Təsnifatda yeri:

Chromista aləmi, Oomycota şöbəsi,

Oomycetes sinfi, Peronosporales

sırası, Peronosporaceae fəsiləsi,

Peronospora cinsi

Bioloji qrupu:

Biotrof

Yoncanın peronosporozu və ya yalançı unlu şehi - Peronospora aestivalis Syd.

Göbələyin konididaşıyanları və konidiləri

Yarpaqların səthində olan ləkələr şəffaf-yaşıl, sonra solğunlaşan, dağınıqdır. Onların alt tərəfində konididaşıyanlardan və

konidilərdən ibarət boztəhər-bənövşəyi örtük inkişaf edir.

Ən güclü yoluxmalar yazda qeydə alınır. İyulun başlanğıcından avqustun ortalarına qədər yüksək temperatur və nəmliyin çatışmaması nəticəsində xəstəliyin inkişafı dayanır, payızda törədici üçün əlverişli

şərait yarandıqda xəstəlik müəyyən qədər bərpa olunur.

Peronosporozla orta dərəcəli yoluxmada toxum məhsulu 40,7% aşağı düşür, yaşıl kütlədə proteinin miqdarı 11,5%, güclü

yoluxmada isə 15% azalır.

Aqrotexniki tədbirlərə əməl edilməli, diffuz yoluxmuş bitkilər sahə-lərdən çıxarılmalı, növbəli əkində dənlilərdən sonra yerləşdirmə

önəmlidir. Toxumluq sahələrdə fungisidlərlə çiləmələr aparılmalıdır.

BALTİKYANI ÖLKƏLƏR

RUSİYANIN ƏKSƏR VİLAYƏTLƏRİ

UKRAYNA, BELORUS

QAZAXISTAN, QIRĞIZISTAN

AZƏRBAYCANIN DAĞLIQ VƏ DAĞ ƏTƏYİ RAYONLARI

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic

fungi şöbəsi, Coelomycetes sinfi,

Sphaeropsidales sırası,

Sphaeropsidaceae fəsiləsi, Ascochyta

cinsi

Müasir adı:

Phoma medicaginis Malbr. & Roum.

var. medicaginis.

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

Yoncanın askoxitozu – Ascochyta imperfecta Peck.

Bitkinin bütün orqanları yoluxur. Yarpaqlarda forma, rəng və ölçülərinə görə müxtəlif ləkələr əmələ gəlir: kiçik, tünd-qəhvəyi

və ya demək olar ki, qara; daha iri ləkələr də tünd qəhvəyi, ancaq şəffaf mərkəzli və sarıtəhər haşiyəli; ən iri ləkələr şəffaf-qonur və

ya şəffaf sarı tünd-qonur haşiyəlidir.

Askoxitozun inkişafı üçün mülayim və aşağı temperatur kifayətdir. Mitselin böyüməsi üçün optimal temperatura 20-220C, piknid əmələ gəlməsi üçün 170C-dir. Erkən yaz və payız ayları çoxlu yağıntılarla müşayət olunduqda askoxitoz yoncada daha sürətlə inkişaf edir.

Xəstəliyin təsirindən toxum məhsulu 20-25%-ə qədər azalır.

Toxumların dərmanlanması, bitki qalıqlarının məhv edilməsi, torpağın yaxşı işlənməsi, davamlı sortlardan istifadə önəmlidir.

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi,

Ascomycota şöbəsi, Euascomycetes

sinfi, Helotiales sırası,

Dematieaceae fəsiləsi,

Pseudopeziza cinsi.

Bioloji qrupu:

Hemibiotrof

Yoncanın qonur ləkəliyi – Pseudopeziza medicaginis (Lib.) Sacc.

3

4

Pseudopeziza medicaginis məhdud ixtisaslaşmış parazitdir, yalnız üç yarpaq yonca bitkisini yoluxur. Yarpaq, saplaq, gövdə və formalaşan paxlalarda çoxsaylı kiçik (0,5-3 mm

diametrli) tünd-qonur və ya qara ləkələr əmələ gəlir.

Xəstəlik yonca becərilən Avropa, Asiya, Afrika, Amerika və Avstraliyanın müxtəlif ölkələrində rast gəlinir.

Xəstəliyin maksimum əmələ gəlməsi kifayət qədər isti və rütubətli havada baş verir. Aksosporlar 7-140 C

temperatur və 97-100 % havanın nisbi rütubətində cücərir.

Xəstəlik nəticəsində 35%-ə qədər yarpaq tökülə bilir, nəticədə ot məhsulu kütləcə 15% aşagı düşür. Bundan

əlavə belə ot qida keyfiyyətini itirir, xam zülalın miqdarı 10%-ə qədər azalır. Güclü yoluxma zamanı toxum məhsulu 60%-ə qədər azalmaqla, həm də səpin keyfiyyətini itirirlər.

Göbələyin kisə və kisəsporları

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi,

Basidiomycota şöbəsi,

Urediniomycetes sinfi, Uredinales

sırası, Pucciniaceae fəsiləsi,

Uromyces cinsi

Bioloji qrupu:

Biotrof

Yoncanın pası- Uromyces striatus Schr.

Bitkinin əsasən yarpaqları və digər yerüstü orqanları yoluxur. Sirayətlənən

orqanlar üzərində qonur dağınıq uredinoyastıcıqlar müşahidə edilir. Göbələk

müxtəlif sahiblidir. Patogenin etsi və yaz

mərhələsi südləyən bitkisinin müxtəlif növlərində (Euphorbia gula,

E.cyrarissias, E.heliosroria) əmələ gəlir.

Etsisporların uçuşması 2-3 həftə davam etdikdən sonra

südləyən bitkisinin budaqları tələf olur. Xəstəlik yonca

bitkisində may-iyun aylarında əmələ gəlsə də onun intensiv

inkişafı avqust-sentyabr aylarında baş verir.

Dünyanın bütün qitələrində əkilən yemlik və toxumluq

yonca sahələrində rast gəlinir.

Yem məqsədilə becərilən sahələrdə tələb olunan aqrotexniki tədbirlər kompleksi həyata keçirilir. Aralıq sahib bitkiləri

məhv edilir. Xəstəliyin ilkin simptomları göründükdə toxumluq

sahədə 25% tilt ilə (0,5 l/ha) bir çiləmə aparılır.

Havanın temperaturu 18-220C və nisbi rütubət 40-

50% olduqda patogen sürətlə inkişaf edir.

Xəstəliyin nəticəsində bitki çoxlu miqdarda karbohidrat və protein

itirir, toxum məhsulu 30-60% azalır. Ot məhsulu və onun

qidalılıq keyfiyyətləri yüksək dərəcədə aşağı düşür.

A-uredinosporlar; B-teliosporlar

Qızıl sarmaşıq - Cuscuta sp.

Qızıl sarmaşıq - Cuscuta sp.

1. Unlu şeh xəstəliyi ilə dənli-paxlalı bitkilərin hansı orqanları yoluxur?

a) yalnız kök sistemi

b) yalnız torpaqları

c) bitkinin bütün vegetativ orqanları

d) yarpaq və paxlalar yoluxur

e) yarpaq qınları yoluxur

Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları

2.Unlu şeh xəstəliyinin törədicisinin konidilərinin cücərməsi üçün optimal şərait

a) 18-220 temperatur və 60-80% nisbi nəmlik

b)150 C-yə qədər temperatur və 100%-ə yaxın nisbi rütubət

c) 300C-dən yuxarı temperatur və istənilən nisbi rütubət

d) 25-350 C temperatur və 20%-dən yuxarı nəmlik

e) 7-100C temperatur və 40-50% nisbi nəmlik

3. Alternarioz xəstəliyinin törədicisinin infeksiya mənbəyi haradır?

a) torpağın 5-10 sm dərinliyinə tökülmüş bitki qalıqları

b) torpağın səthində olan yoluxmuş bitki qalıqları

c) toxum və sirayətlənən bitki qalıqları

d) yalnız toxumlar

e) bitkinin yoluxmuş vegetativ orqanları

4. Noxudun yalançı unlu şeh xəstəliyinin törədicisi hansı sinfə və sıraya mənsubdur?

a) Oomycetes sinfi, Perenosporales sırası

b) Oomycetes sinfi, Pythiales sırası

c) Zygomycetes sinfi, Mucorales sırası

d) Euascomycetes sinfi, Erysiphales sırası

e) Ceolomycetes sinfi, Melanconiales sırası

5. Yalançı unlu şeh xəstəliyinin konididaşıyanları necə budaqlanır?

a) dixotamik

b) simpodial

c) monopodial

d) budaqlanmır

e) zəncir formasında

6. Tünd ləkəli askoxitoz xəstəliyi ilə bitkinin hansı orqanları yoluxur?

a) paxlalar

b) toxumlar

c) gövdə və yarpaqlar

d) bitkinin bütün orqanları

e) yalnız yarpaqlar

7. Noxudun pas xəstəliyinin təsərrüfat əhəmiyyəti necədir?

a) əhəmiyyətli dərəcədə zərər vurmur

b) xəstəlik nəticəsində məhsul tamamilə itir

c) bəzən itki 25-30%-ə çatır

d) yoluxmuş toxumlar tam cücərti qabiliyyətini itirir

e) iqtisadi baxımdan yüksək zərərlidir

8. Lobyanın antraknoz xəstəliyinin törədicisi hansı sinfə və sıraya mənsubdur?

a) Coelomycetes sinfi, Sphaeropsidales sırası

b) Coelomycetes sinfi, Melanconiales sırası

c) Uredinomycetes sinfi, Uredinales sırası

d) Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası

e) Oomycetes sinfi, Peronosporales sırası

a) yağıntılar və 25-30ºC temperatura

b) yağıntıların yoxluğu və 10ºC –yə qədər temperatur

c) yalnız 35ºC-dən yuxarı temperatur

d) nisbi rütubət 50%, havanın temperaturu 5-10ºC

e) nisbi rütubət 100% -ə yaxın və havanın temperaturu 0-5ºC

9.Lobyanın bakterial qonur ləkəlik xəstəliyi üçün optimal şərait

10. Noxudun bakterial yanığı xəstəliyi ilə bitkinin hansı orqanları yoluxur?

a) paxlalar yoluxur

b) bitkinin bütün yerüstü orqanları yoluxur

c) bitkinin yalnız yeraltı orqanları yoluxur

d) bitkinin yalnız generativ orqanları yoluxur

e) bitkinin yalnız vegetativ orqanları yoluxur

11.Lobyanın adı və ya yaşıl mozaika və sarı mozaika üçün inaktivasiya temperaturu

neçə dərəcədir?

a) 50-60ºC

b) 100ºC- yə yaxın

c) 70ºC

d) 35-45ºC

e) 10ºC-də viruslar inaktivasiya uğrayır

12.Yonca bitkisinin xəstəlikləri ilə mübarizənin xarakterik xüsusiyyətləri hansıdır?

a) kimyəvi mübarizə tədbirləri yalnız toxumluq yonca sahələrində aparılırb) heç bir halda kimyəvi preparatlardan istifadə edilmirc) istənilən yonca sahəsində təyinatından asılı olmayan kimyəvi dərmanlamalar aparılırd) yalnız aqrotexniki tədbirlər kompleksi həyata keçirilire) yalançı unlu şeh, unlu şeh kimi epifitotiya xarakterli xəstəliklərə qarşı seleksiya - toxumçuluq üsulundan istifadə edilir

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm !