hoùåc caác bêåc trñ thûác thûúång lûu, chuá Löå laâ con ngûúâi dïî baão (serviable). Bêët cûá hoå cêìn àiïìu gò laâ chuá xoay xúã coá ngay. Con caái cuãa têìng lúáp thûúång lûu naây daânh cho chuá möåt caãm tònh khaá àùåc biïåt búãi chuáng tòm àûúåc úã chuá têët caã sûå nhêîn naåi, sûå chiïìu chuöång maâ khoá möåt huêën luyïån viïn naâo coá àûúåc. Vúái thúâi gian, chuá cuäng boãm beãm àûúåc dùm tiïëng Têy àuã duâng cho cöng viïåc hùçng ngaây. Dô nhiïn chuá noái tiïëng Têy theo kiïíu cuãa chuá vaâ chuá cuäng chùèng quan têm gò lùæm vïì nhûäng caách noái boáng bêíy maâ chuá thûúâng nghe nhûäng öng Têy lêîn ngûúâi Viïåt trao àöíi vúái nhau úã baân ùn. Vêën àïì laâ chuá cêìn boån Têy hiïíu àûúåc chuá muöën noái gò vaâ ngûúåc laåi chuá cuäng hiïíu àûúåc chuáng muöën, cêìn gò úã chuá. Ban àêìu nghe chuá noái, boån Têy, àêìm vaâ con caái chuáng öm buång cûúâi ngêët nhû bõ ai cuâ vaâo naách. Chuá thaãn nhiïn cûúâi theo vaâ cûá nhû thïë moåi ngûúâi quen dêìn àïën àöå ngûúâi ta coá caãm tûúãng caách noái tiïëng Têy cuãa chuá cuäng laâ möåt loaåi mêîu mûåc giaãn dõ trong kiïíu ùn noái thûúâng ngaây. Tuy thïë khöng phaãi chuá khöng haänh diïån vïì caái vöën tiïëng Têy hêím hiu êëy búãi nhûäng lêìn coá ngûúâi thúå naâo nhúâ chuá hoãi yá kiïën cuãa öng Têy chuã tõch vïì viïåc cêìn queát vöi laåi cêu laåc böå hoùåc sûãa sang cêy caãnh quanh khu vûåc naây thò chuá sùén saâng biïíu diïîn rêët huâng höìn caái múá chûä nghôa höîn àöån maâ chuá àaä nhùåt àûúåc möåt caách rêët vö töí chûác êëy. Mêëy àûáa con nñt Viïåt Nam thò phuåc chuá quaá sûác röìi.

Chuá Löå uöëng rûúåu maånh rêët súám. Khöng phaãi kiïíu uöëng rûúåu àïí tiïu sêìu hoùåc kiïíu bùçng hûäu têm àùæc maâ búãi rûúåu thûâa úã nhûäng baân ùn bao giúâ cuäng àuã àïí chuá coá thïí àöåc êím daâi daâi úã dûúái hêìm rûúåu sau bûäa cúm. Dûúái hêìm coá hai caái phoâng nhoã daânh cho bïëp vaâ ngûúâi gaác cöíng. Bêy giúâ chuá àaä coá àuã uy tñn àïí giaânh lêëy riïng cho mònh möåt phoâng. Hêìm quaá röång, mêëy ngûúâi kia coá thïí thu xïëp úã möåt goác naâo àoá cuäng àûúåc. Trïn tûúâng chuá treo caái vúåt cuä cuãa öng chaánh aán múái cho. Möîi lêìn ra sên banh, tröng chuá cuäng àuã böå sêåu nhû moåi ngûúâi. Cuäng pan-tuáp trùæng, têët dêìy coá ba soåc maâu cúâ têy úã cöí chên, böå aáo quêìn trùæng vaâ caã caát-keát cuäng


164

trùæng nûäa. Trïn sên tennis, caách ùn mùåc saåch seä giöëng nhau nhû thïë, ngûúâi xem dïî tûúãng rùçng khöng coân caái biïn giúái giai cêëp giûäa con ngûúâi bïn naây vaâ bïn kia lûúái maâ chó coá nghïå thuêåt giao banh thöi. Thêåt ra, chuá Löå biïët roä khöng phaãi. Nhûäng cuá banh, chuá giao qua bao giúâ cuäng vûâa têìm tay cuãa öng chaánh aán, öng thêím phaán, hoùåc möåt öng trûúãng ty naâo àoá. Nhûäng cuá xi-maách trong tay chuá bao giúâ cuäng chûa hïët àaâ. Vaâ nhûäng cuá boã nhoã cuäng àûâng nghõch quaá khiïën caác öng lúán phña bïn kia phaãi trêåt xûúng höng hoùåc bõ sai khúáp chên thò boã meå. Chuá hiïíu thïë nhûng chuá cuäng thêëy mònh bõ thuyïët phuåc búãi möåt leä àûúng nhiïn naâo àoá gêìn nhû àõnh mïånh. Sûå hiïëu thùæng cuãa tuöíi treã trong chuá àaä boã ài chúi tûâ bao giúâ khöng ai biïët vaâ chuá cuäng khöng bùn khoùn gò vïì àiïìu àoá caã. Toám laåi, chuá nhû möåt keã söëng an phêån tûâ nhûäng ngaây maáu huyïët coân àûúng àöå trong traái tim, trïn caánh tay vaâ cùåp gioâ thanh xuên cuãa chuá.

Nùm 23 tuöíi chuá Löå coá ngûúâi yïu. Trûúác àoá thò chuá cuäng cua keáo, choåc gheåo mêëy cö baán quaán trong thaânh phöë nhûng khöng ài túái àêu. Lêìn naây thò yïu thêåt vaâ vöën quaá thûâa tñnh nhêîn naåi, chuá laâ möåt ngûúâi àaân öng lyá tûúãng cho cuöåc tònh. Ngûúâi yïu chuá laâ möåt cö gaái 18 tuöíi, con öng bïëp cuãa cêu laåc böå. Cuäng laâ cêy nhaâ laá vûúân caã chûá khöng àêu xa. Cö úã dûúái laâng thónh thoaãng múái lïn thùm cha vaâ möîi lêìn lïn àïìu mang theo möåt ñt traái cêy úã vûúân nhû mñt, thúm, öíi... Tûâ khi hai ngûúâi yïu nhau, cö gaái lïn àïìu hún vaâ trong röí traái cêy cuãa vûúân nhaâ, bïn caånh phêìn daânh cho cha, cö gaái coá phêìn daânh cho chuá. Trong àêìu chuá cuäng àang hiïån dêìn hònh aãnh möåt bïëp lûãa nhoã cho hai ngûúâi - chuá dûå àõnh möåt, hai nùm gò àoá daânh duåm àûúåc möåt söë tiïìn nhoã seä àïì nghõ thùèng vúái öng bïëp vïì chuyïån cûúái hoãi.

Möåt höm, chuá àûúåc chuã tõch cêu laåc böå giao cho nhiïåm vuå ài Saâi Goân mua nhûäng duång cuå thïí thao vaâ möåt söë vêåt duång thay thïë cêìn thiïët. Chuá caãm àöång àïën run caã tay chên. Àêy laâ caái dõp àïí chuá "du lõch" ra khoãi nhûäng búâ raâo thêåt heåp cuãa thaânh phöë naây. Viïåc àêìu tiïn laâ chuá baáo ngay cho öng bïëp biïët tin vaâ nhúâ nhùæn laåi vúái con gaái öng. Ngay buöíi chiïìu höm àoá moåi ngûúâi lên cêån vúái chuá àïìu biïët tin naây. Ài Saâi Goân, daåo êëy, cuäng nhû ài àïën möåt xûá khaác maâ chuá nghe noái laâ vùn minh vaâ vui sûúáng nhû úã thiïn àûúâng vêåy (mùåc duâ thiïn àûúâng nhû thïë naâo thò khöng ai biïët caã).

Höm sau chuá lïn àûúâng vaâ chó ba tiïëng àöìng höì laâ chuá àaä coá mùåt úã phi trûúâng Tên Sún Nhêët. Lêìn àêìu tiïn ngöìi trïn maáy bay vaâ àûúåc nhûäng cö gaái àeåp, lõch sûå doån bûäa ùn cho mònh, chuá Löå gêìn nhû rúi trong traång thaái mú mú maâng maâng khöng thêåt. Chuá khöng bao giúâ ngúâ àûúåc loaåi ngûúâi nhû chuá laåi coá möåt ngaây àûúåc ngöìi àaâng hoaâng àïí nhûäng con ngûúâi sang troång nhû thïë mang cúm mang nûúác àïën cho mònh. Chuá chó quen phuåc vuå ngûúâi khaác hoùåc thónh thoaãng àûúåc


phuåc vuå trong nhûäng quaán haâng úã Huïë thò nhûäng ngûúâi phuåc vuå êëy cuäng giöëng nhû chuá maâ thöi. ÚÃ àêy mêëy cö noái tiïëng Phaáp, tiïëng Anh nhû àêìm, mùåt maây àeåp àeä nhû mêëy tiïíu thû con quan, hai baân tay mang khay thûác ùn àïën cho chuá thò trùæng muöët ngaâ ngoåc laâm sao chuá khöng ngaåc nhiïn àûúåc. Vaâ nöîi ngaåc nhiïn àoá keáo daâi suöët khoaãng thúâi gian chuá úã laåi Saâi Goân.

Theo àõa chó dùån trûúác, chuá àïën möåt tiïåm baán duång cuå thïí thao úã àûúâng Bonnard. Chuá nhòn lïn baãng hiïåu Sports to tûúáng. Àoåc khöng àûúåc nhûng söë nhaâ thò àuáng. Tiïåm coá têët caã nhûäng gò chuá cêìn vaâ coá caã nhûäng gò maâ chuá chûa hïì tûúãng tûúång àïën. Phaãi mêët caã ngaây chuá múái mua xong nhûäng vêåt duång kï khai trong túâ giêëy. Nhûäng ngaây sau thò chuá daânh têët caã thò giúâ àïí thoãa maän sûå hiïëu kyâ cuãa mònh bùçng caách daán muäi bïn ngoaâi nhûäng tuã kñnh úã caác àûúâng phöë lúán. Cuöëi cuâng chuá quyïët àõnh laâ phaãi mua möåt moán quaâ cho ngûúâi yïu cuãa chuá trûúác khi vïì. Giûäa caái rûâng àöì àaåc àuã maâu sùæc àoá chuá böëi röëi khöng hiïíu phaãi choån caái gò. Thûã nhúá laåi xem naâo. Àuáng röìi chuá nhúá ngûúâi ta thûúâng hay tùång nûúác hoa cho ngûúâi yïu. Thïë laâ khoeã trñ. Thêëy caái chai hònh thuâ àeåp àeåp laâ chuá choån vaâ vaâi phuát sau trong tay chuá àaä coá möåt goái quaâ xinh xùæn buöåc dêy maâu quanh lúáp giêëy hoa rûåc rúä. Goái quaâ nhû muöën bay khoãi baân tay vuång vïì cuãa chuá. Loâng chuá nheå nhû möåt túâ giêëy moãng. Maáy bay laåi traã chuá vïì vúái thaânh phöë cuä. Chuá múái tûâ àêìu àïën chên. Böå aáo quêìn vaâ àöi giaây kiïíu caách naây chuá tin laâ dên chúi trong thaânh phöë phaãi quay àêìu laåi nhòn caã. Loâng chuá tûå dûng saãng khoaái möåt caách kyâ laå. Chuá nghô thêìm: mònh cuäng coá quyïìn kiïu haänh vïì mònh lùæm chûá! Chuá móm cûúâi vaâ thuï xe vïì thùèng cêu laåc böå.

Moåi ngûúâi trong cêu laåc böå nghe chuá vïì gêìn nhû uâa caã ra thïìm, caã öng sïëp Têy cuãa chuá nûäa. Noá vöî vai chuá vaâ noái bùçng tiïëng Phaáp: "Töët lùæm! Töët lùæm!". Trong àaám nhên cöng àûáng úã thïìm chuá khöng thêëy öng bïëp àêu caã. Coá leä öng bêån nêëu ùn cuäng nïn. Bùæt tay moåi ngûúâi xong chuá ài thùèng vaâo bïëp. Khöng thêëy cha vúå tûúng lai cuãa mònh àêu caã, chuá ài xuöëng hêìm rûúåu khöng kõp hoãi moåi ngûúâi - öng àang nùçm nhùæm mùæt, trïn ghïë böë, möåt tay gaác trïn traán nhû nguã. Chuá lïn tiïëng vaâ öng múã mùæt chaâo chuá, gioång khöng nöìng nhiïåt. Chuá Löå cuåt hûáng vaâ linh caãm coá àiïìu gò khöng hay àaä xaãy ra. Àûáng sûäng möåt luác, nhòn cùåp mùæt öng bïëp àaä nhùæm laåi, chuá bûåc böåi quay vïì phoâng àïí cêët caái xaách tay. Sau lûng chuá böîng coá tiïëng noái mïåt moãi: "Con Khïë chïët röìi". Caái xaách trïn tay chuá Löå rúát xuöëng àêët. "Con Khïë chïët röìi". Ngûúâi yïu chuá chïët röìi. Dúän sao cha nöåi?

Ngöìi úã meáp ghïë böë, chuá Löå nghe hïët cêu chuyïån öng bïëp kïí. Trûúác mùåt chuá laâ nhûäng bêåc thïìm dêîn xuöëng baäi àêåu peárisoire. Qua nhûäng cöåt bï töng, nhû nhûäng caái rïî thùèng àûáng cuãa bao lún cêu laåc böå cùæm sêu dûúái nûúác, chuá nhòn thêëy nùæng trïn mùåt söng Hûúng lao xao theo soáng nhö. Caái lao xao àoá cuäng coá trong


166

loâng chuá nhûng khöng êm thanh. Cún rêìu rô cûá dêåp dïình lïn xuöëng, àêåp vaâo caái lúáp voã nguöåi laånh bïn trong cuãa suöët thên thïí chuá. Chuá thêëy dúån dúån muöën oái, nhûng khöng mûãa àûúåc. Troâng mùæt chuá ûúát ài. Chuá nghô àïën chai nûúác hoa maâ chuá chûa ngûãi àûúåc muâi thúm cuãa noá trïn toác cuãa Khïë. Khïë chïët tònh cúâ quaá. Trong möåt trêån luåc soaát úã laâng, commandos1 chaåm nhau vúái vaâi caán böå hoaåt àöång cuãa Viïåt Minh, Khïë bõ laåc àaån. Öng bïëp giêëu bùåt chuyïån naây nïn moåi ngûúâi trong cêu laåc böå khöng ai biïët. Öng súå Têy noá biïët thò öng hïët chöî laâm ùn. Chuá Löå àûáng dêåy vïì phoâng nùçm, miïång lêím bêím möåt cêu chûãi tuåc.

Àoá laâ lêìn àêìu tiïn trong àúâi, chuá Löå coá yá thûác vïì chiïën tranh. Àïm höm êëy, trong phoâng riïng dûúái hêìm, chuá say khûúát vúái múá rûúåu thûâa goáp nhùåt àûúåc bêëy lêu tûâ nhûäng caái chai uöëng dúã cuãa caác öng lúán trong caái xaä höåi thûúång lûu thu nhoã úã phña trïn kia, ngay trïn àêìu chuá maâ giúâ àêy chuá múái chua chaát thêëy rùçng noá xa laå vúái nhûäng ngûúâi nhû chuá vaâ öng bïëp quaá.

2.

Sau caái chïët cuãa Khïë, thïë giúái söëng cuãa chuá Löå àûúåc núái röång ra hún möåt chuát. Con mùæt vaâ löî tai chuá múã ra xa hún caái xaä höåi nhoã heåp thu goån trong cêu laåc böå thïí thao naây. Tai chuá bùæt àêìu nghe tiïëng bom, àaån voång tûâ xa vïì. Chuá nghe tiïëng xe Jeep ài tuêìn tra ban àïm hoùåc giûäa khuya, tiïëng quilaát kïu lùæc cùæc trong nhûäng cuöåc böë raáp. Chuá bùæt àêìu àïí mùæt àïën nhûäng xaác chïët cuãa boån aác ön, boån tïì àiïåp bõ thanh toaán úã nhûäng goác àûúâng vùæng, thûúâng xuyïn nhêët laâ úã döëc Nam Giao caách àöìn Têy khöng xa lùæm. Trïn möîi xaác chïët thûúâng coá laá cúâ àoã sao vaâng nhoã bùçng baân tay vaâ möåt baãn caáo traång töåi aác. Chuá cuäng bùæt àêìu lêëm leát nhòn vïì phña nhaâ lao Thûâa Phuã, khöng xa cêu laåc böå lùæm, maâ suöët bao nhiïu nùm trúâi, àöëi vúái chuá, dûúâng nhû khöng hïì coá mùåt. Thónh thoaãng chuá bùæt gùåp nhûäng nhoám ngûúâi bõ coâng tay dêîn ài vïì phña nhaâ lao vaâ thêåt têm, chuá khöng hiïíu hïët yá nghôa cuãa hònh aãnh àoá. Coá möåt àiïìu chùæc chùæn laâ trong àaám ngûúâi àûáng nhòn àoaân tuâ lùång leä ài qua, chuá thûúâng bùæt gùåp nhûäng caái nhòn àêìy yïu thûúng lêîn kñnh phuåc vaâ trong nhûäng lúâi thò thêìm cuãa hoå chuá loaáng thoaáng nghe thêëy hai tiïëng: yïu nûúác. Nhûäng ngûúâi tuâ kia cuäng treã nhû chuá sao hoå àûúåc àöìng baâo caãm phuåc àïën

1 Lñnh biïåt kñch Phaáp nöíi tiïëng hung aác.


nhû vêåy? Trong àêìu oác thö thiïín cuãa chuá, nhûäng chûä Viïåt Minh, yïu nûúác laâ laá cúâ àoã sao vaâng nhoã bùçng baân tay cûá quay cuöìng nhû möåt cún löëc. Chuá khöng taâi naâo cùæt nghôa àûúåc cho mònh vaâ cuäng khöng ai úã cêu laåc böå àoá coá thïí giuáp chuá tòm yá nghôa cuãa noá. Vaâ tûå nhiïn chuá mú höì nhû mònh vûâa àûúåc truyïìn sang möåt àiïìu gò gêìn nhû loâng kiïu haänh. Tûâ àoá, trong viïåc phuåc dõch hùçng ngaây úã cêu laåc böå, chuá àaä bùæt àêìu coá möåt thaái àöå búát quyå luåy hún, búát phuåc tuâng hún àöëi vúái öng quan toâa, öng thêím phaán, öng trûúãng ty vaâ caã nhûäng thùçng Têy chuã cuãa chuá. Trong àaám Têy àïën ùn vaâ uöëng rûúåu úã cêu laåc böå, coá caã thùçng sïëp phoâng nhò Phaáp maâ chuá nghe noái laâ dûúái baân tay àêîm maáu cuãa noá bao nhiïu con ngûúâi trai treã nhû chuá àaä hi sinh. Chuá tûå dùån loâng tûâ nay khöng bao giúâ nhêån möåt àöìng xu "buöåc boa" naâo tûâ baân tay cuãa noá nûäa.

Baãn chêët cuãa chuá Löå laâ möåt con ngûúâi an phêån. An phêån tûâ tú rùng keä toác àïën àêìu nhûäng ngoán chên. yá thûác cuãa chuá vïì quï hûúng dên töåc bõ haån chïë búãi sûå ngu döët vaâ dûâng laåi úã thaái àöå thuå àöång nhû thïë. Vaâ nöîi bùn khoùn chúåt nhoám lïn trong loâng chuá nhû möåt ngoån lûãa yïëu úát, sau caái chïët cuãa Khïë, àaä tùæt dêìn cuâng vúái thúâi gian. Duâ sao, chuá àaä tiïën lïn àûúåc möåt bûúác ngùæn: caái lûng cuãa thùçng nö lïå àaä thùèng hún trûúác möåt chuát.

* Chuá Löå coá leä laâ truyïån ngùæn duy nhêët cuãa Trõnh Cöng Sún nhûng coân dúã dang

vaâ cuäng chûa bao giúâ àûúåc biïët àïën.


168

Töi Àaä Mú Thêëy Chuyïën Ài Cuãa Mònh

Caâng söëng nhiïìu, ngûúâi ta caâng thêëy caái chïët dïî daâng àïën vúái bêët cûá ai. Chïët quaá dïî maâ söëng thò quaá khoá. Höm qua gùåp nhau àêëy, ngaây mai laåi gùåp nhau. Söëng thò coá heån hoâ höm nay, ngaây mai. Chïët thò chùèng bao giúâ coá cuöåc heån hoâ naâo trûúác. Möåt buöíi saáng caách àêy 4 nùm, luác töi àang ngöìi uöëng rûúåu vúái baån, meå töi baão: "Maá ài chúi möåt chuát nghe". Thïë röìi möåt giúâ sau, töi àûúåc àiïån thoaåi baáo tin meå àaä mêët taåi nhaâ ngûúâi baån.

Nhaåc sô Xuên Höìng cuäng àaä tûâ biïåt chuáng töi nhû thïë. Khöng kõp noái möåt lúâi, khöng kõp àûa tay vêîy chaâo baån beâ, vêîy chaâo cuöåc söëng. Thïë kyã XXI thïë maâ cuäng khoá àïën àûúåc duâ chó coân mêëy nùm.

Caâng yïu ta caâng thêëy: coá tònh yïu thò khoá, maâ mêët tònh thò quaá dïî. Höm qua noái yïu nhau àêëy, höm nay àaä mêët röìi. Mêët saåch nhû ngûúâi buön mêët ài vöën liïëng. Cûá tûå an uãi mònh khi nghô rùçng mònh àau khöí thò coá möåt keã khaác àang haånh phuác. Vaâ biïët àêu caái thúâi gian mònh àûúåc yïu thò möåt ngûúâi khaác cuäng àang àau khöí vö cuâng. Nghô thïë thò thêëy cuöåc àúâi böîng nheå nhaâng hún vaâ cuäng dïî tha thûá cho nhau. Söëng maâ giûä maäi trong loâng húân oaán thò cuäng nùång nïì.

Coá ngûúâi boã cuöåc àúâi maâ ài nhû möåt giêëc nguã quïn. Coá ngûúâi boã cuöåc tònh maâ ài nhû ngûúâi àaäng trñ. Duâ sao cuäng àaä laäng quïn möåt núi naây àïí ài vïì möåt chöën khaác. Phuå àúâi vaâ phuå ngûúâi hònh nhû cuäng vêåy maâ thöi. Ngûúâi úã laåi bao giúâ cuäng nhúá thûúng möåt hònh boáng mònh àaä mêët. Khoá maâ quïn nhanh, khoá maâ xoaá ài trong loâng möåt nöîi ngêåm nguâi.

Tûúãng rùçng coá thïí quïn dïî daâng möåt cuöåc tònh, nhûng hoaá ra chùèng bao giúâ quïn àûúåc. Mûúån cuöåc tònh naây àïí xoaá cuöåc tònh kia chó laâ möåt sûå vaá vñu cho têm höìn. Nhûäng maãnh vaá êëy chó àuã àïí laâm phùèng lùång bïn ngoaâi maâ thöi. Möîi möåt con ngûúâi vò ngaåi chïët maâ muöën söëng. Möîi möåt con ngûúâi vò súå mêët tònh maâ giûä trong loâng möåt nöîi nhúá nhung.


3. Biïët Àêu Nguöìn Cöåi


170

Bïn Àúâi Hiu Quaånh

Möåt lêìn chúåt nghe quï quaán töi xûa Gioång ngûúâi goåi töi nghe tiïëng rêët nhu mò Loâng thêåt bònh yïn maâ sao buöìn thïë Giêåt mònh nhòn töi ngöìi haát bao giúâ. Röìi möåt lêìn kia khùn goái ài xa. Tûúãng rùçng àûúåc quïn thûúng nhúá núi quï nhaâ Loâng thêåt bònh yïn maâ sao buöìn thïë Giêåt mònh nhòn töi ngöìi khoác bao giúâ. Àûúâng naâo quaånh hiu töi àaä ài qua Àûúâng vïì tònh töi coá nùæng rêët la àaâ. Àûúâng thêåt lùång yïn loâng khöng gò nhúá Giêåt mònh nhòn quanh öì phöë xa laå. Àûúâng naâo dòu töi ài àïën cún say Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi Duâ thêåt lïå rúi loâng khöng buöìn mêëy Giêåt mònh tónh ra öì nùæng lïn röìi.


Nghe Nhûäng Taân Phai

Chiïìu nay em ra phöë vïì Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng chuyïën xe Coân àêy êm vang naäo nïì Ngaây ài àïm túái trùm tiïëng mú höì. Chiïìu nay em ra phöë vïì Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng àaám àöng. Ngûúâi chia tay nhau cuöëi àûúâng, Ngaây ài àïm túái nghe tiïëng hû khöng. Coá ai àang vïì giûäa àïm khuya, Rûúåu taân phai dûúái chên ài ú húâ Voâng tay quen húi bùng giaá. Nhúá möåt ngûúâi tònh naâo cuä, Khoác laåi möåt àúâi ngûúâi quaá ï chïì. Chiïìu nay em ra phöë vïì, Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng quaán khöng, Baân im húi bïn ghïë ngöìi, Ngaây ài àïm túái àaä vùæng boáng ngûúâi. Chiïìu nay em ra phöë vïì Thêëy àúâi mònh laâ con nûúác tröi. Àeân soi trïn vai raä rúâi, Ngaây ài àïm túái coân chuát hao gêìy.


172

Ru Ta Ngêåm Nguâi

Möi naâo haäy coân thúm Cho ta phúi cuöåc tònh Toác naâo haäy coân xanh Cho ta chuát höìn nhiïn, Tim naâo coá bònh yïn Ta rïu rao àúâi mònh. Xin ngûúâi haäy goåi tïn. Khi tònh àaä vöåi quïn Tim lùn trïn àûúâng moân Trïn gioåt maáu cuöìng àiïn Con chim àûáng lùång cêm

Khi vïì trong muâa Àöng Tay rong rïu muöån maâng Thöi chúâ nhûäng raång àöng. Xin chúâ nhûäng raång àöng Àúâi sao im vùæng Nhû àöìng luáa gùåt xong Nhû rûâng nuái boã hoang Ngûúâi vïì soi boáng mònh


Giûäa tûúâng trùæng lùång cêm Coá àûúâng phöë naâo vui Cho ta qua möåt ngaây Coá súåi toác naâo bay Trong trñ nhúá nhoã nhoi. Khöng coân khöng coân ai Ta tröi trong cuöåc àúâi, Khöng chúâ khöng chúâ ai. Em vïì haäy vïì ài Ta phiïu du möåt àúâi. Hûúng trêìm coá coân àêy Ta thùæp nöët chiïìu nay. Xin nguã trong voâng nöi Ta ru ta ngêåm nguâi Xin nguã dûúái voâm cêy.


174

Lúâi Thiïn Thu Goåi

Vïì trong phöë xûa töi nùçm Coá lêìn nghe tiïëng ru bïn vûúân, Chúåt nhû xaác thên khöng coân Vaâ caånh töi laâ àöìng vùæng. Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi, Tiïëng gaâ trûa gaáy khan bïn àöìi, Chúåt nhû phöë kia khöng ngûúâi, Coân laåi töi bûúác hoaâi. Loâng ta coá khi tûåa nhû vùæng ai. Nhiïìu khi àaä vui cûúâi, Nhiïìu khi àûáng riïng ngoaâi.

Nhiïìu àïm muöën ài vïì con phöë xa

Nhiïìu àïm muöën quay vïì

Ngöìi yïn dûúái maái nhaâ.

Doâng söng trûúác kia töi vïì Böîng giúâ àêy àaä khö khöng ngúâ Loâng töi coá khi mú höì Tûúãng mònh àang laâ cún gioá. Vïì chên nuái thùm nêëm möì, Giûäa àûúâng trûa coá töi bú phúâ, Chúåt töi thêëy thiïn thu Laâ möåt àûúâng khöng bïën...


Nhû Chim Ûu Phiïìn Töi nhû con chim nhoã Bay vïì rêët ngêín ngú Trïn nhên gian chia lòa Loâng àêìy nhûäng oaán thuâ. Töi nhû chim xa laå Àûáng nhòn nhûäng ngaây qua Trong tim töi bêët ngúâ Möåt lúâi than rêët nhoã. Töi nhû con chim buöìn Bay vïì luác chiïìu höm Thöi quïn ài thiïn àûúâng, Möåt àúâi töi maäi tòm. Töi nhû con chim bïånh Thiïëu haånh phuác trêìn gian Coá nhûäng thaáng muâa Àöng Ngöìi khoác rêët êm thêìm Töi nhû chim ûu phiïìn Bay vïì cuöëi doâng söng

Con söng mang tin buöìn Nùçm chúâ nhûäng àoaá höìng. Töi con chim vö voång Linh höìn rêët mong manh Trong tim töi coá lêìn Möåt muâa öi rêët laånh. Töi nhû con chim chiïìu Mang àêìy nùæng quaånh hiu Trïn àöi vai u sêìu Tòm vïì núi cuöëi àeâo. Töi con chim thanh bònh Mú àûúåc söëng höìn nhiïn Nhû hoa trïn àöìng xanh Möåt súám kia rêët höìng.


176

Àïm Thêëy Ta Laâ Thaác Àöí Möåt àïm bûúác chên vïì gaác nhoã, Chúåt nhúá àoaá hoa tûúâng vi Baân tay ngùæt hoa tûâ phöë noå Giúâ àêy àaä quïn vûúân xûa. Möåt höm bûúác qua thaânh phöë laå, Thaânh phöë àaä ài nguã trûa. Àúâi ta coá khi tûåa laá coã Ngöìi haát ca rêët tûå do, Nhiïìu khi böîng nhû treã nhúá nhaâ Tûâ nhûäng phöë kia töi vïì. Ngaây xuên bûúác chên ngûúâi rêët nheå, Muâa xuên àaä qua bao giúâ Nhiïìu àïm thêëy ta laâ thaác àöí Tónh ra coá khi coân nghe. Möåt höm bûúác chên vïì giûäa chúå, Chúåt thêëy vui nhû treã thú Àúâi ta coá khi laâ àöëm lûãa Möåt höm nhoám trong vûúân khuya. Vûúân khuya àoaá hoa naâo múái núã Àúâi ta coá ai vûâa qua. Nhiïìu khi thêëy trùm nghòn nêëm möå Töi nghô quanh àêy höì nhû Àúâi ta hïët mang àiïìu múái laå Töi àaä söëng rêët ú húâ. Loâng töi coá àöi lêìn kheáp cûãa Röìi bïn vïët thûúng töi quyâ. Vò em àaä mang lúâi khêën nhoã Boã töi àûáng bïn àúâi kia.


Caát Buåi

Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi

Àïí möåt mai vûún hònh haâi lúán dêåy.

Öi caát buåi tuyïåt vúâi

Mùåt trúâi soi möåt kiïëp rong chúi. Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi, Àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi Öi caát buåi mïåt nhoaâi Tiïëng àöång naâo goä nhõp khön nguöi. Bao nhiïu nùm laâm kiïëp con ngûúâi. Chúåt möåt chiïìu toác trùæng nhû vöi Laá uáa trïn cao ruång àêìy Cho trùm nùm vaâo chïët möåt ngaây. Mùåt trúâi naâo soi saáng tim töi Àïí tònh yïu xay moân thaânh àaá cuöåi Xin uáp mùåt buâi nguâi Tûâng ngaây qua moãi ngoáng tin vui. Cuåm rûâng naâo laá xaác xú cêy Tûâ vûåc sêu nghe lúâi múâi àaá dêåy Öi caát buåi phêån naây Vïët mûåc naâo xoáa boã khöng hay.


178

Möåt Coäi Ài Vïì

Bao nhiïu nùm röìi coân maäi ra ài

Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt

Trïn hai vai ta àöi vêìng nhêåt nguyïåt

Roåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì Lúâi naâo cuãa cêy lúâi naâo coã laå Möåt chiïìu ngöìi say möåt àúâi thêåt nheå ngaây qua... Vûâa taân muâa xuên röìi taân muâa haå, Möåt ngaây àêìu thu nghe chên ngûåa vïì chöën xa... Mêy che trïn àêìu vaâ nùæng trïn vai Àöi chên ta ài söng coân úã laåi Con tinh yïu thûúng vö tònh chúåt goåi Laåi thêëy trong ta hiïån boáng con ngûúâi. Nghe mûa núi naây laåi nhúá mûa xa Mûa bay trong ta bay tûâng haåt nhoã, Trùm nùm vö biïn chûa tûâng höåi ngöå Chùèng biïët núi nao laâ chöën quï nhaâ.


Àûúâng chaåy voâng quanh möåt voâng tiïìu tuåy, Möåt búâ coã non möåt búâ möång mõ ngaây xûa... Tûâng lúâi taâ dûúng laâ lúâi möå àõa, Tûâng lúâi bïí söng nghe ra tûâ àöå suöëi khe... Trong khi ta vïì laåi nhúá ta ài Ài lïn non cao ài vïì biïín röång Àöi tay nhên gian chûa tûâng àöå lûúång Ngoån gioá hoang vu thöíi suöët xuên thò. Höm nay ta say öm àúâi nguã muöån Àïí súám mai àêy laåi tiïëc xuên thò.


180

Chiïëc Laá Thu Phai

Vïì àêy àûáng ngöìi

Àûúâng xa quaá ngaåi.

Àïí loâng theo chuát nùæng bïn ngoaâi.

Muâa xuên quaá vöåi

Mûúâi nùm tùæm göåi Giêåt mònh öi chiïëc laá thu phai.

Ngûúâi àêu mêët ngûúâi

Àúâi töi ngöëc daåi.

Tûå laâm khö heáo töi àêy.

Chiïìu höm thûác dêåy

Ngöìi öm toác daâi

Chêåp chúân lau trùæng trong tay.

Vïì thu xïëp laåi

Ngaây trong nïëp ngaây,

Vöåi vaâng thïm nhûäng luác yïu ngûúâi.

Cuöìng phong caánh moãi


Vïì bïn nuái àúåi

Ngêåm nguâi öi àaá cuäng thûúng thay.

Nùçm nghe giûäa trúâi

Gioân vang tiïëng cûúâi

Àiïåu keân ai buöët trong töi.

Muâi hûúng phêën ngûúâi

Möåt höm nhúá laåi

Heån ngaây sau seä mua vui.


182

Biïët Àêu Nguöìn Cöåi

Em ài qua chuyïën àoâ Thêëy con trùng àang nùçm nguã Con söng laâ quaán troå Vaâ trùng tïn laäng du. Em ài qua chuyïën àoâ öëi a con trùng coân treã

Con söng àêu coá ngúâ

Ngaây kia trùng seä giaâ.

Em ài qua chuyïën àoâ

öëi a trùng nay àaä giaâ

Trùng muön àúâi thiïëu núå

Maâ söng khöng nhúá ra.


Lùæng nghe con söng nùçm kïí

Trùng úi trùng rêët tïå

Maây ài nhúá choáng vïì.


öëi a vui nhû ngaây höåi

Töi xin laâm quaán àúåi

Buöìn chên em gheá chúi.


Em ài qua chöën naây öëi a sao em àaânh vöåi Töi xin laâm àaá cuöåi Vaâ lùn theo goát haâi. Töi vui chúi giûäa àúâi öëi a biïët àêu nguöìn cöåi Cêy chûa thu boáng daâi Vaâ töi thu boáng töi. Töi vui chúi giûäa àúâi öëi a biïët àêu nguöìn cöåi Töi thu töi beá laåi Laâm mûa tan giûäa trúâi.


184

Àïí Gioá Cuöën Ài

Söëng trong àúâi söëng Cêìn coá möåt têëm loâng. Àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí gioá cuöën ài Àïí gioá cuöën ài... Gioá cuöën ài cho mêy qua doâng söng Ngaây vûâa lïn hay àïm xuöëng mïnh möng Öi traái tim àang bay theo thúâi gian Laâm chiïëc boáng ài rao lúâi döëi gian. Nhûäng khi chiïìu túái Cêìn coá möåt tiïëng cûúâi Àïí ngêåm nguâi theo laá bay. Röìi nûúác cuöën tröi Röìi nûúác cuöën tröi... Haäy nghiïng àúâi xuöëng Nhòn suöët möåt möëi tònh Chó lùång nhòn khöng noái nùng Àïí buöët traái tim Àïí buöët traái tim Trong traái tim con chim àau nùçm yïn Nguã daâi lêu mang theo vïët thûúng sêìu Möåt súám mai chim bay ài triïìn miïn


Vaâ tiïëng hoát tan trong trúâi gioá lïn Haäy yïu ngaây túái Duâ quaá mïåt kiïëp ngûúâi Coân cuöåc àúâi ta cûá vui Duâ vùæng boáng ai Duâ vùæng boáng ai.


186

Coã Xoát Xa Àûa

Trïn àúâi ngûúâi tröí nhaánh hoang vu

Trïn ngaây ài moåc caánh laá muâ

Nhûäng tim àúâi àêåp lúâi hoang phïë Dûúái mùåt trúâi ngöìi haát hön mï Dûúái voâng nöi moåc tûâng nêëm möå. Dûúái chên ngaây coã xoát xa àûa. Ngûúâi àaä àïën vaâ ngûúâi seä vïì

Bïn kia nuái

Tûâng cêu noái laâ tûâng caánh buöìm

Giong cuöëi trúâi

Coân laåi tiïëng cûúâi khoác Giûäa àúâi... Dûúái ngoån àeân möåt boáng chim qua. Giûäa àûúâng ài möåt ngûúâi àûáng goåi Coá biïët gò vïì ngaây chûa túái Nhûäng ngaây ngöìi ruã toác êm u Nghe tiïìn thên vïì chaâo tiïëng laå Nhûäng mai höìng ngöìi nhúá thiïn thu.


Nhû Tiïëng Thúã Daâi

Ngûúâi ài quanh thên thïë cuãa ngûúâi Möåt trùm nùm nhû tiïëng thúã daâi Ngaây vinh quang hay thaáng ngêåm nguâi Ngaây êu lo theo toác moåc daâi. Laâm con söng cho thaáng ngaây tröi Chúâ cêy non trïn nuái àêìu thai Trong tûâng gioång noái coá maâu taân phai Ngaây àïm àïm mú thêëy mùåt trúâi. Moåc trong tim trong mùæt loaâi ngûúâi Ngaây àïm àïm mú thêëy nuå cûúâi Núã trïn möi trïn khùæp cuöåc àúâi Luác tónh ra thêëy laåi xaác ngûúâi bïn xaác ngûúâi. Ngûúâi vinh quang mú ûúác àõa àaâng Ngûúâi gian nan mú ûúác bònh thûúâng Laâm sao àïën gêìn hy voång cuöåc vui chung. Àûúâng höm qua töi thêëy àûúåc röìi. Àûúâng höm nay töi àaä cuâng ngöìi Coá gò vui Àûúâng tûúng lai xin nhùæc tûâ àêìu Cuâng anh em trïn khùæp àõa cêìu Haäy gêìn nhau Vaâ riïng töi xin coá möåt ngaây Ngöìi thong dong trao àïën moåi loaâi Chuát tònh töi.


188

Phöi pha

Öm loâng àïm

Nhòn vêìng trùng múái vïì

Nhúá chên giang höì

Öi phuâ du

Tûâng tuöíi xuên àaä giaâ

Möåt ngaây kia àïën búâ

Àúâi ngûúâi nhû gioá qua.

Khöng coân ai

Àûúâng vïì öi quaá daâi

Nhûäng àïm xa ngûúâi

Cheán rûúåu cay

Möåt àúâi töi uöëng hoaâi

Traã laåi tûâng tin vui

Cho nhên gian chúâ àúåi.

Vïì ngöìi trong nhûäng ngaây

Nhòn tûâng höm nùæng ngúâi

Nhòn tûâng khi mûa bay

Coá nhûäng ai xa àúâi

Quay vïì laåi

Vïì laåi núi cuöëi trúâi

Laâm mêy tröi.


Thöi vïì ài

Àûúâng trêìn àêu coá gò

Toác xanh mêëy muâa

Coá nhiïìu khi

Tûâ vûúân khuya bûúác vïì

Baân chên ai rêët nheå

Tûåa höìn nhûäng nùm xûa.


190

Lúâi Buöìn Thaánh

Chiïìu chuã nhêåt buöìn Nùçm trong cùn gaác àòu hiu Öi tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu Trúâi mûa trúâi mûa khöng dûát Ö hay mònh vêîn cö liïu... Chiïìu chuã nhêåt buöìn Nùçm trong cùn gaác àòu hiu Nghe tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu Baån beâ rúâi xa chùn chiïëu Bú vú coân àïën bao giúâ. Chiïìu chuã nhêåt buöìn Nùçm trong cùn gaác àòu hiu Töi xin nùm ngoán tay em thiïn thêìn Trïn vuâng ùn nùn qua cún húân döîi Töi xin nùm ngoán tay em àûa vaâo cö àún. Chiïìu chuã nhêåt buöìn Lùång nghe gioá ài vïì...


Dêëu Chên Àõa Àaâng

Trúâi buöng gioá vaâ mêy vïì ngang bïn lûng àeâo

Muâa xanh laá loaâi sêu nguã quïn trong toác chiïìu

Cuöåc àúâi àoá, nûãa àïm tiïëng ca lïn nhû than phiïìn

Baâng hoaâng laåc gioá mêy miïìn

Truâng truâng ngoaâi khúi nûúác lïn soáng mïìm.

Ngûåa buöng voá ngûúâi ài chuâng chên àaä bao lêìn

Nûãa àïm àoá

Lúâi ca daå lan nhû ngaåi nguâng

Vuâng u töëi,

Loaâi sêu haát lïn khuác ca cuöëi cuâng

Möåt àúâi boã ngoã àïm höìng

Ngoaâi trúâi coân dêng nûúác lïn mùæt em.

Tiïëng ca bùæt nguöìn tûâ àêët khö

Tûâ mûa gioá

Tûâ vaâo trong àaá xûa

Àïën bêy giúâ mùæt àaä muâ

Toác xanh àen vêìng traán thú

Doâng söng àoá loaâi rong yïn nguã sêu

Múái höm naâo baäo trïn àêìu

Lúâi ca àau trïn cao.


192

Ngaân mêy xaám

Chiïìu nay vïì àêy treo lûäng lúâ

Vaâ tiïëng haát vïì ru mònh trong giêëc nguã vuâi

Röìi tûâ àoá loaâi sêu nûãa àïm quïn ài ûu phiïìn

Àïí ngûúâi vïì haát àïm höìng

Àõa àaâng coân in dêëu chên bûúác quïn.


Möåt Ngaây Nhû Moåi Ngaây

Möåt ngaây nhû moåi ngaây Em traã laåi àúâi töi . Möåt ngaây nhû moåi ngaây Ta nhêån lúâi tònh cuöëi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Àúâi nheå nhû mêy khoái. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Mang nùång höìn taã túi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Nhúá mùåt trúâi àêìu möi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Àau nùång tûâng lúâi noái. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Tûâng maåch àúâi trùn tröëi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Ài vïì möåt mònh töi. Nhûäng söng tröi êm thêìm

Àaám rong rïu xïëp haâng.

Nhûäng mùåt àûúâng nùçm cêm

Nhûäng mùåt ngûúâi buöìn tïnh.

Soáng àong àûa linh höìn

Coá mûa quanh chöî nùçm

Maäi möåt àúâi vïì khöng

Trong chêåp chuâng thaác nguöìn.


194

Möåt ngaây nhû moåi ngaây Ài vïì möåt mònh töi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Quanh àúâi mònh chúåt töëi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Gioång buöìn lïn tiïëp nöëi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Xe ngûåa vïì nguã say. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Em traã laåi àúâi töi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Xïëp voâng tay oan traái. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Tûâng chiïìu lïn hêëp höëi. Möåt ngaây nhû moåi ngaây Boáng àöí möåt mònh töi.


Gêìn Nhû Niïìm Tuyïåt Voång

Coá àiïìu gò gêìn nhû niïìm tuyïåt voång Rúi rêët gêìn rúi xuöëng trong töi.

Coá nhiïìu khi rúi xuöëng bïn àúâi

Trong gian nan nïn cêët tiïëng cûúâi. Àúâi söëng möîi khi ngûúâi àûa tiïîn ngûúâi Laâ töi lùæng nghe loâng töi raä rúâi Coá àiïìu gò gêìn nhû niïìm tuyïåt voång Trong xuên thò thêëy boáng trùm nùm. Böîng möåt höm qua phöë hoang taân Töi quen nhû töi àaä coá lêìn. Coá àiïìu gò gêìn nhû niïìm tuyïåt voång Möi em höìng nhû laá hû khöng/ Coá nhiïìu khi bïn göëi töi nùçm Nghiïng sang em töi thêëy nùæng vaâng. Dûúâng nhû baäo qua doâng söng nûúác lïn Àúâi khöng coá mûa maâ vêîn ûúát mïìm. Coá àiïìu gò gêìn nhû niïìm tuyïåt voång Söng bao lêìn söng àaä ra ài Nhûäng ngaân xûa tröi àïën bêy giúâ Söng ra ài hay múái bûúác vïì.


196

Xa Dêëu Mùåt Trúâi

Höm nay thûác dêåy Khöng coân thêëy mùåt trúâi Khöng coân thêëy loaâi ngûúâi Vêy phuã quanh àúâi Noái tiïëng yïu thûúng. Höm nay thûác dêåy Khöng coân thêëy mùåt trúâi Khöng coân thêëy mùåt ngûúâi Húi thúã ru àúâi Nhû gioá ru mêy. Höm nay thûác dêåy Khöng coân thêëy ai Cuöåc tònh chòm xuöëng Xa vùæng tiïëng cûúâi. Höm nay thûác dêåy Khöng coân thêëy ngûúâi Xa nhau höm naây Chua xoát höm mai. Höm nay thûác dêåy Khöng nhòn thêëy mùåt trúâi Hay mònh àaä laåc loaâi Voá ngûåa trïn àúâi Hay dêëu chim bay.


Höm nay thûác dêåy Khöng nhòn thêëy mùåt trúâi Nhû vûâa múái vaâo àúâi Tay meå àêu röìi Nöi tröëng ru ai. Höm nay thûác dêåy Öi ngêín ngú töi Höm nay thûác dêåy Mï moãi thên töi.


198

Troå

Con chim úã àêåu caânh tre Con caá úã troå trong khe nûúác nguöìn. Töi nay úã troå trêìn gian Trùm nùm vïì chöën xa xùm cuöëi trúâi. Sûúng kia úã àêåu miïìn xa Cún gioá úã troå bao la àêët trúâi. Nhên gian vïì troå nhiïìu núi Bêng khuêng vò nhûäng àöi möi rêët höìng. Mêy kia úã àêåu tûâng khöng Mûa nùæng úã troå bïn trong mùæt ngûúâi. Tim em ngûúâi troå laâ töi Mai kia vïì chöën xa xöi cuäng gêìn. Möi xinh úã àêåu ngûúâi xinh Ài àûáng úã troå àöi chên Thuyá Kiïìu. Xin cho vïì troå gêìn nhau Mai kia duâ coá ra sao cuäng àaânh. Trùm nùm úã àêåu ngaân nùm Àïm töëi úã troå chung quanh nöîi buöìn. Ú hay laâ möåt voâng xinh Töi nhû ngûúâi böîng lïnh àïnh giûäa àúâi.


Tûâng Ngaây Qua

Tûâng ngaây qua boáng chim vïì ngoaâi doâng söng

Tûâng ngaây qua nùæng phúi trïn àêìu coã non

Àúâi tònh nhên àaä bao nhiïu lêìn giaá reát

Àúâi quaånh hiu nghe chùn chiïëu quaá thïnh thang.

Àúâi trêìn gian coá möi höìng coá mùæt nhòn

Möåt ngaây kia öi thên thïë lïnh àïnh

Tûâng chiïëc boáng trùm nùm àaä vïì

Vêy ngûúâi giûäa nïën naäo nuâng

Tûâng tiïëng khoác trùm nùm àaä vïì

Vêy ngûúâi giûäa chöën möng lung.

Tûâng ngaây qua thêëy mûa vïì miïìn phuâ du

Tûâng ngaây qua thêëy nùæng tan vaâo lúâi ru

Àúâi nûãa àïm coá khi nghe lúâi trùn tröëi

Àúâi röång thïnh nhû im vùæng tiïëng rúi khö

Àúâi trêìn gian coá tim ngûúâi coá tay chúâ

Möåt ngaây kia öi thên thïë vu vú.


200

Phuác Êm Buöìn

Ngûúâi nùçm co nhû loaâi thuá khi muâa àöng vïì Ngûúâi nùçm yïn khöng kïu than buöët xûúng da mònh Tûâng tiïëng ngûúâi nhiïìu tiïëng ngûúâi goåi hoaâi giûäa àïm Ngûúâi nùçm co nhû loaâi thuá trong rûâng sûúng muâ Ngûúâi nùçm yïn khöng kïu than chïët trïn cùn phêìn Möåt goác trúâi ngûúâi vêîn ngöìi möåt àúâi nhoã nhen. Ngûúâi coân àûáng nhû tûúång àaá trong rûâng cêy giaâ Ngûúâi coân àûáng nhû trùm nùm vïët thûúng chûa múâ Tûâng àïm vïì tûâng àïm vïì mang àúâi ngêín ngú. Coân bao lêu cho thên thöi lûu àaây chöën àêy Coân bao lêu cho thiïn thu xuöëng trïn thên naây Coân bao lêu cho mêy àen tan trïn höìn ngûúâi Coân bao lêu töi xa em xa anh xa töi. Ngûúâi nhòn maäi theo tûâng chuyïën xe ngûåa qua röìi Ngûúâi nhòn dêëu xe lùn ài dêëu lùn trïn àúâi Ngûåa xa röìi ngûúâi vêîn ngöìi buåi vïì vúái mêy Ngûúâi coân àoá gieo haåt luáa trïn ruöång àêët naây Ngûúâi coân àoá nhûng bú vú mùæt chong àïm daâi Ngûåa xa röìi ngûåa xa röìi trïn ngaây thaáng vúi. Ngûúâi coân àoá nhûng lúâi noái rúi vïì chên àöìi Ngûúâi coân àoá nhûng trong tim maáu tuön ra ngoaâi Nhuöåm àêët naây nhuöåm cho höìng haåt mêìm troát vay.


Vêîn Nhúá Cuöåc Àúâi

Möåt ngaây böîng thêëy yïu thûúng moåi ngûúâi.

Möîi ngaây böîng nhúá àöi möi röì daåi

Moåi ngûúâi àaä túái vêy quanh cuöåc àúâi

Tûâng giúâ tiïëc nuöëi chia tay ngêåm nguâi.

Möåt ngaây coân söëng goáp tiïëng mong manh

Baån beâ ngöìi quanh tuöët saáng giaáo gûúm,

Tûâng ngaây àaão àiïn, giïët chïët linh höìn,

Möåt ngaây cêìu xin thong dong con àûúâng,

Möåt chiïìu àûúåc quïn ngöìi chúâ tònh nhên.

Möåt ngaây coân söëng chiïëc boáng lung linh,

Tònh vûâa nguã quïn dûúái boáng töëi tùm

Möåt àúâi vïì khöng, hai tay quy haâng,

Gioång ngûúâi buöìn tïnh cún àau nung höìng

Theâm tuöíi höìn nhiïn ngöìi nhòn trúâi xanh.

Nhòn laåi quanh àêy lö nhö loaâi ngûúâi

Möåt ngaây böîng thêëy gùæn boá cuöåc àúâi

Moåi ngûúâi vêîn túái ta chûa laåc loaâi

Duâ coân phuát cuöëi xin em nuå cûúâi.


202

Höm Nay Töi Nghe

Höm nay töi nghe coá con chim vïì goåi

Vïì giûäa trúâi vïì hoát giûäa àúâi töi.

Höm nay töi nghe

Töi cûúâi nhû àûáa beá

Múái lúán lïn giûäa àúâi söëng kia.

Töi thêëy maâu xanh haát trong lúâi gioá

Vaâ thêëy bònh minh thùæp trïn ngoån laá.

Töi thêëy ngaây thêåt laå

Xao xuyïën tûâng nöîi nhúá.

Cho nïn töi yïu traái tim khöng nùång nïì

Nhûäng con tim baån beâ bao la.

Töi thêëy chiïìu khöng noái lúâi lùång leä

Vaâ thêëy hoaâng hön aáo vaâng rûåc rúä

Àïm bûúác vïì thêåt nheå

Sûúng khoaác mïìm vai phöë.


Ngêîu Nhiïn

Khöng coá àêu em naây

Khöng coá caái chïët àêìu tiïn.

Vaâ coá àêu bao giúâ

Àêu coá caái chïët sau cuâng.

Tûå mònh biïët riïng mònh

Vaâ ta biïët riïng ta.

Hoân àaá lùn bïn àöìi

Hoân àaá rúát xuöëng caânh mai.

Ruång caánh hoa mai gêìy

Chim choác hoát tiïëng qua àúâi.

Ngûúâi öm lêëy muön loaâi

Nùçm trong tiïëng bi ai.

Mïåt quaá àöi chên naây

Tòm àïën chiïëc ghïë nghó ngúi

Mïåt quaá thên ta naây

Nùçm xuöëng vúái àêët muön àúâi

Kòa coân biïët bao ngûúâi

Dòu dùåt túái quanh àêy.


204

Cuäng Seä Chòm Tröi

Nhêåt nguyïåt trïn cao

Ta ngöìi dûúái thêëp,

Möåt doâng trong veo

Sao loâng coân àuåc.

Bêìy vaåc bay qua

Kïu moân tõch lùång

Àûúâng àúâi khöng xa

Sao chöìn göëi chên.

Nhêåt nguyïåt trïn cao

Ta ngöìi dûúái thêëp

Möåt àûúâng cong queo

Nùæng vaâng àöåt ngöåt

Tûâ àöå chim thiïng

Hoát lúâi mïånh baåc

Tûâng gioåt vö biïn

Tröi chòm tiïëng tùm.


Töi Úi Àûâng Tuyïåt Voång

Àûâng tuyïåt voång, töi úi àûâng tuyïåt voång.

Laá muâa thu rúi ruång giûäa muâa àöng.

Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång.

Em laâ töi vaâ töi cuäng laâ em.

Con diïìu bay maâ linh höìn laånh leäo.

Con diïìu rúi cho vûåc thùèm buöìn theo.

Töi laâ ai maâ coân khi dêëu lïå

Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë.

Töi laâ ai laâ ai laâ ai... maâ yïu quaá àúâi naây.

Àûâng tuyïåt voång, töi úi àûâng tuyïåt voång,

Nùæng vaâng phai nhû möåt nöîi àúâi riïng.

Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång.

Em höìn nhiïn röìi em seä bònh minh.

Coá àûúâng xa vaâ nùæng chiïìu quaånh queä.

Coá höìn ai àang nheâ nheå sêìu lïn.


206

Röìi Nhû Àaá Ngêy Ngö

Àöi khi nùæng qua maái hiïn laâm töi nhúá

Àöi khi böîng nghe bûúác chên vïì àêu àoá cuãa em.

Ngaây naâo vûâa àïën àaä xa muön truâng.

Ngaây naâo vûâa ài laånh luâng bûúác chên.

Àöi khi thêëy trong gioá bay lúâi em noái

Àöi khi thêëy trïn laá cêy ngaây em àaä xa töi.

Àöi khi nùæng lïn phöë xûa laâm töi nhúá.

Àöi khi coá mûa giûäa khuya höìn töi böîng vu vú.

Àöi khi thêëy trïn laá khö möåt doâng suöëi.

Àöi khi nhúá trong mùæt em möåt boáng töëi nhoã nhoi.

Tûâng ngaây tònh àïën thiïët tha ên cêìn.

Tûâng ngaây tònh ài möåt vuâng vùæng im.

Àöi khi thêëy trong caánh chim tûâng àïm töëi.

Àöi khi nhúá trong toác em muâi cêy traái thúm tho.

Àöi khi bûúác qua phöë xûa loâng töi nhúá.

Àöi khi thêëy trùm vïët thûúng

Röìi nhû àaá ngêy ngö.


Nhû Möåt Lúâi Chia Tay

Nhûäng heån hoâ tûâ nay kheáp laåi Thên nheå nhaâng nhû mêy Chuát nùæng vaâng giúâ àêy cuäng vöåi Kheáp laåi tûâng àïm vui. Àûúâng quen löëi tûâng súám chiïìu mong. Baân chên xûa qua àêy ngaåi ngêìn. Laâm sao biïët tûâng nöîi àúâi riïng Àïí yïu thïm yïu cho nöìng naân. Coá nuå höìng ngaây xûa rúát laåi Bïn caånh àúâi töi àêy. Coá chuát tònh thoaãng nhû gioá vöåi Töi chúåt nhòn ra töi. Muöën möåt lêìn taå ún vúái àúâi Chuát mùån nöìng cho töi. Coá nhûäng lêìn nùçm nghe tiïëng cûúâi Nhûng chó laâ mú thöi. Tònh nhû nùæng vöåi tùæt chiïìu höm Tònh khöng xa nhûng khöng thêåt gêìn. Tònh nhû àaá hoaâi nhûäng chúâ mong Tònh vu vú sao ta muöån phiïìn. Tiïëng thò thêìm tûâng àïm nhúá laåi Ngúä chó laâ cún say. Àoaá hoa vaâng moãng manh cuöëi trúâi Nhû möåt lúâi chia tay.


208

Yïu Dêëu Tan Theo

Thöi em àûâng böëi röëi

Trong ta chiïìu àaä taân

Thöi em àûâng khoác nuöëi

Cho möi coân chuát thanh tên.

Toác em gêìy trong gioá

Trong ta gioåt maáu muâ

Khö theo ngaây thûúng nhúá, Vïët buöìn khùæc trïn da. Em theo àúâi cúm aáo. Mai ra cuâng phöë xön xao. Bao nhiïu ngaây yïu dêëu tan theo Ta öm tònh nùång trôu Nghe quanh àúâi mûa baäo, Öi nhûäng ngaây yïu dêëu boåt beâo. Bïn söng chiïìu mûa túái Bïn ta cuåm khoái rúâi Nghe bïn ngaây nùæng múái Em ài bùçng bûúác chên vui Sau lûng ngaây con gaái Möi son àûâng biïëng lûúâi Cho ta coân maäi maäi Chuát buöìn phêën hûúng bay.


Lùång Leä Núi Naây

Tònh yïu mêåt ngoåt,

Mêåt ngoåt trïn möi.

Tònh yïu mêåt àùæng,

Mêåt àùæng trong àúâi.

Tònh yïu nhû biïín,

Biïín röång hai vai,

Biïín röång hai vai,

Tònh yïu nhû biïín,

Biïín heåp tay ngûúâi

Biïín heåp tay ngûúâi laåc löëi. Em ài vïì núi êëy, Núi àêu núi àêu Söng caån àaá moân. Trùng treo àêìu con soáng, Tan theo tan theo Chuát tònh xa vùæng. Laâm sao ru àûúåc tònh vúi AÂ... úi nöîi àau naây ngûúâi.


210

Tònh yïu vö töåi Àïí laåi cho ai, Buöìn nhû gioåt maáu, Lùång leä núi naây. Trúâi cao àêët röång Möåt mònh töi ài, Möåt mònh töi ài. Àúâi nhû vö têån Möåt mònh töi vïì, Möåt mònh töi vïì vúái töi...


Ru Àúâi Àaä Mêët

Ta thêëy em ài quanh tûâng gioåt nûúác mùæt.

Ta thêëy em ài quanh tûâng ngoån nïën tùæt.

Nghe tiïëng em kïu tïn möåt ngaây xa lùæc muön truâng.

Ta biïët em àïm àïm chúâ àúåi tiïëng haát

Ta biïët em àïm àïm ru àúâi àaä mêët.

Nghe tiïëng em run theo tûâng ngoån gioá bêëc sang muâa.

Nguã ài em vaâ nguã ài em.

Nhûäng con mùæt bònh minh tùæt trïn doâng söng.

Nhûäng con mùæt muâa àöng tùæt trong hoaâng hön.

Ta thêëy em bêng khuêng vò ngoån laá uáa

Ta thêëy em lïnh àïnh trïn doâng nûúác luä,

Nghe tiïëng em vang trong möåt ngaây baäo töë ra àúâi

Ta biïët em àïm àïm àoâi laåi tiïëng noái.

Ta biïët em àïm àïm àoâi laåi boáng töëi.

Ta biïët riïng em thöi buöìn vò gian döëi con ngûúâi.


212

Naây Em Coá Nhúá

Chuáa àaä boã loaâi ngûúâi

Phêåt àaä boã loaâi ngûúâi.

Naây em xin cûá phuå ngûúâi.

Naây em xin cûá phuå töi,

Àúâi söëng quanh àêy coá vaån lúâi múâi,

Àúâi söëng quanh àêy tiïëng ngûúâi mûâng goåi em vaâo.

Àúâi àaä quen vúái nhûäng kiïëp xa nhau.

Chuáa àaä boã loaâi ngûúâi

Phêåt àaä boã loaâi ngûúâi.

Naây em xin cûáu möåt ngûúâi.

Naây em haäy àïën tòm töi,

Vò nhûäng con söng àaä caån nguöìn röìi,

Vò gioá àïm nay haát lúâi tuâ töåi quanh àúâi

Vïì cuâng töi àûáng bïn êu lo naây.

Chuáa àaä boã loaâi ngûúâi.

Phêåt àaä boã loaâi ngûúâi,

Naây em coá nhúá cuöåc àúâi.

Naây em coá biïët loaâi ngûúâi.

Naây em coá nhúá gò töi.


Ru Àúâi Ài Nheá!

Coá khi mûa ngoaâi trúâi

Laâ gioåt nûúác mùæt em

Àaä nûúng theo vaâo àúâi

Laâm tûâng nöîi ûu phiïìn.

Ngoaâi phöë muâa àöng

Àöi möi em laâ àöëm lûãa höìng.

Ru àúâi ài nheá

Cho ta nûúng nhúâ luác thúã than.

Chên ài nùçng nùång hoang mang

Ta nghe tõch lùång rúi nhanh

Dûúái khe im lòm.

Ru àúâi ài nheá

Öi möi ngon naây giûäa trêìn gian.

Ru tûâng chiïëc boáng

Lïnh àïnh vaâo giêëc nguã ngon.

Cho töi tay göëi mong manh.

Cho töi öm lêëy vai thon.


214

Chòm Dûúái Cún Mûa

Chòm dûúái cún mûa Vaâ chòm dûúái àïm khuya Trúâi àêët bao la coân chòm àùæm trong ta. Haåt caát ngu ngú nùçm chòm dûúái chên ài Búâ bïën thiïn thu nùçm chòm dûúái hû vö. Chòm dûúái cún mûa möåt ngaân nùm trûúác Mêy qua mêy qua möi em höìng nhaåt. Chòm dûúái cún mûa möåt ngaân nùm nûäa Mêy qua mêy qua möi em höìng vûâa. Chòm dûúái cún mûa, Möåt ngûúâi chïët àïm qua. Chòm dûúái àêët kia, Möåt ngûúâi söëng thiïn thu, Chòm khuêët trong ta Möåt lúâi noái vu vú, Chòm dûúái sûúng thu Laâ möåt àoaá thúm tho. Chòm dûúái cún mûa Möåt dêëu chên ài Chòm dûúái àêët kia, Haåt caát bao la. Chòm dûúái cún mûa Baân chên nhoã beá Nùm xûa nùm xûa chung vui höåi heâ. Chòm dûúái cún mûa Baân chên nhoã beá Nùm nay nùm nay àaä quïn àûúâng vïì.


Vêîn Coá Em Bïn Àúâi

Vêîn thêëy bïn àúâi coân coá em.

Têëm loâng em nhû laá kia coân xanh.

Rûâng úi haäy giûä cho bïìn nheá.

Nhûäng caânh hoa phai quaá khöng àaânh.

Em àaä àïën núi naây tûåa nhû caánh eán.

Dõu daâng trao chuát hûúng hoa muâa xuên.

Nhúá gò maâ nùæng vaâng caánh rûâng.

Thûúng ai maâ sûúng khuya vöåi vaâng buöng.

Chiïìu nay bïn trúâi xao xuyïën,

Coân em trong tûâng nhúá thûúng.

Vêîn thêëy em cûúâi àuâa àoá àêy.

Maái nhaâ nùm xûa toác em coân bay.

Gùåp nhau giêy phuát trong àúâi êëy.

Nöîi gò bêng khuêng vûúáng chên hoaâi.

Möîi vïët thûúng laânh möåt nöîi vui.

Mùæt cûúâi mïnh möng giûäa àöi baân tay.

Duâ em kheä bûúác khöng thaânh tiïëng.

Coäi àúâi bao la vêîn ngên daâi.


216

Vûúân Xûa

Ngoaâi hiïn vùæng gioåt thêìm cuöëi àöng.

Trúâi chúåt nùæng vûúân àêìy laá non.

Ngûúâi lïn tiïëng hoãi ngûúâi coá khöng

Ngûúâi ài vùæng vïì núi bïë böìng.

Àûâng phai nheá möåt têëm loâng son,

Thuyïìn naâo àaä chúã mêët thuyïìn quyïn

Vúái nhûäng thuyïìn buöìm lúáp lúáp ra söng.

Xin coá lúâi mûâng giûäa cheán rûúåu nöìng.

Vúái nhûäng cuöåc tònh baäo töë lïnh àïnh.

Xin coá möåt lêìn uöëng cheán muöån phiïìn.

Nhaâ im àûáng cûãa caâi àoáng then.

Vûúân mûa xuöëng haânh lang töëi tùm.

Vïì thöi nheá, cöíng chaâo cuöëi sên.

Húâ hûäng thïë loaâi hoa trùæng höìng.

Chaâo chiïëc laá nùçm giûäa vûúân hoang.

Gûãi àêu àoá möåt chuát tònh riïng.


Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn

Em coân nhúá hay em àaä quïn. Nhúá Saâi Goân mûa röìi chúåt nùæng Nhúá phöë xûa quen biïët tïn baân chên. Nhúá àeân àûúâng tûâng àïm thao thûác, Saáng cho em voâm laá me xanh. Em coân nhúá hay em àaä quïn, Bïn haâng xoám àöi khi gheá thùm Coá hai muâa vêîn ài vïì, Coá con àûúâng nùçm nghe nùæng mûa. Em ra ài núi naây vêîn thïë, Laá vêîn xanh trïn con àûúâng nhoã. Vûúân xûa vêîn coá tiïëng meå ru, Coá tiïëng em thú, Coá chuát nùæng trong tiïëng gaâ trûa. Em coân nhúá hay em àaä quïn. Nhúá àûúâng daâi qua cêìu laåi nöëi, Nhúá nhûäng con söng nöëi bao doâng kinh. Nhúá ngûåa thöì ngoaåi ö xa vùæng, Nhúá xön xao haâng quaán àïm àïm. Em coân nhúá hay em àaä quïn, Trong loâng phöë mûa àïm troái chên, Dûúái hiïn nhòn nûúác dêng traân, Phöë böîng laâ doâng söng uöën quanh.


218

Em coân nhúá hay em àaä quïn. Nhúá Saâi Goân möîi chiïìu gùåp gúä. Nhúá moán ùn quen nhúá ly cheâ thúm, Nhúá baån beâ chaâo nhau quen tiïëng, Phöë em qua gaåch ngoái quen tïn. Em coân nhúá hay em àaä quïn, Khi chiïìu xuöëng bïn söng nûúác lïn eán nö àuâa giûäa phöë nhaâ, Coá nùæng vaâng laåc trïn löëi ài. Em ra ài núi naây vêîn thïë, Vêîn coá em trong tim cuãa meå. Thaânh phöë vêîn coá nhûäng giêëc mú, Vêîn söëng thiïët tha, Vêîn lêëp laánh hoa trïn àûúâng ài. Em coân nhúá hay em àaä quïn. Nhúá Saâi Goân nhûäng chiïìu löång gioá, Laá haát nhû mûa suöët con àûúâng ài. Coá mùåt àûúâng vaâng hoa nhû gêëm Coá khöng gian maâu aáo bay lïn. Em coân nhúá hay em àaä quïn, Quï nhaâ àoá nùm xûa coá em, Coá boáng dûâa, coá cêu hoâ Coá con àoâ chúã mûa nùæng ài.


Àúâi Goåi Em Biïët Bao Lêìn

Ài vïì àêu húäi em

Khi trong loâng khöng chuát nùæng,

Giêëc mú àúâi xa vùæng,

Bûúác chên khöng chúâ ai àoán.

Möåt àúâi em

Maäi lang thang,

Loâng laånh bùng giûäa àau thûúng,

Em vïì àêu húäi em?

Haäy lau khö doâng nûúác mùæt.

Àúâi goåi em biïët bao lêìn. Àúâi goåi em vïì giûäa àau thûúng, Àïí traã em ngaây thaáng ïm àïìm. Traã laåi nùæng trong tim, Traã laåi thoaáng hûúng thúm. Em vïì àêu húäi em? Coá nghe tònh yïu lïn tiïëng! Haäy chön vaâo quïn laäng Nöîi àau hay niïìm cay àùæng. Àúâi nheå nêng bûúác chên em, Vïì laåi trong phöë thïnh thang. Bao buöìn xûa seä quïn, Haäy yïu khi àúâi mang àïën Möåt caânh hoa giûäa têm höìn.


220

Xin Traã Núå Ngûúâi

Hai mûúi nùm xin traã núå àúâi

Traã núå möåt thúâi em àaä boã ai

Hai mûúi nùm xin traã núå daâi

Traã núå möåt àúâi em àaä phuå töi.

Bao nhiïu nùm em núå ngoåt ngaâo

Traã núå möåt àúâi chûa hïët tònh sêu.

Bao nhiïu nùm em núå baåc àêìu

Traã núå möåt àúâi khöng hïët tònh àêu.

Em phuå töi möåt thúâi beá daåi

Thú daåi ra ài khöng nhúá gò töi

Thú daåi ra ài quïn hïët tònh töi.

Hai mûúi nùm em traã laåi röìi

Traã núå möåt àúâi xa vùæng voâng tay.

Hai mûúi nùm vúi caån laåi àêìy

Traã núå möåt thúâi möi vùæng voâng möi.

Bao nhiïu nùm böîng laåi nhiïåm mêìu

Traã núå möåt lêìn quïn hïët tònh àau.

Hai mûúi nùm vêîn laâ thuúã naâo

Núå laåi lêìn naây trong coäi àúâi nhau.


Con Mùæt Coân Laåi

Coân hai con mùæt khoác ngûúâi möåt con. Coân hai con mùæt möåt con khoác ngûúâi. Con mùæt coân laåi nhòn cuöåc àúâi töi. Nhòn töi lïn cao nhòn töi xuöëng thêëp. Con mùæt coân laåi nhòn cuöåc tònh phai. Tònh trong hai tay möåt höm biïën mêët. Con mùæt coân laåi laâ con mùæt ai. Con mùæt coân laåi nhòn töi thúã daâi. Coân hai con mùæt khoác ngûúâi möåt con Coân hai con mùæt möåt con khoác ngûúâi. Con mùæt coân laåi nhòn möåt thaânh hai Nhòn em yïu thûúng nhòn em thuá dûä. Con mùæt coân laåi ngúâ vûåc tònh töi. Cuöìng àiïn yïu thûúng cuöìng àiïn nöîi nhúá. Con mùæt coân laåi nhòn mêy trùæng bay Con mùæt coân laåi nhòn töi buâi nguâi. Coân hai con mùæt khoác ngûúâi möåt con Coân hai con mùæt möåt con khoác ngûúâi. Con mùæt coân laåi nhòn àúâi laâ khöng Nhòn em hû vö nhòn em boáng nùæng Con mùæt coân laåi nheå nhaâng tûâ têm. Nhòn em ra ài loâng em xa vùæng. Con mùæt coân laåi laâ àïm töëi tùm Con mùæt coân laåi laâ àïm nöìng naân.


222

Coân Ai Vúái Ai

Khöng coá em coân töi vúái ai, Khöng coá em laånh giaá àûúâng vui. Khöng coá em ngöìi àûáng núi naây. Khöng coá em coân ai vúái ai. Em àaä ài chòm khuêët àaä theo. Em àaä nhû ngoån gioá quaånh hiu, Khöng coá em àûúâng cuä tiïu àiïìu. Em àaä xa lòa trong nöîi àau.

Em ài biïìn biïåt muön truâng quáa,

Tûâng cún gioá vaâ tûâng cún gioá.

Em ài gioá laånh bïën xa búâ.

Tûâng nöîi nhúá truâng truâng nöîi nhúá.

Khöng coá em àûúâng xa quaá xa.

Em àaä thöi cûúâi giûäa chiïìu mûa

Em àaä ài àúâi coá àêu ngúâ.

Mang traái tim muâa xuên heáo khö.

Khöng coá em buöìn vui vúái ai

Khöng coá em luåa gêëm nhaåt phai.

Ai àaä chia ngûúâi maäi xa ngûúâi

Ai giïët ài tònh àang lûáa àöi .


Em Ài Trong Chiïìu

Em ài qua cêìu Coá gioá bay theo Thöíi buâng khùn tang Trùæng giûäa khung chiïìu. Em ài qua cêìu Coá laá xön xao Möåt doâng söng sêu Chúã höìn thûúng àau. Em ài qua cêìu Chúã chiïìu trïn vai Ngêåm buöìn trïn möi Traái tim àaä hoaâi Möåt ngûúâi nùçm xuöëng Möåt ngûúâi núi àêy. Em ài qua cêìu Möåt höìn mêy bay Em ài trong chiïìu Möåt àúâi khön nguöi Möåt àúâi riïng ai mong ai. Em ài qua cêìu Tiïëng suáng vang theo Laâng maåc quï hûúng Coá daáng buöìn rêìu. Em ài qua cêìu Coá gioá hiu hiu Thöíi loâng em xa Àïën maäi núi naâo.


224

Tònh Nhúá

Tònh ngúä àaä quïn ài,

Nhû loâng cöë laånh luâng.

Ngûúâi ngúä àaä xa xùm

Böîng vïì quaá thïnh thang.

Öi aáo xûa löìng löång,

Àaä xö daåt trúâi chiïìu,

Nhû tûâng cún nûúác röång

Xoáa möåt ngaây àòu hiu.

Tònh ngúä àaä phöi pha,

Nhûng tònh vêîn coân àêìy.

Ngûúâi ngúä àaä ài xa,

Nhûng ngûúâi vêîn quanh àêy.

Nhûäng bûúác chên mïìm maåi,

Àaä ài vaâo àúâi ngûúâi,

Nhû tûâng viïn àaá cuöåi

Rúát vaâo loâng biïín khúi.

Khi cún àau chûa daâi

Thò tònh nhû chuát nùæng,

Khi cún àau lïn àêìy

Thò tònh àaä mïnh möng.

Möåt ngûúâi vïì àónh cao

Möåt ngûúâi vïì vûåc sêu,


Àïí cuöåc tònh chòm mau,

Nhû boáng chim cuöëi àeâo.

Tònh ngúä chïët trong nhau,

Nhûng tònh vêîn röån raâng.

Ngûúâi ngúä àaä quïn lêu

Nhûng ngûúâi vêîn bêng khuêng.

Nhûäng ngoán tay ngaåi nguâng,

Àaä ru laåi tònh gêìn

Nhû ngoaâi khúi gioá àöång

Hïët cuöåc àúâi lïnh àïnh.

Ngûúâi ngúä àaä xa xûa

Nhûng ngûúâi böîng laåi vïì.

Tònh ngúä soáng xa àûa,

Nhûng coân quaá bao la.

Öi traái tim phiïìn muöån,

Àaä vui laåi möåt giúâ,

Nhû búâ xa nûúác caån

Àaä chòm vaâo cún mûa.


226

Mûa Höìng

Trúâi ûúm nùæng cho mêy höìng

Mêy qua mau, em nghiïng sêìu,

Coân mûa xuöëng nhû höm naâo

Em àïën thùm mêy êm thêìm mang gioá lïn.

Ngûúâi ngöìi àoá trong mûa nguöìn

Öi yïu thûúng nghe àaä buöìn,

Ngoaâi kia laá nhû vêîn xanh

Ngoaâi söng vùæng nûúác dêng lïn höìn muön truâng.

Naây em àaä khoác chiïìu mûa àónh cao.

Coân gò nûäa àêu sûúng muâ àaä lêu.

Em ài vïì cêìu mûa ûúát aáo

Àûúâng phûúång bay muâ khöng löëi vaâo,

Haâng cêy laá xanh gêìn vúái nhau.

Ngûúâi ngöìi xuöëng mêy ngang àêìu.

Mong em qua bao nhiïu chiïìu,

Voâng tay àaä xanh xao nhiïìu,

Öi thaáng nùm, goát chên moân trïn phiïëm du.

Ngûúâi ngöìi xuöëng xin mûa àêìy

Trïn hai tay cún àau daâi.

Ngûúâi nùçm xuöëng nghe tiïëng ru

Cuöåc àúâi àoá coá bao lêu maâ hûäng húâ.


Tuöíi Àaá Buöìn

Trúâi coân laâm mûa mûa rúi mïnh mang Tûâng ngoán tay buöìn em mang em mang Ài vïì giaáo àûúâng

Ngaây chuã nhêåt buöìn coân ai coân ai

Àoáa hoa höìng caâi lïn toác mêy,

Öi àûúâng phöë daâi

Lúâi ru miïåt maâi ngaân nùm ngaân nùm

Ru em nöìng naân, Ru em nöìng naân. Trúâi coân laâm mêy mêy tröi lang thang

Súåi toác em böìng tröi nhanh tröi nhanh

Nhû doâng nûúác hiïìn

Ngaây chuã nhêåt buöìn coân ai coân ai

Àoáa hoa höìng vuâi quïn trong tay

Öi àûúâng phöë daâi

Lúâi ru miïåt maâi ngaân nùm ngaân nùm

Ru em giêån húân

Ru em giêån húân.

Trúâi coân laâm mûa mûa rúi mûa rúi

Tûâng phiïën bùng daâi trïn hai tay xuöi

Tuöíi buöìn em mang ài trong hû vö

Ngaây qua hûäng húâ.


228

Trúâi coân laâm mûa mûa rúi mûa rúi Tûâng phiïën mêy höìng em mang trïn vai Tuöíi buöìn nhû laá gioá maäi cuöën ài quay têån cuöëi trúâi. Trúâi coân laâm mûa mûa rúi thïnh thang Tûâng goát chên trêìn em quïn em quïn Öi miïìn giaáo àûúâng Ngaây chuã nhêåt buöìn coân ai coân ai Àoáa hoa höìng taân hön lïn möi Em gêìy ngoán daâi Lúâi ru miïåt maâi ngaân nùm ngaân nùm Ru em muöån phiïìn Ru em baåc loâng.


Tònh Xa

Ngaây thaáng naâo àaä ra ài khi ta coân ngöìi laåi Cuöåc tònh naâo àaä ra khúi ta coân maäi núi àêy. Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã Öi nhûäng doâng söng nhoã Lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa.

Khi bûúác chên ta vïì

Àïm khuya nhòn àûúâng phöë

Thaânh phöë hoang vu

Nhû möåt lêìn qua cuöåc tònh

Laâm sao em biïët àúâi söëng buöìn tïnh.

Àöi khi ta lùæng nghe ta

Nghe soáng êm u döåi vaâo àúâi buöët giaá

Höìn ta gioá caát phuâ du bay vïì.

Àöi khi trïn maäi tònh ta nghe nhûäng gioåt mûa.

Tònh reáo tònh êm thêìm,

Sêìu reáo sêìu bïn búâ vûåc sêu.

Coân thêëy gò saáng mai àêy thöi ta coân baån beâ

Gioåt rûúåu naâo maäi chua cay trong tònh vêîn u mï.

Tûâ möåt ngaây tònh ta nhû nuái rûâng cuái àêìu

Öi tiïëng buöìn rúi àïìu,

Nhòn laåi mònh àúâi àaä xanh rïu.


230

Goåi Tïn Böën Muâa

Em àûáng lïn goåi mûa vaâo haå Tûâng cún mûa,

Tûâng cún mûa, Tûâng cún mûa,

Mûa thò thêìm dûúái chên ngaâ. Em àûáng lïn muâa thu taân taå, Haâng cêy khö caânh bú vú, Haâng cêy àûa em ài vïì gioåt nùæng nhêëp nhö. Em àûáng lïn muâa àöng nhaåt nhoâa, Tûâng àïm mûa,

Tûâng àïm mûa, Tûâng àïm mûa,

Mûa laånh tûâng ngoán sûúng muâ. Em àûáng lïn muâa xuên vûâa múã Nuå xuên xanh, caânh thïnh thang Chim vïì vaâo ngaây tuöíi em trïn caânh baäo buâng. Röìi muâa xuên khöng vïì, Muâa thu cuäng ra ài, Muâa àöng vúâi vúåi, Muâa haå khoái mêy. Röìi tûâ nay em goåi Tònh yïu dêëu chim bay, Goåi thên hao gêìy, Goåi buöìn ngêët ngêy.


Öi toác em daâi àïm thêìn thoaåi, Vuâng tûúng lai chúåt xa xöi, Tuöíi xuên úi sao laånh doâng maáu trong ngûúâi. Nghe xoát xa hùçn lïn tuöíi trúâi Treã thú úi, treã thú úi, Tin buöìn tûâ ngaây meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi.


232

Tûúãng Rùçng Àaä Quïn

Tûúãng rùçng àaä quïn, cuöåc tònh seä yïn. Tûúãng rùçng àaä quïn nhûng tim yïëu mïìm, Möåt ngaây thêëy em laâ àúâi böîng àïm vêy khöën. Tûúãng rùçng àaä quïn cuöåc tònh seä yïn. Tûúãng rùçng àaä quïn thên àau muöën nùçm, Vò tûâng bûúác em laâ tûâng muäi àinh cuöìng àiïn. Coân gò àêu nhûäng àoáa hoa höìng Vò traái tim töåi löîi lûu vong. Coân gò àêu nhûäng maá xûa nöìng Duâ xaác thên coân phuát ùn nùn. Tûúãng rùçng àaä quïn cuöåc tònh seä yïn. Tûúãng rùçng àaä quïn em qua phöë röång Möåt lúâi tröëi trùn coân tòm thêëy trong àöi mùæt. Tûúãng rùçng àaä quïn cuöåc tònh seä yïn Tûúãng rùçng àaä quïn tay em vêîn coân Dûång àúâi baäo lïn Laâm tûâng vïët thûúng höìn nhiïn Coân laåi àêy nhûäng súám mai buöìn Vò phöë xûa coã laá mong manh. Coân laåi àêy nhûäng bïën hoang taân Vò xaác thên àaä quaá lïnh àïnh.


Tònh Sêìu

Tònh yïu nhû traái phaá, con tim muâ loâa.

Möåt mai thûác dêåy

Chúåt höìn nhû ngêët ngêy,

chúåt buöìn trong mùæt nai.

Röìi tònh vui trong mùæt,

röìi tònh mïìm trong tay.

Tònh yïu nhû vïët chaáy trïn da thõt ngûúâi.

Tònh xa nhû trúâi,

Tònh gêìn nhû khoái mêy,

Tònh trêìm nhû boáng cêy

Tònh reo vui nhû nùæng

Tònh buöìn laâm cún say.

Tònh yïu nhû traái chñn trïn cêy ruång rúâi. Möåt mai thûác dêåy Chuyïån troâ vúái laá cêy, Röìi buöìn nhû laá bay. Möåt doâng söng nûúác cuöën, Moåi cuöåc tònh khöng may. Tònh yïu nhû thûúng aáo quen húi ngoåt ngaâo. Rúâi nhau höm naâo Höìn mònh nhû vaá khêu Buöìn mònh nhû luäng sêu.


234

Röìi tònh trong im tiïëng, Röìi tònh ngoaâi hû hao Tònh yïu nhû nöîi chïët cún àau thêåt daâi. Tònh khêu möi cûúâi Hònh haâi xûa àaä thay, Mùån nöìng xûa cuäng phai Tònh chia nhau gian döëi, Tònh àaây tònh àöi núi. Tònh yïu nhû cún baäo ài qua àõa cêìu.

Tònh thùæp cún sêìu,

Tònh dòu qua höë sêu

Tònh vúâi lïn nuái cao

Röìi trong cún yïu dêëu

Tònh àaây tònh xa nhau.

Cuöåc tònh lïn cao vuát

Nhû chim moãi caánh röìi

Nhû chim xa lòa bêìy

Nhû chim xa lòa trúâi

Nhû chim boã àûúâng bay.

Tònh yïu cho anh àïën bïn cún muöån phiïìn. Tònh ài êm thêìm Nghòn truâng nhû vïët sûúng Laånh luâng nhû dêëu chim. Tònh mong manh nhû nùæng, Tònh coân àêìy khöng em?

Tònh yïu nhû àöët saáng con tim têåt nguyïìn.

Tònh lïn ïm àïìm,

Vöåi vaâng nhûng choáng quïn,

Röån raâng nhûng biïën nhanh.

Tònh cho nhau möi êëm,

Möåt lêìn laâ trùm nùm.


Coá Möåt Doâng Söng Àaä Qua Àúâi Mûúâi nùm xûa àûáng bïn búâ dêåu. Àûúâng xanh hoa muöëi bay rò raâo. Coá ngûúâi loâng nhû khùn múái thïu Mûúâi nùm sau aáo bay àûúâng chiïìu. Baân chên trong phöë xa laå nhiïìu Coá ngûúâi loâng nhû nùæng qua àeâo Toác ngûúâi doâng söng xûa êëy àaä phai, Àaä lïnh àïnh biïín khúi Coá lêìn baân chên qua phöë thêëy ngûúâi Soáng lao xao búâ töi. Mûúâi nùm chên bûúác trïn àûúâng daâi Gùåp nhau khöng noái khöng nuå cûúâi Chuát tònh dûúâng nhû hiu hùæt bay Mûúâi nùm khi phöë khi vuâng àöìi. Nhòn nhau öi cuäng nhû moåi ngûúâi Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi...


236

Nùæng Thuãy Tinh

Maâu nùæng hay laâ maâu mùæt em

Muâa thu mûa bay cho tay mïìm,

Chiïìu nghiïng nghiïng boáng nùæng qua thïìm.

Röìi coá höm naâo mêy bay lïn.

Luâa nùæng cho buöìn vaâo toác em.

Baân tay xön xao àoán ûu phiïìn.

Ngaây xûa sao laá thu khöng vaâng

Vaâ nùæng chûa vaâo trong mùæt em.

Em qua cöng viïn bûúác chên êm thêìm

Ngoaâi kia gioá mêy vïì ngaân.

Coã cêy chúåt lïn maâu nùæng.

Em qua cöng viïn mùæt em ngêy troân

Lung linh nùæng thuãy tinh vaâng,

Chúåt höìn buöìn dêng mïnh mang.

Chiïìu àaä ài vaâo vûúân mùæt em.

Muâa thu qua tay àaä bao lêìn.

Ngaân cêy thùæp nïën lïn hai haâng,

Àïí nùæng ài vaâo trong mùæt em

Maâu nùæng bêy giúâ trong mùæt em.


Biïín Nhúá

Ngaây mai em ài

Biïín nhúá tïn em goåi vïì

Goåi höìn liïîu ruã lï thï

Goåi búâ caát trùæng àïm khuya.

Ngaây mai em ài

Àöìi nuái nghiïng nghiïng àúåi chúâ,

Soãi àaá tröng em tûâng giúâ

Nghe buöìn nhõp chên bú vú. Ngaây mai em ài Biïín nhúá em quay vïì nguöìn, Goåi truâng dûúng gioá ngêåp höìn Baân tay chùæn gioá mûa sang.

Ngaây mai em ài

Thaânh phöë mùæt àïm àeân vaâng

Höìn leã nghiïng vai goåi buöìn,

Nghe ngoaâi biïín àöång buöìn hún.

Höm nao em vïì

Baân tay buöng löëi ngoã,

Àaân lïn cung phñm chúâ, Sêìu lïn àêy hoang vu.


238

Ngaây mai em ài Biïín nhúá tïn em goåi vïì, Chiïìu sûúng ûúát àêîm cún mï Trúâi cao nñu bûúác sún khï. Ngaây mai em ài Cöìn àaá rïu phong ruã buöìn, Àeân phöë nghe mûa tuãi húân, Nghe ngoaâi trúâi giùng mêy luön. Ngaây mai em ài Biïín coá bêng khuêng goåi thêìm,

Ngaây mûa thaáng nùæng coân buöìn,

Baân tay nghe ngoáng tin sang.

Ngaây mai em ài

Thaânh phöë mùæt àïm àeân vaâng

Nûãa boáng xuên qua ngêåp ngûâng,

Nghe trúâi gioá löång maâ thûúng.

Nhû Caánh Vaåc Bay

Nùæng coá höìng bùçng àöi möi em

Mûa coá buöìn bùçng àöi mùæt em

Toác em tûâng súåi nhoã

Rúát xuöëng àúâi laâm soáng lïnh àïnh.

Gioá seä mûâng vò toác em bay Cho mêy húân nguã quïn trïn vai Vai em gêìy guöåc nhoã Nhû caánh vaåc vïì chöën xa xöi. Nùæng coá coân húân ghen möi em Mûa coá coân buöìn trong mùæt trong Tûâ luác àûa em vïì Laâ biïët xa nghòn truâng.


Suöëi àoán tûâng baân chên em qua Laá haát tûâ baân tay thúm tho Laá khö vò àúåi chúâ Cuäng nhû àúâi ngûúâi maäi êm u. Núi em vïì ngaây vui khöng em Núi em vïì trúâi xanh khöng em Ta nghe nghòn gioåt lïå Rúát xuöëng thaânh höì nûúác long lanh.


240

Diïîm Xûa

Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí. Daâi tay em mêëy thuúã mùæt xanh xao. Nghe laá thu mûa teo moân goát nhoã Àûúâng daâi hun huát cho mùæt thïm sêu. Mûa vêîn hay mûa trïn haâng laá nhoã. Buöíi chiïìu ngöìi ngoáng nhûäng chuyïën mûa qua... Trïn bûúác chên em êm thêìm laá àöí Chúåt höìn xanh buöët cho mònh xoát xa. Chiïìu naây coân mûa sao em khöng laåi Nhúá maäi trong cún àau vuâi Laâm sao coá nhau Hùçn lïn nöîi àau, Bûúác chên em xin vïì mau. Mûa vêîn hay mûa cho àúâi biïín àöång Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau. Xin haäy cho mûa qua miïìn àêët röång Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau. Àïí ngûúâi phiïu laäng quïn mònh laäng du.


Nhòn Nhûäng Muâa Thu Ài

Nhòn nhûäng muâa thu ài

Em nghe sêìu lïn trong nùæng,

Vaâ laá ruång ngoaâi song

Nghe tïn mònh vaâo quïn laäng,

Nghe thaáng ngaây chïët trong thu vaâng Nhòn nhûäng lêìn thu àii Tay trún buöìn öm nuöëi tiïëc. Nghe gioá laånh vïì àïm, Hai mûúi sêìu dêng mùæt biïëc, Thûúng cho ngûúâi röìi laånh luâng riïng.

Gioá heo may àaä vïì

Chiïìu tñm loang vóa heâ,

Vaâ gioá hön toác thïì,

Röìi muâa thu bay ài.


242

Trong nùæng vaâng chiïìu nay

Anh nghe buöìn mònh trïn êëy.

Chiïìu cuöëi trúâi nhiïìu mêy

Àún cöi baân tay quïn löëi

Àûa em vïì nùæng vûúng nheâ nheå.

Àaä mêëy lêìn thu sang,

Cöng viïn chiïìu qua rêët ngùæn.

Chuyïån chuáng mònh ngaây xûa,

Anh ghi bùçng nhiïìu thu vùæng,

Àïën thu naây thò möång nhaåt phai.


Nhûäng Con Mùæt Trêìn Gian

Nhûäng con mùæt tònh nhên Nuöi ta biïët nöìng naân Nhûäng con mùæt thuâ hêån Cho ta àúâi laånh cùm. Nhûäng mùæt biïëc coã non Xanh cêy traái àõa àaâng Nhûäng con mùæt baåc tònh Chaáy tan ngaây thêìn tiïn. Ngaây ra ài vúái gioá Ta nghe tònh àöíi muâa Rûâng àöng rúi chiïëc laá, Ta cûúâi vúái êm u. Trïn quï hûúng coân laåi, Ta ài qua nûãa àúâi Chûa thêëy àûúåc ngaây vui. Àûúâng trêìn röìi khùn goái Mai kia chaâo cuöåc àúâi, Nghòn truâng con gioá bay. Nhûäng con mùæt trêìn gian Xin nguöi vïët nhuåc nhùçn Nhûäng con mùæt muöån phiïìn, Xin cêëy laåi niïìm tin


244

Nhûäng con mùæt quêìng thêm Xin tûúi saáng möåt lêìn. Cho con mùæt ngûúâi tònh êëm nhû ngaây hoãi han. Nhòn laåi nhau coá mùæt lo êu, Xin vöî vïì muön yïu dêëu Nhòn laåi nhau che nhûäng cún àau Tòm dûúái boáng ngoåt ngaâo.


Haå Trùæng

Goåi nùæng trïn vai em gêìy àûúâng xa aáo bay. Nùæng qua mùæt buöìn loâng hoa bûúám say. Löëi em ài vïì trúâi khöng coá mêy. Àûúâng ài suöët muâa nùæng lïn thùæp àêìy. Goåi nùæng cho cún mï chiïìu nhiïìu hoa trùæng bay Cho tay em daâi gêìy thïm nùæng mai Bûúác chên em vïì naâo anh coá hay... Goåi em cho nùæng chïët trïn söng daâi. Thöi xin ún àúâi trong cún mï naây goåi muâa thu túái. Töi àûa em vïì chên em bûúác nheå trúâi buöìn gioá cao. Àúâi xin coá nhau daâi cho maäi sau nùæng khöng goåi sêìu Aáo xûa duâ nhaâu cuäng xin baåc àêìu goåi maäi tïn nhau. Goåi nùæng cho toác em caâi loaâi hoa nùæng rúi Nùæng àûa em vïì miïìn cao gioá bay. AÁo em bêy giúâ múâ xa neão mêy Goåi tïn em maäi suöët cún mï naây.


246

Coân Tuöíi Naâo Cho Em

Tuöíi naâo nhòn laá vaâng uáa chiïìu nay Tuöíi naâo ngöìi haát mêy bay ngang trúâi. Tay mùng tröi trïn vuâng toác daâi Bao nhiïu cún mú vûâa tuöíi naây. Tuöíi naâo ngú ngaác tòm tiïëng gioá heo may, Tuöíi naâo vûâa thoaáng buöìn aáo gêìy vai Tuöíi naâo ghi dêëu chên chim qua trúâi Xin cho tay em coân muöët daâi Xin cho cö àún vaâo tuöíi naây. Tuöíi naâo lang thang thaânh phöë toác mêy caâi. Em xin tuöíi naâo, Coân tuöíi naâo cho nhau. Trúâi xanh trong mùæt em sêu, Mêy xuöëng vêy quanh gioåt sêìu Em xin tuöíi naâo. Coân tuöíi trúâi hû vö, Baân tay che giêëu lïå nhoaâ Öi buöìn! Tuöíi naâo ngöìi khoác tònh àaä nghòn thu. Tuöíi naâo mú kïët mêy trong sûúng muâ Xin chên em qua tûâng phiïën ngaâ, Xin mêy xe thïm maâu aáo luåa Tuöíi naâo thöi hïët Tûâng thaáng nùm mong chúâ.


Böën Muâa Thay Laá

Böën muâa nhû gioá böën muâa nhû mêy

Nhûäng doâng söng nöëi àöi tay liïìn vúái biïín khúi.

Àïm chúâ aánh saáng,

Mûa àoâi cún nùæng,

Mùåt trúâi lêëp laánh trïn cao vûâa xa vûâa gêìn. Con söng laâ thuyïìn, mêy xa laâ buöìm, Tûâng gioåt sûúng thu hïët mïnh möng. Nhûäng gioåt mûa, nhûäng nuå hoa, Heån hoâ gùåp nhau trûúác sên nhaâ. Khöng heån maâ àïën, khöng chúâ maâ ài, Böën muâa thay laá thay hoa thay maäi àúâi ta. Bïn trúâi xanh maäi Nhûäng nuå mêìm múái, Àïí laåi trong coäi thiïn thu hònh daáng nuå cûúâi


248

Àaåi Baác Ru Àïm

Àaåi baác àïm àïm döåi vïì thaânh phöë

Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe.

Àaåi baác qua àêy àaánh thûác meå dêåy

Àaåi baác qua àêy con thú buöìn tuãi,

Nûãa àïm saáng choái

Hoaã chêu trïn nuái.


Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe

Tûâng chuyïën ban àïm con thú giêåt mònh

Hêìm truá tan hoang öi da thõt vaâng

Tûâng àïm chong saáng laâ mùæt quï hûúng

Hùçng vaån têën bom truát xuöëng àêìu laâng

Hùçng vaån têën bom truát xuöëng ruöång àöìng

Cûãa nhaâ Viïåt Nam chaáy àoã cuöëi thön


Hùçng vaån chuyïën xe àang mang lûåu àaån

Hùçng vaån chuyïën xe mang vö thõ thaânh

Tûâng vuâng thõt xûúng coá meå coá em


Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe.

Àaåi baác àïm àïm tûúng lai ruång vaâng

Àaåi baác nhû kinh khöng mang lúâi nguyïån

Treã thú quïn söëng, tûâng àïm nghe ngoáng.


Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe

Àaåi baác àïm àïm ru da thõt vaâng

Àaåi baác nghe quen nhû cêu ca daåo buöìn

Treã con chûa lúán àïí thêëy quï hûúng.


250

Nguå Ngön Muâa Àöng

Möåt ngaây muâa àöng Möåt ngûúâi Viïåt Nam Ra bïn doâng söng Nhúá vïì cöåi nguöìn Nhúá vïì àoaån àûúâng Tûâ àoá ra ài Nhúá vïì biïín röång Thuyïìn ghe lûúát soáng Nhúá vïì nghòn truâng Noâi giöëng cuãa chim Möåt ngaây muâa àöng Möåt ngûúâi Viïåt Nam Ài lïn àöìi non Nhúá vïì cöåi nguöìn Nhúá vïì àoaån àûúâng Tûâ àoá ra ài Nhúá vïì àöìng bùçng Loaâi chim muöng hoát Nhúá rûâng mõt muâng Noâi giöëng cuãa Tiïn Möåt ngaây muâa àöng Trïn con àûúâng moân Möåt chiïëc xe tang Traái mòn nöí chêåm Ngûúâi chïët hai lêìn


Thõt da naát tan Möåt ngaây muâa àöng Möåt ngûúâi Viïåt Nam Thöi ra doâng söng Suáng nöí thêåt gêìn Tiïëng àaån àêìy höìn Tûâ àoá bêng khuêng Nhúá thuúã meå böìng Lúâi ru trong saáng Nhúá meå hiïìn laânh Ngöìi vúái àaân con. Möåt ngaây muâa àöng Möåt ngûúâi Viïåt Nam Thöi lïn àöìi non Suáng tûâ thõ thaânh Suáng tûâ ruöång laâng Nöí xeá da con Phöë chúå thêåt buöìn Cuöån giêy gai chùæn Chùæc meå hiïìn laânh Röìi cuäng tuãi thên.


252

Huyïìn Thoaåi Meå

Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi

Tûâng cêu chuyïån ngaây xûa.

Meå vïì àûáng dûúái mûa,

Che àaân con nùçm nguã

Canh tûâng bûúác chên thuâ.

Meå ngöìi dûúái cún mûa.

Meå löåi qua con suöëi,

Dûúái mûa bom khöng ngaåi.

Meå nheå nhaâng àûa löëi,

Tiïîn con qua nuái àöìi.

Meå chòm trong àïm töëi,

Gioá mûa toác che löëi con ài.

Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi

Tûâng cêu chuyïån ngaây xûa.

Meå vïì àûáng dûúái mûa,

Che tûâng cùn nhaâ nhoã

Xoáa saåch vïët con vïì

Meå ngöìi dûúái cún mûa


Meå laâ gioá uöën quanh,

Trïn àúâi con thêìm lùång

Trong cêu haát thanh bònh.

Meå laâm gioá mong manh.

Meå laâ nûúác chûáa chan,

Tröi duâm con phiïìn muöån

Cho àúâi maäi trong laânh.

Meå chòm dûúái gian nan.


254

4. MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ


Nguyïîn Khoa Àiïìm

Sûå Thêåt Cuãa Cuöåc Ra Ài

Anh mêët trong ngaây 1 thaáng Tû Caái ngaây ngûúâi ta coá thïí àuâa búän möåt chuát Töi phaãi hoãi hai lêìn Àïí biïët cuöåc ài xa cuãa anh laâ sûå thêåt. Laâ sûå thêåt Anh àaä boã rúi chuáng ta trûúác ngûúäng cûãa thïë kyã XXI Laâ sûå thêåt Anh àaä söëng, àaä ca haát vúái chuáng ta möåt nûãa thïë kyã XX Vaâ 90 ngaây cuãa thiïn niïn kyã múái Khöng coá gò ngùn caãn anh Àïën vúái Tònh yïu Àïën vúái Àöìng baâo Àïën vúái Baån beâ Àïën vúái Tûúng lai Trõnh Cöng Sún, tûâ biïåt.

2-4-2001


256

Trêìn Ninh Höì

Lûä Thûá Vúái Con Ngûúâi

Töi chûa thêëy möåt ngûúâi àaân öng naâo

lúán lao maâ mong manh nhû vêåy

Tònh yïu vaâ nhûäng khùæc khoaãi cuãa anh

Vïì cöåi nguöìn

Thaánh thêìn

Chiïën tranh

Lùång leä thêëm vaâo töi

Vaâo meå

Vaâo em

Hûúng trúâi

Buåi àêët.

Khöng biïët tûå bao giúâ

Trong nhûäng nöîi niïìm ngúä nhû rêët riïng tû cuãa mònh

Töi luön thêëy

Thêëp thoaáng

Tïn möåt ngûúâi maâ töi chûa quen biïët


Ngûúâi àûúåc nhiïìu nhêët nhûäng yïu thûúng Maâ laå sao Chûa bao giúâ hïët buöìn Cho àïën têån höm nay Vônh biïåt!

Thua têët thaãy caác nhaâ thú àïën mêëy mûúi mêîu tûå

Hay laâ hún baãy nöët nhêåc khöng lúâi?

Khöng traáng khuác. Cuâng loaâi ngûúâi lûä thûá

Tûâ trêìn gian qua àõa nguåc, thiïn àûúâng...

Haâ Nöåi 2,4,5 - 4 - 2001


258

Minh Quöëc Lï

Daå Khuác

Lúâi ca àau trïn möi

Tònh khuác Trõnh Cöng Sún töi haát

Voâm trúâi khuya nhúåt nhaåt maâu coã uáa

Boáng trùng nhû vïåt son cuãa thiïn nhiïn goaá buåa

Trong àïm ngöìi tûå tònh Töi bay lïn nhû chiïëc laá xanh Dòu em dûå àaám cûúái Trong tûâng ca khuác chòm vaâo boáng töëi Lúâi ca àau trïn möi Naây em àûáng ngûãa mùåt lïn trúâi àïí khoác Nïëu möîi tònh nhên coân giûä laåi nûúác mùæt Thò cuäng nhiïìu nhû suöëi nhû söng Àïm àaä khuya röìi Sùæp hïët nhûäng ngaây xuên Em sùæp lúán vaâ hoa sùæp uáa Töi sùæp xïëp cuöåc tònh khöng coân nûäa Vaâo trong trñ nhúá nhoã nhoi Nhûng lúâi ca coân àau maäi trïn möi


Hoaâng Trêìn Cûúng

Trêìm Caãm

Chiïìu buöìn hún tûâ ngaây coá öng Nhòn laá laá vaâng Nhòn söng söng luä Nhûäng cún mûa sêëp ngûãa giûäa caánh àöìng

Àïm daâi hún tûâ thuúã vùæng öng

Vang àöång gioåt sûúng mai maâi moân vaách àaá

Nhûäng gûúng mùåt ngûúâi bûúi tòm kyã niïåm

Duåi mùæt nhòn röîng khöng

Khöng biïët ai buöìn hún

Dai dùèng cún mûa hay chang chang muâa nùæng

Chó tiïëc laâ höm nay öng ài vùæng

Töi lêìn theo tiïëng haát... ngheån trúâi

1-4-2001


260


Vônh Biïåt Àiïåu Blue Buöìn

Töi khöng thïí naâo quïn àûúåc gûúng mùåt vaâ nuå cûúâi nhu mò cuãa Trõnh Cöng Sún, trong nhûäng nùm thaáng söëng úã Huïë. Sau nùm 1979, duâ Sún dúâi hùèn cuâng gia àònh vaâo thaânh phöë Höì Chñ Minh, vaâ Sún àaä trúã thaânh möåt nhaåc sô chñnh cöëng cuãa thaânh phöë phûúng Nam naây, nhûng maâu da húi xanh vaâ nuå cûúâi nhu mò kiïíu con trai Huïë thò khöng hïì thay àöíi.

Tûâ nùm 1956 trúã ài, trong voâng chûâng 10 nùm, Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô phaãn chiïën duy nhêët úã “miïìn Nam”. Nhaåc sô yïu nûúác thò coá nhiïìu ngûúâi, nhûng nhaåc sô phaãn chiïën duy nhêët chó coá möåt. Àöëi vúái ngûúâi trñ thûác úã miïìn Nam, theo chöî töi biïët, thò trûúác khi dêën thên vaâo lõch sûã, úã hoå laâ möåt thaái àöå phaãn chiïën. Nhûng Sún àaä giûä àûúåc thaái àöå êëy, àêìu àuöi nhû möåt; hún nûäa, Sún laâ möåt nhaåc sô phaãn chiïën. Ngay tûâ àêìu Xin mùåt trúâi nguã yïn àaä laâ möåt baâi haát mang tñnh phaãn chiïën:

Öi chinh chiïën àaä mang ài baån beâ

Ngûåa höìng àaä moãi voá chïët trïn àöìi quï hûúng

Coân coá ai trong cuöåc àúâi

Öi nhên loaåi, coân ngûúâi vaâ töi thöi,

röìi lang thang nhû mêy trúâi...

Àïën bêy giúâ, ngûúâi ta vêîn haát Trõnh Cöng Sún. ÚÃ àêy, ngûúâi ta khöng hïì haái àûúåc chuâm khïë ngoåt sau heâ hoùåc caánh diïìu tuöíi thú trïn caánh àöìng bònh yïn; maâ quï hûúng laâ möåt thiïn àûúâng àaä mêët. Quï hûúng úã àêy laâ gia taâi khöën khöí cuãa ngûúâi meå, laâ ngûúâi con trai àöí maáu núi trêån àõa, laâ nhûäng ngûúâi con gaái àaä mêët


trñ, vaâ nhûäng ngûúâi Viïåt Nam haát baâi haát thaánh ca da vaâng. Trong khoái lûãa mõt múâ trïn daãi àêët Viïåt Nam, ngûúâi ta nghe tiïëng haát buöìn baä cuãa Trõnh Cöng Sún, tiïëng haát àoâi àûúåc söëng, vaâ àoâi àûúåc haånh phuác trïn möåt mùåt àêët khöng coân chiïën tranh: “Möåt ngaây daâi trïn quï hûúng. Möåt chiïìu sûúng qua thaânh phöë. Möåt ngûúâi ngöìi nghe bom nöí...”

Phêån ngûúâi cuäng laâ möåt chuã àïì thûúâng àûúåc noái àïën trong nhaåc Trõnh Cöng Sún. Phêån ngûúâi àûúåc mö taã qua kinh nghiïåm baãn thên cuãa taác giaã, chñnh laâ nöîi cö àún khöng cûáu vaän àûúåc trïn caái nïìn cuãa möåt tuöíi treã àö thõ vaâ àang say mï siïu hònh hoåc, vaâ àang tòm kiïëm möåt chuát bònh yïn cho nöåi têm. Bêëy nhiïu chuã àïì laâm nöåi dung, cuâng vúái möåt ñt tû tûúãng Thiïìn, vaâ nhûäng chi tiïët êu yïëm vö cuâng chñnh laâ Tònh ca Trõnh Cöng Sún, luön luön àûúåc taác giaã mang ra giaãi baây vúái möåt ngûúâi tònh vùæng mùåt. Coá thïí noái rùçng chûa úã núi àêu ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam àûúåc tön vinh nhû trong tònh ca Trõnh Cöng Sún, àöi vai maãnh khaãnh àaä phaãi gaánh chõu hïët gioá buåi cuöåc àúâi. Nhaâ phï bònh vùn hoåc Hoaâng Ngoåc Hiïën coá noái rùçng: “Têët caã ca tûâ cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún laâm thaânh möåt tònh ca hay nhêët thïë kyã”.

Suöët 15 nùm trêìm luên cuãa thïë kyã, Trõnh Cöng Sún àaä laâm xong nhiïåm vuå cuãa loaâi chim baáo baäo trong lûãa àaån. Chùèng laå gò möåt thúâi Trõnh Cöng Sún tung ra baâi haát naâo laâ baâi êëy nöíi tiïëng, vaâ caã nhiïìu thïë hïå cuãa tuöíi treã caác àö thõ xuám laåi “ngêëu nghiïën” nhûäng ca khuác cuãa anh. Noái nhû Apollinaire: Et ta vie que tu bois comme une eau-de-vie (Vaâ cuöåc àúâi cuãa anh maâ anh uöëng caån nhû möåt thûá rûúåu maånh).

Töi vêîn nghô vïì Sún qua möåt hònh tûúång aám aãnh cuãa thúâi sinh viïn lang thang úã thaânh phöë Höì Chñ Minh: Möåt ngûúâi haát rong muâ nùçm nguã trïn vóa heâ, göëi àêìu trïn cêy àaân àaä vúä.

12-4-2001 Baáo Gia àònh vaâ Xaä höåi


262


Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Tònh Vônh Cûãu

Gêìn àêy, thónh thoaãng töi nhêån nhûäng cuá àiïån thoaåi hoãi vïì tònh hònh sûác khoeã cuãa nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, thêåm chñ ngûúâi ta coân nghe tin àöìn laâ anh àaä mêët. Vaâ chiïìu nay, möåt ngûúâi baån tûâ Saâi Goân àiïån ra baáo tin Trõnh Cöng Sún àaä vônh biïåt coäi àúâi luác 12giúâ 45 phuát. Vêîn biïët laâ anh coá thïí ra ài bêët cûá luác naâo, vêåy maâ töi vêîn hy voång àêëy chó laâ möåt caái tin cuãa "ngaây noái döëi" (ngaây 1-4).

Ngay caã khi anh khöng coân trïn coäi àúâi, töi vêîn cûá tin rùçng anh khöng chïët. Búãi Trõnh Cöng Sún laâ möåt nhaåc sô taâi hoa, möåt Con - Ngûúâi - Thú - Ca (theo caách goåi cuãa nhaåc sô Vùn Cao), möåt cuöåc àúâi hoaá thên vaâo nghïå thuêåt xûng tuång thên phêån vaâ tònh yïu cuãa moåi kiïëp ngûúâi. Êm nhaåc cuãa anh mang sûác maånh vaâ sûå mïìm maåi cuãa Nûúác, len loãi vaâo têån têm höìn sêu thùèm cuãa ngûúâi Viïåt àaánh thûác tònh yïu quï hûúng xûá súã, àöìng thúâi anh cuäng laâ "Ngûúâi tònh laäng du cuãa nhiïìu thïë hïå"1

Khöng coá möåt nhaåc sô Viïåt Nam naâo àûúåc haát nhiïìu nhû Trõnh Cöng Sún. Anh cuäng laâ nhaåc sô chiïëm kyã luåc vïì söë lûúång bùng àôa phaát haânh trong caã nûúác vaâ nûúác ngoaâi suöët hún 40 nùm qua kïí tûâ baâi haát àêìu tiïn mang tûåa àïì Ûúát mi (NXB An Phuá - Saâi Goân 1959). Nùm 1972, baâi haát Nguã ài con trong têåp Ca khuác Da Vaâng cuãa anh àûúåc Àôa vaâng úã Nhêåt vúái söë lûúång trïn 2 triïåu baãn. Tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún luön hiïån diïån trïn nhûäng trang baáo huát höìn baån àoåc. Êm nhaåc cuãa anh vang lïn tûâ caác tuå àiïím ca nhaåc, trïn sên khêëu lúán, trong quaán haâng,

1 Chûä cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng.


trïn xe ötö, len loãi vaâo têån giûúâng nguã cuãa möîi nhaâ, dêìm dïì nhû mûa Huïë quï anh, bêët têån nhû àiïåu thú luåc baát khöng bao giúâ chêëm dûát. Tïn nhûäng baâi haát cuãa anh biïën thaânh nhûäng tïn quaán cuãa yïu thûúng vaâ hêm möå: Biïín nhúá, Haå trùæng, Diïîm xûa, Mûa höìng, Nguyïåt ca, Ru tònh, Ûúát mi, Tònh nhúá, Quyânh hûúng, Nöëi voâng tay lúán, v..v.. Coân tïn anh thò àûúåc ghi trong böå tûâ àiïín Baách khoa Phaáp: Encyclopeádie de tous les pays du monde.

Nhiïìu khi töi tûå hoãi, vò sao maâ Trõnh Cöng Sún àûúåc cöng chuáng hêm möå àïën thïë? Coá leä chñnh anh laâ möåt nhaâ thú àûúåc haát lïn. Ca tûâ cuãa anh khöng chó giaâu chêët thú nhû ngûúâi ta thûúâng noái, maâ àêëy laâ nhûäng baâi thú thûåc sûå, nhûäng baâi thú thêëm àêîm triïët lyá vïì cuöåc söëng, vïì tònh yïu, vïì sûå sinh ra vaâ trúã vïì Caát Buåi cuãa phêån ngûúâi ngùæn nguãi. Nhûng àêëy laâ nhûäng baâi thú riïng biïåt phong caách Trõnh Cöng Sún, luön vùån luâi thúâi gian àïí àûúåc söëng hïët mònh. Nïëu àem in 500 baâi haát cuãa anh, ta seä coá möåt têåp Thú Trõnh Cöng Sún daây ngoát nghòn trang. Vaâ ta khöng ngaåc nhiïn rùçng khi àûúåc nhúâ choån möåt söë baâi thú tònh hay nhêët thïë kyã, nhaâ nghiïn cûáu vùn hoåc Hoaâng Ngoåc Hiïën àaä têm àùæc tiïën cûã lúâi ca Àïm thêëy ta laâ thaác àöí cuãa Trõnh Cöng Sún. Nhûng khi nhûäng lúâi thú êëy àûúåc haát lïn bùçng nhaåc cuãa chñnh taác giaã, thò noá böîng trúã thaânh nhûäng cêu kinh bêët huã. Vaâ ngûúâi ta noái rùçng, êm nhaåc cuãa anh laâ nhûäng baâi kinh cêìu bïn vûåc thùèm vïì thên phêån vaâ tònh yïu.

Nhûng khöng chó coá thú coá nhaåc, Trõnh Cöng Sún coân coá caã möåt kho baáu vïì höåi hoaå vúái buát phaáp thêåt taâi hoa. Anh veä trong caác cuöåc rûúåu vúái baån beâ. Khi maâ linh höìn àaä ngêëm men, anh veä thêåt nhanh, thêåt àeåp nhûäng chên dung maâ anh yïu mïën. Veä. Röìi àïì tùång. Röìi kyá caái chûä kyá thêåt quen thuöåc. Baån beâ àûúåc anh veä, mang vïì löìng khung treo lïn tûúâng lûu giûä möåt tònh caãm, lûu giûä höìn anh. Nhûng duâ chó laâ cuöåc chúi höåi hoaå, Trõnh Cöng Sún àaä taåo ra nhiïìu phoâng tranh sún dêìu gêy êën tûúång khöng ngúâ vúái höåi hoaå chuyïn nghiïåp. Coá phoâng tranh cuãa anh àïën khi kïët thuác, khöng coân möåt bûác naâo àïí mang vïì. Ngûúâi ta mua tranh vò yïu thûúng, laåi cuäng vò khêm phuåc. Haâng trùm bûác tranh cuãa anh lûu laåc khùæp thïë giúái. Àiïìu àoá thïm möåt lêìn maách baão rùçng, Trõnh Cöng Sún vêîn söëng!

Töi àaä nhiïìu lêìn nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún trong cuöåc chiïën tranh chöëng Myä, nhûng maäi àïën nùm 1976 múái àûúåc gùåp anh. Luác êëy töi àoáng quên úã vuâng nuái Lïå Kyâ (Quaãng Bònh), Trõnh Cöng Sún cuâng vúái baån beâ vùn nghïå àaä àaåp xe leo nuái àïën thùm vaâ anh öm àaân haát Nöëi voâng tay lúán. Caã àoaân nghïå thuêåt cuãa töi àaä vöî tay haát cuâng anh. Töi cuäng àaä cuâng anh àïën nghôa trang dûúái chên nuái Ngûå Bònh (Huïë) thùm möå öng cuå thên sinh cuãa anh, vaâ töi àûúåc biïët úã chñnh nghôa trang naây vaâo nùm 1974 anh àaä saáng taác baâi Möåt coäi ài vïì vúái nhûäng chiïm nghiïåm thêåt


264

sêu sùæc vïì phêån ngûúâi: "Trïn hai vai ta àöi vêìng nhêåt nguyïåt. Roåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì". Vaâ lêìn gùåp anh cuöëi cuâng laâ trûúác Tïët Tên Tyå úã Saâi Goân, luác êëy anh cuâng vúå chöìng ngûúâi em gaái ngöìi úã möåt quaán traâ thêåt tônh lùång àïí dûúäng bïånh chöëc laát. Anh khoe vúái töi laâ tùng àûúåc hai kyá. Vêîn nuå cûúâi löå chiïëc rùng khïính hiïìn laânh, dïî thûúng, vaâ anh hy voång seä viïët àûúåc möåt caái gò àoá ngay sau lêìn öëm nùång naây.

Nhûng Trõnh Cöng Sún àaä khöng chöëng nöíi söë phêån. Êm nhaåc, thú ca vaâ höåi hoaå cuãa anh seä laänh traách nhiïåm söëng tiïëp àúâi söëng cuãa anh, àuáng nhû anh ûúác nguyïån luác sinh thúâi: "Söëng giûäa àúâi naây chó coá thên phêån vaâ tònh yïu. Thên phêån thò hûäu haån. Tònh yïu thò vö cuâng. Chuáng ta laâm caách naâo àïí nuöi dûúäng tònh yïu, àïí tònh yïu coá thïí cûáu chuöåc thên phêån trïn cêy thêåp giaá Àúâi".

Haâ Nöåi, àïm 1-4-2001


Lyá Quyá Chung

Vúái Vö Vaân Tiïëc Thûúng, Sún Rúâi Khoãi Cuöåc Àúâi Naây...

Vúái Trõnh Cöng Sún, caái chïët khöng phaãi laâ àiïìu gò xa laå. Anh àaä nhêån diïån noá trong mêëy nùm qua vaâ hún möåt lêìn giaáp mùåt noá. Anh gheát nhûng khöng súå haäi noá. Anh gheát noá vò khöng àïí anh coân coá thïí yïu cuöåc àúâi naây, ca ngúåi cuöåc söëng naây, coân coá thïí gùåp gúä baån beâ, uöëng rûúåu vúái baån beâ.

... Sau möåt lêìn Sún giaáp mùåt vúái tûã thêìn caách àêy gêìn 3 nùm, töi coá yïu cêìu Sún thûã àõnh nghôa vïì caái chïët. Khöng suy nghô lêu, Sún noái: "Chïët laâ thiïåt thoâi. Ngûúâi Phaáp coá noái: Les absents ont toujours tort. Chïët mònh khöng coân coá dõp gùåp baån beâ, khöng coân àûúåc ngùæm cuöåc àúâi rêët àeåp naây".

Sún gheát caái chïët chó vò thïë. Coân súå thò khöng. Möåt, hai nùm gêìn àêy, baån beâ thên cuãa Sún àïìu thêëy caái chïët möîi ngaây àïën gêìn anh hún, khi sûác khoeã cuãa anh luåi taân dêìn. Riïng Sún, chùæc chùæn anh coân nhêån ra roä hún "keã" seä àïën laâm"giaán àoaån" cuöåc vui chúi ca haát cuãa Sún trïn coäi àúâi naây. Nhûng Sún vêîn thïë, bònh thaãn vaâ höìn nhiïn.

Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui Choån nhûäng böng hoa vaâ nhûäng nuå cûúâi Töi nhùåt gioá trúâi múâi em giûä lêëy Àïí mùæt em cûúâi tûåa laá bay Vaâ nhû thïë töi àïën trong cuöåc àúâi Àaä yïu cuöåc àúâi naây bùçng traái tim cuãa töi....


266

Coá leä Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui laâ tuyïn ngön chñnh thûác nhêët vïì yá nghôa vaâ muåc àñch cuãa Trõnh Cöng Sún trïn coäi àúâi naây.

Vaâ nhû thïë, traái tim cuãa Trõnh Cöng Sún khöng coân riïng cuãa anh, búãi anh àaä hiïën dêng cho cuöåc àúâi. Vaâ khi möîi ngaây anh choån möåt niïìm vui, thò niïìm vui êëy cuäng khöng phaãi riïng tû maâ laâ cuãa moåi ngûúâi.

Vúái nhûäng ngûúâi miïìn Nam trûúác nùm 1975 nhû töi, nhaåc vaâ lúâi cuãa Trõnh Cöng Sún laâ möåt phêìn höìn cuãa mònh - yïu nûúác, chöëng ngoaåi xêm vaâ laâm dêåy lïn möåt caách maänh liïåt yá thûác maáu thõt giûäa ngûúâi Viïåt Nam. Coá möåt thúâi thanh niïn thaânh thõ úã miïìn Nam "ùn", "thúã" vaâ "nguã" vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún.

Theo töi, nhaåc Trõnh Cöng Sún vaâo thúâi àiïím êëy laâ "chiïëc cêìu" nöëi liïìn thaânh thõ niïìm Nam vúái caác vuâng giaãi phoáng.

Sau tïët, töi coá vaâo thùm Trõnh Cöng Sún úã Bïånh viïån Chúå Rêîy. Trûúác àoá, coá luác anh àaä mêët möåt phêìn trñ nhúá, nhûng höm töi vaâo cuâng hoaå sô Trõnh Cung, anh rêët minh mêîn. Nhùæc laåi caác taác phêím bõ chñnh quyïìn Saâi Goân daán nhaän "phaãn chiïën" (khoaãng nùm 1968), Sún vui veã kïí vaâi thñ duå, chùèng haån trong baâi Nhòn nhûäng muâa thu ài, chñnh quyïìn Saâi Goân cho rùçng "nöîi buöìn trïn êëy" laâ "nöîi buöìn trïn chiïën khu", coân vúái taác phêím Mûa höìng, anh bõ hoãi mûa laâm sao höìng àûúåc!

Sún yïu nûúác khöng öìn aâo, khöng toan tñnh. Anh laâ möåt nghïå sô àñch thûåc chó biïët cöëng hiïën cho àúâi. Anh cùm gheát chiïën tranh, gheát hêån thuâ, gheát sûå nhoã nhen. Anh àïì cao tònh yïu. Àuáng laâ anh àïën cuöåc àúâi naây àïí àem laåi niïìm tin vaâ niïìm vui cho àúâi. Vúái vö vaân tiïëc thûúng khi anh rúâi khoãi cuöåc àúâi naây.


Àöî Quang Haånh

Sún Àaä "Boã Ta Àûáng Bïn Trúâi Kia"

Dûúâng nhû, hiïån hûäu trong cuöåc àúâi hay ra ài khoãi bïì mùåt àúâi söëng, àaä tûâ lêu àöëi vúái Trõnh Cöng Sún khöng coân laâ àiïìu quan troång. Nhûng thêåt sûå söë phêån àaä trao cho anh vaâ suöët àúâi, anh an nhiïn ài àïën cuâng möåt sûå nghiïåp saáng taåo to lúán trong möåt hònh haâi - thên xaác rêët àöîi mong manh, dïî bõ töín thûúng.

Töi tin rùçng, chó bùçng möåt phêìn nhoã trong thaânh quaã saáng taåo êëy, nhiïìu nhaåc sô saáng taác ca khuác Viïåt Nam àaä coá thïí yïn loâng ra ài. Dêîu sao, Trõnh Cöng Sún chia tay vúái chuáng ta vaâo ngaây caá thaáng tû (1-4) nhû laâ lúâi noái döëi, àïí chuáng ta àau xoát nghô rùçng, àoá laâ àiïìu àuâa cúåt taân nhêîn vaâ thêåt sûå cay àùæng. Trong möåt nùm chó coá möåt ngaây "noái döëi" vaâ chñnh trong caái ngaây êëy, Trõnh Cöng Sún cuäng choån àïí noái vúái chuáng ta lúâi tûâ biïåt chên thaânh.

Anh ra ài vaâo giúâ Ngoå (12h45’). Trong caác baâi cuãa Trõnh Cöng Sún, ñt coá ca tûâ noái vïì giûäa trûa. Tûâ trong vö thûác, anh khöng thñch noái àïën sûå lûng chûâng, möåt nûãa chùng? Rêët ñt ban trûa, nhûng khöng phaãi laâ khöng coá. Trong Em coân nhúá hay em àaä quïn, anh àaä tûâng gúåi laåi: "Coá chuát nùæng trong tiïëng gaâ trûa". Vaâ höm nay töi chúåt nghe thêëy Lúâi thiïn thu goåi anh tûâ rêët xa xùm: "Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi. Tiïëng gaâ trûa gaáy khan bïn àöìi. Chúåt nhû phöë kia khöng ngûúâi. Coân laåi töi bûúác hoaâi...". Trong nhûäng bûúác ài cuãa thuúã hoa niïn, maãnh àêët cao nguyïn vúái Sún nhû laâ sûå tònh tûå àêìu tiïn, núi nêng niu nhûäng nguöìn caãm hûáng saáng taåo àêìu tiïn, vaâ cuäng tûâ àêëy, anh choån cho mònh möåt con àûúâng múái. Laâ ngûúâi Huïë, tûâng söëng nhiïìu úã Huïë, nhûng Trõnh Cöng Sún laåi sinh úã Àùæc Lùæc (1939). Sau khi töët nghiïåp Àaåi hoåc Sû phaåm Quy Nhún, anh vïì daåy úã Blao (Baão Löåc - Lêm Àöìng hiïån nay), röìi anh quyïët àõnh thöi daåy, nhûng chó àïí laâm möåt nghïì rêët àöîi thiïn lûúng khaác laâ êm nhaåc.

Trõnh Cöng Sún bùæt àêìu saáng taác tûâ cuöëi nhûäng nùm 50. Töi vêîn coân nhúá bûác hònh chuåp möåt chaâng trai treã öm guitar trïn sên thûúång. Baâi àûúåc biïët àïën àêìu


268

tiïn laâ Ûúát mi. Coá leä àoá khöng chó laâ tònh khuác, noá àaä hûúáng túái nöîi àau nhên thïë, kiïëp ngûúâi. Vaâ cuäng khöng khaác nhûäng nghïå sô saáng taåo àñch thûåc, Trõnh Cöng Sún àaä viïët trong sûå cö àún, vïì caái cö àún. Sau haâng loaåt nhûäng ca khuác maâ chuáng ta quen goåi möåt caách lûúâi biïëng vaâ dïî daäi laâ "ca khuác trûä tònh", chùång àûúâng saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún coá bûúác ngoùåt. Chiïën tranh ngaây caâng leo thang, Myä àöí quên öì aåt vaâo miïìn Nam, ngûúâi nhaåc sô veã chûâng "yïëu àuöëi" êëy kiïn quyïët tröën quên dõch, trúã thaânh möåt nhên vêåt phaãn chiïën, hûúáng loâng mònh vaâo phong traâo thanh niïn sinh viïn yïu nûúác. Caác ca khuác àaä tiïëp sûác rêët nhiïìu cho phong traâo àêëu tranh söi nöíi úã caác àö thõ miïìn Nam. Anh àaä "haát cho àöìng baâo töi nghe" vaâ thêåt sûå àöìng baâo àaä nghe caác baâi haát cuãa anh. Khöng chó coá àöìng baâo, coân coá nhûäng ngûúâi têån caác phûúng trúâi khaác. Coá thïí noái àêy laâ möåt giai àoaån saáng taåo cuãa Trõnh Cöng Sún. Tïn cuãa anh xuêët hiïån trong böå Tûâ àiïín Baách khoa Phaáp (Encyclopeádie de tous pays du monde), trïn nhiïìu baáo chñ quöëc tïë.

Saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún laâ lúâi kïu goåi yïu thûúng. Àoá laâ maáu thõt, noá xa laå vúái thoái hoa myä, lùæm lúâi cuãa khöng ñt vùn nghïå sô. Sûå yïu thûúng phaãi laâ tûå nguyïån, möåt haânh àöång tûå nhiïn nhû àúâi söëng. Àöëi vúái anh coá leä noá giaãn dõ, khöng vêët vaã, vêåt vaä hay laâ sûå laâm daáng. Anh tûâng noái: "Khi viïët nhûäng ca khuác trong thúâi gian àoá, töi àïì cêåp àïën loâng yïu thûúng nhû möåt sûå tûå phaát chûá khöng hïì tûâ möåt yá àöì coá sùén... Caái gò xuêët phaát tûâ traái tim chên thêåt thò dïî taåo ra sûå caãm thöng vúái thïë giúái quanh ta..."

Coá thïí coi àêy laâ nhûäng àiïìu têm niïåm - vaâ cuäng laâ sûå dùån laåi cuãa Trõnh Cöng Sún: "Ài qua àúâi söëng naây töi ruát ra àûúåc möåt baâi hoåc: Khöng coá caái gò quyá hún trong con ngûúâi bùçng loâng bao dung; vaâ luön luön phaãi biïët tha thûá cho löîi lêìm cuãa ngûúâi quanh mònh. Söëng àûúåc nhû vêåy seä thêëy cuöåc àúâi dïî thúã hún vaâ seä àaánh thûác àûúåc loâng yïu thûúng trong möîi con ngûúâi àöëi vúái moåi ngûúâi..." (Taåp chñ Thïë giúái Êm nhaåc cuãa Höåi Nhaåc sô Viïåt Nam, söë 2-2001).

Trõnh Cöng Sún àaä ài qua àúâi söëng naây phaãi chùng àïí àïën möåt núi trúâi múái, àêët múái? Duâ anh àaä "Boã ta àûáng bïn trúâi kia" (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí), nhûng úã bïn trúâi êëy, coá leä anh vêîn àang móm cûúâi nhòn chuáng ta thên thiïån vaâ bao dung biïët bao. Töi khöng muöën noái theo kiïíu dïî daäi laâ sûå ra ài cuãa anh laâ töín thêët lúán, laâ "khoaãng tröëng khöng gò buâ àùæp nöíi" trong nïìn êm nhaåc nûúác nhaâ. Trõnh Cöng Sún khöng bao giúâ mong laâm thûá cêy lúán xöëp xaáp, anh tûâng muöën "Àúâi ta coá khi tûåa laá coã, ngöìi haát ca rêët tûå do”, (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí). Têm höìn cuãa anh, ca khuác cuãa anh luön laâ "àöëm lûãa", luön "nhoám trong vûúân khuya". Vaâ vò thïë, Trõnh Cöng Sún seä coân söëng, chûâng naâo maâ möîi ngûúâi coân muöën nùæm tay nhau, àïí Nöëi voâng tay lúán, àïí "cho troân möåt voâng Viïåt Nam".

Baáo Lao àöång 1-4-2001


Trêìn Vùn Khï

Thûúng Tiïëc Trõnh Cöng Sún

Em Trõnh Cöng Sún úi!

Tin em vônh viïîn ra ài laâm anh vö cuâng baâng hoaâng vaâ xuác àöång!

Tûúãng chûâng nhû múái àêy, khi àêët nûúác Viïåt Nam coân chòm trong khoái lûãa, tûâ quï nhaâ voång àïën trúâi Têy nhûäng ca khuác cuãa möåt nhaåc sô maâ anh chûa tûâng biïët mùåt nghe tïn, àem têån tai anh tiïëng Àaåi baác ru àïm tiïëng haát cuãa Ngûúâi con gaái Viïåt Nam Da vaâng, tiïëng têm tònh Trïn ghïë àaá cöng viïn... Sau àoá, möåt anh baån trong chuyïën vïì thùm quï nhaâ àaä mang sang Phaáp têåp ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún.

Múái nghe tïn em lêìn àêìu, chûa biïët chûa quen maâ anh àaä coá caãm tònh nöìng hêåu. Em tiïëp tuåc viïët thïm nhûäng ca khuác khaác maâ lúâi thú neát nhaåc mang roä dêëu êën Trõnh Cöng Sún, caâng laâm cho anh mong moãi gùåp àûúåc em.

Àïën khi em gùåp Vùn Cao taåi Haâ Nöåi, biïët rùçng em chùèng nhûäng saáng taác nhiïìu baâi ca phaãn chiïën, nhûäng ca khuác cuãa tònh yïu maâ em coân laâ möåt nhaâ thú, möåt hoaå sô vaâ möåt àïå tûã cuãa Lûu Linh, Lyá Baåch. Vùn Cao noái vïì em vúái têët caã caãm tònh nöìng hêåu.

Àïën khi gùåp em lêìn àêìu taåi Paris, nghe em haát, nghe ca sô chuyïn nghiïåp vaâ nghiïåp dû tûâ Àûác vaâ caác nûúác Têy Êu haát nhaåc cuãa em, laåi nghe Khaánh Ly haát Trõnh Cöng Sún, tònh thûúng quyá em àaä rêët vûäng chùæc trong loâng anh.

Anh chõ may mùæn àûúåc dûå buöíi baão vïå luêån aán cao hoåc cuãa möåt cö gaái Nhêåt taåi Àaåi hoåc Juissieu, vúái àïì taâi Ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún. Nghe phên tñch nöåi dung nhiïìu baâi haát, nghe chñnh cö minh hoaå, vûâa ca vûâa àïåm àaân luåc huyïìn cêìm: tïn Trõnh Cöng Sún vang trong àaåi hoåc Paris ngang têìm vúái nhûäng nhaåc sô danh tiïëng Charles Brassens trong Àaåi hoåc Sorbonne.


270

Biïët tiïëng àaân, ngoâi buát, cêy coå cuãa em naâo cuäng phang sûå “tònh yïu”, khöng phaãi àún thuêìn “tònh yïu àöi lûáa” maâ laâ caã tònh yïu quï hûúng, àêët nûúác, con ngûúâi Viïåt Nam, möåt höm anh ngaåc nhiïn khi nhaâ thú Thên Thõ Ngoåc Quïë cho anh nghe nhaåc em phöí möåt baâi thú àêìy Thiïìn võ cuãa chõ: Gioåt nûúác caânh sen.

Ngaân nùm gioåt nûúác coá buöìn khöng?

Sao vêîn lung linh dûúái aánh höìng?

Trïn caánh sen vaâng ai biïët àûúåc

Ngaân nùm gioåt nûúác coá buöìn khöng?

Ngaåc nhiïn vaâ vö cuâng thñch thuá em úi! Caâng ngaây caâng khaám phaá ra nhûäng khuön mùåt àa daång, coá khi thêìm kñn maâ rêët thên thûúng cuãa em.

Röìi caách 2 nùm, trong möåt chuyïën vïì nûúác, Thaái Hoaâ chuyïín lúâi em múâi anh àïën thùm nhaâ ùn möåt bûäa cúm vúái em. Bûäa cúm àùåc biïåt àuáng vúái sûå kiïng cûã cuãa nhûäng ngûúâi bõ bïånh tiïíu àûúâng. AÂ ra, em cuäng àöìng bïånh nhû anh - rêët nùång vaâ maän tñnh, àöìng khñ tûúng cêìu, thò àöìng bïånh cuäng tûúng thên.

Thûúng quaá ài! Vêåy maâ em luác naâo cuäng têën tûãu quên maåc àònh”, uöëng rûúåu thò “tam baách böi” maâ giúâ àêy phaãi tûå haån chïë, möîi bûäa ùn chó möåt ly rûúåu àoã!

Lêìn naây vïì nûúác, nghe noái em yïëu nhiïìu. Chûa kõp àïën thùm thò em àaä vöåi ra ài vônh viïîn.

Trõnh Cöng Sún úi! Vônh biïåt em!

Tûã sinh dêîu biïët luêåt vö thûúâng, nhûng laâm xao xuyïën loâng ngûúâi Viïåt, coân laâm ngûúâi Nhêåt say mï, ngûúâi Anh thaán phuåc.

Theo lïå thûúâng, anh chó biïët thaânh thêåt, thöëng thiïët chia buöìn cuâng tang quyïën vaâ cêìu nguyïån cho hûúng höìn em tiïu diïu núi cûåc laåc.

Nhûng em Sún úi!

Nhûäng gò em àaä cho àúâi, àúâi seä giûä maäi, khöng chó ngaây nay maâ àïën caã mai sau.


Phaåm Tuyïn

Lúâi Chia Buöìn Tûâ Haâ Nöåi

Tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä vônh biïåt cuöåc àúâi vaâo trûa 1-4 khiïën cho moåi ngûúâi yïu nhaåc úã Haâ Nöåi vö cuâng baâng hoaâng xuác àöång. Anh ra ài thêåt û? Khi maâ vùng vùèng bïn tai moåi ngûúâi vêîn nhû coân êm vang cêu haát kïët thuác möåt baâi ca nöíi tiïëng cuãa anh viïët vïì muâa thu Haâ Nöåi: “Nhúá àïën möåt ngûúâi àïí nhúá moåi ngûúâi”.

Vaâo giúâ phuát phaãi chia tay anh, trong caác baâi haát cuãa anh àûúåc nhiïìu ngûúâi ngên nga mêëy chuåc nùm qua, ngûúâi Haâ Nöåi vêîn cûá muöën nhúá àïën baâi ca maâ anh àaä viïët gûãi vïì traái tim thên yïu cuãa Töí quöëc.

Phaãi coá möåt tònh yïu thêåt chên thaânh, möåt caãm xuác thêåt tinh tïë, anh múái coá àûúåc nhûäng phaát hiïån ñt thêëy trong nhûäng ca khuác maâ ngûúâi ta thûúâng nghe thêëy vïì muâa thu Haâ Nöåi. Àoá laâ Haâ Nöåi muâa thu, cêy cúm nguöåi vaâng, cêy baâng laá àoã. Nùçm kïì bïn nhau, phöë xûa nhaâ cöí, maái ngoái thêm nêu. Àoá laâ Muâa hoa sûäa vïì thúm tûâng ngoån gioá. Àoá laâ Höì Têy chiïìu thu mùåt nûúác vaâng lay, maân sûúng thûúng nhúá bêìy sêm cêìm nhoã vöî caánh mùåt trúâi.

Ngûúâi Haâ Nöåi rêët quyá troång anh vò tònh yïu cuãa anh àöëi vúái maãnh àêët Thùng Long cöí kñnh.

Gùåp anh úã Huïë nhûäng ngaây àêìu miïìn Nam múái giaãi phoáng, töi àaä thêëy úã anh möåt nhên caách àaáng nïí troång, biïët tòm cho mònh möåt leä söëng àeåp, vûúåt qua nhûäng àõnh kiïën àöë kyå cuãa àúâi thûúâng, khiïm nhûúâng tòm àïën êm nhaåc nhû möåt sûå böåc baåch tònh caãm cuãa mònh vúái cuöåc àúâi, vò vêåy tuy múái gùåp nhau lêìn àêìu maâ töi àaä thêëy gêìn guäi dïî thöng caãm. Sau naây anh àaä coá dõp têm sûå rùçng: “Töi thñch triïët hoåc vaâ vò thïë töi muöën àûa triïët hoåc vaâo ca khuác cuãa mònh, möåt thûá triïët hoåc nheå nhaâng maâ ai cuäng coá thïí hiïíu àûúåc nhû ca dao hoùåc lúâi ru cuãa meå... Töi cöë gùæng


272

laâm thïë naâo àïí coá thïí trong baâi haát cuãa mònh chuyïn chúã àûúåc möåt thöng àiïåp cuãa loâng nhên aái àïën vúái moåi ngûúâi”.

Trõnh Cöng Sún àaä têm niïåm nhû vêåy vaâ coá thïí noái caác ca khuác cuãa anh àaä thïí hiïån àûúåc ûúác nguyïån àoá.

Trong lônh vûåc ca khuác, lúâi ca coá möåt võ trñ hïët sûác quan troång vaâ vïì mùåt naây Trõnh Cöng Sún thûåc sûå laâ möåt nhaâ thú. Nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát luác sinh thúâi àaä noái dñ doãm laâ: “Trõnh Cöng Sún laâm lúâi ca nheå nhaâng nhû lêëy chûä úã trong tuái ra!”. Lúâi ca cuãa anh khöng dïî daäi, tuyâ tiïån, maâ luön luön êín sêu möåt triïët lyá vïì cuöåc àúâi vaâ àiïìu àaáng noái laâ anh àaä tòm àûúåc nhûäng giai àiïåu phuâ húåp, dung dõ, khöng cêìu kò kiïíu caách àïí thïí hiïån nöåi dung àoá.

Trong höìi ûác cuãa mònh, anh têm sûå: “Vò coá tònh yïu nïn múái coá êm nhaåc; vò coá khöí àau nïn múái coá êm nhaåc; vò coá haånh phuác nïn cuäng coá êm nhaåc; do àoá khi töi viïët möåt baâi haát ca tuång tònh yïu, haånh phuác; hoùåc than thúã vïì möåt nöîi tuyïåt voång naâo àoá thò hònh nhû töi khöng mùæc phaãi möåt löîi lêìm naâo caã ”.

Anh àêu coá löîi lêìm gò khi nhûäng cung bêåc tònh caãm êëy àang hiïån hûäu trong cuöåc àúâi höm nay. Trûâ nhûäng traái tim xú cûáng ra, giai àiïåu vaâ lúâi thú cuãa anh àaä àûúåc sûå cöång hûúãng cuãa biïët bao ngûúâi.

Ngûúâi yïu nhaåc úã Haâ Nöåi ghi nhêån nhûäng saáng taác cuãa anh, tuöíi treã úã àêy vêîn haát Nöëi voâng tay lúán möîi khi hoåp baån, vêîn haát Huyïìn thoaåi Meå khi nghô vïì nhûäng nùm thaáng chiïën tranh, vêîn ngên nga Diïîm xûa nhûäng luác riïng tû vaâ hoå luön àoán chúâ nhûäng saáng taác múái cuãa anh trong nhûäng ngaây hoaâ bònh xêy dûång naây.

Múái àêy anh àaä höìn nhiïn haát cho töi nghe khuác Àöìng dao nùm 2000 vaâ caãm thêëy quyá caái haånh phuác cuãa ngûúâi saáng taác “khi ngöìi trûúác trang giêëy trùæng vaâ biïët rùçng mònh àang saáng taác trong tûå do- tûå do cuãa têm höìn vaâ tûå do cuãa saáng taác”.

Àöëi vúái ngûúâi saáng taác, coá àûúåc möåt phong caách riïng laâ möåt àiïìu phaãi phêën àêëu. Trõnh Cöng Sún khöng chuã têm taåo cho mònh möåt sûå khaác biïåt lêåp dõ, nhûng bùçng tònh caãm chên thaânh cuãa mònh, anh àaä coá àûúåc möåt phong caách rêët riïng àûúåc sûå mïën möå cuãa àöng àaão cöng chuáng.

Seä coân coá nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu vïì haâng trùm ca khuác cuãa anh vúái nhûäng sûå àaánh giaá coá thïí khaác nhau, nhûng phaãi khùèng àõnh rùçng sûå nghiïåp saáng taác cuãa anh àaä goáp phêìn xûáng àaáng vaâo nïìn ca khuác Viïåt Nam hiïån àaåi.

Tûâ Haâ Nöåi xin thùæp neán nhang tûúãng nhúá túái anh. Nhûäng giai àiïåu vaâ lúâi ca trong caác saáng taác cuãa anh seä coân söëng maäi trong loâng ngûúâi Haâ Nöåi.

2-4-2000


Thanh Tuâng

Anh Àaä Vùæt Kiïåt Tònh Yïu Cho Àúâi...

Thïë laâ ngûúâi Viïåt Nam viïët tònh ca hay nhêët thïë kyã àaä qua àúâi. Thïë laâ möåt traái tim nhên hêåu àaä ngûâng àêåp, möåt thên phêån maâ sûå hiïën dêng laâ vö vaân traái ngoåt coân sûå hûúãng thuå laåi hïët sûác àùæng cay...thên phêån êëy àaä chêëm dûát.

Mùåc duâ àaä cöë gùæng hïët sûác mònh, tûâ Haâ Nöåi töi vêîn khöng thïí naâo trúã vïì kõp

trong giúâ phuát lêm chung cuãa anh, àïí àûúåc ngöìi bïn giûúâng bïånh cêìm tay anh,

nghe duâ chó möåt lúâi cuãa anh nhû trûúác àêy hún mûúâi nùm anh àaä laâm nhû vêåy

khi vúå töi ra ài. Chúåt nghô àïën cêu "Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau" maâ loâng

àau vö haån. Àöi khi töi ngöìi vúái anh trong cùn phoâng nhoã ngöín ngang nhûäng bûác

tranh àoá, coá luác haâng giúâ àöìng höì chùèng ai noái vúái ai tiïëng naâo, dûúâng nhû ai cuäng

àang theo àuöíi möåt yá tûúãng naâo àoá... Khöng! Chùèng coá yá tûúãng naâo caã! Vò Sún coá

möåt cêu haát maâ töi rêët thñch: "Àöi khi möåt ngûúâi ngöìi trong im lùång, thûåc ra àang

ngöìi thaãnh thúi".

Vêng, giúâ thò anh àaä thaãnh thúi, xin anh thêåt thaãnh thúi, àûâng mang theo nhûäng nöîi àau coân soát laåi trïn cuöåc àúâi naây laâm gò cho vûúáng bêån.

Röìi:

Möåt buöíi saáng muâa xuên

Möåt àûáa beá yïn nùçm

Búâ möi dûúâng thêìm hoãi

Coá thiïn àaâng hay khöng?


274

Coá? Hay khöng? Thiïn àaâng hay möåt chöën naâo nhû vêåy xin haäy àoán nhêån tûâ anh möåt linh höìn trong saáng nhû treã thú. Töi nghô àoá khöng chó laâ lúâi cêìu mong cuãa riïng töi maâ coá leä laâ cuãa haâng triïåu ngûúâi yïu mïën anh.

Trûúác àêy coá ngûúâi noái: "Trõnh Cöng Sún laâ phuâ thuãy cuãa ngön ngûä" àïí coá yá aám chó taâi nùng vùn hoåc hay khaã nùng sûã duång ngön ngûä cuãa anh trong ca tûâ. Töi khöng phaãn àöëi, vïì taâi nùng naây cuãa anh thò khöng ai saánh kõp, thïë nhûng úã anh taâi nùng laåi àûúåc nhên lïn gêëp nhiïìu lêìn búãi chñnh têm höìn anh. Quaã thêåt "Chûä têm kia múái bùçng ba chûä taâi".

Sún hêìu nhû chûa bao giúâ laâm cho ai giêån, ngûúåc laåi àöëi vúái nhûäng ngûúâi coá löîi vúái anh - coá giêån mêëy anh cuäng khöng bao giúâ mêët bònh tônh, cêu phaán xeát cuöëi cuâng cuãa anh thûúâng laâ möåt tiïëng tùåc lûúäi keâm theo cêu noái: "Thöi kïå".

Sûå thöng thaái, tñnh bao dung, sûå tûâng traãi, tñnh khiïm nhûúâng taåo nïn möåt Trõnh Cöng Sún coá phong caách cuãa möåt nhaâ hiïìn triïët khöí haånh, möåt nhên caách coá caá tñnh àöåc àaáo nhûng laåi hoaâ àöìng, cao siïu vúâi vúåi nhûng laåi dïî gêìn.

Chua xoát laâ àïí coá thïí caãm thöng àûúåc nöîi àau cuãa kiïëp ngûúâi, con ngûúâi taâi hoa êëy hêìu nhû phaãi hûáng chõu têët caã nhûäng nöîi àau. Têët nhiïn buâ laåi anh àûúåc sûå kñnh troång yïu mïën, àöi khi laâ sûå suâng baái hoaâ lêîn vúái vinh quang. Sûå kñnh troång quyá mïën: anh khiïm nhûúâng àoán nhêån vaâ àïìn àaáp, nhûng sûå vinh quang àöi luác quaá nhiïìu anh cuäng ngaán ngêím: "Cuäng chó laâ giaã maâ thöi!"

Sún àaä thöët lïn:

"Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã Öi nhûäng doâng söng nhoã, lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa”.

Cho duâ vêåy, vúái anh têët caã àïìu coá thïí àûúåc, traái tim anh luác naâo cuäng chaáy boãng tònh yïu cho duâ laâ àún phûúng hay song phûúng, cho duâ laâ àa phûúng hay vö àõnh. Tònh yïu àaä àêìy ùæp traái tim thò phaãi cho, cho maâ chùèng mong nhêån laåi, trong saáng, cao thûúång hiïån hûäu nhûng chùèng phaãi bao giúâ cuäng nùæm giûä àûúåc, àoá laâ tònh yïu cuãa Sún.

Mùåt trúâi, mùåt trúâi àaä lïn, coân nhòn, coân thêëy con ngûúâi.

Möåt ngaây tònh cúâ biïët em, laâ ngaây laå luâng nhêët trêìn gian.

Coá àuáng laâ möåt ngaây naâo àoá Sún àaä gùåp möåt ai àoá vaâ anh caãm thêëy àoá laâ möåt ngaây laå luâng nhêët trêìn gian khöng? Coá thïí nhiïìu ngûúâi khöng tin, coân töi thò töi tin vò töi cuäng àaä tûâng gùåp àûúåc àiïìu àoá, chó coá àiïìu töi khöng nghô àûúåc ra möåt baâi haát nhû vêåy maâ thöi.

Laåi noái: "Trong àaåo laâm ngûúâi àûác hy sinh laâ àûác tñnh cao quyá vö cuâng, hiïën dêng maâ khöng cêìn àïìn àaáp, àoá laâ sûå cao thûúång nhêët cuãa àûác hy sinh". Sún noái:


"Söëng trïn àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí gioá cuöën ài!". Anh cuäng viïët: "Tin buöìn tûâ ngaây meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi", coá nghôa anh biïët chêëp nhêån sûå àau khöí cuãa àúâi söëng. Anh thûúâng noái vúái töi laâ anh xaác tñn "Söëng chûá khöng phaãi töìn taåi". Búãi vò tûâ lêu bùçng möåt gioång laåc quan, anh àaä viïët: "Töi nay úã troå trêìn gian. Trùm nùm vïì chöën xa xùm cuöëi trúâi".

Vaâ duâ cuöåc àúâi chó laâ coäi taåm, anh vêîn phaãi söëng, phaãi yïu thûúng, vêîn hy voång ûúác ao: "Tim em ngûúâi troå laâ töi, mai kia duâ coá xa xöi cuäng àaânh".

Öi caái chûä "àaânh" naây nghe múái thêåt laâ laå, noá tûúãng nhû mïìm yïëu laåi hoaá thaânh duäng caãm, noá quyïët liïåt chêëp nhêån sûå àöëi àêìu vúái àõnh mïånh nhû chêëp nhêån sûå bêët thaânh taåm thúâi cuãa nhûäng hy voång vaâ hoaâi baäo maâ vêîn dêën thên vò nhû anh àaä viïët:

"Cuöåc àúâi àoá coá bao lêu maâ hûäng húâ”.

Quaã thêåt cuöåc àúâi chùèng àûúåc bao lêu, traái tim anh àaä khöng bao giúâ húâ hûäng vúái cuöåc àúâi, anh àaä vùæt kiïåt tònh yïu cho cuöåc söëng, cho nhûäng thên phêån khöí àau. Vaâ giêy khùæc cuöëi noá àaä ngûâng àêåp.

Töi dûâng laåi úã àêy vúái möåt nöîi bùn khoùn; khöng biïët àïën bao giúâ àêët nûúác chuáng ta múái laåi coá àûúåc möåt nhaåc sô vúái caã taâi nùng, àûác àöå vaâ sûå nghiïåp nhû anh.

2- 4 - 2001


276


Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vïì"

Con ngûúâi ai cuäng coá tïn cuâng vúái danh xûng - riïng Trõnh Cöng Sún khöng cêìn àïën danh xûng. Noái àïën Trõnh Cöng Sún hêìu nhû ai cuäng biïët anh laâ nhaåc sô - khöng chó biïët anh laâ nhaåc sô maâ ngûúâi yïu nhaåc naâo cuäng thuöåc cuãa anh ñt nhêët möåt àöi cêu, búãi leä lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún noái nhiïìu leä cuãa àúâi ngûúâi: nöîi buöìn, niïìm vui vaâ khaát voång.

Muâa heâ nùm 1989, töi vaâ Trõnh Cöng Sún ài Phaáp theo lúâi múâi cuãa "Nhaâ Viïåt Nam" úã Paris. Qua chuyïën ài naây töi phaát hiïån möåt àiïìu laå. Söë Viïåt kiïìu, söë ngûúâi chöëng Trõnh Cöng Sún vêîn nghe Trõnh Cöng Sún, khöng thïí thiïëu Trõnh Cöng Sún - chên thiïån myä trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún àaä vûúåt qua caã loâng hêån thuâ.

Möåt nhaâ vùn Viïåt kiïìu coá viïët möåt àoaån trong höìi kyá: "Töi thêåt haånh phuác khi àûúåc nghe Trõnh Cöng Sún haát! Coá thïí noái, coá nhiïìu ca sô thïí hiïån ca khuác cuãa anh àaä chinh phuåc haâng triïåu traái tim cuãa thñnh giaã, nhûng khöng ai thöí löå nöîi loâng mònh bùçng gioång haát cuãa anh.

Gioång haát cuãa anh àûa ta àïën têån àaáy sêu nhêët cuãa tûâng ngön tûâ vaâ nöët nhaåc. Àoá chñnh laâ haånh phuác cuãa ngûúâi nghe. Xin caác baån haäy nghe laåi Trõnh Cöng Sún!”

Sinh thúâi, Trõnh Cöng Sún quan niïåm cuöåc söëng trêìn gian naây laâ coäi taåm. Biïët laâ coäi taåm nhûng Trõnh Cöng Sún muöën taåm lêu daâi búãi vò: "Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë. Töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây". Trõnh Cöng Sún yïu àúâi vúái möåt têm höìn rêët treã thú. Nhû hai àûáa treã àaánh nhau giêån röìi khoác nhûng sau àoá hai àûáa laåi cûúâi àuâa, laåi dùæt tay nhau chaåy nhaãy tung tùng. Möåt ngûúâi baån vò leä gò àoá boã anh ài, sau àoá anh vêîn haát vïì ngûúâi baån cuãa anh rêët thiïët tha vúái tònh yïu rêët mïnh möng...


Trõnh Cöng Sún àïí laåi cho àúâi möåt gia taâi ca khuác thêåt àöì söå, nhûng lúán hún, àeåp hún vaâ cao quyá hún laâ têm höìn anh, anh khöng hïì ghanh tõ vúái möåt ai. Quñ biïët bao!

Vúái triïët lyá söëng cuãa Trõnh Cöng Sún, töi nghô, Sún àaä xuöëng àoâ sang söng vïì bïn kia thïë giúái. Bêy giúâ, Trõnh Cöng Sún hún hùèn têët caã nhûäng ngûúâi coân laåi trïn traái àêët búãi biïët bïn kia thïë giúái coá gò maâ luác coân coá mùåt úã trêìn gian anh muöën biïët.

Sún úi! Êu cuäng laâ "möåt coäi ài vïì" maâ thöi.


278

Anh Ngoåc

Àõnh Mïånh Bùæt Anh Phaãi Yïu Thûúng

Haånh phuác laâ möåt ly caâ phï vaâ nhaåc Trõnh. (Lúâi möåt ngûúâi dên Huïë)

Ngûúâi àêìu tiïn goåi àiïån baáo cho töi caái tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún qua àúâi laåi laâ ngûúâi àaä tûâ lêu lùæm chùèng hïì oã ï gò àïën töi, möåt ngûúâi maâ töi yïu thûúng vaâ vò vêåy cuäng gêy cho töi nhiïìu àau àúán. Laå luâng nhûng khöng ngaåc nhiïn. Búãi vò töi biïët giúâ naây trïn nhiïìu miïìn àêët nûúác, nhûäng ngûúâi yïu nhau, àaä yïu vaâ nay vêîn àang yïu, àaä yïu vaâ nay khöng coân yïu nûäa, nhûäng con ngûúâi àoá àang goåi àiïån cho nhau, viïët thû cho nhau, email cho nhau, fax cho nhau, hay ñt ra laâ gûãi lïn trúâi nhûäng yá nghô cho nhau..., nghôa laâ àang tòm àïën nhau bùçng moåi thûá phûúng tiïån vaâ ngön ngûä, àïí àûúåc chia xeã cho nhau nhûäng tònh yïu vaâ nöîi àau to lúán trûúác sûå ra ài cuãa möåt con ngûúâi maâ tûâ lêu àaä trúã thaânh möåt phêìn khöng thïí thiïëu trong tònh yïu vaâ kyã niïåm cuãa hoå. Cuöåc àúâi vêîn thïë: yïu thûúng vaâ àau àúán vöën laâ hai nûãa cuãa möåt traái tim. Cuäng nhû töi àêy: chñnh vò trong hún möåt phêìn tû thïë kyã vûâa qua, tûác laâ toaân böå thúâi gian hêåu chiïën khi töi àûúåc trúã laåi laâm con ngûúâi bònh thûúâng nhû muön thuúã, töi àaä àem loâng si mï êm nhaåc Trõnh Cöng Sún, thûá êm nhaåc chùæt ra tûâ cöåi nguöìn sêu thùèm cuãa höìn ngûúâi, tûâ tinh chêët cuãa tònh yïu nhû möåt thûá men say, àïí giúâ àêy khi nghe tin anh Sún khöng coân nûäa, töi àaä àau àúán têån àaáy loâng, möåt nöîi àau giaãn dõ vaâ trêìn truåi, mang maâu sùæc hoaân toaân riïng tû àïën nöîi töi khöng muöën chia xeã noá cho ai, töi chó muöën àoáng chùåt loâng mònh àïí mònh töi vúái höìn anh trong àoá, úã àêëy töi coá thïí khoác anh maâ khöng súå bõ ai quêëy rêìy... Sún úi! Anh Sún úi! Anh höìn cuãa anh Sún úi! Caái nûãa thûá hai cuãa höìn töi úi!... Töi coá möåt ngaân lúâi àïí noái vïì anh, möåt ngaân lúâi vaâ hún thïë nûäa, nhûng àïí laâm gò kia chûá, trûúác êm nhaåc cuãa anh moåi ngön tûâ khaác àïìu leäo àeäo


chaåy theo sau, thaãm haåi vaâ nûåc cûúâi. Têët caã vïì anh, tûác cuäng laâ vïì töi, vïì têët caã chuáng ta, êm nhaåc cuãa anh àaä noái hïët caã röìi, noái rêët sêu vaâ rêët röång, noái rêët cao vaâ rêët hay, khöng thïí thïm gò vaâo àêëy nûäa. Chó coá caách laâ laâm nhû anh, haát lïn:

Bao nhiïu nùm röìi coân maäi ra ài

Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt,


Doåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì...

Coäi ài vïì êëy giúâ àêy chó coá ài maâ khöng coá vïì. Àaä ngûâng àêåp röìi möåt traái tim àùæm àuöëi. Con chim hoaå mi kiïu haänh àaä ngûâng hoát. Ngûúâi haát rong cuãa thïë kyã hai mûúi, ngûúâi àûáng cao hún moåi thaânh kiïën trïn àúâi, ngûúâi tûâ chöëi hêån thuâ àïí ca haát yïu thûúng, ngûúâi tön vinh veã àeåp cuãa nöîi buöìn, ngûúâi tònh cuãa moåi ngûúâi tònh, chaâng Römïö cuöëi cuâng... àaä chïët!

Coân nhúá coá lêìn úã àêu àoá anh Sún àaä viïët: Ngûúâi ta yïu töi laâ yïu caái doâng söng chaãy xiïët úã töi... Khöng thïí àuáng hún. Anh laâ möåt doâng söng mïnh möng, daâo daåt vaâ chaãy xiïët. Ngûúâi àúâi laåi noái: doâng söng êm nhaåc cuãa anh bao göìm ba nguöìn maåch - nhaåc phaãn chiïën, nhaåc vïì thên phêån con ngûúâi vaâ nhûäng tònh khuác. Nhûng búãi laâ doâng söng nïn duâ goáp laåi tûâ bao nhiïu nguöìn maåch thò röët cuöåc cuäng àïìu hoaâ laâm möåt, àïìu coá chung hûúáng chaãy laâ tuön vïì biïín caã. Vaâ dô nhiïn, têët caã moåi nguöìn maåch êëy àïìu bùæt nguöìn sêu xa tûâ trong loâng àêët, núi bùæt àêìu cuãa moåi doâng söng. Loâng àêët àoá, vúái êm nhaåc Trõnh Cöng Sún, chñnh laâ Tònh yïu.

Àõnh mïånh àaä bùæt anh phaãi yïu thûúng.

Àõnh mïånh laåi trao vaâo tay anh cêy àaân vaâ chiïëc buát.

Vaâ thïë laâ chuáng ta coá Trõnh Cöng Sún, chuáng ta coá nhaåc Trõnh.

Con ngûúâi êëy sinh ra àïí maâ yïu vaâ tûâ yïu thûúng laåi sinh ra têët caã. Búãi yïu thûúng con ngûúâi - tûâng con ngûúâi möåt, beá nhoã vaâ mong manh - maâ dêîn àïën yïu thûúng dên töåc, yïu thûúng nhên dên, vaâ yïu thûúng caã nhên loaåi. Búãi yïu thûúng con ngûúâi nïn yïu thûúng cuöåc söëng, nïn yïu thûúng vaâ nêng giêëc tònh yïu, giêëc mú àeåp nhêët cuãa con ngûúâi. Búãi yïu thûúng nïn phaãi nhêån vaâo mònh quaá nhiïìu àau àúán, nhûäng àúán àau laâm cho hònh haâi taân taå nhûng têm höìn thò trong suöët nhû pha lï. Coân cùm thuâ thò sao? Chùæc coá ngûúâi hoãi vêåy. Coá àêëy, nhûng laâ thûá cùm thuâ kiïíu Trõnh Cöng Sún, thûá cùm thuâ vò quaá yïu thûúng, thûá cùm thuâ àêìy khaã nùng thanh loåc, noá àûáng cao hún moåi thûá hêån thuâ têìm thûúâng nhû nghiïåp chûúáng vöën chó gêy ra nhûäng hêån thuâ triïìn miïn khöng dûát. Töi vêîn nghô: Luác yïu thûúng, Trõnh Cöng Sún nhû àûáa con yïu meå, àùçm thùæm, thiïët tha vaâ dõu


280

daâng khön xiïët - nhûng khi cùm giêån, anh laåi nhû ngûúâi meå giêån con, giêån àêëy, nhûng àau àúán nhiïìu hún, tï taái vö cuâng vò luön thêëy nhû chñnh mònh coá löîi. Trûúác nhûäng xêëu xa, tùm töëi cuãa àöìng loaåi, con ngûúâi naây khöng tûå àûáng ngoaâi hay àûáng cao hún têët caã - coá phaãi vò trong baãn chêët cuãa nghïå thuêåt chên chñnh vöën àaä mang thiïn lûúng cuãa con ngûúâi, thûá thiïn lûúng cao quyá nhû phêím chêët cuãa Chuáa Trúâi. Xin haäy nghe:

Chiïìu ài lïn àöìi cao haát trïn nhûäng xaác ngûúâi

Töi àaä thêëy, töi àaä thêëy

Nhûäng höë hêìm àaä chön vuâi thên xaác anh em

Meå vöî tay reo mûâng chiïën tranh

Chõ vöî tay hoan hö hoaâ bònh

Ngûúâi vöî tay cho thïm nhõp nhaâng

Ngûúâi vöî tay xa dêìn ùn nùn...

Anh àaä ài qua chiïën tranh vúái thiïn lûúng nhû thïë. Töi khöng biïët nhû vêåy laâ àuáng hay sai, chó thêëy hïî nghe laâ muöën khoác. Vaâ duâ coá ai àoá noái laâ àuáng hay sai thò töi cuäng chûa thêëy möåt ngûúâi naâo gheát boã hay chñ ñt laâ lûúâm nguyát gò anh. Ai coá thïí gheát boã möåt traái tim àang roã maáu - noá àang roã maáu vò chñnh caác ngûúâi àêëy, húäi con ngûúâi. Quaã thêåt, töi gêìn nhû khöng thïí viïët tiïëp àûúåc nûäa, nûúác mùæt àaä nhoaâ hïët caã röìi...

Töi khöng phaãi laâ ngûúâi dïî àïí cho ngûúâi khaác thêëy mònh khoác àêu. Trïn àúâi naây khöng bao giúâ töi khoác khi gùåp nhûäng lûâa loåc, phaãn trùæc, nhûäng hêån thuâ vaâ caã thûúng àau... Töi chó khöng thïí cêìm loâng khi chûáng kiïën nhûäng tònh yïu cao thûúång, nhûäng hy sinh vaâ tha thûá, nhûäng àoaân tuå vaâ bao dung... Vaâ àoá cuäng laåi laâ nhûäng àiïìu töi àoåc àûúåc trong baãn thöng àiïåp maâ nhaåc Trõnh gûãi àïën cho töi, cho têët caã chuáng ta. Ngûúâi gieo tröìng trïn caánh àöìng nhên aái àaä ài röìi. Àoá laâ möåt caái chïët àaä àûúåc baáo trûúác. Àau àúán, nhûng khöng thïí khaác. Maäi gêìn àêy töi coân hoãi möåt ngûúâi baån vûâa úã Nam ra: "Öng Sún daåo naây sûác khoeã thïë naâo?". Àaáp: "Yïëu lùæm röìi". "Bïånh gò vêåy?". Àaáp: "Kiïåt sûác". Bao nùm röìi hònh aãnh Trõnh Cöng Sún àaä luön nhû thïí laâ möåt võ La Haán chuâa Têy Phûúng. Trïn thên mònh anh, ngoaâi cùåp kñnh laâ khöng thïí gêìy ài, coân têët caã àïìu nhû möåt quaã cam àaä vùæt dêìn àïën gioåt nûúác cuöëi cuâng. Búãi cuäng bao nùm röìi têëm thên gêìy guöåc êëy àaä coâng lûng dûúái gaánh nùång cuãa möåt tònh yïu quaá taãi, thûá tònh yïu caâng trao ài bao nhiïu laåi nhêån vïì gêëp böåi. Coá lêìn töi àaä àûúåc nghe möåt cö gaái têm sûå: chuyïån tònh cuãa cö vúái anh chaâng ngûúâi yïu rêët trùæc trúã, mûúâi àïm gùåp chñn àïm liïìn caäi nhau, coá lêìn caã nùm trúâi hoå khöng noái vúái nhau lúâi naâo, nhûng cö vêîn khöng sao quïn àûúåc anh vaâ röët cuöåc hoå laåi vïì bïn nhau, maâ theo lúâi cö gaái thò chó vò "úã anh êëy coá möåt caái gò àoá rêët


Trõnh Cöng Sún"! Thïë thöi. Ngûúâi yïu thûúng laåi nhêån àûúåc thûúng yïu, leä àúâi cöng bùçng vaâ nhên hêåu laâ thïë.

Anh Sún úi, anh àaä yïu thûúng àïën cuâng kiïåt caã àúâi mònh nhû ngoån nïën àaä chaáy àïën têån göëc. Bùçng caách söëng hïët mònh, anh àaä chuêín bõ cho mònh möåt caái chïët cuäng àuáng laâ mònh. Suöët àúâi anh àaä haát ru ngûúâi khaác nguã vaâ ngûúâi khaác chïët, bêy giúâ xin möåt lêìn cho chuáng töi àûúåc laâm viïåc êëy trûúác anh.

Haâ Nöåi, 4-4-2001


282

Phaåm Tiïën Duêåt

Nhúá Tiïëc Trõnh Cöng Sún

Tuêìn lïî àêìu tiïn cuãa ngaây Àaåi thùæng Muâa xuên 1975, töi may mùæn àûúåc laâ

ngûúâi àêìu tiïn trong anh em vùn nghïå miïìn Bùæc àûúåc gùåp vaâ laâm quen vúái Trõnh

Cöng Sún; trïn cêìu truyïìn hònh höm àêìu nùm múái, Trõnh Cöng Sún coá nhùæc àïën

kyã niïåm naây. Thoaáng chöëc àaä 26 nùm troân. Höm nay, Sún vônh biïåt chöën naây, theo

vïët lùn trêìm vö thuãy vö chung, bao nhiïu kyã niïåm cuãa nhûäng thaáng nùm múái Giaãi

phoáng böîng uâa vïì trong töi. Trûúác àau thûúng naây, dêìu àoaán trûúác àûúåc maâ vêîn

baâng hoaâng. Thïë laâ chuáng ta laåi mêët ài möåt nghïå sô haâng àêìu, möåt nhaåc - sô - cuãa -

thú - ca söë möåt, khöng gò thay thïë àûúåc.

Vúái hún 500 nhaåc phêím, cuöåc àúâi saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún coá thïí chia

thaânh 5 giai àoaån, rêët khaác nhau, nhûng úã giai àoaån naâo Trõnh Cöng Sún cuäng

àaåt àûúåc nhûäng thaânh cöng rûåc rúä. Chùång àûúâng àêìu tiïn laâ chùång tònh ca vúái

Diïîm xûa, Tònh nhúá, Tònh xa vaâ nhiïìu baâi khaác. Chùång àûúâng thûá hai böåc löå roä

nhêët traái tim yïu nûúác, thûúng noâi laâ chùång ca khuác phaãn chiïën vúái Ca khuác Da

vaâng, Nöëi voâng tay lúán, Àaåi baác ru àïm... Chùång àûúâng thûá ba laâ chùång àûúâng

phiïu diïu núi coäi Phêåt, coá thïí goåi laâ chùång Phêåt ca hay Têm ca. "Haåt buåi naâo hoáa

kiïëp thên töi, àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi"... Vaâ trûúác ngaây Giaãi phoáng, Trõnh

Cöng Sún coân möåt chùång àûúâng ca khuác nûäa, laâ chùång trúã vïì vúái dên ca (nhû úã

troå: "Tim em ngûúâi troå laâ töi, mai sau vïì chöën xa xöi cuäng gêìn"...) Chùång àûúâng

thûá nùm laâ chùång àûúâng sau Giaãi phoáng vúái nhiïìu ca khuác nöíi tiïëng maâ ta àaä

biïët.


Gêìn nûãa thïë kyã saáng taác ca khuác, haânh trònh cuãa Trõnh Cöng Sún laâ haânh trònh cuãa möåt traái tim yïu ngûúâi, yïu giöëng noâi, luön luön tòm caách traã lúâi nhûäng cêu hoãi khöng phaãi cuãa khöëi oác maâ laâ cêu hoãi cuãa chñnh traái tim anh àùåt ra, trong àoá, sûå trùn trúã giûäa caái baãn ngaä vaâ phi baãn ngaä laâ sûå trùn trúã thûúâng trûåc. Nïëu khöng, taåi sao anh laåi thñch thú Buâi Giaáng àïën thïë, thñch thú Phaåm Thiïn Thû àïën vêåy? Maâ cuäng khöng phaãi vö tònh, caác nhaâ thú tûâ Nam àïën Bùæc àïìu coi anh laâ thi sô. Muâa heâ 1975, chñnh Xuên Diïåu àïën thùm Trõnh Cöng Sún taåi ngöi nhaâ 47C Duy Tên (nay àöíi laâ phöë Phaåm Ngoåc Thaåch) àaä goåi Sún laâ ngûúâi laâm thú bùçng êm nhaåc.

Mêëy nùm trûúác, khi maá cuãa Sún mêët, töi cuäng coá mùåt. Caác em Tõnh, Trinh, Têm... vaâ ngûúâi thên úã xa cuäng kõp trúã vïì. Em Trinh than phiïìn vúái töi rùçng, anh Sún uöëng quaá nhiïìu, chai rûúåu àang uöëng àaä laâ chai thûá ba trong ngaây, nhúâ töi can ngùn. Caác em cuãa Sún töët quaá. Thuúã haân vi, Tõnh vaâ Trinh àaä phaãi buön baán têìn taão thïë naâo àïí nuöi meå, nuöi baâ, nuöi anh, nuöi sûå nghiïåp êm nhaåc cuãa Sún. Caã möåt àúâi Trõnh Cöng Sún söëng giaãn dõ, khiïm nhûúâng. Ngöi nhaâ sang troång hiïån nay chó coá àûúåc sau sûå kiïån Àôa vaâng Nhêåt Baãn vúái söë lûúång nhaåc phêím cuãa Sún phaát haânh úã ngoaåi quöëc lïn àïën haâng triïåu baãn. Chñnh sûå nöíi tiïëng cuãa Trõnh Cöng Sún àaä cûáu anh khoãi bõ tuâ àaây tûâ baân tay cuãa chñnh quyïìn Saâi Goân cuä. Haäy haát Sún vúái ghi-ta göî, trïn thaãm coã, aánh nùæng ngaây hay ngoån àeân trùæng nhû ngaây naâo Khaánh Ly àaä haát. ÊËy laâ Sún baão thïë. Nhaåc Sún laâ nhaåc du ca giûäa cuöåc àúâi dên daä, khöng phêën, khöng son.

Coá möåt lêìn, khi nghe baâi Diïîm xûa, töi baão Trõnh Cöng Sún rùçng coá möåt cêu phaãi sûãa, laâ cêu naây: "Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí... Laâm sao em nhúá nhûäng vïët chim di?” Caã baâi khöng noái túái möåt tïn hoa, tïn laá, tïn chim naâo, haâ cúá gò laåi coá chim di? Coá leä nïn àöíi laâ Chim ài, chó noái àïën vïët chên chim, laâ àuã. Trõnh Cöng Sún baão rùçng khöng sûãa àûúåc, vò àêëy laâ kyã niïåm riïng. Sún noái vïì Huïë nhûng viïët úã Nha Trang. ÚÃ Nha Trang múái coá loaâi chim di dúän soáng. Luä chuáng ta cuäng chó nhû loaâi chim di dúän soáng úã giûäa àúâi naây. Cuäng coá thïí nhû vêåy lùæm. Vaâ höm sau, coá möåt con chim vêîy vuâng núi ngoån soáng àúâi böîng bay vuát lïn bêìu trúâi cao xanh, àïí laåi möåt vïåt soáng êm thanh hùçn maäi giûäa àúâi naây vaâ maäi maäi.


284

Haâ Vùn

Höìn Xaác Vö Thûúâng

Möåt ngaây Haâ Nöåi saáng mûa trûa nùæng, rêët ngöåt ngaåt. Coá ngûúâi noái: Baäo tûâ. Tin tûâ thaânh phöë Höì Chñ Minh: Trõnh Cöng Sún ra ài. Trúâi àêët! Múái höm naâo Lï Dung. Sao caái nùm con Rùæn naây êm nhaåc Viïåt Nam laåi haån "truâng tang" nhû thïë.

Trõnh Cöng Sún söëng tûâ lêu trïn quï hûúng Viïåt Nam nhû laâ caái gò àoá rêët lúán lao nhûng veã nhû laåi rêët vö thûúâng, nhû khöng coá thûåc. Êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâm têët caã chuáng ta gai ngûúâi, quùån thùæt àïën... nguöi ngoai, vaâ göåt rûãa hïët buåi bêåm trêìn thïë trong têm höìn ta, khiïën tònh yïu cuãa ta trúã nïn thaánh thiïån hún, nhûng cuäng xa vúâi hún.

Coá möåt thúâi gêìn àêy nhaåc Trõnh Cöng Sún nhû tiïëng chuöng chuâa, laâm töi nhúá laåi baâi dên ca Nga "Tiïëng chuöng chiïìu gúåi cho ta bao àiïìu suy ngêîm". Töi haát tònh ca Trõnh Cöng Sún nhû niïåm kinh kïå. Haát maäi nhûäng cuöåc tònh Trõnh Cöng Sún böîng ngöå ra rùçng hònh nhû àaä tûâ lêu Trõnh Cöng Sún bay ra khoãi cuöåc àúâi naây, röìi tûâ thïë giúái xa xöi êëy haát vïì nhûäng kiïëp ngûúâi trêìn thïë höm nay. Trõnh Cöng Sún àaä "ra ài" trûúác êm nhaåc cuãa mònh. Tònh ca cuãa Trõnh Cöng Sún nhû nhaåc tûâ thiïn haâ naâo xa xöi phaát vïì traái àêët naây cho chuáng ta nghïu ngao tuång niïåm. Àoá laâ nhûäng tònh khuác thanh khiïët vaâo bêåc nhêët cuãa êm nhaåc Viïåt Nam. Vaâ nhû thïë laâ rêët gúã. Àïí àïën höm nay...

Caách àêy vaâi nùm coá möåt ngûúâi gêìy goâ chêìm chêåm ra ài. Sau öng - Vùn Cao - laåi àïën möåt Trõnh Cöng Sún gêìy goâ nhû caái boáng trong veo chêìm chêåm ra ài. Caác öng cûá ruã nhau ài àïí laåi cho chuáng ta nöîi buöìn chay tõnh. Vaâ chuáng ta, duâ cuöåc söëng coá vêët vaã àïën àêu vêîn suöët àúâi phaãi haát Suöëi mú, Thiïn thai, Diïîm xûa, Àoaá hoa vö thûúâng...

Trõnh Cöng Sún àaä bay vaâo coäi vö thûúâng tûâ bao giúâ nhó, àïí höm nay thên xaác cuäng hoaâ theo!

Haâ Nöåi, 1-4-2001



Vônh Biïåt Àúâi Vïì Coäi Thïnh Thang

Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng

Àïí laâm gò em biïët khöng?

Àïí gioá cuöën ài!

Àïí gioá cuöën ài!...

Àêëy laâ möåt cêu haát rêët Trõnh Cöng Sún. Con ngûúâi cêìn coá möåt têëm loâng, möåt têëm loâng bao dung, nhên hêåu, nöìng êëm àïí söëng vúái cuöåc àúâi vaâ khöng vò sûå haâm ún. Vêng, trong suöët cuöåc àúâi mònh, Trõnh Cöng Sún àaä söëng àuáng nhû thïë, anh dêng caã tònh yïu cho cuöåc àúâi - trong saáng taåo vaâ trong àúâi söëng thûúâng nhêåt. Nhûng duâ Trõnh Cöng Sún àaä kheáp laåi söë phêån mònh trïn àõa àaâng vïì coäi thiïn thu thò linh höìn anh vêîn maäi maäi ài vïì vúái cuöåc àúâi naây trong nhaåc, trong thú, trong tranh maâ hún nûãa thïë kyã qua anh àaä tûâng dêng hiïën. Gioá khöng cuöën anh ài. Gioá thöíi anh trúã laåi vúái cuöåc àúâi naây.

Khöng hiïíu vò sao möîi khi nhúá vïì anh, töi laåi nhúá hai cêu thú cuãa thi sô X.Ïxïnin viïët cho ngûúâi tònh yïu dêëu: "Ngûúâi ta chiïìu em àïën súân moân. Ngûúâi ta yïu em àïën nhaâu naát". Mêëy thïë hïå àaä yïu anh vaâ chiïìu anh nhû yïu chiïìu ngûúâi tònh cuãa hoå. Búãi anh àaä mang túái cho hoå tònh yïu, niïìm chia seã vaâ sûå hûúáng thûúång. Coân anh vêîn giaãn dõ vaâ cao sang vúái nuå cûúâi löå chiïëc rùng khïính thêåt dïî thûúng bïn àúâi.

Trõnh Cöng Sún thên xaác mong manh, mang trong mònh möåt traái tim khöíng löì nùång trôu ûu tû. Anh nhû khaác vúái ngûúâi thûúâng búãi anh coá àöi caánh tin yïu cuöåc àúâi, àöi caánh moåc ra tûâ traái tim ngûúâi nghïå sô taâi hoa bay qua vuâng tuyïåt voång sêu thùèm cuãa con ngûúâi. Vaâ vò thïë anh laâ möåt thêìn tûúång cuãa tuöíi treã. Töi


286

maäi maäi tin rùçng chiïëc aáo mùng-tö cuä súân cuãa anh trong möåt àïm haát àaä àûúåc caác baån treã hêm möå cuöìng nhiïåt xeá ra laâm trùm maãnh thuúã xa xûa, giúâ àêy vêîn coân thúm thaão kyã niïåm xanh trong àaáy va li cuãa nhûäng ngûúâi baåc toác.

Tûâ nay, töi khöng coân nghe gioång Huïë dõu daâng cuãa anh úã àêìu kia àiïån thoaåi, hay trong nhûäng cuöåc höåi ngöå baån beâ. Töi bêëm söë maáy cuãa anh, chó coân nghe tiïëng voång cuãa trúâi xanh.

Tûâ nay, khöng coân ai ngöìi chúâ nhûäng baâi haát múái cuãa anh. Hoå nghe laåi anh. Hoå haát laåi anh. Hoå nhòn anh öm àaân, cêìm coå, hay nêng ly rûúåu trong baân tay thaáp buát maãnh khaãnh trïn caác cuöën phim coân lûu laåi chöën trêìn gian.

Vêîn biïët phêån ngûúâi hûäu haån. Nhûäng ngaây trong àúâi anh àaä söëng àïën kiïåt cuâng. Anh nhû muöën nñu giûä laåi thúâi gian. Vaâ giúâ àêy chó coân laåi linh höìn anh luön hiïån hûäu. Àêëy laâ êm nhaåc cuãa anh khöng bao giúâ ngûng nghó, noá nhû khe suöëi söng höì daâo daåt vöî vïì thïë giúái thïnh thang.

Öi, söë phêån trúá trïu. Anh noái: "Sún laâ möåt ngûúâi baån. Àöi khi Sún laâ möåt ngûúâi tònh". Haâng triïåu ngûúâi yïu anh, vêåy maâ giúâ àêy anh lùång leä àöåc thên trúã vïì vúái Meå.

Nhûng duâ àaä xa coäi àúâi naây, anh vêîn tiïëp tuåc coá nhûäng ngûúâi yïu múái. Ngûúâi ta seä coân yïu anh, coân haát anh, coân kïí maäi vïì anh duâ anh àaä vônh viïîn ài vïì coäi thïnh thang.

Haâ Nöåi, 2-4-2001



Vaâi Kyã Niïåm Nhoã Vïì Trõnh Cöng Sún

Nùm 1966, töi vaâo àaåi hoåc, úã lúáp coá anh Àùång Àònh Àaâo ngûúâi Laâo Cai. Khöng hiïíu sao cûá luác buöìn laâ anh laåi öm guitare haát lêím nhêím: “Mûa laånh luâng rúi rúát giûäa àïm khuya nghe naäo nïì...”. Nghe giai àiïåu laâ laå, töi noái anh Àaâo daåy cho haát cuâng. Anh Àaâo chó biïët tïn baâi haát laâ Ûúát mi. Coân taác giaã laâ ai thò anh chõu. Töi àêu ngúâ àoá laåi laâ möåt saáng taác àêìu tay cuãa Trõnh Cöng Sún tûâ nùm 1959.

Nùm 1972, höìi chiïën dõch Quaãng Trõ, töi àûúåc nghe möåt cö gaái tïn Hûúng öm àaân haát: "Mûa vêîn mûa bay, trïn têìng thaáp cöí"... vaâ cö noái àoá laâ baâi Diïîm xûa maâ öng nhaåc sô hoå Trõnh viïët tùång möåt “baâ böì” tïn Diïîm. Hûúng bêy giúâ chùèng biïët núi naâo, söëng chïët ra sao. Nhûng Diïîm xûa chùæc seä coân maäi trong nhên gian nhû tònh yïu cuãa Trõnh Cöng Sún.

Cuöëi thaáng 3-1975, töi nhùåt àûúåc trong àöëng saách vûát bûâa baäi taåi Quên àoaân 2 Nguyå úã Pleiku möåt cuöën Ca khuác Da vaâng do Trõnh Cöng Sún tûå cheáp, tûå êën haânh. Cuöën saách cuãa möåt ngûúâi lñnh nguyå naâo àoá chó coá chûä kyá maâ khöng ghi tïn vúái mêëy lúâi têm sûå viïët vaâo ngaây 23-2-1969: “Meå Viïåt úi! Haäy ngûng caãnh maáu àöí thõt rúi. Àïí chuáng con cuâng chung vui möåt nhaâ”. Ngûúâi lñnh nguyå cuäng khöng biïët coân söëng hay àaä chïët nhûng khao khaát cuãa anh thò àaä thaânh sûå thûåc. Vaâ cuöën Ca khuác da vaâng kyã niïåm thò àang àûúåc töi giûä gòn nhû kyã vêåt cuãa möåt thúâi trêån maåc.

Tûâ 1975 trúã ài, töi cuâng bao nhiïu ngûúâi miïìn Bùæc laåc vaâo “möåt coäi êm thanh” cuãa Trõnh Cöng Sún. Caái bùng cöëi Sún ca 7 vúái gioång haát chïët ngûúâi cuãa Khaánh Ly àaä cho chuáng töi buâ àùæp laåi möåt phêìn tuöíi treã möång mõ àaä maäi tröi ài khöng bao giúâ coân coá àûúåc. Cêu thú Nguyïîn Bùæc Sún: Men nhaåc Trõnh Cöng Sún chaãy traân àïm khuya thêåt tuyïåt. Töi àêu biïët luác êëy, àïí bùæt àêìu cho möåt cuöåc “löåt


288

xaác”, Sún ngêy thú tònh nguyïån vïì Bònh Trõ Thiïn xêy dûång quï hûúng vaâ àaä gaánh chõu bao phiïìn phûác.

Muâa thu 1983, Phûúng An cuãa töi ra àúâi àûúåc mêëy thaáng thò àaä àûúåc baác Sún bïë taåi tû gia 60 Haâng Böng cuãa töi. Töi nhúá àïm êëy vui lùæm. Àoá laâ cuöåc rong chúi cuãa Trõnh Cöng Sún vaâ Trêìn Long êín sau Àaåi höåi Nhaåc sô Viïåt Nam lêìn thûá ba. Caã Vùn Cao, Thu Böìn, Höìng Àùng, Nghiïm Baá Höìng vaâ “Hiïìn caá sêëu” Phûúng Thanh cuâng quêy quêìn trïn cùn lêìu cuãa töi tröi nöíi giûäa soáng nhaâ Haâ Nöåi. Àïm êëy, Sún haát Àúâi goåi em biïët bao lêìn thêåt laâ hay sau khi àaä mïìm möi khöng biïët bao nhiïu ly “cuöëc luãi”. Thïë maâ àaä 18 nùm tröi qua.

Muâa thu 1984, töi vaâ Nguyïîn Troång Taåo nhû cún gioá êåp àïën tû gia cuãa Sún úã 47C Phaåm Ngoåc Thaåch (Duy Tên cuä). Giûäa nghiïng ngaã say, chuáng töi vaâ Lûä Quyânh cuâng Àinh Cûúâng nghe Sún haát lêìn àêìu Nhúá muâa thu Haâ Nöåi vaâ Huyïìn thoaåi Meå. Thïm möåt chai Vodka Nga nûäa, gioång caâng nöìng hún. Coá möåt caãm giaác dûúâng nhû Sún àaä nöëi maåch àûúåc nhûäng giai àiïåu höm nay vúái Biïín nhúá, Haå trùæng, Nhû caánh vaåc bay khi xûa. Chuáng töi laåi cuång ly. Sao nhûäng ngaây êëy, uöëng “huâng traáng” àïën thïë.

Dõp 30-4-1985, töi àûa Vùn Cao vaâ gia àònh vaâo chúi Saâi Goân. Phûúng An laåi àûúåc baác Sún bïë ngay taåi vóa heâ Huyânh Tõnh Cuãa. Chöî êëy gêìn chúå Tên Àõnh, núi Sún coá möåt ngûúâi quen baán rûúåu Têy. Laåi nhûäng chai Vodka Nga thûúång thùång. Muâa haå êëy, nhiïìu cêu chuyïån àûúåc noái vúái nhau sau 10 nùm giaãi phoáng. Buöìn vui tröån lêîn vaâo men rûúåu. Quaán phúã àïm àûúâng Nguyïîn Thõ Minh Khai thûúâng laâ núi kïët ngaây cuä. Coân quaán baánh cuöën àûúâng Nguyïîn Vùn Thuã thûúâng laâ núi múã ngaây. Uöëng túái àöå, nghe Sún noái say sûa vaâ rêët hay. Moåi chuyïån àïìu coá nguå yá, êín yá rêët tinh vaâ sêu. Chúåt nhêån ra möåt Trõnh Cöng Sún vùn xuöi ngang ngûãa vúái êm nhaåc vaâ thi ca.

Dõp Gala 1987, taåi sên thi àêëu Phan Àònh Phuâng, höm êëy Sún cuäng rêët say. Búãi vêåy, nhûäng lúâi têm sûå böîng trúã nïn khoá hiïíu. Àaä coá tiïëng la oá phña dûúái. Tñnh caách Saâi Goân maâ. Song Sún cûåc kyâ “nhanh trñ”. Anh öm àaân haát ngay: “Em seä laâ muâa xuên cuãa meå - em seä laâ maâu nùæng cuãa cha...”. Thïë laâ vöî tay. Anh em huá vña. Àêëy laâ nhûäng ngaây bùæt àêìu söi suåc möåt “thúâi kyâ àöíi múái”.

Lêìn cuöëi töi ngöìi bïn Sún vaâo àêìu nùm 1999. Anh àaä úã tuöíi luåc tuêìn vaâ vûâa qua àûúåc baåo bïånh hún möåt nùm. Thêëy anh thñch thuá nhûäng moán ùn taåi cùn hêìm röång àûúâng Lyá Tûå Troång (hêìm boát Catina), töi cuäng vui lêy. Töi nghô: “Cha naây àaä qua àêån haån, chùæc coân vui daâi daâi”. Àêu ngúâ Lúâi thiïn thu goåi cuãa anh àaä vêån vaâo chñnh taác giaã àuáng trûa 1-4-2001. “Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi - tiïëng gaâ trûa gaáy khan bïn àöìi - chúåt nhúá phöë kia khöng ngûúâi - coân laåi töi bûúác hoaâi...” Anh àaä bûúác vaâo hû khöng àïí laåi bao nhiïu kyã niïåm vúái àúâi.


MT-LT

Nhûäng Ngûúâi Baån Nhúá Trõnh Cöng Sún

Nhûäng ngûúâi söëng quanh Trõnh Cöng Sún (28-2-1939 - 1-4-2001) thûúâng khöng coá caãm giaác Sún söëng hay chïët nhû möåt con ngûúâi cuå thïí. Têët caã tinh hoa cuãa Sún hoaâ tan trong coäi vö cuâng, àïí moåi ngûúâi àïìu coá thïí caãm nhêån. Chñnh vò thïë maâ sûå ra ài cuãa Sún taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh laâ möåt cuöåc chia tay khöng noái lúâi vônh biïåt, cuöåc chia tay chuã nhên tûâng biïët trûúác vaâ chuêín bõ möåt caách nheå nhaâng...

Chiïìu 1-4, khi Sún vûâa nùçm xuöëng, xung quanh anh chó coá ngûúâi thên vaâ mêëy ngûúâi baån - caác hoaå sô, kiïën truác sû, nhaâ baáo..., coá rêët ñt caác nhaåc sô vaâ ca sô, trûâ ca sô Lan Ngoåc vaâ nghïå sô saxophone Trêìn Maånh Tuêën. Möåt vaâi ngûúâi trong nhoám "Nhûäng ngûúâi baån" àang ài cöng taác úã Têy Nguyïn, nhaåc sô Tön Thêët Lêåp vaâ ca sô Höìng Nhung thò àang úã Australia, coân ngûúâi baån thêm giao, hoaå sô Trõnh Cung laåi àang öëm nùång úã têån bïn Myä. Möåt sûå ra ài khöng öìn aâo, coá phêìn lùång leä, chó coá tiïëng keân cuãa Trêìn Maånh Tuêën àûa tiïîn vúái chuát höìi ûác rûåc saáng vïì Trõnh Cöng Sún trong Caát buåi vaâ Möåt coäi ài vïì. Sún nùçm àoá, thên xaác beá nhoã, gêìy goâ. Cuöëi cuâng thò ngûúâi ta cuäng cêët ài cùåp kñnh trùæng - vêåt bêët ly thên cuãa Sún khi coân söëng àïí traã anh vïì vúái caát buåi.

Àêy laâ luác baån beâ nhúá vïì Sún trong nhûäng doâng höìi tûúãng chêåm raäi.

Nhaâ vùn Nguyïîn Quang Saáng: Kyã niïåm vïì Sún trong töi khaá nhiïìu. Nhûng nhúá nhêët laâ buöíi gùåp nhau àêìu tiïn. Ngûúåc laåi thúâi gian möåt chuát. Trûúác 75, töi viïët cuöën tiïíu thuyïët Muâa gioá chûúáng, trong àoá coá möåt nhên vêåt phaãn chiïën. Khi àoá, töi nhúâ Tön Thêët Lêåp vaâ Trêìn Long êín giúái thiïåu möåt vaâi baãn nhaåc


290

tiïu biïíu. êín àaä haát cho töi nghe Àaåi baác ru àïm. Trûúác àoá, töi àaä tûâng nghe Sún, nhûng àïën khi àoá múái àuã caãm hûáng viïët. Sau giaãi phoáng vaâi thaáng, ngûúâi ta àûa Sún àïën thùm töi, töi coá tùång anh cuöën tiïíu thuyïët vaâ röìi chuáng töi trúã thaânh baån cuãa nhau tûâ àoá. Àïën khi dûång phim, töi tòm àûúåc bùng nhaåc cuä, trong àoá coá àoaån Sún àïåm àaân, Khaánh Ly haát. Vaâo nùm àoá (1977) ngûúâi ta ngaåi àûa nhaåc Sún vaâo phim, töi phaãi phaãn ûáng quyïët liïåt múái àûúåc chêëp nhêån. Àïën khi laâm phim Caánh àöìng hoang, töi àïì nghõ Sún laâm nhaåc cho töi. Vaâ thïë laâ lêìn àêìu tiïn Sún viïët nhaåc phim. Sau àoá, Sún coân viïët baãn nhaåc Vêîn thêëy bïn àúâi coân coá em cho böå phim Pho tûúång maâ töi viïët kõch baãn. Sau phim naây, ca khuác àoá àûúåc nhiïìu ngûúâi ûa thñch. Cûá thïë, anh em tuåi töi gùæn boá vúái nhau.

Nhaåc sô Thïë Baão: Sún laâ möåt con ngûúâi rêët nghïå sô, möåt nghïå sô lúán, ngoaâi khuön khöí thöng thûúâng. Coá caãm giaác anh laâ möåt ngûúâi thiïn vïì thiïìn. Coi cuöåc àúâi nhû möåt coäi taåm, nhûng ngay trong coäi taåm naây, anh vêîn àïí laåi möåt gia taâi vö cuâng lúán. Söëng hïët mònh vaâ têån têm - àoá laâ Sún. Anh luön laâ ngûúâi lo cöng viïåc, àuáng heån. Vaâo tuêìn cuöëi trûúác khi ài, anh coân àiïån cho nhaåc sô Ca Lï Thuêìn nhùæn rùçng khi khoãi bïånh, anh seä trúã laåi cöng viïåc cuãa Höåi. Anh Sún laâ ngûúâi söëng rêët coá traách nhiïåm vúái moåi ngûúâi. Àöëi vúái Sún, anh àaä vûúåt ra khoãi nhûäng nöîi buöìn nhên gian. Chùæc vò anh rêët súå sûå cö àún nïn luác naâo cuäng cêìn nhiïìu baån beâ. Tñnh Sún laåi caã nïí, thïí naâo cuäng uöëng. Baån beâ nhiïìu quaá, anh "chia" khöng nöíi...

Nhaåc sô Tûâ Huy: Vúái tuåi töi, anh Sún laâ möåt ngûúâi anh trong nghïå thuêåt, thûúâng höî trúå cho àaân em. Möåt con ngûúâi taâi nùng vaâ nhên baãn. Vùæng anh Sún, thò coá thïí nhoám "Nhûäng ngûúâi baån" khöng töìn taåi nûäa. Búãi anh nhû möåt ngoån cúâ. Trong cöng viïåc, anh Sún laâ ngûúâi rêët vui veã, ai gheát anh mêëy ài nûäa, anh vêîn cûá quyá ngûúâi ta. Àoá laâ àiïìu töi troång anh nhêët.

Kiïën truác sû Nguyïîn Troång Huêën: Sún laâ möåt söë phêån àùåc biïåt nhû laâ möåt sûå lûåa choån cuãa tiïìn àõnh. Sún hiïíu àïën cuâng thên phêån cuãa möåt kiïëp ngûúâi, bùçng taâi nùng cuãa mònh diïîn àaåt caái àoá möåt caách thöng suöët, thêëu àaáo. Chñnh vò thïë maâ Sún laâm cho moåi ngûúâi gêìn nhau hún. Ca khuác cuãa Sún giöëng nhû möåt thûá kinh, giaãi toaã cho con ngûúâi, àïí con ngûúâi hiïíu chñnh mònh, àïí vûúåt qua söë phêån vaâ söëng möåt caách nheå nhaâng hún. Cuäng tûâ àoá, Sún gùåp phaãi thên phêån cuãa möåt ngûúâi nöíi tiïëng, nhûng laåi biïët caách ra ài möåt caách thanh thaãn.

Kikumi Kakamura, giaãng viïn tiïëng Nhêåt taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh, ngûúâi baån cuãa Trõnh Cöng Sún, àûúåc anh veä nhiïìu chên dung: Nhaåc cuãa anh Sún àöi khi töi khöng hiïíu hïët lúâi, nhûng thêëy quyïën ruä vaâ nheå nhoäm. Khi naâo giêån trong ngûúâi nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún thêëy mònh hiïìn hoaâ trúã laåi. Anh Sún laâ möåt ngûúâi nöíi tiïëng, nhûng laåi rêët bònh dên. ÚÃ Nhêåt, khoá gùåp àûúåc möåt ngûúâi nöíi


tiïëng nhû vêåy lùæm. Tònh cúâ maâ töi biïët anh àaä ài. Khi ài ngang nhaâ anh, töi böîng naãy ra yá nghô mua cho anh möåt chai vodka. Ngoá vaâo ngoä, thêëy àöng ngûúâi. Chùæc anh Sún muöën uöëng rûúåu nïn "noái" töi ài mua rûúåu chùng? Caã töëi 1-4, töi àaä àïën nhaâ anh Sún. Vïì nhaâ, khöng thùæp nhang, töi roát hai cheán rûúåu, cho anh Sún vaâ cho mònh...

Coân àêy laâ nhûäng doâng chûä cuãa hoåa sô Trõnh Tuá, ngûúâi baån vaâ laâ anh trai cuãa nghïå sô piano, Trõnh Thõ Nhaân (ngûúâi baån gaái thên thiïët "möåt thuúã" cuãa Trõnh Cöng Sún): Coá möåt lêìn, lêu röìi, anh noái vúái töi: "Moåi löëi nhoã àïën vúái thùèm sêu têm khaãm mònh, tûâ ngoån coã, gioåt sûúng, tûâ lúâi hoãi thùm thoaáng chöëc buöíi súám mai nhûäng khuön mùåt beâ baån, tûâ tûâng caãnh àúâi nùång trôu nöîi àau trêìn gian hay niïìm yïu thûúng bêët chúåt búãi möåt khoeá nhòn lêîn trong nùæng gioá ûúác tòm haånh phuác... àïìu àûúåc hiïån diïån vúái vö vaân maâu sùæc, àïën nöîi maâ chûâng nhû maâu sùæc khi naâo cuäng àïën trûúác röìi múái laâ giai àiïåu, laâ thú...". Vaâ nhû thïë, cuäng laâ dïî hiïíu, anh àaä veä rêët nhiïìu vaâ thûúâng thñch veä chên dung baån beâ. Tranh cuãa anh bao giúâ cuäng dõu daâng nhû möåt lúâi troâ chuyïån, anh tùång cho moåi ngûúâi caái phêìn àeåp àeä nhêët cuãa hoå vaâ hònh nhû coân keâm caã vúái niïìm ûúác ao sao hoå haäy tin vaâ gùæng söëng vúái phêìn àeåp àeä êëy. Trõnh Cöng Sún yïu höåi hoaå cuäng àöìng nghôa laâ yïu moåi sùæc thaái úã àúâi naây. Anh thñch noái chuyïån höåi hoaå hún laâ êm nhaåc, vaâ coá möëi thêm giao vúái nhiïìu hoaå sô... Tûâ nhiïìu thaáng nay, baån hûäu caã nûúác luön lo lùæng cho sûác khoeã cuãa anh, vêîn thêëp thoãm, neá traánh noái àïën luác anh "vïì laåi núi cuöëi trúâi, laâm mêy bay...". Nhûng röìi cuäng chùèng ai nñu àûúåc àaám mêy nguä sùæc êëy.


292

Ngö Minh

Huïë Khoác Trõnh Cöng Sún

Trûa 1-4, nhaâ thú Thaåch Quyâ úã Vinh vaâo chúi, cuâng nhaâ thú Mai Vùn Hoan, Phûúng Xñch Lö uöëng rûúåu taåi nhaâ töi. Khöng hiïíu do thêìn giao caách caãm hay linh tñnh maâ cêu chuyïån bïn chiïëu rûúåu chuáng töi chó baân vïì möåt thïë hïå àöng àaão ngûúâi Huïë taâi hoa nöíi tiïëng suöët mêëy chuåc nùm qua. Àoá laâ nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, hoåa sô Àinh Cûúâng, nhaâ vùn Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, hoåa sô Bûãu Chó, dõch giaã Bûãu yá... Thïë röìi buöíi töëi, haâng chuåc cuá àiïån thoaåi cuãa baån beâ úã Saâi Goân, úã Huïë túái têëp phön cho töi baáo tin dûä, anh Trõnh Cöng Sún àaä mêët röìi! Vêåy laâ, nhaåc sô thiïn taâi cuãa àêët nûúác, ngûúâi con thên yïu cuãa Huïë àaä vïì cuâng caát buåi...!

Àûáa con trai uát cuãa töi, sinh viïn nùm thûá hai Àaåi hoåc Khoa hoåc Huïë ài hoåc vïì, múã bùng àôa CD Haå trùæng cuãa Trõnh Cöng Sún do Khaánh Ly haát, thêåt to. Noá baão: “Ba biïët khöng, baác Sún ài röìi!”. Suöët àïm muâng möåt vaâ ngaây muâng 2 thaáng Tû, hêìu nhû caã thaânh phöë Huïë múã nhaåc Trõnh Cöng Sún. Töi gheá nhaâ cuãa nhaâ nhiïëp aãnh Thanh Tuá, anh múã nhaåc Trõnh Cöng Sún, röìi nùçm möåt mònh lùång im bïn chiïëc maáy haát. Mêëy quaán caâ phï trïn àûúâng Nguyïîn Huïå, Phan Böåi Chêu, àïìu múã nhaåc Trõnh Cöng Sún. "Töi ài qua chuyïën àoâ, thêëy con trùng, nay àaä giaâ. Trùng muön àúâi thiïëu núå maâ söng khöng nhúá ra"...

Töi thuöåc thïë hïå sau, nhoã hún anh Trõnh Cöng Sún mûúâi tuöíi. Nhûäng nùm chiïën àêëu úã chiïën trûúâng miïìn Àöng Nam Böå töi àaä hoåc vaâ haát nhiïìu baâi haát phaãn chiïën cuãa anh: “Àaåi baác àïm àïm döåi vïì thaânh phöë. Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi lùæng nghe...” Nhûng töi mï nhêët laâ nhûäng baâi haát tònh buöìn, nhûäng baâi haát vïì thên phêån con ngûúâi sêu thùèm maâ khùæc khoaãi, da diïët cuãa anh. "Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi"... May mùæn cho töi laâ khi töi vïì söëng úã Huïë, laåi àûúåc sinh hoaåt cuâng anh trong Höåi Vùn nghïå Bònh Trõ Thiïn möåt thúâi gian. Höìi àoá khöí lùæm. Anh Trõnh Cöng Sún, hoåa sô Bûãu Chó, caác nhaâ thú Thanh Haãi, Xuên Hoaâng, Nguyïîn


Khoa Àiïìm... cuâng anh em trong cú quan höåi cûá àïën muâa laåi phaãi ài “tùng gia” tröìng sùæn úã Bònh Àiïìn. Tay chên ngûúâi naâo cuäng röåp phöìng caã lïn. Coá ngûúâi àaä lïn cún söët vò khöng quen lao àöång chên tay. Nhûng caác anh vêîn vui, vêîn haát. Ngaây Àaåi höåi Vùn nghïå tónh, töi thêëy ngûúâi nhaåc sô taâi hoa êëy ngöìi úã baân tiïëp höåi viïn nhû möåt nhên viïn haânh chñnh bònh thûúâng! Anh tûúi cûúâi bùæt tay moåi ngûúâi, röìi ghi tïn, thu tem gaåo (vò höìi àoá ài àaåi höåi cuäng phaãi nöåp tem gaåo chûá khöng nhû bêy giúâ).

Sau naây, töi thûúâng lui túái cùn höå chung cû cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng úã àûúâng Nguyïîn Trûúâng Töå, bïn söng An Cûåu gêìn cêìu Phuá Cam. Àêy chñnh laâ cùn nhaâ Trõnh Cöng Sún àaä úã trong möåt thúâi gian daâi. Khi chuyïín vaâo Saâi Goân, anh Sún giao laåi cho vúå chöìng Tûúâng - Daå. Àûáng bïn haâng long naäo, nhòn ra búâ söng, nhòn qua thaánh àûúâng nhaâ thúâ Phuá Cam trong chiïìu sûúng tñm Huïë, nghe êm hûúãng cuãa cêy laá, cuãa gioá, cuãa söng, cuãa bûúác chên em gaái qua àûúâng vöåi vaä, töi nhêån ra àêy chñnh laâ giai àiïåu Trõnh Cöng Sún. Trõnh Cöng Sún àaä viïët haâng trùm ca khuác úã cùn phoâng naây. Lêìn ra Huïë dûå Àïm nhaåc Trõnh Cöng Sún quyïn goáp tiïìn giuáp treã em ngheâo hoåc gioãi, anh Sún têm sûå rùçng: “Trong lúâi baâi haát cuãa mònh khöng coá möåt tûâ naâo noái vïì caác àõa danh cuãa Huïë, nhûng toaân böå êm nhaåc cuãa mònh chñnh laâ Huïë àêëy, Huïë cuãa kiïëp ngûúâi...”. Vêng, trïn 600 ca khuác Trõnh Cöng Sún chñnh laâ möåt phêìn cuãa di saãn vùn hoáa Huïë, coân töìn taåi maäi maäi vúái ngûúâi Viïåt Nam trong vaâ ngoaâi nûúác. Böën mûúi nùm qua, nhiïìu thïë hïå ngûúâi Viïåt Nam àaä haát Trõnh Cöng Sún, sau naây coân nhiïìu thïë hïå nûäa seä vêîn haát anh, yïu anh.

Khoác anh, thùæp neán nhang tiïîn biïåt thên xaác anh trúã vïì caát buåi, vïì núi nghôa trang Goâ Dûa chuâa Quaãng Bònh, tónh Bònh Dûúng, nhûng töi biïët anh laâ ngûúâi töìn taåi vônh viïîn trong loâng ngûúâi, búãi ANH laâ möåt thiïn taâi, möåt thiïn taâi thïë kyã!


294

Hoaâng Bònh Thi

Huïë Tiïîn Àûa Trõnh Cöng Sún

ÚÃã Huïë, tiïîn àûa Trõnh Cöng Sún chuáng töi haát nhûäng tònh khuác cuãa möåt thúâi trai treã, haát nhû lêìn àêìu àûúåc biïët àïën tònh yïu vaâ nöîi àau trïn thên phêån ngûúâi. Nhû möåt ngûúâi laâm vûúân, Trõnh Cöng Sún àaä lùång leä gieo tröìng trong cö àún nhûäng muâa taáo ngoåt. ÚÃ àoá, trong sûå quyïën ruä thoaát khoãi vûúân àõa àaâng, Aàam vaâ Ïva àaä nïëm traãi möåt thûá quaã cêëm cuãa tònh yïu, thûá traái quaã hïî àaä ùn möåt lêìn laâ mang maäi möåt tin buöìn.

Nhûng nöîi àam mï tònh yïu lûáa àöi khöng thay thïë àûúåc nhûäng àiïìu lúán lao úã nhaåc Trõnh Cöng Sún, àoá laâ nöîi àam mï nhêån thûác àúâi söëng, àeo àuöíi cho àïën cuâng cêu hoãi nghiïåt ngaä nhêët "ta laâ ai?". Nhû möåt àúâi söëng thûá hai àêìy caám döî, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún àaä khaãi thõ nhûäng giaá trõ thûåc cuãa àúâi ngûúâi. Noá chöëng laåi sûå saáo moân, bùng hoaåi. Khöng döìn àuöíi con ngûúâi ta túái möåt nhõp söëng gêëp gaáp, cuäng khöng laâm con ngûúâi buöng xuöi trûúác söë phêån maâ laâ nhòn nhêån möåt caách chên xaác chöî àûáng àuáng nghôa cuãa con ngûúâi.

Chñnh vò vêåy khi tiïîn àûa Trõnh Cöng Sún vïì núi caát buåi gêëm hoa, rêët nhiïìu nhûäng ngûúâi Huïë àaä chúåt nhêån ra nhûäng gò àaä biïët vïì êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ coân quaá ñt. Rùçng cêìn phaãi lônh höåi nhûäng ca khuác êëy vúái möåt cung caách maâ ngûúâi ta thûúâng daânh cho nghi lïî. Trïn àaåi löå lúán cuãa tònh yïu vaâ phêån ngûúâi, Trõnh Cöng Sún àaä haát nhû möåt söë phêån khöng chó daânh cho riïng öng. Tûâ vuå nöí bigbang dûä döåi cuãa nhêån thûác vïì phêån ngûúâi, möîi ca khuác cuãa öng laâ möåt tinh vên toaã thûá aánh saáng nghï thûúâng vaâ hùæt xuöëng trêìn thïë bûúác ài cuãa nhûäng ngên haâ huyïìn aão. Tûâ baãn chêët trêìm sêu khöng öìn aâo, nhiïìu ngûúâi Huïë àaä tiïîn àûa Trõnh Cöng Sún nhû tiïîn àûa ngûúâi thên ruöåt raâ, tiïîn àûa möåt ngûúâi baån lúán cuãa coäi


loâng tri êm. Trõnh Cöng Sún ra ài nhû chiïëc laá cuöëi cuâng rúi xuöëng cöåi hoa trong möåt ngaây chuã nhêåt buöìn, nhûng nhûäng ca khuác cuãa öng thò vêîn coân úã laåi vaâ cûá xanh nhû möåt giêëc mú treã daåi trïn caânh...


296

Phaåm Thuåc

Em Gaái Cuãa Trõnh Cöng Sún Noái Vïì Anh

Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô cuãa tònh yïu vaâ vò thïë nïn hêìu nhû moåi ngûúâi chó

biïët àïën nhûäng ngûúâi phuå nûä, thiïëu nûä coá mùåt trong nhaåc, trong tranh vaâ bïn àúâi

anh. ñt ai biïët àïën, nhûäng ngûúâi phuå nûä trong gia àònh anh cuäng giûä möåt phêìn

tònh caãm khöng nhoã trong cuöåc söëng àúâi thûúâng cuãa anh hún 60 nùm qua.

Gia àònh nhaåc sô Trõnh Cöng Sún coá 8 anh em: Trõnh Cöng Sún laâ anh caã

trong gia àònh. Ngoaâi 2 ngûúâi em trai: Trõnh Xuên Tõnh vaâ Trõnh Quang Haâ, anh

Sún coân 5 cö em: Trõnh Vônh Thuáy, Trõnh Vônh Têm, Trõnh Vônh Ngên, Trõnh

Hoaâng Diïåu vaâ Trõnh Vônh Trinh. Sinh ra trong möåt gia àònh nïì nïëp cuãa xûá Huïë

nïn Trõnh Cöng Sún rêët khoá tñnh trong nïët ùn, nïët úã vúái caác cö em, duâ anh rêët

thûúng yïu caác cö. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún rêët thñch ùn mùåc àeåp. Trõnh Vônh

Trinh kïí: "Saáng súám hay trûa, khi thûác dêåy laâ anh Sún tùæm vaâ thay quêìn aáo àeåp

ngay. Anh Sún khöng thñch ai mùåc pyjama ài laåi trong nhaâ mö; tuåi Trinh cuäng

aãnh hûúãng nïët núá cuãa anh. Coá lêìn, baån Trinh àïën nhaâ chúi buöíi súám thêëy caã nhaâ

ùn mùåc tïì chónh, tûúãng moåi ngûúâi àõnh ài mö nïn vöåi caáo vïì ngay".

"Ngaây xûa, khi anh Sún úã Saâi Goân, boån Têm coân úã Huïë, möîi lêìn tïët sùæp àïën

laâ anh Sún biïn thû baão 5 em gaái ào ni chên gûãi vö Saâi Goân, àïí anh àùåt àoáng giaây

theo kiïíu múái maâ anh choån úã tiïåm giaây quen, röìi mang vïì Huïë laâm quaâ...", - chõ

Têm noái röìi lau nûúác mùæt, nhòn vaâo ngûúâi anh thên yïu àang nùçm khuêët giûäa


nhûäng voâng hoa. Chõ Thuyá vaâ Ngên thò kïí chuyïån vïì nhûäng böå quêìn aáo maâ anh

Trõnh Cöng Sún mang vïì Huïë dõp tïët, "Khöng chó thñch àeåp maâ anh caã Sún coân

rêët thñch caác em gaái mònh ùn mùåc thêåt möët".

Trõnh Vônh Ngên chúåt mú maâng khi kïí vïì nhûäng ngaây tïët thuúã coân treã thú. Gêìn ngaây tïët, caác cö em gaái àïìu tröng ngoáng anh Sún tûâng ngaây, tûâng giúâ, búãi ngoaâi viïåc nhúá anh trai caác cö coân chúâ nhûäng goái quaâ cho riïng mònh. Anh Trõnh Cöng Sún rêët tó mó trong caách tùång quaâ vaâ rêët thñch laâm vui loâng caác cö em gaái bùçng nhûäng ngaåc nhiïn, do vêåy möîi moán quaâ àûúåc anh goái thêåt àeåp vaâ àïì tïn tûâng cö em. Khi anh vïì àïën nhaâ, sau khi caác cö em gaái chaâo hoãi anh mònh xong, laâ hoå chúâ chiïëc chòa khoáa vali seä àûúåc anh Sún trao cho möåt cö em ngöìi gêìn nhêët. Sau àoá laâ caã 5 cö taãn nhanh vïì caái vali cùng phöìng àang chúâ hoå. Chõ Thuáy vaâ Têm noái: "Anh Sún rêët thñch nhòn gûúng mùåt caác em khi boác quaâ vaâ nhûäng tiïëng reo vui öì aâ cuãa chuáng töi laâ haånh phuác cuãa anh".

Cha mêët súám, laâ anh àêìu nïn nhaåc sô Trõnh Cöng Sún súám lo toan nhiïìu viïåc trong gia àònh vaâ cuäng vò thïë nïn anh àùåc biïåt yïu kñnh meå. Coá rêët nhiïìu tñnh, nïët cuãa anh àûúåc truyïìn laåi tûâ meå nhû: thñch ùn ngon vaâ thñch baây biïån moán ùn àeåp mùæt, thûúng yïu moåi ngûúâi vaâ yïu quyá têët caã anh em trong gia àònh, quan têm àïën ngûúâi khaác... Trõnh Vônh Trinh laâ cö em uát maâ khi meå anh àang mang thai Trinh thò ba anh mêët, "vò thïë maâ anh Sún coá chiïìu Trinh hún caác chõ khaác, coá leä àïí buâ àùæp cho sûå thiïëu may mùæn cuãa Trinh, chûá anh Sún thûúng caác em nhû nhau vaâ bùçng nhau".

Ngûúâi nhaåc sô taâi hoa Trõnh Cöng Sún khöng coá ngûúâi phuå nûä cuãa riïng àúâi anh, nhûng anh biïët rùçng bïn anh bao giúâ cuäng coá nhûäng cö em gaái, em dêu yïu quyá vaâ chiïìu chuöång anh nhû meå yïu dêëu cuãa anh tûâng chiïìu chuöång anh ngaây xa xûa êëy. Chõ Hiïëu - vúå anh Tõnh, àaä noái rêët thên thûúng vïì tñnh hay laâm nuäng cuãa anh vúái caác cö em gaái vaâ vúái chõ, tuy laâ em dêu nhûng trong caách àöëi xûã cuãa anh Sún, chõ cuäng laâ cö em gaái thûá 6 cuãa anh...

Ngaây 4/4 naây, Trõnh Cöng Sún seä taåm biïåt nhûäng ngûúâi phuå nûä trong cùn nhaâ quaá àöîi quen thûúng úã cuöëi con heãm yïn tônh àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch àïí àïën nùçm bïn chên ngûúâi meå yïu dêëu. Ngûúâi nhaåc sô êëy àaä yïn nghó trong chöën vö thûúâng, nhûng êm nhaåc cuãa anh bêy giúâ vaâ maäi maäi ngên nga trong coäi ài vïì naây.


298

Khaánh Ly

Öng Laâ Cuãa Têët Caã Moåi Ngûúâi

Caách àêy 2 nùm, töi gùåp öng lêìn cuöëi... töi cuäng linh caãm àiïìu àoá... Laâ caái ngaây chia tay khöng coân xa nûäa. Nhûng töi vêîn hy voång, mùåc duâ caái hy voång rêët laâ mong manh. Thêåt ra thò öng Trõnh Cöng Sún khöng cuãa riïng ai caã, öng laâ cuãa têët caã moåi ngûúâi. Öng yïu dên töåc vaâ quï hûúng. Viïåc öng úã laåi vaâ nùçm xuöëng trïn quï hûúng laâ àuáng... búãi vò öng Sún laâ ngûúâi yïu quï hûúng vaâ dên töåc.

Tûâ öng töi thaânh danh vaâ quan troång hún caã laâ töi àûúåc thaânh nhên. Töi àaä söëng cuâng tïn tuöíi cuãa öng gêìn 40 nùm, vúái nhûäng lúâi öng dùån baão: Phaãi luön luön söëng giûäa àúâi vúái möåt têëm loâng vaâ söëng vúái ngûúâi bùçng sûå tûã tïë. Öng Trõnh Cöng Sún laâ möåt nûãa àúâi söëng cuãa töi.


Höìng Nhung

Ru Ngûúâi Ngöìi Maäi Cuâng Töi

"Anh Sún mêët röìi Nhung úi..." Àang lûu diïîn úã uác, töi nghe gioång ngûúâi baån gaái run rêíy trong àiïån thoaåi. Im lùång! Coân coá gò àêu àïí noái. Hònh aãnh anh lêìn àêìu tiïn töi gùåp böîng vïì laåi, ngûúâi àaân öng nhoã beá, höìn nhiïn, bûúác vaâo qua caái cöíng sùæt lúán, bûúác vaâo trong cuöåc àúâi töi. Anh àöåi chiïëc muä baåc maâu maâ anh luön thñch, vûâa ài vûâa àaá nheå mêëy hoân soãi dûúái sên. Vaâ nuå cûúâi cuãa anh, tûúi thïë, trong saáng thïë, vaâ hiïìn hêåu thïë, laâm sao maâ khöng caãm thêëy thên thûúng ngay àûúåc! Caám ún àõnh mïånh àaä cho töi àûúåc gùåp anh. Niïìm tin cuãa anh, tònh yïu cuãa anh laâm cho töi ngay caã trong nhûäng luác cö àún nhêët vêîn caãm thêëy an têm vò àûúåc che chúã, àûúåc àoán nhêån vaâ tha thûá, nhû möåt ngûúâi con an têm vò coá gia àònh àuâm boåc. Töi àaä thêëy anh vui nhû treã nhoã khi hai anh em leo àûúåc lûng chûâng möåt ngoån nuái trong caái laånh cùæt da àïí thêëy söng, thêëy rûâng vaâ caã mêy nûäa úã phña dûúái, höìi úã Nhêåt Baãn; töi àaä thêëy anh cûåc kyâ hûng phêën, vúái àöi baân tay coân dñnh àêìy maâu veä, ngöìi nhòn bûác tranh anh vûâa veä trong àïm; töi àaä thêëy anh bùn khoùn, lêím bêím haát möåt àoaån ngêîu hûáng maâ anh vûâa kõp ghi laåi trïn möåt mêíu giêëy xeá tûâ bao thuöëc laá... Vaâ töi àaä tûâng thêëy anh buöìn... Anh chùèng laâm gò àïí àúä buöìn, maâ tûå buöìn cho hïët. Nhûäng luác êëy, töi thêëy thûúng anh vö cuâng, mùåc dêìu coá nhûäng khi chñnh töi cuäng laâm anh buöìn vêåy. Coá luác töi àïën thò thêëy anh ngöìi möåt mònh trong phoâng, möåt àiïëu thuöëc laá, möåt ly rûúåu. Töi caãm nhêån sûå cö àún trong êm nhaåc cuãa anh, trong chñnh con ngûúâi anh.

Anh noái vúái töi thêåt nhiïìu vïì nhûäng baâi haát cuãa anh. Töi thò hay hoãi "Taåi sao?" Anh thò chùèng bao giúâ nïì haâ maâ thong thaã traã lúâi cùån keä cho tûâng "Taåi sao" nhiïìu khi laâ ngö nghï êëy. Töi biïët cho àïën giúâ töi vêîn chùèng thïí naâo hiïíu thêëu àïën têån cuâng yá nghôa cuãa têët caã nhûäng gò anh viïët. Song, coá möåt àiïìu anh daåy àaä


300

trúã thaânh baâi hoåc nùçm loâng àöëi vúái töi, êëy laâ àiïìu maâ anh hay nhùæc ài nhùæc laåi: nïëu saáng mai ra ngoaâi ngoä coá gùåp ai, duâ laå, vêîy tay vúái mònh, thò àûâng bao giúâ quïn vêîy tay laåi, vò ai biïët àûúåc coá thïí ngûúâi seä ra ài ngay sau àoá maâ khöng bao giúâ coân gùåp laåi.

Töi laåi àïën nhaâ anh, lêìn nay khöng giöëng nhû moåi lêìn, khöng coân anh ngöìi àêy, trïn chiïëc ghïë mêy quen thuöåc vúái nuå cûúâi vöën luác naâo cuäng tûúi thïë, trong saáng thïë, vaâ hiïìn hêåu thïë. Coá ai ngúâ àûúåc bïën búâ laâ àêy, anh àaä ra ài àïí töi khöng coân bao giúâ coân àûúåc gùåp laåi.

Ngûúâi ra ài àïí tònh yïu úã laåi. Nhûäng hònh aãnh cuãa anh cûá tiïëp tuåc trúã vïì, khöng döìn dêåp maâ thong thaã, ïm àïìm, laâm töi coá caãm giaác àang ngöìi bïn doâng söng àïí nghe kyá ûác rò rêìm kïí chuyïån. Taåi sao thïë, nûúác cûá tröi khöng ngûâng maâ doâng söng chùèng hïì vúi, taåi sao thïë haã anh Sún? Hay caã anh úã núi chñn suöëi cuäng àang ngöìi nhòn doâng söng êm thêìm chaãy khe kheä haát:

"... Ru ngûúâi ngöìi maäi cuâng töi

Ru ngûúâi ngöìi maäi cuâng töi...:


Maånh Haâ - Nguyïîn Minh

Cêu Haát Theo Töi Nhû Vïët Thûúng

Trêìn Thu Haâ: Lêìn àêìu tiïn àûúåc biïët öng laâ khi Haâ àûúåc giaãi Tiïëng haát Vaâng Anh, öng lïn trao giaãi, bùæt tay Haâ noái chaáu haát töët lùæm, cöë gùæng lïn! Àïën khi Haâ vaâo Saâi Goân múái theo chuá Tiïën àïën chúi vúái öng. Baâi Sùæc maâu ra àúâi lêëy caãm xuác tûâ tranh Trõnh Cöng Sún, chuá Tiïën rêët thñch xem öng veä. Öng cuäng tûâng veä chên dung Haâ trong möåt maâu xanh rêët laå pha giûäa laá cêy vaâ cö ban. Öng coân tùång Haâ möåt têåp thú cuãa Paul Eluard nguyïn baãn, biïët Haâ thñch thú Rimbaud, öng baão thú cuãa Paul coân hay hún vaâ khuyïn Haâ nïn hoåc tiïëng Phaáp àïí àoåc, àïën bêy giúâ Haâ vêîn chûa àoåc àûúåc... Sau naây ra vaâo Saâi Goân nhiïìu lêìn cuäng ñt àïën àûúåc vúái öng, coá lêìn àïën, mùåt öng cûá buöìn buöìn, coá yá traách nhûng khöng noái ra bao giúâ. Öng laâ thïë - niïìm vui thò san seã, coân nöîi buöìn giûä khû khû cho mònh. Lêìn naâo chõ Mai (tïn Trõnh Cöng Sún goåi Khaánh Ly) vïì cuäng goåi àiïån. Hai chõ em haát cho öng nghe. Haâ rêët ngûúäng möå vaâ kñnh troång con ngûúâi öng nhûng cuäng caãm thêëy sûå chia seã giûäa hai thïë giúái êm nhaåc khöng nhiïìu, nhaåc öng húåp vúái lúáp trûúác hún. Nhûng caác ca sô bao giúâ cuäng "bùæt àêìu" bùçng nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, coi nhû àoá laâ möåt chuêín mûåc cuãa ca khuác Viïåt Nam - ai cuäng phaãi traãi qua. Cuäng khöng ngúâ laâ öng ra ài súám thïë, thêëy öng yïëu nhûng vêîn lay lùæt àûúåc... Múái nùm ngoaái Haâ coân haát trong möåt àïm nhaåc Trõnh Cöng Sún, coá baây tranh Trõnh Cung. Chuá Sún lïn tùång hoa say bõ ngaä dêåp àêìu xuöëng àêët, chuá Tiïën phaãi xöëc öng lïn - nhû laâ treã con êëy - bïë öng vïì.

AÁnh Tuyïët: Töi khöng haát nhaåc anh nhiïìu nïn cuäng khöng coá dõp tiïëp xuác vúái anh nhiïìu. Hai anh em gùåp nhau thò cuäng chó "hun" anh möåt caái röìi ài. Töi chó haát hai baâi cho anh trong àoá baâi Àûúâng xa vaån dùåm anh viïët khi meå mêët, töi haát


302

anh rêët thñch. Töi nhúá lêìn àoá úã Cêu laåc böå Nhaåc sô trong möåt cuöåc giao lûu giûäa Höåi Nhaåc sô Haâ Nöåi vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh. Anh vûâa lïn tùång hoa xong thò àïën tiïët muåc cuãa töi. Haát xong anh keáo töi laåi baân, tûúãng anh "bùæt" uöëng (ài àêu anh cuäng thuã theo möåt chai rûúåu nùång), nhûng anh noái: "Anh xin löîi, khöng lïn tùång hoa àûúåc vò... anh khoác". Noái xong anh chòa caái khùn giêëy thêëm nûúác mùæt ra. Töi àaä àõnh ra möåt album haát nhaåc anh tûâ nùm 1997 nhûng coân àùæn ào choån baâi, ngûúâi khaác haát nhaåc Trõnh Cöng Sún coá thïí dïî coân töi haát phaãi rêët cêín thêån... Vûâa röìi ài Huïë xong àõnh lïn baân vúái anh nhûng khöng kõp nûäa.

Myä Linh: Àöëi vúái Linh, anh laâ möåt con ngûúâi coá "caái Àaåo" cuãa riïng mònh. Anh rêët hiïìn, khöng gheát ai bao giúâ. Töëi qua (1/4), Linh haát úã Baâ Rõa - Vuäng Taâu chûa möåt ai biïët. Linh thöng baáo moåi ngûúâi giêåt mònh - 2000 khaán giaã. Ai cuäng tûúãng Linh thaã caá thaáng Tû. Sau àoá Linh haát Em haäy nguã ài àïí tûúãng nhúá anh nhûng khöng sao haát àûúåc... Anh vaâ Linh khöng gùåp nhau nhiïìu, Linh khöng uöëng àûúåc rûúåu, coân anh Sún uöëng rûúåu thay nûúác... Myä Linh chó coá möåt caái tiïëc laâ thúâi gian haát baâi cuãa anh, Linh coân quaá nhoã (18 tuöíi), khöng thïí "phong phuá" nhû bêy giúâ. Coân maäi tòm nhau laâ album àûúåc ghi êm àêìu tiïn cuãa Linh nhûng ngûúâi ta thêëy Linh coân quaá nhoã nïn chûa phaát haânh ngay.

Böë Linh hêm möå Trõnh Cöng Sún. Tûâ beá Linh àaä nghe Khaánh Ly haát nhaåc anh qua bùng cassette cuä kyä. Khaánh Ly haát nhû rong chúi. Nhaåc cuãa Sún... cuäng thïë. Höìng Nhung cuäng laâ ngûúâi coá aãnh hûúãng àïën cuöåc àúâi anh. Moåi niïìm vui nöîi buöìn trong möåt thúâi kyâ cuãa anh nhû Linh biïët àïìu gùæn boá vúái Nhung.

Thu Haâ: Ngoaâi cöng viïåc cuãa möåt ca sô vúái nhaåc sô, anh Sún vaâ töi coân laâ baån beâ thên thiïët. Anh thûúâng uöëng Chivas pha soda vaâ "múâi" Haâ, "uöëng ài - khöng sao - uöëng chuát haát seä hay hún!" Tûâ ngaây quen anh múái biïët uöëng chuát chuát vaâ hònh nhû haát cuäng hay hún thêåt! Haâ coá leä phaãi caãm ún baâi Möåt coäi ài vïì, àoá laâ möåt trong nhûäng baâi Haâ àïën àûúåc vúái khaán giaã. Khi Haâ haát nhaåc anh Sún, khöng nhûäng caãm thêëy gêìn nhû laâ nhên vêåt trong baâi haát - haát anh - Haâ caãm thêëy thêëm thña tûâng lúâi.

Cêím Vên: Luác anh Sún coân, cêu àêìu tiïn khi anh em gùåp nhau bao giúâ cuäng hoãi khoeã khöng vaâ àoá khöng hïì laâ möåt cêu hoãi xaä giao. Töëi qua töi àaä baáo tin cho khaán giaã vaâ haát Möåt coäi ài vïì. Nûúác mùæt rúi maâ phaãi dùçn loâng, ngheån gioång - ngûâng laåi haát... cho àïën hïët baâi. Caách àêy 2, 3 nùm trong giúái nhaåc thaânh phöë àaä coá "caá thaáng Tû" àuáng nhû thïë, töi àaä rêët bûåc... Töi may mùæn vûâa ra möåt album nhaåc anh (Huïë - Saâi Goân - Haâ Nöåi), album laâm trong suöët ba nùm, thu mûúâi mêëy baâi khöng vûâa yá laåi loaåi ài thu baâi khaác. Cêín thêån nhû thïë khöng phaãi vò "hún


thua", maâ vò töi muöën khöng coá löîi naâo trong àoá, vò mònh thñch, mònh tûå laâm cho mònh. Khaánh Ly haát àaä quaá hay, töi haát coá thïí "yïëu" hún möåt chuát nhûng cöë gùæng khöng àïí mêët ài caái höìn Trõnh Cöng Sún. Tûâ beá töi àaä mú ûúác sau naây nïëu laâm ca sô chuyïn nghiïåp phaãi coá möåt album haát nhaåc anh. Hún nûäa nhaåc anh khöng bao giúâ bõ "àïì möët" - caâng vïì sau giaá trõ caâng cao.

Baáo Tiïìn Phong, 4-2001


304

Têm Thú

Nhêåt Kyá Ngûúâi Hêm Möå

Chiïìu 1/4, möåt ngûúâi baån nhùæn vö àiïån thoaåi tin: “Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún mêët röìi”, töi böîng coá caãm giaác tim mònh huåt hêîng, àau nhoái, möåt caái gò nhû laâ sûå chõu àûång khöng nöíi. Töi chó laâ möåt trong haâng triïåu tñn àöì yïu nhaåc cuãa öng vaâ khöng chó yïu nhaåc, maâ coân yïu têët caã nhûäng gò thuöåc vïì öng. Múái àêy, àoåc möåt baâi baáo ngûúâi ta noái: Viïët vïì Trõnh Cöng Sún thò khöng bao giúâ hïët. Àuáng vêåy, àaä àoåc caã trùm baâi thò vêîn muöën àoåc nûäa... Bïn caånh nhaåc, töi coân àùåc biïåt thñch nhûäng baâi baáo viïët “taãn maån” cuãa öng. Khöng nhûäng àoåc, töi coân photo nhiïìu baãn gûãi cho nhûäng ngûúâi baån úã Haâ Nöåi. Baâi Vïët thûúng tónh thûác àùng trïn baáo Phuå nûä xuên 90 laâ möåt vñ duå. Töi rêët thñch caái caách öng triïët lyá vïì tònh baån, tònh yïu: “Tònh yïu tûå àïën vaâ tûå ài, khöng cêìn ai dòu dùæt. Tònh yïu thûúâng mang àïën khöí àau, nhûng àöìng thúâi cuäng mang àïën haånh phuác. Ta khöng thïí nñu keáo möåt caái gò àaä mêët. Tònh yïu khi muöën ra ài thò khöng coá möåt tiïëng keân naâo àuã mêìu nhiïåm àïí löi vïì laåi àûúåc... Tònh baån thûúâng coá khuön mùåt thêåt hún tònh yïu. Sûå böåi baåc trong tònh baån cuäng coá, nhûng khöng nhiïìu. Tònh baån coá khaã nùng laâm höìi sinh möåt cún hön mï vaâ laâm phuåc sinh möåt cuöåc àúâi tûúãng rùçng khöng coân taái taåo àûúåc nûäa...”.

Ai àaä duâng tûâ “coäi taåm” khi chó vïì àúâi söëng, nhûng duâ vêåy, nhû V. Xukhölömxki àaä noái: “Con ngûúâi sinh ra khöng phaãi àïí tan biïën ài nhû möåt haåt caát. Hoå sinh ra àïí in dêëu trïn mùåt àêët vaâ in dêëu laåi trong traái tim ngûúâi khaác”. Trõnh Cöng Sún àaä in dêëu mònh trong traái tim triïåu triïåu ngûúâi yïu nhaåc öng. Sûå say mï àöëi vúái êm nhaåc cuãa öng laâ khöng coá giúái haån caã vïì khöng gian lêîn thúâi gian, töi luön caãm thêëy thïë.

Töi yïu öng nhû hïët thaãy ai yïu thêìn tûúång cuãa mònh. Thûúng nhúá öng, töi chó biïët ngöìi lùång möåt mònh, bêìn thêìn giúã trang nhêåt kyá caách àêy möåt nùm töi viïët vaâi doâng sau khi nghe àïm nhaåc cuãa öng: “29/6/2000: Töëi. Ài nghe Àïm nhaåc


Trõnh Cöng Sún úã Long Phuång vúái Ngoåc. Trúâi mûa rêët to maâ khöng coá ghïë tröëng. Höìng Nhung haát tuyïåt hay, nhûng khi Trêìn Maånh Tuêën thöíi Haå trùæng vaâ Ûúát mi thò thûåc sûå mònh muöën khoác. Nhòn Trõnh Cöng Sún coá caãm tûúãng öng àang rûng rûng vò coá möåt ngûúâi àöìng caãm àïën nhû vêåy àöëi vúái têm höìn öng. Bêët ngúâ nhêët laâ coá Tuêën Ngoåc vúái Phöi pha... Mònh caãm thêëy àûúåc caái haånh phuác cuãa Danien trong Lùéng quaã thöng khi nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún”. Ngoåc noái: “Röìi ngûúâi ta seä phaãi dûång tûúång àaâi cho ngûúâi nghïå sô quaá àöîi taâi hoa naây”, mònh nghô tiïëp: “Maâ trong têm höìn nhûäng ngûúâi yïu nhaåc öng, öng àaä laâ möåt tûúång àaâi sûâng sûäng röìi”. 30/6/2000: anh Têm Chiïën úã Haâ Nöåi vaâo, möåt ngûúâi yïu nhaåc Trõnh Cöng Sún vaâ húi khoá tñnh. Mònh röëi rñt khoe àang coá àïm nhaåc Trõnh Cöng Sún vaâo ruã anh ài nghe tiïëp. Nhûäng ca sô haát nûãa chûúng trònh àêìu laâm anh rêët khoá chõu: “Khöng phaãi ai cuäng haát àûúåc Trõnh Cöng Sún”. Mònh nùn nó anh àûâng búã dúã, cöë chúâ àïën lûúåt Höìng Nhung. Nhûng ngay caã Höìng Nhung cuäng chó laâm anh dõu ài möåt chuát: “Taåm àûúåc”, röìi anh noái: “Haát Trõnh Cöng Sún maâ khöng biïët quyá tûâng chûä, tûâng tûâ trong ca khuác cuãa öng thò rêët uöíng”. Anh Chiïën laâ ngûúâi coá khaã nùng xem “tûúáng”, nhûng anh noái: “Riïng nhûäng ngûúâi yïu nhaåc Trõnh Cöng Sún thò khoãi cêìn phaãi xem maâ vêîn hiïíu nhau vaâ quan troång laâ phaãi tûå hiïíu mònh...”. Noái gò maâ nhû àaánh àöë”...

Coá nhûäng con ngûúâi maâ sûå ra ài cuãa hoå laâm nhûäng ngûúâi úã laåi caãm thêëy cöi cuát, bú vú vaâ chuïënh choaáng möåt thúâi gian daâi.


306

Àöî Trung Quên

Trõnh Cöng Sún Vaâ Boáng Maát Ngûúâi Meå

Trúã thaânh goaá buåa khi chó múái 34 tuöíi. Ngûúâi meå treã êëy àaä phaãi thay chöìng nuöi daåy 8 àûáa con (3 trai vaâ 5 gaái). Möåt trong nhûäng ngûúâi con trai cuãa baâ seä trúã thaânh möåt trong nhûäng nhaåc sô saáng choái, àûúåc yïu mïën vaâ hêm möå vaâo bêåc nhêët Viïåt Nam sau naây: nhaåc sô Trõnh Cöng Sún - ngûúâi vûâa qua àúâi 1/4/2001 vûâa qua, thoå 62 tuöíi.

Trong di saãn êm nhaåc àöì söå cuãa mònh, hònh aãnh ngûúâi meå àaä hiïån ra trong

ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún qua 4 giai àoaån: Ca dao meå (1970) laâ êín duå vïì meå

Viïåt Nam, hònh aãnh àêët nûúác nhûäng nùm thaáng àêìy àaån bom maáu lûãa, "meå ngöìi

ru con àong àûa voäng buöìn, àong qua tuöíi moân... Meå daåy cho con tiïëng noái quï

hûúng... meå nhòn con ài phuát giêy baâng hoaâng....". Röìi trong giai àoaån cuöëi cuãa

cuöåc chiïën, khi àöí naát vaâ "lûu vong" núi àö thõ taåm chiïëm àaä úã àónh cao, Lúâi meå ru

(1974) àaä laâ hònh aãnh tòm vïì vúái ïm aã, an uãi cuãa cöåi nguöìn Viïåt Nam "lúâi meå ru

con - àïën nhûäng khu vûúân... ru con trûa nùæng (ñ...a...), con nguã thêåt ngoan, con

nguã cho yïn.... möåt àúâi ru con nghe cuäng moãi moân.... con nguã giêëc hiïìn cho meå

ngöìi tröng...". Sau 1975, hònh aãnh ngûúâi meå Viïåt Nam àau khöí, hy sinh vaâ can

àaãm hiïån lïn roä neát hún, khöng êín duå nûäa trong êm nhaåc cuãa öng, Huyïìn thoaåi

meå (1987) "Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi tûâng cêu chuyïån ngaây xûa... Meå vïì àûáng

dûúái mûa che tûâng cùn hêìm nhoã, xoaá saåch dêëu chên vïì... Meå chòm dûúái gian

nan..."


Thïë röìi nùm 1991, ngûúâi meå yïu dêëu cuãa cuöåc àúâi öng, ngûúâi sinh thaânh vaâ nuöi daåy öng suöët caã àúâi àaä qua àúâi. Trõnh Cöng Sún àaä khoác bùçng tiïëng khoác treã thú nhû nhûäng ngaây thú daåi àúâi mònh: "Meå boã con ài àûúâng xa vaån dùåm... meå boã con ài... meå boã con ài..." (Àûúâng xa vaån dùåm). Nöîi àau vö haån àaä laâm Trõnh Cöng Sún suy suåp tinh thêìn. Möåt nùm sau, öng biïën chûáng qua bïånh tiïíu àûúâng. Cêy cöí thuå cuãa êm nhaåc Viïåt Nam khö heáo thïm nûäa vaâ tûâ àoá....

Tuöíi thú vaâ thaânh niïn

Khi cha mêët, Trõnh Cöng Sún, anh caã cuãa gia àònh hoå Trõnh múái chó 14 tuöíi. Ngûúâi meå treã chia àïìu tònh thûúng cho têët caã 8 àûáa con nhûng baâ chùm soác nhiïìu hún ngûúâi em trai kïë cuãa Sún: Trõnh Quang Haâ vò Haâ thïí chêët, tinh thêìn yïëu nhêët trong anh em. Trõnh Cöng Sún coân ài hoåc, chûa heá löå taâi nùng nhûng àaä lêëp loeá nùng khiïëu êm nhaåc, anh àaä biïët chúi àaân tûâ tuöíi thiïëu niïn. Khung caãnh Huïë nuöi nêëng thïm cho têm höìn anh, sûå nhaåy caãm vaâ mú möång. Ngûúâi meå treã lo toan cúm aáo nuöi con bùçng cûãa hiïåu baán phuå tuâng xe àaåp, xe gùæn maáy coá baãng hiïåu "Thanh Têm" úã Huïë. Khi Trõnh Cöng Sún rúâi Huïë, Quy Nhún vaâo Saâi Goân hoåc, baâ kïët húåp nhûäng chuyïën vaâo mua haâng àïën thùm con trai lúán. Nhûäng lêìn nhû thïë, baâ gùåp gúä con vaâ baån beâ cuâng hoåc vúái Sún cuöåc troâ chuyïån cuäng giöëng nhû thúâi Sún coân beá, baâ àoåc thú cuãa baâ laâm, àoåc Kiïìu (võnh, phuá) cho con trai nghe. Giai àiïåu Huïë, têm höìn Huïë, thi ca àaä àïën vúái Sún trûúác khi êm nhaåc àïën vaâ sau naây, khi coá nhûäng ngûúâi baån trñ thûác nhû Ngö Kha, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, Àinh Cûúâng... ngûúâi ta seä khöng ngaåc nhiïn khi ca tûâ trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún àeåp nhû thú. Àuáng hún, àêy cuäng chñnh laâ nhûäng baâi thú.

Vaâ cuöëi àúâi

Trõnh Cöng Sún yïu meå, suâng baái meå cuäng thêåt dïî hiïíu. Khi lúán lïn Sún ngaây caâng hiïíu roä sûå yïu thûúng, àûác hy sinh cuãa meå daânh cho con caái vaâ àùåc biïåt laâ anh. Nhiïìu boáng daáng phuå nûä àaä ài qua cuöåc àúâi anh, coá ngûúâi àïí laåi caái tïn thêëp thoaáng trong nhiïìu ca khuác danh tiïëng Diïîm xûa, Biïín nhúá, Xin traã núå ngûúâi, Böëng böìng úi... nhûng cuöëi cuâng, con ngûúâi taâi hoa êëy vêîn quay trúã vïì nùçm bïn meå cuãa mònh. Nhûäng anh chõ em khaác cuãa Trõnh Cöng Sún àïìu àaä coá gia àònh, coá con caái. Hoå Trõnh vêîn àöng àuã ngûúâi hûúng khoái, maâ àûáa con trûúãng Trõnh Cöng Sún dûúâng nhû àaä nhûúâng àiïìu êëy cho caác em mònh, öng daânh caã cuöåc àúâi cho êm nhaåc, cho saáng taåo vaâ tòm vïì vúái meå nhû treã thú sau cuöåc traã núå tûã sinh.

Möåt treã thú 62 tuöíi bïn hiïìn mêîu cuãa mònh.


308

Lï Minh Quöëc

Höåi Ngöå Giûäa Hû Khöng

Êm nhaåc laâ möåt thûá haånh phuác mú höì trong khoaãng khùæc. Coá nhûäng luác cêìn

an uãi nöîi buöìn phiïìn hoùåc ca ngúåi niïìm hoan laåc, tûâ trong thêm têm ta voång lïn

nhûäng êm thanh. Êm thanh êëy àaä ài vaâo trong maáu thõt tûâ luác naâo ta khöng tûå yá

thûác àûúåc. Thïë hïå töi lúán lïn, ài trong coäi àúâi mïnh möng vúái phêìn xaác, thò trong

phêìn höìn ñt nhiïìu àûúåc nuöi dûúäng bùçng êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún. Töi coá

caãm giaác, ngûúâi nhaåc sô taâi hoa êëy dûúâng nhû àaä bûúác ra tûâ têm linh cuãa mònh,

öng àaä noái nhûäng àiïìu maâ töi àaä gùåp àêu àoá trong giêëc mú. Ca khuác Ru ta ngêåm

nguâi laâ möåt trong muön ngaân vñ duå. ÚÃ àoá, öng àaä noái vïì möåt cuöåc tònh àaä xa?

Khöng, öng noái vïì thúâi gian. Nöîi aám aãnh cuãa Trõnh Cöng Sún tûâ muön kiïëp cuäng

chñnh laâ thúâi gian. “Khi tònh àaä vöåi quïn. Tim lùn trïn àûúâng moân. Trïn gioåt maáu

cuöìng àiïn. Con chim àûáng lùång cêm. Khi vïì trong muâa àöng. Tay rong rïu muöån

maâng. Thöi chúâ nhûäng raång àöng...”. Hònh aãnh “tim lùn trïn àûúâng moân” dûúâng

nhû "àoáng àinh" vaâo trong trñ nhúá khi àöi möi vûâa im bùåt tiïëng haát. Töi tûå hoãi, taåi

sao laåi laâ àûúâng moân? Trong têm trñ böîng gúåi lïn möåt con àûúâng hun huát hiu

quaånh vúái nhûäng cêu thú cuãa Buâi Giaáng:

Nñu vai phöë röång xin vïì

Vúái cêy truát gioá vúái heâ nùæng rung.

Àoá laâ möåt sûå liïn tûúãng cuãa töi maâ trong ca tûâ cuãa Trõnh Cöng Sún múã ra nhiïìu àûúâng, nhiïìu löëi cho nhûäng ngûúâi yïu nhaåc cuãa öng cuâng chiïm nghiïåm. Vaâ trong àaám tang cuãa ngûúâi nhaåc sô taâi hoa naây, töi khöng àûúåc nghe tiïëng khoác cuãa


treã thú, cuäng giöëng nhû trong àaám tang cuãa trung niïn thi sô Buâi Giaáng úã chuâa Vônh Nghiïm nùm noå. Caã hai àïìu àûúåc rêët nhiïìu ngûúâi yïu dêëu, nhûng laåi khöng coá nhan sùæc yïu dêëu cuãa riïng mònh. Thoaáng nghô nhû thïë àaä thêëy tim mònh àau buöët...

Chúåt nhúá nùm xûa, trïn àûúâng haânh quên ài ngang doåc trïn àêët nûúác Chuâa

Thaáp, trïn vai chiïëc ba lö nùång ba mûúi kyá nhû àeo caã traái àêët, hai quai xiïët chùåt

vaâo vai, dûúái chên àöi giaây àaä raách toaåc vaâ àûúâng vïì doanh traåi coân xa thùm

thùèm... Bêët chúåt trong têm höìn töi, ai àoá àaä voång lïn tiïëng haát “Àúâi sao im vùæng

nhû àöìng luáa gùåt xong”. Trûúác mùæt töi laâ caánh àöìng Choans're àang nûát neã khö

cùçn, nhûäng rúm raå oùçn mònh trong nùæng lûãa. Töi nghô, núi naây Trõnh Cöng Sún

vûâa ài qua chùng? Nhûäng rûâng nuái boã hoang. Coá ài trong caánh rûâng boã hoang thò

ta múái caãm nhêån hïët khöng gian im vùæng cuãa Àúâi sao im vùæng maâ ngûúâi nhaåc sô

taâi hoa vûâa viïët xong. Möåt nhaåc sô bònh thûúâng vêîn coá thïí viïët àûúåc nhû thïë chûá?

Nhûng úã àêy, möåt lêìn nûäa, Trõnh Cöng Sún àaä àêíy nöîi aám aãnh vïì thúâi gian lïn

àónh àiïím cuãa saáng taåo: “Ngûúâi vïì soi boáng mònh giûäa tûúâng trùæng laånh cêm”.

Thöng thûúâng, töi soi boáng mònh trong gûúng àïí tòm sûå phaãn chiïëu, cho duâ àöi luác

coá caãm giaác nhû boáng êëy khöng phaãi cuãa mònh maâ cuãa keã khaác. Nhûng úã àêy, soi

boáng mònh giûäa tûúâng trùæng thò ta khöng thêëy gò khaác ngoaâi têm linh cuãa mònh

àang höåi nhêåp trong baãn thïí cuãa mònh. Nhûäng ca tûâ êëy, töi coá caãm giaác Trõnh

Cöng Sún khöng chó laâ möåt nhaåc sô àùåt ca tûâ nûäa maâ öng àaä viïët bùçng sûå linh caãm

cuãa möåt Matsuo Basho vúái nhûäng cêu thú haiku:

Àau yïëu giûäa haânh tinh

Chó coân möång töi phiïu laäng

Trïn nhûäng caánh àöìng hoang.

Cöng chuáng yïu nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, duâ khöng hiïíu lùæm vïì giai àiïåu, vïì cêëu truác cuãa möåt ca khuác nhûng hoå khoá quïn àûúåc ca tûâ cuãa öng. Vò leä àoá, Trõnh Cöng Sún vaâ nhûäng nhaåc sô taâi hoa khaác coá àûúåc möåt haånh phuác mú höì laâ khi vui, buöìn ta àïìu coá thïí àùåt trïn möi nhûäng ca tûâ êëy vaâ haát. Haát nhû möåt caách tòm kiïëm ngûúâi baån àöìng haânh àïí tiïëp tuåc ài trïn àûúâng daâi coân xa thùm thùèm... nhûng tûâ luác 12 giúâ 45 phuát ngaây 1/4/2001 ta biïët, vônh viïîn khöng bao giúâ coân gùåp laåi ngûúâi baån àöìng haânh àaä tûâng söëng trong têm linh cuãa chñnh mònh qua nhiïìu nùm thaáng nûäa röìi. Trõnh Cöng Sún àaä "Àïí gioá cuöën ài, gioá cuöën ài cho mêy qua doâng söng..."


310

Saáng nay, ngaây 4/4/2001, nhûäng ngûúâi yïu thûúng anh àaä àûa anh vïì nghôa trang Goâ Dûa. Dûúâng nhû, ngay luác coân yá thûác "Haäy cûá vui nhû moåi ngaây, bïn trúâi coân nùæng, laâ trúâi coân xanh, phöë coân àöng ngûúâi", thò Trõnh Cöng Sún àaä tiïn tri cho ngaây phaãi àïën cuãa möîi kiïëp ngûúâi "Thùçng beá xinh xinh ra àöìng giûäa ngoå, ngúâ àêu höåi ngöå tan giûäa hû khöng".

4-4-2001


Hoaâng Bònh Thi

Nhûäng Heån Hoâ Tûâ Nay Kheáp Laåi

Vêåy laâ cuöëi cuâng Trõnh Cöng Sún àaä ra ài. Öng nùçm xuöëng trong lúâi nguyïìn cuãa kinh Cûåu ûúác “Haäy àïí ngaây êëy luåi taân, ngaây maâ töi sinh ra àúâi, vaâ àïm maâ ngûúâi ta noái rùçng àaä coá möåt con ngûúâi àûúåc kïët thaânh thai”. Kheáp laåi möåt tin buöìn “Tûâ ngaây meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi”, vaâ caã “Nhûäng heån hoâ tûâ nay kheáp laåi”, Trõnh Cöng Sún giaä tûâ coäi àúâi bao buöìn vui vúái niïìm kiïu haänh cuãa caát buåi lung linh.

Thïë hïå chuáng töi àaä xem êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ chöî dûåa tinh thêìn. ÚÃ àoá thên phêån cuãa àúâi ngûúâi àûúåc nhòn nhêån nhû möåt thûåc thïí cuãa loaâi mêy vö danh, lang thang vö àõnh àïí tòm kiïëm möåt yá nghôa söëng àñch thûåc. Ài qua nöîi buöìn lúán laâm ngûúâi “Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng quaán khöng”, laâ nhen nhoám möåt khaát voång chaáy boãng khaát khao caái àeåp vônh hùçng. Rong ruöíi vúái cêy àaân, böën thêåp kyã qua Trõnh Cöng Sún àaä maãi mï ài tòm caái àeåp, maãi mï khaám phaá àúâi söëng têm höìn. Öng nhòn thêëy sûå vônh cûãu trong möåt thên xaác taåm búå, caái mïnh möng cuãa bêìu trúâi trong àöi mùæt thú daåi höìn nhiïn, nhûäng khoaãnh khùæc ngùæn nguãi cuãa àúâi ngûúâi giûäa doâng thúâi gian vö thuãy vö chung.

Dûúâng nhû trûúác khi laâm nhaåc sô, Trõnh Cöng Sún àaä laâ möåt triïët gia, khi öng nhòn cuöåc àúâi bùçng àöi mùæt vö thûúâng, möîi saát-na ài qua chúã bao nhiïu buöìn vui cuãa Nhên vaâ Quaã. Tûâ khi coân rêët treã, Trõnh Cöng Sún àaä nhòn caái chïët nhû möåt ngûúâi baån cuä, vaâ aám aãnh trong tiïëng haát si mï laâ sûå ngùæn nguãi àïën mûác khöng thïí naâo tin àûúåc cuãa àúâi ngûúâi. Vúái Trõnh Cöng Sún, àúâi ngûúâi laâ nhûäng chuyïën xe ài vaâo vö àõnh, nhûäng àaám àöng lùång leä chia tay nhau úã cuöëi àûúâng... Tûâ baãn chêët phuâ du cuãa àúâi söëng, öng àaä tòm thêëy nhûäng lyá leä söëng moãng manh


312

vaâ muöån phiïìn, nhûng chên xaác nhû chñnh baãn thên cuãa triïët hoåc Phûúng Àöng khi nhòn nhêån vïì con ngûúâi. Vaâ cuäng àïí tûâ àêy trong tro taân, öng àaä can àaãm duâng àöi baân tay gêìy guöåc nhen lïn ngoån lûãa xuên höìng. Thùæp trong sûå cêm lùång möåt tiïëng kïu thûúng khùæc khoaãi, àuã xua tan ài nhûäng bùng giaá àaä tûâ lêu phuã kñn tim ngûúâi.

Coá leä tònh yïu vaâ nöîi àau phêån ngûúâi laâ nhûäng giaá trõ lúán nhêët maâ Trõnh Cöng Sún àïí laåi. Àoá laâ möåt gia taâi àöì söå àïën mûác thûã giaã àõnh nïëu khöng coá Trõnh Cöng Sún, nïëu khöng coá êm nhaåc cuãa öng, àúâi söëng cuãa chuáng ta seä ngheâo naân vaâ thaãm haåi àïën nhûúâng naâo. Thïë hïå chuáng töi thuöåc rêët nhiïìu ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún. Chuáng töi haát trong nhûäng luác vui buöìn, nhûäng luác àang yïu, nhûäng luác thêët baåi. Haát cho vúi ài nhûäng nöîi nhoåc nhùçn cuãa möåt àúâi söëng khoá nhoåc. Cûá haát, haát maäi cho àïën möåt ngaây chúåt nhêån ra êm nhaåc chó laâ caái cúá àïí Trõnh Cöng Sún chuyïín taãi thêìm lùång nhûäng giaá trõ söëng trôu nùång. Àùçng sau nhûäng giai àiïåu buöìn thï thiïët laâ möåt sûå lûåa choån, möåt thaái àöå söëng, möåt caách cû xûã àêìy tònh ngûúâi, tònh àúâi. Nhû möåt ngûúâi giûä chuöng nhaâ thúâ, Trõnh Cöng Sún àaä miïåt maâi doáng lïn tiïëng phong linh êm nhaåc, cho con ngûúâi yïu thûúng nhau, cho muâa xuên vïì laåi trïn nhûäng voâm laá non tú, goåi nhûäng buöìn vui cuäng laâ haånh phuác lúán lao trong möîi ngaây ta söëng. Àoáng chiïëc àinh vaâng cuãa tû tûúãng nhên vùn vaâo êm nhaåc. Trõnh Cöng Sún àaä treo lïn êëy nhûäng giai àiïåu Phuác Êm buöìn, nhùæc nhúã con ngûúâi vïì àûác tin cuãa cuöåc àúâi. Chñnh tûâ moãng manh, nhûng bùçng haânh traång cuãa Daä traâng, con ngûúâi àaä lêëp biïín àïí khùèng àõnh möåt sûå töìn taåi duâ laâ àoaãn mïånh, lay lùæt vûún àïën Caái Àeåp nhû möåt yá nghôa söëng àñch thûåc.

Trõnh Cöng Sún àaä ra ài. Nhûng noái chñnh xaác hún laâ öng àaä trúã vïì. Möåt cuöåc trúã vïì tûâ lêu aám aãnh, thöi thuác öng vùæt kiïåt tûâng ngaây söëng hiïëm hoi àïí laâm möåt cuöåc marathon cuãa àúâi ngûúâi. Trõnh Cöng Sún nùçm xuöëng, ûúác nguyïån lúán nhêët cuãa àúâi öng cuäng àaä thaânh hiïån thûåc, àûúåc vïì nùçm bïn meå, ngûúâi meå hiïìn yïu dêëu àaä cho öng möåt tin buöìn tuöíi thú vaâ cho nûúác Viïåt möåt nhaåc sô taâi hoa.

Trõnh Cöng Sún àaä ra ài. Vaâ kïí tûâ àêy nhên gian àaä kheáp laåi möåt cuöåc hoâ heån àúâi ngûúâi.


Trêìn Thanh Haâ

Ca Haát Khöng Moãi Mïåt Vïì Phêån Ngûúâi

“Ngûúâi àaä àïën vaâ ngûúâi seä vïì bïn kia nuái, tûâng cêu noái laâ tûâng caánh buöìm dong cuöëi trúâi, coân laåi gò...”. Ngûúâi àaä àïën àêy, dûå vaâo khoác cûúâi, àaä vui chúi trong cuöåc àúâi naây, röìi khöng heån maâ ra ài trong möåt ngaây - ngaây cuäng àïí vui chúi maâ thöi - laâ ngaây thïë giúái ngûúâi ta noái doác vúái nhau. Muâng möåt thaáng Tû. Ngûúâi àoá laâ nhaåc sô Trõnh Cöng Sún.

Nhûng haäy àûâng buöìn baä vò cuöåc chia li naây, núi kia laâ caát buåi vônh hùçng, laâ coäi vïì, laâ chöën quï nhaâ miïn viïîn maâ lêìn naâo àoá trong thúâi treã tuöíi ngûúâi nghïå sô àaä nghe múâi goåi êu yïëm, “Duâ thêåt lïå rúi loâng khöng buöìn mêëy, giêåt mònh tónh ra ö nùæng lïn röìi...” ûâ ài, ngûúâi ài, khöng phaãi thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài, ngûúâi ài maäi maäi qua bïn kia nuái àoá, àïí laåi àêy cho chuáng ta hònh boáng nuå cûúâi, àïí laåi àêy muön ngaân lúâi an uãi.

Sinh ngaây 28 thaáng 2 nùm 1939 taåi Ban Mï Thuöåt, nhûng lúán lïn úã quï nhaâ,

thaânh phöë Huïë, trong tônh lùång ngöi chuâa Hiïëu Quang, núi gia àònh gûãi öng vaâo

vò ngheâo vaâ dûúâng nhû nhòn thêëy núi baãn thïí öng cùn nghiïåp tu haânh. Nhûng

khöng phaãi, nhûäng nùm thaáng úã chuâa chó lûu dêëu trong êm nhaåc cuãa öng bùçng caái

nhòn sêu thùèm vaâ hû vö àöëi vúái cuöåc àúâi. Toaân böå tuöíi treã cuãa öng laâ nhûäng cuöåc

tröën traánh quên dõch: uöëng thuöëc xöí àïí loåt qua voâng khaám tuyïín vaâ hêåu quaã cuãa

noá laâ möåt thïí traång öëm yïëu vaâ nhûäng cùn bïånh dai dùèng baám lêëy öng cho àïën giúâ

phuát cuöëi; vaâo Quy Nhún theo möåt lúáp sû phaåm cêëp töëc röìi lïn Baão Löåc laâm hiïåu

trûúãng möåt trûúâng tiïíu hoåc veãn veån 3 lúáp. Baão Löåc - Lêm Àöìng mang túái cho

Trõnh möëi duyïn tònh àõnh mïånh laâ cuöåc gùåp gúä vúái Khaánh Ly àïí tûâ àoá nhûäng baâi


314

ca cuãa Trõnh Cöng Sún vang lïn khùæp miïìn Nam, vang lïn trong loâng möîi ngûúâi,

trong nhiïìu thïë hïå, khöng chó úã trong biïn giúái nûúác Viïåt maâ ra caã nûúác ngoaâi,

bêy giúâ vaâ maäi maäi. Möåt kyâ duyïn khaác xaãy ra trong nhûäng ngaây úã Baão Löåc, thónh

thoaãng vïì Saâi Goân chúi laâ àaám cûúái vúái Hoa hêåu caác vuä trûúâng Saâi Goân - ngûúâi

àeåp Thuyá "Taâu". Nùm 1964 - àaám cûúái duy nhêët trong cuöåc àúâi dùçng dùåc cö àún

cuãa öng, noá kyâ laå nhû chuyïën chia li vônh viïîn ngay dûúái thïìm phoâng tên hön.

Baãn nhaåc àêìu tiïn viïët nùm 1957 laâ Thûúng möåt ngûúâi sau àoá laâ Mûa höìng, laâ Diïîm xûa viïët sau möëi tònh àöí vúä vúái Diïîm, Haå trùæng cho ngûúâi em gaái cuãa Diïîm... Tûâ àoá àïën nay coá 600 ca khuác àaä àûúåc haát lïn, coá khi tûúãng chó haát röìi quïn, àïí röìi giúâ àêy ngên vang trong traái tim moåi ngûúâi. Quï hûúng, caái nhòn àûúåm chêët thiïìn, möåt tònh yïu da diïët vaâ àöå lûúång àöëi vúái Em, möåt tuöíi treã trong cuöåc chiïën bêën loaån mõt muâng..., têët caã àaä laâm nïn êm nhaåc Trõnh Cöng Sún. ÚÃ àêu vaâ bêët cûá luác naâo, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún cuäng àöìng haânh vúái nöîi niïìm chuáng ta, búãi möåt leä giaãn dõ, rùçng ngûúâi naây trong suöët tûâng giúâ tûâng phuát cuãa cuöåc àúâi mònh àaä ca haát khöng moãi mïåt vïì phêån ngûúâi.

Ngûúâi ta laâ ai; laâ gò trong coäi àúâi naây? Àúâi ngûúâi, vúái Trõnh Cöng Sún laâ möåt haânh trònh caát buåi, sûå söëng chó laâ àöëi diïån vúái caái chïët, trong niïìm vui cuãa tuöíi treã vaâ tònh yïu àaä thêëy àêu àoá “Lau trùæng trong tay” vaâ àûúâng trêìn laâ möåt chuyïën khùn goái àïí “Mai kia chaâo cuöåc àúâi nghòn truâng cún gioá lïn”. Caái nhòn êëy thêåt buöìn nhûng khöng hùèn bi quan, búãi vò cuäng trong noá vuåt saáng lïn caái yá niïåm Caát buåi tuyïåt vúâi. Dêîu laâ thoaáng chöëc thöi trong thïë gian vö cuâng, thò haäy söëng cho têån cuâng, söëng cho àeåp, haäy yïu, yïu em, yïu cuöåc àúâi vaâ yïu moåi ngûúâi, “Laâm sao biïët tûâng nöîi àúâi riïng, àïí yïu thïm yïu cho nöìng naân”; vaâ dêîu cho röìi Em seä ài, moåi àiïìu seä mêët, cuäng haäy vui nhû moåi ngaây, vui nhû moåi ngûúâi, duâ “Chiïìu nay khöng ai qua àêy hoãi thùm töi möåt lúâi, vêîn yïn chúâ àïm túái”... Caát buåi hû vö, vêåy thò Em aå, haäy boã ài têët caã, àûâng hêån thuâ, haäy nhòn àúâi qua bùçng aánh mùæt àöå lûúång, haäy yïu thûúng vò chó coá yïu thûúng laâ cûáu chuöåc chuáng ta, àûâng bao giúâ àoâi hoãi, “Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí gioá cuöën ài...” Trõnh laâ nhû thïë.

Trong khaát voång cûáu chuöåc bùçng tònh yïu àoá, Trõnh Cöng Sún àaä ûáng xûã vúái chiïën tranh bùçng haâng loaåt ca khuác phaãn chiïën, nhûäng Ca khuác Da vaâng, nhûäng Laåi gêìn vúái nhau, nhûäng Nöëi voâng tay lúán... Tûâ cùn gaác nhoã gêìn cêìu Phuá Cam, Huïë àaä bùæt àêìu cho möåt tinh thêìn phaãn chiïën, khöng nhû caách cuãa baån beâ: Ngö Kha xuöëng àûúâng, Hoaâng Phuã lïn rûâng maâ bùçng êm nhaåc. Êm nhaåc êëy àûúåc haát lïn trong nhûäng cuöåc tranh àêëu, úã Huïë, úã Àaâ Nùéng, úã Saâi Goân.... Vaâo nùm 1968, coá möåt


ngûúâi trai, töi khöng biïët ngûúâi trai êëy tûâ àêu, laâ sinh viïn úã Huïë, laâ chiïën binh giaãi phoáng trong rûâng Nam Àöng hay Quaãng Nam hoùåc coá thïí laâ möåt lñnh bïn kia, àaä lïn àónh cao nhêët cuãa àeâo Haãi Vên àïí khùæc doâng chûä Nöëi voâng tay lúán nhû laâ khaát voång nöëi daâi yïu thûúng. Nùm thaáng ài qua, àeâo Haãi Vên röìi ngûúâi ta khöng chaåy xe qua nûäa, nhûng tïn ca khuác cuãa Trõnh thò maäi maäi úã àoá cuâng tuïë nguyïåt. Töi biïët, coá möåt thïë hïå lúán lïn nhûäng nùm 60, àaä söëng vaâ àaä chïët, trong êm hûúãng cuãa Trõnh. Möåt ngûúâi nhû thïë laâ Anne, tuyïåt voång vò chiïën tranh vaâ thöi thuác lúâi múâi Xin mùåt trúâi nguã yïn, Anne nhaãy xuöëng biïín Vuäng Taâu, khöng chïët, beân lïn rûâng, vïì sau thaânh biïåt àöång thaânh vaâo tuâ ra khaám, sau giaãi phoáng àûúåc ngûúâi ta biïët túái nhû möåt tïn tuöíi cuãa baáo chñ àöíi múái.

Chiïën tranh laâ khoaãnh khùæc, nhûng nhûäng ngûúâi tònh nhên vaâ tònh yïu laâ maäi maäi. Hún ai hïët Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi thêëu toã moåi nöîi loâng cuãa ngûúâi yïu nhau. Àeåp û? Coá hònh tûúång naâo saánh vúái Diïîm xûa, Biïín nhúá hay Hoa vaâng mêëy àöå, hay Möi höìng àaâo. Ngûúâi naâo tûâng mêët maát möåt möëi tònh khöng tòm thêëy mònh trong tònh khuác Trõnh Cöng Sún: “Em phuå töi möåt thúâi beá daåi... thú daåi ra ài quïn hïët tònh töi.”

Trong niïìm vui, ngûúâi ta àïën vúái Trõnh, trong nöîi buöìn ngûúâi ta caâng àïën vúái Trõnh. Laâm sao söëng qua cuöåc àúâi maâ khöng biïët mêët maát thûúng àau, nhûng “Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång”, haäy bûúác xuöëng phöë, ngaây naây coân àêy, haäy nhòn möåt àoaá tûúâng vi vaâ chúåt ngöå ra “Àúâi ta coá khi laâ laá coã ngöìi haát ca rêët tûå do...”

Phêìn lúán tuöíi treã söi nöíi cuãa töi tröi qua úã Huïë. ÚÃ àoá, Trõnh Cöng Sún nhû möåt Tön giaáo, khöng phaãi tön giaáo khuyïn ngûúâi ta cuöìng àiïn mú trùm nùm sau, maâ laâ möåt tön giaáo giûäa àúâi bònh dõ naây, an uãi vaâ xoa dõu con ngûúâi.

ÚÃ àoá, ca khuác Trõnh Cöng Sún vang lïn trong quaán cafe, trong giúâ nghó trïn giaãng àûúâng, trong cû xaá, trong nhûäng àïm trùæng bïn búâ söng Hûúng. Trong nöîi buöìn vaâ niïìm vui töi àaä haát cuâng beâ baån, vaâ tûâ àêy möîi ngûúâi ài vaâo àúâi àïìu biïët möåt caách naâo àoá àïí yïu thûúng.

Giúâ àêy, trong nhûäng àïm sêu thùèm cuãa Haâ Nöåi, möåt mònh trong cùn phoâng nhoã, khöng coá ai, nhiïìu cuöåc tònh àaä qua ài, chó coân laåi Trõnh Cöng Sún, haát khöng moãi, haát àïí an uãi nöîi cö àún cuãa töi. Teá ra, ngûúâi naây múái thûåc sûå laâ ngûúâi tònh chung thuãy nhêët cuãa töi.


316

Àöî Minh Tuêën

Möåt Thiïìn Sû Du Ca

Thïë laâ Trõnh Cöng Sún àaä chñnh thûác giaä tûâ coäi taåm. Quaá yïu cuöåc àúâi, súå haäi cö àún vaâ caái chïët nïn Trõnh Cöng Sún àaä têåp söëng thaãn nhiïn trûúác hû vö vaâ caát buåi tûâ rêët lêu röìi, êëy thïë maâ khi anh ra ài ta vêîn sûäng súâ, àöåt ngöåt xuác àöång nhû thêëy möåt ngûúâi chúi uá tim nêëp trong caát buåi àöåt nhiïn laåi trúã thaânh caát buåi ngay trûúác mùæt ta.

Möåt niïìm hoaâi cöí nöîi cö àún, möåt chuát xoát xa day dûát, möåt lúâi khuyïn nhuã têm tònh, möåt thoaáng rúån ngúåp trûúác coäi hû vö, möåt tiïëng thúã daâi cam chõu, möåt lúâi than traách nheå nhû khöng, coá biïët bao nhiïu sùæc thaái khaác nhau trong êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, thûá êm nhaåc vuát lïn giûäa töìn taåi vaâ hû vö, tiïìn kiïëp vaâ mai hêåu, caát buåi vaâ thiïn àaâng. Trõnh Cöng Sún khöng ài trïn ranh giúái cuãa caác thaái cûåc nhû möåt ngûúâi laâm xiïëc, maâ anh àaä taåo dûång trïn àûúâng biïn mong manh àoá caã möåt thïë giúái riïng, hún thïë nûäa möåt àaåo riïng, àaåo cuãa caái àeåp, àaåo cuãa tònh yïu. Coá thïí coi anh laâ möåt thiïìn sû, möåt thiïìn sû àaä “ngöå” caái phuâ du taåm búå cuãa coäi thïë vaâ àaä lûåa choån trûúác cho mònh nhûäng nghi lïî cuãa nhaâ Phêåt àïí giaä tûâ coäi taåm. Êm nhaåc cuãa anh laâ nhûäng chiïm nghiïåm vûâa haâm suác, vûâa thùm thùèm vïì möåt coäi yïu, coäi àeåp, coäi mú maâ traái tim anh àaä bûâng ngöå trong tònh yïu vaâ nöîi àau. Möîi ca khuác laâ möåt cûãa söí múã ra cho chuáng sinh nhòn thêëy coäi tõch mõch huy hoaâng. Möîi giai àiïåu laâ möåt baân tay ên cêìn chòa xuöëng tûâ coäi thiïn thu, vûâa xoa dõu cho con ngûúâi nhûäng nöîi àau nhên thïë, vûâa vöî vïì an uãi noá, vûâa nheå nhaâng traách moác noá, laåi vûâa ên cêìn dòu noá àïën caái thïë giúái choái chang cuãa möåt caãnh giúái khöng coá nhûäng hêån thuâ, chia caách. Trõnh Cöng Sún laâ möåt thiïìn sû du ca. Coäi ài vïì laâ coäi cuãa ngûúâi nghïå sô, úã àoá, trong tû caách keã du ca, anh laâ con thoi ài vïì nöëi liïìn coäi àúâi vaâ coäi àaåo, nûúác mùæt vaâ tiïëng cûúâi, trêìn thïë vaâ aão möång.


Trong tû caách thiïìn sû du ca êëy, “coäi taåm” cuãa Trõnh Cöng Sún chñnh laâ coäi vônh hùçng, laâ coäi yïu thûúng. Anh nhùæc nhiïìu àïën coäi taåm, khöng phaãi àïí xui con ngûúâi nhêëp nhoãm chia tay trêìn thïë àùæng cay naây, maâ àïí giaác ngöå cho ta caái phuâ du cuãa danh lúåi, caái phi lyá cuãa tranh chêëp vaâ thuâ hêån, nhùçm höëi thuác ta haäy biïët àem yïu thûúng chöëng laåi caái mong manh taåm búå cuãa coäi àúâi. Anh nhùæc nhiïìu àïën caát buåi, khöng phaãi àïí thaãn nhiïn chúâ àoán caái chïët, maâ chñnh laâ uá tim vúái caái chïët, àïí múã röång coäi thïë vaâ tònh yïu trêìn gian saáng thïë giúái bïn kia. “Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë, töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây”. Nhû möåt àûáa treã quaá yïu àúâi, thónh thoaãng laåi thu mònh laåi trong troâ uá tim nêëp sau caát buåi, àïí nhêëm nhaáp caái thiïëu vùæng cuãa mònh, àïí doäi theo caái tòm kiïëm cuãa àúâi, àïí nheå nhaâng húân döîi vaâ traách moác. “Yïu quaá àúâi naây” nïn anh àaä bùçng taâi nùng êm nhaåc cuãa mònh núái röång cuöåc àúâi sang coäi hû vö, nöëi liïìn khoaãnh khùæc vúái trùm nùm vaâ nöëi liïìn tònh yïu vaâo caái chïët. Nhûäng ngûúâi thñch raåch roâi, naáo nhiïåt coá thïí thêëy êm nhaåc cuãa anh chó laâ nhûäng khuác ca dao àún giaãn.

Nhûng êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún coá möåt sûå phûác húåp vaâ hoaânh traáng trong chiïìu kñch thêím myä, têm linh. Möåt tiïët têëu aám aãnh tûúãng nhû laâ àún àiïåu, nhûng noá gúåi lïn möåt sûå tônh taåi cuãa thiïìn sû, möåt sûå kiïn nhêîn vö búâ cuãa tònh yïu, möåt nhõp tröëng dên gian sinh àöång vaâ höëi thuác. Nhûäng lúâi ca vûâa trong saáng nhû dên ca, vûâa thùm thùèm nhû lúâi kinh, vûâa gêìn guäi giaãn dõ nhû lúâi têm tònh trong tònh yïu, gúåi truyïìn thöëng haát noái cuãa sên khêëu Viïåt. Nhûäng ca khuác coá thïí haát trong sa-löng c ho möåt ngûúâi nghe, coá thïí haát úã quaãng trûúâng cho nhiïìu ngûúâi hûúãng ûáng.

Êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún luön laâ êm nhaåc dung hoaâ caác thaái cûåc, hoaâ tröån tònh yïu àúâi, yïu ngûúâi, yïu quï hûúng maáu thõt vaâ caái caãm thûác vûâa thaãn nhiïn vûâa day dûát trûúác coäi hû vö.

Caái cöët caách lûúäng cûåc, dung húåp vaâ caái xu hûúáng nhên baãn, khoan dung, àùåt tònh ngûúâi cao hún têët thaãy êëy, àoá laâ nhûäng caái laâm cho êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún thêëm àêîm tinh thêìn vùn hoaá Viïåt. Cho nïn, caái haåt - buåi - Trõnh - Cöng - Sún êëy trong tû caách sûá giaã cuãa coäi vônh hùçng, coäi hû vö vêîn chó laâ haåt buåi Viïåt Nam kïët àoång tònh yïu Viïåt, nhên caách Viïåt, thên phêån Viïåt.


318

Yïn Ba

Phöë Trõnh

Trong nhiïìu ca khuác cuãa nhaåc sô Trõnh Cöng Sún vïì quï hûúng, thên phêån, tònh yïu, ngoaâi vö söë nhûäng êín duå vïì sûå mong manh, coäi vö thûúâng, sûác maånh cuãa lúâi ru..., coá möåt hònh aãnh khi thò thêëp thoaáng, khi thò trûåc diïån trong nhaåc cuãa öng, nhû möåt aám aãnh. Àoá laâ aám aãnh phöë, möåt coäi riïng cuãa Trõnh Cöng Sún. Nhûäng phöë trong êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún dûúâng nhû chñnh laâ núi chöën heån gùåp cuãa öng vúái nhûäng ngûúâi nghe nhaåc öng.

Nhûng trûúác hïët, phöë trong êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ núi heån gùåp cuãa nhûäng ngûúâi tònh.

Möåt ngaây kia, ngûúâi tònh trong möåt ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún tòm vïì núi heån xûa trong Khoái trúâi mïnh möng: "Ta vïì núi àêy. Phöë xûa dêëu àaån. Gioá trúâi lïnh àïnh. Nhúá con phöë heån..." Phöë laâ núi nhûäng ngûúâi tònh xûa theo löëi kyã niïåm tòm vïì. Cho duâ coá thïí laâ em khöng coân àoá, nhûng dû hûúng cuãa nhûäng ngaây cuä thò vêîn coân àêy trong Hoa vaâng mêëy àöå: "Möåt thoaáng hûúng bay, bïn trúâi phöë laå". Coá thïí chó laâ möåt thoaáng gùåp tònh cúâ, thúâi gian tröi ài khöng thïí nñu keáo nhûäng kyã niïåm cuä, caái coân laåi chó laâ möåt hònh aãnh rûåc rúä: "Em cûúâi àêu àoá, trong loâng phöë xaá àöng vui". Kyã niïåm laâ mong manh, nhûng chñnh caái mong manh êëy, biïët àêu laåi laâm nïn sûác nùång cuãa kyã niïåm.

Phêìn lúán trong haânh trang nhûäng tònh khuác cuãa Trõnh Cöng Sún nùång möåt chûä "chia xa". Vaâ dô nhiïn, phöë laâ núi chûáng kiïën nhûäng cuöåc chia xa êëy. Lyá do nhiïìu khi chó laâ chuyïån thûúâng nhêåt maâ khiïën cho nhûäng ngaây Yïu dêëu tan theo: "Em theo àúâi cúm aáo. Mai ra cuâng phöë xön xao". Coá khi chó laâ möåt lúâi chaâo thêåt nheå nhoäm trong Quyânh hûúng: "Thöi chaâo em, vïì giûäa phöë xaá thïnh thang".


Nhûng coá khi cuäng chùèng vò möåt lyá do gò, chùèng möåt ai coá löîi maâ vêîn phaãi xa nhau. Chó coân laåi möåt ngûúâi, trong möåt Àïm thêëy ta laâ thaác àöí, chúåt nhúá àoaá tûúâng vi, vêåy maâ "Baân tay ngùæt hoa tûâ phöë noå, giúâ àêy àaä quïn vûúân xûa". Vaâ búãi khöng coân ngûúâi xûa cho nïn: "Chiïìu möåt mònh qua phöë, êm thêìm nhúá nhúá tïn em". Nöîi nhúá quùån thùæt êëy chó coá úã núi nhûäng ngûúâi biïët rùçng cuöåc tònh mònh àaä vônh viïîn ra ài khöng bao giúâ trúã laåi. Chiïìu möåt mònh qua phöë laâ möåt trong söë ñt ca khuác maâ Trõnh Cöng Sún viïët trûåc tiïëp vïì phöë vaâ chó coân laåi möåt ngûúâi... Khöng chó coá Anh caãm thêëy àau maâ Em cuäng tröëng vùæng trïn phöë khi chó coân laåi möåt mònh, khi böîng nhiïn Nghe nhûäng taân phai: "Chiïìu nay em ra phöë vïì. Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng àaám àöng. Ngûúâi chia tay nhau cuöëi àûúâng". Àoá laâ caái caãm xuác thûúâng thêëy khi chó vùæng ài möåt ngûúâi maâ böîng thêëy Bïn àúâi hiu quaånh: "Giêåt mònh nhòn quanh, öì phöë xa laå".

Nhûng phöë cuäng laâ núi múâi goåi nhûäng con ngûúâi moãi mïåt trúã vïì. Nhûäng ca khuác vïì thên phêån con ngûúâi cuãa Trõnh Cöng Sún thêëp thoaáng hònh aãnh phöë nhû möåt núi chöën maâ con ngûúâi coá thïí tòm thêëy möåt chuát bònh yïn. Àoá laâ "Vïì trong phöë xûa töi nùçm. Coá lêìn nghe tiïëng ru bïn vûúân" vaâ "Nhiïìu àïm muöën quay vïì ngöìi yïn dûúái maái nha â" trong Lúâi thiïn thu goåi. Àoá cuäng laâ caái caãm quan hïët sûác laå luâng: "Trúâi àêët kia coá hay ta vïì. Möåt phöë höìng, möåt phöë hû khöng". Cuâng vúái caái caãm quan Nghiïng naây maâ qua ca tûâ cuãa Trõnh Cöng Sún, phöë àaä mang möåt linh höìn: "Ngaây thu àöng, phöë xûa nùçm bïånh. Àaân chim non, reáo bïn vûúân hoang". Nhû vêåy, phöë khöng coân laâ phöë nûäa röìi!

Khöng chó mong manh hû aão, phöë trong êm nhaåc Trõnh Cöng Sún àöi khi cuäng thêåt cuå thïí núi nhûäng miïìn àêët maâ öng àùåt chên qua. Khi Nhòn nhûäng muâa thu ài, coá thïí thêëy nhûäng phöë nhoã cuãa thaânh phöë quï hûúng öng, núi coá "Gioá heo may àaä vïì, chiïìu tñm loang vóa heâ. Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi gúåi nhúá nhûäng phöë nuái Baão Löåc, núi Trõnh Cöng Sún àaä coá möåt thúâi daåy hoåc vúái bûúác chên cuãa nhûäng naâng Ú Bai... nhûng àêåm hún caã laâ nhûäng àûúâng phöë cuãa Huïë, Saâi Goân vaâ Haâ Nöåi, möåt núi maâ Trõnh Cöng Sún àang söëng vaâ möåt núi öng coá nhiïìu kyã niïåm. Em coân nhúá hay em àaä quïn nhûäng àûúâng phöë cuãa Saâi Goân, húäi ngûúâi àaä ra ài? Nhûäng con àûúâng nùçm nghe nùæng mûa êëy àaä quen tïn baân chên em qua vaâ goåi em trúã laåi. Goåi em trúã laåi coân laâ möåt cún mûa bêët chúåt cuãa Saâi Goân, hay cún mûa dêìm dïì cuãa Huïë ngaây trûúác àaä laâ cún cúá àïí chuáng mònh àûáng chung dûúái möåt maái phöë naâo àoá: "Trong loâng phöë mûa àïm troái chên. Dûúái hiïn nhòn nûúác dêng traân. Phöë böîng laâ doâng söng uöën quanh"... Coân àöëi vúái Haâ Nöåi, thaânh phöë maâ àöi lêìn öng gheá chên qua, Trõnh Cöng Sún cuäng coá nhûäng hoaâi niïåm vïì "Cêy baâng laá àoã, nùçm kïì bïn nhau, phöë xûa nhaâ cöí, maái ngoái thêm nêu". Nhûäng hoaâi niïåm êëy tröîi dêåy khi thu vïì vaâ


320

nheå nhû gioá thoaãng: "Muâa cöëm xanh vïì, thúm baân tay nhoã, cöëm sûäa vóa heâ, thúm bûúác chên qua". Chó laâ möåt caãm nhêån ûúác lïå, khöng roä raâng, maâ cuäng khoá coá thïí giaãi thñch möåt caách ngoån ngaânh, thïë nhûng bao giúâ ngûúâi Haâ Nöåi vêîn nhêån ra àoá chñnh laâ vóa heâ cuãa Haâ Nöåi maâ thöi. Nhû möåt hoaå sô taâi ba, Trõnh Cöng Sún cuäng xuêët thêìn khi öng veä phöë Haâ Nöåi bùçng ngoån buát thuãy maåc trong Àoaãn khuác thu Haâ Nöåi: "Nhoaâ phöë mong manh, nhoeâ phöë mûa". Chó möåt ngûúâi yïu phöë Haâ Nöåi lùæm múái coá àûúåc caái neát veä thêìn sêìu êëy!

Khöng nhû nhiïìu nhaåc sô khaác, Trõnh Cöng Sún thûúâng tûå viïët lêëy ca tûâ cho caác ca khuác cuãa mònh, chó trûâ möåt hai baâi phöí thú cuãa Buâi Giaáng vaâ cuãa Trõnh Cung baån öng. Búãi vêåy maâ coá thïí noái rùçng thïë giúái phöë trong caác ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún laâ do chñnh öng saáng taåo ra. Hoaå sô Buâi Xuên Phaái, qua tranh öng, àaä tûå mònh taåo ra möåt phöë thûá 37 cuãa Haâ Nöåi mang tïn Phöë Phaái. Trõnh Cöng Sún, bùçng êm nhaåc cuãa mònh, cuäng àaä saáng taåo ra möåt Phöë Trõnh trong caái vuä truå nhaåc àa diïån àa chiïìu cuãa öng. Nhû möåt taâi nùng, vöën dô rêët hiïëm hoi trong cuöåc àúâi naây, Trõnh Cöng Sún àaä laâm àûúåc caái àiïìu maâ rêët ñt ngûúâi laâm àûúåc: möîi ngûúâi àïìu coá thïí tòm thêëy trong phöë cuãa öng, phöë cuãa riïng mònh!.


Phoá Àûác Phûúng

Möåt Diïån Maåo Àùåc Biïåt Cuãa Nïìn Êm Nhaåc Viïåt Nam

Trong thïë kyã àêìy biïën àöång gian truên cuãa lõch sûã nûúác ta, úã möåt miïìn giöng baäo naâo àoá xuêët hiïån möåt gûúng mùåt vaâ àaä trúã thaânh gûúng mùåt cuãa thïë kyã. Àoá laâ Trõnh Cöng Sún. Sún laâ möåt nghïå sô àaä àïí laåi cho àêët nûúác, cho cöng chuáng nhûäng taác phêím chûáa chan tònh yïu thûúng con ngûúâi, àöìng loaåi. Êm nhaåc cuãa anh êën tûúång vaâ siïu thûåc. Tònh yïu cuãa anh röång lúán àïën àöå àöi khi, noá thoaát khoãi nhûäng caái cuå thïí, mang àöi chuát aão giaác. Coá leä, phaãi lûåa choån phûúng thûác êëy, Sún múái biïíu àaåt hïët nöîi niïìm riïng cuãa mònh. Nhaåc cuãa Sún rêët gêìn, giaãn dõ nhûng laåi xa vúâi vúåi. Nhiïìu ngûúâi ngûúäng voång, yïu mïën taâi nùng naây luön cöë gùæng laâm àiïìu gò àoá àïí àûúåc nhû anh nhûng hoå khöng thïí bùæt chûúác àûúåc caái "thêìn" cuãa êm nhaåc Trõnh Cöng Sún.

Töi àaä hún möåt lêìn tòm àïën Sún àïí böåc löå tònh yïu cuãa mònh, àïí tùång anh nhûäng baãn nhaåc riïng. Ca khuác Khöng thïí vaâ coá thïí laâ möåt trong nhûäng moán quaâ töi saáng taác àïí tùång riïng anh.

Sún laâ möåt ngûúâi khiïm nhûúâng búãi anh chùèng hïì chiïëm lônh möåt võ trñ vêåt chêët naâo trong sûå vêån àöång cuãa guöìng maáy cuöåc àúâi. Anh ra ài bònh thaãn, giaãn dõ, chùèng gêy vûúáng bêån quaá nhiïìu nhûng cuâng vúái thúâi gian, chuáng ta seä ngaây caâng thêëm thña nöîi thûúng nhúá vò thiïëu vùæng anh trong cuöåc haânh trònh gian truên maâ khöng àûúåc pheáp mïåt moãi naây.


322

Nguyïîn Duy

Huyïìn Thoaåi Caát Buåi

Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi

Àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi...

Cêu haát àõnh mïånh êëy trang nghiïm möåt triïët lyá söëng, möåt àõnh lyá kiïëp ngûúâi, maâ taác giaã cuãa noá vûâa hoaân têët möåt chu kyâ huyïìn thoaåi caát buåi.

Töi lùæng nghe, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún linh thiïng nhû tiïëng goåi höìn, nhû soáng êm, nhû àõa chêën, laâm loaån nhõp tim töi vaâ laâm loaån nhõp tim biïët bao triïåu ngûúâi hêm möå. Tiïëng vang cuãa möåt traái tim vûâa ngûâng àêåp àang cöång hûúãng vúái êm nhaåc êëy... caái êm nhaåc döìi daâo ma lûåc tûâng lay àöång têm höìn nhiïìu thïë hïå bêët kïí quöëc gia vaâ chuãng töåc. Êm nhaåc Trõnh Cöng Sún àaä nêng cao, nöëi daâi, vaâ vö haån hoáa cuöåc àúâi hûäu haån cuãa taác giaã.

Bao nhiïu laâ ngûúâi seä coân nuöi anh trong höìn. Bao nhiïu laâ ngûúâi seä coân haát vúái anh vaâ khoác vò anh. Tònh ngûúâi khöng hïì vúi trïn coäi àúâi nhûng noá coá luêåt ào lûúâng cuãa noá. Anh cho bao nhiïu thò seä àûúåc tùång laåi bêëy nhiïu, êëy laâ leä cöng bùçng cuãa caát buåi.

Xin hònh dung, têìm voác möåt con ngûúâi àûúåc xaác àõnh bùçng têìm vang cuãa chñnh traái tim ngûúâi êëy.

Àaä túái phuát thiïng liïng "khai quan àõnh luêån" röìi. Anh Sún úi, töi xin noái lúâi tiïîn biïåt, khöng ngoa ngön löång ngûä chuát naâo àêu: anh laâ ngûúâi coá êm vang vö têån - êm vang cuãa traái tim thiïn taâi. Möåt thiïn taâi khöng coá tuöíi.

Öi, caát buåi tuyïåt vúâi...

Àïm 01-4-2001.


Trõnh Cung

Noái Vïì Trõnh Cöng Sún

Trõnh Cöng Sún - töi gùåp anh vaâo nùm 1958; luác àoá Trõnh Cöng Sún 19 tuöíi vaâ töi 20 tuöíi úã taåi Huïë. Chuáng töi chúi vúái nhau vò têm höìn thi ca, vaâ búãi vò luác àoá töi chûa hïì laâ hoåa sô. Sún thñch thú cuãa töi vaâ àaä phöí baâi Cuöëi cuâng cho möåt tònh yïu nùm àoá. Trûúác àoá, Trõnh Cöng Sún àaä viïët Ûúát mi, Thûúng möåt ngûúâi vaâ Nhòn nhûäng muâa thu ài. Ngön ngûä cuãa Ûúát mi, Thûúng möåt ngûúâi vaâ Nhòn nhûäng muâa thu ài coân nheå nhaâng, vaâ coân coá gò àoá aãnh hûúãng cuãa nhûäng Àùång Thïë Phong trong Gioåt mûa thu hoùåc laâ Buöìn taân thu cuãa Vùn Cao - nhûng maâ khi àïën baâi thú cuãa töi, Trõnh Cöng Sún bùæt àêìu möåt chûúng khaác, búãi vò lúâi leä cuãa baâi thú àoá - luác àoá rêët laâ múái. Töi àaä duâng nhûäng chûä "àoái" - nhûäng chûä "moãi" vaâo trong thi ca, maâ luác àoá sûå aãnh hûúãng cuãa thi ca tiïìn chiïën rêët dûä döåi, thò Sún laåi thñch baâi thú àoá. Vaâ sau àoá bûúác ngoùåc cuãa ngön ngûä trong nhaåc Trõnh Cöng Sún sau naây möåt caách löång lêîy, möåt caách kyâ laå - àoá laâ baâi Diïîm xûa.

Töi cho baâi Diïîm xûa laâ múã àêìu cuãa möåt Trõnh Cöng Sún hoaân toaân múái laå vaâ cûåc kyâ hêëp dêîn trong nïìn nhaåc treã, höìi àoá - maâ anh Vùn Cao luác àoá laâ möåt bêåc àaân anh rêët lúán. Cuöåc àúâi cuãa Sún rêët laâ bi kõch, búãi vò thiïn taâi êm nhaåc naây àûúåc hònh thaânh möåt caách laå luâng; búãi vò nïëu khöng coá möåt biïën cöë gia àònh - ba cuãa Sún mêët trong luác Sún àang hoåc úã Chasseloup Laubat - möåt trûúâng daåy chûúng trònh Phaáp - vaâ Sún àang chuêín bõ àïí thi (....) vò Sún múái hoåc túái (....) thò Sún phaãi boã hoåc àïí vïì chõu tang ba. Röìi sau àoá trong möåt thúâi gian têåp voä - Sún rêët gioãi thïí thao, Sún chaåy, têåp 10 mön phöëi húåp rêët àûúåc chuá yá úã trûúâng hoåc. Sún gioãi vïì Nhu àaåo vaâ Boxing. Trong möåt buöíi dúåt vúái ngûúâi em laâ Trõnh Quang Haâ, Sún àaä bõ möåt cuá choaâng vai, vaâ bõ töín thûúng phöíi rêët nùång, cho nïn Sún phaãi boã cuöåc, vaâ nùçm bõnh hai nùm. Nïëu maâ Sún khöng bõ nhûäng sûå kiïån àoá, töi nghô laâ Sún seä ài


324

hoåc úã Paris vaâ seä trúã thaânh möåt doctor, möåt kyä sû... chúá khöng phaãi laâ möåt nhaåc sô Trõnh Cöng Sún. Vêåy thò, trong tònh baån vaâ trong sûå nghiïn cûáu cuãa töi, töi cho sûå kiïån, biïën cöë àoá àaä àùåt Trõnh Cöng Sún vaâo trong sûå thay àöíi con-xen-tuya cuãa mònh trong cö àún, tuyïåt voång. Vaâ trong sûå mêët maát lúán lao àoá, nöîi àau khöí àaä trúã thaânh nhên töë cuãa möåt con ngûúâi vùn nghïå - vaâ Sún tûå têåp àaân guitare, tûå hoåc guitare vúái möåt ngûúâi baån, röìi sau àoá saáng taác vaâ viïët ca khuác Ûúát mi, Nhòn nhûäng muâa thu ài.

Khi töi gùåp Sún, thò Sún àaä bònh phuåc vaâ àaä vui chúi trúã laåi. - Sún khöng coá àiïìu kiïån trúã laåi Saâi Goân àïí hoåc tiïëp úã Chasseloup Laubat vò gia àònh Sún bõ bankruptcy (phaá saãn), khöng coân phûúng tiïån àïí Sún àûúåc hoåc haânh nhû möåt cöng tûã - búãi vò Sún luác àoá laâ con nhaâ giaâu, rêët cöng tûã. Vaâ àoá cuäng laâ möåt lyá do àïí Sún àïën vúái vùn nghïå. Sau àoá - àïí traánh cho Sún àúä phaãi ài quên dõch, cho nïn möåt söë baån nhû Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, Ngö Kha àaä giuáp Sún thi àêåu vaâo trûúâng Sû phaåm Quy Nhún. Sún hoåc úã àoá àïí ra laâm trûúãng giaáo cuãa möåt trûúâng Thûúång úã trïn Lêm Àöìng.

Thïë thò baãn Biïín nhúá, ra àúâi taåi trûúâng Sû phaåm Quy Nhún. Vaâ nhên vêåt àïí Sún viïët baâi Biïín nhúá, àoá laâ möåt ngûúâi baån gaái coá tïn laâ Khï, nïn coá cêu laâ "Ngaây mai nöëi bûúác Sún Khï". Àoá laâ tònh sûã cuãa baâi Biïín nhúá. Sau àoá thò Sún lïn B' Lao nhêån chûác trûúãng giaáo cuãa möåt trûúâng Thûúång coá hai lúáp, caách nhaâ troå khoaãng nùm baãy cêy söë. Sún phaãi àaåp xe vaâo laâng Thûúång àïí daåy nhûäng em beá ngûúâi Thûúång. Töi lïn thùm Sún, vaâ àûa Sún ra Àaâ Laåt àïí chúi cuöëi tuêìn, Phoâng troå vúái böën bûác vaách àêìy chim vaâ bao thuöëc laá Basto - úã àoá Sún àaä khúãi sûå möåt sûå nghiïåp êm nhaåc cuãa anh vúái nhûäng baâi nhû Àaân boâ vaâo thaânh phöë, nhû Khi mùåt trúâi nguã yïn, nhû Tiïëng haát daå lan. Vaâ múã àêìu cuäng laâ núi àïí anh viïët nhûäng ca khuác vïì thên phêån, ca khuác thên phêån vaâ tònh khuác luön luön song haânh trong anh. Thúâi àiïím àoá chñnh laâ thúâi àiïím töi vaâ Sún gùåp Khaánh Ly taåi möåt phoâng traâ ca nhaåc nhoã úã Àaâ Laåt. Ngûúâi haát nhaåc Trõnh Cöng Sún àêìu tiïn vaâ laâm cho cöng chuáng yïu nhaåc Saâi Goân biïët àïën Sún khöng phaãi laâ Khaánh Ly maâ laâ Thanh Thuáy - Thanh Thuáy àaä àûa baâi Ûúát mi vaâo traái tim cuãa moåi ngûúâi vaâ sau àoá Trõnh Cöng Sún viïët baâi Thûúng möåt ngûúâi àïí tùång cho Thanh Thuáy "Thûúng ai vïì ngoä töëi, sûúng rúi ûúát àöi vai..." Thanh Thuáy úã trong möåt caái heãm úã trïn àûúâng Cao Thùæng - Sún vïì thêëy Thanh Thuáy ài vïì trong caái heãm àoá, cho nïn "Thûúng ai vïì ngoä töëi, sûúng rúi ûúát àöi vai..."

Àoá laâ Trõnh Cöng Sún haát nhaåc Sún múã àêìu sûå nghiïåp nöíi tiïëng cuãa Sún chñnh laâ Thanh Thuáy - nhûng ngûúâi maâ giûä laái con àoâ êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún trïn doâng söng cuãa àêët nûúác chñnh laâ Khaánh Ly kïí tûâ khi Diïîm xûa ra àúâi. Cuöåc gùåp gúä möåt cö ca sô beá nhoã tröng rêët laâ nhïëch nhaác úã Àaâ Laåt laåi laâ möåt àõnh mïånh - Sún ài tòm möåt ca sô treã hoaân toaân vö danh vaâ Sún bùæt àêìu tûâ gioång haát


cuãa ngûúâi êëy vaâ sûå têåp luyïån cho cö ta búãi vò luác àoá, nhûäng ca sô nöíi tiïëng cuãa Saâi Goân Sún chûa hïì biïët túái, Sún khöng quen, Sún coân xa laå, vaâ Sún nghô con àûúâng cuãa mònh khiïm töën hún, vaâ coá leä dïî hún laâ ài tòm möåt ca sô vö danh nhû Khaánh Ly. AÁnh saáng cuãa àõnh mïånh àaä chó cho Sún àïën vúái Khaánh Ly - vaâ tûâ àoá Khaánh Ly àaä tòm àûúåc núi nûúng tûåa vaâ núi phaát triïín tiïëng haát cuãa mònh lïn àónh cao.

Thïë thò, khi Sún laâm nhaåc, chuáng töi thêëy hay quaá, vaâ chuáng töi khuyïën khñch Sún vïì Saâi Goân, boã daåy hoåc - möåt caái nghïì khöng thñch húåp vaâ rêët khöng xûáng vúái Sún. Töi coá cùn phoâng rêët beá úã àûúâng Trûúng Minh Giaãng, laâ chöî Sún tûâ Àaâ Laåt vïì àïí úã laåi vúái töi nhiïìu nùm trong caái cùn phoâng àoá, úã gêìn chúå Trûúng Minh Giaãng, vaâ bïn kia àûúâng laâ nhaâ cuãa Buâi Giaáng - cuäng trong möåt caái xoám ngheâo. Nhaâ töi laâ núi taåm truá àêìu tiïn cuãa Trõnh Cöng Sún khi vïì Saâi Goân vaâ Àinh Cûúâng - hoåa sô Àinh Cûúâng cuäng laâ möåt trong nhûäng ngûúâi baån rêët thên vúái Sún - cuäng thûúâng gheá àïën àoá. Àöi khi ba chuáng töi nguã chung trong möåt chiïëc chiïëu, vaâ àaä söëng vúái nhau bùçng àöìng tiïìn daåy hoåc cuãa töi.

Tûâ àoá Sún gùåp anh em vùn nghïå sô úã Saâi Goân, gùåp anh Phaåm Duy, gùåp Nguyïîn Àònh Toaân, gùåp Thanh Têm Tuyïìn, gùåp têët caã nhûäng con ngûúâi vùn nghïå Saâi Goân sau sûå choån lûåa àoá...vaâ Sún xuêët hiïån taåi sên cuãa trûúâng Àaåi hoåc Vùn khoa úã àûúâng Lï Thaánh Tön, núi coá truå súã cuãa Höåi Hoåa sô treã vaâ bïn sau lûng àoá laâ truå súã cuãa CPS núi maâ Àöî Ngoåc Yïën, Trêìn Àaåi Ngoåc, Hoaâng Tûúâng Caát... àaä hoaåt àöång chûúng trònh muâa heâ úã àoá.

Sún àaä àûa Khaánh Ly xuêët hiïån úã sên coã, sên àêët, vaâ leä dô nhiïn úã àoá khöng thïí daânh cho nhûäng böå trang phuåc löång lêîy, nhûäng àöi giaây cao goát vaâ Khaánh Ly àaä ài chên trêìn vaâ haát cho sinh viïn nghe. Hoå àaä súám trúã thaânh thêìn tûúång cuãa tuöíi treã Saâi Goân vò caái tñnh chêët múái meã vaâ nhû àaåi diïån cuãa têm höìn treã thanh niïn Saâi Goân luác àoá, vaâ àaä trúã thaânh möåt movement, möåt hiïån tûúång êm nhaåc ngay luác àoá.

Sau àoá coá sûå höî trúå cuãa möåt phong traâo du ca, nhû anh Nguyïîn Àûác Quang, Nguyïîn Nghôa... àaä ra àúâi cuâng thúâi àiïím àoá. Töi cho thúâi àiïím àoá laâ möåt thúâi àiïím lõch sûã - thêåt sûå buâng nöí vïì vùn nghïå cuãa giúái treã trong àoá coá chuáng töi - Höåi hoåa sô treã.

Thúâi àaåi àoá, saãn sinh ra nhûäng hiïån tûúång nhû vêåy vaâ Trõnh Cöng Sún àaä laâ nhên vêåt nöíi bêåt nhêët trong giúái treã thúâi àoá cuäng nhû Khaánh Ly. Hoå choáng àaåt àûúåc nhûäng thaânh cöng rûåc rúä vaâ trúã thaânh thêìn tûúång cuãa caã giúái treã.

Trõnh Cöng Sún nöëi tiïëp cao traâo àoá àaä dêën thên thïm nhiïìu bûúác trong laänh vûåc êm nhaåc cuãa mònh àïí gêìn guäi vúái xaä höåi, àïí gêìn guäi vúái thúâi cuöåc hún, àïí chia seã vúái àêët nûúác hún - nhûäng Ca khuác Da vaâng ra àúâi, röìi àïën Kinh Viïåt Nam (...).


326

Ngûúâi ta goåi nhaåc Trõnh Cöng Sún úã möåt söë ca khuác laâ nhaåc "phaãn chiïën". Töi cho laâ chûä "thên phêån" cuãa ngûúâi Viïåt thò khaái quaát hún.

Möåt thanh niïn Viïåt Nam úã bêët kyâ thúâi àaåi naâo, thò vêîn àêìy sûå höìn nhiïn, vaâ vêîn àêìy loâng lûúng thiïån àïí coá möåt lyá tûúãng cho dên töåc, cho sûå cöng bùçng, cho sûå khöng àöí maáu, cho sûå àoaân kïët, cho sûå thûúng yïu... vaâ caái chêët àoá coá hêìu hïët úã chuáng ta, vaâ coá hêìu hïët úã caác lûáa tuöíi àang bûúác vaâo Àaåi hoåc... nhûng tuöíi treã khöng bao giúâ lûúâng trûúác àûúåc nhûäng êm mûu - cho nïn caái sûå höìn nhiïn àoá phaãi traã giaá.

Trõnh Cöng Sún viïët nhûäng baâi Nöëi voâng tay lúán, Huïë-Saâi Goân-Haâ Nöåi 20 nùm xa vêîn coân xa... Àïí laâm gò? Àïí ûúác mú àêët nûúác hoâa bònh thöëng nhêët, àïí ûúác mú anh em bùæt tay nhau khi maâ ngûúâi di cû àaä viïët vïì "Haâ Nöåi úi ta nhúá...", thò roä raâng khöng ai laåi khöng nhúá Haâ Nöåi nïëu boã quï hûúng ra ài, khöng ai khöng muöën gùåp laåi ngûúâi thên... thò Trõnh Cöng Sún àaä àûáng laâm keã chõu vaác caái thaánh giaá àoá vúái bao nhiïu bi kõch sau àoá (...).

Àïën ngaây 30 thaáng Tû thò Sún úã laåi. Töi nhúá buöíi chiïìu àoá, Àöî Ngoåc Yïën àïën àoán Sún vúái möåt nhaâ baáo Myä, àïì nghõ Sún àaä coá maáy bay àûa gia àònh Sún ài Hoa Kyâ nhûng Sún khöng àöìng yá. Töi rêët muöën ài Hoa Kyâ nhûng maâ Àöî Ngoåc Yïën laåi khöng hoãi töi.

Sau àoá Sún vïì Huïë àïí tòm möåt núi nûúng tûåa búãi vò úã àoá Sún coá nhiïìu anh em, Sún hy voång laâ hoå seä giuáp àúä cho Sún (...).

ÚÃ Huïë, Sún ài thûåc tïë, tûác laâ ài àïí biïët ngûúâi nöng dên caây bûâa cûåc khöí nhû thïë naâo. Sún ài trïn nhûäng caánh àöìng coân raãi raác nhûäng chöng mòn. Sún àaä thoaát chïët trong möåt lêìn, möåt con trêu àaä cûáu Sún khi noá àaåp quaã mòn maâ àaáng leä Sún seä àaåp.

Búãi vò taâi nùng êm nhaåc cuãa Sún quaá lúán, cho nïn trong söë nhûäng ngûúâi laänh àaåo, coá ngûúâi, biïët caách thûác àïí giûä Sún laåi bùçng caách bao boåc cho Sún khoãi nhûäng tònh huöëng hiïím ngheâo. Hoå àaä tòm caách àûa Sún vïì Saâi Goân, traã laåi höå khêíu cho Sún, taåo àiïìu kiïån àïí cho Sún yïn têm söëng úã Saâi Goân. Vaâ Sún àaä nghe àûúåc nhûäng luêån àiïåu chöëng mònh úã taåi haãi ngoaåi, nïn Sún rêët súå mùåc duâ coá nhiïìu lúâi múâi úã caác àaåi hoåc, Sún àïìu khöng daám ài. Sún tûâ chöëi, vò Sún súå cöång àöìng úã àêy seä àaã àaão gêy ra nhûng nguy hiïím cho Sún. Nïn khöng daám ài, cho àïën ngaây Sún mêët. Coá ngûúâi àaävïì àïì nghõ àûa Sún sang àêy àïí thay gan cho Sún miïîn phñ nhûng Sún cuäng tûâ chöëi.

Trong thúâi gian 25 nùm sau giaãi phoáng, töi tiïëp tuåc chúi vúái Sún khöng laâm gò àûúåc àïí giûä Sún laåi vúái cuöåc àúâi naây.


... Nhûäng ngaây thaáng cuöëi cuâng cuãa anh, töi àaä úã bïn anh, töi ngöìi vúái anh dûúái boáng cêy àïí uöëng taách traâ, àïí nhòn nhau cho àúä nhúá, àïí noái vúái nhau möåt vaâi thöng tin vïì baån beâ - röìi ài vïì. Sún ngöìi úã caái vûúân trïn gaác nhaâ Sún, coá möåt cêy hoa sûá giaâ 28 nùm, möåt giaân hoa giêëy... noá àaä trúã thaânh möåt caánh rûâng nhoã cuãa Sún vaâ töi àaä nhòn Sún taân phai theo nùæng chiïìu qua nhûäng tia nùæng hoùåc cuöëi muâa, cuöëi ngaây qua nhûäng chiïëc laá cuãa caánh rûâng böng giêëy. Vaâ thónh thoaãng coá vaâi tiïëng chim hoát nhû chia seã caái nöîi cö àún cuãa Sún. Buöíi chiïìu, töi vaâ Sún ài ra ngoaâi möåt caái nhaâ haâng maâ caác baån chùæc coân nhúá, àoá laâ Givral àïí nhòn qua bïn kia khaách saån Continental, àïí nhòn cuöåc àúâi ài qua, àïí nhòn vaâi caánh eán... röìi ài vïì.

Sún theâm ài ra phöë, Sún theâm húi cuãa thaânh phöë. Búãi vò chuáng töi laâ nhûäng con ngûúâi àaä gùæn boá vúái Saâi Goân tûâ luác treã àïën nay. Vò vêåy cho nïn... "Chiïìu möåt mònh qua phöë..." hay "Chiïìu chuã nhêåt buöìn, nùçm trong cùn gaác àòu hiu..." Àoá laâ àúâi söëng cuãa chuáng töi xûa, vaâ noá theo chuáng töi maäi maäi. Vaâ Trõnh Cöng Sún - höm nay töi àûúåc dõp àïí noái vïì anh, àïí noái vïì caái sûå tuyïåt vúâi chõu àûång möåt bi kõch keáo daâi cho túái ngaây maâ cùn bõnh quaái aác àaä àuåc khoeát tinh thêìn sûác khoãe cuãa anh cho àïën húi thúã cuöëi cuâng.

* Trñch baâi noái chuyïån cuãa hoåa sô Trõnh Cung, baån cuãa Trõnh Cöng Sún, taåi Myä. (BT).


328

Nguyïîn Phûúác Nguyïn

Àùçng Kia Goác Phöë Bïn Kia Àúâi...

I.

Töi chûa hïì quen öng, nhûng öng rêët quen töi,

ài ài vïì vïì vúái tûâng ngoä ngaách tim töi.

Töi chûa hïì troâ chuyïån cuâng öng, nhûng öng têm sûå cuâng töi,

rêët nhiïìu, khi töi möåt mònh trong tônh lùång, nhû bêy giúâ.

II.

Höìn nhiïn töi, öng nêng niu.

Bùn khoùn töi, öng thêëu àaáo.

Phêîn nöå töi, öng vöî vïì.

Chaán naãn töi, öng ruã rï.

Vö thûúâng töi, öng caãm thêëy.

Yïëm thïë töi, öng nhêån chên.

Miïåt maâi töi, öng tñch tuå.


III

Nùm naâo töi dêîn vúå con ài nghó heâ vúái thiïn nhiïn. Möåt buöíi saáng, töi dêîn con ra chó cho chaáu xem nuái xanh coá tuyïët phuã àónh cao. Töi vûâa chó, vûâa cùæt nghôa. Möåt luác sau, töi nhòn xuöëng, con töi khöng maâng àïën caãnh thiïn nhiïn huâng vô, cuäng chùèng nghe lúâi töi noái. Chaáu àang nhòn chùm chuá möåt con sêu àang boâ trïn thên moãng möåt loaâi daä thaão, chêìm chêåm tiïën vïì phña nuå hoa.

Caái töi yïu úã öng laâ thïë. Taâi hoa, nhûng vêîn phaãi nhaåy caãm àïí nhòn ra caái ngêîu nhiïn giûäa caái àûúng nhiïn. Triïët lyá, nhûng vêîn phaãi tinh tïë àïí bùæt àûúåc caái vö thûúâng trong nhûäng tia chúáp bònh thûúâng.

Töi yïu nhaåc öng laâ vêåy. Trong caái thöng hiïíu cuãa möåt ngûúâi biïët chiïm nghiïåm àïí thu thêåp, öng vêîn, cuâng möåt luác, laâ àûáa treã thú vúái nhûäng yá nghô höìn nhiïn vaâ ngöå nghônh. Vaâ söëng àûúåc hai têm höìn êëy trong möåt luác, hay ñt ra trong nhaåc cuãa öng. Nhûäng ca khuác àoá, laâ hiïån thên cuãa caã hai, cuâng möåt luác.

Caái hay, caái beán nhaåy, caái tinh vi, ai cuäng nghe ra.

Riïng töi, yïu lùæm nhûäng cêu hoãi, nhûäng ngön tûâ, nhûäng yá nghô thiïët tûúãng chó coá nhûäng àûáa beá múái bêåt ra, vaâ cuäng chó nhûäng àûáa beá chuáng àùåt ra vúái nhau.

IV.

Öng ra ài, coá nhiïìu tiïëc nuöëi.

Nhûng töi tin, öng khöng bêån bõu, khöng vêën vûúng.

Tûâ khi con ngûúâi àoá thöi khöng laâm nhaåc nûäa, hoùåc nïëu coá,

Tûâ khi khöng phöí biïën nhaåc cuãa mònh nûäa,

con ngûúâi àoá àaä chia tay cuâng nhûäng gò mònh taác taåo.

Khöng chöëi boã chuáng, nhûng khöng quyïën luyïën chuáng.

Ngûúâi ài, nhaåc úã laåi trong loâng ngûúâi nghe. Laâ àiïìu hùèn nhiïn.

Nhûng traái tim êm nhaåc àoá, vúái töi, àaä möåt haânh trònh múái vïì núi

nhaåc khöng laâ êm thanh, maâ laâ sûå lùång thinh

Lúâi ca khöng laâ yá niïåm, maâ laâ caái vö ngön cuãa tri duy,

thûúâng, khöng ai nghe àûúåc.


330

Nhûng nïëu caãm nhêån àûúåc sûå dûát khoaát saáng taåo àoá,

thò ca khuác múái êëy vêîn miïn trûúâng.

V. KÏËT

Töi viïët nhûäng doâng chûä naây luác vaâo khuya bïn chêu Myä.

Ngay bêy giúâ, bïn kia, tiïîn àûa bùæt àêìu, xoát thûúng höìng thuãy.

(töi vêîn nghe gioång haát êëy cêët lïn trong coäi thinh lùång,

giûäa nhûäng tiïëng khoác àang nñu keáo,

hoaâi nhûäng nöîi buöìn àau.)

Riïng töi, töi vêîn nghe, vêîn thêëy, vêîn têm tònh cuâng traái tim êëy:

trong giêëc nguã ngoan cuãa con töi trong voâng tay meå chaáu

(gioåt nûúác mùæt thûúng con, con nguã meå mûâng...)

Trïn vaâi chiïëc laá vaâng coân soát laåi trong khu vûúân bùæt àêìu

vaâo xuên,

(Àöi khi thêëy trïn laá khö möåt doâng suöëi...)

Vaâ úã möîi tao ngöå,

möîi goác phöë,

möîi con àûúâng,

möîi chia ly,

möîi tang thûúng,

möîi haånh phuác,

möîi...

möîi...

vaâ muön vaân möîi caái-möîi khaác

àaä

àang

vaâ seä àïën vúái chuáng ta...


naây Chinh,

naây Lan,

vaâ naây Tuá...

coá nghe chùng?...

"hùæn" vêîn àûáng...

àùçng kia goác phöë, bïn kia àúâi -

"... tiïëng ru meå haát nhûäng nùm xûa

maäi laâ lúâi ca dao böën muâa

tòm thêëy nöîi nhúá tûâ möîi chiïëc laá

goác phöë naâo cuäng thêëy quï nhaâ... "

hùæn vêîn àûáng.

àùçng kia goác phöë,

bïn kia àúâi.

vêîn haát

cho tûâng nöîi-khöën-khoá-an-thûúâng

trong möîi chuáng ta.

4-4-2001


332


Möëi Tònh Àêìu Cuãa Töi Vúái "Öng Hoaâng Tònh Ca" Trõnh Cöng Sún

ÚÃ Viïåt Nam thïë kyã XX, coá haâng vaån ngûúâi saáng taác ca khuác, nhûng coá 3 ngûúâi khöng ai laâ khöng biïët, àêëy laâ Vùn Cao, Phaåm Duy vaâ Trõnh Cöng Sún. Trong 3 ngûúâi àoá, Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi ñt tuöíi nhêët vaâ nhaåc phêím cuãa anh xuêët hiïån sau àïën vaâi chuåc nùm, nhûng hún 500 baâi haát cuãa anh àûúåc ngûúâi àúâi say àùæm àïën cuöìng nhiïåt àaä taåo ra möåt hiïån tûúång laå luâng trong êm nhaåc Viïåt thïë kyã XX. Anh thûåc sûå laâ öng hoaâng cuãa tònh ca Viïåt Nam, nhûng cuäng laâ möåt nhaåc sô "phaãn chiïën", chöëng laåi cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc cuãa Myä vaâ chïë àöå tay sai Saâi Goân cuä vúái caã trùm baâi haát trong caác têåp Kinh Viïåt Nam vaâ Ca khuác Da vaâng.

Töi laâ möåt ngûúâi lñnh trong cuöåc chiïën tranh chöëng Myä, ngay sau ngaây giaãi phoáng miïìn Nam àaä coá trong tay cuöën bùng Sún ca 7 cuãa Trõnh Cöng Sún vúái gioång haát mï hoùåc cuãa Khaánh Ly, vaâ sau àoá laâ sûu têåp àûúåc 5 têåp ca khuác Trõnh Cöng Sún êën haânh dûúái thúâi Myä - Nguyå (5 têåp ca khuác naây, 10 nùm sau töi àaä dûát ruöåt tùång laåi Nguyïîn Thuyå Kha, ngûúâi baån lñnh rêët mï Trõnh Cöng Sún). Töi ûúác ao àûúåc gùåp Trõnh Cöng Sún khi nghe bùng nhaåc Sún ca 7, nhûng àúâi lñnh sau giaãi phoáng khöng coá àiïìu kiïån àïí tòm gùåp anh. Cuöëi nùm 1976, töi laâm trûúãng àoaân nghïå thuêåt sû àoaân 341B xêy dûång àûúâng taâu Thöëng Nhêët àoáng quên úã vuâng nuái Lïå Kyâ miïìn têy Quaãng Bònh. Böîng gêìn trûa, ngûúâi trûåc ban chaåy vaâo baáo caáo töi: "Thuã trûúãng coá khaách àang àûáng ngoaâi cöíng doanh traåi!". Röìi anh ta noái rùçng, "Khaách tröng laå lùæm, ài möåt chiïëc xe àaåp mi ni caâ taâng, toác daâi ngang vai, mùåc chiïëc mùng-tö-san maâu caánh daán àaä cuä, ngûúâi nhoã thoá, nhûng nuå cûúâi löå chiïëc rùng khïính tröng rêët dïî thûúng". Töi khöng quen möåt ai nhû vêåy caã. Lêëy


laâm laå, töi ài ra cöíng vaâ thêëy ngûúâi êëy àang dùæt xe àaåp àúåi trûúác cöíng. Töi chòa tay, bùæt tay ngûúâi khaách laå vaâ tûå giúái thiïåu: "Töi laâ Nguyïîn Troång Taåo". Ngûúâi khaách vui veã cûúâi vaâ noái: "Mònh laâ Sún, Trõnh Cöng Sún". Töi vö cuâng kinh ngaåc vaâ mûâng rúä múâi anh vaâo doanh traåi. Trõnh Cöng Sún noái: Nghe anh em vùn nghïå Quaãng Bònh baão Taåo úã trïn nêìy, thïë laâ ruã nhau àaåp xe lïn chúi. Caác anh Xuên Hoaâng, Voä Quï, Vônh Nguyïn vaâ Lêm Thõ Myä Daå àang rûãa mùåt úã giïëng nûúác ngoaâi àöìi.

Hoaá ra Trõnh Cöng Sún vaâ Voä Quï tûâ Höåi Vùn nghïå Huïë ra thùm, laâm viïåc vúái Höåi Vùn nghïå Quaãng Bònh trûúác khi nhêåp tónh Bònh Trõ Thiïn, vaâ ruã nhau àïën thùm chuáng töi.

Töi nghô rùçng, phaãi múã àaåi tiïåc àïí tiïëp Trõnh Cöng Sún vaâ anh em vùn nghïå sô trûa nay. Nhûng úã nuái, xa chúå buáa quaá. Töi goåi àöìng chñ nûä quaãn lyá nhaâ bïëp àïí kiïím tra laåi. May quaá, trong kho hêåu cêìn cuãa töi coân möåt taå gioâ cûâu àoáng höåp, 5kg thõt lúån tûúi múái nhêån vïì, vaâ 18 chai rûúåu chanh Haâ Nöåi, thûá rûúåu khaá quyá luác bêëy giúâ. Coân rau quaã thò coá bñ àoã vaâ rau caãi tùng gia àûúåc. Anh em diïîn viïn cuãa töi thêëy àoaân vùn nghïå sô àïën, laåi coá Trõnh Cöng Sún thò rñu rñt nhû nhaâ coá àaám cûúái. Vaâ trûa höm àoá, möåt bûäa tiïåc thõnh soaån kiïíu lñnh àaä àûúåc baây ra. Caác nûä diïîn viïn cuãa töi ùn mùåc thêåt àeåp. Trõnh Cöng Sún cûá khen maäi: "Lñnh maâ àeåp hún caã nûä sinh Àöìng Khaánh".

Bûäa tiïåc thêåt vui. Trõnh Cöng Sún uöëng khaá nhiïìu rûúåu. Caâng uöëng anh caâng tónh vaâ vui. Cuöëi tiïåc, anh thêëy mïåt, coá leä vò sau chùång àaåp xe leo nuái saáng nay. Töi thu xïëp cho Trõnh Cöng Sún vaâ khaách nghó trûa àïí chiïìu tham gia giao lûu nghïå thuêåt vúái àoaân.

Cuöåc giao lûu diïîn ra taåi höåi trûúâng cuäng laâ saân têåp cuãa chuáng töi. Àêëy laâ

möåt ngöi nhaâ dûång bùçng cêy rûâng vaâ lúåp maái nûáa. Nhaâ thú Xuên Hoaâng tûå baåch

vïì nhûäng baâi thú cuãa öng vaâ àoåc caã möåt chûúng trûúâng ca viïët vïì Baác Höì. Voä Quï

àoåc nhûäng baâi thú tranh àêëu saáng taác trong phong traâo xuöëng àûúâng. Lêm Thõ

Myä Daå àoåc nhûäng baâi thú vïì Meå vaâ Con... Coân Trõnh Cöng Sún thò caáo tûâ vò anh

thêëy ngûúâi quaá mïåt khöng haát àûúåc, vaâ anh noái rùçng, anh rêët muöën àûúåc xem

nhûäng tiïët muåc cuãa lñnh. Anh em chuáng töi trònh baây möåt söë tiïët muåc múái, àún ca,

töëp ca, muáa, àöåc têëu àaân bêìu vaâ baãn húåp xûúáng 4 chûúng "Àûúâng taâu Thöëng

Nhêët" cuãa töi. Sau khi baãn húåp xûúáng kïët thuác, böîng Trõnh Cöng Sún mûúån cêy

àaân ghita vaâ öm àaân haát. Anh haát baâi Nöëi voâng tay lúán thêåt söi nöíi, say sûa. Anh

boã micrö, ài voâng quanh saân têåp, vaâ nhûäng ngûúâi lñnh chuáng töi vöî tay haát theo


334

anh. Anh noái rùçng, chñnh nhûäng baâi haát cuãa lñnh àaä laâm anh nhû coá sûác maånh,

quïn hïët caã mïåt nhoåc... Àêëy laâ lêìn àêìu tiïn Trõnh Cöng Sún àûúåc tiïëp xuác vúái möåt

àoaân nghïå thuêåt cuãa böå àöåi. Vaâ àoaân cuãa chuáng töi àaä vinh dûå àûúåc àoán anh.

Chia tay vúái Trõnh Cöng Sún vaâ caác vùn nghïå sô, anh em chuáng töi laåi haát tiïëp baâi haát cuãa anh:

Mùåt àêët nguy nga anh em ta vïì

Gùåp nhau mûâng nhû baäo caát quay cuöìng trúâi röång

Baân tay ta nùæm nöëi liïìn möåt voâng Tûã Sinh

Biïín xanh söng gêëm nöëi liïìn möåt voâng Viïåt Nam.

Hai mûúi lùm nùm sau, nghe tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún qua àúâi, nhiïìu ngûúâi lñnh cuãa töi daåo àoá àang söëng trïn nhiïìu miïìn àêët nûúác àaä goåi àiïån thoaåi cho töi, nhùæc laåi kyã niïåm tònh cúâ vaâ thêåt àeåp ngaây xûa. Coá ngûúâi àaä khoác khi troâ chuyïån. Möåt cö gaái noái rùçng, cuöåc gùåp gúä Trõnh Cöng Sún höìi àoá nhû laâ möåt giêëc mú luön ài vïì trong tònh caãm yïu mïën cuãa cö.

Hai mûúi lùm nùm, töi coá may mùæn àûúåc gùåp laåi anh nhiïìu lêìn, cuâng haát cuâng uöëng rûúåu Têy vaâ cuâng nhùæc laåi vúái nhau vïì nhûäng ly rûúåu chanh Haâ Nöåi thuúã xûa. Bêy giúâ anh àaä phiïu diïu trong trúâi àêët, àïí laåi möåt khoaãng tröëng vö têån khöng ai thay thïë àûúåc, àoá laâ khoaãng tröëng cuãa möåt thiïn taâi; töi laåi nhúá túái lêìn àêìu tiïn gùåp anh, nhû möåt möëi tònh àêìu khöng thïí naâo quïn àûúåc. Búãi ngay tûâ daåo àoá, töi biïët mònh àaä àûúåc gùåp Öng Hoaâng cuãa tònh ca Viïåt Nam, ngûúâi àaä laâm nïn hiïån tûúång Trõnh Cöng Sún trong nïìn êm nhaåc Viïåt thïë kyã XX.

Haâ Nöåi, thaáng 4-2001


Phaåm Thiïn Maåc

Möåt Lêìn Gùåp Trõnh Cöng Sún

Töi coân nhúá rêët roä àoá laâ nùm 1971, töi 17 tuöíi, àang "kinh sûã" àïí sûãa soaån cho àúåt thi tuá taâi phêìn thûá nhêët. Buöíi töëi vaâo khoaãng cuöëi thaáng 5 Àaâ Laåt, möåt thùçng baån tòm àïën nhaâ vaâ hoãi: "Maây coá muöën tñ nûäa ài nghe Trõnh Cöng Sún haát boã tuái khöng?" Töi nghe maâ vêîn chûa tin vò úã Viïåt Nam luác bêëy giúâ, thêåt laâ vinh haånh lúán cho möåt thiïëu niïn nhû töi coá dõp ài nghe têån mùæt Trõnh Cöng Sún haát (bêy giúâ núi haãi ngoaåi naây thò khaác, ta coá thïí gùåp bêët cûá möåt "thêìn tûúång" naâo khaá dïî daâng).

Nghe kïí rùçng chuã nhên ngöi nhaâ vöën laâ möåt nhaâ nöng "bêët àùæc dô" - chaán Saâi Goân, öíng boã lïn Laåc Lêm, möåt quêån lyå caách Àaâ Laåt khoaãng 30 cêy söë, núi àoá öíng tröìng troåt qua ngaây - cuäng kiïíu nhû nhaâ vùn Nhêët Linh àaä möåt thúâi lïn Àaâ Laåt àïí tòm hoa Lan. Vaâo luác àoá, Trõnh Cöng Sún cuäng "lang thang" lïn Àaâ Laåt vaâ hoå quen nhau núi "àöìn àiïìn" úã Laåc Lêm.

Cuäng nïn noái möåt chuát vïì caái "khöng khñ" thúâi êëy. Nhaåc Trõnh Cöng Sún luác bêëy giúâ àaä laâ möåt "hiïån tûúång" lúán trong voâng khoaãng 5 nùm trûúác àoá, nhêët laâ úã caác àö thõ trong giúái sinh viïn vaâ hoåc sinh. AÃnh hûúãng nhaåc Trõnh Cöng Sún maånh àïën nöîi àaä coá luác chñnh phuã ra sùæc lïånh cêëm haát nhaåc (phaãn chiïën) Trõnh Cöng Sún núi cöng cöång, nhêët laâ úã caác quaán nûúác... Thúâi gian àoá töi thûúâng "àoáng àö" úã möåt quaán bïn höì Xuên Hûúng Àaâ Laåt, àöëi diïån caái cêìu coá tïn laâ "Öng Àaåo" - núi Trõnh Cöng Sún àaä bêët chúåt nhòn doâng nûúác maâ coá caãm hûáng àïí laâm thaânh baâi haát "Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi"... Trong quaán nûúác naây, baån coá thïí àïën yïu cêìu cö thêu ngên treã àeåp chúi bùng nhaåc theo baån muöën - töi vaâ mêëy thùçng baån quaái thûúâng hay àoâi nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún - luác bêëy giúâ caác baâi haát trong hai


336

têåp nhaåc Kinh Viïåt Nam vaâ Ca khuác Da vaâng àang thõnh haânh lùæm... Lúâi haát "Àaåi baác ru àïm" phaãi àûúåc nghe àuáng vaâo trong thúâi àiïím êëy, nïëu khöng thò àaä giaãm mêët 50% caái hay cuãa noá...

Buöíi chiïìu nùæng taân trïn mùåt höì Xuên Hûúng vúái caái khöng khñ cuãa möåt muâa thi àêìu àúâõ.. ngöìi quaán nûúác ngùæm giai nhên maâ nghe chiïën tranh voång vïì qua tiïëng nhaåc... cûá tûúãng tûúång nhû khöng khaác gò lùæm vúái caái khöng khñ hêåu phûúng cuãa möåt thúâi Êu chêu khoái lûãa trong truyïån cuãa Remarque.

Trúã laåi buöíi töëi thaáng 5 nùm 1971. Boån nhoác àaám töi khoaãng 7 thùçng keáo àïën nghe Trõnh Cöng Sún haát boã tuái. Trong nhaâ àaä coá khoaãng 10 "ngûúâi lúán" (ngûúâi lúán àêy tûác laâ Trõnh Cöng Sún vaâ söë baån cuãa öng, hoå hún töi khoaãng 15 tuöíi).

Àaám nhoác chó àûúåc ngöìi xa xa nghe chûá khöng àûúåc phaát biïíu gò... Töi coân nhúá roä höm àoá Trõnh Cöng Sún ài vúái möåt cö gaái (partner) rêët àeåp, rêët àúâi söëng múái... töi nghe àaám nhoác xò xaâo cöí laâ möåt giaáo sû Anh vùn úã Saâi Goân. Quaã nhiïn tñ nûäa töi thêëy coá luác Trõnh Cöng Sún ài àïën gêìn cöí, hoå noái vúái nhau möåt cêu ngùæn bùçng... tiïëng Anh. Töi thêëy ngöå hïët sûác.

Trõnh Cöng Sún àaä bùæt àêìu haát mêëy baâi, bêy giúâ töi khöng coân nhúá laâ nhûäng baâi gò... Àïën möåt luác töi nghe Trõnh Cöng Sún hoãi ngûúâi chuã nhaâ "Anh Thoå, anh mú ûúác gò... hoâa bònh phaãi khöng naâo" - röìi Trõnh Cöng Sún haát möåt baâi tiïëp, bêy giúâ nghô laåi chùæc baâi àoá phaãi laâ möåt baâi ûúác voång hoâa bònh.

Töi nhúá trong lêìn gùåp mùåt àoá laâ Trõnh Cöng Sún rêët àeåp trai (cuäng nhû nhûäng hònh chuåp trong caác têåp nhaåc), hiïìn laânh vaâ ùn noái nhoã nheå, tuy nhiïn öíng cuäng rêët dñ doãm chûá khöng phaãi laâ kiïíu "hiïìn nhû buåt" maâ khöng noái nùng gò...

Tiïëc rùçng luác àoá töi coân beá quaá, khöng àûúåc tham dûå vaâo àêëu hoát vúái ngûúâi lúán, thaânh ra khöng noái àûúåc vúái Trõnh Cöng Sún cêu naâo. Nhûng cuäng chaã sao, nhûäng lúâi ca cuãa Trõnh Cöng Sún töi thuöåc àaä 30 nùm trûúác - chùæc chùæn töi cuäng seä vêîn coân nhúá tiïëp thïm 30 nùm sau; nhû vêåy thò "têm giao" cuãa töi vúái Trõnh Cöng Sún laâ khöng quaá àuã hay sao?


Phaåm Duy

Noái Vïì Nhaåc Trõnh Cöng Sún

Tûâ 1975 cho túái nùm 2000, suöët 25 nùm xa quï hûúng àêët nûúác, töi khöng coá

cú höåi àïí theo doäi sinh hoaåt cuãa êm nhaåc Viïåt Nam vaâ khöng biïët sau cún höìng

thuãy, nhaåc Trõnh Cöng Sún ra sao, laâ nhaåc chùæp caánh bay lïn hay nhaåc la àaâ chòm

xuöëng? Nhûng qua dùm bêíy bùng nhaåc saãn xuêët taåi Hoa Kyâ trong àoá coá vaâi ba baâi

ca múái soaån cuãa Trõnh Cöng Sún thò töi thêëy nhaåc cuãa anh vêîn laâ nhaåc tònh yïu

vaâ nhaåc thên phêån laâm ngûúâi.

Nhûng vaâo nùm 1980, ngêîu nhiïn Trõnh Cöng Sún vaâ töi cuâng coá mùåt úã

Paris, trong nöîi vui mûâng gùåp nhau cuãa hai ngûúâi cuâng coá chung möåt phêån, Trõnh

Cöng Sún haát cho töi nghe baâi haát Lùång leä núi naây maâ anh vûâa múái viïët:

Trúâi cao àêët röång, Möåt mònh töi ài Möåt mònh töi ài Àúâi nhû vö têån, Möåt mònh töi vïì Möåt mònh töi vïì...vúái töi!

... thò töi thêëy nghïå sô naâo röìi cuäng phaãi mang söë phêån cö àún truyïìn kiïëp, úã quï hûúng hay xa quï hûúng, vaâo thúâi bònh hay chinh chiïën, giûäa àaám àöng hay khoaãng tröëng, núi thiïn àaâng hay àõa nguåc... Chó coân coá thïí vïì vúái mònh, vïì vúái töi nhû Sún àaä noái.

"Trúâi cao àêët röång, möåt mònh töi ài"... Cö àún truyïìn kiïëp phaãi chùng laâ kiïëp cuãa nhiïìu ca nhên? Vùn Cao khi múái chó laâ chaâng Trûúng Chi tuöíi coân rêët xanh,


338

taâi hoa àang núã rûåc, chûa hïì biïët phêån mònh moãng manh ra sao trong cún gioá löëc seä túái, maâ cuäng àaä chó muöën:

Ngöìi àêy ta goä maån thuyïìn Ta ca, traái àêët coân riïng ta!

Coân töi? Töi coân phaãi söëng, àöi khi phaãi àöíi chöî àûáng, àöíi chöî ngöìi cho àúä buöìn trong coäi trêìn ai sêìu muöån naây, tûâ rêët lêu ngöìi àêu thò cuäng chó laâ ngöìi möåt mònh trong caái TA.

Höm nay laâ ngaây an taáng Trõnh Cöng Sún. Vaâo giúâ phuát anh àaä thûåc sûå vïì vúái àêët, vúái trúâi, nghôa laâ vïì vúái mònh röìi, chuáng töi biïët rùçng anh àaä nghòn lêìn noái lïn nghòn lúâi tröëi trùn qua taác phêím, lúâi naâo cuäng laâm cho moåi ngûúâi thêëy àûúåc nöîi àau laâm ngûúâi, nöîi àau tònh cúâ, cún àau chûa daâi vaâ cún àau lïn àêìy", quaá nûãa àúâi ngûúâi khöng möåt ngaây vui...

Nhûng theo töi, coá leä sau àêy laâ lúâi trùn tröëi tuyïåt diïåu nhêët, lúâi cuöëi cuâng Trõnh Cöng Sún noái vúái Trõnh Cöng Sún:

Àûâng tuyïåt voång, töi úi àûâng tuyïåt voång, Laá muâa Thu rúi ruång giûäa muâa Àöng. Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång Em laâ töi vaâ töi cuäng laâ em. Con diïìu bay maâ linh höìn laånh leäo Con diïìu rúi cho vûåc thùèm buöìn theo Töi laâ ai maâ coân ghi dêëu lïå? Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë! Töi laâ ai, laâ ai... laâ ai Maâ yïu quaá àúâi naây!

3-4-2001


Baåch Mai

Nghe Anh Haát "Ra Àöìng Giûäa Ngoå"

* Nùm 1989, Baáo Phuå nûä töí chûác cuöåc thi Hoa hêåu aáo daâi, khöng biïët caách laâm, khöng coá àún võ naâo úã thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâo thúâi àiïím naây àaä tûâng töí chûác möåt cuöåc thi nhû thïë àïí maâ ruát kinh nghiïåm. Nhûng, vò yïu aáo daâi maâ laâm, vò sûå uãng höå cuãa cêëp laänh àaåo, cuãa àöng àaão baån beâ thên hûäu maâ laâm, trong àoá coá nhaåc sô - ngûúâi - nhaâ: Tûâ Huy, Thanh Tuâng, vaâ Trõnh Cöng Sún. Anh Thanh Tuâng trong Ban giaám khaão sú tuyïín, anh Trõnh Cöng Sún trong Ban giaám khaão voâng chung kïët. Anh Tûâ Huy viïët baâi haát cho cuöåc thi. Trûúác ngaây khai maåc möåt àïm, chuáng töi àûúåc caã 3 nhaåc sô reáo goåi trong àïm àïí àïën nhaâ anh Sún nghe haát nhaáp baâi Möåt thoaáng quï hûúng, ngúåi ca aáo daâi Viïåt Nam, maâ anh Sún noái rùçng khöng phaãi chó haát vïì aáo daâi maâ coân haát vïì têm höìn ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam, duâ àang phiïu baåt bêët cûá núi àêu! Thúâi êëy, múâi anh vaâo Ban Giaám khaão cuöåc thi Hoa hêåu, möåt phêìn vò tïn tuöíi cuãa anh, nhûng trïn hïët vò anh laâ ngûúâi tònh cuãa caái àeåp, àùåc biïåt laâ caái àeåp muön vaân cuãa têm höìn vùn hoáa dên töåc. Anh nhêån lúâi ngay.

Àïm khai maåc voâng thi baán kïët taåi sên vêån àöång Phan Àònh Phuâng, khi caác thñ sinh traân ngêåp saân diïîn àïí ra mùæt ngûúâi xem, trûúác möåt rûâng aáo daâi àuã maâu sùæc, nhû bûúám nhû hoa, moåi ngûúâi vöî tay trong xuác àöång. Anh viïët trong miïëng giêëy chuyïìn xuöëng cho töi: Àeåp quaá, mònh seä viïët möåt baâi...

AÁo daâi luác àoá coân cûáng lùæm, haâng vaãi àïí may aáo daâi khöng nhiïìu, àa phêìn laâ may tûâ saãn phêím dïåt trong nûúác tuy àûúåc goåi laâ “xoa Phaáp”, “xoa Phi”. Hiïëm lùæm múái gùåp khuác vaãi ngoaåi nhêåp, vaâ khaá àùæt tiïìn. Hoa hêåu Kiïìu Khanh cuäng mùåc aáo daâi “cûáng” nhû thïë. Trong àïm thi chung kïët, Kiïìu Khanh xuêët hiïån vúái chiïëc aáo


340

daâi gêëm hai da maâu xanh nûúác biïín coá àöìng tiïìn vaâng, mïìm maåi, duyïn daáng vaâ... rêët cung àònh. Àiïím aáo daâi cuãa Kiïìu Khanh voåt lïn. Sau naây, khi àùng quang röìi, Kiïìu Khanh múái kïí: “aáo daâi êëy, anh Sún cho mûúån, chùæc laâ cuãa möåt ngûúâi thên lúán tuöíi, aáo daâi vaâ röång lùæm, em vúái chõ Vên Khanh phaãi caåy cuåc caã àïm lïn vaåt aáo, tay aáo àïí mùåc, cöí vaâ eo húi röång nhûng tröng cuäng àeåp möåt caách thoaãi maái”. Höìi àoá, aáo daâi khöng chñt pen öm chùåt eo nhû bêy giúâ. Nhùæc laåi chuyïån cuä, anh Sún noái: “Töåi nghiïåp beá Kiïìu Khanh, mùåc aáo daâi laâ phaãi mïìm, mònh cho mûúån aáo cuãa... baâ cuå àêëy!” Töi vêîn coân nhúá, giûäa giúâ nghó chúâ cöng böë kïët quaã, theo yïu cêìu cuãa àöng àaão khaán giaã, nhaåc sô Trõnh Cöng Sún tûâ haâng ghïë Ban Giaám khaão bûúác lïn sên khêëu haát tùång cho moåi ngûúâi baâi haát “Em laâ böng höìng nhoã”... Xem laåi cuöån bùng ngaây êëy, tiïëng haát cuãa anh höìn nhiïn vaâ treã thú nhû anh vêîn tûå luön vñ mònh laâ “con diïìu beá daåi” trïn bêìu trúâi quï hûúng...

* Ngaây 3-4-2001, töi ài qua möåt söë nhaâ saách. Ngûúâi ta tòm mua caác àôa CD thu tiïëng haát cuãa anh, thu caác tònh khuác cuãa anh vaâ bùng videáo. Xin traã núå ngûúâi, Àoáa hoa vö thûúâng. Nhaâ saách múã nhiïìu baâi haát lùæm. Tiïëng haát anh bay àêìy trong khöng gian ngêåm nguâi, tiïëc nhúá. Cö beá giûä xe hoãi töi: chùæc cö cuäng ài mua nhaåc Trõnh Cöng Sún? Coá gioåt buöìn naâo lùn xuöëng. Àïm. Quaán caâ phï nhaåc trïn àûúâng Nam Kyâ Khúãi Nghôa mang tïn nhaåc sô Vùn Cao àaä cho khaách nghe toaân ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún. Khöng gò vui thò haäy gùæng nhúá àöi lêìn. Möåt sûå tûúãng niïåm tûå nguyïån, lùång leä maâ nöìng naân. Trïn maång Internet, vûâa tiïëng Anh vûâa tiïëng Viïåt, moåi ngûúâi thöng baáo cho nhau tin buöìn naây vaâ ai cuäng nhùæc laåi kyã niïåm vúái anh qua lúâi nhaåc naâo àoá, qua baâi baáo naâo àoá maâ ngûúâi ta khùæc cöët ghi têm. Khöng ñt ngûúâi àaä àaánh lïn maân hònh doâng chûä: tim töi quùån thùæt, höìn töi rêët àau, tiïîn biïåt anh - ngûúâi àaä nghòn thu vúái tûå tònh dên töåc.

* Xin traã núå ngûúâi thûåc hiïån vúái sûå biïn têåp cuãa anh. Haäng phim Treã phaát haânh nùm 1994. Laâm cho anh. Àïí daânh maâ nhúá thûúng. Thanh Lam haát Caát buåi vúái möåt giai àiïåu söi nöíi, nhûng cuäng vêîn cûá buöìn quaånh queä. Àinh Anh Duäng àaåo diïîn choån chó nhûäng hònh aãnh laâm múâ mõt mùæt ngûúâi: chiïëc xe tang, giêëy tiïìn vaâng baåc rúi túi taã, voâng baánh xe àûa quan taâi vaâo huyïåt möå àoã lûãa... Cho trùm nùm vaâo chïët möåt ngaây! Trong caác ca khuác cuãa anh, thûúâng thêëy trùm nùm, treã thú, beá daåi, con diïìu, vö thûúâng, hû khöng... Möåt lêìn, khi dêîn chûúng trònh cho möåt buöíi giao lûu vúái baån àoåc cuãa baáo taåi Cêu laåc böå Nhaåc sô, töi noái möåt caách hònh thûác: xin giúái thiïåu nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, ngûúâi àaä öm lau trùæng trong tay. Anh cêìm lêëy micro “phaãn àöëi” töi: sao baån laåi chï mònh giaâ, àûâng nheá, mònh maäi maäi beá daåi trûúác cuöåc àúâi! Höm nay, tiïëng haát cuãa anh nùçm goån trong tay töi.


Nhû tiïëng thúã daâi àûúåc thu tûâ nùm 1997. Baão Phuác cöë laâm cho nhaåc cuãa anh vui lïn möåt chuát. Caâng vui caâng thêëy mùån xoát möåt nöîi àau chia phöi. Anh haát baâi naâo cuäng buöìn. Töi nghe suöët àïm baâi Ra àöìng giûäa ngoå, anh viïët ca khuác naây höìi naâo, töi khöng biïët, nhûng roä raâng anh àang boã cuöåc chúi, öi àûáa beá xinh xinh thaã diïìu ngoaâi àöìng giûäa ngoå. Thùçng beá xinh xinh ra àöìng giûäa ngoå. Cuöån dêy vûâa múã chên thoùæt nhû chim. Chim non ruöång àöìng muâi raå thúm thúm. Chên chim röån raâng cuâng diïìu tung tùng. Chim non cûúâi tònh nhòn diïìu lïn ngon. Lïn ngon möåt mònh. Phaãi chi thùçng beá xinh xinh êëy cûá chúi diïìu nhû thïë, anh Sún úi. Ai xui anh haát nhûäng lúâi leä ngoåt ngaâo àïën cùæt ruöåt:... Tan trong cuöåc àúâi laâm lúâi ru ïm. Tan trong nuå cûúâi goåi múâi yïu thûúng. Tan trong cöåi nguöìn! Àûáa beá thaã diïìu àaä khöng coân thoùn thoùæt chên chim giûäa àöìng maâ noá àaä bay vúân giûäa hû khöng, thïnh thang cuâng diïìu.


342

Tûâ Huy

Chaåm Àïën Trõnh Cöng Sún

Khi anh Trõnh Cöng Sún mêët thò chuáng töi àang trïn àûúâng tûâ Ban Mï Thuêåt vïì Àaâ Laåt, àïí tiïëp tuåc cuöåc haânh trònh giao lûu ca nhaåc. Trong àoaân coá nhaåc sô Trêìn Long êín, Nguyïîn Ngoåc Thiïån, Baão Phuác. Caác ca sô Myä Linh, Myä Lïå, Vùn Khaáng, Haâ Lïå Thu... Têët caã moåi ngûúâi àïìu baâng hoaâng khi àûúåc loan tin naây. Anh em àïìu baân taán. Nhûng höm nay ngaây caá thaáng 4 (1/4) nïn phaãi kiïím tra laåi. Têët caã caác àiïån thoaåi cêìm tay àïìu àûúåc múã goåi ài khùæp núi vaâ khi àaä biïët chñnh xaác, thò laåi phaãi goåi vaâ nhùæn tin cho baån beâ caã nûúác biïët. Laâm cöng viïåc naây cuäng laâ cöng viïåc maâ ngaây xûa anh Trõnh Cöng Sún àaä tûâng laâm, möîi khi coá nhûäng ngûúâi thên cuãa baån beâ, anh em gùåp tai naån.

Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën möåt têëm loâng, möåt thiïn taâi, möåt con ngûúâi cao caã vaâ nhên baãn. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën möåt kho taâng ca khuác, ca khuác cuãa tû tûúãng, thên phêån con ngûúâi, tònh yïu vaâ nhên aái. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën rûúåu vaâ baån beâ. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën quï hûúng àúâi àúâi bêët diïåt. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën têët caã nhûäng gò gêìn guäi nhêët cuãa moåi con ngûúâi biïët yïu êm nhaåc. Búãi vò trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún coá sûå hiïån diïån cuãa bêët cûá con ngûúâi hên hoan vaâ bêët haånh naâo

Noái àïën Trõnh Cöng Sún cuäng laâ noái àïën caái vö haån vaâ hûäu haån trong cuöåc àúâi vö thûúâng naây. Töi quyá troång anh Sún - töi chiïm ngûúäng anh Sún bùçng têët caã têëm loâng coá trong con ngûúâi nghïå sô cuãa töi.


Àöî Trung Quên

Trùm Nùm, Möåt Coäi Ài Vïì

Buöíi chiïìu cuöëi thaáng Ba, trûúác khi ra Haâ Nöåi cöng taác töi gheá àïën Trõnh

Cöng Sún thùm anh vaâ cuäng àïí nhêån baâi viïët cuãa anh vïì nhaâ phï bònh myä thuêåt

Thaái Baá Vên maâ Trõnh Cöng Sún àaä nhêån lúâi viïët baâi cho Tia Saáng. Cö giuáp viïåc

múã cûãa, "Cêåu Sún con àaä trúã vaâo bïånh viïn...". Tûâ trûúác àïën nay tuy anh ra vaâo

bïånh viïån thûúâng xuyïn, caái núi maâ con ngûúâi rêët yïu mïën cuöåc àúâi laâ Trõnh Cöng

Sún hùèn rêët gheát àïën. Nhûng sûác khoeã vaâ baåo bïånh àaä buöåc anh "lui túái" núi thiïëu

vùæng baån beâ, hoa vaâ rûúåu êëy. Vaâ lêìn naây, anh àaä khöng theâm quay trúã laåi bïånh

viïån nûäa - vônh viïîn.

Trûa ngaây 1-4 úã Haâ Nöåi, töi àïën ùn cúm nhaâ möåt ngûúâi baån thên. Anh àïí àôa nhaåc Trõnh Cöng Sún “Em àïën núi naây... hoa vaâng möåt àoáa... Hoa vaâng mêëy àöå”, tònh khuác quen thuöåc vaâ àeåp àïën thïë vêåy maâ trûa nay nghe Trõnh Vônh Trinh haát buöìn quaá. Töi àoâi thay àôa nhaåc khaác... nûãa giúâ sau, tin tûâ Saâi Goân vaâo: Trõnh Cöng Sún àaä mêët vaâo khoaãng trûa, giúâ êëy. Töi úán laånh duâ khöng bêët ngúâ. Nùm naâo cuäng vêåy, cûá 1-4 laâ coá tin nhùæn Trõnh Cöng Sún qua àúâi, caái ngaây àûúåc noái döëi vaâ vò yïu mïën anh maâ baån beâ cûá "nùæn gên", "laâm nhau lïn ruöåt" bùçng caái tin caá thaáng Tû êëy. Töi cuäng hy voång àêëy laâ "tin huâ doåa, noái döëi" nhû moåi nùm sau cún úán laånh, nhûng tiïëc thay tin tûác döìn dêåp tûâ àöìng nghiïåp, baån beâ àaä xaác àõnh Trõnh Cöng Sún àaä mêët thêåt sûå. Cuäng thêåt kyâ laå, con ngûúâi suöët àúâi suy tû vïì thên phêån vaâ tònh yïu. Con ngûúâi àaä buöìn baä trong tònh khuác, ca khuác chiïën tranh tûâ tuöíi hai mûúi àïën têån cuöëi àúâi böîng laåi ra ài nhû möåt troâ trïu ngûúi, àuâa cúåt. Möåt con "caá thaáng tû" àêîm lïå.


344

Khi coân söëng Trõnh Cöng Sún àaä nhêån mònh laâ "con chim nhoã haát trïn àêìu ngoån lau". Bêy giúâ chó coân laåi nhûäng ngoån lau trùæng, trùæng nhû tang, trùæng nhû mêy, trùæng nhû caánh vaåc cö àún. Nhûng suy cho cuâng, Trõnh Cöng Sún ài vaâo coäi vônh hùçng àïí maâ vônh cûãu, thïë thöi.

Vaâ nhû thïë, Trõnh Cöng Sún vêîn coân úã laåi.

Haâ Nöåi, 1-4-2001


Thanh Thaão

"Coäi Nhaåc" Trõnh Cöng Sún

Trõnh Cöng Sún àaä taåo ra möåt "coäi nhaåc" cuãa mònh, vaâ êm nhaåc cuãa anh àaä "phuã soáng" àûúåc moåi ngûúâi, tûâ nhûäng ngûúâi nöng dên ñt hoåc túái giúái trñ thûác. Ma lûåc cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún khöng hùèn úã lúâi, cuäng khöng hùèn úã nhaåc, maâ úã sûå hoaâ quyïån rêët àùåc biïåt giûäa lúâi vaâ nhaåc. Àoá laâ hònh thûác haát thú rêët gêìn guäi vúái caãm nhêån cuãa ngûúâi Viïåt. Töi àûúåc nghe lêìn àêìu vaâi ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún tûâ nùm 1973, luác töi àang úã chiïën trûúâng Myä Tho. Nhûng phaãi túái thaáng 5/1975, giûäa Saâi Goân, chuáng töi múái àûúåc nghe "àaä àúâi" nhaåc Trõnh Cöng Sún qua nhûäng bùng caát-seát khaá giaãn dõ thúâi àoá. Khi vaâo Saâi Goân, töi gùåp laåi möåt ngûúâi baån hoåc cuä tûâ Haâ Nöåi cuäng múái vaâo, anh Thaái Thaânh Àûác Phöí. Gùåp nhau sau 5 nùm xa caách, mûâng, uöëng rûúåu, vaâ àùåc biïåt, laâ nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún. Phöí cho töi möåt caái maáy caát-seát cuä nhûng coân duâng töët. Vaâ töi vúái Phöí vúái Ngö Thïë Oanh vúái Thu Böìn suöët ngaây nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún. Nghe ài nghe laåi möîi möåt bùng caát-seát, vêåy maâ nhû khöng chaán. Vò sao nhû vêåy? Vò sao nhaåc Trõnh Cöng Sún luác bêëy giúâ laåi "thu phuåc" àûúåc nhûäng ngûúâi múái ài khaáng chiïën vïì, nhûäng ngûúâi tûâ miïìn Bùæc múái vö nhû vêåy? Coá leä, vò bêëy giúâ chuáng töi àang cêìn nghe möåt thûá êm nhaåc cuãa tònh ngûúâi, möåt thûá êm nhaåc noái lïn möåt caách chên tònh nhûäng khaát khao cuãa ngûúâi Viïåt, bêët kïí laâ Bùæc hay Nam, ài khaáng chiïën hay úã trong thaânh, nhûäng khaát khao vïì ngaây thöëng nhêët, ngaây àoaân tuå, nhûäng khaát khao thanh bònh trïn quï hûúng àaä hún hai mûúi nùm àöí maáu. Hún bêët cûá doâng êm nhaåc naâo bêëy giúâ, nhaåc Trõnh Cöng Sún thïí hiïån da diïët nhêët khao khaát hoâa bònh vaâ hoâa húåp dên töåc. Noá laåi àûúåc haát lïn bùçng gioång haát àêìy xuác caãm cuãa Khaánh Ly, nïn khöng coá gò laå khi nhaåc êëy cuöën huát chuáng töi hoaân toaân. Vaâi thaáng sau àoá, khi ra Huïë vaâ gùåp Trõnh Cöng Sún, cuäng nhû sau vaâi nùm gùåp laåi Sún taåi Àaâ Nùéng, töi


346

àaä nghe anh haát nhûäng baâi múái viïët sau hoaâ bònh. Nhûng thuá thêåt, töi khöng thêåt sûå bõ cuöën huát nhû àaä tûâng nghe anh trong nhûäng baâi viïët thuúã coân chiïën tranh. Coá leä, vúái ngûúâi nghïå sô, chñnh trong khao khaát maâ hoå saáng taác àûúåc nhûäng taác phêím hay nhêët. Hai mûúi saáu nùm hoaâ bònh, Trõnh Cöng Sún vêîn viïët àïìu, nhûng nhûäng baâi haát cuãa anh trong thúâi gian sau naây maâ töi thñch, thûåc sûå thuyïët phuåc töi, vêîn laâ nhûäng baâi haát lêëy laåi nhûäng caãm xuác tûâ thuúã coân chiïën tranh, nhû Huyïìn thoaåi meå... Töi nghô, chñnh chiïën tranh àaä aám aãnh suöët àúâi möåt nhaåc sô luön viïët vïì hoaâ bònh vaâ vïì tònh ngûúâi nhû Trõnh Cöng Sún. Anh vêîn laâ ngûúâi haát rong vïì nhûäng nöîi àau chiïën tranh vaâ khaát voång hoaâ bònh, laâ nhaåc sô biïët ài vaâo khoaãng mong manh cuãa ca khuác khi giûäa lúâi vaâ nhaåc dûúâng nhû coá möåt "laát chên khöng" naâo àoá maâ chó ngûúâi nhaåc sô coá trûåc giaác, coá linh caãm múái "laách" àûúåc vaâo. Khi êëy, ngûúâi nghe seä khöng phên biïåt àûúåc àêu laâ hiïåu quaã cuãa lúâi vaâ àêu laâ hiïåu ûáng cuãa nhaåc, ngûúâi nghe chó biïët nghe, vaâ caãm, vaâ bõ huát, vaâ... nghiïån. Bêy giúâ, khi Trõnh Cöng Sún àaä "thïnh thang möåt coäi ài vïì", thò möåt lêìn vaâ coá leä, laâ maäi maäi chuáng ta seä nghe laåi nhûäng baâi haát thúâi chiïën tranh cuãa anh. Nghe vaâ caãm nhêån hïët giaá trõ cuãa möåt ngaây söëng thanh bònh trïn mùåt àêët naây.

Thaáng 4-2001



Àiïìu Phaãi Tin Trong Ngaây “Caá Thaáng Tû”

Giûäa luác töi vaâ ngûúâi baån göëc Huïë laâ nhaâ baáo Trêìn Thûác ngöìi nhêm nhi chia tay àúåi chuyïën bay chiïìu trúã laåi Saâi Goân cuãa Thûác vaâ coá leä giûäa nhûäng cêu chuyïån laâ nhûäng aái ngaåi cho tònh traång sûác khoeã cuãa Trõnh Cöng Sún thò chuöng àiïån thoaåi goåi di àöång reáo lïn: Trõnh Cöng Sún àaä vônh biïåt coäi àúâi vaâo àuáng ngaây Giaáp Ngoå, giúâ Canh Ngoå cuãa thaáng ba Nhêm Thòn nùm 2001 naây. Dûúâng nhû àõnh mïånh cuãa ngûúâi haát rong taâi hoa àaä dûâng laåi úã möåt ca khuác cuãa anh maâ ñt ngûúâi biïët àïën - ca khuác Ra àöìng giûäa Ngoå. Thùçng beá Sún cuãa baâ meå Quaãng Bònh hiïëu thaão àaä “boã moåi ngûúâi maâ ra àöìng giûäa ngoå chúi diïìu möåt mònh”.

Thûåc ra, vaâo höìi giûäa thaáng 7/1997, bïånh tònh cuãa Sún àaä rêët nguy kõch. Ai

cuäng nghô rùçng ngaây múã àêìu chûúng trònh Thêåp kyã tònh khuác seä laâ ngaây tang lïî

cuãa anh. Nhûng tònh caãm kò laå cuãa ngûúâi thên, cuãa anh em, cuãa ngûúâi mïën möå àaä

àûa anh vûúåt qua baåo bïånh. Cûá nhúá maäi caái nuå cûúâi àêìu tiïn cuãa anh trïn giûúâng

bïånh ngaây êëy khi qua khoãi mï man.

Thûåc ra, ngay luác êëy, chuáng töi àaä ngöìi vúái nhau àïí trên troång nhòn laåi haânh trònh cuãa anh möåt lêìn nûäa giûäa cuöåc àúâi àêìy giöng baäo cuãa àêët nûúác mònh - haânh trònh cuãa möåt “keã du ca vïì tònh yïu, quï hûúng vaâ thên phêån” àaä döåi vaâo sûå söëng möåt êën tûúång êm nhaåc vaâ thi ca khoá phai múâ, bêët chêëp moåi phuã àõnh cuâng tõ hiïìm. Anh àaä tûâng têm sûå: “Möîi baâi haát cuãa töi laâ möåt lúâi toã tònh vúái cuöåc söëng, möåt lúâi nhùæn nhuã thêìm kñn vïì nhûäng nöîi niïìm tuyïåt voång, vaâ cuäng laâ möåt nöîi loâng tiïëc nuöëi khön nguöi àöëi vúái buöíi chia lòa cuâng mùåt àêët maâ töi àaä möåt thúâi chia seã


348

nhûäng buöìn vui cuâng moåi ngûúâi”. Àêëy laâ sûå chuêín bõ bònh thaãn cuãa möåt nghïå sô àaä dêng hiïën àuã àêìy vúái sûå söëng cho möåt buöíi trûa cuöëi cuâng úã àúâi.

Nhûng thêåt phi thûúâng, ngay sau khi bònh phuåc, Trõnh Cöng Sún laåi da diïët lïn möåt Tiïën thoaái lûúäng nan. Baâi haát nhû möåt caái nhòn múâ aão vïì buöíi chiïìu taâ cuãa àúâi ngûúâi.

Thaáng 3/1998, sau ngaây vaâo kó niïåm 30 nùm Sún Myä, töi tiïëp tuåc vaâo Saâi Goân vaâ thêëy vui khi coá caãm giaác Sún àang treã laåi, àang khao khaát möåt caái gò àoá giöëng nhû yïu lêìn àêìu. Röìi thaáng 10 nùm êëy, kó niïåm 100 nùm thaânh phöë Quy Nhún, anh laåi coá mùåt cuâng anh em bïn búâ Ghïình Raáng, vaâo trûúâng Sû phaåm Quy Nhún núi anh àaä möåt thúâi àeân saách vaâ tröën lñnh. Tiïën thoaái lûúäng nan cûá nhû lúâi di chuác súám cuãa Trõnh Cöng Sún: “Xa xùm töi ngöìi tòm laåi töi...”.

Höìi àêìu nùm nay, nhên viïët möåt baâi vïì thïí loaåi ballade, töi goåi maáy vaâo Saâi Goân gùåp anh. Gioång Sún cuäng àaä yïëu. Nhûng khi nghe töi hoãi rùçng anh coá àöìng yá nïëu töi viïët anh laâ ngûúâi cuöëi cuâng cuãa thïë kó XX àaä coá möåt ballade cuöëi cuâng mang tïn Àoaá hoa vö thûúâng, thò àöåt nhiïn gioång Sún maånh hùèn lïn. Coá leä giûäa nhûäng mïåt moãi, anh thêëy vui khi baån beâ khöng luác naâo laâ khöng nhúá túái anh, khöng nghô vïì anh. Töi cuäng khöng ngúâ àoá laâ lêìn choát töi àûúåc nghe àûúåc gioång anh qua àiïån thoaåi. Cuá ngaä àöåt ngöåt úã tû gia khiïën anh khöng gûúång laåi àûúåc nûäa.

Giûäa bao lúâi noái döëi dïî thûúng cuãa ngaây 1/4 haâng nùm, àiïìu phaãi tin trong ngaây “caá thaáng Tû” naây laâ tin anh qua àúâi. Coá möåt caái gò thêåt laå luâng cûá tûâ tûâ truâng xuöëng nhû chñnh löëi tiïën haânh giai àiïåu quen thuöåc cuãa Trõnh Cöng Sún. Töi lêëy ra àïí trûúác mùåt cuöën Ca khuác da vaâng àún sú tûå tay anh cheáp vaâ chñnh anh êën haânh maâ töi nhùåt àûúåc úã Têy Nguyïn höìi thaáng 3/1975. Nhûäng nöët nhaåc nhû chñnh dêëu chên cuãa Sún in trïn caác ngaã àûúâng àêëu tranh cuãa sinh viïn, hoåc sinh phaãn àöëi chiïën tranh thúâi êëy. Vaâ röìi bêët ngúâ, dêëu chên àoá laåi àûa ta nheå goát àïën vúái tònh yïu.

Buöíi chiïìu, Tûâ Huy ngheån ngaâo goåi cho töi tûâ Buön Ma Thuöåt. Thò ra con chim ûng Trõnh Cöng Sún àaä “boã àûúâng bay” cuâng anh em trúã vïì hêìu núi chön rau cùæt röën ngaây xûa, àïí “ra àöìng giûäa Ngoå” möåt mònh. Lêìn naây thò anh Sún nhó, chùèng coân laâ “Thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài, tay chia li cuâng àúâi söëng” nhû anh àaä viïët trong Rúi lïå ru ngûúâi, maâ laâ sûå thêåt röìi. Möåt sûå thêåt àau buöët.


Nam Dao

Nhû Caánh Vaåc Bay

1

9.451 ngaây 31-03-2001

Àïën Hiïín, viïët cho Sún trïn trang àêìu cuöën saách múái in "...keáo thúâi gian vïì phña mònh". Linh tñnh suåc dêåy. Viïët thïm "...keáo thúâi gian vïì phña àúâi söëng". Ngêìn ngûâ, taái buát "...àúåi mònh seä vïì...". Töëi höm 30, caã böën cö em Sún vöåi vaä bay vïì. Maáy bay ngûâng laåi Alaska àïí sûãa. Quaái! Haäng naâo. Air Canada. Chúåt nhúá caách àêy trïn mûúâi lùm nùm, Sún viïët "Vïì vúái nhau ài. Mònh hïët thúâi gian röìi!". Tûå nhuã cho vûäng buång "...Coá sao àêu. Muå giaâ àõnh mïånh chûa goåi àêu".Nhúá Trêìn Dêìn, anh baão khöng coá gò chöëng nöíi caái kim àöìng höì. Röìi lúä heån vúái Dêìn, öng "coåp" ngaây, gêìm gûâ suöët nûãa thïë kyã nhûäng laåc quan àen, nhûäng haåt buåi xöí ra trong mûa phuân.

Bêy giúâ, töi úã goác Mentana vaâ Duluth thaânh phöë Montreal. Àïm qua trúâi laåi àöí tuyïët, thûá tuyïët trùæng àïën àêìu Xuên khöng ai mong àúåi. Noá thûâa thaäi. Nhûng vêîn trinh baåch. Nhû möåt taâ aáo trùæng. Nhû möåt caánh vaåc bay.

2

9.30 ngaây 01-04-2001

Anh àêëy aâ? Anh Sún ài röìi. Höìi 1.30 saáng. Haã? Böën cö em úã keåt úã Höìng Köng chûa vïì kõp. Tim Sún ngûâng ba lêìn. Röìi laåi àêåp. Lêìn thûá tû thò thöi. Noá mïåt. Yïu

1 Àêy laâ giúâ úã Canada, tñnh ra phaãi laâ 20h15’ (giúâ Canada caách giúâ Haâ Nöåi 10h30’) (BT).


350

quaá cuäng mïåt. Thûúng quaá cuäng mïåt. Yïu thûúng quaã laâ mïåt. Yïu thûúng röìi haát, dô nhiïn mïåt. Trong cö àún, haát röìi uöëng. Laåi caâng mïåt. Mïåt àïën àöå khöng coân co thùæt theo nhõp vuä truå. Thöi nheá, bung ra. The big bang. Cho toang. Cho tan vaâo chêët hû vö, thaânh töë cêëu taåo yïu thûúng. Öi cuöåc àúâi úi!

11.30h

Goåi Vuä. Vuä úi, anh Sún ài röìi. Bêy giúâ em qua àûúâng nhòn xe cêín thêån. Trúâi àêët húäi! Hiïín cûá mang saách anh tùång Sún, viïëng möå röìi àöët. Àoá cuäng laâ möåt caách hoáa vaâng. Goåi Trõnh Cung: mònh biïët röìi! Thöi, Cung vïì. Nhúá nheá, sang nùm moa seä gùåp. ÚÂ, úâ... biïët thïë naâo àûúåc. Thò àúåi. Àûâng ai vöåi hoáa vaâng cho ai.

3-

13h

Höm nay sinh nhêåt con töi. Baån beâ chaáu àïën mûâng. Tiïëng àaân treã thú. Baâi folklore cuãa ngûúiø Phaáp "dûúái aánh trùng", húäi baån Perrault. Húäi Sún! Cho töi mûúån cêy buát. Töi xin viïët thïm möåt chûä. Ngoån nïën töi cêìm àaä tùæt. Lûãa nhoám cuäng taân. Haäy múã cûãa, bùçng tònh nhên aái cuãa moåi àêëng thêìn linh. Haäy múã cûãa, haäy múã cûãa. Coá phaãi cûãa thiïn àûúâng. Laåi vùng vùèng lúâi Cung: Sún noá söëng coá nhiïìu nöîi khöí. Thöi, mong noá ài an nhiïn. ÛÂ thò thïë vêåy. Goåi Àinh Cûúâng. Vêîn khöng coá ai àêìu dêy noái. A, nhûäng luác cêìn an uãi lêîn nhau!

4

13h30

Àoáng cûãa phoâng. Tiïëng àöång àúâi söëng xa dêìn, mêët huát. Böîng theâm nghe Khaánh Ly haát Ngûúâi con gaái Viïåt Nam Da vaâng. Bùng nhaåc cuä reâ reâ tiïëng xûa vïì möåt thúâi xa xûa, thúâi haát yïu quï hûúng nhûäng àöìng yïu luáa chñn. Nhúá vïì möåt àïm mûa, truá vúái Sún, nhòn con àûúâng Phaåm Nguä Laäo goác chúå Thaái Bònh (xûa). Dûúái haâng hiïn àöå lûúång, mûa trïn truát raâo raâo. Con àûúâng suãi tùm dûúái têìm mùæt. Nûúác dêng lïn, röìi traân ûá, xuöi vaâo àuåc ngêìu nhûäng löî cöëng khöng àuã lûu lûúång ruát nûúác ài. Sún höìn nhiïn "...àêëy, phöë böîng nhiïn thaânh doâng söng uöën quanh".

Anh höìn nhiïn nhû thïë. Phaãi noái àûúåc nhû thïë vò sûå höìn nhiïn àoá àöìng thúâi töìn taåi vúái àöå sêu nhûäng nöîi nghô suy lùæng àoång vïì kiïëp ngûúâi vaâ cuöåc söëng.


Nhûng luön thêëp thoaáng trong höm nay laâ boáng ngaây mai. Vaâ anh nhùæc "Em höìn nhiïn, röìi em seä bònh minh". Vò thïë, khöng phaãi chó coá Sún - haát rong, Sún - thi sô, Sún - cêìm coå. Coân möåt Sún khaác, Sún - hiïìn giaã. Nhûng chùèng bao giúâ coá möåt hiïìn triïët naâo nguyïn veån. Hoå àêìy thûúng tñch, trïn thên thïí, trong höìn. Sún viïët "... Nhûäng vïët thûúng khi àaä àûúåc àaánh thûác... laâ möåt vïët thûúng tónh thûác. Vïët thûúng tónh thûác laâ möåt con mùæt saáng ngúâi. Noá nhòn ngûúåc vïì quaá khûá vaâ ngoá thùèng tûúng lai. Noá maách baão cho chuã nhên cuãa noá laâ khöng coá möåt vïët thûúng naâo vö tû maâ àûúåc sinh thaânh caã. Noá laâ möåt nöîi àúán àau nhû khi trúâi àêët trúã daå laâm thaânh möåt cún giöng baäo".

Sún úi, coân vïët thûúng cuöëi cuâng. Noá ra sao, húã?

5

15h45

Caách àêy àêu trïn hai mûúi nùm, töi gùåp nhûng traánh, cûá coá Sún laâ töi laãng, vò loaáng thoaáng nghe kiïíu tin "àöìn" khöng rûúåu múâi thò khoãi coá "dñnh" àûúåc vaâo caái tiïëng tùm möåt taâi danh thûá "xõn". Möåt bûäa, Sún vaâo nhaâ Nguyïîn Duy vaâ töi àûáng dêåy. Sún noái thùèng "moa laâm gò maâ toa khöng thñch moa? Thöi, àïí moa haát tùång, röìi toa haäy ài!". Àoá laâ baâi ÚÃ troå, thuá nhêët laâ hai cêu "trùm nùm úã àêåu nghòn nùm, àïm töëi úã troå chung quanh nöîi buöìn". Hai höm sau laâ giao thûâa nùm Nhêm Tuêët, Sún rûúåu vaâo, nûãa àïm àïën reáo töi úã nhaâ Duy, leo cöíng sùæt ngaä trùåc chên. Töi nghe chuyïån, àïën thùm Sún lêìn àêìu. Tïët nùm àoá, mang cho Sún quaâ cuãa cuå Nguyïîn Tuên, àêu hai trùm gam àûúâng trùæng vûâa nhúâ ngûúâi chuyïín àïën tay. Sún caãm àöång, noái "laâm sao noái öng êëy, moa àêu coá thiïëu àûúâng. Chó Haâ Nöåi thiïëu múái quyá, giûä laåi maâ duâng...".

Thïë röìi chuáng töi coá dùm baãy dõp laäng àaäng vúái nhau. Saâi Goân, Paris. Röìi Montreáal, Queábec.

Saâi Goân - Studio cuãa Àinh Cûúâng, gêìn chúå Tên Àõnh: 30 àöå C, noáng vaâ nùæng. Coá caái gò uöëng khöng? Múã cûãa cho àúä ngöåp. Vaách vaâ baâi thú cuãa Tö Thuây Yïn viïët chûä àaåi tûå. Àoåc thú toa cho anh em nghe.

Töi chõu! Töi khöng thïí an têm hö khêíu hiïåu Khi aáo cúm khöng àuã, ai àaânh?


352

Khöng, Sún noái. Töåi chõu chûá khöng töi chõu. Baâi thú Ung thû Meå cuãa töi núå Sún möåt dêëu nùång. Rêët nùång.

Paris - Lang thang. Cûá thêëy hiïåu giaây laâ Sún àûáng laåi. Thöi, mï giaây nhû mï gaái, ài ài. Cûúâi, xuêët khêíu thaânh "giang höì phöë àaä nghòn chên", laåi nhùæc Buâi Giaáng, vaâ... Marilyn Monroe.

Montreáal - Trêìm tröì khoe (khöng coá mùåt Khaánh Ly), naâng laâ Edith Piaf cuãa moa. Vaâo cöng viïn. Naây, tûúång laâ tûúång ai? Möåt vùn sô. Thaânh phöë naây khöng cöng viïn àûúâng phöë mang tïn anh huâng, may thêåt.

Queábec - Tröìng caái cêy trûúác nhaâ toa, khi thêëy cêy laâ phaãi nhúá túái moa. Ngêîm nghô, Sún baão tòm caái loaâi chöëng àûúåc muâa àöng. Sún aå, cêy vêîn àêëy. Cûá thaáng nùm noá laåi ra laá. Loaåi taáo Nhêåt laá àoã, xuên vïì laâ hoa taáo maâu höìng rûâng rûåc möåt goác vûúân...

Bêy giúâ, túái muâa hoa ta seä nhùæc ai?

6

20h15

Àöåc êím. Naâo múâi. Baån cûá nêng ly, bêy giúâ kiïng khem chi nûäa. Rûúåu ngon khöng coá baån hiïìn. Thïë thò àúåi gò. Baån àêy. Ta àêy. Uöëng àïën xú gan ra vúái tuïë nguyïåt. Chùèng phaãi àïí quïn maâ àïí nhúá. Nhúá hïët. Tûâ ngûúâi yïu thuúã hoåc troâ toác xanh, röìi ngûúâi boã ta ài thuúã trûúâng àúâi mùæt trùæng. Cho àïën khi chêåp chúân lau trùæng trong tay, laåi tûå mònh thuã thó cho mònh nghe: "Töi úi, àûâng tuyïåt voång!" Àûâng tuyïåt voång, töi úi!

Naây, biïín soáng àûâng xö ta. "Ta xö biïín laåi soáng vïì àêu". Coá phaãi vïì hû vö. Khöng chùæc. Nhûng maâ àau, búãi caái baám vñu vaâo nhû maãnh vaán moãng bêåp bïình giûäa vö búâ sûúng khoái.

Töi úi húäi, töi úi! Baån àêu röìi?

Coá phaãi baån vêîn àêëy, nhòn vaâo vaåt nùæng maái tûúâng bïn, ngêåm nguâi "...bêy giúâ mònh chó viïët vïì nùæng..." Nghe têm sûå, khung rïu tûúi lïn vaâng oáng möåt nuå cûúâi thú. Coá phaãi baån nheå nhaâng "... Haånh phuác laâ luác chúâ, ïm ùæng nhû buöíi trûa, lùång ài rûãa mònh àïí rûúác vaâo phêìn höìn nhûäng nuå hön cuãa cuöåc àúâi sûãa soaån bûúác chên vaâo lïî höåi". Nghe têm sûå, vùng vùèng àêu àêy tiïëng chuöng nhaâ thúâ bay tûâ


àêìu döëc Phuá Cam xuöëng bïën Ngûå, mang theo tiïëng thò thêìm cuãa nhûäng thiïn thêìn cûá coân quyïën luyïën chöën trêìn ai.

Àûâng, àûâng tuyïåt voång! Vaåt nùæng vêîn àoá. Khung rïu vêîn oáng aã. Vaâ tiïëng chuöng nhaâ thúâ seä coân ngên nga...

7

22h55

Thónh quên thñ vêën àöng lûu thuãy

Biïåt yá dûä chi thuây àoaån trûúâng...

Naây, thïm möåt böi. Hoãi baån vïì àêu doâng nûúác chaãy. Xûá cuãa Thaái Baåch? Lyá quên àang khïì khaâ, quay nhùæn, ngùæn daâi naây nöîi biïåt ly úi!

8

8h40 ngaây 02-04-2001

Chõu. Giêëc nguã àïm qua chêåp chúân. Thûác dêåy, thêëy hûäng ài. Tûå nhuã, mú, phaãi mú. Nhûäng giêëc mú mùæt múã khoá dêìn vúái thaáng nùm. Thöi thò nhùæm laåi.

16h40

Nhúá nhûäng buöíi "ngöìi àöìng" vúái Sún. Möîi ngûúâi möåt goác, loay hoay vúái mònh. Hûáng thò ngûng, àoåc cho nhau möåt àöi cêu:

Nhan sùæc = veä vúâi Lyá tûúãng = viïín vöng Chúåt ruång rúâi giûäa coá vaâ khöng Maây xanh Mi biïëc Möi höìng Tónh ra soáng àaä bïình böìng cuöån tröi Töi úi húäi, Töi úi!


354

Sún kïu, töi úi laâ "túái". Ta thò muön àúâi "àaáng gheát". Röìi thò coá "Töi úi àûâng tuyïåt voång!". Sún laåi duå, moa dêåy toa viïët nhaåc, àaánh àaân. Coá thïë múái chúã thú ài àûúåc. Töi chõu (lêìn naây khöng phaãi töåi chõu).

Dõch xong hai trùm baâi thú Àûúâng, töi coá dõp baão "thú Sún coá nhûäng hònh aãnh Àûúâng thi khöng coá...". Baån vui möìm hoãi, thñ duå ài. Naây nheá " Toác em, tûâng súåi nhoã. Rúát xuöëng àúâi laâm soáng lïnh àïnh". Röìi, "Öi aáo xûa löìng löång, àaä xö daåt trúâi chiïìu". Coân nûäa, muöën biïët khöng? Thöi. Uöëng. Chuyïån xong röìi, uöëng àaä. Con chûä àaä úã àêëy. Noá laâ coã moãng manh, laá mong manh, söëng mong manh, tay göëi mong manh, chïët mong manh, tònh mong manh. Noá laâ àúâi bïình böìng, möi röì daåi, laâ möåt voâng tiïìu tuåy, laâ phöë xaá thïnh thang, laâ haå trùæng, nùæng thuãy tinh. Laâ nhiïìu àïm thêëy ta laâ thaác àöí. Laâ phöi pha.

Sún ngêåm nguâi, moa qua Canada kiïëm möåt chöî vùæng ngûúâi, ngöìi viïët vïì cuöåc àúâi chñnh mònh, nghïå thuêåt cuãa mònh. Seä coá nhûäng chûúng saách chó möåt doâng chûä. Thêåm chñ, nhûäng chûúng saách boã cho giêëy trùæng tinh thò múái truyïìn àaåt àûúåc yá thêåt cuãa mònh... Lêìn cuöëi gùåp nhau, töi hoãi, viïët chûa? Anh lùæc àêìu. Töi gùång, bao giúâ? Sún mñm möi khöng àaáp. Töi nghô anh chûa viïët. Búãi vò, öi hïå luåy cuãa taâi danh, noá cûúáp cuãa anh nhûäng phuát anh cêìn chó coá möåt mònh anh. Àïm tên niïn 1999, khi nhûäng ngûúâi kiïìu nûä möi höìng maá àoã àaä thöi ñ a haát ca khuác Trõnh Cöng Sún, khi nhûäng nhaâ tû saãn múái vûâa kiïëm ra tiïìn àang co tay quïåt miïång sau luác caån ly XO vaâ chuác anh vaån sûå nhû yá, anh ngöìi vúái töi, cau coá "... moa khöí quaá! Thöi, thêy kïå...".

Thêy kïå, thêy kïå.

Phaãi chùng baån töi àang kiïåt sûác trong voâng vêy buãa phuâ hoa. Anh biïët noá quaá roä, àaä tûâng viïët: "Tûâ buöíi con ngûúâi söëng quaá reã ruáng töi biïët rùçng vinh quang chó laâ àiïìu döëi traá".

9

18h10

Búâ coã xuyïn tuyïët nhuá ra mêìm xanh baáo Xuên àang vïì, chêåm nhûng chùæc, vaâ khöng thïí khaác ài àûúåc. Múã àiïån thû, tûâ khùæp núi baån beâ anh baáo caái tin anh àaä kheáp laåi nhûäng heån hoâ. Mai möët, anh seä lïn Goâ Dûâa nùçm caånh maå anh, nhû àûáa con ngoan quay vïì nguã yïn trong voâng tay meå.


Sún úi, haäy yïn nghó. Thûåc sûå yïn nghó. Söëng thïë laâ troån veån vúái mònh vúái ngûúâi lùæm röìi. Thêy kïå, nhûäng keã coân laåi nïëu chó thêëy coá thiïëu vùæng khi baån ra ài thò thêy kïå. Hoå chùèng muöën hiïíu vò...."Khöng ai muöën laâm möåt tïn tuyïåt voång. Nhûng töi (Sún) nguyïån laâm tïn tuyïåt voång. Búãi möåt súám mai khi töi thûác dêåy khöng thêëy àûúåc hoa quaã khai sinh trong traái tim ngûúâi...Nöîi vinh nhuåc àaä mang ta ra khoãi àúâi söëng àïí àûa àïën nhûäng àêëu trûúâng. Töi àang bùæt àêìu nhûäng ngaây hoåc têåp múái. Töi laâ àûáa beá. Töi laâ ngûúâi baån. Àöi khi töi laâ ngûúâi tònh. Chuáng töi cuâng veä laåi chên dung cuãa nhên loaåi. Veä laåi con tim khöëi oác. Trïn nhûäng trang giêëy tinh khöi chuáng töi khöng bao giúâ thêëy boáng daáng nhûäng àûúâng kiïëm mûu àöì, nhûäng vïët dao khùæc nghiïåt. Chuáng töi veä laåi nhûäng àêët àai, trïn möåt àúâi söëng khöng coân baåo lûåc..."

Sún viïët thïm..."Tin vaâo niïìm tuyïåt voång coá nghôa laâ tin vaâo chñnh mònh. Tin vaâo cuöåc àúâi vöën khöng thïí khaác. Vaâ nhû thïë, töi àang yïu thûúng cuöåc àúâi bùçng nöîi loâng cuãa tïn tuyïåt voång."

Töi àaä àïën vúi Sún lêìn cuöëi nhû möåt tïn noâi tònh tuyïåt voång ài tòm möåt keã tuyïåt voång khaác. Thúâi gian àoá, töi àang thai ngheán vúã kõch Treo àêìu dêy Quan Hoå, lúâi haå maân viïët daânh cho Sún. Cuöëi cuâng, röìi möåt luác cuäng seä phaãi haå maân, cho rùçng haâi hay bi kõch.

Anh ghi dùm chûä, coá leä chùèng phaãi cho riïng töi maâ laâ cho têët caã nhûäng ngûúâi baån anh. Töi xin pheáp cheáp laåi, lúâi cuöëi gûãi àïën nhûäng tïn tuyïåt voång nhûng cûá coân yïu thûúng cuöåc söëng: "... May thay trong àúâi ngûúâi vûâa coá tònh yïu vûâa coá tònh baån. Tònh baån thûúâng coá khuön mùåt thêåt hún tònh yïu. Sûå böåi baåc trong tònh baån cuäng coá, nhûng khöng nhiïìu.

Töi thêëy tònh baån quyá hún tònh yïu vò tònh baån coá khaã nùng laâm höìi sinh möåt cún hön mï vaâ laâm phuåc sinh möåt cuöåc àúâi tûúãng rùçng khöng coân taái taåo àûúåc nûäa."

Cuöëi cuâng, khöng coá gò khaác hún laâ söëng vaâ chïët. "Söëng laâm thïë naâo cho traân àêìy sûå coá mùåt vaâ chïët cho ngêåp traân coäi hû khöng. Phaãi ài àïën têån cuâng hai coäi söëng chïët àïí laâm tan biïën têët caã nhûäng giêëc möång àúâi khöng thûåc".

Caám ún Sún, baån quñ. Ngaây mai naây baån lïn àûúâng vaâo coäi thïnh thang khöng heån hoâ troái buöåc. Ú kòa, coã saáng múái nhuá ra khoãi tuyïët àaä xanh mún múãn. Coân cêy taáo baån tröìng caách dêy mûúâi nùm, chó ba tuêìn nûäa seä cuäng àêm hoa. Baån úi, may thay, nhû khöng thïí khaác àûúåc.

Canada 2-04-2001


356

Höìng Àùng

Sún Úi, Vônh Biïåt!

Caái chuyïån maâ ai cuäng ngaåi ngêìn khöng nghô àïën röìi cuäng àïën. Sún ài thûåc röìi û? Chuáng töi ngöìi quanh baân, lùång ài.

Nùm nay laåi nhaâ Vùn Cao uöëng vúái nhau möåt ly rûúåu. Gùåp nhau, thêåt vui.

Ra àûúâng, ài möåt quaäng Sún chó vaâo möåt baãng hiïåu trïn àêìu hoãi töi: "Quygaixöëp laâ ngûúâi Liïn Xö phaãi khöng anh? Öng naây laâm gò? Töi phò cûúâi: "úã àêy ngûúâi ta laâm thuï gia cöng baánh quy baánh gai, baánh xöëp, goåi tùæt cho tiïån. Laâm gò coá nhên vêåt naâo laâ Quygaixöëp".

Vïì cùn lïìu nhoã cuãa töi úã söë 6 Lyá Thûúâng Kiïåt, ùn vúái nhau möåt bûäa cúm ngheâo cuãa 2 vúå chöìng nghïå sô àïí àaánh dêëu möåt thúâi kyâ khùæc nghiïåt dêìn qua ài. Múái àoá maâ àaä gêìn 30 nùm.

Luác vaâo Nam, luác ra Bùæc, möîi lêìn gùåp nhau, Sún vêîn hay nhùæc laåi nhûäng kyã niïåm àêìu tiïn tûâ thúâi àoá.

Taâi nùng thûåc sûå cuãa Sún, àûúåc sûå uãng höå quyá mïën cuãa caác em úã trong nhaâ, tûâ Vônh Trinh, Trõnh Cöng Tõnh, cho túái caác em dêu, em gaái khaác, möîi ngûúâi têìn taão möåt núi vaâ ai cuäng yá thûác vun veán cho ngûúâi anh nghïå sô lúán cuãa gia àònh.

Nhûng àiïìu caãm àöång nhêët àöëi vúái Sún vêîn laâ sûå yïu mïën thûåc sûå cuãa nhûäng anh em baån beâ àöìng nghiïåp, nhûäng trñ thûác xa gêìn, kïí caã nhûäng ngûúâi phiïu baåt úã möåt phûúng trúâi naâo àoá.

Nhûng nöîi aám aãnh cuãa söë phêån bao giúâ cuäng àeâ nùång lïn mi mùæt anh. ñt khi Sún àûúåc coá möåt nuå cûúâi thoaãi maái. Moåi thûá röìi cuäng qua ài.

Nhûng sûå mêët maát möåt taâi nùng, möåt têëm loâng nhû cuãa Sún thò lêëy gò buâ àùæp nöíi. Àêu àêy vêîn thoaáng nhûäng cêu haát cuãa anh àïí laåi cho àúâi, àïí laåi cho caác baån, àïí laåi cho töi. Sún úi, vônh biïåt!


Bûãu YÁ

Khoác Trõnh Cöng Sún

1

12 giúâ 45 chuã nhêåt 1.4.2001, Trõnh Cöng Sún vônh biïåt têët caã chuáng ta!

Xin loan truyïìn röång khùæp möåt tin buöìn àöång túái moåi ngûúâi. Moåi ngûúâi! Khöng loaåi trûâ möåt ai thò phaãi, tûâ nhûäng em beá cho àïën ngûúâi lúán tuöíi. Khùæp ba miïìn àêët nûúác. Vaâ röång hùèn ra ngoaâi àêët nûúác.

Chiïìu höm nay àêy, chuã nhêåt, töi úã rêët xa Sún, nhûng sao töi coá caãm tûúãng gêìn Sún hún bao giúâ hïët. Ngûúâi töi toaát möì höi, àêìu oác choaáng vaáng quay quay. Hay laâ vò àiïån thoaåi reáo liïn höìi? Töi àaä hêëp têëp àiïån thoaåi cho nhiïìu baån úã Huïë, vêåy maâ vûâa àiïån thoaåi xong thò chñnh nhûäng ngûúâi êëy àiïån thoaåi laåi, nhû khöng tin, nhû nghe nhêìm. Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng: "Haá?... Haá?". Tö Nhuêån Vô: "Caái gò? Öng noái caái gò?...". Voä Quï noái chuyïån mua veá maáy bay vaâo Saâi Goân. Nguyïîn Àùæc Xuên tñnh àïën veá taâu lûãa. Cö Böåi Trên àang úã trïn àöìi Thiïn An tòm caách àiïån vïì thaânh phöë: "Buöìn quaá... buöìn quaá". Thaái Ngoåc San goåi ài goåi laåi höëi thuác: "Gêëp!". Vúå cuãa nhaâ thú Àõnh Giang chûa raáo nûúác mùæt khoác chöìng chó noái àûúåc möåt cêu nghe khöng roä: "Anh coá vaâo Saâi Goân, cho em...". Vônh Trinh, em gaái uát cuãa Trõnh Cöng Sún, 12 giúâ, goåi töi: "Anh Sún súå khöng qua khoãi". Àïën 14 giúâ, goåi laåi: "Anh Sún mêët röìi". Nhûng Lï Phuâng goåi töi ngay: "Trõnh Cöng Sún mêët luác 12 giúâ 45". Laåi àiïån thoaåi reáo. Khöng, töi khöng vaâo kõp, töi chûa vaâo àûúåc. Nhûng nhû thïë naây töi àaä àûúåc gêìn Sún lùæm, gêìn Sún qua nhûäng tiïëng àiïån thoaåi nhû thïë naây, gêìn Sún trong tònh traång àêìu töi quay quay, gêìn Sún trong nöîi chïët möåt hai


358

thaáng nay chùèng hiïíu sao cûá saâ àöi caánh àen bùæt ài nhûäng ngûúâi baån say àúâi ham söëng. Buâi Giaáng. Àõnh Giang. Vaâ nay Trõnh Cöng Sún.

Trõnh Cöng Sún, con ngûúâi nghïå sô thiïn taâi cuãa thïë kyã, àaä laâm àûúåc nhiïìu, àaä àïí laåi nhiïìu, nhûäng lúâi vaâ êm thanh ùm ùæp têm höìn vaâ khùæc khoaãi.

Nhûng caái mêët maát laâ caái thêåt hún hïët.

Caái chïët thêåt hún caái söëng.

2

Trõnh Cöng Sún àaä vônh viïîn ra ài kïí tûâ 12 giúâ 45 ngaây 1.4.2001 taåi Thaânh phöë Höì Chñ Minh!

Möåt caái tin quaá àöåt ngöåt àöëi vúái moåi ngûúâi úã khùæp núi trong nûúác cuäng nhû ngoaâi nûúác, búãi vò "ngûúâi vêîn quanh àêy": àêu àêu vêîn tiïëp tuåc vang vang nöët nhaåc vaâ lúâi thú cuãa Trõnh Cöng Sún.

Trõnh Cöng Sún àaä ngaä bïånh nhiïìu lêìn nhûng nhúâ vaâo loâng yïu söëng daåt daâo, muöën noái thïm, muöën viïët nhiïìu hún nûäa, àïìu àaä vûúåt qua khoãi. Anh laâ ngûúâi súâ sõt thïí xaác cuãa mònh tûâng khi: tûâ caánh tay cho àïën traái tim, vaâ ngay ngaáy theo tûâng nhõp söëng, noái, thúã, nghe, nguã... cûá nhanh chêåm theo tûâng nhõp àúâi. Àöång luác trùæc trúã laâ anh chúái vúái goåi kïu söëng giuâm, noái giuâm, thúã giuâm... àïí tiïëp sûác cho àúâi söëng vêîn tröi ài khöng ngûâng nghó. Anh laâ ngûúâi trûúác sau thiïët tha vúái nhûäng gò laâ tham gia, àoáng goáp, dûå phêìn vaâo têët caã nhûäng cuöåc laâm cho àúâi vaâ ngûúâi thïm phêìn sinh sùæc.

Nhûng neát taân taå àaä hùçn sêu trong lúâi ca cuãa anh: lau trùæng trong tay, lïn nuái nùçm xuöëng, töi mú thêëy töi qua àúâi...

Vaâ mêëy thaáng cuöëi cuâng gêìn àêy, Trõnh Cöng Sún àaä söëng khaác hùèn: coá thïí noái laâ anh söëng laánh mùåt, nhû thïí laâ e theån vïì nöîi khöng coân sûác söëng cuãa thïí xaác mònh.

Trõnh Cöng Sún ra ài vaâ àïí laåi cho àúâi möåt doâng suöëi nguöìn bêët tuyïåt.

Lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ neán hûúng loâng dêng tùång ngûúâi meå Viïåt Nam cao quyá, möåt têëm gûúng nhêîn nhuåc hy sinh, söëng trong êm thêìm, trong boáng töëi, nhûng rêët quaã caãm vaâ chó haânh àöång úã giêy phuát quyïët àõnh.


Lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún tròu mïën vaâ quyïën luyïën treã thú, vun xúái cho treã thú nhûäng tònh caãm nïìn taãng vaâ cao àeåp tûâ gia àònh, trûúâng hoåc ra túái xaä höåi.

Lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi baån àûúâng cuãa thanh niïn trong thúâi chiïën cuäng nhû thúâi bònh, noá chaãy chuyïìn vaâo tûâng maåch maáu, chêìm chêåm nhûng triïìn miïn vaâ thêëm nhuêìn têm höìn bùçng caãm xuác àeåp àeä, tïë nhõ vïì tònh yïu, quï hûúng vaâ thên phêån con ngûúâi.

Tònh yïu nhû möåt vûúân hoa. Yïu nhau möåt maâu xanh laá maå. Yïu nhau möåt maâu lûu ly. Yïu nhau möåt maâu höí phaách. Yïu nhau möåt maâu biïíu tûúång. Yïu nhau möåt maâu thêìn thaánh.

Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi chùm soác vûúân hoa. Vaâ hên hoan nhêån ra cöng phu cuãa mònh àaä laâm naãy núã muön höìng nghòn tña vaâ luön caã nhûäng huyïìn thoaåi rêët cêìn thiïët cho con ngûúâi.


360

Chu Sún

Troån Àúâi Ca Haát Vïì Tònh Yïu

Dûúâng nhû chó coá möåt lêìn Trõnh Cöng Sún àaä khoác thêåt sûå vò tònh yïu. Möëi tònh gaái trai àêìu àúâi tan vúä. Anh chó khoác àïën àöå ûúát mi. Búãi luác êëy, vúái Trõnh Cöng Sún múái chó laâ yïu thêìm. Vaâ khi ngûúâi con gaái cuå thïí cuãa cuöåc tònh ra ài, khöng hùèn vò coá sûå choån lûåa, trùæc trúã hay böåi baåc gò núi cö, maâ coá thïí chó laâ sûå ra ài tònh cúâ, tûå nhiïn nhû bêët cûá cuöåc chuyïín cû naâo, thïë laâ Trõnh Cöng Sún àún àöåc nhòn vïì möåt hûúáng. Caã meå, caã caác em, caã baån beâ thên thiïët chùèng ai hay biïët gò nïëu sau àoá khöng thêëy anh öm cêy àaân ghi-ta rung lïn nhûäng tiïëng nêëc.

Phaãi chùng möëi tònh àêìu êëy chó thoaáng qua, chó lûu laåi trong loâng ngûúâi con trai múái lúán nhû möåt kyã niïåm àeåp vaâ buöìn? Khöng chó coá vêåy. Möëi tònh àêìu àúâi cuãa anh cuäng sêu nùång nhû bêët cûá möëi tònh naâo sêu nùång nhêët. Vaâ niïìm àau, nöîi nhúá cuãa anh cuäng da diïët, cuäng quùån thùæt, cuäng àûát ruöåt nhû bêët cûá keã tònh si naâo. Ûúát mi cuãa Trõnh Cöng Sún laâ möåt cún nöåi chêën. Ngûúâi chûáng cûá ngúä tònh seä qua ài, coá ngúâ àêu cûá theo thúâi gian noá thêëm, noá ngêëm, noá laâm tï, laâm àiïëng, laâm buöët, laâm nhûác tûâng àûúâng maáu öëng xûúng, tûâng laân da thúá thõt, laâm nêîu tûâng khuác ruöåt, tûâng xoá oác buöìng tim àêu chó cuãa möåt mònh anh vaâ àêu chó cuãa möåt thúâi treã daåi!

Nöîi àau àaä chiïëm lêëy Trõnh Cöng Sún.

Chûa àuáng hùèn.

Chñnh Trõnh Cöng Sún àaä chiïëm lêëy nöîi àau laâm baáu vêåt àöìng thúâi laâm vuä khñ cuãa riïng mònh. Lêåp tûác Trõnh Cöng Sún hoaá thên laâm nöîi àau. Nöîi àau chñnh laâ baãn thïí cuãa anh. Vaâ nûúác mùæt àaä chuyïín hoaá thaânh nùng lûúång, thaânh sûác


maånh khiïën ngûúâi nghïå sô hiïån thïí möåt caách bi thiïët vaâ myä lïå trong thïë giúái baát nhaáo ta baâ naây. Vaâ möîi ngûúâi trong chuáng ta, búãi kinh nghiïåm àau thûúng riïng tû cuãa mònh, möåt khi tiïëp cêån vúái thïë giúái nhaåc Trõnh Cöng Sún, àaä khaám phaá, phaát hiïån vaâ trong chûâng mûåc naâo àoá àaä laâm phong phuá thïm nhûäng loáng laánh sùæc maâu. Thïë laâ Trõnh Cöng Sún àaä trúã thaânh ngûúâi baån àûúâng cuãa rêët nhiïìu ngûúâi. Múái gùåp àöi lêìn maâ Diïîm (àaä) xûa. Múái chó àöëi mùåt maâ àaä thaânh trùm nùm. Múái cuá choaáng vaáng maâ àaä thêëy em trong tiïìn kiïëp. Vaâ cuöëi cuâng thò em cuäng laâ töi vaâ töi cuäng laâ em...


362

Phan Haång

Trõnh Cöng Sún Söëng Vúái Möåt Têëm Loâng

Chùèng coân nghi ngúâ gò nûäa, cuöëi cuâng nöîi êu lo vïì ngoån gioá vö thûúâng seä thöíi qua àúâi anh àaä trúã thaânh hiïån thûåc. Vêîn coân súám quaá caái thúâi haån húåp àöìng anh kyá kïët vúái cuöåc àúâi naây vò chó múái àêy thöi anh vêîn coân öm àaân maâ haát: "Ta laâ ai, laâ ai, laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây..." Duâ anh hay chuáng ta àaä chiïm nghiïåm ra àûúåc leä têët yïëu cuãa phêån ngûúâi: "... Röìi möåt mai ta vïì laâm caát buåi". Biïët nhû vêåy cúá sao khöng àaânh loâng vêåy, cûá thêëy laånh buöët trûúác lúâi goåi thò thêìm cuãa vaån àaåi thiïn thu!

Ngûúâi nghïå sô taâi hoa rêët mûåc êëy àaä taåo àûúåc cho mònh möåt quyïìn nùng töëi thûúång, noái nhû Van Gogh: "Quyïìn nùng saáng taåo" vaâ anh àaä trang traãi noá cho khùæp cuâng nhên thïë bùçng sûå hiïën dêng, tûå nguyïån, hïët mònh. Möåt khöëi lûúång taác phêím êm nhaåc àöì söå àûúåc ruát ra tûâ gan ruöåt, phaãi chùng laåi laâm rêìu gan ruöåt nhû caãnh tònh bi traáng cuãa Tö Àöng Pha! Nhûng vûúåt lïn trïn nghiïåp dô àa àoan cuãa noâi phong vêån, yá thûác cöång àöìng, traách nhiïåm cöng dên vaâ sûå minh triïët àêìy nöåi lûåc àaä giuáp Sún biïën nhûäng nöët trêìm cuãa söë phêån thaânh nhûäng nöët thùng àùæt giaá trong sûå nghiïåp êm nhaåc àúâi mònh.

Keã "úã troå" trêìn gian biïët roä mònh khöng coá nhiïìu thúâi gian àïí laäng phñ nïn tûâ rêët súám, anh àaä khùn goái laâm cuöåc lïn àûúâng ài tòm chên diïån muåc cuãa Lö Sún. Nhûng nöî lûåc saáng taåo cuãa anh khöng rúi vaâo sûå mö taã baãn thïí sûå vêåt maâ caãm nhêån noá bùçng traái tim, tûâ goác àöå myä hoåc vaâ triïët hoåc. Chñnh vò thïë tûâ giai àiïåu cho àïën ca tûâ àïìu thêëm àêîm chêët thú vaâ trñ tuïå, coá sûác biïíu caãm maänh liïåt thêm trêìm, quyïën ruä ngûúâi nghe khöng caách gò cûúäng laåi. Nhiïìu ngûúâi cho rùçng nhaåc sô


Trõnh nhû coá "ma lûåc" diïåu kyâ, töi nghô rùçng "ma lûåc" êëy chñnh laâ têëm loâng sêu nùång cuãa Sún.

Khöng coân chó laâ: "Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi" nûäa röìi! Khöng coân laâ Mú nûäa. Anh Sún úi. Thûåc quaá röìi! Möåt sûå thûåc khöng ai chúâ àúåi vò "Cêy chûa thu boáng laåi" maâ sao anh àaä vöåi "thu boáng mònh"? Nhûäng haâng cêy xanh Huïë vêîn coân lêëp laánh tûâng gioåt nùæng thuãy tinh chúâ àúåi anh vïì chung boáng. Anh coá nghe khöng. Anh haäy vïì ài, Huïë chùèng phaãi laâ "coäi ài vïì" têm nguyïån cuãa anh sao? Trïn chuyïën xe töëc haânh vïì chöën laäng du vö têån, xin anh möåt lêìn ngoaái laåi àïí thêëy haâng chuåc triïåu têëm loâng àang rung lïn möåt têìn söë giao thoa mêìu nhiïåm vò têët caã àang nghe ra lúâi nhùæn goåi chên thaânh; "Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí gioá cuöën ài...".

Anh àaä söëng vúái möåt têëm loâng nùång núå quï hûúng.

Khuya 2-4-2001


364

Nguyïîn Vùn Thoå

Nhúá Trõnh Cöng Sún

Nùm 1972, khi êëy töi laâ böå àöåi Trûúâng Sún. Thùçng baån töi, sau chiïën dõch Lam Sún 719 vúá àûúåc caái àaâi Sony nghe töët.

Vaâ àïm êëy lêìn àêìu tiïn töi àûúåc nghe tiïëng haát Khaánh Ly vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún.

Chuáng töi laâ lúáp ngûúâi lúán lïn tûâ Miïìn Bùæc, thûúâng quen vúái nhûäng khuác ca huâng traáng. Trong tiïëng löån chöån ruá rñt cuãa soáng vö tuyïën, töi vêîn thêëy möåt gioång laå cuãa möåt thûá êm nhaåc múái. Möåt thûá nhaåc da diïët, àêìy laäng àaäng tûâ ca tûâ túái khuác thûác. Möåt thûá nhaåc xanh khöng giöëng bêët cûá nhaåc xanh naâo maâ töi tûâng nghe, kïí caã trong nhûäng àôa haát quay tay cöí múã suöët ngaây rïn ró úã àêìu chúå trúâi nhûäng ngaây sau hoâa bònh.

Rêët laå, vúái töi khi àoá nhaåc Trõnh Cöng Sún nhû laân gioá khúãi tûâ xa xùm àêu àoá, taách khoãi hêån thuâ trêån maåc, tha thiïët möåt tònh yïu àöìng loaåi, giöëng noâi, yïu beâ baån, hoâa bònh, àaåo lyá. Noá laå, vò löëi ca tûâ phi tuyïën tñnh, khöng giöëng caách viïët truyïìn thöëng trïn nhûäng ca khuác cuãa Haâ Nöåi khi àoá.

Cuäng khaác hùèn vúái tiïëng tú truâng, nhûäng Suöëi mú, Thiïn thai cuãa Vùn Cao; khaác hùèn tiïëng àau loâng lï thï cuãa Phaåm Duy....Möåt thûá nhaåc giaãn dõ, dûúâng nhû chêåm raäi trïî naãi, àêåp vaâo traái tim töi nhû lúâi tha thiïët cuãa möåt con ngûúâi naâo àêëy, xa vúâi nhûng gêìn guäi, tao nhaä nhûng sêu sùæc. Chuáng töi lêím nhêím haát theo sau vaâi àïm.

Àêëy laâ lêìn àêìu tiïn laâm quen vúái Trõnh Cöng Sún.


Chiïën tranh nhû möåt cún löëc dòm àùæm moåi àam mï khaác laå. Chuáng töi liïn miïn haânh quên vaâo haå Chû Ngheá. Nghó ngúi, böí sung quên röìi múã àêìu chiïën dõch chiïëm toaân böå Ban Mï Thuöåt; röìi chùèng thïí nghó ngúi, traân xuöëng con löå hïët àaánh Cheo Reo, Phuá Böín àïën Lï Bùæc...vaâ traân xuöëng Höë Boâ, cûãa ngoä Saâi Goân.

Trong chiïën dõch nùm êëy, khöng ñt ngûúâi ngaä xuöëng quanh töi vaâ àaåi àöåi töi cheáo qua Àöìng Duâ theo hûúáng bïånh viïån Vò Dên tiïën thùèng vaâo trung têm Saâi Goân.

Chùèng ai muöën chïët trêån cuöëi cuâng caã. Hy voång söëng, duâ coá khi khöng thoaát khoãi caái chïët. Töi bêåt àaâi vö tuyïën theo doäi chiïën sûå. Khi êëy vö tònh chaåm phaãi soáng Saâi Goân. Trïn caái xe Jeep chiïën lúåi phêím ngay trûúác möåt traåi huêën luyïån maâ tûâ àoá loaáng thoaáng tiïëng reåt reåt AR15, töi nhêån ra caái chêët gioång quen thuöåc cuãa nhaåc syä Trõnh.

"Mùåt àêët bao la... anh em ta vïì... gùåp nhau mûâng nhû baäo caát quay cuöìng trúâi röång...." Lúâi ca khöng phaãi laâ tiïëng thaách thûác tûã thuã. Lúâi ca khöng phaãi laâ tiïëng bïí maáu nhû kïët cuåc thûúâng cuãa chiïën cuöåc, lúâi ca khi êëy laâm chuâng xuöëng khöng khñ thuâ hêån vaâ hùçn hoåc.

Chuáng töi tiïën vaâo Saâi Goân.

Trïn àûúâng quêìn aáo, khñ cuå, giêìy deáp binh sô Saâi Goân vêîn ngêåp àêìy àûúâng. Nhûäng khuön mùåt búä ngúä cuãa dên thaânh phöë, nhûäng khuön mùåt nhúán nhaáo cuãa àaám loaån quên àaä thay quêìn aáo hoùåc mùåc àöåc quêìn àuâi nhòn chuáng töi.

Khöng! Chiïën tranh chêëm dûát röìi. Töíng thöëng Dûúng Vùn Minh tuyïn böë àêìu haâng vaâ laân soáng vö tuyïën liïn tuåc phaát daân húåp ca: Nöëi voâng tay lúán.

Chiïën tranh bao giúâ chùèng coá mùåt traái, nhûng tiïëng haát kia, baãn nhaåc êëy múã ra cho caã hai bïn nghe nhû möåt liïìu thuöëc vö hònh àaä laâm chuâng xuöëng möåt thúâi khùæc thûúâng dïî nöíi caáu vaâ nöíi àoáa.

Àêëy laâ kyã niïåm thûá hai cuãa töi vïì anh.

Trõnh Cöng Sún!

Àaä coá quaá nhiïìu ngûúâi viïët vïì nhaåc sô taâi hoa naây. Vúái töi, anh, nhaåc sô êëy mang laåi dêëu êën ngay tûâ lêìn gùåp trong rûâng vaâ êën tûúång chùèng phai múâ cuãa möåt ngaây àùåc biïåt. Möåt ngaây chêëm dûát hoaân toaân cuöåc chiïën úã Viïåt Nam. Möåt ngaây, nhaåc anh, ñt ra nöëi laåi voâng tay lúán, giaãm thiïíu ài nhûäng àiïìu thûâa thaäi vö ñch cuãa thúâi cuöåc, khöng cêìn coá cuãa con ngûúâi. Ngay caã sau naây, àöi khi tûå an uãi mònh, nêng àúä mònh, töi khe kheä haát möåt mònh möåt baâi ca cuãa anh: Töi úi...àûâng tuyïåt voång...vaâ nhiïìu baâi ca khaác trong nhiïìu hoaân caãnh khaác nhau, nhûng töi vêîn nhúá


366

tûâng chi tiïët vaâ caám ún nhaåc syä Trõnh Cöng Sún úã trûa phaát thanh trïn laân soáng Saâi Goân ngaây àoá.

Bêy giúâ, Trõnh Cöng Sún khöng coân nûäa. Anh laåi laäng du vui chúi úã miïìn nao? Töi êm thêìm cuái mùåt trong àïm khi nghe tin tûâ Do Quyïn - Canada baáo tin anh mêët. Tûúãng tûúång thêëy khuön mùåt hanh hao cuãa anh, cêy ghi ta göî vaâ vùng vùèng bïn tai töi: Nöëi voâng tay lúán!

Xin vônh biïåt anh. Möåt lúâi bêìy toã biïët ún nhaåc sô àaä cöëng hiïën nguöìn vui, seã buöìn cho triïåu triïåu con ngûúâi vaâ vúái lúáp chuáng töi, anh laâ con ngûúâi nhên aái, biïët truyïìn nhên aái cho bao ngûúâi khaác.

Nûúác Àûác, 04-04-01


Quöëc Baão

Chuyïån Àuâa Cuöëi Cuâng

Vaâ àïí nhûäng caânh xanh nhoaâi ra nùæng

Biïåt ngûúâi.

Thú B.

Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún biïåt thïë gian vaâo möåt trûa Saâi Goân cuöëi xuên trúâi vêìn vuä mêy, mêy uân lïn nhû tûâ möåt hoåa phêím siïu thûåc, coân mùåt àûúâng thò bònh yïn nùçm ngoan nhû con suöëi1. Hoaâng tûã Beá biïåt àõa cêìu, àõa cêìu cuãa ngûúâi vaâ rùæn, bay vïì haânh tinh tyá hon möång mõ cuãa mònh. Àïí nhûäng gioåt lïå cuãa nhûäng ngûúâi yïu anh àuã taåo nïn möåt hoåa phêím siïu thûåc khaác.

Saáu mûúi hai nùm coá mùåt trïn trêìn thïë, Trõnh Cöng Sún àaä duâng nuå cûúâi hiïìn triïët vaâ quaã tim nhên tûâ - hai quaâ tùång quyá cuãa Thûúång àïë - nhoám möåt cuåm lûãa àuã sûúãi êëm höìn ngûúâi Viïåt Nam. Nhiïìu thïë hïå àaä nghe anh, yïu anh, vaâ khoác anh ngaây höm nay. Caã tònh yïu cuãa chuáng ta daânh cho anh nhû cuäng nhuöëm maâu siïu thûåc...

Anh nùçm àêëy, nhoã beá giûäa hoa, rêët êëm giûäa nhûäng ngûúâi em ruöåt tûâ Canada tuå vïì - Haâ, Tõnh, Thuáy, Ngên, Têm, Diïåu, Trinh - giûäa nhûäng bùçng hûäu maâ ta vêîn thêëy quêy quêìn bïn anh vaâo nhûäng buöíi trûa Saâi Goân, töëi Saâi Goân úã quaán Tib, úã Givral, núi coá ö kñnh nhòn ra nhaâ haát thaânh phöë maâ anh àùåc biïåt yïu thñch. Khöng coá gò khaác biïåt lùæm giûäa àïm höm nay, ngaây Möåt thaáng Tû vúái nhûäng àïm trûúác

1 Lúâi caác baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún.


368

àoá. Vò bao giúâ anh cuäng lùång yïn, móm cûúâi. Thoaãng tiïëng tó tï cuãa nhaâ vùn Phan Triïìu Haãi: “Höìi em coân nhoã úã Huïë, baác Sún vaâ caác baác cuãa ba goáp tiïìn laåi cho em ài hoåc...”. Thoaãng tiïëng Vônh Trinh ngheån tùæc: “Anh Sún thûúng Trinh nhêët nhaâ, bao giúâ cuäng nhêët nhaâ”...

Maâ taåi sao anh laåi choån àuáng ngaây poisson d’avri, ngaây noái döëi maâ anh vöën rêët yïu thñch, àïí ra ài anh Sún úi? Hay àêëy laâ chuyïån àuâa cuöëi cuâng maâ anh tùång laåi cho beâ baån, cho nhûäng ngûúâi yïu anh? Hay caã caái chïët naây cuäng laâ möåt troâ àuâa tïëu taáo coá thïí àñnh chñnh ngay sau àoá? Anh Sún úi, nhûäng tiïëng khoác naây khöng thïí àñnh chñnh àûúåc maâ anh!

Caái chïët laâ möåt troâ àuâa vô àaåi. Taåo hoáa laâm ra noá. Vaâ anh Sún muöën tûå mònh laâm ra noá.

Lêìn cuöëi cuâng töi ngöìi vúái anh lêu laâ àïm giao thûâa dûúng lõch hai nghòn leã möåt. Quaán rêët tônh, trong khi ngoaâi phöë ngûúâi chen nhû nïm. Anh uöëng vang, goåi laâ àïí àoán giao thûâa Têy. Anh noái vïì nhûäng ngûúâi baån thên thiïët; vïì Trinh - cö em gaái uát thûúng yïu; vïì êm nhaåc; vïì nhûäng baâi haát; coân haát möåt cêu laâ lúâi sêëm, laâ mùåc khaãi. Anh Sún úi, anh mùåc khaãi thïm gò cho quaã àêët ngûúâi nhû nïm naây, thïm gò cho nhûäng quaã tim cuãa mêëy thïë hïå àaä mïìm xuöëng vò êm nhaåc cuãa anh?

Ài linh höìn khö raáo

Khöng tònh khöng vêën vûúng.

Anh àaä baây toã yá muöën hún möåt lêìn, thu êm laåi nhûäng Ca khuác Da vaâng, vò nhûäng baâi haát êëy khöng chó laâ tû liïåu lõch sûã, àêëy coân laâ nhûäng àoáa hoa thúm tho núã tûâ maãnh àêët têm höìn maâu múä cuãa ngûúâi Viïåt. Àêëy laâ sûå tön vinh cuãa nghòn thïë hïå dên Viïåt.

Àïm giao thûâa têy, anh Sún vui vaâ treã.

Caái chïët laåi gêìn nhû möåt cuöåc heån àuáng giúâ maâ sai ngaây - nhû anh thûúâng àuâa khi beâ baån löîi heån. Àïí anh Sún phaãi cöng khai söë tuöíi cuãa mònh, vöën laâ àiïìu anh rêët muöën traánh. Anh muöën laâm treã nhoã, maäi maäi, àïí haáo hûác maäi vúái xuên trêìn gian. Öi nhûäng muâa xuên siïu thûåc cuãa anh Sún!

Giûäa biïín lïå cuãa beâ baån höm nay, anh nghô gò anh Sún úi! Caã nhûäng maá möi xinh maâ anh vêîn nhúá khi nùçm bïånh cuäng àêîm lïå röìi kia.

Mêy vêìn vuä, cûá vêìn vuä thïë ngaây tiïîn anh. Cûá siïu thûåc thïë.

Anh Sún úi!...


Trõnh Thanh Thuãy

Lêìn Haânh Hûúng Cuöëi

Ngûúâi haânh giaã àa õtûâng lï goát qua àöìi, nuái, qua nhûäng thùng trêìm khöën khoá àúâi mònh àïí ài tòm, tòm àiïìu gò khöng ai biïët. Trõnh Cöng Sún, co ùphaãi öng àaä àïën àûúåc giao àiïím cuöëi cuãa con àûúâng hûäu haån vaâ vö haån khöng?

"Ngûúâi ài haânh hûúng vïì àöìi nuái cao... ngûúâi ài möåt mònh àöìi döëc nghiïng xuöëng, ngûúâi ài möåt mònh, vûåc sêu goåi tïn." Vaâ nhû nhûäng lúâi tiïn tri öng àaä ài möåt mònh, àïën möåt mònh, choån chöî vaâ nùçm möåt mònh lùång leä. Saáu mûúi nùm, caái möëc thúâi gian, vûâa àuã cho möåt toan tñnh, quaá ngùæn cho möåt bêët àõnh, cuäng taåm cho öng àïí laåi cho chuáng ta möåt kho taâng nhaåc tònh trên quyá.

Töi chûa tûâøng gùåp mùåt Trõnh Cöng Sún vaâ chûa tûâng àûúåc nghe öng haát ngoaâi àúâi. Töi chó biïët àïën nhaåc öng àêu àoá qua bùng nhaåc, àôa haát vaâ àaâi phaát thanh. Töi nghe nhaåc öng bùçng tai, bùçng tim vaâ nhûäng caãm xuác nhûng nhûác buöët loâng. Töi khöng àïën vúái nhaåc tònh Trõnh Cöng Sún bùçng oác, bùçng nhûäng àöìn àaäi truyïìn thuyïët, nhûäng chñnh kiïën phe nhoám phuã vêy quanh öng. Hoå noái vïì öng, hoå phï bònh öng, khen öng, chï öng, kñnh phuåc, ï tön vinh hay àaåp àöí öng, töi khöng cêìn biïët. Töi chó àïën vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún bùçng traái tim.

Vêng bùçng caã traái tim. Töi chó thêëy nöîi cö àún giùng phuã vaâ nhûäng ngêåm nguâi mang mang trong nhûäng lúâi nhaåc maâ töi nghe àûúåc.

Töi tòm àûúåc töi trong nhaåc öng vaâ töi nghô nhiïìu ngûúâi cuäng tòm àûúåc hoå trong nhaåc öng. Àiïìu tòm thêëy àoá chñnh laâ nöîi cö àún vö cuâng.

"Ngaây thaáng naâo àaä ra ài, sao ta coân ngöìi laåi... tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã....Öi tiïëng buöìn rúi àïìu, nhòn laåi mònh àúâi àaä xanh rïu".


370

Öng àaä nöíi tiïëng, thaânh danh, àaä söëng, àaä biïët yïu thûúng cuöåc àúâi, hiïíu àûúåc lêìm löîi vaâ nhûäng bêët toaân cuãa con ngûúâi. Sao öng vêîn khöng haånh phuác? Vêîn thêëy cö àún, vêîn viïët thaânh cêu: "Buöìn lùæm maâ khöng biïët than phiïìn vúái ai caã".

Coá phaãi àõnh mïånh cuãa nhûäng ngûúâi nghïå sô laâ con àûúâng gùæn liïìn vúái hai tûâ "cö àún" khöng?

Àïm giao thûâa nùm naâo öng ngöìi àïëm tuöíi, àïëm vui buöìn, yïu thûúng, vaâ nhûäng ngûúâi tònh ài qua àúâi mònh vaâ öng àaä thêëy àûúåc dang dúã àúâi ngûúâi nhû möåt Symphonie inachevee. Lêìn sùæm sûãa haânh trang cho chuyïën haânh hûúng cuöëi naây töi tûå hoãi khöng biïët öng àem àûúåc bao nhiïu yïu thûúng, giêån gheát, danh voång, haånh phuác theo cuâng. Nhûng töi biïët chùæc möåt àiïìu: öng mang àûúåc möåt ngûúâi tònh luác naâo cuäng chung thuãy ài vúái öng. CÖ ÀÚN: ngûúâi tònh àêìu tiïn vaâ cuöëi cuâng cuãa öng.


Trûúng Quang Luåc

Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún vaâ Tuöíi Thú

Nhû caác phuå huynh, caác em nhoã yïu thñch ca nhaåc àïìu xuác àöång khi nghe tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä truát húi thúã cuöëi cuâng luác 12 giúâ 45 phuát ngaây 1/4/2001 trong voâng tay yïu thûúng cuãa gia àònh vaâ caác thêìy thuöëc bïånh viïån Chúå Rêîy.

Trong thúâi gian qua thiïëu nhi caã nûúác àaä haát nhûäng baâi haát cuãa öng viïët riïng cho tuöíi thú. Qua àoá, caác baån nhoã thêëy roä tònh caãm thên thûúng öng daânh cho caác lûáa tuöíi tûâ mêìm non àïën nhi àöìng, thiïëu niïn kïí caã caác em tuöíi múái lúán.

Caác chaáu mêìm non rêët thñch baâi Meå ài vùæng vûâa vui tûúi, höìn nhiïn vûâa ngöå nghônh, dñ doãm:

Meå ài vùæng, meå ài vùæng Con sang chúi nhaâ baån (ña) Con cêìm cêy àaân con haát. Haát cho meå vïì vúái con...

Khùn quaâng àoã àöëi vúái caác em àöåi viïn thiïëu niïn tiïìn phong Höì Chñ Minh laâ biïíu trûng thiïng liïng. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä veä nïn möåt hònh aãnh àeåp trong baâi Khùn quaâng thùæp saáng bònh minh vïì caác em nhoã àaä thuöåc nùm àiïìu Baác daåy, hoåc têåp vaâ lao àöång chùm ngoan:

... Kòa caác em xinh xinh chên bûúác v öåi àïën trûúâng, Tûâng chiïëc khùn em quaâng thùæm àoã bònh minh. Tûâng caánh tay mùng non àang xêy ngaây mai höìng Àoaân thiïëu nhi em laâ hy voång Viïåt Nam.

Tuöíi thú caác em thêåt àeåp nhû nhûäng "hoa höìng nhoã" àûúåc moåi ngûúâi nêng niu, quyá mïën. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún coá baâi rêët nöíi tiïëng viïët vïì niïìm tûå haâo cuãa


372

caác em àûúåc söëng trong voâng tay yïu thûúng cuãa moåi ngûúâi. Chùæc caác baån nhoã àaä biïët, àoá laâ baâ Em laâ böng höìng nhoã, tûâng àûúåc tuöíi thú caã nûúác bònh choån laâ möåt trong 50 baâi haát thiïëu nhi hay nhêët thïë kyã 20:

Em seä laâ muâa xuên cuãa meå Em seä laâ muâa nùæng cuãa cha, Em àïën trûúâng hoåc bao àiïìu laå...

Muâa xuên laâ muâa àeåp nhêët trong nùm, hoa thùæm àoã, chim ca vang. Caác baån nhoã laåi thïm möåt tuöíi, hûáa heån möåt muâa böåi thu trong hoåc têåp. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún viïët baâi haát Em àïën cuâng muâa xuên ghi laåi khöng khñ vui tûúi, höì húãi cuãa caác em àoán chaâo muâa xuên àang àïën:

Em ài cuâng muâa xuên àïën trong àöi tay cuöåc àúâi, Tim em raång rúä mùåt trúâi, chên àïën trûúâng bûúác vöåi. Cuâng muâa xuên em xanh ngaát tay öm quanh tûúng lai Cuâng muâa xuên em traân àêìy àúâi höìng nhûäng súám mai...

Muâa heâ àïën trong nùæng choái chang cuâng nhûäng cún mûa vöåi vaä. Caác em hoåc sinh taåm rúâi maái trûúâng thên yïu, vui chúi thoaã thñch trong nhûäng ngaây heâ, öng àaä viïët baâi haát Tiïëng ve goåi he àïí tùång caác em:

Khùæp phöë phûúâng tiïëng ve kïu heâ heâ heâ Vaâ trong nhûäng taâu laá ve kïu heâ heâ heâ... Sau àoá öng laåi viïët Muâa heâ àïën: Muâa heâ àïën nhûäng cún mûa vöåi vaâng qua, Phûúång tûúi thùæm nhû àöi möi höìng muâa haå...

Muâa thu àïën, thñch nhêët laâ àïm Tïët Trung thu, nhaåc sô Trõnh Cöng Sún cuäng cêët tiïëng hoaâ vui cuâng caác baån nhoã trong baâi haát Tïët suöëi höìng:

Trung thu àöët àeân lïn cho saáng, Cho bao con àûúâng röån vui. Àïm trùng vúái àeân löìng thay nùæng Em nhû giêëc möång giûäa àúâi...

Viïët baâi haát cho caác lûáa tuöíi thiïëu nhi, öng vêîn khöng quïn caác em úã lûáa tuöíi 15,16,17 rêët yïu thñch búãi leä giai àiïåu vaâ ca tûâ khaá phuâ húåp vúái tuöíi mûåc tñm höìn nhiïn, möång mú:

Mêy vaâ toác em bay trong chiïìu gioá löång, Trúâi laâm cún mûa xanh dûúái nhûäng haâng me. Em vaâ laá tung tùng nhû loaâi chim àïën Vaâ àaä hoát giûäa phöë nhaâ...


Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä ài xa, nhûng caác taác phêím cuãa öng daânh cho caác lûáa tuöíi mêìm non, thiïëu nhi, tuöíi múái lúán vêîn vang voång khùæp núi nhû tònh caãm yïu thûúng cuãa öng àöëi vúái caác chaáu nhoã vêîn maäi maäi coân àêy. Trong buöíi tiïîn àûa öng àïën núi yïn nghó cuöëi cuâng taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh, trong doâng ngûúâi lùång leä bûúác coá caã nhiïìu em nhoã ài theo àïí chia tay vúái chuá nhaåc sô yïu quyá cuãa mònh.


374

Buâi Chiïën

Nhûäng Ngaây Cuöëi Cuâng Cuãa Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún

ÚÃ Bïånh Viïån Chúå Rêîy

Hai ngaây sau khi nhaåc sô Trõnh Cöng Sún tûâ giaä coäi àúâi, chuáng töi trúã laåi Bïånh viïån Chúå Rêîy (TP Höì Chñ Minh) - núi maâ öng àaä vaâo trõ bïånh trong nhûäng ngaây cuöëi àúâi.

Höì sú bïånh aán cuãa Trõnh Cöng Sún mang maä söë 14131. Tuy àúåt nùçm àiïìu trõ

cuöëi cuâng trong àúâi chó keáo daâi àuáng möåt tuêìn lïî nhûng höì sú bïånh aán cuãa Trõnh

Cöng Sún daây cöåp. Baác sô Phaåm Thõ Nguyïåt aánh - Phoá Giaám àöëc Bïånh viïån Chúå

Rêîy cho biïët: trûúác àêy nhaåc sô Trõnh Cöng Sún tûâng nhiïìu lêìn vaâo àiïìu trõ taåi

bïånh viïån nhûng lêìn naây bïånh cuãa öng rêët nùång. Theo höì sú bïånh aán, Trõnh Cöng

Sún nhêåp viïån ngaây 26.3.2001 vaâo khoa Tiïu hoáa vúái caác triïåu chûáng söët, mïåt.

Nhûäng ngûúâi thên cuãa nhaåc sô cho biïët, tûâ höìi Tïët Êm lõch öng àaä bõ àau nhiïìu úã

khúáp trïn àuâi bïn phaãi, àaä duâng nhiïìu thuöëc giaãm àau nhûng khöng giaãm. Vaâ

caâng ngaây Trõnh Cöng Sún caâng mïåt moãi, ùn uöëng keám. Caác xeát nghiïåm, chêín

àoaán ngaây 27.3.2001 cuãa Bïånh viïån Chúå Rêîy cho thêëy öng bõ xú gan, suy thêån,

tiïíu àûúâng, xuêët huyïët tiïu hoáa, viïm phöíi rêët nùång. Àïm 27.3, Trõnh Cöng Sún

nguã àûúåc vaâ toã ra tónh taáo suöët ngaây höm sau. Nhûng bûúác sang ngaây 29.3, luác 23

giúâ àïm, öng than mïåt, coá hiïån tûúång noái lùæp. 30 phuát sau öng gêìn nhû chòm vaâo

hön mï, miïång lùæp bùæp, baác sô goåi, hoãi khöng thêëy traã lúâi. Trûúác tònh traång nguy

kõch naây, luác 0 giúâ 40 phuát ngaây 30.3.2001 sau khi tiïën haânh höåi chêín, Bïånh viïån


Chúå Rêîy quyïët àõnh chuyïín Trõnh Cöng Sún tûâ khoa Tiïu hoáa xuöëng khoa Chùm

soác àùåc biïåt vúái caác phûúng phaáp àiïìu trõ töëi ûu. Öng nùçm úã giûúâng söë 8, àûúåc

chaåy thêån nhên taåo vaâ luön coá àiïìu dûúäng, baác sô tuác trûåc bïn caånh. Tuy nhiïn

sûác khoeã cuãa öng vêîn tiïëp tuåc xêëu hún. Ngaây 31.3.2001, hai chên vaâ tay cuãa öng

cûã àöång rêët yïëu. Baác sô Nguyïîn Lûúng Vên - Trûúãng khoa Chùm soác àùåc biïåt têm

sûå: “Nhûäng lêìn trûúác anh Sún bïånh cuäng nùång nhûng khaác vúái lêìn naây. Chuáng töi

biïët anh khoá qua khoãi nhûng cöë giûä anh àûúåc ngaây naâo hay ngaây àoá!” Vaâ tûâ luác

naây öng chòm vaâo hön mï, cuöåc söëng àûúåc tñnh tûâng giúâ tûâng khùæc. “Möîi lêìn goåi

maâ anh heá mùæt thò chuáng töi rêët mûâng”, - baác sô Nguyïîn Lûúng Vên kïí.

Àïën 7 giúâ saáng ngaây 1.4.2001, öng tiïëp tuåc hön mï, tri giaác giaãm dêìn. Tûâ 10 giúâ 30, rúi vaâo tònh traång hön mï rêët sêu. 11 giúâ 15, tim nhaåc sô ngûâng àêåp.

Caác baác sô cöë gùæng cêëp cûáu nhûng maäi àïën 11 giúâ 30 vêîn khöng ào àûúåc huyïët aáp cuãa Trõnh Cöng Sún. 12 giúâ 45, traái tim cuãa ngûúâi nhaåc sô taâi hoa ngûâng àêåp hoaân toaân.


376


Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vï ì"

Con ngûúâi ai cuäng coá tïn cuâng vúái danh xûng - riïng Trõnh Cöng Sún khöng cêìn àïën danh xûng. Noái àïën Trõnh Cöng Sún hêìu nhû ai cuäng biïët anh laâ nhaåc sô - khöng chó biïët anh laâ nhaåc sô maâ ngûúâi yïu nhaåc naâo cuäng thuöåc cuãa anh ñt nhêët möåt àöi cêu, búãi leä lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún noái nhiïìu leä cuãa àúâi ngûúâi: nöîi buöìn, niïìm vui vaâ khaát voång.

Muâa heâ nùm 1989, töi vaâ Trõnh Cöng Sún ài Phaáp theo lúâi múâi cuãa "Nhaâ Viïåt Nam" úã Paris. Qua chuyïën ài naây töi phaát hiïån möåt àiïìu laå. Söë Viïåt kiïìu, söë ngûúâi chöëng Trõnh Cöng Sún vêîn nghe Trõnh Cöng Sún, khöng thïí thiïëu Trõnh Cöng Sún - chên thiïån myä trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún àaä vûúåt qua caã loâng hêån thuâ.

Möåt nhaâ vùn Viïåt kiïìu coá viïët möåt àoaån trong höìi kyá: "Töi thêåt haånh phuác khi àûúåc nghe Trõnh Cöng Sún haát! Coá thïí noái, coá nhiïìu ca sô thïí hiïån ca khuác cuãa anh àaä chinh phuåc haâng triïåu traái tim cuãa thñnh giaã, nhûng khöng ai thöí löå nöîi loâng mònh bùçng gioång haát cuãa anh.

Gioång haát cuãa anh àûa ta àïën têån àaáy sêu nhêët cuãa tûâng ngön tûâ vaâ nöët nhaåc. Àoá chñnh laâ haånh phuác cuãa ngûúâi nghe. Xin caác baån haäy nghe laåi Trõn Cöng Sún!”

Sinh thúâi, Trõnh Cöng Sún quan niïåm cuöåc söëng trêìn gian naây laâ coäi taåm. Biïët laâ coäi taåm nhûng Trõnh Cöng Sún muöën taåm lêu daâi búãi vò: “Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë. Töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây”. Trõnh Cöng Sún yïu àúâi vúái möåt têm


höìn rêët treã thú. Nhû hai àûáa treã àaánh nhau giêån röìi khoác nhûng sau àoá hai àûáa laåi cûúâi àuâa, laåi dùæt tay nhau chaåy nhaãy tung tùng. Möåt ngûúâi baån vò leä gò àoá boã anh ài, sau àoá anh vêîn haát vïì ngûúâi baån cuãa anh rêët thiïët tha vúái tònh yïu rêët àöîi mïnhmöng...

Trõnh Cöng Sún àïí laåi cho àúâi möåt gia taâi ca khuác thêåt àöì söå, nhûng lúán hún, àeåp hún vaâ cao quyá hún laâ têm höìn anh, anh khöng hïì ghanh tõ vúái möåt ai. Quyá biïët bao!

Vúái triïët lyá söëng cuãa Trõnh Cöng Sún, töi nghô, Sún àaä xuöëng àoâ sang söng àïí vïì bïn kia thïë giúái. Bêy giúâ, Trõnh Cöng Sún hún hùèn têët caã nhûäng ngûúâi coân laåi trïn traái àêët búãi biïët bïn kia thïë giúái coá gò maâ luác coân coá mùåt úã trêìn gian anh muöën biïët.

Sún úi! Êu cuäng laâ “möåt coäi ài vïì” maâ thöi.


378

Diïîm Chi - Phan Vuä

Àïm Cuöëi Vúái Trõnh Cöng Sún

Töi sinh ra vaâ lúán lïn úã Saâi Goân, vêîn quen tïn cuä núi nhaâ anh Trõnh Cöng Sún: àûúâng Duy Tên, dêîu tûâ lêu àaä thaânh àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch. Con àûúâng nhoã nhûng maát rûúåi bêët kïí muâa naâo. Nhaâ anh Sún úã trong heãm. Àêìu heãm coá quaán caâ phï coác, chuáng töi thûúâng ngöìi àoá, thêëy anh Sún ài, vïì. Khi coân khoeã anh chaåy chiïëc P.C. Sau naây yïëu ài, anh ngöìi sau xe nhûäng ngûúâi baån... Khöng ngúâ, con heãm àïm nay thaânh con àûúâng haânh hûúng àïën vúái nhaåc sô Trõnh Cöng Sún... Chuáng töi chen vaâo doâng ngûúâi. Àûúâng vaâo phaãi nhñch tûâng bûúác. Àûúâng ra cuäng phaãi nhñch tûâng bûúác. Con heãm chó hún 100m daâi nhûng khi xïëp haâng vaâo àoá, thêëy möåt con àûúâng daâi vö têån búãi sûå mong ngoáng nung nêëu, búãi phaãi coá möåt khöng gian, möåt thúâi gian chúâ àúåi thò múái àùåt baân chên xuöëng thay chöî cho ngûúâi àûáng trûúác vûâa nhñch lïn...

Nhûäng voâng hoa xïëp daâi theo con heãm ra têån mùåt àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch. Nhûäng voâng hoa chöìng cheáo lïn nhau àïí coá möåt chöî, coá tïn cuãa möåt cú quan, möåt têåp thïí, möåt gia àònh, möåt caá nhên, cuãa ngûúâi thên vaâ ngûúâi aái möå khöng tïn... Khöng kõp àoåc nhûäng tïn àaä ghi trïn voâng hoa vò àoá laâ möåt rûâng hoa, rûâng hoa cho Trõnh Cöng Sún...

Ngûúâi cuäng giöëng hoa, möåt haâng daâi chêåt vaâ chêåt vúái àuã têìng lúáp: nghïå sô, trñ thûác, cöng nhên, buön baán, caán böå, dên thûúâng, giaâ, treã, gaái, trai... Trong xûúáng danh ngûúâi àïën viïëng, coá nïu lïn nhûäng quan chûác, nhûäng tïn tuöíi lúán, nhûng caái àeåp úã cuöåc têåp hoåp naây chñnh laâ nhûäng ngûúâi dên thûúâng ngoaâi phöë, nhûäng ngûúâi möåt lêìn àaä nghe, àaä thuöåc möåt cêu haát naâo àoá cuãa Trõnh Cöng Sún. Hai vúå chöìng treã möì höi nhïî nhaåi àûáng xïëp haâng àaä lêu vêîn chûa vaâo àûúåc trong khi àaä àïën giúâ phaãi ài àoán con. Ngûúâi chöìng baão vúå. “Thöi em cûá úã laåi àïí vaâo thùæp


hûúng cho nhaåc sô Trõnh Cöng Sún. Anh seä “hy sinh” trúã vïì àoán con...”. Möåt gia àònh khaác dùæt dñu caã nhaâ cuâng ài viïëng. Ngûúâi chöìng noái: “Caã mêëy thïë hïå cuãa gia àònh töi (cha meå, vúå chöìng, con caái...) àïìu mï nhaåc Trõnh Cöng Sún. Höm nay, caã nhaâ töi boã hïët moåi viïåc àïí àïën thùæp hûúng cho öng...”. Möåt gioång noái nhoã nheå chúåt vang lïn tûâ möåt cö gaái treã: “Nïëu giúâ phuát naây, àûáng àêy maâ àûúåc nghe nhûäng giai àiïåu cuãa Trõnh Cöng Sún thò thêåt yá nghôa...”. Tiïëng àaáp laåi tûác thò tûâ ngûúâi baån cuâng ài: “Thò chuáng ta tûå haát nhaåc Trõnh Cöng Sún, haát trong àêìu...”. Thêåt àuáng luác, nhûäng tiïëng haát nho nhoã rò rêìm böîng vang lïn trong tûâng nhoám ngûúâi... Chuá yá àïën möåt cêåu beá chûâng 10 tuöíi àang nùæm chùåt tay cha tröi theo doâng ngûúâi, töi hoãi ngûúâi cha: “Chaáu coân nhoã quaá, sao anh khöng àïí chaáu úã nhaâ, àûa theo laâm gò?”. Ngûúâi cha chûa kõp traã lúâi thò cêåu beá lïn tiïëng: “Chñnh con muöën àïën àêy àïí thùæp hûúng cho baác Trõnh Cöng Sún... Con thñch nghe nhaåc baác Trõnh Cöng Sún do cö Khaánh Ly vaâ cö Höìng Nhung haát. Baâi con thñch nhêët laâ Biïín nhúá. Baác Sún mêët röìi, con buöìn vaâ tiïëc lùæm...”. Töi ngaåc nhiïn àïën sûäng ngûúâi trûúác phaát ngön chûäng chaåc cuãa cêåu beá... Ngay caånh àoá, möåt baån sinh viïn noái: “Haâng haâng lúáp lúáp ngûúâi àïën viïëng öng nhû thïë naây laâ àaä tùång cho öng danh hiïåu cao quyá nhêët cuãa ngûúâi nghïå sô, cuãa con ngûúâi...”. Baâ cuå toác baåc àûáng caånh caác baån treã, möåt tay öm chùåt boá hoa, möåt tay lau vöåi mêëy gioåt nûúác mùæt chúåt ûáa ra...

Nïëu àêy chó laâ möåt àaám àöng ngoaâi phöë tuå têåp vò möåt muåc àñch thûåc duâng thò khöng biïët chuyïån gò seä xaãy ra, búãi riïng sûå chen chuác àêåm àùåc naây cuäng àaä coá thïí xaãy ra tai naån. Nhûng úã àêy, möîi ngûúâi àïìu coá sûå tûå àiïìu chónh. Dêîu coá luác tùæc ngheän, khöng nhñch lïn àûúåc möåt bûúác, tuy húi ngûúâi àêåm àùåc, möì höi nhïî nhaåi, nhûng ngûúâi ta vêîn àûáng bïn nhau bònh yïn. Khöng möåt lúâi kïu than. Khöng ai to tiïëng...

“Vò quaá àöng nïn xin quyá khaách vui loâng giûä trêåt tûå, khöng dûâng laåi quaá lêu vúái anh Sún, miïîn quyâ laåy, chó thùæp hûúng röìi nhûúâng cho ngûúâi sau...”. Tiïëng xûúáng ngön cuãa chõ Nhû Mai - vúå nhaåc sô Trêìn Long êín, tûâng höìi vang lïn. Moåi ngûúâi theo àuáng quy àõnh. Chó xin möåt neán hûúng, xin möåt vaái àïí diïîu qua trûúác linh cûäu...

Möåt hònh aãnh gêy êën tûúång àùåc biïåt: möåt àoaân caác nhaâ sû xïëp haâng daâi trûúác linh cûäu Trõnh Cöng Sún cuâng cêët tiïëng àöìng ca Möåt coäi ài vïì... Nöîi xuác àöång nhû oaâ vúä trong moåi ngûúâi.

Nhûäng bûác tranh cuãa Trõnh Cöng Sún kñn trïn tûúâng lêîn vúái nhûäng voâng hoa... Bao nhiïu baån beâ àaä diïîu qua nhûng coân bao nhiïu vêîn ngöìi àoá: nhaåc sô Nguyïîn Nam, nhaâ nghiïn cûáu àiïån aãnh Sêm Thûúng, nhaâ thú Lï Thõ Kim, nhaâ baáo Thïë Thanh, àaåo diïîn Lï Cung Bùæc, àaåo diïîn Lï Thuåy. Nhaåc sô Phaåm Tuyïn, Töíng thû kyá Höåi Êm nhaåc Haâ Nöåi cuäng coá mùåt. Vaâ nhaâ vùn Nguyïîn Quang Saáng, ngûúâi baån rûúåu thuúã naâo, ngöìi lùång, neát mùåt lò lò, nhû vûâa cuång ly vúái Sún. Rêët nhiïìu ca sô àïën viïëng, trong àoá coá Lan Ngoåc, ngûúâi thûúâng haát nhûäng ca khuác


380

Trõnh Cöng Sún khi Khaánh Ly ài vùæng... Vaâ àêy röìi, Höìng Nhung “möåt ngûúâi quaá gêìn guäi” maâ Trõnh Cöng Sún “khöng biïët phaãi goåi laâ ai”. Ai cuäng huåt hêîng xoát xa khi nhùæc àïën kyã niïåm cuä vúái Trõnh Cöng Sún. Ca sô Lan Ngoåc. “Töi coân haát àûúåc cho àïën höm nay laâ nhúâ nhaåc anh Sún...”. Nhaâ thú Lï Thõ Kim nhúá laåi höm cha chõ mêët, Trõnh Cöng Sún àaä àïën haát tiïîn cuå caã àïm... Chõ noái: “Anh sún laâ ngûúâi söëng hïët loâng, hïët tònh vúái cuöåc àúâi, vúái ngûúâi thên, vúái baån beâ. Nhaåc cuãa anh nhû ruát ruöåt viïët ra, nûúng tûåa vaâo nhûäng gò mong manh nhêët, khöí aãi nhêët, vö thûúâng nhêët laåi mang àïën niïìm vui cho cuöåc àúâi...”. Ca sô Höìng Nhung vûâa tûâ uác bay vïì, veã mùåt bú phúâ, thêët thêìn: “Maäi àïën töëi chuã nhêåt töi múái nhêån àûúåc tin anh Sún mêët. Thêåt quaá bêët ngúâ vaâ huåt hêîng! Töi choaáng vaáng!... Nùm ngaây trûúác àoá, trûúác khi ài uác, töi coân cuâng anh duâng cúm trûa. Anh àaä quúã töi: “Sao Nhung ùn ñt vêåy?”... Thïë maâ bêy giúâ, anh àaä.. Mêëy höm nay, tûâ khi nghe tin anh mêët, töi khöng sao nguã àûúåc! Töi muöën bay vïì Viïåt Nam ngay, nhûng àïën höm nay múái vïì àûúåc. Töi àaä hoåc àûúåc úã anh rêët nhiïìu àiïìu, khöng chó trong nghïì nghiïåp maâ coân laâ thaái àöå söëng... Anh vêîn thûúâng noái vúái töi: “Ài ra àûúâng, nïëu thêëy ai vêîy chaâo mònh, thò phaãi quay laåi àïí chaâo...”. Caã àúâi anh Sún chó muöën söëng àïí thûúng yïu moåi ngûúâi, àïí àûúåc laâm àiïìu töët laânh cho moåi ngûúâi...”

Àïm àaä thêåt khuya. Àaám àöng vêîn tuå laåi trûúác con heãm àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch. Luác chêåp töëi, úã nhaâ haâng, saát con heãm, àeân saáng rûåc, lêëp loáa àoã xanh... Hònh nhû möåt àaám cûúái. Chùæc Trõnh Cöng Sún cuäng vui. Ngaây anh ra ài, ngûúâi ta yïu nhau trûúác ngoä...

Nhûäng neát mùåt khùæc khoaãi vò chúâ àúåi vêîn trong haâng nguä, àùåc cûáng giûäa hai voâng hoa caâng luác caâng chêët cao. Hònh aãnh naây seä ghi laåi thaânh möåt sûå kiïån cuãa thaânh phöë nùm 2001... Coá thïí àoaân ngûúâi seä xïëp haâng suöët àïm. Vaâ coá ngûúâi seä àúåi trúâi saáng àïí tiïîn àûa nhaåc sô taâi hoa...

Anh seä theo con àûúâng quen, àïën Höåi Êm nhaåc úã àûúâng Trêìn Quöëc Thaão, núi anh thûúâng uöëng caâ phï, trûúác khi vïì núi êëy... ÚÃ Goâ Dûa, coá möåt ngöi chuâa...

Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä ra ài... Möåt vuâng xoaáy cuãa chuöîi ca khuác àeåp nhêët seä xoay troân maäi maäi trong khöng gian vaâ thúâi gian.



Lúâi Cuöëi Cuâng Cho Phêån Ngûúâi

Ngûåa höìng moãi voá chïët trïn àöìi quï hûúng Coân coá ai trong cuöåc àúâi Öi nhên loaåi!

Coân ngûúâi vaâ töi thöi röìi lang thang nhû mêy trúâi...

"Böå ba giang höì" ngaây êëy, nay ài àêu vïì àêu? Sún àaä qua àúâi. Àinh Cûúâng thò nay àaä àõnh cû úã Hoa Kyâ, àùæp möåt con ngûúâi bùçng tuyïët ngay trûúác sên àïí suöët ngaây ngöìi nhòn cho àúä nhúá. Coân laåi töi möåt mònh vúái cöë àö trêìm lùång.

Sún àaä ài àêu, boã ta möåt mònh. Ngaây êëy, vaâo chiïìu thûá 5 möîi tuêìn, lúáp chuáng töi àaä xïëp haâng hai, theo thêìy Ngö Ganh vaâo hoåc nhaåc úã höì Tônh Têm. Thêìy Ngö Ganh ngöìi úã têm voâng troân àïí têåp cho chuáng töi nhûäng baâi haát thiïëu nhi. Coân töi thò luön luön ngöìi caånh möåt ngûúâi baån mùåc chiïëc sùng - àay maâu xanh àaä cuä. Coá ai ngúâ cêåu beá êëy sau naây àaä trúã thaânh nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, vúái möåt sûå nghiïåp hiïín haách.

Coá möåt daåo Sún daåy hoåc úã Lêm Àöìng, coân töi thò daåy hoåc úã Huïë. Möåt ngaây, töi lïn Àaâ Laåt, tòm àïën àõa chó nhaâ baån, thêëy phoâng nguã cûãa boã ngoã, vaâ trïn giûúâng coá ngûúâi nùçm truâm mïìn. Goåi Sún maäi khöng nghe traã lúâi töi liïìn keáo chùn ra xem, chó thêëy dûúái chùn möåt cêy àaân guitar cuä. Àoá laâ caách giaã àau cuãa Trõnh Cöng Sún. Cêy àaân nùçm thay ngûúâi, coân Sún thò maäi lang thang àêu àoá.

“Nhúá maäi trong cún àau vuâi. Laâm sao coá nhau.

Hùçn lïn nöîi àau...”

Sún àaä söëng suöët àúâi vúái möåt cún àau giaã tûúãng nhû vêåy. Vaâ vò thïë sinh, laäo, bïånh, tûã àaä ài vaâo êm nhaåc cuãa Sún.


382

Möåt nhaâ triïët hoåc phûúng Têy noái rùçng: "Vúái yá thûác, ngûúâi laâ möåt con vêåt bõ bïånh". Chñnh yá thûác, cuâng vúái thúâi àaåi àaä àêíy Sún thaânh möåt nhaåc sô. Vaâ yá thûác àaä laâm Sún mùæc bïånh tûâ lêu, súám muöån gò röìi Sún cuäng phaãi àûúng àêìu vúái giúái haån sau cuâng cuãa noá. Mùåc duâ thïë, töi vêîn thêëy àöåt ngöåt khi àûúåc tin Trõnh Cöng Sún tûâ trêìn!

Möåt lêìn nùçm mú, töi thêëy töi qua àúâi.

Ngaây êëy, Cûúâng thò àaä coá gia àònh riïng, vaâ töi lïn rûâng àaánh baån vúái lau laách. Töi thûúng Sún söëng möåt mònh vúái nöîi cö àún, nhû möåt caái chïët aám aãnh.

Sún coá baâi haát Möåt coäi ài vïì:


Roåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì.

Baån beâ coân àoá, cuöåc àúâi coân àoá, Sún àaä ài mêët röìi... Àöëi vúái töi, Sún àaä coá cöng xoaá ài vaâ saáng taåo nïn möåt thïë giúái.

trinh cong son - wordpress.com · muÅc luÅc lúâi ngoã 2 1. mÖÅt ngÛÚÂi thÚ ca vùn cao -...

Documents