truyen co cac dan toc it nguoi vn

HAI ANH EM VA BA CON YU TINH 1

http://ebooks.vdcmedia.com

Truyn c cac dn tc t ngi Vit Nam

Nha xut ban vn hoc - Ha ni 2000 Ban Vn hoc Vit Nam tuyn chon

In theo ban Truyn c Tay - Nung- NXB Vn hoa, 1986.

Nhiu tac gia 2


MUC LUC

CHANG QUAN TRIU ................................................................................................................. 3

TAI X PHOONG............................................................................................................................ 8

MT TAI, MT TOC.................................................................................................................... 17

HAI ANH EM VA BA CON YU TINH ..................................................................................... 25

BAN CAI TU NG .................................................................................................................... 30

M CI X KIN ....................................................................................................................... 34

KHNG BAO GI BIT GIN .................................................................................................. 37

CHIC CU PHUC C ............................................................................................................ 47

HO KNH THAN.......................................................................................................................... 53

CHANG NHO S VA COC THN ............................................................................................... 61

TNH BAN.................................................................................................................................... 67

BT N CHU VANG.............................................................................................................. 72

CA BNG NUT CA TR .......................................................................................................... 82

CHANG NGC I HOC.............................................................................................................. 87

TUNG CON LY C V TIN............................................................................................. 93



CHANG QUAN TRIU

Quan Triu m ci cha me t ngay con nho. Chang c cac bac cac chu trong lang nui nng day d. Nm mi tam tui chang ly v.

Ngh chnh cua chang la qung chai, keo vo ngoai sng. V chang th vao rng hai cui, mc du hai v chng lam vic rt sing nng nhng cuc sng vn thiu thn.

Lam ngh cu ca, chang phai dy trc ga chung ra sng t vo t luc ca ang oi long va thc khuya on ca chi trng. V phai thc khuya dy sm nh vy nn co nhiu ln chang ngu vt bn b sng, b sui.

Mt hm, gp phai ngay tri sng mui nng hat, gio bc rt tng hi. Quan Triu ngi keo vo khuya, hai con mt chang c ru dn, cui cung chang nga lng vao mt gc cy to ri ngu thip i luc nao khng bit.

Co mt oan ngi i qua ng, thy chang nm co qup di gc cy : mt ngi trong bon ho ben ci ao ang mc p cho chang. Tri sang ro, chang thc dy. Thy co cai ao khng bit la cua ai, lin c th mc vao ri thu xp tr v nha.

Chang v nha gia luc v chang ang sa soan i kim cui. iu la la Quan Triu goi v, i lai sat bn ngi v ma v vn khng thy chng, mai n khi Quan Triu ci bo ao ngoai ra, v

Nhiu tac gia 4


chang mi nhn thy chng. Bit la ao co phep tang hnh, chang sung sng ct ky u ging ch dp dung n ?

Nm y nha vua thu nhiu vang bac cht vao kho chi vao vic xy lu ai cung in. Nhn dn trong nc ngay cang oi kh. V chng Quan Triu cung lm vao canh tung thiu. Mt hm, chang mc ao thn ri i thng n kinh , chang th vao kho nha vua ly trm mt t vang bac v chi dung. Chang bc vao cng, bon lnh gac, mt mo tron thao lao ma vn khng thy chang. Quan Triu m mt dum bac i ra, bon lnh cung mu tt. Ln u tin ly c bac, chang cang thy ro gia tr cua ao thn. Chang lai vao kho ln th hai, th ba, khng mt ai phat hin ra chang. T o ngay nao chang cung vao kho nha vua ly vang bac v phn phat cho ba con lang xom. Ri dn da chang em vang bac chia cho ca nhng dn ngheo quanh vung moi ngi rt cam phuc. V dung ao thn hang ngay nn ao a co ch rach. Thy ao b rach chang ct manh giy dan lai, v vy mi khi chang mc ao thn i lai, ngi ta thy mun va tung tng nhay nhot ta nh mt con bm ang bay ln trong khng trung.

Hang ngay vao kim tra, bon quan qun thy kho vang cua nha vua ngay cang hao hut th ly lam la, chung tra hoi bon lnh canh. Bon lnh cung rt ngac nhin v hang ngay chung canh gac cn mt, khng h thy mt ngi nao ben mang, ma sao lai co chuyn mt trm. Chung ban nhau chu y canh gac nghim hn. Sut ngay hm sau, chung ch thy ngoai mt con bm bay i bay lai th khng co mt ngi la nao, nhng n chiu khi xem lai ng vang th a thy mt hn bn thoi vang thoi. Chung ngh xa ngh gn Hay la con bm a ly trm lp tc chung chun b



sn con bm. Hm sau lai mt con bm bay vao, li lin sp xung, chup ngay c. Quan Triu lin b bt. Chung giai chang ln np vua. Nha vua ben ha lnh tng chang vao nha giam ch ngay x an.

Nhn dn quanh vung, c tin Quan Triu b bt giam, lin ru nhau keo n gp vua, ng thanh xin tha ti cho chang. Nhng vua sai qun lnh ui ho ra khoi cung.

Sang hm sau, gia luc nha vua ang cung cac quan trong triu hop ban x ti Quan Triu th cht nghe cp bao ngoai bin ai, qun gic ng nh kin co, ang hung hng tin su vao t nc cp cua git ngi. Nghe tin, nha vua ht hoang hoan ngay vic x ti Quan Triu, dn sc vao vic chng gic. Th gic manh nh vu bao, qun nha vua b thua khp ni. Chung ang tin thng v kinh , nha vua run ln bn bt, cac tng vo, cac quan vn mt may tai met, v qun tung ra bao nhiu b tiu dit by nhiu. a co ke ban n vic treo c hang, hoang hu, phi tn cung nh cac ba ln nha quan u khoc st mt. Nhn dn trong kinh thanh ku khoc nh ri, ai ny cung cung i tm ni lanh nan.

Cht co ngi nh ti Quan Triu la ngi co nhiu phep la, lin tu vua xin tha cho chang chang em tai ra dep gic cu nc cu dn. Nha vua rt tc gin Quan Triu v a ly mt cua kho hn by trm thoi vang, nhng ngh ti ngai vang, vua lin chun li tu, ra lnh n xa cho chang va c chang cm qun anh gic. Vua ha :

Nhiu tac gia 6


- Nu nha ngi dep c gic nc, ta khng nhng tha ti cht cho ma con phong chc t tng, hng lc cao nht trong cac hang vn vo...

Quan Triu c tha ra gia luc qun gic ang rm rp keo n chn thanh vy kn kinh , gia luc moi ngi ang hoang mang, hoang ht.

Sau khi nhn lnh vua, Quan Triu lin keo ai qun ra ngoai thanh ri ong mt ni, chang bao ho :

- ta sang trai gic do tham tnh hnh, cac ngi hay sn sang ch lnh ta tin ln dit gic.

Noi xong chang mc ao thn vao ri i thng sang dinh trai gic suc sao khp ni. Bon lnh ng nh kin co nhng khng mt ai nhn thy chang. Gia luc tn tng gic ang hung hng thuc qun tin anh th Quan Triu git pht thanh kim, thet ln mt cu, chem t i ngi no cht khng kp ngap. Qun gic mt tng xn xao nh ong v t, chung gim ap ln nhau, chay trn ca v bin ai, khng mt a nao dam ngoai c lai. Tha thng Quan Triu quay v trai, dn qun s ui theo, tiu dit.

Thng trn tr v, Quan Triu c nha vua sai bay yn tic khoan ai. Vua phong chc t tng cho chang gia mun ting reo ho cua qun s va cac quan vn vo triu nh.

Sau o, chang tu vua bai bo lnh thu vang bac cua dn xy lu ai, lai xin em vang bac trong kho phn phat cho nhng ngi ngheo. Nha vua nht nht nghe li.

Trm ho c no m. Nc nha tr lai yn vui.



V sau, khi Quan Triu cht, dn lp n th ghi nh cng cua chang.*

Theo li k cua cu Hoang Huy Toai

Th xa Cao Bng

Nhiu tac gia 8


TAI X PHOONG

Tai X Phoong m ci cha t ngay con be, me chang buc bung vy nui con. m tng ngay, tng thang ba mong a con chong ln. Khi Tai X Phoong 13 tui th qu hng co loan, hai me con b lu lac mi ngi mt nga.

Tai X Phoong c mt Nung Cun* em v nui lam hu ban. Dn dn ln khn c ng chu giao cho chuyn vic nu n.

Nung Cun vn la mt vin quan sanh ngh uc khoet. Hang nm c n dp tt u nm, tt thang bay, hay ngay gi ng cha, hn thng mi kheo cac quan trn a phng v chi.

Nm y vao mt ngay cui nm, co vin quan trn no n biu Nung Cun mt con ca chep khing hai. Nhn con ca va ep lai va beo, Nung Cun hai long. Hn goi Tai X Phoong ln dn lam tht, mt na lam vin, mt goc xao tai, mt goc bung d soan mt ba tic ngon tht ba vin quan ln. Lao dn i dn lai :

- Tic tt nin nm nay ta mun don toan cac mon ca. o la ba tic him co, ngi phai nu ngon, nu khng va long khach th ngi se mt tt va mt vic.

- Tai X Phoong vng lnh chu, xach con ca chep con sng xung b sng. Khi gi con dao toan m, bng chang thy con ca t nhin chay nc mt, ha mm nh mun ku van. Chang cam thy long mnh se lai, ngp ngng giy lat chang tha ca xung



sng. Ca gp nc, quy manh ri n trc mt Tai X Phoong to y cam n va bin mt.

Gia luc ang bng khung, Tai X Phoong sc nh ti ba tic, lin cm r ra ch nh mua mt con ca khac. Nhng ngay ch cui nm, khng con mt con nao, chang anh phai mua tht ln v bm vin, tht bo v hm d vao xao tai thay cho ca.

Khi khach bc vao nha, Nung Cun ht li khoe mon n c bit. Nhng khi thc n bng ln, ca chu ln khach u ngac nhin tr mt nhn nhau. Nung Cun mt o gay quay lai hoi Tai X Phoong, chang anh thut lai chuyn con ca chep khoc b sng va vic tha ca cua mnh.

Nung Cun va tic cua lai va xu h vi khach, lin quat lnh li Tai X Phoong ra sn noc c anh nm chuc roi ri ui ra khoi nha.

Gia bui chiu ba mi tt, b mt trn on rach da nat tht va b tng c ra khoi nha chu, Tai X Phoong kho tm mt ni nng thn, v theo phong tuc a phng, ngay cui nm, khng mt ai nhn ngi la mt vao nha va cung khng mt ai bo tin ra cho mt ngi nao. Tai X Phoong ben ra b sng ngi m mt khoc.

Bng mt con nc t nhin phun ln gia dong, ri mt c gai mc ao hoa u nm mau : xanh, o, trng, tm, vang hin ln gia con nc. C con gai mt ngoc, da nga, t t tin n trc mt chang, cui u chao va hoi ?

- Nm ht tt n, chng hay chang co iu g ma phai ra y than khoc ?

Nhiu tac gia 10


Tai X Phoong k cu chuyn tha con ca chep luc sang va vic b chu anh ui cho c gai nghe.

C gai ben noi :

- Thip y chnh la con ca ma chang tha ban sang. Nu khng co chang tha xung sng th thip u con co mt y. Cha thip la vua Long Vng, vy xin mi chang v n tt vi cha thip goi co chut bao n, mong chang ch chi t.

Tai X Phoong nghe noi rt vui mng, ben gt u bng long. C gai bao chang nhm mt lai ri cm tay dt i. Khi m mt ra, chang thy trc mt mt toa lu ai chn tng cao ngt. Long Vng nim n chao on va ht li cam n chang a cu sng con gai mnh. Mt luc sau, mt ban tic co hang trm mon c bay bin tai phong n. Long Vng mi chang n ung thoa thch, n xong chang c mi n mt phong m cung co gi thu m gm ngh lng, co ke hu ngi ha. La khach quy cua Long Vng, ba ngay tt, chang c tip ai ht sc y u thn mt.

Sang ngay th t, chang xin phep Long Vng cho tr v trn. Cng chua bun ru ngo y mun c kt duyn vi chang, ta lai n cu sng.

Tai X Phoong t chi noi mnh la thn ti oi hen ha, khng cha me, anh em, ho hang, khng nha ca, u dam sanh cung cng chua canh vang la ngoc.

Long Vng va cac triu thn Thuy phu ht li khuyn nhu, Tai X Phoong khng th t chi c va l ci c t chc rt linh nh.



Sau ngay ci t lu, Tai X Phoong ban vi v sa soan v trn. Cng chua bng long i theo chng, nang dn chng nu vua cha cho vang bac chu bau th ch nhn ch nn xin cai phu lu tu.* Co cai o se co moi th trn i.

Bui chiu hm y, Tai X Phoong gp Long Vng xin v trn va ngo y a ca v v theo. Long Vng khng gi chn chang c. Khi Long Vng nh cho con r vang, bac, chu bau th Tai X Phoong nh li v dn lin tu xin cai phu lu tu.

Long Vng khng chut ngn ngai vao bung ring ly a cho. Tai X Phoong cam n, oan hai v chng t bit Long Vng v trn. Chang lai nhm nghin mt v dt i, ch gip ba tru, ho ln n b sng. Khi mt tri gac nui ho i ti mt bai rng mnh mng, cng chua nhn khp bn pha ri noi :

- Tri ti ri, chung ta hay ngh lai y thi !

Tai X Phoong hoi :

- Sao khng kim ni co lang mac ma tru chn lai ngh tai chn ng khng mng quanh nay.

Cng chua noi :

Moi s lo lng cua chang se c cai vt nay lo cho ht.

Noi xong cng chua on ly cai phu lu tu trn vai chng ri a ln ming noi :

Phu lu tu ! Phu lu tu ! Hay cho ta mt toa lu ai nm gian ba tng, cho ta moi th sang trong y u.

Noi dt li th mt ting n vang ln nh m ng, mt toa nha ba tng hin ln trc mt hai v chng. Cng chua ng dy dt

Nhiu tac gia 12


tay chng i vao tng bung, moi th dung mi bung u bng vang hoc bng bac. Trn nhng chic ging u co u chn, man qun ao bng vai voc lua la, u cac mau xanh, o, trng, tm, vang hay con gp np mi nguyn. Sang hm sau, chang ly phu lu tu ra c mt an tru, mt an bo va ln, ga, ngan, ngng. T o Tai X Phoong nghim nhin tr nn ngi chu cua mt c nghip ln...

Mt hm, ngay cui mua ma, ngi trn lu cao nhn xung chang thy mt ba cu lng cong, chng gy i qua, bt giac chang nh ti ngi me gia. Thy chng bng nhin th dai, cng chua hoi:

- Chng hay chang con co ni bun g na ? Tai X Phoong ap :

- Ti co mt ngi me khng bit hin nay lu lac ni nao, nh n me gia thn yu ma cam thy long se gan heo... Cng chua ben ban vi chng nn m hi phat chn cho ngi ngheo oi co dp tm me.

Nghe li v, Tai X Phoong treo bang m hi phat chn, tin y truyn ra, nhng ngi ngheo kho khp ni lu lt tm n lu ai. T sang n chiu, chang c nhn mt tng ngi. Nhng ngay nay tip ngay khac, Tai X Phoong vn cha tm ra c ngi me thn yu.

Mt hm, cng chua hoi :

- Chng hay ngay con tre me chang con co tai ngh g c bit ?

Tai X Phoong ap :



- Nang hoi ti mi nh. Hi con tre, me ti con co tai ca hat, mi khi me ti ct ting hat, chut trong cung phai lo u ra nghe, chim ang bay cung phai ngng canh...

Nghe chng noi, cng chua tip li :

- Nu vy th chung ta lai mt ln na m hi mi cac oan ca hat n lam vui, chang th ngh xem co nn khng ?

Nghe li v Tai X Phoong yt lai bang m hi ca hat va mi tt ca nhng oan ca hat xa gn v d. Qua nhin nh o Tai X Phoong nhn ra c me. Me con gp nhau mng mng tui tui. T o me Tai X Phoong lai cung vi con va du khng con phai lo kim n tng ba.

Trong gn mt thang tri, Tai X Phoong va m hi phat chn, va m hi ca hat, lam rn rp ca mt vung. Nung Cun nghe tin ly lam la lm. Hn ben thn hanh n tn ni xem xet, ng di goc sn nhn trm ln lu, thy ro rang thng nu bp cu cua mnh ang ng bn canh mt c v tre ep nh mt nang tin, hn rt ngac nhin va ghen t. Cang ngm v Tai X Phoong, hn cang m mn tm thn, ben ny ra mt k chim oat v Tai X Phoong.

Hai hm sau, Nung Cun cho ngi sang mi Tai X Phoong lai chi. Tai X Phoong hoi y v, v chang noi :

- Thng Nung Cun vn la ngi khng tt. Ln nay hn mi chang n chi tt co y g y. Nhng chang c i, moi vic a co thip.

Nhiu tac gia 14


Tai X Phoong gt u, sang chi nha Nung Cun. Va nhn thy chang bc vao sn, Nung Cun vi chay ra on chao va mi chang ngi ln ging cao, oan sai ngi sa tic mi khach.

Sau vai tun ru, thy Tai X Phoong a chnh choang hi men, hn ln la hoi Tai X Phoong nguyn do v sao ma tr nn giau co. Tai X Phoong deo mm k ht moi bc ng sau ngay nha Nung Cun ra i. Chang cung khng qun noi ro ca cai phu lu tu a giup chang lp nn c . Nung Cun lin ni long tham, hn va mun oat v cua Tai X Phoong lai va mun chim cai phu lu tu. Lao ben chuc thm ru cho chang. n khuya, Tai X Phoong say mm nh bun, Nung Cun ben sai cong ngay chang vao bung v ba cua mnh. n gn sang Tai X Phoong tnh ru, th v ba Nung Cun nm ly chang la ln ln rng Tai X Phoong vao bung mnh nh gi tro by ba. Nung Cun thc dy ho het ngi troi g chang lai, hn hm hm quat thao.

- Ti may tht to nh tri bin, lat na ta se cho giai n nha vua.

Bit la mc mu Nung Cun, Tai X Phoong mng nhic tra lai khng tic li. Nhng ri Nung Cun v gia nhn gia ngha bao chang phai chuc ti bng cach i v, i nha ca cua cai k ca cai phu lu tu.

Tai X Phoong noi :

- ! i cung c. Nhng ti con phai hoi v ti xem a.

Nghe Tai X Phoong noi vy, Nung Cun lin ra ci troi cho chang, hn ci hnh hch noi tip :



- May v nh noi kheo vi v may, may i th la khn : i mt v ly c ba v, i mt cai nha ly mt toa nha, i vai an gia suc ly tt ca kho vang bac chu bau, mt mt cai phu lu tu c mt cai n quan May khng thit g ca, nghe khng !

Tai X Phoong v k lai moi chuyn a xy ra, nhng v chang a noi :

- y la mt dp chang va giu sang va co quyn th, chang hay nghe li hn ma i v, i nha. a n luc thip phai noi tht vi chang, vi me. Thip la ngi di Long cung khng th n i kip vi chang mai c. Sm mun thip se phai t bit chang va me v vi cha thip, chang hay bng long lam theo li lao quan kia th se co ba ngi v, co nha ca, co vang bac, chu bau, cua cai va n quan. Nhng cai o mi thc la cua chang mai mai...

Co ting Nung Cun goi ngoai sn, chang tra li la mnh a bng long.

Nung Cun thy Tai X Phoong va v bng long th v cung mng r, hn lin theo Tai X Phoong ln lu gp cng chua. Cng chua noi :

- Ta va chng ta a bng long, Nung Cun hay mau mau a chng ta sang bn nha trao cho chang tt ca v con, gia tai, n tn ri hay sang y...

Nung Cun ben a Tai X Phoong v nha, trao v con, nha ca, kho vang, kho bac, cua cai, n quan cho chang ri tt ti quay i. Ba ngi v ng ngac chng hiu cu chuyn ra th nao.

Nhiu tac gia 16


Tai X Phoong lai phai mt ln na k tt ca moi vic a xy ra. Ba ngi v Nung Cun by lu cung a chan ghet hn nay lai cang cm chng n t bac. Ba nang u vui long nhn ly Tai X Phoong lam chng. Nhng ke n ngi trong nha cung vui ve nhn chang lam chu.

Lai noi chuyn Nung Cun sau khi n vi ngi v mi, hn ci kha kha toan m chm ly cng chua nhng cng chua nhanh nhen lanh ngi i, lam cho hn qu hut nga xung san. Thy vy, cng chua ben noi :

- V chng n i kip vi nhau, Nung Cun ch nn nong vi, t nay Nung Cun phai nghe thip...

Chiu hm y, cng chua sai phu lu tu lam mt ba tic ln co u 12 th ru ngon va mt trm mon n. Trong ba tic, ngi i din vi Nung Cun, nang chuc chen ep mi hn. Tic ru tan, hn guc xung bn ban n, ngay nh sm !

Cng chua ben ghe mi khe noi vi chic bu bac: - Phu lu tu hay hoan lai cai lu ai nay, cung tt ca cac vt

dung trong nha v cho Long Vng... Dt li mt ting n long tri l t vang ln va moi th u

bin mt. Ch con lai mt mnh Nung Cun. t nhin nc dng ln mi luc mt to lam cho Nung Cun bng thc gic. Thy mnh ang nm trn bai co, hn rung mnh ku la cu cu, hn gao, thet n t hi, nhng khoang khng trung chng co ai tra li hn. Hn hoang ht ng ln, u te chay. Nhng mun mt ri, lan nc a cun hn v vi vc thm.

Theo li k cua ng Vng Vit Khoang ng ng, Lang Sn



MT TAI, MT TOC

Ngay xa, co mt chang thanh nin m ci cha me t tm be, c ngi lang nui cho ln khn. Ngi ta quen goi chang la M ci.

M ci cang ln cang lam khoe, khng co rung vn, ngay ngay chang em sc i ly hai ba n. Thy chang cn cu va co long tt, cac bc gia ca, cac c con gai va cac em be u quy mn. Nhng ngay ma to gio ln, chang khng i lam c th cac c con gai ru nhau em gao nha sang giup. Thy vy mt vai chang trai tre trong lang em long ghen ghet, ho tm cach ham hai M ci.

Mt hm, M ci b bn trai lang xum lai anh n st mt, me tran gia luc chang ang cung mt c gai lang i lam ng v. Chang b au d ca ngi, nm my ngay cha lai sc.

Thy bon con trai ghet mnh, chang ben chay sang lang bn canh lam thu, ganh mn nui thn. Nhng n lang nay cha c bao lu, chang lai b bon trai lang ru nhau gy chuyn va anh p.

M ci lai phai bo lang nay ra i mt ln na. ln nay chang nh i kim n mt ni rt xa. Chang i ba ngay lin, n mt lang nho ven rng heo lanh. Chang vao mt nha phu ng xin

Nhiu tac gia 18


lam thu. Phu ng thy M ci manh khoe, nhanh nhen, lin nhn li giao cho chang cng vic hai tram.

Nhng khi nhn rng tram rng mnh mng, cy nao cung to bng hai ba ngi m va cao thng vut ln tri. M ci lc u, le li. Phu ng ngon ngot d danh va ha tra cng cao, treo xong rng tram, lao se tra cho 500 lang bac. Lao con bay cach bc thang tre treo. Cng vic leo treo tht la v cung vt va va nguy him, nhng v thy la phu ng i ai co ve tt, nn M ci khng tic sc.

T o ngay nao chang cung treo thang ln ngon cy tram, cm sao vut rung tng chum tram chn xung t phu ng cung v va con cai tha sc thu lm a ra ch ban. Mt thang ri tri qua, vi cy sao va cai thang. M ci leo ht cy tram nay n cy tram khac. Phu ng cung thu v ht mon bac nay n mon bac kia.

Hm y, M ci treo n cy tram th hai trm cung la cy cui cung. Thy sp phai tnh cng tra cho M ci s bac hn nm trm lang, phu ng goi v n ban mu tnh k.

Sang hm y, v chng phu ng dy t luc ga gay, sai con nu cm lam ba mi M ci.

Cm nc xong, M ci lai theo gia nh phu ng vac sao ra rng tram.

Sau khi M ci a treo n ngon cy th di gc, phu ng sai con rut ly thang tre vac v nha, mc cho M ci trn cao ku la m . Chang c tm cach tut xung, nhng loay hoay hang na bui, cung khng tm ra cach g ca. Thn tram thng tp, to bng hai ngi m, khng th bu vu vao u tut xung c. Th la



t y, chang phai sng trn ngon cy tram nh loai kh vn oi, chang phai hai qua tram n sng, khat nc, chang lim tng giot sng m ong trn tng chic la. m cung nh ngay, chang khng dam ngu say, n ht qua tram, chang phai n n la, n ht la, chang phai n n vo.

Mt bui sang, tri hng nng M ci ci chic ao canh phi ln mt canh trc mt, gia luc y co mt con gu nga i qua di gc cy. Trng thy cai ao cua M ci no tng la t ong, lin treo ln nh n mt. n gn bn cai ao, mt gu lim dim tranh ong t vao mt nh thoi quen cua no, ri nhoai ngi ra ngom ly cai ao canh nhai ngu nhai nghin.

Thy th, mt y ngh tao bao mi ny ra trong oc M ci.

Nhm luc con gu ang nhm tt ca hai mt va mai nhai cai ao. M ci lin nhe nhe tut xung, ci ngay ln lng con gu, hai tay gh cht ly c. Gu b m bt thnh lnh, ht hoang nhng cung khng dam bung tay anh phai cong ca M ci tut dn xung gc. Khi gu con cach mt t hai ba sai, M ci vi nhy xung t bo chay. Gu cung chay ui theo M ci. M ci c sc chay mai vao rng. Bng co mt cai hang su chn ngang trc mt, chang anh phai nhay liu xung hang ; gu khng dam nhay theo. M ci nh vy c thoat.

Nhng cung t y chang lai lm vao mt canh kh cc, nguy him khac. Hang ti om om, chang phai ln mo tng bc chn tm mt li ra ngoai. Chang i mai trong hang nhng i ti u cung ch thy ti nh bng. Xung quanh chang ch co nhng con di bay i bay lai, chung bay gia u chang rt tng si toc, tng

Nhiu tac gia 20


manh da. Mc du vy chang c len loi i ht goc hang nay lai do i sang goc hang kia mong tm mt li thoat.

Cht mt hm chang ln ti mt ch co mt tia anh sang lot vao. Chang vui mng khp khi, nhng v sau mi bit o ch la mt l thng thin ch khng phai la ca hang. Tuy vy chang cung c vn vao vach a treo ln vt ra ngoai. Nhng sc chang a yu lm, a nm by ln leo ln c vai ba sai tay ri lai b nga xung ch cu.

Mt hm trong khi nm ngt trong hang, chang thy mt ng cu u toc bac ph, tay cm mt cai ru va mt hon a thn n gn. ng cu bao :

- Ta la thn nui ; thy con kh cc qua nn n cu con y ! Ta cho con mt cai ru, no se cho con cm n ao mc. Ta cho con hon a thn nay, con em ru mai vao hon a nay vao da, da se tr nn trng treo va ep e. Cui cung ta cho con vin thuc nay no se cho con sc khoe vt hang.

Noi xong, thn nui bin mt. M ci tnh dy, nht vin thuc bo vao mm, t nhin thy ngi nhe nhom la thng. Chang git cai ru va hon a vao tht lng ri leo theo vach thng ln l thng. Khac vi nhng ln trc, ln nay chang treo nhanh thon thot, ch mt lat a ti l thng hi va nhn thy anh sang bn ngoai. Chang nhm mt lai mt luc ri u ngi ra khoi hang.

Chang ln xuyn qua rng, n qua tra, ti b mt con sng cai. Chang men b, xui theo dong. i c mt quang chang gp mt ng cu tiu phu, nhn thy M ci mt mui gm ghic, u khng con si toc, da de sn sui, hai vanh tai st l, ao qun rach



nat, ng cu bo chay, M ci ui theo k moi ni gian lao cua mnh cho ng nghe. ng cu bao chang giup mnh n cui va phat nng ri se a v nha.

M ci lin ly cai ru ra mai vao hon a thn, cai ru tr nn rt sc. Chang ch cht mt luc a c mt ng cui cht y ca mt gian nha. Ti hm y, chang c n ngh nha ng cu.

ng cu co sau c con gai. Ca sau c u a n tui ly chng. Thy b dt v mt chang trai khng ra hnh ngi, cac c con gai, tr c ut, u tranh xa. Ho noi vi b ui ngay M ci ra khoi nha. ng cu phai mng mai, cac c mi chu im. Cui cung cac c bao b cho M ci ra lu ngoai nng chang va phat thm ry va coi lua. Hang ngay cac c se lun phin nhau a cm, bt u t c ca.

khoi giap mt M ci, c ca em mt cai mo treo ln mt gc cy u nng cach lu khoang mt trm bc. C go mo mt hi ba ting ri t nm cm di gc cy, goi M ci n ly cm n. oan c ba chn bn cng quay tr v nha, khng cn bit rng M ci co nghe hay khng. Ln lt bn c em cung bt chc lam nh c ch. Duy ch co c ut n lt mnh a cm, c khng bo nm cm di gc cy, cung khng go mo nh cac ch, ma i vao n tn lu, trao tn tay M ci. Trong khi M ci n cm, c ngi lai, hoi thm sc khoe, qu quan, gia nh cua chang. C c y ngi ch cho M ci n xong ri mi v nha.

T ngay ra lu, M ci vn lam moi vic nh ng cu dn. Sang nao chang cung mai ru vao hon a thn cho ru thm sc cht c nhiu cy ; Chiu nao chang cung ra sui tm, ly hon

Nhiu tac gia 22


a thn ky vao ngi qua nhin da de chang dn dn tr lai hng hao ep trai hn trc.

Bng i mt thi gian khng thy c ut n a cm. Chang thy bun cho la c ut cung bt chc cac ch t cm nm gc cy, ri vi va tr lai nha ngay. Khng bit rng c ut bn sang giup vic nha ba c lang bn.

Sau ba thang c ut tr lai nha, c lai em cm vao lu cho M ci. Nhng khng thy chang M ci xu x nh moi ngay ma ch thy mt chang trai mt may sang sua, da de hng hao, u toc gon ghe th ly lam ngac nhin, vi hoi :

- Chang la ai ? Chang u n ? Chang co bit cai anh M ci b di n mt hai vanh tai, rt ht mai toc trc y coi nng lu nay khng?

Bit la c ut khng nhn ra mnh na v mnh a nh a thn ma thay i nhiu lm. Nhng M ci ch gt u chao c ut khng tha khng rng. C ut hoi ti hai ba ln ma chang ch ci ch khng noi mt li. Thy vy, c ut t nm cm xung san, quay ra ca nhn v pha rng goi M ci. C goi ti hai ba ting, vn khng co ting tra li.

Goi xong c ut xung thang i vao rng tm. C tm khp bn goc nng lai hu goi lun mm nhng vn khng thy, c anh chay mt mach v nha.

Ngay hm sau, n lt c ca i a cm, c ut xin i thay. C nh hm nay phai tm cho bng c M ci mi thi, nhng lai ch thy anh chang trng treo hm qua. C hoi nhng chang trai cung ch ci ap lai ch khng noi. C t nm cm xung san ri



quay ra ca nh vao rng tm. Ln nay M ci khng th lam thinh c na, chang noi :

- C ut i ! C khng phai i tm na. Trc ht ti xin c th li v a lam cho c phai mt cng tm kim, by gi ti a ro ht long da cua c i vi ti ri. Ti chnh la anh M ci mt tai mt toc ngay no y !

C ut quay lai tr mt ngac nhin noi :

- Chang y a ! Sao chang chong thay i nh th nay ?

M ci sung sng tra li :

- C ut a ! Nh co hon a thn nay ma ti a dn dn tr lai lanh ln nh th nay y.

T hm y ngay nao c ut cung thay cac ch vao nng a cm. Thy em ut chu kho a cm thay, cac c ch rt thch khng cn hoi duyn c v sao, duy ch co ng cu th hi ly lam la. Mt hm ng len i theo rnh xem cho ro s tnh, np trong bui, ng cu khng thy anh chang M ci xu x hi no ma ch thy mt chang trai tre ep, noi noi ci ci vi con gai ut cua mnh. Ch cho con v, ng cu vao lu hoi xem chang trai no la ai, sau khi nghe k ng cu mi ro chang trai chnh la anh M ci mt tai mt toc.

Ti hm y, ng cu goi cac c con gai lai hoi :

- Anh chang M ci vi ta a lu ngay. Chang rt chm lam va lam rt khoe, b va ln nng xem th thy mt mnh chang khng nhng a trng nom rt chu ao nng lua nng ng, ma con phat gc, cht cy, c rt nhiu nng ry. V vy b rt

Nhiu tac gia 24


mn, va mun ken chang vao lam r nha ta. Co a nao bng long ly chang khng ?

Nghe b noi, nm c ch nhn nhau nh bot ph ph va u tra li :

- B me ng ngh nh vy, chung con khng bao gi bo ph cai tui thanh xun, dn thn lam v mt anh chang ngi khng ra ngi, quy khng ra quy y !... ng cu hoi c ut. C o mt ap :

- Cha me mun ga con cho chang th con cung xin vng.

ng cu nhn v ri nhn c ut n cn noi :

- Vy ngay mai chung ta se sa soan lam l ci on r cho con gai ut cua chung ta.

Sang hm sau, ca nha ng cu sa soan l ci cho c ut, tt ca ho hang va xom lang u rt ngac nhin. Ho x xao bao nhau : ng cu kheo ln thn, sao lai ga c ut tre ep, hin lanh, cho cai anh chang xu x y.

Nhng bui on r a lam cho tt ca ngi ho, ngi lang cung nh nm c ch u ht sc ngac nhin va ghen t. i bn canh c ut khng phai la chang M ci xu x ma la mt chang trai tre ep, voc ngi vam v, da de hng hao, mt may sang sua, u toc gon gang va ni ting n cy lam ry khoe.

Theo li k cua ba Vu Th Bng Xa Hng Vit Hoa An Cao Bng



HAI ANH EM VA BA CON YU TINH

Ngay xa co hai anh em m ci n vi nhau rt hoa thun va bit thng yu nhng nhn nhau.

Nhng khi ngi anh ly v th tnh anh em a khac trc. Ngi ch du khng nhng n vi em khng tt ma con ly c la em ch n hai, ben xui chng ghet bo em va ui em ra khoi nha.

Thy anh ch n t bac vi mnh, ngi em anh gat nc mt ra i. Chang nh vao rng, dng mt tup lu ri phat ry trng ng gieo lua.

Hm y mai cht cy, tri ti luc nao khng bit, khng kp tr v chang anh treo ln ngon mt cy cao, t buc mnh vao canh cy ma ngu. Mt mnh trong m ti, gia rng, chang khng sao chp mt.

Khng ng gc cy y vn la ni tu hop cua ba con yu tinh : Hu tinh, H tinh va Hung tinh. Khi ba con keo n chung kht mui anh hi ri khe bao nhau :

- quanh u y co mui tht ngi, chung ta hay mau mau lung tm may ra c mt ba chen.

Hung tinh lam ra ve thao i, tay ln ngang mui ngi ngi ht ht mt luc ri noi :

Nhiu tac gia 26


- Cac ban nhm ri, co khi nao ngi lai lot c vao y gia luc m khuya thanh vng nay. Cac ban oi bung qua ma tng tng ra nh vy y. Thi ! Chung ta hay ngu mt gic qun ba ! Co g sang mai ta se ban.

Hu tinh va H tinh nghe noi vy th cho la phai, va bo qua cu chuyn y. Chung ben da lng vao nhau nh anh mt gic dai, nhng v oi bung, ca ba u khng sao ngu c. Ca ba con suc sao i tm mt lat khng thy g, chung lai tr v gc cy, mt con ln ting :

- Nay cac ban i ! Khng co g u. Thi by gi chung ta hay k cho nhau nghe nhng chuyn b mt ma chung ta bit i. Hai con kia ng y. Hu tinh bt u k :

- cai lang bn kia chn i co mt canh ng rng mnh mng, nhng dn lang anh bo hoang v phn ln khng bao gi co u nc cy. Nu ho bit ao bt cy a to u lang i th ngun nc o se phun ln, va ho se co tha nc ti khp canh ng...

n lt Hung tinh k :

- Cung lang o, cai nha co cy th trc sn y trng c mt rng truc ng nga, trong o co mt cy ch co by t. Ai ly c cy truc by t kia v lam keo nha th m nao vang bac trn trn gian nay cung se t nhin bay vao nha ti tp.

n lt H tinh k :

- Cung lang y, cai nha u lang co mt cai ao nho nhng rt su, di ay ao trong lp bun th ba, co mt chum vang thoi ma



chu nha va nhng ngi lang ging u cha bit. Nu ai ly c th se tr nn giau co vt xa thin ha.

Cu chuyn cua ba con yu tinh n y chm dt. Tri tang tang sang, chung chia tay nhau mi con mt nga.

Sang dy ngi em xung nui tm ng n cai lang bn kia chn i, chang n xin thu cho nha co cy th trc sn. Nha chu ang cn ngi lin vui ve nhn. Hang ngay sau nhng bui i lam ng cho chu, chang ln rng truc tm cy truc ng nga bay t, sau nhiu ngay tm kim, chang a thy. o la mt cy truc cong queo, ch co by t nhng t rt dai khng lam c g, v vy t lu vn cha b cht, chang mng thm la sau nay chc chn se xin c cy truc y d dang.

Chang lai n xin thu vi chu ngi nha u lang. Nha nay cung vui ve tip nhn. Khng my chc chang a tm ra cai ao nho su ay ma mt trong nhng con yu tinh a noi ti. i my nm, chang ch xin ng chu tra cng cho mnh bng cach cho mn cai ao nho tha t ca lam vn ring, v co nhiu ao to nn ng chu sn sang ng y.

Trong khi chm nom cho ca, chang thng ln xung ay ao do tm cai chum vang. Khi tm c chum vang, chang mng r anh du, ch ngay n ly.

Bng cui nm y, han han keo dai. Nc sng, nc sui nc h, nc ao u kh rng rc. Khng nhng cy co a bt u heo dn, ma tru bo cung khng con ch ung nc. Cht M ci nh ti cu chuyn gia ba con yu tinh ngay no, chang ben ru dn lang ra ao ging di gc cy a. Thy ho to ra nghi ng, chang

Nhiu tac gia 28


ha vi ho nu ao ma khng thanh th chang se np tt ca tin cng i sut i cho lang, nu ao co nc cho dn lang dung th lang phai lam nha ci v cho mnh. Lang nhn li va ra sc ao bt gc cy a theo li cua chang. Qua nhin, khi cy a c thu nm xung th mt dong nc bac gc phun ln, va t y c phun mai, ti khp canh ng bat ngat.

Dn lang v cung cam ta chang. Nh li ha ho bao nhau chia rung cho M ci, ci v cho chang va giup chang lam nha lam ca. Sau o, M ci n xin ng chu mt cy truc ng nga. ng chu noi :

- Ca rng truc kia, anh mun ly mun cht cy nao cung c.

M ci ch ly co mt cy truc by t v lam keo nha. Trong by m lin, nhng cuc vang tron tron nh qua ao t nhin u bay v ri lp p trn sn. Hai v chng chang sung sng thu nht bo vao hom. Ri chang lai ln xung ay cai ao no ly dn nhng thoi vang trong cai chum kia v.

T o chang tr nn giau co ngang vi nhng nha giau co vao bc nht vung y.

Nghe n ngi em mnh bng tr nn giau co, ngi anh tm ng sang thm em, thy v chng em co nha cao ca rng, nhiu bac lm vang, ngi anh ht sc ngac nhin. Hn ln la hoi em bng cach nao ma chong co cua nh vy. Ngi em thc bung k cho anh nghe moi iu t luc ngu m gia rng su gp yu tinh nh th nao ri ln hi a vang bac v nha ra sao v.v...



Nghe noi vy, ngi anh lin v ban vi v ri cung ln ng ra i nh ngi em. m hm y, ngi anh cung ngu lai trn canh c thu ma ngay nao em mnh a t troi mnh ngu ch gp yu tinh. Qua nhin, m y v khuya, Hu tinh, H tinh va Hung tinh lai keo nhau n hop gc cy y. Chung kht anh hi ri noi vi nhau :

- Quanh u y co mui tht ngi, chung ta hay i tm ma n cho oi.

Noi xong chung chia nhau i lung suc, thy noi vy ngi anh ngi trn canh cy hoang ht vai ai luc nao khng bit. Nc ai chay xung ri lp bp trn ng la kh, nghe ting ng Hu tinh ngng mt nhn ln cy va phat hin ra anh chang. Hu tinh lin treo ln keo c anh chang xung va goi H tinh cung Hung tinh n. Ngi anh ku van ri rt, nhng nhng li cu khn cua hn khng lot tai lu yu tinh ang oi. Ch mt loang, chung a nut gon hn vao bung.

Theo li k cua ng Lng Trung Hao Huyn Vn Lang, Lang Sn.

Nhiu tac gia 30


BAN CAI TU NG

Ngay xa lang no co mt lao pan* nha giau nt vach, va rt ham sc. Tuy tui a ngoai nm mi va a co bn v, hn vn cha ly lam thoa man. a nhiu ln hn bo tin bac ra du d v ngi khac.

Thy ch v nha kia xinh ep, lao pan co y tom tem, hn a tha li tru gheo, nhng b ch ta mng thng vao mt. Thy canh nha ch ngheo kho, hn bo tin ra mua chuc cung khng lay c long ngi an ba. Tuy vy hn vn tm moi cach a con mi vao trong.

Mt hm lao pan goi chng ch ta n bao :

- Ta cn xe mt trm tm van lat cai nha. Thy anh lam n cn chn, cn cu, ta nh nh anh m th xe giup ta s van y, nay ta trao cho anh mt trm lang bac anh lam cho ta.

Anh nha ngheo cha hiu c thm y cua lao pan, nn tra li :

- Ti nhn se i m th ca van giup ng. Nhng mt lang bac mua c nhng hang chuc tm van sao ng lai trao cho ti nhiu bac nh vy ? Nh ti v y lam mt bac th ly g ma n. Khi nao cn bao nhiu ti se n nhn vi ng by nhiu.

Nhng lao pan bao :

- Anh c cm ca ly tin n ng va tra cng xa cho th.



Anh nha ngheo anh cm ly goi bac ri v nha k chuyn lai vi v, ch v anh ch ci khy, ri noi tht cho chng ro da tm cua lao pan.

Nghe v noi, anh nha ngheo mi tng k tu k tm cach tiu khng cua lao trm lang bac. Bui chiu hm y, sau khi ban mu vi v xong, anh xach khn goi ra i, bit lao pan ng rnh ngoai ca, anh noi to c y cho hn nghe :

- Ti i lu lm th cung ch khoang na thang la cung. Nu nha co gp kho khn th ln tm lao pan nhe, ng ta rt tt vi v chng mnh, c ch ngai.

Anh nha ngheo va i c mt luc th lao pan a tm cach len vao nha, hn ron ren m ly ch. Ch y hn nga xung ging, hn giui lun vao tay ch hai mi lang bac va noi :

- Biu c s tin, c ng ku la nhe !

V anh nha ngheo noi :

- Khng my khi ng chiu c ti nha, chung ta hay lam ba cm n xu de* ri se hay.

Thy ch ta co chiu ng thun, hn ly lam mng lm ngi i. Mt luc lu ch bng chao tht ga ln nha trn mi hn. Hn ngi vao ban va n va bung li la li ua ct. Ch cung gia v noi noi ci ci, lam cho hn cang m mn tm thn.

Bng ngoai co ting go ca, mi luc mt gp, lao pan va v anh nha ngheo ngng nhai, ngng ua, lng tai nghe. Nghe ro ting goi cua anh nha ngheo, lao pan cung cung. Ch cung gia v cung quyt. Hn ng ln ngo trc ngo sau tm ch trn, ch giui hn vao xo ca nhng hn run ln cm cp mun c trn

Nhiu tac gia 32


ch kn hn, ch vi vang quay lai m ngay cai tu cho lao chui vao y va khoa lai cn thn, ri ra m ca on chng.

Anh nha ngheo vao nha noi to vi v, c y lao pan nghe ting.

- Tht khng may cho ta, s bac cua lao pan ri vao tay bon ke cp mt ri. Ti phai van lay chung mai, chung mi tha cht cho v y. By gi bit ban chac cai g tra n c.

Ch v v th dai, lun mm ku tic cua. Anh chng lai noi tip :

- Ca nha ta ch con co cai tu ng kia la ang gia, hay la mai ta em n ban cho lao pan tr n.

Noi ri hai v chng i ngu.

Sang sm hm sau, hai v chng anh nha ngheo khing cai tu sang nha lao pan. Mu v ca cua hn hoi gia, anh ap :

- Cai tu nay vi gia mt nghn lang bac khng hn khng kem, nu nha ba khng mua th ti em ban cho nha quan ln... ti v ly cha khoa cho ba xem bn trong.

Khi mu v ca n xem tu, th ting cua lao pan t trong tu noi ro ra :

- Ba no u ! Bao nhiu bac cung phai mua nh ! Khng th tao cht y ! Ci t m ri vao tay lao quan th tao cung toi mang vi no thi !

Mu oan ngay chng mnh i chong gheo v ngi b bt nht vao tu. Mu anh phai cn rng ly mt nghn lang bac trao



cho v chng anh nha ngheo ly cai tu g mot. Khi con mt mnh vi cai tu, mu quat :

- Cai thng d gia kia ! May i lam by ba vi v ngi ta ri b chng no bt nht vao tu phai khng ? Noi mau keo tao em dm xung sng ngay by gi.

- Nha hay m tu cho ti ra ngoai keo ti cht ngat by gi.

Mu ly cha khoa m tu, lao pan lop ngop bc ra, b mu tum ngay ly toc giui xung anh tui bui. Lao anh phai van lay v, thu tht moi iu.

- Thi ng anh ti na. au lm ri ! T nay ti xin cha.

Theo li k cua ng Lng Trung Hao Huyn Vn Lang, Lang Sn

Nhiu tac gia 34


M CI X KIN

Ngay xa mt vin quan trn no thy M Ci thng minh, hoat bat, lin a chang v hu iu om. Trong nhng bui x kin vin quan u cho M Ci i theo. V vy dn dn M Ci cung bit cach x kin. Nhiu bui, say ru hoc moi mt, quan cung cho phep M Ci thay mnh hoa giai nhng vu xch mch nho nho. Chang thng nghe ngong cn thn, noi nng hoa nha. Va nh thng minh, chang phn x u ra y nn a nhiu ln lam cho ca nguyn ln b hai long. V th quan lai cang tin dung. Con dn mi ln phai a nhau ln ca quan, thng mun c M Ci xet x.

Mt hm, co vu mt chu quan ch kin mt ng cu gia, chu quan tha rng :

- Hm nay nha hang chung ti b ng cu nay lam dng, ng vao hang, gi goi cm nm ra n. Va n, cu va nhn chm chm vao tu hang y thc n, ri ht va nut vao ca hng v cua nhng ming tht ln quay, nhng con ga sng thin luc, nhng con vt ran tm phm hng thm phc cua ca hang. V cu ht va nut ht mui thm cua tht nn ca hang ti hm nay khng ban c cho ai na. Sau khi ht ht hng v tht hang cua ti n xong ba cm, cu ng cam n mt cu ri ra i va khng tra tin, bt c d ti phai a ng cu n y nh quan ln minh xet. Quan ben



giao cho M Ci x kin vu nay. M Ci quay sang hoi cu gia, ng cu tra li :

- Ti vao hang ngi nh, n ming cm nm ; ti khng mua tht, khng mua cm cua nha hang th sao lai c nng nc oi tin ti.

- Co phai chu quan t cao ng cu nay ht mt hng v ln quay, ga luc, vt ran cua nha hang khng ?

- ung nh th a ! Chu quan ap.

M Ci lai hoi cu gia :

- Cu co nhn rng cu a ht hng thm ln quay, ga luc, vt ran cua nha hang khng ?

Cu gia ap :

- Ti nhn rng co.

M Ci noi :

- Th la ro, ng a ht hng v cua nha hang th ng phai bi thng cho nha hang la ung le. Vy chu quan mun bi thng bao nhiu ?

- Hai ng.

M Ci noi :

- Ti mun hoi tt ca s tht quay, ga luc, vt ran gia bao nhiu ?

- Hai mi ng.

- ung, nh th hay con la re, vy cu gia, cu hay i vay u a n y hai mi ng ti phn x cho.

Nhiu tac gia 36


Nghe noi, ng cu gia giy ny, rm rm nc mt noi :

- hay ! Nh vy th con u la le phai ? Ti co ung cham n thc n cua nha hang u ma bt ti tra ngn y tin.

- Cu c a tin y ti phn x.

- Ti ch co hai ng bac trng y ma thi.

- Cung c.

M Ci than nhin cm ly hai ng bac bo vao mt cai bat ri up mt cai bat khac ln a cho cu gia va noi :

- Cu hay cm bat xoc ln cho u mi ln. Con chu quan, ng hay chu kho vnh ca hai tai ln ma nghe.

Hai ngi tuy cha hiu nhng cung c lam theo, khi ng bac trong bat up a ku lach cach n mi ln, M Ci phan :

- ng cu gia nay a ht hng v tt ca ln quay, ga luc, vt ran cua nha hang ma nhng mon n y gia tr n hai mi ng bac trng. By gi chu quan cung a c nghe u ting ku cua nhng ng bac trng ri y, th la ng gia nay a bi thng cho ng u s. Nh vy la cng bng : mt bn ht mui tht mt bn nghe ting bac. Thi i v lam n.

Noi xong M Ci tra hai ng bac trng cho cu gia ri tuyn b kt thuc vu kin.

Theo li k cua ng Vng Vit Khoang ng ng Lang Sn



KHNG BAO GI BIT GIN

Ngay xa, mt phu ng no co c con gai rt xinh. Nhiu trai ban m nang, nh ngi mi lai, nhng u b phu ng t chi.

Phu ng thng noi vi moi ngi :

- Ti khng cn r lm vang, nhiu bac ma ch cn mt ngi thng minh lanh li. Bnh sinh ti khng bao gi bit gin, nu ngi nao co tai lam cho ti ni gin th ngi o se xng ang lam r ti.

Nghe li thach cua phu ng, nhiu chang trai ban trn lang di a ln lt tr tai nhng bao nhiu cach choc tc cua ho u b phu ng coi nh nc la. Lao khng nhng khng h to chut gin d, lm luc lai con ci pha ln lam cho nhng ngi by lu t cho mnh la thng minh lanh li u khoanh tay. Duy ch co chang M Ci lang bn la cha chu.

Mt hm M Ci n xin thu cho phu ng. Chang khng cho bit mnh co y nh lam r, v phn phu ng cung coi chang nh nhng ngi lam cng khac.

M Ci chm ch lam ht moi vic c giao, phu ng mng v mn c ngi chm lam va cn thn.

Mt bui sang, M Ci ru phu ng i sn, tuy rt thch i sn nhng khn ni nha khng co cho sn, cho nn thy M Ci ru, phu ng noi ua :

Nhiu tac gia 38


- Khng co cho sn th i sn sao c ! Hay la may lam cho sn nhe !

Nghe phu ng noi, M Ci khng nhng khng chanh long ma con h hng nhn li ngay, chang ap :

- c ! c ! ng c a con i. Con se chay ui thu cho ng coi !

Phu ng lin tay tn tay no rao cng i trc, M Ci ngoan ngoan theo sau. Ti mt khu rng rm, phu ng nem mt hon a vao trong bui cy ri xuyt cho. Con cho ngoan ngoan lach qua gc lau, bui co, tm mi. n tra cho bt c mt con cy li ti cho chu. Phu ng mng r khen con cho thao sn, ri sai M Ci vac mi v. M Ci noi :

- Cho khng bit vac u, ng chu hay vac ly ch !

Phu ng anh phai vac con cy ln vai em v nha. By lu khng quen lam vic nng, nay phai vac con cy lao va i va th hng hc, m hi va ra nh tm. V n nha lao t con cy xung sn th hn hn, ri bao M Ci em cy lam tht.

M Ci lai ap :

- Cho khng bit lam tht u, ng chu mun n phai t tay lam ly !

Phu ng lai phai ven tay vao m tht cy. Lam xong lao lai sai M Ci nu. M Ci lai noi :

- ng chu la qua ! Cho xao nu th nao c, ng mun n th hay i lam ly !



Phu ng thp ly, anh chui u vao bp, trong khi y M Ci vao nha anh mt gic dai. Khi tht a chn, phu ng muc ra a, bat, bay ln mm ri bao M Ci dy i mua ru.

M Ci gt :

- ng chu in ri a ! Cho khng bit mua ru u ! ng mun ung, th phai i mua ly !

Tuy b ngi gt, phu ng cung khng chut gin d, lao ng ln, qun lai cai khn, t tay cm chai ln xom trn.

Trong khi phu ng i vng, M Ci ngi vao ban n n ht cac mon xao, mon xao, mon cha, mon canh. n chan ri, chang bat canh lnh lang ra mm, sau o lai chui vao ging nm ngu tip.

Phu ng a ru v n nha, thy bat a nga nghing, tht tha tung toe khp mm ben goi M Ci :

- Cho u ? Ai n ht cac mon ri lai ba bai ra ca mm nh th kia ? Sao cho khng coi gi cho chu ?

M Ci noi vong t trong nha ra :

- Cho n y ! Ngi gia thng bao mai cho treo meo y. Th ma ng chu cha them treo ma cung khng them y. i nao cho ch tht ch cm. Thi ! ng a ! Co tic cua th hay ht tht trn mm ma n vy.

Phu ng khng noi thm mt li. Lao ct chai ru ri quay ra thu don bat a, quet sach xng xu, ri than nhin ngi vao ban n. M Ci lin nhm dy, i n gn phu ng hoi :

- ng i ! Hm nay con lam phin ng nhiu qua. ng co gin con chut nao khng ?

Nhiu tac gia 40


Phu ng mm ci ap :

- May ng lo ! ng gin may th ng con vi ai c.

Sang hm sau hai thy tro lai i sn. Ln nay theo y phu ng, M Ci ong vai ng chu con lao th lam cho, y nh cua lao la tra ming lai M Ci. M ci lum mm huyt sao goi cho. n trc nhng bui co nhiu gai goc M Ci nem a vao ri xuyt cho ruc vao. Cho khng chu chui vao bui gai, sn gy trong tay M Ci anh cho tui bui va mng nhic ht li, ri chang lai co chn chay khp ni lam cho cho cung phai c chay tht nhanh cho kp chu.

n khi mt tri ng bong, M Ci cung bt c mt con cy hng, chang v sai phu ng :

- Cho vac cy v nha nhe !

Phu ng c ch noi :

- Cho khng bit vac u... ng chu phai vac ly !

M Ci gia v chep ming, min cng vac cy ln vai, v n nha chang lai nh phu ng lam tht vi mnh mt tay. Nhng phu ng a noi :

- Cho khng bit lam tht u.

M Ci lai gia v chep ming lam mt mnh. Lam tht xong bo vao ni, M Ci lai nh phu ng un la h, phu ng ap :

- Cho khng bit un la u.

M Ci lai gia v mt nhoc v phai lam ly tt ca. Khi mt tri va gac nui th chao tht a chn, chang gp tht ra a, muc canh



ra bat, em bay bin trn ban. Ri chang ly xch st ra xch c phu ng lai va bao :

- Cho treo meo y. Ta khng treo c th ta xch cho lai, cho hay ngi y trng nom ban tht cho ta ta ln lang trn mua chai ru. Nghe cha ?

Phu ng tng hn noi ua nhng khng ng hn lam tht. Lao anh chu xch ngi trc ban tht ang toa mui thm phng phc.

Mua c ru v, M Ci ung dung ngi vao ban n ung, chang gp n ht ming nay n ming khac, ung can chen no n chen kia va khng qun vt xng cho cho. Mi ln vt M Ci lai noi :

- Ngi n tht cho gm xng. y thng cho cho y, n i.

Phu ng khng noi khng rng, quay mt i. n no ung say ri. M Ci mi thao xch tha cho ra. Mt lat sau M Ci bc theo hoi :

- ng i ! Con lam phin ng nh vy, ng co gin con khng ?

Phu ng vn bnh tnh tra li :

- Gin may lam g ! ng gin may th ng con c vi ai ?...

Hai ln lam nhuc phu ng, M Ci inh ninh la th nao lao cung phat khung, nhng lao vn c bnh than, M Ci ly lam cht da. Tuy vy chang vn c tm meo khac.

Mt hm M Ci ru phu ng i bun bng. Hi y i bun bng rt co lai nn rt kho mua. Tuy vy nh tai thao vat, M Ci cung

Nhiu tac gia 42


mua c hai b bng. Khi em ganh bng lai cho phu ng chang noi :

- Bng y va trng lai va tt em v ban ni ta th ng kim mt vn bn lai ngay. Con con phai lai mua thm mt ganh na, ng hay v trc va ganh giup con ganh bng nay v nha. a, con a nn cht bng ri, trong khi i ng, ng ng xp lai na nhe.

Nghe M Ci noi, phu ng vui long ganh v. Nhng lao bit u n m M Ci a chui vao ngi trong mt b ri phu kn bng ln.

Sang dy, phu ng khng thy M Ci u, cho la chang a i t sm tm mua thm hang. Lao lin ganh hai b bng ln ng, ganh bng qua la nng lam cho phu ng rt vt va.

Nhng ngh ti s bac bo ra, lao anh ach c tha c hai b bng v ti nha.

V n nha, t ganh xung, phu ng ngi pht xung bn ganh th hng hc.

Bng M Ci t trong mt cai b chui ra, lam cho phu ng git mnh, lao trn tron i mt nhn M Ci, chang nhoen ming ci ri hoi :

- ng ganh nng, mt lm phai khng ? Con xin ng tha li cho nhe. By gi ng mi hiu ro nhng ngi gng ganh th vt va mt nhoc nh vy y.

Phu ng tc gin nhng vn bnh tnh hoi M Ci :



- Cai thng nay vao trong b bng t luc nao ? Th ra may bt tao phai ganh ca may t sang n gi y phai khng ? Cai thng t qua ! May lam tao suyt cht mt v may y. Th may khng lai tm mua thm bng cho tao a ?

M Ci vn ci, ri tra li :

- o ht bng ri ! Mun mua na th phai n ch khac.

Phu ng nghim net mt trach :

- Th ma hm qua may lai la tao ! mt day !

M Ci n bn canh hoi :

- Con lam phin long ng nh vy, ng co tc gin khng ? Phu ng than nhin ap :

- Tao gin may th con c vi ai ?

Vai hm sau phu ng lai ru M Ci i bun bng. Lao nh bung se tra ming M Ci cho ha gin. M Ci nhn li, chuyn nay M Ci cung xng xao kheo tm va mua c hai b bng y nh trc, hm sp ra v phu ng bao M Ci :

- Sang mai may hay ganh hai b bng v trc, tao con lai i thm mt ngi ban ri se v sau.

M Ci a bit y nh cua lao nhng cung gia v lam nh khng bit, vui ve nhn li. m hm y, phu ng la luc M Ci ngu, chui vao ngi gon trong b va phu kn mt lp bng ln.

Sang hm sau M Ci xo on, quy ganh thng ng v nha lam nh khng bit g ca.

i n mt cai cu co hai tm van hep bc ngang qua mt con sui su, M Ci t hai b bng xung bn mep cu ngi ngh.

Nhiu tac gia 44


Ngi mt luc chang lai ung nh i ra xa hong mat. Phu ng ang ngi trong b bng nghe ting M Ci goi git giong t ng xa :

- Bac dt tru kia i ! Bac ng tru cham vao hai cai b bng cua chau ma no ln xung vc su y.

Phu ng ngi trong b nghe noi tng co ngi dt tru sp i qua cu, lao vi chui ra khoi b nhng v hai cai b t sat mep cu nn phu ng ch hi ca mnh co mt ty a ln tum xung sui, nc sui chay xit, cun cai b i bng bng. Phu ng quy mai mi chui ra c, sau o bi vao b. Gia luc y, M Ci cung lam b ht hai chay ti, chang keo c cai b t sung nc ln t trn hon a, ri chang i n gn phu ng trach :

- ng bao lai i thm ngi ban sao lai chui vao b bng nh vy ? Ro tht ang kip cha!

Phu ng nn lng khng noi mt li. Mt luc lu, M Ci lai ln ting hoi :

- ng i ! Con lam ng suyt cht tri, ng co tc gin lm khng ?

Phu ng vn bnh tnh :

- ng gin may th ng con c vi ai !

Mt hm chang theo phu ng i cay. Cay n gia bui, thy xa xa co mt oan nga cua quan trn i ti, M Ci nay ra y ngh lin thi cay va ru phu ng cung v. Trong luc phu ng con ang ra cuc thung, chang nhanh chn v trc, n ch khut, chang ngi a ngay mt bai gia ng ri ha non up ng phn lai. Khi phu ng i ti gn, chang lam b hai tay kh kh e cai non up va noi :



- Con va up c mt con chim la tri rt ep. Ngi ta noi nha ai co con chim nay th luc nao cung vui va lam n thnh vng. Con nh bt no em v cho ng nui.

Phu ng toan tho tay vao bt th M Ci gat i : - Khng c ! ng tho tay vao th no se bay i mt y, ng

hay gi chc cai non con chay u v ly cai li ra y ging bt cho chc chn. ng ch xng ma con bt n y.

Phu ng gi hai tay gi ly cai non up. M Ci va i khoi mt luc th quan trn i n, thy phu ng ngi bt gia ng, tn quan ben quat hoi. Nhng phu ng khng tha khng rng ma cung khng tranh ng, hai tay vn kh kh gi chc cai non up. Quan ly lam la lin xung nga n gn hoi :

- Anh la ai ma lai ngi cm ngi ic gia ng nh vy ? Phu ng tha : - Bm quan trong non co con chim la tri !... Nghe noi n

chim la tri quan cung thch lm. Lao bao phu ng bt ly ban cho mnh. Phu ng noi :

- Xin ng hay khoan khoan ch thng ti mt luc, no sp mang li ra by gi.

Lao quan st rut ben noi : - c ! Anh c ta tho tay bt, nu lam xng th ta se n. Lao ngi xung, ri tho tay vao khong di cai non, nhng

chim la tri u cha thy ma lai qu phai ng ct. Lao ni khung quat :

- A ! Ra cai lao gia nay dam tru vao tay ta. May co bit ta la ai khng ? Ha !...

Ri lao sai lnh noc c phu ng ra anh nm mi roi, vn cha ha da, lao con ra lnh cho lnh ci qun phu ng ra ri ly kim ch

Nhiu tac gia 46


khu l t lai, bon lnh rm rp tun lnh quan. B kim xu qua da tht, phu ng khoc loc ku tri.

Khi v n u lang phu ng mi gp M Ci vac li chay ra, lao hm hm quat :

- Cai thng diu tha h v kia, lam sao may dam la ng nh vy ng phai mt trn on !

M Ci con lam gia : - Thi ! Thi ! Cai ng nay ! Chc a lam xng mt con chim

la tri cua ti ri. Nu ng lam mt tht th ng phai n y. Nghe M Ci noi, phu ng cang ni xung. Lao ln ting quat,

lam cho ca lang phai chay ra : - Cai thng cht bm cht vm kia ! May mun tt th lp tc

ra khoi nha tao ngay. Cac ng cac ba xem, no lam cho ti tc ti bit bao nhiu, ti khng th cai thng hn lao nay lai thm mt luc nao na. cho cht cut ngay !

M Ci nhn phu ng ri nhn moi ngi, ch phu ng noi ht li, chang mi nhe nhang noi :

- Tha ng xin ng bt gin, con se ra khoi nha ngay. Nhng t nay con la r cua ng, xin cac ng, cac ba lam chng cho con.

Phu ng nh bng tnh mng lin noi : - nh ! May cung xng ang la r cua tao !

Theo li k cua cu An nh xa Hng Vit - huyn Hoa An - Cao Bng



CHIC CU PHUC C

Ngay xa co anh chang chuyn sng v ngh n trm. Trong nha con co me gia phai nui. Tuy co luc c nhiu, co luc c t, nhng trong nha khng bao gi co cua danh. Hai me con chang thng phai chu ba n, ba nhn.

Mt hm, nhn ngay gi cha, me chang n lai cho chang nghe cuc i cua ng va cha chang xa kia.

Xa kia ng ni chang cung lam ngh n trm, co m kim c nhng mon ang bac chuc, bac trm, vy ma khi nhm mt xui tay cung khng lai cho cha chang c chut g.

Ri n i cha chang. Ln ln, khng bit chon ngh g khac tt hn, cha chang lai ni ngh ng cu, n m lai i rnh mo ht lang trn xom di, ma cung khng bao gi kim c ni hai ba cho hai v chng va a con. Ri cha chang cht i cung khng co g lai. Nay n i chang, lao theo ci ngh ny gn hai chc nm ri m tay trng vn ha trng tay. vy, chang cung khng tm c ni mt ngi v, mc du a gn bn chuc tui u.

n lai i cha ng xa va nhn cuc i mnh chang khng khoi thy ngan ngm.

Mt m, chang n rnh nha ng thy xom bn, nh n trm cai thu ln ma mt nhom hoc tro mang n biu. Rnh mai ti khuya, ng thy vn cha i ngu, ng oc ht trang sach nay

Nhiu tac gia 48


ti trang sach khac. Cht ng thy oc ti cu : Tch thin chi gia tt hu d hng ; tch bt thin chi gia tt hu d ng*. Chang bung bao da : Phai chng ng cha ta lam ngh tht c nn kh nhuc lai cho ta? Ri t ap : Phai, qua tht ung nh vy. oan chang chay mt mach v nha, quyt t nay bo ngh n trm.

Sang hm sau, chang vac bua vao rng hai cui mang ra ch ban. Cng vic tht la vt va, hai c mt ganh cui chang phai i mt bat m hi mi kim c mt mon tin mua gao, nhng chang thy yn tm hn moi ngay. Tuy vy, i n u, chang cung nghe ting ngi x xao : Cn thn y ! Cai thng ba i n trm a n kia! Cai ting ba i n trm lam cho chang bun ba. Chang ngh : T nay ta phai lam nhng vic g phuc c hoa may mi xoa c my ting o.

Mt ngay mua ha, tri ma to nc lu tran v. Chang em cui i ch ban, v nc lu tran v nhanh qua, khng th li qua sng nh moi hm c. Hang trm ngi un lai v cha co o, mt tri a khut sau rng nui, ma moi ngi vn loay hoay b sng. Chang ben ngh ti vic bc mt cai cu. m y, ngu lai bn sng cung vi nhiu ngi khac, chang em chuyn bc cu ra hoi ba con, nhiu ngi noi :

- o la mt iu phuc c c mun ngan ngi nh n. Trc y cung a co ngi lam nhng ri lai bo d...

Sang hm sau, nc rut, chang li sng v nha, ti nha, chang em y nh bc cu ra hoi y kin me. Me chang ha se thu xp n thoa moi cng vic trong nha, chang ranh tay dc sc bc cu !



T o, c sang chang ln rng cht cy ; chiu ra sc chuyn g ; tra c hai thm mt ganh cui v cho me i ch.

Chang lam vic qun ngay thang. Bui cht cy, bui chuyn g, bui bc cu, khng bao lu, a bc c hn chuc sai cu. Cng vic con nhiu nng nhoc v con sng rng gn hai trm sai. V n oi ma lam nhiu nn chang b kit sc. Mt hm oi qua chang nm ln ra m man oan cu ang lam d. Nhng ngi i qua xum lai cu cha, nhng chang vn cha hi tnh.

Gia luc y co mt vin quan vo i n, thy mt am ng ang xum quanh mt ngi nm song soai, vin quan xung nga n gn hoi chuyn. Moi ngi cho bit y la anh chang bc cu lam phuc ang lam th v mt qua ma ln ra ngt i... Vin quan lin m tui ly thuc cho chang ung. c mt luc, chang bc cu tnh lai, moi ngi tan dn ra v, vin quan ngi lai bn chang n cn hoi chuyn. Chang tht tha k ht cho ng nghe cuc i cua mnh va noi ro y nh cung cng vic ang lam. Vin quan vo nghe noi ra chiu cam ng, ng ngi ngm ngh hi lu ri noi :

- Xa kia cha ng chang lam ngh tht c cho chang ngay nay phai oi ngheo. Nay, chang mun lam iu phuc c chuc li lm xa kia, qua la hay v cung ! V phn ti, ti xin noi tht : cha ti, ng ti, ng cu ng ky ti, i i lam quan c hip dn lanh, bop hu bop c na tin, na cua. y cung la iu tht c, v vy n ti ngay nay tri qua bao : ly v a hn hai mi nm ri ma khng co mt mun con vui ca vui nha, cho nn, tui a ngoai bn mi, chung ti vn phai sng hiu quanh. Nay ti cung

Nhiu tac gia 50


mun lam iu phuc c chuc li lm xa, chng hay chang co cho ti gop sc cung nhau bc cu c khng ?

Chang bc cu mm ci noi :

- Nu quan ln cho ch hng nh vy th cai cu nay se chong xong, dn chung se mau c qua lai, con g tt hn !

Hai ngi ben k cho nhau bit tn tui, qu quan ri kt lam anh em, vin quan vo hn chang bc cu bn tui, c nhn la anh. Chang bc cu noi :

- Em con co me gia nha, v nha ngheo, phai ban cui ly tin mua gao cho nn ngay nao em cung phai em cui v nha sang hm sau me em cui ra ch ban ly tin ong gao.

Vin quan vo thn mt bao chang :

- Anh co nhiu tin cua, anh se bo ra nui me em khoi phai bn tm, nh vy chung ta se chuyn chu vao vic bc cu, em ngh th nao ?

Chang bc cu noi :

- Nu c vy th con g hay hn !

T y, hang ngay hai anh em cung nhau ln nui n cy, chuyn g. Chng bao lu, hai ngi a dng xong chic cu g hn hai trm sai. Dn chung ai cung vui mng, ho t tn la cu Phuc c. Cac cu hai lang hoan h cung nhau ban nh gop tin lam mt ba tic n mng cu.

Ngay n mng chic cu, cac v b lao va tt ca dn chung quanh vung n nc n d, ai cung cu xin Ngoc hoang ban phuc cho hai ngi bc cu, ho n ung linh nh sut ca bui sang.



Bng mt cn gio bt cht keo n, gio thi manh, lam cui rap ngon co, nghing nga canh cy. Gio thi mi luc mt manh, ri bt thnh lnh cun anh chang bc cu i mt. Vin quan vo tht thanh ku goi, tt ca moi ngi u ngm ngui.

Thy ngi em kt ngha cua mnh ht long ht sc hang ba nm tri ra lam cu ma lai khng c hng phuc, vin quan xot xa lm. Sau khi moi ngi a ra v, ng on v sang chung vi ba cu sm hm trng nom, phung dng ba thay ngi em kt ngha.

Lai noi n chang bc cu b gio lc cun ti mt cai hang trn mt ngon nui cao. Chang lao ao ng cha kp vng. Cn gio bng vut hoa thanh ngi ti ci noi vi chang :

- Nha ngi ch s, ta la thn Gio c Ngoc hoang sai i on nha ngi v y thng cho ngi cai cng thanh tm lam chuyn phuc c. Bac vang y, nha ngi mun ly bao nhiu th ly.

Chang bc cu nhn vao hang thy ng vang sang choi. Chang ci ao goi ly mt s vang, ri buc lai cn thn, chang vac goi vang ln vai, tin ra ca hang, thn Gio lai hoa thanh cn gio lc cun chang i, tra v ban va t chang nhe nhang xung gia sn nha.

Chang bc cu sung sng goi vang xung ri ln ting goi ca. Nghe ting goi, me chang va hai v chng vin quan vo tng la hn chang bc cu hin v, lin dt nhau lai ngi quanh chic ban th thp hng khn vai lm rm. Nhn qua ke lip thy ba

Nhiu tac gia 52


ngi va cui lay, va khn, chang bc cu bt ci lai mt ln na chang ln ting goi :

- Me i ! Anh i ! Em y ma ! Em hay con sng tr v nha y ! Mau mau m ca !

Nghe ro ting goi cua con, ba me mng quynh, lt t xung ging. V chng vin quan vo cung chay ra m ca, on ngi em kt ngha.

Chang bc cu ngi xung k lai ngon nganh cu chuyn c thn Gio a i ly vang cho ca nha nghe, moi ngi reo mng sung sng.

T y me con chang bc cu bt u tr nn giau co, chang mi hai v chng ngi anh kt ngha lai va cung nhau lam n.

t lu sau, v vin quan vo co cha, n thang n ngay ch sinh ha c mt cu con trai. Hai v chng mng v k. Con chang bc cu t lu sau cung ly v co con va sng sung sng n gia.

Theo li k cua ng Vi Quc Thng Xa Phu Thng - Vo Nhai - Bc Thai



HO KNH THAN

Ho Knh Than m ci ca cha ln me t hi con nho. Chang sng va ln ln di ban tay chm soc cua cac bac, cac chu trong ban. T khi ln tam chang a phai chn tru thu kim ngay hai ba. Nm 15 tui chang phai i vao rng lam than. Luc nao ngi chang cung bam y bui than en thui en thui. V vy ngi ta goi chang bng cai tn Knh Than*. Dn dn cai tn ua giu y a tr thanh tn tht cua chang.

Ngay nao em than ra ch ban cho lo ren, Knh Than cung ng lai rt lu ngm ngha cng vic lam cua bac th ren. Thy vy, bac th ren hoi Knh Than co thch ngh ren khng ? Bac noi thm :

- Nu chu thch ngh ren th n y ti se truyn ngh cho ma lam n. Cai ngh nay rt quy va cn chon ngi, khoe nh chu co th lam c y. Ti khng co con ni nghip, nu chu bng long th y vi ti lam con nui, cha me chu hin nay u ? Lam ngh g ? Hang ngay chu ban than co u n khng ?

Vn sng c n, thy co ngi n cn hoi chuyn mnh, Knh Than rt cam ng. Chang thy co thin cam vi bac th ren ben nhn li ngay sau khi t t k ht cuc i mnh cho bac nghe.

Th la t y, Knh Than theo ho Ho cua b nui va lai y hoc ngh nghip mi.

Nhiu tac gia 54


Ho Knh Than n rt khoe va lam rt khoe. Vn ang tui n tui ngu, t khi v vi b me nui, chang c n no ngu ky, nn cang khoe manh hn va lam vic hng hn. Ch trong my ngay lam than, chang a d tr cho b me u than dung trong sut mt nm. Bac th ren ho Ho rt hai long. Duy ch co v bac la khng vui v cu con nui n qua nhiu, ba thng phan nan vi chng lam cho bac th ren phai suy ngh.

Mt hm bac th ren bao con nui :

- Nay than a nhiu ri, by gi con hay em tin i mua tr cho b mt t st.

Tuy cha bun ban bao gi, Ho Knh Than cung manh dan cm hn nm mi lang bac cua b me nui ra i. Chang i n mt thanh ph, thy ngi ta ang thu st vun, chang ben n gn ln la hoi chuyn va cui cung bo lun s tin ra mua tt ca ng st vun y, oan chang thu ngi chuyn s hang v nha.

Thy oan ngi ganh st v, bac th ren vui mng trong da. Nhng khi nhn ky th thy tt ca ch toan la st vun, st r, bac ngao ngan th dai. V bac cang xot rut hn. Ba lun mm dn vt chng lam bac cang thm bun. Tuy vy bac cung bao v :

- Thi c ! Nhiu ln dai se khn, con ta cha quen bun ban nn mi mua phai cua khng tt. Ti tin la ln sau, ln sau na con ta se khn kheo hn, ba noi ra noi vao va va thi, ti con lam vic.

Ho Knh Than cung rt n hn v a chot mua phai hang xu n ni lam phin long cha me.



Mt ln khac, bac th ren lai a bac cho Ho Knh Than i tm mua st, bac dn i dn lai la phai i ti cac thanh ph ln mua c hang tt. Ho Knh Than lai mt ln na vac tui bac mt trm lang ln ng. i sut bay ngay rong, n gn mt thanh ph ln, chang gp mt oan ngi ang nhn nhp xy cu, nhn ln cai bin co dong ch to treo u cu, chang hoi th ngi ta ap :

- y la cai bang ghi tn nhng nha hao tm quyn gop xy cu nay, ai quyn gop nhiu nht th c ghi tn u bang.

Ho Knh Than lai hoi :

- Th hin nay ngi gop nhiu nht c bao nhiu ? Ngi t nht bao nhiu ?

Ngi kia ap :

- Cho n ngay hm nay ngi gop nhiu nht la nm mi lang bac, ngi gop t nht la mt lang.

Ho Knh Than mm ci noi :

- Nu th th anh hay ghi tn ta la Ho Knh Than vao bang i, ta gop ca mt trm lang bac tinh ngn giup ba con xy chong xong cai cu.

Va noi chang va dc tui m u mt trm lang bac trao cho ngi kia.

T hm y, tn Ho Knh Than c truyn ngay khp moi ni, tt ca dn trong thanh ph ai cung mun mi chang v nha xem mt. Ln lt ht ngi no n ngi kia mi chang v nha n cm. m m chang ln ra ngu tai mt cai miu vng cui ph. Chang nh bung tm ch lam thu t lu danh dum tin mua

Nhiu tac gia 56


hang v cho b me nui. Nhng chng mt ai dam ngh n mn chang - nha ai hao tm cung cu - lam thu. Ngi ta cho la chang ua cho vui cu chuyn. Loanh quanh trong hai thang, chang vn khng tm c mt vic lam.

Ngh ti mon hang cn phai mua, chang cang nong long st rut. Mt m no chang bng m thy mt ng cu u toc bac ph, tay chng chic gy, sau miu i ra n bn chang r tai noi :

- Ho Knh Than ! Anh la ngi co long tt, thn se giup anh. Sang mai anh se lt phin a ma anh ang nm ln se thy kho vang, o la kho vang cua thn danh cho anh, mun ly bao nhiu cung c.

Noi xong cu gia bin mt, Ho Knh Than tnh dy, i khp moi ni trong miu tm ng cu, nhng khng thy g ca. Chang lai nga lng nm trn phin a, gac tay ln tran ngh ngi. Nhm lai tng li thn bao, chang ng dy co tay lay th phin a nhng hon a nng khng chut ng y. Chng li ra sc lay ln th hai, phin vn tr tr khng h nhuc nhch. Chang tht vong lm bm :

- Thn a ! Thn noi tht hay noi di ! Nu qua tht thn co long thng ke oi kho th hay ban cho ti co sc manh lt c phin a kia.

Va noi dt li th mt lung gio mat lt qua a theo mt lan hng thm du, Ho Knh Than cam thy khoan khoai trong ngi hn. Chang lai cui xung lt phin a. Ln nay phin a lt tung ln, ca cai miu nho be t nhin sang choang nh co anh en. Bit o la kho vang cua thn, chang cui xung nht ly hai thoi,



chang ngh bung : Vi s vang nay ta co th sng c nhiu nm va m ln mt ca hiu ri !.

Chang em thoi vang ra bun ban, t o tin cua ngay cang v nh nc. Chang ci v ri xy nha ca, ca hiu cua chang ngay cang phat at, chang c dn ph ht sc knh n. Nhng chang vn cha co dp tr v vi b me nui.

* * *

Lai noi bac th ren ho Ho nha tnh t ngay cho con nui em bac ra i n nay a bn thang tron bac mong ngay mong m. Nhng cang mong th tin lai cang vng. V bac cang st rut hn. Mt hm ba giuc chng i tm, bac th ren anh phai tam ngh vic ra i.

Sp n thanh ph, bac git ny mnh khi nhn ln cai bang ghi n nhng nha hao tm quyn bac lam cu trong o co tn Ho Knh Than ng dong th nht : Ho Knh Than gop 100 lang bac tinh ngn. n y bac mi bit by lu con mnh khng mua c hang v la v no a dc ht tt ca vn ling vao chic cu nay. Khi tra tin qua cu, bac hoi chuyn ngi gac cu v Ho Knh Than. Ngi y noi :

- Ho Knh Than la mt nha hao tm ln, c ghi tn vao bia a. Hin nay ng ta ang cung v co ca hiu bun thanh ph.

Bac th ren lai cang ngac nhin ngh rng no a bo ht vn cho cai cu ri th lam sao lai co vn bun ban va dng nha na.

- Co phai Ho Knh Than ngi en en khng ?

Nhiu tac gia 58


- Khng phai ! ng y ngi trng treo, luc nao cung vui tnh.

Khi bac th ren n ca hiu cua Ho Knh Than thy ngi con nui by gi ra dang mt ng chu hiu beo tt ch khng phai anh chang en thui en thui ngay nao. Thy bac th ren, Ho Knh Than mng r :

- B n y t luc nao ? V bn ca hiu con cha v c, xin b hay tha li cho con !

Ri Ho Knh Than k u ui moi vic t ngay ra i cho n hm c thn bao mng cho vang ri gy dng ln c nghip nay, chang lai noi thm :

- Con nh thu xp n thoa vic nha ri se v on b me ti y, nhng cng vic cha xong. Nay b a ti chung con xin mi b lai, t lu na con se v on me...

T o, bac th ren lai giup vic bun ban cho con nui.

Mt hm Ho Knh Than nh i on me, bac th ren gat i :

- Me cua con khng a th thanh. Du co thiu n, me con cung khng mun ri ni ch nho y. B tui a gia cung chiu long me con, v vy sm mun b cung se tr v. Con ng on me n y na...

Chiu y b me nui, Ho Knh Than bo y ngh on me ti thanh ph, chang nh se xy dng cho b me nui mt ngi nha chn qu hng va co mt lo ren to hn trc. Nhng chang khng mun noi trc cho b nui bit.

Mt hm, Ho Knh Than noi vi b la mnh sp i xa mua hang, nh b nha trng nom giup ca hiu.



Ri chang dn do v phai chm lo chu ao cho b gia...

Hm sau chang tr v nha b me nui, tm thy thu th dng mt ngi nha bn canh ngi nha nho cua bac th ren, nhng chang lun lun giu kn khng cho moi ngi bit mnh la ai. Khi nha lam xong, Ho Knh Than vn giu mt, cho ngi n thng lng vi me nui ngh i cai nha gianh cua ba ly mt gian trong cai nha mi xy xong. c me nui ng y, chang cho ngi d ngi nha tranh y ng thi mi ba don n ch mi. Xong u y chang tr lai nha, v n nha vn khng cho b nui bit mt ty g.

c t lu bac th ren ngo y mun v nha. Ho Knh Than cung vui long b v. Hm b ln ng, chang ch a cho b ba lang bac lam ng to ra khng hai long khi ngh n mon bac trm lang ngay no.

Nhng khi v ti qu nha, bac tm mai vn khng thy cai nha cu cua mnh. Bac nhn ln ngi nha mi xy ma khng thy co ngi , cht bac nhn ra ngi v mt phong trong o. Ly lam la, bac hoi th v ap :

- y la nha cua ta, nhng ch mt gian nay thi. Con tt ca la mt v phu gia nao o xy ln ma cha thy n .

Bac th ren cha hiu ra th nao. Bng co ting n ao trc lu, bac cung v ngo ra th a thy Ho Knh Than cung mt oan trn di hai chuc ngi ganh ganh gng gng, chang chao b me nui ri noi :

- Con a v mt nghn cn st hang tt nht b co st lam. Va em theo mt nghn lang bac b me lam vn. Nhn tin con

Nhiu tac gia 60


a b me ln nhn nha . y ! Toa nha nay hoan toan la cua b me.

Theo li k cua ng Vng Vit Khoang ng ng - Lang Sn



CHANG NHO S VA COC THN

Chang nho s y, nha tuy ngheo nhng rt chm hoc. Ban ngay chang vao rng hai cui em ban ly tin mua gao va mua du en. Ban m chang cm cui oc sach cho n luc ga hang xom gay ln th hai mi i ngu. Nha ca chang ch la mt tup lu con, tai san ch co mt con dao qum va mt chng sach. Lam ban vi chang ch co mt con coc ta, nhng bui chang hoc khuya con coc nhay ra quanh qun di chn chang, p gon nhng con mui bay vo ve. Thy coc qun qut bn mnh, chang nho s rt mn coc, mi ba n, chang khng bao gi qun danh cho coc mt ming cm. Nhng luc ln rng hai cui chang thng bt cao cao chu chu, hay con bo nga em v cho coc n thm. Coc c chm nom nn ngay cang ln.

Chang nho s rt sang da, trong sau nm dui mai en sach, chang hoc thuc gn ht mi lm pho sach qu cua cac bc thanh hin. Thy chang hoc gioi, ngi lang thm mong cho chang sau nay se trang nguyn.

Nm y, nha vua m khoa thi chon trang, s t khp cac phng tri u tp np v kinh d thi. Thy chang nho s vao kinh, coc ta xin c i theo.

Sang hm sau, chang cung coc ta ln ng. ng chu i n u, coc ta nhay bc mt i theo kp n o. i mai, i mai, mt ngay kia, hai thy tro coc n mt cai lu bo khng ven rng

Nhiu tac gia 62


vng ve. Chang nho s thy trong lu co mt ngi cht, bn canh co mt goi sach va mt boc qun ao. Chang oan chc ngi nay cung la mt s t ln kinh d thi, s vao ngi thy mach con p nhe nhe, chang nho s c loay hoay tm cach cu cha. Thy chang co nhit tm, coc lin ghe tai noi nho :

- ng i ! Con xem b no la ngi khng co thuy chung g ca, hang nay nu khng phai la gian phi th cung la ke bi bac, cu no lam g !

Chang nho s nhn coc ri nghim ngh noi :

- Gp ke hoan nan ma khng cu cha, khng phai la ngi qun t, du co kho nhoc bng mi, ta cung khng th bo c. Nu no cha n ngay tn s ma c sng lai th ta lai co thm mt ngi ban ng cang hay ch sao...

Thy chang noi vy, coc ta ben bao :

- Nu ng a quyt th ng c cu no, con thuc th ng khng phai chay tm u ca. Coc co hon ngoc cai t hoan sinh y.

Noi n y coc lin nha ra mt vin ngoc trong sang nh kim cng, hnh dang ta trng chim. Coc noi :

- ng hay vin ngoc nay vao mui ngi cht th ngi cht lp tc se sng lai.

Chang nho s nhn ly vin ngoc ri lam y nh li. Qua nhin c mt luc ngi y dn dn hi tnh. Chang nho s mng qua n gn ngi la ngi dy hoi ho tn, qu quan ri kt lam ban. Chang m cm nm mi ban n ri cung nhau ln ng.

Hai ngi va coc ta i thm ba ngay na th ti kinh thanh.



n kinh thanh, coc bao chang cho mnh i dao mt lt n chiu se v. Chang nho s va ngi ban ngi quan n ung noi chuyn tro vui ve.

Ngi ban bng hoi :

- Hm no, ti i ng xa b cam nng, cac ban ng hanh cua ti bo ti nm lai lu. Nu khng co anh ra tay cu cha th ti a hoa ra ma mt ri. Cng n cua anh sau nay ti xin n ap. Khng bit anh co thuc linh an hay phep thut g ma cu sng c ti vy ?

Chang nho s mm ci moc tui ly vin ngoc tht tha noi :

- Ti co vin ngoc cai t hoan sinh nay y, ti ch cn t vin ngoc nay va mui th ngi cht du tt th a ba ngay cung sng lai tc khc.

Nghe n nhn noi, hn to b l xin c cm vin ngoc xem mt luc. Khi cm ngoc trong tay hn lam b mn m, ngm ngha ri la khi n nhn s y bo vao tui, v vi ly hanh ly, chay u ra ng ph, tra trn vao am ng. Mt ngoc, chang nho s ui theo ku la m , nhng hn a nhanh chn ln vao cac ngo ngach cua kinh thanh con tm lam sao c, anh tr lai quan n thn th ngi ch coc. Mt luc lu, coc tr v. Coc gim chn noi :

- Con a bao ng ng cu cha cho no ma, nu no la ngi tt th cac ban cung ng chc khng bo no nm cht gia ni rng vng y. Nhng sm mun, vin ngoc o se tr v thi, by gi ng hay mau mau vao tu vua sau nay nha vua xet x hoan lai cho ta vin ngoc.

Nhiu tac gia 64


Nghe coc noi, chang nho s vao triu tu vi nha vua va noi ro c tnh cua vin ngoc cho vua nghe. Vua ha la se xet tm h chang vin ngoc va bt phat ke gian phi. m hm y, cng chua con vua t nhin nga ln xung ging cht ngt i. Nha vua va hoang hu vi goi thy thuc ti cu cha, sau khi thm bnh, thy thuc bao la cng chua b bnh nng khng th cu cha c. Hoang hu ln loc ku than, nc mt trao tun nh sui, nha vua ngi nhn con gai sp n luc qua i, rut gan ri ta bong bong. Cht nha vua nh ti vin ngoc cai t hoan sinh cua chang nho s b mt cp luc chiu, ben ra bang tm danh y va thng bao khp kinh thanh : Ai cu sng cng chua se c tuyn lam pho ma. Tin o ti tai coc ta. Coc ta noi vi chu :

- Hay lm ! y la dp tt ta ly lai vin ngoc va tm ra ke cp, va y cung la c hi him co ng lam nn. Sang mai tn n cp ngoc i lt thy danh y se vao cung cha bnh cho cng chua. ng hay tm cach xin vao i ln theo am quan triu nh vao cung thm cng chua. Khi nao thy ai em vin ngoc ra th ng lp tc n tu vua xin cho bt giam ke o lai.

Chang nho s nghe theo. Sang hm sau, chang i ln vao hang cac quan vn vo cung vao cung thm cng chua. Coc ta cung nhay bc mt i xen vao trong hang.

Gia luc y lnh canh cng dn vao cung mt ngi t xng la danh y co th cu sng c cng chua trong khoanh khc. Chang nho s nhn ky, nhn ra ung la ke n cp vin ngoc cua mnh hm trc, chang lng thinh theo sat no.



Khng chm tr, Danh y rut trong tui ra mt vin ngoc lam phep hoa chn mua tay oc thn chu ri t vin ngoc vao mui cng chua. Nhng v hiu, cng chua vn nm yn, lanh ngt. Hn lung tung, xoay i tr lai vin ngoc nhiu ln. Cui cung vn khng sao lam cho cng chua sng lai. Vua va hoang hu v cung st rut.

Gia luc o, chang nho s re am ng tin lai trc mt nha vua, chang va noi va ch vao mt Danh y :

- Tu b ha, trc ht xin b ha hay cho bt giam tn nay lai.

Nha vua sc nh ti li tha kin hm qua, ben ra lnh bt gi Danh y lai.

Chang nho s cm ly vin ngoc ri ch vao coc - by gi a nm gon trn ban tay cua chang - giang giai cho moi ngi nghe :

- y la vin ngoc cai t hoan sinh va y la coc thn. Ch co coc thn va ti mi dung c vin ngoc nay cu sng ngi cht. Hm qua tn kia a cp git ly vin ngoc cua ti. Nhng hn khng bit rng hn khng i nao s dung c vin ngoc nu khng co s ng y cua coc thn. Nh n nha vua, nay a ly lai c vin ngoc, ti se xin cu sng cng chua.

Nha vua ha hen :

- Tt lm ! Nu nha ngi cu sng c con ta th ta quyt gi nhng li a ha.

Chang nho s nhe tay t vin ngoc vao mui cng chua. Qua nhin, cng chua bng ca mnh va dn dn hi tnh. Nha vua va cac quan reo mng. Hoang hu nc mt chay rong rong cui xung m chm ly cng chua. Cng chua tum tm ci, nhn khp lt

Nhiu tac gia 66


moi ngi xung quanh. Chang nho s ly lai vin ngoc bo vao mm coc ta. Coc ta nut ngay vao bung.

Thy cng chua a c cu sng, nha vua ben nhn chang nho s lam pho ma. Tic ci c t chc ngay chiu hm o. Va cung trong chiu hm o nha vua sai ao phu dn thng n cp ngoc ra phap trng.

Hai hm sau, cuc thi vn bt u, chang nho s khng qun bc vao trng thi, cng chua chuc cho chng cao. Chang a lam c bai vn hay nht trong am s t va c cac quan chung khao chon lam trang nguyn.

Trang lai c toan th triu thn tn ln gi chc pho t tng.

Chang nho s bt u i vao cuc i vinh hin. Pho t tng lai cang yu mn coc ta va gi con coc ta lun bn canh mnh.

Sau nay coc ta con giup chang dep c gic, em lai cho mun dn mt cuc sng thai bnh.

Theo li k cua cu Hoang c T xa Vit Hng, Hoa An, Cao Bng



TNH BAN

Ngay xa co mt i ban tng* mt ngi tn la Voong va mt ngi tn la Liong. T ngay con be, i ban a chi vi nhau rt thn. Ln ln, i ban hoc cung mt trng, cung chung en, chung sach, chung ging, moi ngi u khen tnh ban thm thit cua ho.

Khi a co v, hai ngi vn thn mt khng kem g ngay con tre. Vao i, ho u lam ngh bun tuy mi ngi m ca hiu mt th trn khac nhau nhng vn thng i lai thm nhau. Chng bao lu ca hai u tr nn kha gia.

Mt hm, khng may nha Liong b chay, bao nhiu hang hoa t trang u b thiu ra tro, hai v chng Liong n xin lam cng cho nha Voong. Hai v chng Voong mun cp vn cho Liong lam n nhng Liong khng nhn. Chang noi :

- Vn han ti cha ht. Ban hay cho chung ti lai y lam cng t lu a.

Tuy goi la lam cng nhng hai v chng Liong vn c coi vao hang quy khach. Tai bun ban thanh thao va giao dch rng rai cua Liong trong ba nm a lam cho s vn ny n gp nm gp sau trc.

Nhiu tac gia 68


Mt hm, Voong chia hn mt na s lai Liong em v gy dng lai c nghip. Liong v cung cam ng trc tm long cua ban va nhn s bac ra v.

Vn chu kho, chm ch, nn chng bao lu, hai v chng Liong lai tr nn giau co khng kem nhng nm trc khi nha cha b chay. Hai v chng lun lun i lai nha Voong va tnh ban cang tht cht thm.

Nhng cung t y Voong tr nn chi bi xa x, mc du v nhiu ln can ngn nhng Voong vn chng nao tt y. Ca hang cua Voong dn dn thu hep va ri cui cung Voong b v n. Trc canh sa sut, mt hm Voong t bit v sang nh va Liong.

Khi ban ngo y xin gop vn, Liong to ra ngn ngai. Chang dung li noi kheo t chi, ch nhn cho ban lam S de* nhng cung khng cho ban t do nm ly vic chi thu. Thy thai cua Liong i vi ban thn, moi ngi cho Liong la ngi bi bac qun mt long tt cua Voong trc y i vi mnh.

V Voong nha, khi chng va i c chng mt thang th nhn c ngay mt s bac kha ln kem theo mt bc th, trong th co noi ro rng s tin y la cua Voong gi v nha nhen nhom xy dng ca hang. Ri hang thang ch vn u n nhn c tin cua chng gi v. Thy noi chng a tu tnh ch cang chm lo lam n khoi phu long chng. Ca hang cua ch ngay cang phat at, ai qua lai cung mng thm cho nha Voong a dn dn tr dy.



S tin cua chng gi v sau cang nhiu hn trc. Ch cang bm ch lam n, ca hang cua ch luc nay a gn bng mt na ngay xa. Ch ben vit th mi chng v cung nhau lam n.

Thc ra, tt ca th cua ch gi cho chng u khng lot n tay Voong, hn na thoi h tt xu cua Voong vn cha ht, Voong vn an um vi ban be khng ngh g n v con.Tin cng ma Liong tra cho c bao nhiu chang u nng sach vao song bac hoc vao quan ru. S tin ma v Voong nhn c u n hang thang chnh la do Liong chu cp. Th gi cho v Voong cung do Liong sai ngi vit. Con th cua v Voong gi ti th Liong gi lai khng a cho Voong.

Thy ban vn cha hi tm, Liong mt mt khuyn bao nhng mt khac to ra ngay mt rit rong vi Voong. Liong thng xem xet s sach cn thn lam cho Voong kho ma bt c trong khi thu phat. S d Liong khng mun cp vn ngay cho ban v s ban tiu pha mt i. bn nha, v ban a xy dng c ca hang, chang cung khng cho ban bit e ban lai tr v pha phach, chang cung giu v ban nhng thoi h tt xu cua chng.

Hang cua Liong v ngay cang nhiu. Liong phai thu nhiu ngi chuyn ch bc vac, chang nh Voong giup thm cho mnh cng vic chuyn vn. Voong nhn li va t o lao mnh vao cng vic nng nhoc, chang chi bi hn trc.

Theo lnh cua Liong : ai chuyn c nhiu hang th c lnh nhiu tin cng nn Voong to ra c gng va de sen co tin danh dum. Dn dn chang a bit quy m hi nc mt cua mnh, khi

Nhiu tac gia 70


phai bop cht tng ng, th thng hi hn nhng ln vung tay qua tran.

Trong hai thang tri, Voong danh dum c ba lang bac. Mt hm chang ngo y nh Ling gi giup v cho v, chang nghen ngao noi :

- Tam thang tri, bn nay, ti cha danh c mt ng mt lang gi v nha, khng bit by lu v con ti sinh sng nh th nao. Cang ngh lai ti cang h then v nhng vic mnh lam by lu. Ti nh ban hay giup ti chuyn s tin nay v cho v ti no co tin n ng sang y cung ti lam lung mu sinh.

Liong noi :

- Nu ban co y mun on v sang y th ti se cho ngi i on, ba lang nay, ban hay gi ma tiu.

Voong ap :

- Nu vy, ti nh ban gi h, ti khng cn chi tiu g thm.

Thy ban a tnh ng, Liong ban :

- Ban sang bn nay a lu, v con ban nha chc mong lm. Nu ban cn v t lu, ti xin biu ban t tin n ng.

Voong cam ng noi :

- By gi tay khng tr v ti khng mun. Ban hay cho ti lai y lam cng hai nm na, khi nao danh dum c mt s bac lam vn se v cung cha mun.

Liong ly ra mt cai tui bac trao cho Voong, va noi :

- Ti xin biu ban mt t tin v lam vn y ! Mong ban ch chi t, cua ti cung nh cua ban.



Cm tui bac, Voong ngh ti ngay xa mnh giup Liong mt s vn nhiu gp ba gp bn. Nhng chang cung vui long nhn ri t bit ra v.

V ti qu, Voong lui thui i qua dy ph, c tm mai ma khng thy nha cu. Chang thn thc : Hay la trong canh thiu thn v mnh a ban nha ra i ? Hay la trong luc kh s, v mnh a i ly chng khac ? Hay la... hay la...

u oc quay cung, long chang nh se lai, sau o Voong tn ngn ng lai trc mt ca hang rn rp nht. Gia luc o v chang a nhn ra c chng. Mt ting reo :

- Ka ! Anh a v ! B cac con a v !

Ri bo mc khach hang, ngi an ba y ri rt goi cac con ra on b. Voong mi bit ca hang nay la cua mnh, chang rng rng nc mt m ly my a con. V chang k cho nghe moi vic t ngay chng bc chn ra i. Voong cang nghe cang ngac nhin. Xem lai cac th t, chang mi hiu rng o la Liong, ban mnh a b mt gi v giup lam vn trong nhng ngay c ng nao chang nng sach ng y.

Voong ht sc cam phuc Liong. Cung t y tnh ban lai cang thm thit.

Theo li k cua ng Vng Vit Khoang ng ng, Lang Sn.

Nhiu tac gia 72


BT N CHU VANG

Ngay xa, co mt nha trng gia co ba ngi con trai. c me nung chiu t ngay con nho, ba cu cang ln cang h n. Cy co sn cua, ba cu ch sut ngay n chi, khng chu hoc hanh va lam lung g ca. Thang ngay, ba cu dng dai ht lang nay sang lang khac, la ca ht nha no n nha kia, an um vi nhng ke v lai trong vung. Cang chi bi lu lng nhiu, ba cu cang xai ph tn.

Trng gia thy vy ht sc lo lng cho tng lai cua cac con. Suy ngh mai, ng mi tm c mt cach ren con nn ngi. Mt hm, ng goi ba ngi con lai bao:

- Cac con a khn ln, vy ma quanh nm vn chi bi lu lng, khng chu hoc hanh, lam n g ca. Cha e sau nay, khi cha me qua i ri cac con khng gi ni c nghip cua cha ng lai. Nay cha mun cac con tm cach hoc lam lung. Cac con hay i tm nhng nha co cua, co vic xin lam cng cho ho, va t ren mnh, cac con se bit quy cua khi cac con a ro nhiu giot m hi vao vic lam ra cua. Cac con se bit yu ngi lam lung va ghet ngi li bing chi rng. Cha hen cho cac con tr v thm cha me vao ngay sinh nht cua cha cui nm nay.

Tuy s phai lam vic, nhng trc li khuyn n cn cua b, cac cu cung khng dam cng lai. Cac cu nhn nhau ri vng vng da



da nhn li. Khi thy cac con a thun, trng gia con dn i dn lai:

- Ta ch cho cac con mi ngi ba lang bac lam tin n ng. Khi tr v mi con phai k lai ranh rot vic lam cua mnh, cha ch bng long nu khi tr lai mi con co th noi ro ni mnh lam vic. Nu khng tm c ni lam cng, cac con ng v d ngay sinh cua ta na.

Nghe b noi, cac cu u ha hen b yn long, ri sp sa hanh ly va cung nhau ct bc ra i. Khoi nha chng mi dm, ho n mt nga ba ng. Ngi anh ca noi: By gi chung ta chia tay y va nn nh la "nht nh phai lam va long cha gia". Ho chao nhau ri mi ngi i mt nga.

Cu Ca ra kinh thanh, tm c vic lam tai mt nha quan trong triu. Cu Hai v mt th trn nho tm vao lam cng cho mt nha bun. Cu Ba i ti mt lang xa xi c mt nha phu ng thu mn.

Nha phu ng nay vn la nha giu co nht vung. Phu ng co bao nhiu cua giu cua chm khng ai bit. Ngi ta ch bit lao co mt trm con tru, mt trm con bo, mt trm am rung, ga vt ngan ngng khng th m c. dung thc ng cua lao hang ngay u la nhng loai bng ng bng s. Nhng c bit lao co hai chu vang ni ting, nha lao co ti chuc y t va ngi lam cng.

Mn c y t, phu ng sai lam nhng cng vic vt trong nha. Ban ngay, trong luc cac ban trai i ra ng cay ba hoc ln i chn tru bo, cu Ba phai quet nha, nu cm, nu cam ln, chn ga chn ln, lau chui ban gh, ra co chu ang. n ba,

Nhiu tac gia 74


ngi ta cho ngi n cung cac ban trai, thc n ch la rau luc nhat mui, cm la loai gao hm gao mc. m n, cu cung phai vao ngu cung vi ho trn gac chung tru, chung bo. Mi u cu Ba thy kh cc qua, cu thy nan ch nhng nhng li dn cua b va cua anh buc cu phai nn na lai, ri dn dn cu quen vi cuc sng mi va nhng cng vic mi.

Thm thot cu Ba vao lam nha phu ng a c tam thang. Trong tam thang tri cu a chu ng nhiu vt va thiu thn. Nhng cu a bt u thy vui vui. Cu cung cac ban trai a tr nn quen thn. Cu a chu y danh dum tng ng tng lang sau nay co tin n ng khi tr v nha mng ngay sinh cua cha sp ti...

Mt hm, cu em hai cai chu vang cua nha chu ra sng ra. Khng ng long ngong nh tay anh tut mt chu xung ay sng. Dong sng su, nc sng chay xit, cai chu tri i ri chm nghm. Cu Ba hoang ht ci ao nhay ngay xung sng ln tm, nhng ln hup my ln vn khng thy. Cui cung cu anh m cai chu con lai v nha.

Phu ng thy a lam mt cai chu vang cua mnh th thet ln nh in. Hn hm hm bt ngi nha troi anh tra khao coi nh mt vu mt trm. Khi thy tn y t cui u nhn ti, hn quat mng om som. Quat thao, mng chi chan ch ri, phu ng mi bao:

- May hay v bao b me may c thu xp ban chac cua cai, rung vn, nha ca n chu vang cho ta.

Nghe n y, cu Ba tha:



- Vng! Nu ng bng long cho con n th con se v xin vi cha me con n cho.

Phu ng c tng nha tn y t cua mnh lam g u n, cha noi n chu vang, nhng nay nghe noi th th cung hy vong rng co th n xit mt t ac, bt no ban nha ban t n chu vang, t ra cung c mt phn chu.

Cu Ba lai tip:

- Nhn th con mun mi ng ti chi nha chon ly cai chu nao va y.

Phu ng ngh bung: "Khng le nha thng nay cung co chu vang". Nu vy, ta phai i xem nha no ra sao lai dam noi khoac. Nu qua n c chu th tt qua!". Hn gt u bng long, lin sai hai ngi nha sp sa hanh trang va ci nga cung i.

Sang sm hm sau, ho khi hanh, phu ng ci nga, cu Ba cung hai ngi y t leo eo i b theo sau. Bn chu t i c mt ngay th ti mt th trn nho. Cu mi phu ng va hai ban trai vao tam ngh tra tai mt ca hiu bun to nht ph, cu noi:

- y la ca hang bun xep cua cha me con!

Trong luc phu ng con ang lng l, th t trong ca hiu, chu hiu va hai ngi ban hang a chay ra goi to:

- ka! Cu Ba a n, cu i u vi ma keo b nh th! Mi cu vao nha.

Cu Ba quay lai gii thiu phu ng va hai ban vi nhng ngi nha, va mi ho vao nha. Phu ng v cung ngac nhin khi thy ng chu hiu rt mc knh cn i vi a cua mnh. Sau

Nhiu tac gia 76


mt hi thm hoi tro chuyn, chu khach c mi vao nha trong n cm. Ba cm hm y co u cac mon cao lng my v.

Cm nc xong, cu Ba hoi phu ng:

- Con thy con nga cua ng a mt lm, ng co cn thay con nga khac i cho c chong hn khng!

- Nu c cung tt, phu ng tra li.

Mt lat sau, phu ng ngac nhin thy ngi nha ng chu hiu dt ra sn bn con nga to beo ong sn yn, cu Ba mi phu ng:

- ng xem con nao ng y th ng ci.

Phu ng chon con nga hng beo khoe nht, hai ngi cua lao cung nhay ln hai con nga trng, cu Ba ci con ng

truyen co cac dan toc it nguoi vn

Documents