türkiye’de Öğrenim gören uluslararası İmam hatip...

Başvuru: 24 Nisan 2017Revizyon gönderimi: 7 Mayıs 2017Kabul: 10 Mayıs 2017OnlineFirst: 25 Mayıs 2017

Copyright © 2017 ÖNDERISSN 2587-1927

http://talimdergisi.com/Haziran 2017 1(1) 119‒142

Araştırma Makalesi

TALİM: JOURNAL OF EDUCATION IN MUSLIM SOCIETIES AND COMMUNITIES

*Bumakale2016yılındaSelçukÜniversitesiSosyolojiAnaBilimDalındaYüksekLisansTeziolarakkabuledilen“YabancıUyrukluÖğrencilerdeTürk,TürkiyeveİslamAlgısı:UluslararasıİmamHatipLiseleriÖrneği”adlıçalışmadanuyarlanmıştır.

1MineKorkut,SelçukÜniversitesiSosyolojiAnaBilimDalıDoktoraÖğrencisi.Eposta:[email protected]ıf: Korkut,M.(2017).Türkiye’deöğrenimgörenUluslararasıİmamHatipLisesiöğrencilerindeİslamalgısı. Talim: Jour-nal of Education in Muslim Societies and Communities, 1,119–142.http://dx.doi.org/10.12738/talim.2017.1.0004

ÖzNitel araştırma yöntemlerinden olan “olgu bilim” deseni kapsamında yürütülen bu çalışma, ortaöğretimdeyeni bir cazibe merkezi olarak ortaya çıkan Uluslararası İmam Hatip Liselerine öğrenim görmeye gelenuluslararası öğrencilerin niçin İmamHatipLisesini seçtiklerini ve İmamHatipLisesini seçmelerinde İslamalgısının yerini ve önemini incelemeyi amaçlamıştır. Uluslararası İmam Hatip Liselerinde öğrenim görenöğrencilerinTürkiye’yeçokerkenyaşlardagelmelerisebebiyleTürkiye’yedairolumluyadaolumsuzkesinyargılarınınbulunmamasınınyanındaokuldakiöğrencilerintamamınınMüslümanolmasıaraştırmadakolaylıksağlamıştır. Öğrencilerin kendilerinin ve ailelerinin tamamına yakını İslam dinine mensuptur. Öğrencilerinbüyükbirbölümüİslamdininedoğuştanmensupikenokuldaİslamdininisonradankabuledenöğrencilerdebulunmaktadır.Gelmedenönceİslamdiniileilgilibilgileriçokiyiolanöğrencisayısıazdır.ÖğrencilerözelliklebualandakieksikliğikapatmakiçinUluslararasıİmamHatipLiselerinitercihetmiştir.Araştırma2015-2016yılıBahardönemindeKonyaMevlanaUluslararasıAnadoluİmamHatipLisesindegerçekleştirilmiştir.Okulda286öğrencibulunmaktadır.Araştırmaya50ülkeden65öğrencikatılmıştır.Grupüyeleriokuldabulunan50ülkeninenazbirtemsilcisinikapsayacakşekildeyaşortalaması17olan9.,10.ve11.sınıföğrencilerindenseçilerekmaksimumçeşitlilikörneklemesiyapılmıştır.Araştırmada25öğrenciilemülakat,diğeröğrencileriledeodakgrupgörüşmeleriyapılmıştır.Çalışmadayeralanöğrencilererkeklerdenoluşmaktadır.Görüşmedekullanılanyarıyapılandırılmışmülakatformu7sorudanoluşmaktadır.Hersorubirtemayakarşıgelmektedir.Butemalaragörekonubaşlıklarıseçilmiştir.

Anahtar KelimelerİmamHatip•İslamalgısı•İslam•İmamHatipmodeli•Yabancıuyrukluöğrenci

MineKorkut1Selçuk Üniversitesi

Türkiye’de Öğrenim Gören Uluslararası İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde İslam Algısı*


120

Türk Eğitim sistemi içerisinde yarım asırlık bir geçmişe sahip olan İmam HatipLiseleri (İHL), yeni bir eğitim alanıyla gündeme gelmiştir: Uluslararası İmamHatipLiseleri. 2006yılından itibarenTürkeğitim sistemi içerisindeyerini almayabaşlayan(Sarı,2015, s.128)uluslararasıbumodel siyaset içinhepbir sorunolmuş,devlet iletoplumarasındabirgerilimeişaretetmiştir.AmaartıkİHL’lerTürkMilliEğitimveİmamHatipkamuoyuaçısındanyenibirhizmetalanıolarakkarşımızaçıkmaktadır(Sarı,2015,s.129).Dünyanınbirçokbölgesinden,yaklaşık80ülkeden1500’ünüzerindeöğrencinineğitimgördüğüuluslararasıarenayaaçıkbumodelin10yıllıkbirtarihiolmasınarağmenUluslararası İHL’ler aslında bin yıllık kültür ve tarihin yansımasıdır. Çünkü “İmamHatipOkullarıİslameğitimgeleneğinindevlethimayesindekiNizamiyeMedreseleriylebaşlayan Selçuklu-Osmanlı-Türkiye tecrübesi çizgisinde gelinen noktayı temsil edenTürkiye’ninkendineözgügeliştirdiğiİslameğitimmodelidir”(Aşlamacı,2014a,s.266).

11EylülolaylarısonundaABD’debaşlatılanIlımlıİslamHareketiilebuhareketeen uygun model olarak gösterilen-1 Türkiye’nin İslam Dünyası içerisinde hızlagelişme gösteren grafiği, yönetim şekli, İslam anlayışı ve doğu-batı arasındakidengeyi aksettiren konumu sebebiyle pek çok ülkenin dikkatlerini (Koyuncu &Birekul, 2014, s. 173–174) üzerine çektiği görülmüştür. 11 Eylül saldırılarındansonraİslamdinineyönelikolumsuzalgılardanrahatsızolançoksayıdaMüslümanülkenin“Dineğitiminasılolmalıdır,dineğitimindeyenipolitikalarnelerolmalı?”gibifarklısorularlaİslamieğitimiçinyenibirmodelarayışınabaşlaması,Türkiye’debulunan İmamHatipler üzerine çalışmayı gündeme getirmiştir. Bu gelişmelerdensonra Batı medyasında İmam Hatip Liselerinin 11 Eylül olaylarında adı geçenülkelerindineğitimiolanmedreseleriçinmodelolacağınadairçoksayıdahaberleryer almıştır2 (Aşlamacı, 2014b, s. 267). Bu haberlerde İmam Hatip Liselerininfundamentalizme karşı koymada anahtar rol oynayabileceği belirtilmiştir. İHL’ninmüfredatveöğretimmetotlarıbakımındanmedreselerdenfarklıolduğu(Aşlamacı,2014a,s.19)yazılmışveTürkiye’ninİslameğitimmodeliolanİmamHatipLiseleriniülkelerine taşımak isteyen çok sayıda ülkeden resmi talepler gelmeye başlamıştır(Aşlamacı, 2014b, s. 267 ). Gelen talepler doğrultusunda, modern bilimi ve dinîeğitimiaynıçatıaltındatoplayanTürkiye’dekiİmamHatipLiseleriuygulamasının,İslamdünyasıiçinmodelolabileceğigörülmüştür.TürkiyeDiyanetVakfının(TDV)MilliEğitimBakanlığına(MEB)bağlıDinÖğretimiGenelMüdürlüğü(DÖGM)ileyaptığıprotokolçerçevesindedünyaölçeğindekiMüslümanülkelerinçocuklarınınülkemizdevekendiülkelerindeeğitilmelerininsağlanmasınınyanındabuülkelerleeğitimvekültürişbirliğiningeliştirilmesiamacıyla17.08.2006tarihinde,ülkemizdeUluslararasıİmamHatipLiseleriaçılmıştır(Koyuncu&Birekul,2014,s.173–174).

1-Türkiye’deIlımlıİslamvemodelülketartışmalarıiçinbakınız.http://arsiv.sabah.com.tr/2005/04/21/gnd101.html.2BuhaberlerdenenyaygınolanıSimonAkamtarafındanyapılmıştır.UluslararasıReutershaberajansındanolanAkam2010yılındaBeyoğluKâzımKarabekirAnadoluİmamHatipLisesinegiderekİmamHatiplerindünyayanasılbirmodelolabileceğiniyazmışveAfganistanilePakistanlıyetkililerinbuokullarıülkelerinemodelolarakgördüğüsöylemiştir.AkambuokullarailgininartmasınıTürkiye’ninsonyıllardaİslamdünyasındadahaetkiliolmapolitikasınabağlamaktadır(Akam,2010).

Korkut/Türkiye’deÖğrenimGörenUluslararasıİmamHatipLisesiÖğrencilerindeİslamAlgısı

121

İmamHatiplerinçoksayıdaülketarafındanmodelolaraktalepedilmesindebuprojeyeihtiyacıolanülkelerintarihi,siyasi,dinîihtiyaçlarınyanında,İmamHatiptecrübesininhemİslameğitiminehemİslamtoplumlarınınkültüryapısınahemdegünümüzşartlarınaenuygunmodelolmasıönemlibirnedendir.Bumodelindiğermodellerdenenönemlifarkı,buokullarındevletingözetimindeolanresmibirokulolması;bunundışındaisedindarvekırsalkesimlerdengelenhalkdestekleriileokullarınsahiplenilmesi,STKvecemaatlertarafındandesteklenmesi,kızöğrencileriçinalternatifokullarolması,pansiyonimkânlarınınbulunmasıdır(Çakır,Bozan&Talu,2004).

Medeniyetsınırları,siyasalsınırlarınıaşmışdurumdaolanTürkiye’ninsunduğubumodeliniyianlaşılmasıvegelentaleplerindoğrukarşılanabilmesiiçinuluslararasıstatükazandırılırmışbu tecrübe,bilimselyaklaşımlarlaelealınmalıdır.Literatürdeuluslararası öğrencilerin eğitim içinTürkiye’yi seçmelerinin nedenlerine dair çoksayıdaçalışmabulunmaktadır.3Buçalışmalaragöreuluslararasıöğrencilerineğitimiçin ülkemizegelmesindeTürkiye’nin sonyıllardayurt içindeki ve yurt dışındakiaçılımları, bu açılımlar sayesinde gelişen sanayi ve ticaret alanları, insani yardımkuruluşları ve uluslararası diğer çalışmaları ile diğer alanlarındaki gelişmelerinetkisi vardır. Ama uluslararası ortaöğretim öğrencilerinin İslam eğitimi almakiçin neden Türkiye’yi ve özellikle İHL’yi tercih ettiklerine dair daha kapsamlıaraştırmalaraihtiyaçvardır.Çünküeğitimdeuluslararasılaşmanınyaygınlaşmasıylabirlikte ülkemizde ortaöğretim düzeyinde faaliyet gösteren uluslararası eğitimkurumlarının sayıları kısabir süre içinde (Göver&Yavuzer, 2015, s. 345) artmışveuluslararasıöğrencilerhemmeslekhemteknikhemdediğerliselerdedeeğitimgörmeyebaşlamıştır.Öğrencilerinbaşkaülkelerdeeğitimalmalarıiçinalternatifleribulunmasına rağmen niçin İHL’yi tercih ettiklerine dair araştırmalar yok denecekkadarazdır.Türkiye’ninsonyıllardakiaçılımlarıveçalışmalarıbutercihlerdeönemliolsa da öğrencilerin İHL’leri eğitim kurumları olarak tercih etmelerinin altındayatannedenlerinöğrencilerinİslamalgılarında toplandığıgörülmektedir.Bu tespitveihtiyaçtanhareketleUluslararasıİHL’lerdeokuyanöğrencilerinİslamalgılarınayönelikbualgıçalışmasıyapılmıştır.

Uluslararası İmam Hatip Liselerinin Tarihi Sürecine Kısa Bir Bakış Uluslararası İHL projesi ile Türkiye, bugün dünyada özellikle batı ülkelerinde

sürekli pompalanan İslamofobia ve benzeri tepkilere karşı İslam dininin hoşgörü,iyilikvebarışüzerineolduğunugöstermekvebumeyandainsanlaryetiştirmekiçineğitimkurumlarınıdışaaçmış(Gülali,2013,s.5)gönülcoğrafyasıolaraktanımladığıülkelerdenöğrencilerinkalitelidineğitimalmalarınınyanındatebliğciduruşuolan

3Bu araştırmalardan en ünlü olanı Özoğlu ve arkadaşlarının SETA eşliğinde gerçekleştirmiş olduğu “Küresel EğilimlerIşığındaTürkiye’deUluslararasıÖğrenciler”Raporuile2015yılındaKalkınmaAraştırmalarıMerkezininAraştırmaProjesiRaporuolan“YükseköğretiminUluslararasılaşmasıÇerçevesindeTürkÜniversitelerininUluslararasıÖğrencilerİçinÇekimMerkeziHâlineGetirilmesi”çalışmasıdır.


122

nesillerinyetişmesiiçinöğrencileriülkemizedavetetmiştir.BuanlamdaUluslararasıİmamHatipprogramıbütündünyadarenkleri,ırkları,kültürleri,coğrafyalarıfarklıamaimanlarıileinançdeğerleriaynıolanbirgençneslinTürkiye’deyetişmesiiçinbirarayageldiğibirumutprojesidir.4

Uluslararası İHL’lerin uluslararası kimliğinin yanındaki diğer önemli vasfıbu liselerin birAnadolu İHL statüsünde olmasıdır. İlk defa 1985 yılında BeykozAnadoluİmamHatipLisesiadıylaaçılanvedahasonraKartalAnadoluİmamHatipLisesiadıylailkörnekleriniteşkiledenAnadoluİHL’lerinaçılmasındakienönemlisebepAlmanya’dakiişçiçocuklarınınTürkiye’deeğitiliptekrargeldikleriyeredingörevlisi olarak gönderilmesinin planlanmasıdır (Kurt, 2010, s. 77). UluslararasıİmamHatipLiselerininkuruluşyıllarındadaAvrupa’dakiTürklerdengelenisteklerinilkkıvılcımıbaşlattığıgörülmüştür.TDV’ningetirdiğiyabancıuyrukluöğrencilerinbirprotokoldâhilindesistemlivedüzenliolarakgetirilmeleri ilkkez2007yılındaKayseriMustafaGermirliAİHLilebaşlatılmıştır(Göver,2013,s.36).

UluslararasıİHL’nineğitimdiliTürkçedir.AnadoluLisesistatüsündeolmasısebebiyleAlmancaveİngilizceyiyabancıdilolarakgörenöğrenciler,İHL’debulunmalarısebebiyleArapça eğitimi almakta ve diğer liselerden farklı olarak 40 saat ders görmektedirler.Ayrıcahafızlıkçalışmalarıvepansiyonluokullarolmasınedeniyle24saataçıkokullarolmaözelliğivardır.BugünKonya,İstanbul,Kayseri,SivasveBursa’dabulunan7taneUluslararasıİmamHatipLisesindeokuyanöğrencilerinyolveiaşemasrafları,TürkiyeDiyanetVakfıtarafındankarşılanmaktadır.BaşarılıöğrencilerinbelirlenensınırınüzerindebirnotortalamasınaulaşmalarıdurumundaİlahiyatFakültelerinedoğrudangeçebilmeimkânlarıvardır.İsteyenlerkalıpdoktorayabaşlayabilecekken,isteyenülkesinedönüpyaşamınadinadamıolarakdadevamedebilmektedir(Ünal&Ekin,2012,s.20).

Araştırmanın Bulguları ve ModeliWeber’e ve Dilthey’e ait “derin yorumsama” veya “hermeneutik” geleneğinin

sürdürücüsüAlain Touraine’nin geliştirdiği “müdahaleci” ya da “aktif katılmacı”sosyolojik yöntemlerinden yola çıkarak (Göle, 2010, s. 119) uluslararası İHLöğrencilerininİslamalgılarınıçözümlemeyiamaçlamayanbuçalışma,nitelaraştırmadesenlerindenbirisiolan“olgubilim”ileyürütülmüştür.Olgubilimçalışmalarındaveriler, olguyla ilgili deneyim sahibi bireylerden toplandığından veri toplamadagenelliklekatılımcılarladerinlemesineveçoklumülakatlarkullanılır(Creswell,2013,s. 81).Bunedenle bu araştırmadadamülakat ve odakgörüşmeleri kullanılmıştır.Onkişidenoluşan4gruplaodakgrupgörüşmeleriyapılırken25öğrenciilebirebirgörüşmeyapılmıştır.

4UluslararasıİmamHatip’eyönelikbutanımıDiyanetİşleriMehmetGörmez,TürkiyeDiyanetVakfıveMilliEğitimBakanlığıişbirliğiyledüzenlenen,“UluslararasıİmamHatipLiseleriMezuniyetTöreni’ndekullanılmıştır.http://www.diyanetvakfi.org.tr/tr-TR/site/haberler/uluslararasi-imam-hatip-liseleri-mezuniyet-toreni-1209adresindeneldeedilmiştir.


123

Araştırma Evreni ve Çalışma Grubu Buçalışma2014–2015öğretimyılıbahardöneminde,KonyaMevlanaUluslararası

Anadolu İmamHatip Lisesinde gerçekleştirilmiştir. Konya’nın Selçuklu ilçesindebulunan kul, 271’i yabancı uyruklu, 15’i Türk 286 öğrenciden oluşmaktadır.Öğrencilerinyüzde42’siniAfrika,yüzde30’uAsya,gerikalanınıisediğerkıtalardangelmektedir.Araştırmayaadıgeçenlisenin65öğrencisikatılmıştır.

Araştırmagrubumaksimumçeşitlilikörneklemesiyapılarak,okuldabulunan50ülkeninenazbir temsilcisinikapsayacakşekilde9.,10.ve11.sınıföğrencilerdenseçilmiştir. Çalışmada yer alan öğrencilerin hepsi erkektir. Araştırmaya katılanöğrencilerinyaşortalaması17’dir.ÇalışmaöncesindeMevlanaUluslararasıAnadoluİmamHatipLisesiokulyönetimindenizinalınmıştır.Çalışmayakatılmasıplanlanankatılımcılariçindegönüllülükesasınaönemverilmiştir.

Verilerin Toplanması ve AnaliziBuaraştırmanınverileri,açık-uçlusorulardanoluşanbirgörüşmeformuvasıtasıyla

eldeedilmiştir.Ayrıcaformdakatılımcılarındemografiközellikleriyleilgilibilgileritoplamayayönelikbazıkapalı-uçlusorularadayerverilmiştir.Görüşmeninakışınabağlı olarak alt sorularla kişinin yanıtlarını açarak ayrıntılandırmasını sağlamakiçinde yarı yapılandırılmış görüşme rehberi kullanılarak derinlemesine görüşmetekniği uygulanmıştır. Görüşme sorularının hazırlanmasında; soruların kolaylıklaanlaşılması, yanıtlayıcıyı ve yönlendirici olmaması gibi ilkelere dikkat edilmiştir.Türkçe hazırlanan bu formun soruları şu şekildedir: “İslam Dünyası açısındanTürkiye’nin önemi nedir?, Türkiye nasıl bir yerdir? Burada kendinizi nasılhissediyorsunuz?,İHLeğitimininedenalıyorsunuz?Amacınıznedir?İHLeğitimininasılbuluyorsunuz?,İslamnasılbirdindir?Senceİslamiinancınenönemliözelliğinedir?,İslamiinançlarınhayatınızayansımasınasıldır?,Ülkenizdeki/Bölgenizdekiİslam anlayışı ile Türkiye’deki İslam anlayışı arasındaki fark var mı?, İslamümmetininbirleşmesindeİslam’ınrolünedir?,İslamiyaşantının(zekât,namaz,oruç,hac,sadakavs.)sosyalhayataetkilerinelerdir?”

Türkçesi iyi olmayan öğrencilerin odak grup görüşmelerinde olmasına önemverilmiştir.Böyleceaynıülkedengelenöğrenciler,Türkçesiiyiolmayanöğrencileretercümanlıkyapmıştır.Görüşmesorularıliteratürtaramasındansonrauzmangörüşüalınarakdüzenlenmiştir.Ayrıcaaynıuzmangörüşündenverilerianalizetmekısmındada yararlanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme rehberinin anlaşılabilirliğini,görüşmesırasındaseskayıtcihazıkullanımınailişkingelişebilecekolumsuzluklarındeğerlendirilmesi amacıyla 10 öğrenci ile ön uygulama yapılmıştır.Ön uygulamasonucundagörüşmerehberiyenidenyapılandırılmıştır.Ortalamagörüşmesüresi60–70dakikaolarakbelirlenmiştir.


124

Uluslararası öğrencilerinin İslam algılarının analiz edilmesi ve yorumlanmasısürecinde, kategori geliştirme, geçerlik ve güvenirliğin sağlanması aşamalarınadikkatedilmiştir.AlannotlarıvegörüşmelerdenoluşannitelverianalizleriMSOfficeprogramınaaktarılarakbirkaçkezokunarak içerikanaliziuygulanmıştır.Görüşmeçözümlemelerindekiverilerdebireylerinsöylediklerindendoğrudanalıntılaryapılarakbetimsel analiz uygulanmıştır.Betimsel ve içerik analizlerinin ardından özetlenenve yorumlanan verilerden kodlar bir araya getirilerek, araştırma bulgularının anahatlarınıoluşturacaktemalarortayaçıkartılmıştır.

Öğrencilerinsorularaverdiğicevaplarbenzerlikleribakımındangruplandırılarakyorumlanmış,verilenbir iki cevapdaaynensunulmayolunagidilerekçalışmanıngüvenilirliği ve geçerliliği artırılmıştır.Araştırmanın iç güvenirliğini artırmak içinalıntıların çoğunun doğrudan verilmesinin yanı sıra, araştırmanın dış geçerliğiniartırmak için araştırma süreci ve bu süreçte yapılan işlemler ayrıntılı bir şekildebetimlenmiştir.Ayrıca,başkaaraştırmacılarıntalepetmesiyadagelecektebaşkabiraraştırmadakarşılaştırmalaryapmakamacıilearaştırmanınhamverilerisaklanarakdadışgüvenirlikartırılmayaçalışılmıştır

Teyitstratejisiaraştırmanıngeçerliğinisağlamakamacıylabuaraştırmadakullanılandiğerbirstratejidir.Bunagöre,toplananverilerözetlenmişvekatılımcılardanbunlarıteyit etmeleri istenmiştir. Bu sebeple Haziran 2015’te çözümlemesi yapılan seskayıtları,Eylül2015’teyenidenincelenmiştir.Ayrıcaaraştırmadauzmanincelemesi,katılımcı teyidi ve öğrencilerle yapılan görüşmelerin süreleri uzun tutularak (120dakika)dauzunsürelietkileşimstratejisiileiçgeçerliksağlanmayaçalışılmıştır.

Müslüman ÂlimÖğrencilere eğitim için neden İHL’yi tercih ettikleri sorulduğunda verdikleri

cevaplar,iyibirer“dinâlimi”ve“dininiiyibilenfarklıalandakibiruzman”olmakşeklinde ikikategoriyikapsamaktadır.BudurumUluslararası İHL’ninvizyonuvemisyonuileörtüşmektedir(TDVKılavuz,2017,s.4–5).Öğrencilerin,İslamdininiiyibilenbirerdoktor,mühendisvebenzerialanlardameslekleresahipolmalarınınyanısıraİmamGazaliyadaAliyaİzzetbegoviçgibiönemliİslamdüşünürlerindenolmahayallerivardır.Örneğin,Rusya’dangelen17yaşındakibiröğrenciRusya’dahızla yayılan İslamiyet için bir tebliğci rolünde olmak istemesi nedeniyle iyi birİslamieğitimeihtiyacıolduğuiçinİHL’yitercihettiğinisöylemiştir:

Ben İslam dinini ailemden öğrendim. Öyle İslam ülkeleri, Müslüman davasıfilan bilmezdim. Ama çevremde tavırları ile iyi tanınan bir çocuktum. Hıristiyanarkadaşlarımın aileleri beni çok severdi. Onların çocuklarıyla arkadaşlık yapmamhoşlarınagidiyordu.ŞimdiyekadarüçarkadaşımMüslümanoldu.Amabazısorularıcevaplamaktazorlanıyordum.Şimdineyapmamgerektiğinibiliyorum.


125

Hem dinini iyi bilen hemmodern hem de dünya ve ahiret adına iyi eğitilmişentelektüel bireyler olarak yetişmek, öğrencilerinUluslararası İHL’yi tercihindekigenel nedenlerdendir. 17 yaşındaki Kazak bir öğrencinin İmam Hatip LisesinitercihsebebiOrtaAsyaveKafkasya’dangelenöğrencilerinçoğuileaynıamaçtankaynaklanarakbölgeselbirnedenolarakkarşımızaçıkmaktadır:

Rusya’nınuyguladığıbaskılaryüzündenİslamdininiöğrenemedik.Ailem,İslam’ıokadarbilmez.Bizdebilmiyoruz.Öğrenmekistiyoruzamaokadariyiöğretecekkimseyok.Köydekihocalarİslamdininiçokyanlışbiliyor.Türkiye’dençokhocalargeldiamahepsibirtarikatçıyadacemaatçiidi.Hiçbiriçokiyidinöğretmedibize.Hepsikendikitaplarınıokuttu.Kendihocalarınısevmemiziistedi.

Uzun yıllar süren Komünist rejim döneminde yetişen dinî eğitimden uzakinsanların İslambölgelerinde liderolması,dineğitiminokuldışımekânlardagizlisaklıolarakdevametmesinenedenolmuştur.Buihtiyaçlabilinçsizveİslambilgisiçok az olan insanlar bu eksikliği gidermeye çalışınca çok büyük yozlaşmalar vehurafelermeydanagelmiştir.Buyozlaşmanınfarkındaolanhalk,çocuklarınınİslam’ıçokiyiöğrenmeleriniistemektedir.UluslararasıİmamHatipLisesibuülkeleriçinbirpanzehirgibidir.Örneğin,Türkmenistan’dangelen17yaşındakibiröğrenciokuldabulunmasebebinişöyleaçıklamaktadır:

Babambenimdineğitimialmamıistiyordu.‘Buülkeninİslamâlimlerineihtiyacıvar.Türkiye’yegitveİslam’ıöğren’dedi.BuyüzdenİHL’deokuyorum.YazlarıköydekiçocuklaraKuranöğretiyorum.Hattaköydekiİmamlakavgaediyorum‘Sürekliyanlışöğretiyorsun’diyor.

SiyasibaskılaryüzündendineğitimialamayanöğrencileryalnızcaOrtaAsyaveKafkasya’danoluşmamaktadır.Taylandlıbiröğrencibenzerisorunlarınhemkendihemçevreülkelerindedebulunduğunusöylemektedir:

Biz Tayland’damedresede okuyorduk. Taylandlı askerler bize baskı yaptığı için bizdinimiziöğrenmektezorlanıyoruz.Hemİslameğitimialabileceğimhemdefenbilimleriokuyacağıma inanmıyordum.Okuldaki öğretmenlerimiz en başarılı öğrencileri seçip,burayayolladılar.Artıkhemmühendisolup,hemdeİlahiyatdayükseklisansyapabilirim.

UluslararasıİHL’lerdeokuyanöğrencilerinailelerideözellikleçocuklarınınİHLeğitiminialmalarınıistediğigörülmektedir.İHL’lerindevletingözetimindekurumlarolmasıailelerinbuokullaraolangüveniniartırmaktadır.Devletdestekliokullarolmasıöğrencilerinfarklıcemaatvedinîgruplarlatanışmalarınınönünükesmektedir.Örneğin,17yaşındakiSudanlıbiröğrencikendisindenziyadeAnkara’dadiplomatolarakgörevyapan babasının ısrarlarıyla Uluslararası İHL’de eğitim gördüğünü söylemektedir.Türkiye’deyabancıöğrencileriçinçoksayıdaokulolmasınarağmenöğrencininailesifarklıbirşehirdekiUluslararasıİHL’yiçocuklarınıneğitimiiçintercihetmiştir:


126

BenimbabamAnkara’dadiplomat.BenABD’deokumak istiyordumamaoburadaokumamı istiyor.Çünküdünyanınen iyidin eğitimiverenokulununburasıolduğudüşünüyor.

Diğer İslam devletlerinde devam eden medrese geleneğinde eğitim almakisteyenöğrencilerinbualandaki eksikliğiningiderilmesi açısındandaUluslararasıİHL’nintercihedildiğigörülmektedir.PakistanlıöğrencilervePataniliöğrencilerinTürkiye’dekiİHL’lerieğitimalmakiçinseçmelerindekineden,kendiülkelerindekimedreselerdepozitifbilimlerineksikolmasıveİmamHatiplerimedreselerindevamıolarakgörmelerindenkaynaklanmaktadır:

Ben Pakistan’da okuyordum. Bizde iyi bir din âlimi olmak için yalnızca medreseokursun. Medrese de Kuran, Hadis, başka ders yok. Diğer dersler başka okuldaokunur. Medrese okumak istiyorum ama İlahiyatçı olmak istemiyorum. Lisede deortaokuldakigibimedreseokuyorumamaistediğimbölümegidebilirim.Pakistan’daolsamgidemezdim.

Türkiye dışındaki okullar (medreseler) sadece dinî bilimler üzerine kurulmuşdurumda olduğu için öğrenciler pozitif bilimleri alternatif kurumlardan öğrenmekzorundakalmışlardır.Herikieğitimkurumunaaynıandaveaynızamandayetişmekzor olduğu için bir alan eksik kalmaktadır.Bu eksikliği kapatmak için öğrencilerbilinçli olarak İHL’yi tercih etmektedir. Okuldaki öğrencilerin %42’sinin Afrikakıtasından,%30’ununAsyakıtasından,gerikalanınınisediğerkıtalardangeldiklerigörülmektedir.Medrese eğitimi alamayanOrtaAsyalı öğrenciler ve ülkelerindekiokullarının çoğu medrese geleneğinde olanAfrikalı öğrencilerin istatistik olarakoldukçafazlaolmasıdabuyargıyıdesteklemektedir.

Uluslararası İHL’nin tercihinde bu okulların pozitif ve dinî ilimleri bir aradavermesiyleöğrencilerinfarklımesleklereyönelmesininönününaçılmasıilknedendir.Lakinünlübirmesleğesahipolmakkadariyibirdinadamıolmakiçindebuokullarciddi eğitim kurumları olarak görülmektedir. Hem siyasetçi hem de din adamıolmakisteyen,İslamihareketlerivehareketlerinliderleriniçokiyibilenKosovalıvehafızlığaçalışanbiröğrencininaçıklamalarıoldukçaidealisttir:

BalkanlarınAliya İzzetbegoviç’i olacağım.Aliya İzzetbegoviç çokokuyupyazmış.İHL eğitimi onun gibi olmamı sağlayacak her şeyi kapsıyor. Gerçek tarih, gerçekkültür,gerçekdin,gerçekibadet.Arapçaöğrenmekiçinçokmücadeleediyorum.Çokokumakzorundayım.BuyüzdenİHLMüslümanlariçinçokönemli.MiladiMüslümaniHareketi’nitekrardirilteceğim.

ÖzellikleArapBaharıileİslambilimmerkezlerininyokolmasısonucu,İHL’lerdeöğretilenArapçaileTürkiyeyenibiradresolarakgösterilmeyebaşlamıştır.Çokbüyükbir iddia olmasına rağmen Uluslararası İHL’lerin bir İslam bilim merkezi olarak


127

tercihedilmeyebaşlandığıgerçektir.ÖrneğinBalkanlardangelenveilahiyatokumakisteyen18yaşındakihafızbiröğrencininyorumubunoktadadikkatçekicidir:

İslamülkelerindeartıkdineğitimialmakçokzor.Bizegidecekülkekalmadı.AmaİHL’de deArapça öğrenebiliyorum.Artık Türkiye deArapçanın merkezi… Hattaİstanbul İHLArapçamünazara yarışmasında birinci oldu. Okulda daArapça bilenAfrikalıveArapdevletlerindengelenarkadaşlarımlapratikyapıyorum.

UluslararasıİHL’nintercihedilmesindekienönemlivesonnedenokulun“hafızlıkimkânı”sunmasıdır.Örneğin16yaşındasonradanHafızolanbiröğrenci,Liseeğitimininyanısırahafızlıkfırsatıdasunduğuiçinbuokulutercihettiğinivurgulamaktadır:

Türkiye’yi çok seviyorum. Açıkçası Kuran’ı ezberlemek diğer derslerden kolaygeliyor.Dahaöncedehafızlığaçalışıyordum,burasıdahasistemli,üstelikokul24saataçık.Diğerderslerimçokiyiamahafızlıkkadarbaşarılıdeğil.

Türkiye ve Diğer Ülkelerdeki İslam Anlayışının KarşılaştırılmasıOkuldakiöğrencilerinkırktanfazlaülkedengelmesisebebiyleİslamanlayışlarının

çeşitli kategorilerden oluştuğu görülmektedir. Türkiye mezhep ya da cemaatçatışmalarınınradikalolarakyaşanmadığıbirülkeolarakdeğerlendirilmektedir.Bellibaşlı İslami cemaatler arasındaki tartışmalara rağmen Kuran ve sünneti aynı bakışaçısıyla yorumlamaktadır. Bu sebeple Türkiye’de dinî anlamda sert tartışmalarınınyaşanmaması,öğrencileregöreTürkiye'yidiğerbölgelerdenayıranenbüyükfarklılıktır.Türkiye’deRadikalİslam’ıyaşatanbireylervecemaatlerinyanısıradevletadamlarıvesiyasigruplardabulunmamaktadır.ÖrneğinAfganistan’dakiTalibangibiaşırıgruplarülkemizdeyoktur:

Kadın için türbanneyse erkek içinde sakal odurAfganistan’da. ‘Bizimdindoğru’deyipbaskıyapıyorlar.Türkiye’desohbetyapılıyor,sohbeteçağrılırsın,gitmiyorsundiyekimsekimseyiöldürmez.Bazısolgruplaröldürüyorlar.MüslümanlarkimseyiiyiMüslümanolmadığıiçinöldürmez.BenduymadımTürkiye’de.

Şiilik ve Sünnilik arası gerilimden daha çok Şiilerin davranışlarındaki sertliköğrencilerin İslam’ı sorgulamalarına neden olmuştur. Ayrıca böyle bir geriliminTürkiye’de olmamasını, öğrenciler kendi ülkelerine kıyasla ikinci büyük farklılıkolaraksöylemektedirler.Üstelikbufarklılıkortaktır.Bölgeselolarakayrılmamaktadır.Otuzdan fazla ülkede bu sorun yaşanmaktadır. Öğrencilere göre Şii nüfusununTürkiye’defazlaolmamasıdaçatışmalarınolmamasıaçısındanavantajsağlamaktadır.

HocambizTaylandbaskısıaltındayızamabiziasılyokedenŞiiler.MalayolaŞiiler,onlarbizimlebirarayagelmiyor.BizigerçekMüslümanolarakgörmüyorlar.Oyüzdenbirarayagelemiyoruz.Türkiye’deŞiiveSünnidiyebirayrımyok.


128

Şii bir ülkeolan İran’dangelenve aslındaSünni olan17yaşındaki öğrencininyorumlarıTaylandlıöğrencilerinŞiilerhakkındakiyorumlarıylabenzemektedir:

Türkiye’deSünnilerŞiilerebir şeydemiyor.Ali’yide seviyor,Ebubekir’i de.Amabizimorda pekHz.Ömerfilan sevilmez. İran’daSünniler kâfir gibi görülmektedirMeselaTürkiye’deAleviTürküleridinlemektenhoşlanançokSünnivar.Alevilerinibadetyerleriaçmalarınıdestekliyorlar.

Türkiye’nin diğer İslam ülkelerinden bölgesel olarak farklılıklarına refahseviyesininiyiolması,modernbirülkeolması,demokrasisiiyiolanbirülkeolmasınıekleyebiliriz.Afrika,OrtaAsyaveBalkanülkelerininöğrencileriTürkiye’ninrefahseviyesininkendiülkelerindendahaiyiolduğunusöylemektedirler.Müslümannüfusufazla olan ülkelerden gelenAfrikalı öğrenciler kendi ülkelerinde İslami yaşayışınTürkiye’dendahayüksekseviyedeolduğunuvurgulamaktadır:

Türkiye’de kadınlar açık. Kapalı kadınlarda açık... Bizim kadınlar daha kapalıgiyiniyor.Camilerdeyaşlılardahaçokgidiyor.SadeceCumanamazısaatindegençlervar.Türkiye’deİslamdininipekyaşayanyok.Bizdebayramlardahacoşkulukutlanır.

Afrikalı öğrencilere göre kadınların giyim kuşamları İslam’ın emrettiği giyimşeklineuygundeğildir.Kadınlarİslaminancınıngerektirdiğigibigiyinmemektedir.AynıeleştiriPakistanveAfganistan’dandagelmektedir.

Bizde Müslümanlar sizden farklıdır. Sizde kızlar ve erkekler filan bizden dahaözgür. Bizde kızlar sigara içmez öyle. Ama Türkiye’de karışmıyorlar. Türkiye’deMüslümanlarbatılıgibiyaşıyor.Batıdizilerindenhiçbirfarkıyokdizilerinin...

Bölgesel farklılıklar da en çok dikkat çeken ve tepki gösterilen yorumlardanbir tanesi başörtü yasağına gelmektedir.Başörtü sorunu birçok alandaTürkiye’deçözüme kavuşmasına rağmen öğrenciler hâlâ bu kavrama karşı bazı kesimlerceönyargının devam ettiğinin farkındadırlar. Öğrenciler kendi ülkelerinde böyle birsorunolmadığınıdadilegetirmektedirler:

ÇoksaçmadeğilmiMüslümannasılolurdabaşörtüyüyasaklar?BununAtatürk’levelaikleyadamodernleşmeilenealakasıvar?Herkesbaşörtüsününserbestbırakılmasınıdestekliyoramahâlâsoruçıkaraninsanlarvar.Başörtülüvebaşörtüsüzkızlarçokiyiarkadaşlıkediyorlar,dışarıdabukonudahiçbirsorunyok!

Türkiye’deki İslam anlayışının diğer bölgelerden farklılığına dair genel ortaktespitlerdenbirdiğeriiseTürkiye’ninbatıileilişkileriiyiveAB’yegirmesürecindebir ülke konumda olmasıdır. Türkiye’nin batıya yakınlığı ona Avrupalı bir ülkekimliği kazandırmaktadır. Ayrıca Müslüman bir devletin Hıristiyan topluluklariçindekiduruşudaöğrencilertarafındanmerakedilmektedir:


129

TürkiyeABüyeliğinegireceğiiçinbazıyasalarıuygulayamıyor.AslındaMüslümanbirülkeninböylebirliğe ihtiyacıyok.AB’ninyasalarıkendikültürlerine,kendidinlerinegöre.BatıMüslümanlarıistemiyor.Türkiyezatenliderbirülke,girmesinAB’ye.Bizimülkemizin AB’ye girme ihtimali olmadığı için biz batılı ülke değiliz. Türkiye’ninmodernleşmesininbubirliğegirmeçalışmalarındandolayıolduğunudüşünüyorum.

Balkanlar ve Avrupa’dan gelen öğrenciler, nüfusunun çoğunun MüslümanlardanoluşanülkelerdengelenöğrencileregöreTürkiye’ninABDveABileilişkilerindendahaçokrahatsızlıkduyduğugörülmektedir.ÖrneğinBalkanlardangelenöğrencilerlebirlikteyapılanodakgrupgörüşmelerindekieleştirileraşağıdakiyorumdatoplanmaktadır:

İsrailgibibirdevletlebukadariyiilişkilerkurmasıTürkiyeiçiniyibirdurumdeğil.ABDMüslümanlaraçokeziyetetti.Filistin,Irak,Afganistan…ABDgittiğiheryeriyoketti,yıktı.Barışgötüreceğiheryerezulümgötürdü.TürkiyedeABDileortaklıkyapıyor.

TürklerinbatıylaolanilişkileriniMüslümancabirhareketolarakdeğerlendirmeyenöğrencilerTürkiyeABDilişkilerine,Türkiye’ninABileolanilişkilerinegöredahaolumsuz bakmaktadırlar. Filistin ve diğer İslam ülkeleri konularında ABD’ninİsrail’le işbirliği ve Irak başta olmak üzere diğerMüslüman ülkeleri işgal etmesiöğrencilerderahatsızlıkyaratmaktadır:

Erdoğan“Oneminute!”diyor.Neredeyseyenibirdirenişbaşlatıyor.SonraNetenyahuile BaşbakanDavutoğlu yan yana yürüyor. İsrail’le ilişkiler devam ediyor. Batınınprogramlarınakatılıyor.TürkiyeMüslümanbirdevletamabizlerdenfarklıpolitikalarıvar.Nedoğudanvazgeçiyornebatıdan.

GörüldüğügibiTürkiye,öğrencilerinalgılarındaCumhuriyet’inkuruluşundanbuyanalaikanayasayasahipbirdevletolmasınarağmensonyıllardakidışpolitikasınauygunolarakİslamdevletleriileilişkilerineveişbirliğineönemverenbatılıbirülkekonumundadır.DiğerMüslümanülkelerindekienbüyükfarklılıkbualandabaşlamaktadır:

Türkiye’ninMısır’laolanilişkisiniaslaunutmayacağım.TayyipErdoğan’ınMursi’ye“kardeşim”demesinideunutmayacağım.Türkiyeeminimİslambirliğinikuracakveümmetolmamızçokyakındasağlanacak.AmatümbunlarıAB’yegirmedenyapmalı.ÇünkübizAB’dekayboluruz.OHıristiyanbirliği.Türkiyeordaolmamalı.OlacaksadaMüslümanlarıntemsilcisigibiolmalı.

İslami İnancın En Önemli Özelliği“İslamnasılbirdindir?Sizceİslamiinancınenönemliözelliğinedir?”sorusunun

cevaplarının Hucurât suresi 10. ayetinde geçen ” Müminler ancak kardeştirler”sözü etrafında toplandığı görülmektedir. 17 yaşındakiGanalı öğrencinin İslam’dakardeşlikkavramınayaklaşımıdaoldukçaetkileyicidir:


130

“Müslümanlarkardeştir.”ayetiİslamdinininözetidir.HocambizimGana’daFilistiniçin, Irak’ı kurtarmak ve onlara yardım etmek için hiçbir siyasi ya da ekonomikgücümüz yok. Ama bu gücümüz yok diye sessizce bekleyemeyiz. Biz camilerdetoplanıp,özellikleonlariçinduadiyoruz.

Kardeşlikveduakonusunda17yaşındakihafızolanSenegalliöğrencininyorumudabusöylemüzerinedir:

Peygamber“KişikendisiiçinistemediğiniMüslümankardeşiiçinistemediğisüreceMüslümanolamazdiyor.”Hattaduanınkabuledilmeşartlarındanbirisidekardeşlik.BuyüzdenMüslümanlarınbaşındahepbelalarvar.Müslümanlareğerbirarayagelirsebusorunçözülecek.

Müslümanların kardeş olarak nasıl yaşayacağını kendi hayatından anlatanEndonezyalıbiröğrencişuşekildeaçıklamayapmaktadır:

Benbir önce senehiç düşünmezdim, arkamdaAfrikalı bir öğrenci ile aynı sofradaekmekyiyeyim.Kavgayok,ülkedüşmanlığıyok.UluslararasıİHLsayesindebendekardeşlik duygumugeliştirdim.Benimülkemde kavga var.Ama ben burada kavgaetmiyorum. Tabi kavga yasak olduğu için etmiyorum ama kardeşler kavga etmez.Müdürbey‘İnananlarkardeştir’yazısınıastırdıduvara.Kavgaedenlerigetiripburaya,buayetiokutuyor.

İslamdinindeinananlarınkardeşolması,Müslümanlariçinolumlubirözelliktir.AmaİslamMüslümanolamayaninsanlariçindebazıgüzelavantajlarsağlanmıştır.Öğrencileregörebukavram“hoşgörüdür”.Hoşgörüdeİslamiinancınenönemliözelliklerindendir.Hoşgörü,aynızamandakardeşlikiçindegerekenbirdavranışmodelidir:

İslam çok adaletli bir dindir.Mesela kadınları adaletle korur. İslam aynı zamandaeşitliktir.MeselaMüslümanlararasındaadaletvarkenMüslümanolamayanlariçindehoşgörüvardır.

Hoşgörüilebirlikte“adalet”kavramıdakarşımızaçıkansöylemlerdenbirtanesidir:

BesmeledeRahmanveRahimolanAllah’ınadıyladerken,biliyormusunuzRahmandünyaüzerindekiherkesikoruyupkollayacağınaAllah’ınsözvermesidir.YaniİsrailçokçalışıyorveAllahkarşılığınıveriyor.ÇünküAllahadaletlidir.Müslümanlardaadaletliolmalıdır.

Adalet, hoşgörü, kardeşlik gibi kavramlarının yanında İslam inancının önemliözelliklerinedairfarklıyorumlardagelmiştir.İslamdinininenönemliözelliğiolarakgösterilenkardeşliksöylemiileparalelgidenbaşkakavramlardavardır.ÖğrencileregörebukavramlargünümüzdeMüslümanlarınbirtürlüsağlayamadığısevgivebarışiçindeolmadurumudur.Müslümanlarınbarışvesevgiiçindeolmamasınıöğrencilerİslamofobyanınhızlaartmasınınsebebiolarakaktarmaktadırlar:


131

IŞİD bize çok zarar verdi. Yoldaki taşı Müslümanın ayağına zarar vermesin diyekaldıranbirpeygamberinkafakesenümmetimiolacak?İslamdinîsevgidinidir.Barışdinidir.İslamdauzunsüreliküskalınmaz.Yasaktır.Haramdır.Şimdibupeygamberindinioluyorsa,Müslümannasılkafakeser?Öldürmeninbileyöntemlerivar.

İslam,öğrencileregörebarışdinidir.Bugünradikalveaşırıgruplarİslam’ınbuönemliözelliğinikirleterekİslam’ıdünyayakötütanıtmaktadır.Buradikalgruplarİslam dünyası üzerinde kötü algılar oluşturmaktadır. İslam inancında bireylerinbirbirini sevmesi tavsiye edilirken Müslümanlar her geçen gün daha fazla kanlıeylemlerdebulunmaktadır.İslamiinancınaklaönemverenbirözellikteolmasıonunevrensel olmasını da sağlamaktadır. Aklın ışığındaki bu evrensel ilkeler İslam’ıeksiksizkılmaktadır:

İslam hiçbir şeyi eksiksiz bırakmaz. Bir çorabı nasıl giyeceğimizi de, suyu nasıliçeceğimizidenasılMüslümancayaşayacağımızıdabize söyler. İslamevrenselbirdindir.MeselaPakistan’da başkaTürkiye’de başkaAmerika’da başka değildir.Hiçkimseüstünyadaaşağıdadeğildir.Peygamberdeinsandır.

İslami Yaşantının Sosyal Hayata Etkileriİslami yaşantının (zekât, namaz, oruç, hac, sadaka vs.) sosyal hayata etkileri

incelendiğindeöğrencileribadetlerinhayatlarındadönüştürdüğüdeğişimlereyönelikolumlu açıklamalarda bulunmuşlardır. Özellikle İslam’ın temel düsturlarını dahibilmeyenöğrenciler,ibadetkonusundaçokbüyükdeğişimleryaşamışlardır:

İlkdefaTürkiye’deoruçtutmayabaşladım.Bizimtaraftakimseoruçtutmaz.Köydefilantutanolurdabizdeolmaz.Yaşlılartutar.İnsanoruçtutuncahiçbirşeyyapmayahâlikalmıyor.Dedikoduyapmıyorsun.Sabrıöğreniyorsun.

Orucun tüm dinlerde olması, bireyin sosyal hayatı için çok önemli bir ibadetolduğunugöstermektedir.Orucunsosyalhayatadairenbüyükyansımasıbireyinbirmücadeleylezorlanmasıdır.Öğrencileriçinoruçsağlıkvesosyalyaşamaçısındaniyibiribadetolmasınarağmenbugünbuözelliklerindışınaçıkmıştır.Oruçtutmaktakiasılkasıt,fakirlereyardımediponlarınyerinekendinikoymaktır:

Her yıl Türkiye ramazan ayında zekâtlarının çoğunu Afrika’ya yollamaktadır.Somali’yesuyollamaktadır.Çünküoruçtuttuğuiçinfakirinsanlarınyaşadığızorluklarıanlıyorsunuz.Türkiyeçokdeğerlibirülke…TümMüslümanlarayardımediyor.

OruçkadardeğerliolanzekâtdakardeşlikveMüslümanlararasındadayanışmanınsağlanmasıadınaoldukçaönemlibirolgudur.Öğrenciler,Türkiye’debazıailelerdenkendilerine zekât geldiğini ve İslam’ın öğrencileri koruduğunu ve böylece sosyalhayatlarınıdahakolayyaşayabildiklerinisöylemektedirler:


132

EğerzekâtlarolmasadünyaüzerindebirçokMüslüman fakirkalır.Tabiönceliğinizvar,yakınakrabagibi.Herkesyakınındakiyoksulazekâtverirsedünyadaaçkalmaz.

ÖğrencilerinUluslararasıİHL‘deokumayabaşladıktansonrakideğişimlerinçoğu“namaz”konusuüzerinedir.Öğrencilerburayagelmedenönce,namazibadetinidüzenliuygulamaalışkanlıklarıyoktur.Öğrencilerokulageldiktensonradüzenlinamazkılmayabaşlamışlardır.Rusya’dangelen17yaşındakibiröğrencininyorumuşuşekildedir:

GeneldebayramvecumanamazlarınaCamiyegidiyorduk.Amahepokuldaoluyoruzoyüzdennamazkılmakzoroluyorduvebizdebudüzenealışmadık.Ailemdenamazkılan yok.Ama şimdi ben söyleyince kılıyorlar. Çünkü bizde namaz kılmayı pekbilmiyorlar.Kimseöğretmiyor.Şimdibenİmamoluyorumevde.

NamazkonusundabaştaOrtaAsyaolmaküzerebirçokülkeninöğrencisi eksikbilgileresahiptir.Hattaçoğuöğrenciokulagelmedenöncenasılnamazkılınacağınıdahibilmemektedir.Öğrencilernamazkılmayıkendileriiçindüzenlihâlegetirdiktensonra çevrelerini namaza davet etmeye başlamışlardır. Çünkü namaz öğrencileregöreenönemliibadetlerdenbirtanesidir.ÖğrencileregörenamazkılankimsehemKuranokumuş,hemdeAllah’ıtespihveduaileanmışolur:

Namazsürekliolduğuiçinvesüreklideibadetetmekzorundaolduğumuzugösterir.SürekliAllah’laolmak,Kuranokumak,Allah’ıhatırlamakdemektir.Duaetmekdenamazdan sonra olur, tespih ve zikirde namazdan sonra olur. Rasulullah dünyadanayrıldığında,sonnefesindeikenbizenamazıönermiştir.

Namazbirçokibadetiiçindebarındırmasıaçısındançokönemliolmasınınyanındadinindedireğidir.Diğeribadetlerindetemelioluşturannamaz,öğrencileriçinaynızamanda bir cihad türüdür.Kelime-i Şahadet sayesinde insan imanını tazeleyereksürekliAllah’ıanmışolur,heranAllah’ıananMüslümandaiyibirmüminolarakkendicihadınıgerçekleştirir:

İnsannamazkılıncanefsiilemücadeleedervekendicihadınıgerçekleştirir.Bucihadkanlıdeğildir.Silahyokve şiddetyoktur. İnsannamazkılınca imanını tazeler.Hertahiyyatduasıokuduğundaşahadetgetirerek,İslam’ınilkşartısağlanmışolurveheranAllah’ıveMuhammed’ianarız,onlaraşahadetgetiririz.”

Günümüzde İslam BirliğiSosyolojikşartlardikkatealındığındagünümüzdebirİslamBirliği’ninkurulması

mümkün gözükmektedir. Öğrencilere göre İslam dünyasının bugün parçalanıpdağılmasındasömürününönemlibiretkisivardır.AmasömürüdüzenininMüslümanlarüzerinde başarılı olmasındaki en büyük neden ise Müslümanların sömürülmeyemüsaitolmasıdır.Radikalmilliyetçilik,kavimcilik,mezhepçilik,diktatörliderler,dış


133

güçler,modernhayatlagelenmenfaatgibinedenlersömürüdüzenininMüslümanlarüzerindekalıcıolmasınısağlamıştır:

İslamdünyasınınbirdeğil,birdençoklidereihtiyacıvar.Ortadoğu’daliderbirülkeyok.Türkiyeoliderülkeolmalı.AmaSuudiArabistan’ın,İran’ınönemliliderlereihtiyacıvar.İstenmeyenliderlergörevibırakıp,demokrasiileseçimlereizinvermelerigerekmektedir.

Diktatör yöneticileri sıkı bir Müslüman birliğin kurulmasını engelleyen enönemli neden olarak değerlendirilen öğrenciler, İslam dinini daha iyi anlamak veyaşamakiçinkurulanSTK’larındazamanlaamacındançıktığını,tıpkımezheplerdeolduğu gibi kavga ve savaşlarla Müslüman Birliği’nin kurulmasını engellediğinisöylemektedirler:

Pakistan bir cemaatler ülkesi. Her cemaat ötekinden nefret ediyor. Şiilerin verdiğizararagelince,benartıkİsrail’insavaşınınbirdinsavaşıolduğunudüşünmüyorum.Ama İran’ın savaşının din savaşı olduğunu düşünmüyorum. O kendi ırkını vemezhebini tüm diğerMüslümanlardan üstün görüyor. Şii olmayan herkes kötüdür.AmaŞiiolmayanMüslümandahakötüdür.

Öğrencilere göre Müslümanların birlik olamamaları büyük sorun amaMüslümanların artık bilimle, sanatla, edebiyatla ilgilenmemeleri çok daha büyüksorundur. Tüm bu ilerlemeler İslam medeniyetinin oluşması ve bu medeniyetinsürekli hâle gelmesi açısından önemlidir. Yani sadece siyasi alanda mücadeleyeyönelerek İslamcı grupların tüm çalışmalarını siyasal alanda gerçekleştirip, sanat,edebiyat,ekonomi,kültür,iletişim,eğitimvetebliğgibidiğeralanlarıihmaletmelerikalıcıbirbirliğinsağlanmasınıengellemektedir:

TümMüslümanlardemokrasiarayışıiçinsokaklarda.Süreklilidersorunu,ülkesorunu,yönetim sorunu... Biz kendimizi geliştiremiyoruz. Sami Yusuf’tan başka müzikçitanımıyorum.Dünyaödüllerindençoğundabizyokuz.BelkideMüslümanolduğumuziçinalamayacağızödülleri.Amadünyanınbualandatanıyacağıliderlerolmalıdır.

SonuçGenelanlamdaUluslararasıİmamHatipLiseleri,TürkiyeileMüslümanülkeler

arasındasağlam,kalıcıbirdiyalogvedostlukköprüsüoluşturmasıbeklenenprojeolsa da özel anlamda farklı vizyon vemisyonlara sahiptir. Bu vizyon vemisyonİslamofobyayla mücadele etmek, İslam ve zayıflığı birleştiren itibarsızlaşmahareketine bir panzehir sunmak, dinî bilgileri de öğrenen ama hemmodern hemdünyaya açık İslam okulları olduğu mesajını vermek,Arapça için yeni bir adresoluşturmak, yurt dışındaki Türk okullarına alternatif oluşturmak ve bu okullarıneksikliğinitamamlamak,farklıdil,kültürverenklerdenoluşangönülcoğrafyalarındaortakruhişekillendirmeileaynıduygularıpaylaşannesilleryetiştirmek,entelektüel


134

birikimi olan güçlü, seçkin bir insan bir insan profili sunmak, öğrencilerin tarihalgılarınıdeğiştirmekşeklindekarşımızaçıkmaktadır.

İslamofobya dalgasına karşı Müslüman devletlerin ortak bir tavır ile hareketetmesivebirçoknedeniçinatılacakenönemlipolitikalardanbiriUluslararasıİmamHatiplerinbaşkaülkeleretaşınmasıdır.İfadelerdegörüldüğüüzereöğrencilerinİmamHatipokullarınıtercihetmelerinde;(i)okullarınTürkiye’deolması,(ii)hempozitifhemdedinîbilimleribiraradaharmanlayıpvermesi,(iii)öğrencilerinsahipolmakistediğitebliğciduruşunyanısırahafızlıkimkânısağlamasıgibinedenlersayılabilir.Ayrıca;hafızöğrencilerinfarklımesleklereyönelmekistemeleridedikkatçekicidir.

UluslararasıİHLgençlerininibadetlerinitamanlamıylauygulamayabaşlamalarıylaailelerine örnek teşkil etmeleri hatta onları yönlendirmeleri Uluslararası İHL’ninvizyonvemisyonununamacınaulaştığınıgösterir.Ailedenbaşlayantebliğhareketizamanla çevreye yayılacaktır. Bu durumun gerçeklemesinde ibadetlerin düzenliolarakyapılmasıtemeletkendir.

Öğrencileregöreİslamümmetininbirleşmesindeartık“İslam”tekbaşınayeterlideğildir. IŞİDbaştaolmaküzereHizbullah,Talibangibi radikalgruplaryüzündenİslamdiğer insanlar tarafındanyanlış anlaşılmaktadır.Öğrencilerbuyanlış algılarsebebiyleİslam’ınmesajlarını tebliğetmedezorlukyaşadıklarınısöylemektedirler.Müslümanlarla ilgili bu sorunlar, ancak İslam birliğinin önündeki engellerinkaldırılmasıylasonbulur.

Sonolarakbazıülkelerinöğrencileritarafından,Türkiye’ninİslamdünyasıiçindekiöneminebakınca,Türkiye’ninmodernyadalaikanayasayasahipbirülkeolmasınınTürkiye’ninİslamdünyasınınlideriolmasınıolumsuzetkilediğisöylenmişolmasınarağmenTürkiyegenelanlamda İslamDünyasınınLideriolarakgörülmektedir.BuyüzdenTürkiyediğerİslamülkeleriiçinbirçokalandaihtiyaçduyulanbirmodeldir.AvrupaBirliğiülkelerinindiğerİslamülkeleriyleolanilişkilerindearacıbirülkesiolmasıaçısındanönemlidir.AmaTürkiye İslamBirliği’ninkurulmasındaöncü roloynayacak olan bir ülke olacaksa öğrencilere göreTürkiye’ninAvrupa Birliği’negiripgirmemesikonusundatekrardüşünmelidirkiAB’yegirmişbirTürkiyeilerdekurulacakolanİslamBirliğiiçinengelteşkiletmemelidir.


Copyright © 2017 ÖNDER (Alumni Association of Imam Hatip High Schools)http://talimdergisi.com/en

ISSN 2587-1927

June 2017 1(1)

Extended Abstract

AbstractThisstudyhasbeenconductedunderthescopeofacasestudy,aqualitativeresearchmethod.ItaimstoexaminetheplaceandimportanceoftheperceptionofIslaminwhyandhowforeignexchangestudentschosetocomeandstudyintheInternationalImamHatipHighSchools,whichhaveemergedasanewcenterofattentioninhighschooleducation.InadditiontothesestudentsnothavinganyclearpositiveornegativejudgmentsaboutTurkeybecausethey’vecomehereataveryyoungage,thatallthestudentsintheschoolareMuslimfacilitatestheresearch.ThestudentsthemselvesandnearlyalltheirfamilyaremembersoftheIslamicreligion.WhilemostofthestudentswerebornintothereligionofIslam,studentsarealsofoundwholateracceptedIslaminschool.AsmallnumberofthestudentswereverywellinformedaboutIslambeforetheyhadcome.StudentsespeciallyprefertheInternationalImamHatipHighSchoolsforclosingthegapinthisarea.Theresearchwascarriedoutinthe2016springsemesterattheKonyaMevlanaInternationalImamHatipHighSchoolinAnatolia.Theschoolhas286students.Sixty-fivestudentsfrom50countriesparticipatedintheresearch.Maximumvariationsamplinghasbeenusedbychoosinggroupmembersfromthestudentsinthe9th,10th,and11thgrades,whoseaverageageis17,inawaythatwouldincludeatleastonerepresentativefromthe50countriesfoundattheschool.Interviewswere heldwith 25 students in the study, and focus-group interviewswere heldwith the other students.Thestudentsinthestudyaremale.Asemi-structuredinterviewformconsistingofsevenquestionshasbeenusedintheinterviews.Everyquestioncutsacrossatheme.Subjectheadingshavebeenchosenaccordingtothesethemes.

KeywordsImamHatip•PerceptionofIslam•Islam•ImamHatipHighSchoolsModel•Foreignexchangestudents

MineKorkut

The Perception of Islam in International Imam Hatip High School Students Studying in Turkey*

*Thisisanextendedabstractofthepaperentitled“Türkiye’deöğrenimgörenuluslararasıİmamHatipLisesiöğrencilerindeİslamalgısı”publishedinTalim:JournalofEducationinMuslimSocietiesandCommunities.

ManuscriptReceived:April29,2017/Revised:May13,2017/Accepted:May22,2017/OnlineFirst:July25,2017. Correspondence to:PhDCandidate,DepartmentofSociology,SelçukUniversity,KonyaTurkey.Email:[email protected]

To cite this article: Korkut, M. (2017). The perception of Islam in international Imam Hatip High SchoolStudents studying in Turkey. Talim: Journal of Education in Muslim Societies and Communities, 1, 119–142. http://dx.doi.org/10.12738/talim.2017.1.0004


136

TheimplementationofImamHatipHighSchools(İmamHitapLiseleri[IHL])inTurkey,whichgathermodernscienceandreligiouseducationunderthesameroof,isagoodreferenceforcountriesthataresearchingforamodelintheIslamicworld.TurkeyinrecentyearshascarriedthepowerandreputationgainedinrecentyearsovertoeducationbyhelpingIslamiccountriesthatitdefinesasthe“heartland.”

TheInternationalImamHatipproject,whichwasinitiatedinTurkeyinKayseriin 2006 and which has spread quickly in many countries of principally Islamicgeographies,willplayaroleasanimportantinstitutioninprovidingtheconsciousnessoftheIslamiccommunityandinnurturingtheformationofreligiousandculturaltieswithstudentsalongsidetheoutward-orientedmodernhuman.

SomeproblemsexistonthetopicofimplementingtheInternationalIHLinothercountriesbecauseithasemergedfromTurkey’sownexperienceswithitstraditiondatingbackamillennium.TheproblemsencounteredinthisareaincludesectariandifferencesaboutperceptionsofIslamfromthestudentswhocomefromdifferentcultures.Therefore, theneedexists toalsoassess students’perceptionof Islam inorder to prepare themodel in a way that will address the students coming fromdifferentculturesandtoprovidesupporttoitsimplementationinTurkey.

Students come to the International IHL asmodern intellectual individualswhoknowtheir religionwell,arestrong inmanyareas,andwell-trainedfor theworldandthehereafterbecausetheythinktheycangainthecompetenceforthepositionofengaginginthepresentationofIslam,seenasthetaskofthemessenger,alongsidebeing educated.The families of studentswho study at the International IHLs areseen towant theirchildren tostudyat theseschools inparticular.Additionally,asaconsequenceofcountrieswithArabiclanguagetrainingcentersthroughtheArabSpring having had many problems especially over security, through the ArabictaughtinIHLsandTurkey’sappearanceasanewdestination,studentsprefertheseschools for training. Inaddition to theschoolsbeing inTurkey, reasonsare foundalongsidestudents’ learningthestanceofpresentingIslamin theirpreferencesfortheImamHatipmodels,suchashowtheschoolsprovideablendofboththepositiveandreligioussciences,aswellastheopportunitytomemorizetheQur’an.WhileasectionofstudentsaimtocontinueontotheologytrainingandhighereducationinTurkeyafterfinishinghighschool,otherswanttoreturntotheircountriesandserveinthefieldofreligion.Also,studentswhowanttoreceivetraininginfieldsapartfromtheologyareseentocontinuetheirconnectionsdirectlyorindirectlywithreligiouseducationbygettingtheirmastersintheology.

Thestudents’perceptionsofIslamnecessitateanevaluationoftheirlifeperceptionsrelatedtoTurkey.Onthispoint,Turkeyiscategorizedasamoderncountrywithahigh-qualitystandardoflivingandagooddemocracy.Turkeyalsoappearstobequite

Korkut/ThePerceptionofIslaminInternationalImamHatipHighSchoolStudentsStudyinginTurkey

137

effective inother regions in termsof power.Students’ thoughts before coming toTurkeyhavechangedafterarriving.Thesechangesaremostlyinapositivedirection.No definite answer is given regarding whether Turkey represents an eastern orwesterncultureregionally.Generallytheanswersindicatethatitservesasabridgebetweeneastandwest.

Accordingtothestudentsofsomecountries,whetherTurkeyisdefinedasmodernorashavingasecularconstitution,whatcomestotheforeisTurkeybeingtheleaderoftheIslamicworld.Althoughnotinafull-fledgedpositionofleadership,TurkeyisamodelpossessingqualitiesinmanyareasthatarefeltnecessaryforotherIslamiccountries.Accordingtothestudents,Turkey’sreligiouseducation,IHLs,managementstyle,andunderstandingofIslamareotherfactorsthatdefinethismodel.StudentsdescribethesequalitiesastheantidotetoradicalIslam.ThelackofsectarianconflictsinTurkey is anadvantageous situation for the countryaccording to students.ThebiggestdifferencebetweenothercountriesandTurkeyisthatithasn’tregressedtoconflictbetweensectsandreligiousgroups,andithastheformationofacultureofrespect.Inaregionalsense,themostimportantofthecommonpublicfindingsontheperceptionofIslaminTurkeyisthatTurkeyleanstowardsbeingaEuropeancountrybecauseofitsclosenesswiththeWest.AMuslimcountry’sparticipationintheEUisalsothemostimportantdifference.ThestudentsalsowonderaboutthepositionofaMuslimstatewithinChristiancommunities.

ThestudentshavebegunfulfillingtheirreligiouspracticesonaregularbasissincecomingtoTurkey.Mostofthestudents’changesafterbeginningtheirstudiesintheIHLareonthetopicofthefivedailyprayers.Accordingtothestudents,alongsidetheseprayersbeingaveryimportantformofworshipintermsofthemanyreligiousservices nestled within them, they are the pillar of the religion. Other forms ofworshipandIslam’sobligationsareimportantintermsofcreatingahealthysocietyandestablishingorder.Togetherwiththemanyformsofworship,Islamhasalreadyestablished this order through itsmanyattributes.Of them, themost important isthatbelieversarebrothersandsistersaccordingtoIslam;thisisapositivefeatureforMuslims.Atthesametime,Islamalsoprovidessomebeautifuladvantagesfornon-Muslims,suchasbrotherhood/sisterhood.Thisconceptis“tolerance”accordingtothestudents.ToleranceisthemostimportantcharacteristicofIslamicbelief.

Accordingtothestudents,“Islam”aloneisnolongerenoughtounifytheIslamiccommunity.ThestudentstellofexperiencingdifficultieswhencommunicatingthemessagesofIslam.Non-MuslimsmisunderstandIslambecauseofradicalgroupslikeHezbollah,theTaliban,andespeciallyISIS,andbecauseofthemistakesofMuslims.In order to both prevent Islam from beingmisunderstood and to provide Islamicunity,manymorestudiesneed tobedoneon the topicofworship that is reduced


138

toformalismthroughasenseofpietyfundamentallyasworship,and theunifyingelements of Muslims need to be emphasized because according to the students,IslamicUnity is the first stage of being the Islamic community.These days it isimpossibletodiscusstheconceptofoneIslamiccommunityintermsofqualities.Forthisreason,theobstaclesinfrontofIslamicunitymustberemoved.

Among themost important reasons in the splintering of theMuslimworld aresectarian bigotry and racism, along with racism, nationalism, individualism,colonialism,incompetentstatesmen,dictators,andexternalfocuses.Themostpressingissues that need tobe solved are the removal of unqualified statesmen from theirdutiesandthedepartureofMuslimcountriesfromsect-basedstateadministrations.The students have heard of no international organization or non-governmentalorganizationimplementingtheunityofMuslims.Intheireyes,theOrganisationofIslamicCooperationinparticular,whichwasestablishedinorderforMuslimstobeunified,andmanycommunities,foundations,associations,organizations,andmediainstitutionshavelefttheirpurposeandstoppedpossessingthemostimportantfeatureofIslamicbelief:siblinghood.Moreover,mostof theseorganizationsarequitefarfrombeingaunionbasedontheQur’anandSunnah.NeithertheEuropeanUnionnorArabUnionrepresentsMuslims.StudiesonthenewunionthatwillencapsulateMuslimcountriesneedtobestarted.


(جمعيةالطالبالخريجينمنمدارساألئمةوالخطباءالثانوية) ÖNDER 2017 © حقوقالنشرhttp://talimdergisi.com/ar 1(1) 2017 يونيو

الملّخص الموسع

.algısıİslamöğrencilerindeLisesiHatipİmamuluslararasıgörenöğrenimTürkiye’de(2017).M.Korkut,: لالستشهاد بهذه المقالة.119–142Talim: Journal of Education in Muslim Societies and Communities, 1, .[تصور اإلسالم لدى طلبة ثانويات األئمة واخلطباء الدولية في تركيا]http://dx.doi.org/10.12738/talim.2017.1.0004:الرابط االلكتروني لهذه المقالة

تصور اإلسالم لدى طلبة ثانويات األئمة واخلطباء الدولية في تركياMineKorkut

املــلـــخــــصيتم إجراء هذا البحث وفق أسلوب »علم الظواهر« أحد طرائق األبحاث النوعية وهو يهدف إلى التحري عن أسباب اختيار الطلبة األجانب ملدارس األئمة واخلطباء الدولية التي باتت تفرض نفسها كمراكز جذب جديدة في مجال التعليم املتوسط، وأيضا مكان وأهمية تصورهم عن اإلسالم في اختيارهم هذا. إن كون هؤالء الطلبة ال يحملون أحكاما قطعية سلبية كانت أو إيجابية حول تركيا بسبب قدومهم إليها ملتابعة دراستهم في مدارس األئمة واخلطباء الدولية في عمر مبكر جدا وكون جميعهم مسلمون قد سهال إجراء هذا البحث. جميع الطلبة وأسرهم تقريبا ينتمون إلى اإلسالم، ورغم أن الغالبية العظمى منهم مسلمون منذ والدتهم إال أنهم يوجد بينهم من اعتنق اإلسالم الحقا. عدد الطلبة الذين يتمتعون مبعلومات وافية عن اإلسالم قبل مجيئهم إلى تركيا قليل جدا ولعل أحد أهم أسباب اختيارهم لثانويات األئمة واخلطباء الدولية هو رغبتهم في سد هذه الثغرة. شمل البحث فترة الربيع للعام الدراسي 5102-6102 وقد أجري في ثانوية األناضول - موالنا الدولية لألئمة واخلطباء في قونية والتي يدرس فيها 682 طالبا. وشارك في البحث 56 طالبا ميثلون 05 دولة مت اختيارهم من طلبة الصفوف التاسع والعاشر واحلادي عشر ممن يبلغ متوسط أعمارهم 71 عاما على أن يكون أحدهم على األقل من مواطني الدول اخلمسني لضمان أكبر قدر من التعددية. وقد أجريت مقابالت مع 52 طالبا أما باقي الطلبة فأجريت معهم لقاءات على شكل مناقشات جماعية مركزة. الطلبة كانوا من الذكور وقدمت إليهم خالل املقابلة استمارات مقابلة حرة تضمنت

7 أسئلة كل سؤال منها تناول موضوعا منفصال وقد اختير لكل موضوع عنوان.

الكلمات املفتاحية األئمة • واخلطباء • تصور اإلسالم • اإلسالم • النموذج • الطلبة • األجانب


140

ثانويات األئمة واخلطباء في تركيا والتي جتمع التعليم العلمي احلديث والتعليم الديني حتت سقف واحد تشكل مرجعية جيدة للدول التي تبحث عن منوذج من هذا القبيل في العالم اإلسالمي. وتركيا التي اكتسبت قوة وشهرة في السنوات

األخيرة على الصعيدين السياسي واالقتصادي قد مدت يد العون للدول اإلسالمية التي ترى فيها »جغرافيا القلب« وقد امتد هذا العون ليشمل مجال التعليم أيضا.

مشروع »األئمة واخلطباء الدولي« الذي انطلق من محافظة »قيصري« التركية عام 6002 وسرعان ما انتشر في العديد من الدول وال سيما اإلسالمية منها يؤسس روابط دينية وثقافية مع الطلبة كما يلعب بصفته املؤسساتية دورا هاما في

تنشئتهم تنشئة منفتحة على العالم واإلسهام في ترسيخ وعي األمة.

نظرا إلى أن ثانويات األئمة واخلطباء الدولية هي مشروع انطلق من جتارب تركيا اخلاصة بها وترجع جذوره التاريخية إلى ألف عام فقد واجه بعض املشاكل عند تطبيقه في دول أخرى. ومن هذه املشاكل االختالفات في تصور اإلسالم

والفروقات املذهبية لدى الطالب املنتمني إلى ثقافات مختلفة. لذا هناك حاجة إلى إعداد منوذج يخاطب أولئك الطلبة وإلى دراسة تصورهم عن اإلسالم من أجل تعزيز منوذج املدارس املطبق في تركيا.

يلتحق الطلبة بثانويات األئمة واخلطباء الدولية العتقادهم بأنها تقوم بتنشئة أفراد ملمني بشؤون دينهم إملاما جيدا، عصريني، يتمتعون بالقوة في العديد من النواحي، مثقفني وحاصلني على تعليم جيد ينفعهم في دنياهم وآخرتهم،

وكذلك العتقادهم بأنهم سيكتسبون القدرة على الدعوة التي كانت رسالة النبي صلى اهلل عليه وسلم. ونلحظ أن عائالت طلبة ثانويات األئمة واخلطباء الدولية يرغبون في التحاق أبنائهم بهذه املدارس على األخص. نظرا إلى املشاكل العديدة

التي واجهتها الدول العربية بعد الربيع العربي والتي كانت مركزا لتعليم اللغة العربية وفي مقدمتها املشاكل األمنية باتت تركيا وجهة جديدة للدارسة في مدارس األئمة واخلطباء التي تعلم اللغة العربية وبات الطلبة يفضلون االنتساب إليها

ملتابعة حتصيلهم العلمي. ترجع بعض أسباب اختيار الطلبة منوذج األئمة واخلطباء إلى تواجدها في تركيا وجمعها ما بني العلوم الوضعية والدينية وتقدميها إمكانية حفظ القرآن الكرمي وتعليمها كيف على الداعية أن يكون. وفي حني يهدف

بعض الطلبة إلى مواصلة تعليمهم الديني والعالي في تركيا بعد إمتامهم املرحلة الثانوية فإن البعض اآلخر يفضل العودة إلى بالده خلوض مجال اخلدمة الدينية. كما أن الطلبة الراغبني في مواصلة تعليمهم في مجاالت أخرى غير دينية بوسعهم

إعداد املاجستير حول العلوم الدينية وبذلك مواصلة تعليمهم الديني بشكل مباشر أو غير مباشر.

إن تصور الطلبة عن اإلسالم جعل من الضروري تقييم تصور احلياة في تركيا. في هذه النقطة ُتصنف تركيا كدولة حديثة ترتفع فيها معايير احلياة وتتمتع بقدر جيد من الدميوقراطية ومن حيث قوتها تبدو تركيا فعالة جدا في املناطق

األخرى. وقد تغيرت آراء الطلبة حول تركيا قبل وبعد مجيئهم إليها وكانت هذه التغيرات إيجابية في معظمها. ال ُتقدم إجابة قاطعة حول ما إذا كانت تركيا متثل في املنطقة الثقافة الغربية أم الشرقية وتكون اإلجابة في العموم بأنها تشكل

جسرا يربط الشرق بالغرب.

يرى طلبة بعض الدول أن تعريف تركيا بأنها دولة حديثة أو كونها ذات دستور علماني يحول دون تزعمها للعالم اإلسالمي. حتى وإن لم يتم احلديث عن موضع قيادي لتركيا باملعنى الكامل فإنها متثل منوذجا يتمتع بخصائص حتتاج

إليها الدول اإلسالمية األخرى في كثير من املجاالت. بحسب الطلبة فإن التعليم الديني في تركيا وثانويات األئمة واخلطباء وشكل احلكم في تركيا ومفهوم اإلسالم فيها كل ذلك يشكل العناصر التي ُتعرف هذا النموذج. وُيعرِّف الطلبة

هذه اخلصائص بأنها ترياق اإلسالم املتطرف وهم يرون أن عدم وجود صراع مذهبي في تركيا هو ميزة تتمتع بها. إن الفرق األكبر بني تركيا والدول األخرى يكمن في أن النزاع بني املذاهب واجلماعات املختلفة لم يتحول في تركيا إلى بؤرة

توتر وبأنها تتمتع بثقافة التسامح. إن أهم املالحظات العامة املشتركة على الصعيد اإلقليمي حول تصور اإلسالم في تركيا يتمثل في النظر إليها كدولة أوروبية بسبب قربها من الغرب كما أن انضمام دولة مسلمة إلى االحتاد األوروبي

يشكل أحد أبرز هذه الفروق فوجود دولة مسلمة داخل تكتل مسيحي أمر يثير فضول الطلبة.

بعد مجيئهم إلى تركيا بدأ الطلبة بتأدية فروضهم الدينية بشكل منتظم ومعظم التغيرات التي طرأت على الطلبة بعد التحاقهم بثانويات األئمة واخلطباء الدولية متعلقة بأدائهم للصالة. ويرى الطلبة أن الصالة عبادة حتمل أهمية قصوى

كونها تشتمل على الكثير من العبادات فضال عن كونها عماد الدين. فالعبادات والفروض اإلسالمية مهمة إلنشاء نظام

141

وبناء مجتمع سليم. وإلى جانب العبادات فإن اإلسالم يؤسس أصال هذا النظام مبا يتمتع به بالعديد من اخلصائص ولعل من أبرزها أن اإلسالم يرى في املؤمنني إخوة وهو ما يعتبر خاصية إيجابية بالنسبة إلى املسلمني. في ذات الوقت فإن

اإلسالم يضمن بعض امليزات احلسنة لغير املسلمني أيضا مثل اأُلُخوة. ويرى الطلبة أن هذا املفهوم هو »التسامح« والذي يعد أحد أهم خصائص اإلميان في اإلسالم.

يرى الطلبة أن »اإلسالم« لم يعد كافيا لوحده لتوحيد األمة اإلسالمية وهم يتحدثون عن مواجهتهم مصاعب في تبليغ رساالت اإلسالم. حيث إن اجلماعات املتطرفة وفي مقدمتها داعش وحزب اهلل وطالبان واألخطاء التي يرتكبها املسلمون

شكلت مفهوما خاطئا عن اإلسالم لدى غير املسلمني. وللحيلولة دون الفهم اخلاطئ لإلسالم ولتحقيق الوحدة اإلسالمية ال بد من العمل أكثر لتغيير املفهوم الذي يختزل التدين إلى مجرد أداء العبادات، والعبادات إلى مجرد الشكل وإبراز العناصر

د املسلمني. ألنه وبحسب الطلبة فإن الوحدة اإلسالمية هي اخلطوة األولى لصيرورة األمة واليوم يستحيل احلديث التي توحِّعن مفهوم األمة باملعنى النوعي للكلمة لذا ال بد من إزالة العراقيل التي تقف أمام حتقيق الوحدة اإلسالمية.

من أهم أسباب تشرذم العالم اإلسالمي التعصب األعمى للمذهب والتعصب العرقي والقومي والفردية واالستعمار ووجود حكام مستبدين يفتقرون للكفاءة والقوى اخلارجية. القضية الواجب حلها بالسرعة القصوى هي إقصاء احلكام الذين ال يتمتعون باألهلية وتنحيتهم عن مناصبهم واالبتعاد عن إدارة البالد اإلسالمية على أساس مذهبي. لم يسمع الطلبة بأي منظمة دولية أو منظمة مجتمع مدني تضمن الوحدة اإلسالمية وبالنسبة إليهم فإن العديد من اجلماعات

واألوقاف واجلمعيات واملنظمات واملؤسسات اإلعالمية التي تأسست من أجل وحدة املسلمني وفي مقدمتها منظمة املؤمتر اإلسالمي قد حادت عن هدفها ولم تدافع عن وعي األخوة الذي يشكل أهم خاصية متيز اإلميان في اإلسالم. ناهيك عن

أن معظم هذه املؤسسات بعيد كل البعد عن مفهوم الوحدة املنصوص عليه في القرآن والسنة. إن االحتاد األوروبي أو اجلامعة العربية ال ميثالن املسلمني لذا يجب العمل على تأسيس احتاد جديد يجمع ما بني الدول اإلسالمية.

Kaynakça/References/املراجعAkam,S.(2010,23February).A “model” Islamic education from Turkey?Retrievedfromhttp://

www.reuters.com/article/us-turkey-islam-education-idUSTRE61N00O20100224

Aşlamacı, İ. (2014a).Pakistan Medreselerine Bir Model Olarak İmam-Hatip Okulları. İstanbul:Dem.

Aşlamacı,İ.(2014b).Türkiye’ninİslameğitimmodeli:İmam-HatipOkullarıvetemelözellikleri.Turkish Studies, 9(5),265–278.

Çakır, R., Bozan, İ. &Talu, B. (2004). İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve gerçekler. İstanbul:TESEV.

Göle,N.(2010).Modern mahrem: Medeniyet ve örtünme.İstanbul:Metis.

Göver, İ. H. &Yavuzer, H. (2015). Türkiye’nin ilk uluslararası ortaöğretim kurumu: MustafaGermirli Anadolu İmam Hatip Lisesi. Turkish Studies, 10(14), 345–362. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-74607-2_9.

Göver,İ.H.(2013).Kayseri’de öğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilerin Kayseri, Türkiye ve İslam algısı (YüksekLisansTezi,NevşehirÜniversitesi,SosyalBilimlerEnstitüsü,Nevşehir).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/adresindenedinilmiştir.

Gülali,M.(2013).DinEğitimiGenelMüdürüProf.Dr.İrfanAycanileokulumuzveUluslararasıİHLüzerineröportaj.Yedirenk (Uluslararası Fatih Sultan Mehmet Anadolu İmam Hatip Lisesi Okul Dergisi), 2,4–7.

Koyuncu,A.&Birekul,M. (2014).Birmodel arayışı olarakUluslararası İmamHatipLiseleri.Muhafazakâr Düşünce Dergisi,10,172–188.

Korkut/تصور اإلسالم لدى طلبة ثانويات األئمة والخطباء الدولية في تركيا


142

Kurt,H. (2010).Anadolu İmamHatipLiselerinin tarihi gelişim süreci ve öğrencilerinin kelamdersineilişkingörüşlerinindeğerlendirilmesi:BartınAnadoluİmamHatipLisesiÖrneği.The Journal of Academic Social Science Studies, 24,73–91.

Sarı,H.(2015). UluslararasıortaöğretimöğrencilerininTürkiye’yegetirilişsüreciveTürkiye’dekarşılaşılanproblemler.Uluslararası Öğrenci Sempozyumları Bildiri Kitabıiçinde(s.127–140).İstanbul:HarfYayınları.

Ünsal,A. G.& Ekin, S. (2012). Okulumuz ve özelliklerine dair.Yedirenk (Uluslararası Fatih Sultan Mehmet Anadolu İmam Hatip Lisesi Okul Dergisi), 1,20–22.

türkiye’de Öğrenim gören uluslararası İmam hatip...

Documents