troškovno - ˜nansijski model · 2016. 8. 17. · troškovno-čnansijski model prirufinik 6...

Troškovno -�nansijski Model

Priručnik

376033.2

29.33

1

Troškovno-finansijski modelPriručnik

2016


2


3

SADRŽAJ

1. Uvod ......................................................................................................................................................................5

1.1. Koji je značaj poznavanja podataka o otpadu?..........................................................................5

1.2. Kako je nastao Troškovno-finansijski Model? ..............................................................................7

1.3. Šta je TFM i ko ga sve može koristiti? ..............................................................................................8

1.4. Koje su koristi od primjene TFM-a? ...................................................................................................9

2. Kako koristiti TFM? ........................................................................................................................................11

2.1. Pregled modela .........................................................................................................................................11

2.2. Unos podataka ..........................................................................................................................................11

2.2.1 Korisničke informacije (korak 2) ...............................................................................................14

2.2.2 Unos općih podataka (korak 3)................................................................................................16

3. Indikatori (korak 5 – Izvještavanje) .......................................................................................................41

4. Određivanje referentnih tačaka ........................................................................................................... 45

5. Određivanje referentnih tačaka po zemljama.............................................................................. 47

6. Korištenje indikatora .................................................................................................................................. 49

7. Završne napomene .....................................................................................................................................51

8. Lista ilustracija................................................................................................................................................ 53

9. Reference ......................................................................................................................................................... 55


4

LISTA SKRAĆENICA

TFM - Troškovno-finansijski model

MBT - Mehaničko-biološki tretman

NALAS - Mreža saveza gradova i općina jugoistočne Evrope

NV - Nacionalna valuta

ORF - Otvoreni regionalni fond

GiPO - Gorivo dobijeno iz prerade otpada

JIE - Jugoistočna Evropa

PDV - Porez na dodatnu vrijednost

UO - Upravljanje otpadom


5

1. Uvod

Jedan od aspekata upravljanja okolišem je održivo upravljanje otpadom. Održi-vo upravljanje okolišem s aspekta upravljanja otpadom može se definirati kao sistem upravljanja otpadom koji smanjuje ukupni (negativni) utjecaj upravljanja otpadom na okoliš, uključujući potrošnju energije, zagađenje zemljišta, zraka i vode, gdje su ukupni troškovi sistema upravljanja otpadom prihvatljivi za sve članove društvene zajednice, uključujući domaćinstva, privredu, institucije i or-gane vlasti. Rast količina komunalnog otpada i stope generiranja otpada, troškovi odlaganja otpada, zaštita okoliša i zdravlja, ograničenost prostora za odlaganje otpada, zakonodavne odredbe i njihove promjene, politička klima i društveni stavovi samo su dio faktora koji imaju značajan utjecaj na napore za poboljšanje upravljanja komunalnim otpadom.

1.1. Koji je značaj poznavanja podataka o otpadu?

Pouzdani podaci o otpadu i načinu njegovog upravljanja predstavljaju osnovu za izradu odgovarajućih planskih dokumenata, kao i za određivanje dugoroč-nih ciljeva i racionalnog i održivog upravljanja otpadom na nacionalnom nivou. Poznavanje relevantnih pokazatelja od velikog je značaja za uspješno funkcio-niranje svih elemenata sistema upravljanja otpadom, koji uključuju prikupljanje, transport, tretman i konačno odlaganje.

Pored utjecaja na izbor opreme i optimizaciju procesa u tehničkom smislu, pro-cjena budućih investicija također je usko povezana s informacijama o količini i sastavu komunalnog otpada. Definiranjem standardiziranog načina za praćenje generiranih količina i sastava otpada stvaraju se uvjeti za poređenje raspoloživih podataka između općina, tj. na nacionalnom nivou, kao i za ispunjenje obaveze izvještavanja prema Evropskoj agenciji za okoliš, odnosno poređenja podataka između različitih država.


6

Poznavanje svih tokova u lancu generiranja otpada od njegovog nastanka do ko-načnog odlaganja nije potpuno. Posljedica toga je nemogućnost za tačno odre-đivanje troškova različitih komponenti sistema. Nedovoljno definirana struktura troškova onemogućava jednostavno i pouzdano finansiranje troškova uprav-ljanja čvrstim otpadom. Zbog toga ne postoji adekvatna osnova za definiranje cijena usluga i planiranje budžeta za upravljanje otpadom. U tim situacijama može se desiti da su neke komponente sistema nedovoljno finansirane, a za druge je izdvojen preveliki budžet.

Kada je riječ o problemima, upravljanje komunalnim otpadom u Jugoistočnoj Europi (JIE) odlikuje se izvjesnim brojem sistemskih nedostataka u pogledu pravnog/regulatornog okvira, institucionalne i organizacijske postavke, eko-nomske komponente upravljanja otpadom kao i stanja infrastrukture za uprav-ljanje otpadom. Pored toga, neki nedostaci vode ka nepotpunim, nedosljednim i fragmentiranim radnim procesima u sektoru upravljanja čvrstim otpadom i do stvaranja neefikasnih podsistema koji ugrožavaju organizacijsku i finansijsku komponentu poslovanja javnih komunalnih preduzeća (JKP), što se u konačnici reflektira na ukupno stanje okoliša.

Drugi znatan problem upravljanja čvrstim otpadom u regionu je fragmentirana finansijska politika koja ne može održati i unaprijediti postojeći sistem usluga sakupljanja i odlaganja otpada. Izvor prihoda sistema za upravljanje otpadom obično je kombinacija budžeta javne uprave i naplaćenih naknada.

Očigledan problem koji opterećuje sektor upravljanja otpadom u JIE također je u činjenici da je znanje o tokovima čvrstog otpada, od stvaranja otpada pa do njegovog konačnog zbrinjavanja na deponiji ili u spalionici nepotpuno ili samo djelimično. Drugim riječima, „fizički model“ upravljanja čvrstim otpadom u tokovima komunalnog otpada ne može se tačno procijeniti, što se može sma-trati ključnim problemom u praksi upravljanja čvrstim otpadom u JIE danas. Nepotpun „fizički model“, nedovoljno definirana struktura troškova i fragmenti-rana finansijska politika uzrokuju propuste i odstupanja u osnovi refinansiranja upravljanja otpadom. Nedostaci u financijskom sistemu otežavaju pružanje us-luge upravljanja čvrstim otpadom. To je i razlog zbog kojeg je neophodna ne-prestana analiza i planiranje u oblasti upravljanja otpadom na lokalnom nivou.


7

1.2. Kako je nastao Troškovno-finansijski Model?

Cjelokupan sistem upravljanja otpadom u regionu funkcionira na neodrživim dugoročnim politikama upravljanja otpadom. S jedne strane, očekuje se da JKP u ovoj oblasti posluje pozitivno, čime ona ne bi opterećivala već preopterećene budžete jedinica lokalnih samouprava (JLS). S druge strane, JKP se doživljavaju kao stupovi socijalne zaštite građana s niskim primanjima. To automatski na-meće neekonomske principe u formiranju cijena usluga. Ovakav dualni položaj preduzeća u sektoru otpada dovodi do:

XX lošeg kvaliteta usluge, koji često odstupa od prihvaćenih standarda i propisa;

XX subvencioniranja gubitaka koji se pokrivaju iz različitih javnih izvora;

XX nemogućnosti da se započnu novi razvojni programi u JKP, zato što troškovi pokrivaju samo tekuće obaveze i održavanje, dok se mehanizmi za razvoj sistema prenose na viši nivo odgovornosti, odnosno na JLS ili državu.

Da bi se pomoglo u rješavanju navedenih pitanja, NALAS je 2011. godine razvio sveobuhvatni Troškovno-finansijski Model - TFM (eng. Cost and Finance Model) za sektor upravljanja čvrstim otpadom, koji je bio prilagođen uvjetima i kon-tekstu zemalja JIE. Model je osmišljen tako da se može uvesti kao organizacijski okvir u različitim općinama u regionu, s ciljem poboljšanja poslovnih procesa kroz utvrđivanje troškova i nivoa efikasnosti u postojećim sistemima.

TFM je tokom 2015 i 2016. godine nadograđen i optimiziran u okviru aktivnosti u implementaciji projekta “Prikupljanje podataka o čvrstom otpadu u Jugoistoč-noj Evropi”, koji je implementiran od Njemačke organizacije za međunarodnu suradnju (GIZ) s partnerima: Udruženjem za oblasti voda i zaštite okoliša “Aqua-san mreža u BiH”, Asocijacijom za upravljanje čvrstim otpadom Republike Srbije (SeSWA) i Mrežom asocijacija lokalnih samouprava Jugoistočne Evrope − NALAS, uz podršku njemačke i švicarske vlade putem Otvorenog regionalnog fonda za modernizaciju općinskih usluga (ORF MMS). Glavni cilj projekta bio je izgradnja JKP i JLS u JIE u cilju efikasnijeg prikupljanja i korištenja podataka o prikupljenom, tretiranom i odloženom komunalnom otpadu, kao i razmjeni znanja i dobrih praksi na regionalnom nivou. Projekt je implementiran u četiri zemlje JIE: Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Makedoniji i Srbiji sa širokim krugom partnera u svakoj od partnerskih zemalja.


8

1.3. Šta je TFM i ko ga sve može koristiti?

TFM je mrežna aplikacija razvijena kao podrška JLS i njihovim JKP u JIE, pomoću koje je moguće ostvariti bolji uvid u strukturu troškova upravljanja otpadom na nivou JLS. Ideja TFM-a je zasnovana na tipičnim poslovima upravljanja otpadom kao što su prikupljanje, transport, razdvajanje i odlaganje. TFM također služi i za identifikaciju i vrednovanje općih finansijskih podataka sistema upravljanja otpadom na lokalnom nivou i može biti od značajne koristi JLS da definiraju i primijene politike koje su orijentirane ka osiguranju kvaliteta usluga građanima po prihvatljivim cijenama. TFM pomaže JLS da bolje razumiju troškove svake aktivnosti pojedinačno, što omogućava bolje upravljanje troškovima. TFM obje-dinjuje evropska i iskustva JLS s područja JIE budući da se zasniva na lokalnom, regionalnom i međunarodnom stručnom znanju, a testiran je u različitim ze-mljama na nivou JKP u regionu. On predstavlja sredstvo za organizirano saku-pljanje i čuvanje podataka o upravljanju otpadom na lokalnom nivou i stoga je prvi korak u uvođenju referentnih tačaka za poređenje pokazatelja poslovanja JKP. TFM može također poslužiti i kao dragocjen alat u procesu donošenja odlu-ka, a posebno u kreiranju politika upravljanja otpadom.

TFM i uputstvo za korisnike namijenjeni su predstavnicima JKP i drugim ope-raterima u oblasti upravljanja otpadom, ali i stručnjacima u organima lokalne samouprave u čijem je djelokrugu upravljanje otpadom. On korisnicima omo-gućava da identificiraju bitne komponente sistema upravljanja otpadom, ste-knu uvid u resurse koje JKP koriste, bolje razumiju gdje troškovi nastaju i da ih rasporede prema različitim aktivnostima u lancu upravljanja otpadom (saku-pljanje, transport, tretman i odlaganje).

TFM može biti koristan alat za određivanje kvantitativne osnove za utvrđivanje tarifa za punu nadoknadu troškova kao dijela održivog finansijskog sistema za upravljanje otpadom u okviru cjelokupne lokalne politike upravljanja otpadom. Iz nacionalne i regionalne perspektive TFM može savezima JLS i JLS osigurati argumente za poboljšanje pravnog okvira jer će otkriti činjenične podatke o realnoj situaciji na terenu.

TFM mogu koristiti i operateri u oblasti upravljanja otpadom za određivanje realnih troškova njihovog poslovanja unošenjem podataka iz bilansa stanja i iz-vještaja, ali i za planiranje različitih scenarija unošenjem projiciranih podataka. Na taj način operateri mogu predvidjeti troškove koji nastaju iz njihovog poslovanja, pa shodno tome i utvrditi odgovarajuću cijenu za usluge. Pored toga, odjeljenja u


9

okviru JLS nadležna za komunalne djelatnosti mogu pratiti efikasnost preduzeća i njegov učinak, i odlučivati o tome je li planirana cijena opravdana.

1.4. Koje su koristi od primjene TFM-a?

TFM se može koristiti u sklopu optimizacije i planiranja praktično svih elemenata sistema upravljanja otpadom odnosno pri: izradi planske i projektne dokumenta-cije; definiranju opcija za sakupljanje, tretmana i transporta otpada; propisivanju nacionalnog zakonodavstva i usklađivanju s direktivama EU; obavezi izvještava-nja ka nacionalnim i institucijama EU.

Upotrebna vrijednost TFM-a može se prepoznati u sljedećem:

XX identifikaciji svih troškova koji nastaju u poslovanju;

XX identifikaciji poslova upravljanja otpadom u kojima nastaju troškovi;

XX razumijevanju nastanka troška i njegove opravdanosti;

XX identifikaciji hijerarhije procesa donošenja odluka, odgovornosti i eventualnih pozitivnih ili negativnih finansijskih efekata;

XX uvođenju savremene prakse za sakupljanje podataka i organizaciju upravlja-nja otpadom;

XX podršci JLS u izgradnji i razvoju ljudskih resursa kroz obuke;

XX omogućavanju razmjene informacija između JLS i operatera u oblasti uprav-ljanja otpadom;

XX poređenju nivoa usluge i učinka na lokalnom, nacionalnom i regionalnom nivou;

XX poređenju ključnih indikatora učinka s međunarodnim referentnim vrijednostima;

XX unapređenju profesionalnog umrežavanja lokalnih vlasti i operatera u regionu JIE;


10

XX standardizaciji formata za sakupljanje informacija u regionu;

XX razmjeni iskustava u optimizaciji sistema.

TFM može pomoći JLS i JKP kroz:

XX organizirano sakupljanje i obradu podataka u oblasti upravljanja otpadom;

XX pomoć u stjecanju jasne slike stanja u oblasti upravljanja otpadom;

XX doprinos u metodološkom i organizacijskom smislu u sistemu upravljanja komunalnim otpadom;

XX uspostavu polazne tačke za razmatranje i planiranje budućih koraka za po-boljšanje sistema upravljanja otpadom na lokalnom ili regionalnom nivou.

U operativnom smislu, TFM se može koristiti za:

XX praćenje aktualnih troškova za sakupljanje i transport komunalnog otpada;

XX definiranje elemenata za finansiranje investicija u opremu i vozila;

XX praćenje efikasnosti JKP ili operatera.


11

2. Kako koristiti TFM?

TFM je mrežna aplikacija dostupna na internet-prezentaciji NALAS. Svaki kori-snik može se registrirati i dobiti identifikaciju i lozinku direktno na internet-pre-zentaciji. NALAS je odgovoran za omogućivanje unosa svih podataka, kao i za to da osigura da je pristup moguć samo registriranom korisniku.

2.1. Pregled modela

TFM se sastoji od četiri koraka koje korisnici popunjavaju i od tri dijela raznih izvještaja. Osnovni princip TFM-a je da se relevantni podaci o svim elementima upravljanja komunalnim otpadom unose samo jednom u za to određeno polje u koraku 2 – Korisničke informacije, koraku 3 – Unos općih podataka i koraku 4 – Inventar. Izvještaji su vidljivi u listama „Indikatori“, „Određivanje referentnih tačaka“ i „Određivanje referentnih tačaka po zemljama“. Troškovi usluga u oblasti upravljanja otpadom su na posebnoj listi „Indikatori“, podijeljeni na devet razli-čitih grupa indikatora.

2.2. Unos podataka

Prilikom prvog korištenja modela korisnik se registrira kao novi i tom prilikom bira jezik modela, kako je i prikazano u ilustraciji 1.


12

Ilustracija 1: Izbor jezika (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Nakon izbora jezika korisnik se upućuje na stranicu za registraciju/upis. Novi korisnik može birati opciju da se registrira, a postojeći se samo treba ulogirati na model (vidjeti model 2).

Ilustracija 2: Ulogiraj se/Registriraj (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Izbor opcije registracije vodi korisnike na stranicu za registraciju (ilustracija 3).


13

Ilustracija 3: Registracija (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Za dobar rad modela, a posebno za određivanje referentnih tačaka veoma je važno da korisnici tačno izaberu svoju zemlju u padajućem meniju u modelu za registraciju.

Nakon registracije i logiranja korisnik treba izabrati ili dodati godinu za koju se unose podaci – korak 1 modela, kako je i prikazano u ilustraciji 4.

Ilustracija 4: Kreiranje nove godine (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Korak 2 – Korisničke informacije sastoji se od nekoliko polja koje treba popuniti, a koje se odnose na kompaniju za koju se upisuju podaci i na odgovorne osobe.


14

Ovaj dio također ima i kućice koje treba označiti, a koje se odnose na usluge koje preduzeće pruža, kao i polja za unos ukupnog broja stanovnika općine i vrstu općine.

Unos podataka u model u vezi s učinkom preduzeća organiziran je u dva ko-raka. Korak 3 – Unos općih podataka je prva lista za unos podataka, u kojoj se organiziraju najvažniji podaci, dok je druga lista korak 4 – Inventar, koja traži podatke o imovini javnog komunalnog preduzeća.

Ove dvije liste za unos podataka predstavljaju osnovu za proračun u okviru mo-dela, koji se dobija pomoću formula koje su sastavni dio modela. Klikom na „Ponovna procjena Izvještaja“ sakupljeni i organizirani podaci prikazuju se u listi Indikatori kao set indikatora o upravljanju čvrstim otpadom.

Indikatori prikazani u ovoj listi predstavljaju osnovu za sve druge liste izvještaja – Određivanje referentnih tačaka i Određivanje referentnih tačaka po zemljama.

Ipak, ne koriste se svi podaci uneseni u model za proračun jer postoje polja za unos narativnih opisa. Model je strukturiran na način da se postigne sistemat-ska organizacija svih važnih informacija o javnom komunalnom preduzeću na jednom mjestu.

Korisnici trebaju biti svjesni nekoliko važnih napomena prilikom korištenja modela:

XX unijeti podatke koji se odnose na vaše komunalno preduzeće;

XX polja koja se ne odnose na specifične slučajeve ostaju prazna;

XX upisati samo one podatke koji se odnose na sakupljanje, tretman i odlaganje čvrstog komunalnog neopasnog otpada;

XX upisati troškove s PDV-om.

2.2.1 Korisničke informacije (korak 2)

Ulaz je prva od dvije liste u modelu i ona predstavlja prvi susret korisnika s TFM-om. Svrha je sakupljanje podataka i predstavljanje poslova javnog komunalnog


15

preduzeća, njegove organizacijske strukture, poslovanja i socijalnog okruženja, kao i rashoda i prihoda, ljudskih resursa i raspodjele radnih dužnosti. Podaci koji se unose u ovu listu uključuju informacije o korisniku, opće i tehničke podatke, kao i podatke o operativnim troškovima.

Ilustracija 5: Unos korisničkih informacija (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Prvi je zadatak u listi „Korisničke informacije“ upis osnovnih podataka o predu-zeću. Počinje se upisom godine na koju se podaci odnose, a zatim se prelazi na popunjavanje ostalih polja. Kako je i prikazano u ilustraciji 3, model omogućava korisniku da obilježi konkretne usluge u oblasti upravljanja otpadom koje to komunalno preduzeće pruža.


16

Na samom dnu ovog dijela nalaze se polja za unos podataka o ukupnom broju stanovnika općine, a tip općine bira se iz padajućeg menija, kako je i prikazano u ilustraciji 6.

Ilustracija 6: Tip općine - padajući meni (izvor: http://nmeapps.com:2830)

2.2.2 Unos općih podataka (korak 3)

Svrha ovog koraka jeste sakupljanje podataka i prikazivanje poslova komunal-nog preduzeća, organizacijske strukture, poslovanja i socijalnog okruženja, kao i rashoda i prihoda, ljudskih resursa i raspodjele radnih dužnosti. Podaci koji se unose u ovu listu uključuju informacije o korisniku, opće i tehničke podatke, kao i podatke o operativnim troškovima. Prikaz svih odjeljaka u koraku 3 prikazan je u ilustraciji 7.


17

Ilustracija 7: Korak 3 – Unos općih podataka (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Odjeljak 1: Opće informacije

Prvo dolazimo do odjeljka 1 „Opće informacije“, koji je podijeljen na tri podo-djeljka, kako je i prikazano u ilustracijama 8, 9 i 10. Pododjeljci su „Podaci o po-dručju“, „Računovodstveni podaci i jedinični troškovi“ i „Izvor prihoda“.

Kolone se respektivno odnose kako slijedi:

XX prva kolona = naziv odjeljka, pododjeljka ili zahtijevani podaci ili informacije;

XX druga kolona = format u kojem se podaci unose (naprimjer, narativni opis ili nacionalna valuta na godišnjem nivou);


18

XX treća kolona = unos podataka;

XX četvrta kolona = označavanje kućice ako je podatak zvaničan, ili neobilježa-vanje kućice ako se radi o procjeni;

XX posljednja kolona = izvor informacija ili napomena.

Ilustracija 8: Opće informacije (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Pododjeljak o lokalnom području sadrži niz pitanja koja se unose ili kao narativ ili u traženom formatu. Na primjer:

XX Koji je organ nadležan za upravljanje otpadom na lokalu?;

XX U kojim administrativnim područjima/gradu/općini se pružaju usluge iz obla-sti upravljanja otpadom?;

XX Ukupno administrativno područje;

XX Ukupno administrativno područje – urbano;

XX Ukupno administrativno područje – ruralno;

XX Administrativno područje pokriveno uslugom upravljanja otpadom;


19

XX Broj stanovnika u području;

XX Broj stanovnika u području – urbanom;

XX Broj stanovnika u području – ruralnom;

XX Broj stanovnika koji imaju uslugu upravljanja otpadom – urbano;

XX Broj stanovnika koji imaju uslugu upravljanja otpadom – ruralno;

XX Gustina naseljenosti;

XX Prosječan broj članova domaćinstva;

XX Prosječan prihod po domaćinstvu;

XX Prosječan prihod po glavi stanovnika u području koje je pokriveno uslugom;

XX Putna infrastruktura u području pokrivenom uslugom (nisko do visoko ra-zvijena 1–5 i narativni opis uvjeta na putu: lokalni seoski putevi; neasfaltirani putevi; urbani putevi koji se loše/dobro održavaju itd.).

Napomena: Sam model podsjeća na to koji se podaci moraju unijeti. Na kraju svakog odjeljka i pododjeljka stoje opcije SAČUVATI i ŠTAMPATI. Svi uneseni podaci moraju se sačuvati da bi se moglo nastaviti s radom na sljedećoj stranici. Kada se izabere opcija SAČUVATI, pododjeljak se automatski zatvara.

U pododjeljku „Računovodstveni podaci i jedinični troškovi“, koji je djelimično prikazan u ilustraciji 9, podaci koji se traže odnose se na:

XX budžet za usluge upravljanja otpadom u posljednjoj godini – investicijski i operativni;

XX zbir budžeta u posljednje tri godine – investicijskih i operativnih;

XX kako se obračunavaju troškovi upravljanja otpadom u općinskom budžetu;

XX pružaju li komunalna preduzeća još neke usluge osim upravljanja otpadom;


20

XX vrše li se obračunski poslovi upravljanja otpadom zajedno s drugim uslugama;

XX ako je odgovor na prethodno pitanje da, dajte procjenu (%) režijskih troško-va u vezi s poslovima upravljanja otpadom (npr. upravljanje, administrativni troškovi, komunalije, kancelarijski prostor);

XX koji je kurs NV u odnosu na euro;

XX cijenu dizela koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX cijenu benzina koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX cijenu lož-ulja koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX cijenu gasa koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX cijenu električne energije koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX cijenu vode koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX cijenu drveta koju plaćaju komunalna preduzeća;

XX obračunava li preduzeće na račune PDV.

Ilustracija 9: Računovodstveni podaci i jedinični troškovi (izvor: http://nmeapps.com:2830)


21

U odjeljku „Izvor prihoda“ ako ima prihoda koji nisu navedeni, upišite ih na slje-deću dostupnu liniju u okviru naslova „Ostalo“.

Ilustracija 10: Izvor prihoda (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Odjeljak 2: Tehnički podaci

Odjeljak 2 „Tehnički podaci“ (prikazan u ilustracijama 11 i 12) rezerviran je za „Čišćenje ulica“, „Sakupljanje i transport“ i za „Odlaganje/Deponija“. Svi dijelovi su mješavina opisnih informacija i unosa podataka, ali odjeljak „Tretman“ ima poseban pododjeljak Različite usluge tretmana, koji se sastoji od nekoliko polja u koja se unose podaci o različitim opcijama tretmana, kako je i prikazano u ilustraciji 10. Ako korisnik ima više opcija tretmana u okviru svog poslovanja, onda te podatke treba unijeti na prvu slobodnu liniju u okviru naslova „Ostalo“.


22

Ilustracija 11: Tehnički podaci (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Ilustracija 12: Tehnički podaci, nastavak (izvor: http://nmeapps.com:2830)


23

Objašnjenja unosa podataka o različitim opcijama tretmana:

XX „Ulaz na reciklažno dvorište“ predstavlja ukupnu količinu otpada koji dođe na tretman;

XX „% otpada po masi“ traži procent od ukupne količine otpada koji preostane nakon tretmana;

XX „Postrojenje za MBT“ je postrojenje za mehaničko-biološki tretman otpada;

XX „Izlaz metalne frakcije“ traži podatke o količini metala koji se odvaja za reciklažu;

XX „Izlaz GiPO“ predstavlja gorivo dobijeno iz prerade otpada u procesu tretmana;

XX „Otpad za odlaganje“ traži podatak o količini rezidualnog otpada koji ostane nakon tretmana.

Odjeljak 3: Podaci o operativnim troškovima

Unos podataka nastavlja se u odjeljku 3 „Podaci o operativnim troškovima“, u koji se prvo unose podaci o troškovima za zaposlene prikazanih po stavkama i različitim odsjecima službi za upravljanje otpadom. Prvi pododjeljak odnosi se na direktne troškove rada u odsjecima za čišćenje ulica, sakupljanje i transport. Logika ovog pododjeljka dolazi od činjenice da su obično isti zaposleni odgo-vorni za čišćenje ulica i sakupljanje i transport otpada. Kako je i prikazano u ilu-straciji 13, prvo se unosi broj svih zaposlenih, njihova puna prosječna mjesečna plaća i odgovarajući procent vremena koji se posvećuje konkretnoj operaciji (či-šćenje, primarno sakupljanje, sekundarno sakupljanje i selektivno sakupljanje).

Napomene:

XX Primarno sakupljanje otpada odnosi se na zajedničku kantu, kantu za sakupljanje otpada koja je karakteristična za većinu općina u regionu.

XX Sekundarno sakupljanje otpada može se javiti u nekoliko slučajeva kada se otpad prvo grupira na specifična mjesta, a zatim sakuplja i transportira velikim kamio-nima do krajnjeg odredišta.


24

XX Selektivno sakupljanje predstavlja aktivnost sakupljanja reciklabilnih frakcija iz otpada na samom mjestu nastanka.

Ilustracija 13: Direktni troškovi rada u sektoru čišćenja ulica, skupljanja i transporta (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Podaci u vezi s troškovima za zaposlene unose se u naredne pododjeljke „Direktni troškovi rada u sektoru tretmana“, „Direktni troškovi rada u sektoru deponija“ i „Indirektni troškovi rada“. U ove pododjeljke unose se podaci o broju stalno zapo-slenih na specifičnim operacijama (kako je i prikazano na ilustraciji 14 i ilustraciji 15), kao i njihove pune prosječne plaće na mjesečnom nivou.

Ilustracija 14: Direktni troškovi rada u sektoru tretmana (izvor: http://nmeapps.com:2830)


25

Ilustracija 15: Indirektni troškovi rada (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Napomena:

XX Shodno računovodstvenom konceptu, svi troškovi mogu se podijeliti na direktne i indirektne.

XX Direktni troškovi su troškovi neposredno povezani s proizvodnjom dobara ili pruža-njem usluga, kao što je rad, gorivo, materijal za svakodnevno prekrivanje deponije itd.

XX Indirektni troškovi su troškovi koji nisu u direktnoj vezi s nekom aktivnošću, ali su prisutni u svim aktivnostima i podrška su direktnim troškovima, kao što su troškovi upravljanja, porezi, troškovi finansiranja itd.

Ako postoje i druge specifične pozicije u okviru različitih operacija, molimo da ih upišete u naslovu „Ostalo“.

Pododjeljak „Gorivo i komunalije“ omogućava pregled ukupnih godišnjih troš-kova goriva za vozila i troškova za komunalije, kao što su električna energija, voda, gorivo za ogrjev i drvo. Troškovi se zatim dijele procentualno na troškove pružanja usluga i režijske troškove.


26

Ilustracija 16 : Troškovi za gorivo i komunalije (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Nastavlja se s unosom podataka o različitim operacijama kao što su naprimjer troškovi održavanja i rezervnih dijelova za mašinske radionice, dozvole u oblasti zaštite životne sredine, monitoring itd. (vidjeti ilustracije 17, 18 i 19). Iskazivanje troškova po stavkama vrši se u pododjeljku „Režijski kancelarijski troškovi“, gdje se unose podaci o tipičnim nabavkama kancelarijskog materijala, ali i aktivnosti odnosa s javnošću, kao što su kampanje razvoja svesti i slično, i u pododjeljku „Usluge trećih osoba“, gdje se upisuju podaci o aktivnostima koje se obično podugovaraju.

Ilustracija 17: Ostali troškovi u vezi s radom (izvor: http://nmeapps.com:2830)


27

Ilustracija 18: Režijski kancelarijski troškovi (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Ilustracija 19: Usluge trećih osoba (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Unos podataka u prvu listu završava se upisom podataka o porezu, kapitalnim troškovima i finansijskim troškovima (vidjeti ilustracije 20, 21 i 22).


28

Ilustracija 20: Troškovi poreza (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Ilustracija 21: Kapitalni troškovi (izvor: http://nmeapps.com:2830)


29

Ilustracija 22: Finansijski troškovi (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Ilustracija 23: Ostali troškovi (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Na kraju, kako je i prikazano na ilustraciji 23, korisnici imaju mogućnost da upi-šu troškove koji nisu navedeni u prethodnim pododjeljcima.

Kada se završi upis podataka u koraku 3, prelazi se na dio o inventaru.

Inventar (korak 4)

Logika koraka 4 Inventar (vidjeti ilustraciju 24) ista je kao i u prethodnom koraku i u cjelokupnom modelu. On prati odjeljke o poslovima u oblasti upravljanja


30

otpadom, a od korisnika se očekuje da upišu podatke o vozilima, mehanizaciji, priboru i opremi u vlasništvu kompanije, a koji se koriste za potrebe sakupljanja i transporta, tretmana i odlaganja. Korisnici trebaju unijeti različite podatke, kao što je broj jedinica, godina nabavke, vrijednost nabavke, knjižena vrijednost itd. Korisnici trebaju početi upisivanjem minimalne vrijednosti u nacionalnoj valuti, iznad koje stavka ili predmet postaju dio inventara. Kako je i prikazano u ilustra-ciji 25, prvi podaci koje unesete u vezi su sa zemljištem i objektima u vlasništvu kompanije.

Ilustracija 24: Korak 4 – Inventar (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Napomena:

Model dolazi prazan uz mogućnost unosa onoliko stavki koliko postoji i u knjigama, zasebnim izborom na „Kreiraj novi“, pri čemu se otvara novi prozor. Jedan red je rezer-viran za jednu stavku, bilo da se radi o objektu, zemljištu, vozilu, kupovini kontejnera ili kanti, dijela mehanizacije ili opreme.

Primjer liste za zemljište i objekte: poboljšanje zemljišta, centralna kancelarija, garaža, industrijska platforma na transfer-stanici, objekti na reciklažnom dvori-štu, skladište itd.


31

Ilustracija 25: Zemljište i objekti (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Odjeljak 1: Sakupljanje i transport

Odjeljak 1 odnosi se na sakupljanje i transport. Korisnici trebaju unijeti poje-dinačno vozila, koja se mogu razlikovati po tipu ili godini kupovine, zatim po broju stavki, godini nabavke, očekivanom preostalom trajanju životnih ciklusa od trenutka unosa podataka, po kupovnoj i knjiženoj vrijednosti izraženoj u na-cionalnoj valuti. Vidjeti ilustraciju 26.

U istom prozoru unose se i dodatni podaci: procent vremena koji predstavlja korištenje stavke za određene operacije, uključujući čišćenje ulica, primarno sakupljanje, sekundarno sakupljanje i odvojeno sakupljanje; vrstu goriva koje specifična stavka koristi – (ovdje korisnik može izabrati iz padajućeg menija u svakoj ćeliji dizel, benzin, gas, lož-ulje ili električnu energiju). Na kraju se unose podaci o potrošnji, procijenjenoj kilometraži i troškovima održavanja i tehnič-kim pregledima.


32

Ilustracija 26: Vozila za sakupljanje i transport (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer liste vozila: Kamion 8 t, Kamion 12 t, Kompaktor, Utovarni kamion, Viljuš-kar, Traktor i prikolica, Rotopres 12 t itd.

Sljedeći podaci koji se unose su podaci o kontejnerima. Osigurajte da u ovom odjeljku upisujete samo podatke o operacijama sakupljanja. Grupirajte kontej-nere po nalozima za nabavku i prema tipu, i upisujte podatke kao za sve druge stavke. Naprimjer, ako je bila narudžba za 30 komada kontejnera od 1.100 litara 2012. godine, to se upisuje u jednom redu kao grupna nabavka, a u koloni „Broj jedinica“ upisuje se broj 30. Nakon toga, kako je i prikazano u ilustraciji 27, dalje se prate kolone i unose podaci o godini kupovine, očekivani preostali životni ciklus kontejnera, kupovna i knjižena vrijednost, procent upotrebe po specifič-nom tipu sakupljanja i na kraju troškovi održavanja.


33

Napomena:

Upišite kupovnu i knjiženu vrijednost pojedinačnog kontejnera u nacionalnoj valuti. Procijenjeni troškovi održavanja po kontejneru godišnje također se iskazuju u naci-onalnoj valuti.

Ilustracija 27: Kontejneri (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer liste kontejnera: Kontejner 770 l, Kontejner 1.100 l plastični, Kontejner 1.100 l metalni, Kontejner 5 m3, Kontejner 7 m3, Rolo kontejner 25 m3 itd.

U pododjeljku 3 se od korisnika očekuje da unesu podatke o kantama. Kako se i vidi iz Ilustracije 28, primjenjuje se logika slična logici iz prethodnog pododjelj-ka, s tom razlikom da se unose podaci o stopi zamjene umjesto knjižene vri-jednosti. Ovaj pododjeljak ne uključuju kolonu za sekundarno sakupljanje, već samo za primarno i selektivno sakupljanje. Maksimalna zapremina kanti je 370 l.


34

Ilustracija 28: Kante (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer liste kanti: Kanta 60 l, Kanta 120 l, Kanta 240 l, Kanta 370 l.

Sljedeći pododjeljak odnosi se na sisteme i preduzeća koji u okviru svog po-slovanja imaju transfer-stanice. Korisnici u sistem unose podatke u vidu stavki ili grupa stavki, a zatim definiraju broj jedinica po stavkama, godinu nabavke ili presovanja, očekivani preostali životni vijek transfer-stanice, i nabavnu i knji-ženu vrijednost u nacionalnoj valuti. Što se tiče potrošnje energije, količina po specifičnoj jedinici na godišnjem nivou zavisi od izvora energije, koji se može označiti u padajućem meniju u koji se ulazi onako kako je prikazano na ilustra-ciji 29. Na kraju se unose podaci o troškovima održavanja i rezervnih dijelova iskazanih u nacionalnoj valuti po godinama.

Napomena:

U zavisnosti od izvora energije, izabrati dizel, benzin i lož-ulje iskazane u litrama, gas iskazan u kubnim metrima i kilovat-sate za električnu energiju. Kada je riječ o potrošnji energije, ista logika se primjenjuje na ostatak liste.


35

Ilustracija 29: Transfer-stanice (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer liste za transfer-stanicu: Stacionarni kompaktor, Zamjenljivi kontejner 35 m3 itd.

Odjeljak 2: Tretman

Odjeljak 2 „Tretman“ rezerviran je za inventar u sektoru tretmana otpada i sastoji se od pododjeljaka za reciklažno dvorište, sortiranje, kompostiranje i mehanič-ko-biološki tretman. Prvi pododjeljak (ilustracija 30) posvećen je reciklažnim dvorištima i prati korake u okviru kojih korisnici trebaju upisivati naziv stavke ili grupe stavki, broj jedinica, godinu nabavke ili presovanja, očekivani preostali životni vijek jedinice i nabavnu i knjiženu vrijednost. Kod unosa podataka o po-trošnji energije i održavanju važi ista logika kao i za transfer-stanice.


36

Ilustracija 30: Reciklažna dvorišta (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer liste za reciklažno dvorište: Kontejner 5 m3, Šreder, Balirka, Drobilica, Vi-ljuškar itd.

Sljedeći objekti za tretman za koje se traže informacije vezuju se za objekte za sortiranje. Primjenjuje se isti princip kao za reciklažna dvorišta. Kreće se od naziva i broja jedinica i nastavlja se dalje po kolonama, kako je i prikazano u ilustraciji 31.

Napomena:

Ako je sortiranje dio drugog postrojenja za tretman, npr. postrojenja za mehaničko-biološki tretman, podaci o sortiranju unose se u ovom dijelu, a ne u pododjeljak o MBT-u.


37

Ilustracija 31: Sortiranje (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer za listu za sortiranje: Traka za sortiranje, Kontejner 5 m3, Viljuškar itd.

Dalje se prelazi na kompostiranje, pri čemu se prvo navode postrojenja za kom-postiranje, zatim godina instalacije, preostali životni vijek, nabavna i knjižena vrijednost, potrošnja energije i održavanje i rezervni dijelovi. Podaci o potrošnji energije unose se prije, kako je i prikazano na ilustraciji 32.

Napomena:

Ako je kompostiranje dio drugog postrojenja za tretman, npr. postrojenja za me-haničko-biološki tretman, podaci o kompostiranju unose se u ovom dijelu, a ne u pododjeljak o MBT-u.

Primjer liste za kompostiranje: Oprema za kompostiranje pokošenog zelenila, Komposter, Buldožer itd.


38

Ilustracija 32: Kompostiranje (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Zatim se prelazi na inventar za mehaničko-biološki tretman (MBT). Kako je već istaknuto, u ovom pododjeljku unose se podaci koji su dopuna već upisanim podacima u pododjeljku za procese odvojenog tretmana. Logika unosa inven-tara ista je kao i za ostala postrojenja. Počinje se unosom broja jedinica, a zatim se prelazi na godinu instalacije, preostali životni vijek, nabavnu i knjiženu vrijed-nost, potrošnju energije (u zavisnosti od izvora energije izabrati dizel, benzin i lož-ulje iskazane u litrima, gas iskazan u kubnim metrima i kilovat-sate za elek-tričnu energiju), održavanje i rezervne dijelove. Pododjeljak o MBT-u prikazan je na ilustraciji 33.

Ilustracija 33: Mehaničko-biološki tretman (izvor: http://nmeapps.com:2830)


39

Primjer za listu za MBT: Šreder, Industrijski magnet, Prijenosna traka, Biodigestor itd.

U sljedećem odjeljku unose se podaci o opremi na deponijama. Upisuje se na-ziv opreme na deponiji, broj jedinica, godina nabavke, očekivani vijek trajanja, nabavna vrijednost, knjižena vrijednost u nacionalnoj valuti, potrošnja energije i održavanje. Vidjeti ilustraciju 34.

Ilustracija 34: Deponija (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Primjer za listu za deponije: Vaga, Kompaktor, Buldožer itd.


40


41

3. Indikatori (korak 5 – Izvještavanje)

Korak 5 Indikatori nalazi se u dijelu o izvještavanju, i ovaj dio sumira cjelokupan rad iz prethodna četiri koraka. On izdvaja podatke o troškovima i prikazuje ih u obliku grupa indikatora. Svi indikatori predstavljeni su u dva formata: u nacio-nalnoj valuti na godišnjem nivou i u eurima, također na godišnjem nivou.

Indikatori se prikažu samo ako se klikne na „Ponovnu procjenu izvještaja“ (vidje-ti ilustraciju 35). Zatim model započinje proračun i u roku od pet minuta gene-rira indikatore. Izvještaj se zatim može sačuvati ili odštampati u PDF-formatu.

Ilustracija 35: Ponovna procjena izvještaja i čuvanje u PDF-formatu (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Indikatori su namijenjeni za prikazivanje realnih troškova usluga upravljanja ot-padom i kako su ti troškovi podijeljeni prema specifičnim aktivnostima.


42

Ilustracija 36: Indikatori A i B (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Prvi pokazatelj je ukupan trošak (indikator A), vidjeti ilustraciju 36. On prikazuje ukupne troškove usluga za upravljanje otpadom u preduzeću na godišnjem nivou. On obuhvata sve troškove svih aktivnosti upravljanja otpadom koji uklju-čuju različite vrste troškova. Ako su tarife određene na nivou ukupnih usluga upravljanja otpadom, uključujući i sve usluge od primarnog sakupljanja do ko-načnog odlaganja rezidualnog otpada, tada se ove informacije u kombinaciji s ukupnim prihodima iz upravljanja otpadom mogu koristiti za prilagođavanje politike cijena.

Indikator B pokazuje ukupne troškove po stavkama pojedinačnih aktivnosti upravljanja otpadom. Ovaj indikator može se koristiti za određivanje tarifa za posebne aktivnosti (vidjeti ilustraciju 36).

Indikatori C i D prikazuju troškove specifičnih aktivnosti upravljanja otpadom po toni i po glavi stanovnika, čime se ukazuje na efikasnost u okviru jednog bloka aktivnosti (vidjeti ilustraciju 37).


43

Ilustracija 37: Indikatori C i D (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Na desnoj strani ekrana prikazani su svi navedeni indikatori u formi BEZ REŽIJSKIH TROŠKOVA, čime se stječe uvid samo u realne troškove upravljanja otpadom (bez administracije, indirektnih troškova rada, kancelarijskog materijala itd.)

Posljednji dio u indikatorima je grupa E – Ostali indikatori, koji prikazuju sve podatke unesene u model i osnovu za određivanje referentnih tačaka. (vidjeti ilustraciju 38).


44

Ilustracija 38: Ostali indikatori E (izvor: http://nmeapps.com:2830)


45

4. Određivanje referentnih tačaka

Određivanje referentnih tačaka je dio koji korisniku omogućava da uporedi svoj učinak u odnosu na model po svim indikatorima iz liste indikatora.

Da bi se izbjeglo miješanje općina različite veličine i usluga koje pružaju, kori-snici su u obavezi da iz padajućeg menija izaberu broj stanovnika i tip općine (vidjeti ilustraciju 39).

Određivanje referentnih tačaka prikazano je u formi grafikona za sve indikatore u grupama A, B, C i D, i moguće ih je štampati ili sačuvati u različitim formatima (JPG, PDF itd.) – vidjeti ilustraciju 40.

Ilustracija 39: Broj stanovnika i tip općine (izvor: http://nmeapps.com:2830)


46

Ilustracija 40: Primjer određivanja referentnih tačaka na nacionalnom nivou (izvor: http://nmeapps.com:2830)


47

5. Određivanje referentnih tačaka po

zemljama

Lista za određivanje referentnih tačaka po zemljama je za razliku od ostalih listi otvorena za javnost. U ovom dijelu objedinjeni su podaci po zemljama za sve korisnike, čime se omogućava poređenje između zemalja prema postojećim indikatorima (ukupnim troškovima). Model je postavljen tako da jednu zemlju poredi (izabrati zemlju) s drugom ili nekoliko drugih zemalja iz padajućeg me-nija, kako je i prikazano na ilustraciji 41.

Ilustracija 41: Izabrati jednu ili više zemalja za poređenje (izvor: http://nmeapps.com:2830)

Određivanje referentnih tačaka po zemljama uglavnom je korisno za nacional-ne institucije, saveze i NALAS. Određivanje referentnih tačaka po zemljama pri-kazano je kao grafikon koji se može odštampati ili sačuvati u različitim formati-ma (JPG, PDF itd.) – vidjeti ilustraciju 42.


48

Ilustracija 42: Primjer određivanja referentnih tačaka po zemljama (izvor: http://nmeapps.com:2830)


49

6. Korištenje indikatora

Izvedeni pokazatelji mogu se koristiti za dva različita tipa poređenja. Prvi se od-nose na praćenje trendova u okviru jednog sistema ili preduzeća za upravljanje otpadom u intervalima na koje se unos podataka odnosio, u većini slučajeva je to period od godinu dana. Na ovaj način moguće je pratiti trendove na uku-pnom nivou sistema ili na nivou pojedinačnih blokova aktivnosti upravljanja otpada. Znatan rast cijene po jednom bloku može ukazati na pojavu određenih vrsta gubitaka ili neefikasnosti. Isto tako, povećanje efikasnosti može ukazati na pozitivne trendove koji mogu biti rezultat određenih poslovnih odluka i novih politika.

Ovaj model može se koristiti da se ispita izvodljivost budućih investicija i utjecaj koji one mogu imati na troškove poslovanja, pod uvjetom da korisnik modela zna potrebne ulazne podatke koji se odnose na ulaganja.

S druge strane, poređenje različitih sistema za upravljanje otpadom je moguće, ali može biti prikladno samo ako se radi s preduzećima koja posluju u sličnim uvjetima. Poznata je činjenica da troškovi koji proizlaze iz pružanja usluga uprav-ljanja otpadom u velikoj mjeri zavise od topografije, geografskog položaja, dis-tribucije urbanih i ruralnih naselja, stanja putne mreže, dostupnih tehnologija i objekata, i od lokalnih ekonomskih uvjeta. Međutim, potrebno je za početak uložiti napor u pravcu demistifikacije realnih troškova UO i napraviti korak ka određivanju referentnih tačaka za prihvaćene troškove elemenata upravljanja otpadom u regionu JI Evrope. To i jeste cilj TFM-a.


50


51

7. Završne napomene

TFM predstavlja sveobuhvatni alat prilagođen uvjetima u sektoru upravljanja čvrstim otpadom u jugoistočnoj Evropi. Korištenje TFM-a može pomoći zapo-slenima u komunalnim preduzećima i državnim službenicima u lokalnim upra-vama u jugoistočnoj Evropi da bolje razumiju „fizički model“ lokalnog sistema upravljanja otpadom i strukturu realnih troškova upravljanja otpadom.

Isto tako, TFM može biti i važan instrument za donošenje strateških odluka i kre-iranje politika kada je u pitanju upravljanje otpadom. Analitička priroda modela i klasifikacija troškova prema mjestu porijekla i namjeni daje korisnicima mo-gućnost da planiraju i analiziraju različite scenarije za poboljšanje usluge. Pored toga, on ukazuje na korijene problema u sistemu, omogućava njihovo mjerenje i daje osnov za odgovarajuće procese donošenja odluka.

TFM predstavlja jedinstven alat koji se može nadograđivati u pogledu mogućeg uvođenja novih indikatora i mjerila.


52


53

8. Lista ilustracija

Ilustracije korištene za izradu ovog priručnika preuzete su sa internet adrese http://nmeapps.com:2830

Ilustracija 1 - Izbor jezika

Ilustracija 2 - Logiranje/ Registracija

Ilustracija 3 - Registar

Ilustracija 4 - Kreiranje nove godine

Ilustracija 5 - Unos korisničkih informacija

Ilustracija 6 - Tip općine (padajući meni)

Ilustracija 7 - Korak 3: Unos općih podataka

Ilustracija 8 - Opće informacije

Ilustracija 9 - Računovodstveni podaci i jedinični troškovi

Ilustracija 10 - Izvor prihoda

Ilustracija 11 - Tehnički podaci

Ilustracija 12 - Tehnički podaci, nast.

Ilustracija 13 - Direktni troškovi rada u sektoru čišćenja ulica i sakupljanja i transporta

Ilustracija 14 - Direktni troškovi rada u sektoru tretmana

Ilustracija 15 - Indirektni troškovi rada

Ilustracija 16 - Troškovi za gorivo i komunalije

Ilustracija 17 - Ostali troškovi u vezi s radom


54

Ilustracija 18 - Ostali režijski troškovi

Ilustracija 19 - Usluge trećih osoba

Ilustracija 20 - Troškovi poreza

Ilustracija 21 - Kapitalni troškovi

Ilustracija 22 - Finansijski troškovi

Ilustracija 23 - Ostali troškovi

Ilustracija 24 - Korak 4: Inventar

Ilustracija 25 - Zemljište i objekti

Ilustracija 26 - Vozila za sakupljanje i transport

Ilustracija 27 - Kontejneri

Ilustracija 28 - Kante

Ilustracija 29 - Transfer-stanice

Ilustracija 30 - Reciklažna dvorišta

Ilustracija 31 - Sortiranje

Ilustracija 32 - Kompostiranje

Ilustracija 33 - Mehaničko-biološki tretman

Ilustracija 34 - Deponije

Ilustracija 35 - Ponovna procjena izvještaja i čuvanje u PDF-formatu

Ilustracija 36 - Indikatori A i B

Ilustracija 37 - Indikatori C i D

Ilustracija 38 - Ostali indikatori E

Ilustracija 39 - Broj stanovnika i tip općine

Ilustracija 40 - Primjer za određivanje referentnih tačaka na nacionalnom nivou

Ilustracija 41 - Izbor jedne ili više zemalja za poređenje

Ilustracija 42 - Primjer određivanja referentnih tačaka po zemljama


55

9. Reference

Aleksić, M. i saradnici, Model informacionog sistema o upravljanju čvrstim otpa-dom (SWIS) – Priručnik, NALAS, Skoplje, 2011

Kompanija „ProConsulting“ doo, „Dijagnostička analiza „Regia Apa Soldanesti“, projekt GIZ-a „Modernizacija javnih usluga u Republici Moldaviji“, Kišinjev, 2012

„Strategija upravljanja otpadom za južni razvojni region Moldavije za 15-godiš-nji period“, Projekt upravljanja otpadom – ENPI East, Kišinjev, 2012

Dr Hog, D. i saradnici, Troškovi upravljanja otpadom u EU, Eunomia Research & Consulting Ltd., Bristol, 2001

Šajnberg, A. Rodić, L., Vilson D. i saradnici, Skeniranje terena za Program UN za stanovanje Upravljanje čvrstim otpadom u gradovima širom sveta, UN HABITAT, London, Washington, 2010


56

Troškovno-finansijski model (TFM) i pripadajući priručnik su omogućeni sred-stvima projekta „Prikupljanje podataka o čvrstom otpadu u zemljama Jugoistoč-ne Evrope“, koji su finansijski podržali Njemačko savezno ministarstvo za eko-nomsku saradnju i razvoj (BMZ) i vlada Švicarske implementiran od strane GIZ-a putem Otvorenog regionalnog fonda za modernizaciju općinskih usluga (ORF MMS). Projekat je proveden u četiri pilot zemlje Jugoistočne Evrope – Make-doniji, Srbiji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini, kao zajednička inicijativa ključnih partnera u projektu: Udruženje za oblast voda i zaštite okoliša „Aquasan mreža BiH“, NALAS – mreža udruženja lokalnih vlasti u Jugoistočnoj Evropi i SeSWA – asocijacija za upravljanje čvrstim otpadom.

troškovno - ˜nansijski model · 2016. 8. 17. · troškovno-čnansijski model prirufinik 6...

Documents