�rung �uốc và �hững cuộc �hiến tranh �iệt �am, 1950 -1975

�iên �ỹ chuyển ngữ

�guyên tác: China and the Vietnam Wars, 1950-1975 (New ColdWar History)

�ác giả: Trạch Cường (Qiang Zhai)

�iên tập: John Lewis Gaddis

�hà �uất bản: University of North Carolina Press, Chapel Hill & London

�ẫn �hập

CUỐN SÁCH CỦA TRẠCH CƯỜNG ����� ���� �� ����� ���� �����

tranh �iệt �am, 1950-1975 là một đóng góp nổi bật cho lịch sử quốc tế về Chiến tranhLạnh nói chung và cho lịch sử quốc tế về cuộc Chiến tranh Việt Nam nói riêng. Các nhà sửhọc từ lâu đã phỏng đoán về mối quan hệ giữa Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa và Việt NamDân chủ Cộng hoà trong một phần tư thế kỷ chiến tranh tại Đông Dương, kéo dài từ 1950đến 1975. Cho đến khi cuốn sách này xuất bản thì chúng ta mới biết được thực sự.

Với lối viết rõ ràng và thông suốt đáng ngưỡng mộ, Trạch Cường đã dùng hàng loạt nhữngnguồn thông tin đầy ấn tượng từ văn khố Trung �uốc vừa được công bố, các hồi ký, nhật ký,và tuyển tập tài liệu để kể lại việc Trung �uốc đã giúp đỡ Cộng sản Việt Nam trong cuộc đấutranh chống lại nguời Pháp và sau đó là người Mỹ. Sau đây là một số khám phá nổi bật từnghiên cứu của ông:

Rằng Mao Trạch Đông nhìn nhận phong trào giải phóng dân tộc của Việt Nam trên khíacạnh ý thức hệ lẫn địa chính trị. Cuộc đấu tranh này nhận được hỗ trợ mạnh mẽ vì nó là mộtphần của chiến lược lớn hơn của ông ta trong việc thiết lập một trật tự thế giới chống đế quốc,nhưng cùng lúc ông cũng không sẵn sàng tách mục đích này ra khỏi quyền lợi của Trung �uốctrong việc cân bằng sự đối chọi giữa Liên Sô và Hoa Kỳ. Đây là một nghiên cứu nổi bật về sựgiao thoa giữa quyết tâm cách mạng và chính sách thực dụng trong suy tính của Mao.

Rằng viện trợ quân sự của Trung �uốc thì rất quan trọng đối với Việt Minh trong cuộckháng chiến chống Pháp trước khi có những thoả thuận từ hiệp định Geneva 1954. Mức độcủa nguồn viện trợ này thật là đáng ngạc nhiên vì lúc ấy Trung �uốc cũng đang tham dự vàoChiến tranh Triều Tiên.

Rằng người Nga và người Trung �uốc đã, như chúng ta vốn nghi ngờ từ lâu, ép buộc ViệtMinh phải chấp nhận việc chia cắt đất nước vào năm 1954, nhưng rồi sau đó Trung �uốc lại

Trạch Cường (Qiang Zhai) Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh Việt Nam, 1950 -1975

Diên Vỹ chuyển ngữ Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh Việt Nam... 1 of 2

hối tiếc, thái độ độ này đã góp phần vào sự chia rẽ Trung-Sô cũng như việc Bắc Kinh ủng hộBắc Việt leo thang chiến tranh với người Mỹ và Nam Việt Nam trong những năm đầu 1960.

Rằng Trung �uốc đã gửi khoảng 320 nghìn quân hậu thuẫn đến Bắc Việt trong giai đoạn1965-68, và hơn một nghìn người trong họ đã bị thiệt mạng ở đó, và Mao đã sẵn sàng đánhnhau trực tiếp với người Mỹ vào năm 1968 nếu họ đổ bộ lên Bắc Việt.

Rằng Bắc Việt đã không tham vấn Trung �uốc khi họ bắt đầu đàm phán với người Mỹ vàonăm 1968, và ảnh hưởng của Trung �uốc đối với Bắc Việt đã giảm thiểu từ đấy, trong khi ảnhhưởng của Liên Sô tăng dần.

Rằng Trung �uốc đã gặp khó khăn rất lớn trong việc giải thích với Bắc Việt về chuyếnthăm Bắc Kinh của Nixon vào năm 1972, rằng họ đã tìm cách bù đắp bằng cách tăng cườngtiếp tế quân sự cho Hà Nội trong giai đoạn cuối của quá trình đàm phán ngưng bắn, và rằng -bất chấp mối giao hảo với người Mỹ - Mao vẫn mạnh mẽ hậu thuẫn việc Pol Pot và Khmer Đỏnắm chính quyền tại Cambodia vào năm 1975.

Rằng giờ đây ta biết được cuộc Chiến Trung-Việt năm 1979 bắt nguồn từ mối rạn nứt củaliên minh Trung-Việt từ cuối thập niên 1960 và đầu 1970.

Đây chỉ là vài điểm sáng tỏ có được từ tài liệu nghiên cứu mang tính mở đường này. Lầnđầu tiên nó đã làm nổi bật vai trò quan trọng của Trung �uốc trong Chiến tranh Việt Nam.Trên cả mọi thứ, “�ịch sử �ới của cuộc �hiến tranh �ạnh” dựa vào việc xem xét lại những gìchúng ta từng cho rằng mình đã hiểu bằng cách truy cập các tài liệu lưu trữ của “phía bên kia”.Cuốn sách này là khuôn mẫu của những nghiên cứu thuộc dạng này. Chắc chắn nó sẽ địnhhình kiến thức của chúng ta đối với cuộc Chiến tranh Lạnh tại Đông nam Á trong nhiều thậpniên tới.

�ohn �ew� �add��áng �ăm 1999

Trạch Cường (Qiang Zhai) Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh Việt Nam, 1950 -1975

Diên Vỹ chuyển ngữ Trung �uốc và Những cuộc Chiến tranh Việt Nam... 2 of 2