t.t nc l©m ®æc s¶n - viön kinh tõ sinh th¸i · pdf...

T.t nc l©m ®Æc s¶n - ViÖn kinh tÕ sinh th¸i Dù ¸n Sö DôNG BÒN V÷NG l©m s¶n ngoµi gç

b¸O ÇO TæNG KÕT Dù ¸N “§iÒu tra, ®¸nh gi¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng C¢N B»NG gç cñi t¹i 2 TH¤N Nµ LµNG Vµ Nµ Cä - X·

KHANG NINH-HUYÖN BA BÓ - TØNH B¾C C¹N” TS. Vâ §¹i H¶i Vµ çc céng t¸c

Hµnéi - th¸ng 11/2000 më ®Çu Dù ¸n “§iÒu tra, ®¸nh gi¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng c©n b»ng gç cñi t¹i 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä, x· Khang Ninh - huyÖn Ba BÓ - tØnh B¾c C¹n” lµ mét hîp phÇn cña dù ¸n “Sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç” do ChÝnh phñ Hµ Lan tµi trî vµ hç trî kü thuËt cña tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn quèc tÕ (IUCN). Dù ¸n nµy ®îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2000, trong bèi c¶nh ®Êt níc ta ®ang cã sù ®æi míi m¹nh mÏ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo chiÒu s©u, vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ kÕ ho¹ch ho¸ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ trong qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng. Nhê nh÷ng cè g¾ng vît bËc cña toµn §¶ng, toµn d©n, trong nh÷ng n¨m qua chóng ta ®· cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ vÒ x©y dùng vµ qu¶n lý rõng. HiÖn nay níc ta ®· cã 10.884.469 ha rõng, ®é che phñ ®¹t 33,31%. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò gç cñi dïng cho sinh ho¹t hµng ngµy cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt lµ ®ång bµo çc d©n téc thiÓu sè miÒn nói ®ang næi lªn thµnh vÊn ®Ò gay cÊn trong bèi c¶nh hiÖn nay. Rõng vµ ®Êt rõng ®· ®îc Nhµ níc qu¶n lý chÆt chÏ h¬n, giao cho çc hé gia ®×nh vµ tËp thÓ qu¶n lý chÝnh v× vËy mµ c¬ héi vµo rõng lÊy cñi cña ngêi d©n cµng Ýt ®i, dÉn tíi nh÷ng khã kh¨n, bÊt cËp

of 28

trong cuéc sèng thêng ngµy. Th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä x· Khang Ninh, huyÖn Ba BÓ, tØnh B¾c C¹n còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. Chóng t«i xin bµy tá lßng c¶m ¬n tíi Ban L·nh ®¹o ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i vµ Dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç ®· cho phÐp chóng t«i tiÕn hµnh dù ¸n nµy. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ hoµn thµnh dù ¸n chóng t«i ®· nhËn ®îc sù gãp ý, gióp ®ì vµ hîp t¸c cña ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i, ®Æc biÖt lµ KS. §oµn Bæng - Trëng phßng KÕ ho¹ch-Dù ¸n, nhãm chuyªn gia thÞ trêng cña Dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç, x· Khang Ninh, th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä, ®Æc biÖt lµ tæ çn bé hiÖn trêng cña dù ¸n ®ãng t¹i Ba BÓ vµ çn bé chñ chèt cña 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä trong viÖc thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp. Nh©n dÞp nµy chóng t«i xin c¶m ¬n vÒ sù gióp ®ì vµ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ nµy. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ¤ng Guido Broekhoven - cè vÊn trëng kü thuËt cña IUCN, ¤ng Jason Morris - çn bé hiÖn trêng cña dù ¸n t¹i Ba BÓ vµ çc chuyªn gia, çn bé cña Trung t©m Nghiªn cøu L©m §Æc S¶n ®· cã nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cho b¸o ço dù ¸n. T¸c gi¶ môc lôc I/ Sù cÇn thiÕt cña dù ¸n II/ Môc tiªu cña dù ¸n III/ Néi dung cña dù ¸n IV/ Ph¬ng ph¸p vµ çc gi¶i ph¸p thùc hiÖn 4.1. Ph¬ng ph¸p 4.2. Çch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 4.2. Çc gi¶i ph¸p thùc hiÖn V/ KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 5.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ-x· héi vµ nh©n v¨n cña 2 th«n vïng dù ¸n 5.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 5.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi vµ nh©n v¨n vïng dù ¸n 5.2. KÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ nhu cÇu gç cñi cña 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä 5.2.1. VËt liÖu sö dông lµm chÊt ®èt 5.2.2. Môc ®Ých sö dông gç cñi 5.2.3. Nhu cÇu vÒ gç cñi vµ ®iÒu kiÖn thu h¸i hiÖn nay 5.2.4. Sù lu th«ng gç cñi 5.2.5. Nhu cÇu gç cñi trong t¬ng lai 5.3. KÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi 5.3.1. Rõng tù nhiªn 5.3.2. Rõng trång 5.3.3. Vên nhµ vµ c©y trång ph©n t¸n 5.3.4. C©y bôi mäc trªn ®Êt trèng ®åi träc 5.4. §Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi cña 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä 5.4.1. Gi¶i ph¸p t×m kiÕm vËt liÖu thay thÕ 5.4.2. Gi¶i ph¸p tiÕt kiÖm nhiªn liÖu 5.4.3. Gi¶i ph¸p tuyªn truyÒn, phæ cËp 5.4.4. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trång rõng vµ trång c©y ph©n t¸n 5.4.5. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch

of 28

VI/ KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 6.1. KÕt luËn 6.2. KiÕn nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc 1: Néi dung, ph¬ng ph¸p vµ çc c«ng cô RRA sö dông Trong ®iÒu tra gç cñi Phô lôc 2: Qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ hoµn thµnh dù ¸n Phô lôc 3: Nh÷ng yªu cÇu chung vÒ ®iÒu tra sè liÖu ngo¹i nghiÖp Phô lôc 4: MÉu phiÕu ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp Phô lôc 5: Híng dÉn ®iÒn phiÕu ®iÒu tra Phô lôc 6: Danh s¸ch çc hé ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp gç cñi th«n Nµ Lµng Phô lôc 7: Danh s¸ch çc hé ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp gç cñi th«n Nµ Cä I/ sù cÇn thiÕt cña dù ¸n: Níc ta lµ níc cã tµi nguyªn rõng phong phó, ®a d¹ng, nhiÒu loµi gç vµ l©m s¶n cã gi¸ trÞ cao. Tõ l©u, rõng ®· g¾n liÒn víi cuéc sèng cña cña hµng chôc triÖu ngêi d©n, ®· vµ ®ang ®ãng gãp vai trß quan träng trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Bíc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, vai trß cña rõng ®èi víi viÖc b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, cung cÊp l©m ®Æc s¶n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¸p øng çc nhu cÇu v¨n ho¸, thÈm mü cña con ngêi sÏ ngµy cµng t¨ng lªn. Tuy nhiªn, trong h¬n 3 thËp kû qua, do nhiÒu nguyªn nh©n, tµi nguyªn rõng ViÖt Nam ®· bÞ suy gi¶m mét çch nghiªm träng. N¨m 1943 c¶ níc ta cã 14,3 triÖu ha rõng, ®é che phñ lµ 43%, hiÖn nay diÖn tÝch rõng ë ViÖt Nam chØ vµo kho¶ng 10.884.469 ha, ®é che phñ cña rõng lµ 33,31%. Con sè nµy qu¶ lµ qu¸ thÊp ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o an toµn m«i trêng sinh th¸i cho mét quèc gia. Çc nguyªn nh©n quan träng dÉn tíi mÊt rõng ®îc ®Ò cËp tíi lµ: - Khai th¸c rõng qu¸ møc. - Ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy. - Du canh du c. - Khai th¸c rõng ®Ó lÊy ®Êt ®Ó nu«i trång thuû s¶n, trång c©y c«ng nghiÖp,.... - Ph¸ rõng lÊy chÊt ®èt, lµm than,... Trong sè çc nguyªn nh©n nªu trªn th× nguyªn nh©n ph¸ rõng lÊy gç cñi, lµm chÊt ®èt, phôc vô cuéc sèng sinh ho¹t hµng ngµy cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng ®îc xÕp vµo hµng thø 5. Theo thèng kª

of 28

khèi lîng gç ®îc dïng lµm chÊt ®èt vÉn ë møc cao, trªn 50% khèi lîng khai th¸c vµ vÉn cã xu híng gia t¨ng 28% so v¬i thËp niªn tríc. Tuy nhiªn, møc ®é sö dông gç cñi ë çc níc cã kh¸c nhau: ë ch©u Phi 87%, ch©u ¸ 74% trong khi ®ã ë ch©u ¢u chØ ë møc 15% vµ ch©u §¹i D¬ng 22%. §iÒu nµy cho thÊy ë nh÷ng khu vùc ®ang ph¸t triÓn th× gç bÞ sö dông lµm cñi vÉn lµ chñ yÕu, nãi kh¸c ®i “thêi ®¹i cñi”vÉn cßn duy tr× ë ®¹i bé phËn çc níc trªn thÕ giíi. KÓ tõ khi Nhµ níc ta ban hµnh LuËt B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, ®ãng cöa rõng tù nhiªn, giao ®Êt giao rõng tíi hé gia ®×nh,... th× rõng ®· ®îc qu¶n lý vµ b¶o vÖ tèt h¬n. Tuy nhiªn, còng chÝnh v× vËy mµ c¬ héi khai th¸c gç lµm chÊt ®èt cña ngêi d©n miÒn nói ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu, dÉn tíi nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh trong cuéc sèng h»ng ngµy. Th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä lµ 2 th«n miÒn nói, n»m trong khu vùc vïng ®Öm cña Vên Quèc gia Ba BÓ tØnh B¾c C¹n. Ngêi d©n sèng ë ®©y chñ yÕu lµ d©n téc thiÓu sè Dao vµ Tµy víi tËp tôc canh t¸c l¹c hËu, ®êi sèng thÊp, chñ yÕu dùa vµo rõng. VÊn ®Ò chÊt ®èt ë ®©y ®ang lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m chó ý v× hiÖn nay nhu cÇu cña ngêi d©n vÒ gç n¨ng lîng cho çc môc tiªu sö dông, ®Æc biÖt lµ ®un nÊu cßn rÊt cao trong khi ®ã c¬ héi khai th¸c cñi l¹i bÞ gi¶m ®i rÊt nhiÒu. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn cha cã mét ®¸nh gi¸ nµo vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi t¹i 2 th«n nµy, gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt cËp vÒ chÊt ®èt cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng, lµm gi¶m søc Ðp lªn tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ rõng tù nhiªn cña Vên Quèc gia Ba BÓ. Dù ¸n “§iÒu tra, ®¸nh gi¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng c©n b»ng gç cñi t¹i 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä, x· Khang Ninh - huyÖn Ba BÓ - tØnh B¾c C¹n” ®Æt ra trªn quan ®iÓm tiÕp cËn çc gi¶i ph¸p thay thÕ vµ tham gia quy ho¹ch lµ cã c¬ së vµ hÕt søc cÇn thiÕt, hç trî trùc tiÕp cho dù ¸n “Sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç”. II/ môc tiªu cña dù ¸n: - §¸nh gi¸ ®îc nhu cÇu gç cñi cña ngêi d©n thuéc 2 th«n phôc vô cho çc mÆt sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. - BiÕt ®îc çc chñng lo¹i vµ çc môc tiªu sö dông gç cñi còng nh nguån cung cÊp gç cñi cho 2 th«n. - Dù b¸o ®îc nhu cÇu gç cñi trong t¬ng lai vµ ®Ò xuÊt ®îc çc gi¶i ph¸p cÇn thiÕt nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi cho 2 th«n, gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp lªn rõng tù nhiªn cña Vên Quèc Gia Ba BÓ III/ néi dung cña dù ¸n: - §iÒu tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ nh©n v¨n cña 2 th«n. - §iÒu tra ®¸nh gi¸ nhu cÇu vÒ gç cñi: + Cho çc môc ®Ých sö dông gç cñi kh¸c nhau. + Çc d¹ng nguyªn liÖu, loµi c©y sö dông lµm chÊt ®èt. + Nhu cÇu tõng lo¹i. - §iÒu tra ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi: + Tõ rõng trång + Tõ c©y trång ph©n t¸n. + Tõ vên nhµ,.... - §Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi ë 2 th«n. IV/ ph¬ng ph¸p vµ çc gi¶i ph¸p thùc hiÖn: 4.1. Ph¬ng ph¸p: Ph¬ng ph¸p chung ®îc sö dông trong dù ¸n lµ: -Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham gia cña ngêi d©n (PRA), trong ®ã sö dông nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau ®Ó ®¸nh gi¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi còng nh ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p cÇn thiÕt nh pháng vÊn hé, häp nhãm, häp th«n, thèng kª xÕp h¹ng u tiªn çc vËt liÖu sö dông

of 28

lµm chÊt ®èt, ph©n lo¹i kinh tÕ hé,... Chi tiÕt xem phô lôc 1 vµ phô lôc 2. C«ng viÖc ®iÒu tra, pháng vÊn ®îc tiÕn hµnh cho toµn bé sè hé gia ®×nh sèng trong 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä. -Tæ chøc çc buæi héi th¶o chuyªn ®Ò ®Ó lÊy ý kiÕn. - Ph¬ng ph¸p chuyªn gia. - Ph¬ng ph¸p tiÕp cËn chung cña dù ¸n lµ tõ Trªn-Xuèng vµ tõ Díi-Lªn. - Sö dông ph¬ng ph¸p to¸n thèng kª trong sinh häc vµ çc phÇn mÒm m¸y tÝnh chuyªn dông ®Ó ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu. 4.2. Çch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: B¾t ®Çu tõ çc nh©n tè chi phèi ®Æc thï: VÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ nh©n v¨n cña vïng dù ¸n, ®Ó nhËn râ vÞ trÝ vµ vai trß cña vÊn ®Ò gç cñi trong ®êi sèng hµng ngµy cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng vµ ®èi víi viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng cña vên Quèc gia Ba BÓ; tiÕn ®Õn xem xÐt çc th¸ch thøc chñ yÕu th«ng qua bøc tranh hiÖn tr¹ng ®Ó ®¸nh gi¸ thùc chÊt cña vÊn ®Ò. Tõ thùc tr¹ng ®ã sÏ ®i s©u xem xÐt çc c¬ héi tøc lµ çc gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi sÏ ®îc ®Æt ra vµ ¸p dông còng nh hÖ thèng çc biÖn ph¸p cô thÓ. Ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®îc kh¸i qu¸t ho¸ theo hÖ thèng sau:

4.3. Çc gi¶i ph¸p thùc hiÖn: Çc chuyªn gia dù ¸n sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm chung vÒ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸, tõ viÖc tæ chøc thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp cho ®Õn viÖc ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu. MÉu phiÕu ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp sÏ ®îc çc chuyªn gia x©y dùng tríc, sau ®ã tËp huÊn cho çc çn bé hiÖn trêng cña dù ¸n vµ çn bé th«n, x· vÒ ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp ( vÒ lý thuyÕt còng nh thùc hµnh). PhiÕu ®iÒu tra ®îc thiÕt kÕ theo d¹ng pháng vÊn më (b¸n pháng vÊn) ®Ó ngêi d©n cã thÓ tham gia trùc tiÕp ®èi tho¹i. C«ng viÖc ®iÒu tra sÏ ®îc tiÕn hµnh tríc cho 2 hé ë th«n Nµ Lµng ®Ó rót kinh nghiÖm. Sau ®ã ®oµn ®iÒu tra sÏ chia thµnh çc nhãm nhá, mçi nhãm gåm cã 1 çn bé hiÖn trêng cña dù ¸n vµ 1-2 çn bé th«n, x·, sau ®ã tiÕn hµnh ®iÒu tra toµn diÖn trong 2 th«n. Sè liÖu thu thËp vÒ sÏ ®îc çc chuyªn gia xö lý trªn m¸y vi tÝnh, tæng hîp vµ viÕt b¸o ço tæng kÕt. Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu ngêi d©n ®Þa ph¬ng ®îc trùc tiÕp tham gia th¶o luËn, ®¸nh gi¸ vµ ®Ò xuÊt çc ý kiÕn cña m×nh. Sau khi b¸o ço th« ®îc hoµn tÊt, sÏ tiÕn hµnh çc cuéc héi th¶o nhá víi nh÷ng ngêi ®· trùc tiÕp tham gia dù ¸n, çn bé ®Þa ph¬ng vµ çc chuyªn gia ®Ó lÊy ý kiÕn ®ãng gãp cho viÖc hoµn thiÖn b¸o ço dù ¸n. V. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn: 5.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ nh©n v¨n cña 2 th«n vïng dù ¸n: 5.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn: *VÞ trÝ ®Þa lý: Khu vùc dù ¸n thuéc x· Khang Ninh, n»m ë phÝa T©y B¾c huyÖn Ba BÓ. PhÝa B¾c gi¸p x· Cao TrÝ vµ Cao Thîng, phÝa Nam gi¸p x· Qu¶ng Khª vµ Yªn D¬ng, phÝa §«ng gi¸p x· Th¬ng Gi¸o, phÝa T©y gi¸p x· Nam MÉu. Trung t©m x· çch huyÖn lþ Chî R· 10 km, çch V-ên Quèc Gia Ba BÓ 6 km. Khang Ninh lµ x· vïng ®Öm cña Vên Quèc Gia Ba BÓ nªn cã mét vÞ trÝ rÊt

VÞ trÝ, vai trß cña gç cñi trong vïng dù

¸n

Nh÷ng th¸ch thøc

VÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ-x· héi vµ nh©n v¨n vïng dù

Çc c¬ héi Nh÷ng gi¶i ph¸p

of 28

quan träng trong viÖc lµm gi¶m t¸c ®éng vµo Vên Quèc Gia Ba BÓ, gãp phÇn b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o tån çc nguån gen ®éng, thùc vËt quý hiÕm. *§Êt ®ai: Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña toµn x· Khang Ninh lµ : 4.340 ha, trong ®ã: -DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ: 327,4 ha chiÕm 7,5 % diÖn tÝch toµn x·; -DiÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp lµ: 3.714,8 ha chiÕm 85,5% diÖn tÝch toµn x·. -DiÖn tÝch ®Êt kh¸c lµ: 297,8 ha chiÕm 7% diÖn tÝch toµn x·. (Nguån: ViÖn Kinh tÕ Sinh Th¸i: “B¸o ço t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi cña x· Khang Ninh, huyÖn Ba BÓ, tØnh B¾c C¹n”. Víi c¬ cÊu sö dông ®Êt nh vËy th× ho¹t ®éng kinh tÕ cña x· chñ yÕu vÉn lµ s¶n xuÊt l©m nghiÖp. Tríc n¨m 1993 nguån thu nhËp chÝnh cña ngêi d©n ë ®©y lµ khai th¸c gç, cñi vµ çc lo¹i l©m s¶n ngoµi gç kh¸c. KÓ tõ khi Vên Quèc Gia ba BÓ thµnh lËp th× viÖc khai th¸c l©m s¶n tù do ®· ®îc ng¨n chÆn. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng vÉn ®ang cßn lµ nh÷ng bµi to¸n khã cho çc nhµ chøc tr¸ch nÕu nh muèn gi÷ ®îc rõng. *§Þa h×nh: §Þa h×nh chung trong khu vùc dù ¸n ®îc chia thµnh 2 vïng râ rÖt. Vïng cao bao gåm çc d·y nói cao, hiÓm trë, phÝa B¾c vµ phÝa §«ng cã nhiÒu nói ®¸, ®é cao trung b×nh 900 m, cã nói Phya Boãc cao 1.461 m. Vïng thÊp cã ®é cao trung b×nh 400 m so víi mùc níc biÓn, phÝa Nam ®a phÇn lµ nói ®Êt. *KhÝ hËu: KhÝ hËu ë Khang Ninh mang tÝnh chÊt chung cña kiÓu khÝ hËu T©y Nam tØnh B¾c C¹n. Theo sè liÖu tõ 1961 ®Õn 1991 cña tr¹m khÝ tîng thuû v¨n Chî R· (22027’ vÜ ®é B¾c, 105043’ kinh ®é §«ng, ®é cao 210 m) cho thÊy (xem sè liÖu b¶ng 1):

-NhiÖt ®é trung b×nh n¨m cña khu vùc lµ 22 0C nhng kh«ng æn ®Þnh. Biªn ®é nhiÖt trong n¨m vµ biªn ®é nhiÖt ngµy ®ªm kh¸ lín (13,40C n¨m vµ trªn 12 0C ngµy ®ªm). NhiÖt ®é cao nhÊt còng kh«ng vît qu¸ 400C vµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt còng kh«ng xuèng díi 00C. HiÖn tîng s¬ng muèi hay s¬ng mï thêng xuyªn x¶y ra trong çc th¸ng, ®Æc biÖt lµ vÒ mïa ®«ng. -Trong khu vùc lîng ma kh¸ thÊp (1.378 mm) vµ ph©n bè kh«ng ®Òu trong n¨m. Mïa ma kÐo dµi tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10 chiÕm 91 % tæng lîng ma c¶ n¨m. Mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau chiÕm 9% lîng ma c¶ n¨m. Víi lîng ma tËp trung theo mïa, cêng ®é ma lín, cã ngµy lîng ma ®¹t tíi 183 mm nªn rÊt dÔ g©y ra xãi mßn ®Êt, röa tr«i chÊt dinh dìng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¬i cã ®Þa h×nh dèc, kh«ng cã th¶m thùc vËt rõng che phñ. §iÒu nµy cho thÊy ®Ó ®¶m b¶o an toµn m«i trêng ®Êt cÇn ph¶i phôc håi rõng, x©y dùng nh÷ng hÖ canh t¸c ®Êt dèc bÒn v÷ng l©u dµi cho ngêi d©n. -§é Èm kh«ng khÝ trung b×nh cao, nhÊt lµ vµo çc th¸ng mïa ma, gi¶m dÇn vµo çc th¸ng kh«, thÊp nhÊt lµ vµo th¸ng 2 vµ 3. *Thuû v¨n: Trong khu vùc dù ¸n cã s«ng N¨ng ch¶y qua víi lu lîng b×nh qu©n 43 m3/s. Tæng lu l-

îng b×nh qu©n/n¨m ®¹t 1,36 x 109 m3, trong ®ã:

of 28

B¶ng 1: Sè liÖu khÝ hËu khu vùc Ba BÓ

(Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi x· Khang Ninh - Ba BÓ - B¾c Can; ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i 1999)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 N¨m

NhiÖt ®é

0C)

14,1 15,9 19,5 23,2 26,3 27,2 27,5 27,0 25,8 22,8 18,8 15,3 22,0

NhiÖt ®é C)

31,4 35,0 35,6 38,2 39,9 38,2 38,2 37,4 36,8 35,2 32,6 31,5 39,9

NhiÖt ®é C)

-0,3 3,1 5,5 9,8 14,7 16,3 18,9 20,1 14,2 9,4 4,1 -0,6 -0,6

îng ma 10,9 23,7 34,6 91,6 190,5 241,6 243,1 268,7 144,6 73,8 38,7 16,5 1378,3

y ma 4,0 5,2 6,7 9,3 13,0 15,6 19,0 18,7 12,3 8,6 6,6 4,2 123,2 îng ma

µy 39,5 60,0 66,6 98,5 128,4 127,0 131,3 151,0 183,1 139 71,8 43,1 183,1

Bèc h¬i 51,1 57,3 71,4 76,5 86,0 69,3 66,1 59,6 62,2 57,8 50,5 50,7 758,5

§é Èm (%) 83 81 81 82 81 84 85 85 85 85 85 83 83 §é Èm Min 15 10 18 24 23 26 40 39 31 27 23 16 10

y s-ng muèi

0,5 - - - - - - - - - - 0,3 -0,8

ng mï 7,7 3,9 2,9 2,5 2,6 3,7 4,4 5,0 9,9 11,2 13,0 13,4 80,4 y ma 0,1 0,1

of 28

-Tæng lu lîng trong mïa lò: 0,998x109 m3.

-Tæng lu lîng trong mïa c¹n: 0,362x109 m3. Mïa lò cao nhÊt níc s«ng N¨ng còng kh«ng thÓ ch¶y ngîc vµo hå Ba BÓ ®îc nhng thêng lµm ngËp çc b·i ven s«ng tõ 3-5 ngµy, g©y ¶nh hëng tíi canh t¸c hoa mµu vµ n«ng nghiÖp. Ngoµi ra, ë x· Khang Ninh cßn cã hå B¶n Vµi réng gÇn 28 ha nèi liÒn víi s«ng N¨ng lµ n¬i cã thÓ ph¸t triÓn nghÒ nu«i ç. *Thùc vËt rõng: X· Khang Ninh cã rõng tù nhiªn ph©n bè trªn nói ®¸ v«i vµ nói ®Êt, nh÷ng diÖn tÝch nµy ®Òu n»m trong vïng cÊm nghiªm ngÆt. §©y lµ kiÓu rõng l¸ réng thêng xanh ma Èm nhiÖt ®íi trªn nói ®¸ v«i ®iÓn h×nh ë níc ta víi nhiÒu loµi c©y gç cã gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m qua hÇu hÕt nh÷ng khu rõng nµy ®Òu ®· bÞ t¸c ®éng ë çc møc ®é kh¸c nhau nªn mËt ®é rõng cßn l¹i tha, c©y ph©n bè kh«ng ®Òu vµ ®øt qu·ng, chÊt lîng rõng nãi chung ®· bÞ gi¶m ®i rÊt nhiÒu, nh÷ng loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cßn l¹i Ýt víi kÝch cì nhá. Rõng cã kÕt cÊu 2 tÇng chÝnh, tÇng trªn do bÞ t¸c ®éng m¹nh nªn kh«ng liªn tôc. Çc loµi c©y thêng gÆp lµ NghiÕn, SÊu, L¸t hoa, §inh, çc loµi GiÎ,... Díi t¸n rõng cã nhiÒu l©m s¶n ngoµi gç quý nh: M©y, Thiªn niªn kiÖn, Cñ b×nh v«i, Hoµng tinh, Hµ thñ «,... Nh÷ng th«n vïng cao nh Nµ Cä, Nµ M¬, Khuæi Lu«ng vµ nh÷ng th«n vïng thÊp ë phÝa Nam ®êng 275 rõng trªn nói ®Êt ®· bÞ t¸c ®éng lµm n¬ng rÉy nhiÒu lÇn nªn chÊt lîng rõng ë ®©y rÊt thÊp, mét sè diÖn tÝch ®ang ë tr¹ng th¸i phôc håi. GÇn ®©y çc hé gia ®×nh ®· biÕt trång çc loµi c©y lÊy gç vµ çc l©m ®Æc s¶n nh: Mì, Mai, Tróc, QuÕ,... 5.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ nh©n v¨n vïng dù ¸n: *D©n téc: Sè liÖu ®iÒu tra d©n téc ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 2. B¶ng 2: Çc d©n téc chÝnh trong vïng dù ¸n

Sè liÖu b¶ng 2 cho thÊy ngêi d©n sèng trong vïng dù ¸n chñ yÕu lµ ngêi d©n téc thiÓu sè, trong ®ã ngêi Tµy cã 366 ngêi chiÕm 52,7% tæng d©n sè vïng dù ¸n, ph©n bè chñ yÕu ë th«n Nµ Lµng; ngêi Dao cã 234 ngêi chiÕm 37,6% tæng d©n sè vïng dù ¸n, ph©n bè chñ yÕu ë th«n Nµ Cä. Çc d©n téc kh¸c nh Nïng (15 ngêi - chiÕm 2,4%) vµ Kinh (8 ngêi - chiÕm 1,3%) chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng kÓ vµ ph©n bè ë vïng thÊp (th«n Nµ Lµng). §Æc ®iÓm vÒ d©n téc nµy cho thÊy ®©y lµ nh÷ng d©n téc thiÓu sè cã tËp qu¸n canh t¸c n¬ng rÉy l©u ®êi, sèng tËp trung ë çc vïng nói cao, xa çc trung t©m v¨n ho¸ - x· héi cña ®Êt níc nªn khã cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi çc tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Æc biÖt lµ çc gièng míi cã n¨ng suÊt cao vµ çc biÖn ph¸p kü thuËt tiªn tiÕn. §èi víi s¶n xuÊt l©m nghiÖp tõ l©u ngêi d©n chØ quen víi viÖc lîi dông rõng tù nhiªn chø cha biÕt nhiÒu ®Õn kü thuËt trång rõng, v× vËy viÖc tuyªn truyÒn, phæ cËp, tËp huÊn,... lµ hÕt søc cÇn thiÕt. *D©n sè vµ lao ®éng: Toµn x· cã 613 hé, 3.451 khÈu víi 1.828 lao ®éng chÝnh (chiÕm 44,6% d©n sè). Trong vïng dù ¸n (th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä) cã tæng sè 114 hé, 623 khÈu víi 278 lao ®éng chÝnh (chi tiÕt xem sè liÖu b¶ng 3). B¶ng 3: D©n sè vµ lao ®éng x· Khang Ninh vµ th«n Nµ Lµng, Nµ cä

Th«n Tæng nh©n khÈu Tµy (ngêi) Dao (ngêi) Nïng (ngêi) Kinh (ngêi) 1. Nµ Lµng 377 354 - 15 8 2. Nµ Cä 246 12 234 - - Tæng 623 366 234 15 8

X·, th«n Tæng sè hé Tæng sè nh©n khÈu Tæng sè lao ®éng chÝnh

1. X· Khang Ninh 613 3.451 1.828

of 28

Sè liÖu b¶ng 3 cho thÊy trung b×nh trong x· Khang Ninh vµ th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä mçi hé gia ®×nh cã 6 khÈu, trong ®ã cã 3 lao ®éng chÝnh, sè cßn l¹i lµ ngêi giµ vµ trÎ em. Tû lÖ nam n÷ trong khu vùc còng kh¸ c©n b»ng: Nam chiÕm 49% vµ n÷ chiÕm 51%. Nh vËy, nguån nh©n lùc còng kh¸ dåi dµo, trÎ em tuy kh«ng ®îc xÕp vµo d¹ng lao ®éng chÝnh nh÷ng còng tham gia tÝch cùc vµo çc ho¹t ®éng hç trî gia ®×nh nh ch¨n tr©u, bß, lÊy cñi,... *VÒ NghÒ nghiÖp: Theo sè liÖu ®iÒu tra míi nhÊt (b¶ng 4) cho thÊy ngêi d©n trong vïng dù ¸n sèng chñ yÕu b»ng nghÒ n«ng (s¶n xuÊt n«ng nghiÖp): 103 hé, chiÕm 90,4%; sè hé çn bé c«ng chøc chiÕm 7% vµ bu«n b¸n nhá chiÕm 2,6% (xem sè liÖu b¶ng 4). B¶ng 4: NghÒ nghiÖp ë 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä

Mét ®iÓm cÇn chó ý lµ çc hé bu«n b¸n nhá thêng xuyªn chØ cã th«n Nµ Lµng - th«n vïng thÊp cña x· Khang Ninh, ë th«n vïng cao Nµ Cä do kh«ng cã chî, ®iÒu kiÖn giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n, mËt ®é d©n c tha, søc mua thÊp nªn kh«ng cã hé nµo lµm nghÒ dÞch vô. Sè hé cã çc nghÒ phô trong 2 th«n rÊt Ýt chØ chiÕm 4,3%. Çc nghÒ phô còng ®¬n gi¶n vµ cã thu nhËp kh«ng cao nh xay s¸t, ®i xe «m, may quÇn ¸o, b¸n hµng qu¸n, ®i xuång m¸y. MÆc dï ngêi d©n ®Þa ph¬ng sèng b»ng nghÒ n«ng lµ chñ yÕu nhng ®Êt ®ai dµnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l¹i rÊt Ýt, ®Æc biÖt lµ lóa níc nªn tríc ®©y ngêi d©n ph¶i ®èt n¬ng, lµm rÉy ®Ó kiÕm sèng, phÇn lín lµ ph¸ rõng ®Ó lÊy ®Êt canh t¸c trång lóa, s¾n, ng«, ®Ëu,.... Ngµy nay, khi rõng tù nhiªn trong khu vùc ®îc qu¶n lý chÆt chÏ h¬n vµ giao cho Vên Quèc Gia Ba BÓ qu¶n lý ®ång thêi thùc hiÖn chñ tr¬ng giao ®Êt giao rõng tíi hé gia ®×nh nªn hiÖn tîng ph¸ rõng lµm rÉy ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu, ngêi d©n ®ang tõng bíc ®i dÇn vµo thÕ ®Þnh canh. VÒ mÆt kü thuËt, ®· biÕt ¸p dông ruéng bËc thang nhng hÇu hÕt vÉn cha biÕt çc biÖn ph¸p canh t¸c bÒn v÷ng, l©u dµi nªn sau mét thêi gian canh t¸c ®Êt ®ai thêng bÞ xãi mßn, röa tr«i dÉn tíi tho¸i ho¸,... §êi sèng cña ®ång bµo trong x· nh×n chung cßn nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ çc th«n vïng xa kh«ng cã ®êng giao th«ng ®i l¹i. *VÒ kinh tÕ: Tríc ®©y, ®iÒu tra vÒ kinh tÕ cña çc hé trong 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä ®· ®îc tiÕn hµnh mét vµi lÇn. Tuy nhiªn, do môc tiªu cña çc lÇn ®iÒu tra kh¸c nhau nªn çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ còng kh«ng gièng nhau. VÝ dô: Theo tµi liÖu ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cña nhãm çn bé Dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç th× tiªu chÝ ph©n lo¹i giµu nghÌo nh sau: Th«n Nµ Lµng: Hé kh¸: Cã l¬ng thùc æn ®Þnh, ®Êt canh t¸c nhiÒu, nhiÒu lao ®éng, biÕt tæ chøc s¶n xuÊt. Hé trung b×nh: Cã lao ®éng, ®Êt Ýt, cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, thu nhËp kh«ng æn ®Þnh. Hé nghÌo: ThiÕu ®Êt, cha biÕt tæ chøc s¶n xuÊt, thu nhËp kh«ng æn ®Þnh. Th«n Nµ Cä: Hé kh¸: Nhµ gç tèt, lîp ngãi, tr©u bß 3-5 con, ®ñ ¨n.

2. Th«n Nµ Lµng 72 377 168 3. Th«n Nµ Cä 42 246 110

Th«n

Tæng sè hé

NghÒ nghiÖp N«ng nghiÖp Bu«n b¸n nhá Çn bé c«ng chøc Sè hé % Sè hé % Sè hé %

1. Nµ Lµng 72 64 3 5 2. Nµ Cä 42 39 - 3 Tæng céng 114 103 90,4 3 2,6 8 7,0

of 28

Hé trung b×nh: Nhµ gç lîp ngãi, tr©u bß 1-2 con, thiÕu ¨n 1-2 th¸ng. Hé nghÌo: Nhµ gç, tr©u bß 1 con, thiÕu ¨n 3-4 th¸ng trë lªn. Hé rÊt nghÌo: Nhµ tre lîp tranh, kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt ®Êt n¬ng MÆc dï çc tiªu chÝ nµy ®· ph¶n ¸nh mét phÇn tiÒm n¨ng kinh tÕ cña hé gia ®×nh nhng mét sè tiªu chÝ vÉn cßn mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh nhiÒu h¬n lµ ®Þnh lîng: vÝ dô biÕt tæ chøc s¶n xuÊt, thu nhËp kh«ng æn ®Þnh,... Mét sè tiªu chÝ kh¸c l¹i nãi lªn sù kh¸ gi¶ trong qu¸ khø chø kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ kinh tÕ gia ®×nh vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i, vÝ dô: Nhµ gç tèt, lîp ngãi,... XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, chóng t«i cho r»ng cÇn ph¶i chän mét tiªu chÝ tæng hîp, ®Þnh lîng vµ ph¶n ¸nh kh¸ ®Çy ®ñ t×nh h×nh kinh tÕ gia ®×nh vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Tiªu chÝ mµ dù ¸n chän ®Ó ph©n lo¹i hé ®îc chia thµnh 2 lo¹i: -Tiªu chÝ 1: Thu nhËp gia ®×nh tÝnh ra ®ång/khÈu/th¸ng. Tæng thu nhËp cña gia ®×nh ®îc tÝnh tõ tÊt c¶ çc nguån nh trång trät, ch¨n nu«i, lµm vên, nghÒ phô,... vµ tÝnh quy ®æi ra tiÒn. §©y lµ tiªu chÝ tæng hîp quan träng nhÊt, nã ph¶n ¸nh vÒ kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt, tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng,... cña hé gia ®×nh. Tiªu chÝ nµy ®· ®îc nhiÒu ngêi sö dông ®Ó ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i hé giµu nghÌo ë nhiÒu vïng n«ng th«n. -Tiªu chÝ 2: Lµ tiªu chÝ phô ®Ó xem xÐt thªm nh c¬ së vËt chÊt gia ®×nh, tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, nghÒ nghiÖp,... Sè liÖu ®iÒu tra míi nhÊt cña dù ¸n (th¸ng 7-8/2000) th× tû lÖ çc hé kh¸ giµu, trung b×nh vµ nghÌo ë 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä nh sau (c¬ së ph©n chia ngìng çc lo¹i hé dùa vµo t liÖu cña Bé Lao §éng, Th-¬ng Binh vµ x· héi): -Sè hé kh¸ (cã thu nhËp b×nh qu©n trªn 120.000 ®/khÈu/th¸ng): 31 hé, chiÕm 27,2%. -Sè hé trung b×nh (cã thu nhËp b×nh qu©n 70.000-120.000 ®ång/khÈu/ th¸ng): 33 hé, chiÕm 28,9%. -Sè hé nghÌo (cã thu nhËp b×nh qu©n díi 70.000 ®/khÈu/th¸ng): 50 hé, chiÕm 43,9%. B¶ng 5: Ph©n lo¹i hé giµu nghÌo trong vïng dù ¸n

Nh vËy, kinh tÕ çc hé gia ®×nh trong vïng dù ¸n rÊt thÊp, ®Æc biÖt lµ ë th«n vïng cao Nµ Cä sè hé kh¸ chØ chiÕm 9,5%, trong khi ®ã sè hé nghÌo chiÕm tíi 66,7%. Trong tæng sè 50 hé gia ®×nh xÕp vµo lo¹i nghÌo cã tíi 30% sè hé lµ thiÕu ¨n 3-4 th¸ng (thu nhËp tõ 11.000®-30.000®/khÈu/th¸ng). Nh÷ng hé nµy thêng lµ nh÷ng gia ®×nh ®«ng con, kh«ng cã nghÒ phô, ph¶i ®¬ng ®Çu víi nhiÒu th¸ch thøc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh nh nguån vèn, kü thuËt,... Sè hé nµy tËp trung chñ yÕu ë th«n Nµ Cä. §iÒu kiÖn kinh tÕ nµy dÉn tíi nhiÒu trÎ em cÊp 2 ph¶i nghØ häc ®Ó gióp thªm viÖc cho gia ®×nh. Nguån thu nhËp cña çc hé gia ®×nh chñ yÕu lµ tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chiÕm 65 % (trång lóa vµ hoa mµu chiÕm 37%, ch¨n nu«i 25% vµ trång c©y ¨n qu¶ 3%), çc thu nhËp kh¸c chiÕm 35%. Çc hé cã nghÒ phô nh b¸n hµng ë chî, ch¹y xuång, xe «m, m¸y s¸t vµ çn bé c«ng chøc th× cã thu nhËp cao h¬n. Nh÷ng hé sèng dùa vµo n«ng nghiÖp mµ nhµ l¹i ®«ng ngêi kinh tÕ thêng rÊt khã kh¨n. VÒ l©m nghiÖp bíc ®Çu còng ®· cã mét sè hé míi ®îc giao ®Êt vµ nhËn ®îc sæ b×a xanh (th«n Nµ Lµng ®· giao ®îc 55 hé vµ th«n Nµ Cä ®· giao ®îc 33 hé) nhng còng cha cã ®Þnh híng ph¸t triÓn nªn thu nhËp tõ l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn dù ¸n kh«ng cã, chØ duy nhÊt cã hé ¤ng NguyÔn V¨n LËp ë th«n Nµ Lµng trång c©y Mai vµ thu nhËp ®îc 2 triÖu ®ång/n¨m. Thu nhËp tõ vên rÊt thÊp vµ hÇu nh kh«ng cã v× vên hÇu hÕt lµ vên t¹p, cha ®îc quy ho¹ch l©u dµi, trong vên trång çc lo¹i rau phôc vô b÷a ¨n hµng ngµy, ngoµi ra cã trång thªm mét sè c©y ¨n qu¶. Thu nhËp tõ ao kh«ng cã g× v× ë th«n Nµ Cä

Ph©n lo¹i hé Th«n Tæng sè hé Kh¸ Trung b×nh NghÌo Hé % Hé % Hé % 1. Nµ Lµng 72 27 37,5 23 31,4 22 31,1 2. Nµ Cä 42 4 9,5 10 23,8 28 66,7 Tæng 114 31 27,2 33 28,9 50 43,9

of 28

kh«ng nhµ nµo cã ao ç, ë th«n Nµ Lµng cã 7 hé cã ao víi quy m« 400-500 m2/ao nhng còng kh«ng ®îc quan t©m ®Çu t ®óng møc. §Ó n©ng cao thu nhËp cña ngêi d©n cÇn ph¶i ph¸t huy hÕt thÕ m¹nh vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, nh©n lùc. *X· héi vµ nh©n v¨n: X· cã trêng cÊp II víi 8 líp häc, 296 häc sinh. X· cã 1 trêng cÊp I ë tËp trung vµ çc côm trêng cÊp I ë Nµ Cä vµ çc b¶n víi 25 líp, 623 häc sinh. Tû lÖ häc sinh ë çc th«n vïng thÊp ®Õn trêng cÊp I-II häc ®¹t 90% nhng ë çc th«n vïng cao con sè nµy ®· gi¶m ®i ®¸ng kÓ: cÊp I: 70%, cÊp II chØ cã 50% ®i häc. Tû lÖ ngêi mï ch÷ phÇn lín lµ ngêi giµ vµ phô n÷. Sè ngêi ®· häc hÕt cÊp III hiÖn ®ang lao ®éng t¹i x· chØ cã 30 ngêi; sè ngêi tèt nghiÖp ®¹i häc ®ang c«ng t¸c ë x· lµ 1 ngêi. T¹i x· cã tr¹m y tÕ ch¨m sãc søc khoÎ cho céng ®ång, tû lÖ t¨ng d©n sè cña x· lµ 1,72%. *Giao th«ng: Trªn ®Þa bµn x· cã ®êng nhùa 279 ®i qua (6 km), t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho 6 th«n vïng thÊp. Giao th«ng ë 6 th«n vïng cao cña x· rÊt khã kh¨n, kh«ng cã ®êng s¸, ®Þa bµn ë x· dèc vµ hiÓm trë, ph©n bè d©n c r¶i r¸c, hÇu hÕt viÖc ®i l¹i ph¶i ®i bé rÊt vÊt v¶. ChÝnh v× vËy viÖc ®i l¹i, trao ®æi bu«n b¸n, ph¸t triÓn kinh tÕ,... cßn nhiÒu h¹n chÕ. Trong t¬ng lai, khi Vên Quèc Gia Ba BÓ më tuyÕn ®êng 279 tõ Nµ Kiªng ®i Nµ Cä sÏ t¹o ®iÒu kiÖn giao th«ng thuËn lîi cho cho 5 th«n vïng cao: Nµ Cä, Nµ M¬, Nµ NiÒng, Côm P¸n vµ Khuæi Lu«ng. 5.2. KÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ nhu cÇu gç cñi cña 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä: 5.2.1. VËt liÖu sö dông lµm chÊt ®èt: KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy hiÖn nay trong vïng dù ¸n 100% sè hé gia ®×nh sö dông gç cñi ®Ó lµm chÊt ®èt phôc vô cho çc môc ®Ých sinh ho¹t kh¸c nhau, trong ®ã chØ cã mét sè Ýt hé lµ dïng phô thªm trÊu, than, ®iÖn vµ dÇu ®Ó ®un nÊu (xem sè liÖu b¶ng 6). B¶ng 6: VËt liÖu sö dông lµm chÊt ®èt vµ møc ®é sö dông

Sè liÖu b¶ng 6 cho thÊy vËt liÖu sö dông chÝnh lµm chÊt ®èt trong vïng dù ¸n lµ gç cñi: 100% sè hé sö dông gç cñi. Tuy nhiªn, do vÞ trÝ ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau nªn vÊn ®Ò sö dông gç cñi ë 2 th«n Nµ Cä vµ Nµ Lµng cã kh¸c nhau. ë th«n Nµ Cä 100% sè hé sö dông gç cñi lµm chÊt ®èt víi møc sö dông lµ 100%, trong khi ®ã ë th«n Nµ Lµng ®· cã: -18% sè hé sö dông thªm trÊu ®Ó ®un nÊu víi møc sö dông tõ 10-50%; -4,2 sè hé dïng thªm than víi møc sö dông 60% -1,4% sè hé dïng thªm ®iÖn vµ 1,4% dïng thªm dÇu ®Ó ®un nÊu víi møc sö dông tõ 25-30%. C©y ®îc sö dông lµm gç cñi rÊt ®a d¹ng, bao gåm tõ c©y gç lín, gç nhì cho tíi c©y bôi vµ cµnh nh¸nh,... Nh÷ng loµi c©y mµ ngêi d©n a thÝch sö dông lµm gç cñi lµ: NghiÕn, GiÎ, Thµnh Ng¹nh, TrÑo, Sau Sau, Xoan ta, Bå §Ò, Tre,... Tríc ®©y, ngêi d©n thêng chän nh÷ng c©y gç lín, ch¸y to¶ nhiÒu nhiÖt, cho than nhiÒu, kh«ng khãi lµm gç cñi. Nhng ngµy nay, kÓ tõ khi Vên Quèc Gia Ba BÓ ®îc thµnh lËp, ®ång thêi cã nhiÒu chñ tr¬ng b¶o vÖ rõng tù nhiªn cña Nhµ níc th× vÊn ®Ò gç cñi trë nªn khã kh¨n h¬n víi ngêi d©n. Mét xu híng chuyÓn tõ sö dông c©y gç lín sang sö dông nh÷ng c©y gç nhá, c©y bôi vµ cµnh nh¸nh ®ang diÔn ra trong vïng dù ¸n. Cã thÓ nãi ngêi d©n ®· sö dông bÊt kÓ nh÷ng vËt liÖu g× tõ gç ®Ó lµm chÊt ®èt, kh«ng kÓ ®ã lµ c©y gç to hay c©y gç nhá. Sè liÖu ®iÒu tra cho

Th«n VËt liÖu Sè hé sö dông Møc ®é sö dông vËt liÖu Sè hé % (%) Nµ Cä 1. Gç cñi 42 100 100 1. Gç cñi 72 100 80-100 2. TrÊu 13 18 10-50 Nµ Lµng 3. Than 3 4,2 60 4. §iÖn 1 1,4 30 5. DÇu 1 1,4 25

of 28

thÊy trong sè gç cñi sö dông lµm chÊt ®èt ®îc chia ra: -C©y gç lín (®êng kÝnh c©y > 20 cm): bao gåm mét sè loµi c©y ®îc thu h¸i tõ rõng tù nhiªn vµ vên nhµ: chiÕm 7% tæng khèi lîng cñi tiªu thô. Nh÷ng c©y gç lín thêng ®îc nh÷ng thanh niªn khoÎ m¹nh thu h¸i. -C©y gç nhá (®êng kÝnh c©y tõ 7-20 cm): bao gåm mét sè loµi c©y thu h¸i ë rõng tù nhiªn, rõng phôc håi vµ vên nhµ: chiÕm 25%. -C©y bôi (®êng kÝnh cÊy < 7 cm): §îc thu h¸i tõ rõng tù nhiªn, rõng phôc håi sau n¬ng rÉy: chiÕm 45%. -Cµnh nh¸nh c©y: chiÕm 23%. 5.2.2. Môc ®Ých sö dông gç cñi: KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy gç cñi ®îc sö dông cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau trong ®êi sèng sinh ho¹t cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, bao gåm mét sè d¹ng chÝnh sau ®©y: -NÊu c¬m, níc. -NÊu çm lîn. -NÊu rîu. -Sëi Êm. -Lµm b¸nh,... Trªn c¬ së ph©n tÝch çc sè liÖu thu ®îc cho thÊy trong khu vùc dù ¸n 4 môc tiªu sö dông gç cñi ®Çu tiªn lµ phæ biÕn nhÊt, chiÕm 60-70% tæng sè hé gia ®×nh. Tõ ®ã ®· ®i s©u ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¬ cÊu sö dông gç cñi trong mét hé gia ®×nh cho 4 môc tiªu nµy. KÕt qu¶ thu ®îc nh sau: TÝnh trung b×nh khèi lîng cñi sö dông cho çc môc tiªu : §un nÊu c¬m, níc: 28%; NÊu çm lîn: 30%; NÊu rîu: 25%; Sëi Êm: 17%. Nh vËy, nÕu trong gia ®×nh cã nu«i lîn, nÊu rîu vµ sëi Êm th× khèi lîng gç cñi sö dông cho çc môc tiªu nµy chiÕm tíi 72%, lîng cñi tiªu thô cho nÊu c¬m, níc hµng ngµy chØ chiÕm 28% tæng khèi lîng tiªu thô. CÇn lu ý r»ng môc tiªu sëi Êm ë ®©y chØ tÝnh trong thêi gian sëi Êm thùc sù chø kh«ng tÝnh kÕt hîp trong thêi gian ®un nÊu. Tríc ®©y, trong khu vùc dù ¸n cã mét sè ngêi d©n cßn sö dông gç cñi ®Ó ®èt g¹ch, nung v«i nhng ngµy nay çc môc tiªu sö dông gç cñi nµy kh«ng cßn n÷a. Do vËy, nhu cÇu vÒ gç cñi cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng hiÖn nay lµ ®Ó ®¸p øng nh÷ng môc tiªu rÊt thiÕt yÕu hµng ngµy. V× nh÷ng môc tiªu nµy kh«ng thÓ bá ®îc nªn viÖc t×m kiÕm çc gi¶i ph¸p t¹o ra nguån cung cÊp gç cñi vµ t×m vËt liÖu kh¸c thay thÕ lµ hÕt søc cÇn thiÕt. 5.2.3. Nhu cÇu vÒ gç cñi vµ ®iÒu kiÖn thu h¸i hiÖn nay: HiÖn nay nhu cÇu vÒ gç cñi trong vïng dù ¸n cßn kh¸ lín vµ lµ vËt liÖu chñ yÕu. TÝnh trung b×nh mçi ngµy mét hé gia ®×nh cÇn 25-30 kg gç cñi; trong mét n¨m nhu cÇu vÒ gç cñi trªn mét ®Çu ngêi sÏ lµ 5,0 ste (xem sè liÖu b¶ng 7). B¶ng 7: Nhu cÇu vÒ gç cñi trong vïng dù ¸n

NÕu lÊy kÕt qu¶ ®iÒu tra gç cñi 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ cä lµm tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ nhu cÇu gç cñi cña x· Khang Ninh th× trong mét n¨m toµn x· sÏ cÇn 17.255 ste gç cñi. NÕu so s¸nh míi møc t¨ng trëng hµng n¨m cña rõng tù nhiªn (7-8 m3/ha/n¨m) th× ®©y qu¶ lµ mét con sè kh¸ lín. MÆt kh¸c, hÇu hÕt lîng gç cñi nµy ®îc thu h¸i tõ Vên Quèc Gia Ba BÓ nªn b¸o ®éng cho chóng ta thÊy râ nguy c¬ vµ søc Ðp ®èi víi rõng tù nhiªn cña Vên Quèc Gia Ba BÓ. Víi nhu cÇu gç cñi cao nh vËy,

Th«n Tæng nh©n khÈu Nhu cÇu gç cñi (ste/khÈu/n¨m)

Tæng nhu cÇu gç cñi (ste/n¨m)

1. Nµ Lµng 377 5,3 1.939,7 2. Nµ Cä 246 4,7 1.140,6 Tæng nhu cÇu 2 th«n 623 5,0 3.080,3 Toµn x· Khang Ninh 3451 5,0 17.255

of 28

tÝnh trung b×nh mét ngµy mét hé gia ®×nh ph¶i mÊt nöa c«ng lao ®éng ®i thu h¸i cñi v× nguån cung cÊp gç cñi chÝnh hiÖn nay cho çc hé gia ®×nh lµ rõng tù nhiªn, rõng nói ®¸ ë çch nhµ rÊt xa (2-5 km). Tríc ®©y rõng ë ngay c¹nh nhµ nªn viÖc lÊy cñi rÊt dÔ dµng vµ nhanh chãng, kh«ng tèn kÐm nhiÒu thêi gian. Ngµy nay, ®iÒu kiÖn thu h¸i gç cñi ®· trë nªn khã kh¨n h¬n rÊt nhiÒu, ngêi d©n ph¶i ®i chÆng ®êng xa tõ 3-4 km (®èi víi th«n vïng thÊp) vµ tõ 2-3 km (®èi víi th«n vïng cao) mµ cñi th× còng kh«ng cã nhiÒu nh tríc ®©y. MÆt kh¸c, rõng l¹i ®îc qu¶n lý vµ b¶o vÖ chÆt chÏ h¬n, kh«ng ®îc phÐp chÆt c©y t¬i mµ chØ ®îc phÐp thu lîm cµnh kh«. Ngêi ®i lÊy cñi trong rõng ë çc gia ®×nh cã sù kh¸c nhau. Çc hé gia ®×nh trÎ, con çi cßn nhá th× ngêi ®i lÊy cñi chÝnh lµ ngêi chång vµ ngêi vî. Çc hé gia ®×nh cã con çi ®· lín th× viÖc lÊy cñi thêng do con çi ®¶m nhËn. Ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cñi kh«ng cã nªn ngêi d©n ph¶i g¸nh, v¸c vµ ®éi trªn ®Çu. §i s©u ph©n tÝch sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy kh«ng tån t¹i mèi quan hÖ râ rÖt gi÷a çc hé giµu, trung b×nh vµ nghÌo víi khèi lîng gç cñi sö dông mµ sù kh¸c biÖt chñ yÕu nhÊt gi÷a çc hé lµ do môc tiªu sö dông gç cñi. Nh÷ng hé ch¨n nu«i lîn hoÆc nÊu rîu th× cÇn nhiÒu gç cñi h¬n. Tuy nhiªn, nhu cÇu vÒ gç cñi gi÷a çc hé ë çc th«n vïng thÊp vµ vïng cao lµ cã sù kh¸c biÖt: ë th«n vïng thÊp Nµ Lµng mçi ngêi cÇn 5,3 ste gç cñi mçi n¨m, trong khi ®ã ë th«n vïng cao Nµ Cä mçi ngêi chØ cÇn 4,7 ste gç cñi.

Tån t¹i mèi quan hÖ kh¸ chÆt chÏ gi÷a nhu cÇu gç cñi cña hé gia ®×nh víi sè lîng thµnh viªn trong gia ®×nh, sè ngêi trong gia ®×nh cµng lín th× nhu cÇu sö dông gç cñi cµng cao (xem biÓu ®å díi ®©y).

Nh vËy, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ngoµi viÖc ®¶m b¶o cho cuéc sèng gia ®×nh Êm no, h¹nh phóc, x· héi v¨n minh cßn lµ mét gi¶i ph¸p nh»m lµm gi¶m khèi lîng gç cñi tiªu thô trªn ®Þa bµn dù ¸n. 5.2.4. Sù lu th«ng gç cñi: Ph©n tÝch sù lu th«ng gç cñi trªn ®Þa bµn dù ¸n cã mét ý nghÜa quan träng nh»m ®a ra nh÷ng c¬ së cho viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ sù tiªu thô, bu«n b¸n gç cñi ®ång thêi ®Þnh híng cho viÖc ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p chiÕn lîc quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn nguån cung cÊp gç cñi trªn ®Þa bµn. Ph©n tÝch sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy: -ë th«n Nµ cä - th«n vïng cao cña x· Khang Ninh ngêi d©n ®i thu h¸i gç cñi chñ yÕu phôc vô cho môc tiªu sinh ho¹t hµng ngµy cña gia ®×nh m×nh, kh«ng cã sù bu«n b¸n gç cñi. Nh vËy, sù gÇn

of 28

rõng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho çc hé kiÕm cñi dÔ h¬n, kh«ng ph¶i mua b»ng tiÒn. Dßng gç cñi ®îc di chuyÓn theo s¬ ®å sau ®©y: Thu §un Lîm nÊu -ë th«n Nµ Lµng - th«n vïng thÊp cña x· Khang Ninh, qua ®iÒu tra cã 15 hé gia ®×nh (chiÕm 35,7% tæng sè hé toµn th«n) ph¶i mua gç cñi trung b×nh 3-5 m3/n¨m víi sè tiÒn trung b×nh 300.000 ®ång/n¨m. Nh÷ng gia ®×nh mua cñi lµ nh÷ng hé gia ®×nh cã tiÒm lùc kinh tÕ kh¸ (cã thu nhËp cao b»ng tiÒn mÆt), kh«ng cã nh©n lùc ®i lÊy cñi vµ thêng lµ nh÷ng gia ®×nh bu«n b¸n, cã nghÒ phô hoÆc çn bé c«ng chøc. Dßng gç cñi ®îc di chuyÓn theo s¬ ®å sau ®©y: Thu 62,5% §un h¸i nÊu 37,5% Bu«n b¸n §un nÊu

Mét ®iÒu ®¸ng lu ý lµ sù bu«n b¸n gç cñi chØ x¶y ra trong néi bé th«n (ngêi trong th«n ®i lÊy cñi b¸n cho ngêi trong th«n) chø kh«ng ph¶i mua gç cñi tõ n¬i kh¸c hoÆc b¸n gç cñi cho ngêi n¬i kh¸c ®Õn mua. 5.2.5. Nhu cÇu gç cñi trong t¬ng lai: Qua ®iÒu tra, t×m hiÓu cho thÊy trong nh÷ng n¨m tíi nhu cÇu vÒ gç cñi cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng phôc vô sinh ho¹t hµng ngµy vÉn kh«ng gi¶m ®i bao nhiªu. ë th«n Nµ Cä 100% sè hé vÉn sö dông gç cñi lµm chÊt ®èt, cßn ë th«n Nµ Lµng do ®· cã ®iÖn nªn cã 5 hé dù ®Þnh sÏ chuyÓn sang dïng thªm ®iÖn mét phÇn ®Ó nÊu c¬m, níc, çc môc ®Ých sö dông kh¸c vÉn dïng gç cñi. Sè hé nµy lµ nh÷ng çn bé c«ng chøc, cã nghÒ phô hoÆc bu«n b¸n nhá. Nguyªn nh©n çc hé gia ®×nh cha muèn dïng ®iÖn ®Ó ®un nÊu lµ v× gi¸ ®iÖn qu¸ ®¾t so víi thu nhËp cña ngêi d©n. Mét sè kh¸c tr¶ lêi lµ cha s¾m ®îc çc dông cô nÊu nh bÕp ®iÖn, nåi c¬m ®iÖn,... Çc vËt liÖu thay thÕ gç cñi kh¸c nh than, trÊu, dÇu ho¶,... kh«ng ®îc ngêi d©n ®a vµo sö dông. Çc dông cô tiÕt kiÖm nhiªn liÖu nh bÕp lß c¶i tiÕn cha ®Õn ®îc víi ngêi d©n (chi tiÕt sÏ tr×nh bµy trong phÇn 5.4.1 vµ 5.4.2). HiÖn nay tû lÖ t¨ng d©n sè trong khu vùc dù ¸n lµ 1,72% nh vËy tÝnh trung b×nh cø sau mét n¨m d©n sè x· Khang Ninh sÏ t¨ng thªm 60 ngêi vµ nhu cÇu vÒ gç cñi sÏ t¨ng thªm 300 ste. T×nh h×nh nµy cho thÊy trong t¬ng lai gÇn nhu cÇu gç cñi cña 2 th«n vïng dù ¸n nãi riªng vµ cña x· Khang Ninh nãi chung lµ kh«ng gi¶m mµ cã chiÒu híng t¨ng lªn chót Ýt. ViÖc t×m ra çc gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng nhu cÇu gç cñi cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, gi¶m søc Ðp lªn tµi nguyªn rõng cña Vên Quèc Gia Ba BÓ lµ hÕt søc cÇn thiÕt. 5.3. KÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi: ë níc ta th«ng thêng gç cñi ®îc cung cÊp bëi çc nguån sau ®©y: -Rõng tù nhiªn. -Rõng trång.

Rõng Gç cñi Phôc vô môc tiªu sinh ho¹t

Rõng Gç cñi Phôc vô môc tiªu sinh ho¹t

Gç cñi

of 28

-Vên nhµ vµ c©y trång ph©n t¸n. -C©y bôi mäc trªn ®Êt trèng ®åi träc. 5.3.1. Rõng tù nhiªn: Nh»m x©y dùng vµ qu¶n lý rõng mét çch bÒn v÷ng vµ chÆt chÏ h¬n, khuyÕn khÝch ®îc çc thµnh phÇn kinh tÕ tham gia x©y dùng vµ ph¸t triÓn vèn rõng, Nhµ níc ta ®· ban hµnh nhiÒu ®¹o luËt, çc v¨n b¶n díi luËt, çc chñ tr¬ng chÝnh s¸ch, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng (n¨m 1991); NghÞ ®Þnh 02/CP ngµy 15/1/1994 vÒ viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp cho tæ chøc, hé gia ®×nh, ç nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp vµ 02/CP; NghÞ ®Þnh 01/CP ngµy 4/1/1995 vÒ viÖc giao kho¸n ®Êt sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n trong çc doanh nghiÖp Nhµ níc; Chñ tr¬ng ®ãng cöa rõng tù nhiªn,... §èi víi rõng tù nhiªn, Nhµ níc cã chñ trëng qu¶n lý chÆt chÏ h¬n tríc ®©y rÊt nhiÒu, chØ cho phÐp khai th¸c mét sè lîng rÊt h¹n chÕ vµ ë mét sè n¬i nhÊt ®Þnh. Trong khu vùc dù ¸n th× rõng tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ rõng nói ®¸ v«i thuéc Vên Quèc Gia Ba BÓ nªn ®îc qu¶n lý, b¶o vÖ rÊt chÆt chÏ, kh«ng cho phÐp khai th¸c gç, chÆt c©y lÊy cñi, chØ cho phÐp thu nhÆt cµnh kh«. Tuy nhiªn, do nhu cÇu sinh ho¹t hµng ngµy cña ngêi d©n nªn nhiÒu ngêi vÉn ph¶i vµo rõng tù nhiªn ®Ó thu h¸i cñi. MÆc dï con sè nµy ®· Ýt ®i so víi tríc rÊt nhiÒu vµ chØ chÆt nh÷ng c©y gç nhá, c©y bôi nhng lµm ¶nh hëng kh¸ lín tíi cÊu tróc rõng trong t-¬ng lai v× thÕ hÖ c©y t¸i sinh cña rõng thêng bÞ chÆt ph¸. KiÓm l©m ®· rÊt vÊt v¶ trong viÖc b¶o vÖ rõng víi ®èi tîng nµy. Nh vËy, vÒ nguyªn t¾c th× nguån cung cÊp gç cñi tõ rõng tù nhiªn xem nhkh«ng cã. 5.3.2. Rõng trång: Rõng trång ë nhiÒu n¬i lµ nguån cung cÊp mét phÇn lín gç cñi cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng trong t×nh h×nh hiÖn nay. Dù ¸n x©y dùng m« h×nh l©m nghiÖp x· héi ë vïng ®åi nói thÊp Ba V× - Hµ T©y tiÕn hµnh trong 3 n¨m 1997-1999 cho thÊy ngoµi viÖc ®em l¹i thu nhËp vÒ tiÒn rõng trång cßn cung cÊp cµnh nh¸nh, l¸ kh« ®Ó lµm vËt liÖu ®un nÊu. §èi víi nh÷ng vïng ®ång b»ng ®Êt hÑp, ngêi ®«ng th× ®iÒu nµy l¹i cµng cã ý nghÜa. Tuy nhiªn, trong khu vùc dù ¸n rõng trång l¹i hÇu nh cha cã, chØ cã mét sè Ýt hé gia ®×nh míi b¾t ®Çu trång Mai, Luång ®Ó b¸n lÊy tiÒn. Ngêi d©n ®Þa ph¬ng tõ l©u chØ quen víi viÖc sö dông rõng tù nhiªn nh lµ mét nguån cung cÊp l©m s¶n v« tËn chø cha quen víi c«ng viÖc trång rõng ®Ó hëng lîi. §i s©u ®iÒu tra, ph©n tÝch thÊy cã mét sè nguyªn nh©n hay nãi kh¸c ®i lµ trë ng¹i ®èi víi ngêi d©n trong viÖc trång rõng sau ®©y. -TËp qu¸n: Ngêi d©n ®Þa ph¬ng tõ l©u kh«ng quen víi viÖc trång rõng mµ chØ khai th¸c rõng tù nhiªn s½n cã, hä xem ®ã lµ nguån cung cÊp l©m s¶n v« tËn. §Ó vît qua trë ng¹i nµy cÇn ph¶i tuyªn truyÒn réng r·i ®Ó ngêi d©n hiÓu ®îc môc tiªu, ý nghÜa cña viÖc trång rõng ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi cña céng ®ång trong thêi kú míi. -Môc tiªu trång rõng: NhiÒu ngêi d©n hiÖn nay vÉn cha hiÓu hÕt môc tiªu trång rõng, ®Æc biÖt lµ vÒ chøc n¨ng vµ vai trß phßng hé cña rõng. Hä chØ nghÜ ®¬n gi¶n lµ trång rõng ®Ó lÊy gç sö dông hoÆc b¸n kiÕm tiÒn. Khi ®îc hái vÒ vÊn ®Ò nhËn ®Êt trång rõng vµ b¶o vÖ rõng ®Ó lÊy thªm cñi ®un th× phÇn lín hé gia ®×nh ®ång ý tham gia nhng hä cha hiÓu hÕt quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ngêi trång rõng vµ b¶o vÖ rõng theo tinh thÇn cña çc NghÞ ®Þnh 01 vµ 02/CP cña ChÝnh phñ. §Ó ph¸t triÓn trång rõng trªn ®Þa bµn dù ¸n, viÖc phæ cËp chñ tr¬ng, ®êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ níc lµ rÊt cÇn thiÕt. -Giao ®Êt vµ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho çc hé gia ®×nh: Trªn ®Þa bµn dù ¸n vÊn ®Ò nµy míi ®îc tiÕn hµnh tõ n¨m 1998 vµ cho tíi nay ®· giao ®îc 55 hé ë th«n Nµ Lµng vµ 33 hé ë th«n Nµ Cä. Nh»m t¹o ®éng lùc thóc ®Èy trång rõng, viÖc giao ®Êt vµ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho çc hé gia ®×nh cÇn ph¶i ®îc hoµn thµnh gÊp trong thêi gian tíi. -Kü thuËt trång: Cã tíi 98% hé gia ®×nh ®îc hái lµ cha biÕt çc kü thuËt trång c©y l©m nghiÖp míi nh trång b»ng c©y con cã bÇu, ngoµi ra, ngêi d©n còng cha cã nh÷ng ®Þnh híng trong viÖc lùa chän loµi c©y trång. §iÒu nµy cho thÊy ®Ó ph¸t triÓn trång rõng cÇn ph¶i hç trî kü thuËt cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng. -Vèn trång rõng: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ kinh tÕ phÇn 6.1.2 cho thÊy cuéc sèng cña ngêi d©n

of 28

trong vïng dù ¸n rÊt thÊp, chØ ®ñ møc sinh ho¹t tèi thiÓu, kh«ng ai cã thÓ bá ra 8-10 triÖu ®ång ®Ó trång 2-3 ha rõng víi chu kú kinh doanh 8-10 n¨m. §Ó ph¸t triÓn trång rõng cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vèn cho ngêi d©n. Mét ph¬ng thøc ®¬n gi¶n h¬n cã thÓ chÊp nhËn vµ cã tÝnh kh¶ thi h¬n lµ lµ khoanh nu«i phôc håi rõng kÕt hîp trång bæ sung v× ®Êt ®ai cßn kh¸ tèt vµ kh¶ n¨ng t¸i sinh cña rõng sau n¬ng rÉy rÊt m¹nh. Muèn vËy ph¶i ®Èy nhanh tiÕn ®é giao ®Êt tíi tay ngêi d©n ®Ó hä yªn t©m ®Çu t, kinh doanh. -VÊn ®Ò quy íc lµng b¶n, xö ph¹t: §©y còng lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn ®îc quan t©m, chó ý v× thùc tÕ cã hiÖn tîng chÆt trém c©y trång cña nhµ ngêi kh¸c, dÉn tíi ngêi trång c©y kh«ng yªn t©m. Mét ®iÒu ®¸ng lu ý lµ ngêi d©n téc rÊt t«n träng vµ chÊp hµnh çc quy íc, h¬ng íc cña lµng, b¶n. Do vËy, cÇn cã x©y dùng nh÷ng quy íc riªng cho tõng th«n vµ th«ng b¸o cho mäi ngêi biÕt vµ thùc hiÖn. HiÖn nay, x· ®· giao cho çc th«n x©y dùng quy íc vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i trêng, çc b¶n dù th¶o ®· x©y dùng xong vµ sÏ ®îc hoµn tÊt, c«ng bè trong thêi gian tíi. §©y lµ nh÷ng tÝn hiÖu ®¸ng mõng cho c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng trªn ®Þa bµn dù ¸n. Nh vËy, nguån cung cÊp gç cñi tõ rõng trång trong khu vùc dù ¸n kh«ng cã, rõng phôc håi sau n¬ng rÉy ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i míi chØ cã thÓ cung cÊp ®îc 20% nhu cÇu. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c trång rõng trong thêi gian tíi. 5.3.3. Vên nhµ vµ c©y trång ph©n t¸n: Qua ®iÒu tra, kh¶o s¸t cho thÊy ngêi d©n cha biÕt quy ho¹ch vµ sö dông vên mét çch hîp lý, hÇu hÕt vên nhµ ®Òu lµ vên t¹p, trong vên chØ trång mét sè c©y ¨n qu¶, mçi lo¹i trång mét vµi c©y nªn kh«ng ph¸t triÓn thµnh hµng ho¸ ®îc. C©y trång cha ®îc ch¨m sãc mét çch chu ®¸o nªn sinh trëng vµ ph¸t triÓn kÐm, chÊt lîng kh«ng cao. VÒ vÊn ®Ò gç cñi, cha cã hé gia ®×nh nµo cã chñ tr¬ng trång c©y trong vên ®Ó lÊy gç cñi. GÇn ®©y ®· cã mét sè hé trång Xoan ta, Mai,... ®Ó lÊy gç, c©y b¸n lÊy tiÒn kÕt hîp lÊy cñi ®un. Tuy nhiªn, con sè nµy rÊt Ýt, nhiÒu ngêi sî trång c©y sÏ chiÕm nhiÒu diÖn tÝch vµ ¶nh hëng tíi c©y ¨n qu¶. Qua ®¸nh gi¸ th× tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trång c©y ph©n t¸n quanh vên ®Ó lÊy gç, cñi lµ rÊt lín nhng tiÒm n¨ng nµy cha ®îc khai th¸c vµ tËn dông triÖt ®Ó. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i quy ho¹ch vên mét çch hîp lý ®ång thêi n©ng cao nhËn thøc cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng. 5.3.4. C©y bôi mäc trªn ®Êt trèng ®åi träc: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y khi rõng tù nhiªn ®îc qu¶n lý vµ b¶o vÖ chÆt chÏ h¬n th× ngêi d©n ®· b¾t ®Çu chuyÓn sang sö dông nh÷ng c©y bôi mäc trªn ®Êt trèng ®åi träc ®Ó lµm gç cñi. Tuy nhiªn, do nhu cÇu lín nªn chØ trong mét thêi gian ng¾n nguån cung cÊp nµy ®· bÞ c¹n kiÖt, kh«ng ®ñ cung cÊp, hiÖn nay chØ cã thÓ ®¸p øng ®îc 15-20% nhu cÇu. 5.4. §Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi cña 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä: Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra vµ ph©n tÝch trªn ®©y híng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña dù ¸n sÏ dùa trªn 3 nÒn t¶ng c¬ së lµ nhu cÇu, kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi trong vïng dù ¸n vµ nh÷ng tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cha khai th¸c hÕt. Trªn c¬ së c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu thÊy kh«ng cã sù c©n b»ng nªn sÏ ph¶i khai th¸c tiÒm n¨ng vµ t×m kiÕm vËt liÖu thay thÕ hoÆc tiÕt kiÖm n¨ng lîng gç cñi ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p cÇn thiÕt. Híng ®i vµ çch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®îc m« h×nh ho¸ theo s¬ ®å sau ®©y:

Nhu cÇu gç cñi

Kh¶ n¨ng cung cÊp

Çc gi¶i ph¸p cÇn thiÕt

TiÒm n¨ng cha khai th¸c

-VËt liÖu thay thÕ -TiÕt kiÖm

of 28

§Ó ®¸p øng nhu cÇu gç cñi trong t¬ng lai cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng cÇn ph¶i ¸p dông ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p. Çc gi¶i ph¸p nµy cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau, hç trî cho nhau. ViÖc thùc hiÖn çc gi¶i ph¸p riªng rÏ sÏ kh«ng thu ®îc kÕt qu¶ cao. 5.4.1. Gi¶i ph¸p t×m kiÕm vËt liÖu thay thÕ: HiÖn t¹i hÇu hÕt nguån cung cÊp gç cñi cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng lµ rõng tù nhiªn, rõng phôc håi trªn nói ®¸ v«i ®Òu thuéc khu vùc Vên Quèc Gia Ba BÓ qu¶n lý. Nh÷ng khu vùc nµy ®Òu ®· ®îc qu¶n lý vµ b¶o vÖ rÊt chÆt chÏ. Trong khi nhu cÇu gç cñi trong khu vùc dù ¸n kh«ng gi¶m ®i mµ kh¶ n¨ng cung cÊp tõ rõng trång, vên nhµ, c©y trång ph©n t¸n cha cã th× viÖc t×m kiÕm mét vËt liÖu thay thÕ hoÆc tiÕt kiÖm nguyªn, nhiªn vËt liÖu lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m mét mÆt ®¸p øng ®îc nhu cÇu gç cñi cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng, gi¶m søc Ðp lªn rõng tù nhiªn, gãp phÇn b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ çc l©m s¶n ngoµi gç. Khi xem xÐt ®Õn viÖc sö dông n¨ng lîng ®iÖn lµm chÊt ®èt th× 95,2% sè hé cho r»ng trong t¬ng lai gÇn vÉn kh«ng thÓ dïng ®iÖn v× gi¸ c¶ qu¸ cao so víi thu nhËp cña ngêi d©n, mét sè kh¸c tr¶ lêi kh«ng cã tiÒn ®Ó mua çc dông cô ®un nÊu b»ng ®iÖn. Duy nhÊt cã 5 hé (chiÕm 4,8%) lµ nãi r»ng sÏ chuyÓn sang dïng ®iÖn mét phÇn ®Ó nÊu c¬m, níc, cßn nÊu çm lîn, sëi Êm, nÊu rîu,... vÉn dïng gç cñi. Mét sè rÊt Ýt kh¸c dïng thªm dÇu ho¶, than vµ trÊu ®Ó ®un nÊu. Nh vËy, mÆc dï ®iÖn líi quèc gia ®· ®Õn ®îc víi ngêi d©n (th«n Nµ Lµng) nhng møc ®é sö dông ®iÖn cha cao, míi chñ yÕu dïng ®Ó th¾p s¸ng, nghe ®µi, xem ti vi chø cha ®a vµo sö dông ®Ó ®un nÊu ®îc. DÇu ho¶ còng kh«ng ®îc ngêi d©n chÊp nhËn v× gi¸ cao. Çc lo¹i vËt liÖu kh¸c nh than, trÊu, l¸ c©y,... lµ nh÷ng vËt liÖu cã thÓ thay thÕ vµ lµm gi¶m khèi lîng cñi, nhng ®©y l¹i lµ nh÷ng vËt liÖu mµ ngêi d©n cha quen vµ kh«ng thÝch dïng. XÐt vÒ mÆt thùc tÕ vµ tÝnh kh¶ thi th× than cã thÓ lµ mét trong nh÷ng vËt liÖu thay thÕ mét phÇn gç cñi v× nguån cung cÊp than trªn ®Þa bµn thuËn lîi, gi¸ than rÎ vµ dÔ sö dông. Tuy nhiªn, ®Ó than trë thµnh mét vËt liÖu chÊt ®èt trªn ®Þa bµn cÇn ph¶i cã sù t¸c ®éng cña nhiÒu phÝa, trong ®ã c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi÷ mét vai trß quan träng. BÕp ga sinh häc (Bio-gas): §©y lµ mét lo¹i bÕp hiÖn nay còng ®ang ®îc sö dông kh¸ réng r·i ë mét sè vïng n«ng th«n níc ta. Tuy nhiªn, viÖc thiÕt kÕ x©y dùng vµ gi¸ c¶ cña bÕp ga sinh häc còng ®ang lµ vÊn ®Ò lín ®èi víi nhiÒu hé gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hé nghÌo. Nhê sù gióp ®ì cña Dù ¸n PARC, ë th«n Nµ Kiªng (thuéc x· Khang Ninh) ®· x©y dùng vµ ®a vµo sö dông 2 bÕp ga sinh häc cho ngêi d©n. Trong ®Þa bµn dù ¸n, qua ®iÒu tra, pháng vÊn cho thÊy ë th«n Nµ Cä - th«n vïng cao kh«ng ai biÕt bÕp ga sinh häc lµ g×; ë th«n Nµ Lµng cã: -66 hé kh«ng biÕt bÕp ga sinh häc. -4 hé nghe nãi nhng cha nh×n thÊy. -2 hé ®· nh×n thÊy. -Cha cã hé nµo sö dông. KÕt qu¶ nµy cho thÊy nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn giao th«ng ®i l¹i thuËn tiÖn th× th«ng tin ®Õn nhanh h¬n. Qua t×m hiÓu cho thÊy hÇu hÕt çc hé ®Òu muèn sö dông bÕp ga sinh häc nhng cßn e ng¹i vÒ gi¸ c¶ v× thu nhËp gia ®×nh rÊt thÊp. Nh vËy, viÖc lùa chän çc vËt liÖu thay thÕ gç cñi trªn ®Þa bµn dù ¸n trong thêi gian tríc m¾t lµ khã kh¨n vµ còng kh«ng gi¶i quyÕt ®îc bao nhiªu. VÊn ®Ò t×m kiÕm çc biÖn ph¸p tiÕt kiÖm nhiªn liÖu trong lóc nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. 5.4.2. Gi¶i ph¸p tiÕt kiÖm nhiªn liÖu: *BÕp lß c¶i tiÕn: Lµ mét trong nh÷ng ph¸t kiÕn ®Ó tiÕt kiÖm chÊt ®èt. HiÖn nay bÕp lß c¶i tiÕn ®· vµ ®ang ®îc sö dông réng r·i ë mét sè níc trªn thÕ giíi vµ rÊt thµnh c«ng ë Trung Quèc. BÕp lß c¶i tiÕn cã

cung cÊp gç cñi

-TiÕt kiÖm nghiªn liÖu. -T¨ng nguån cung cÊp gç cñi

of 28

mét sè c«ng dông chÝnh sau ®©y: -TiÕt kiÖm chÊt ®èt: Sè liÖu nghiªn cøu cho biÕt sö dông bÕp lß c¶i tiÕn tiÕt kiÖm ®îc 30-50% lîng cñi ®un hµng ngµy, riªng nÊu çm lîn vµ nÊu rîu cã thÓ tiÕt kiÖm tíi 2/3 lîng cñi ®un so víi bÕp kiÒng. -T¨ng kh¶ n¨ng dïng çc chÊt ®èt ngoµi gç: Bªn c¹nh viÖc tiÕt kiÖm cñi ®un, dïng bÕp lß c¶i tiÕn cßn tËn dông ®un thªm ®îc çc chÊt ®èt kh¸c nh gèc s¾n, lâi ng«, cµnh l¸ c©y vên nhµ - nh÷ng chÊt ®èt mµ bÕp kiÒng rÊt khã sö dông. Nhê dïng thªm nh÷ng chÊt ®èt ngoµi gç mµ tiÕt kiÖm ®îc 1/3 lîng gç cñi tiªu dïng. -Gi¶m thêi gian ®un nÊu: Sö dông bÕp lß c¶i tiÕn cßn tiÕt kiÖm ®îc nhiÒu thêi gian ®un nÊu, nªn ngêi d©n cã nhiÒu thêi gian ®Ó lµm viÖc kh¸c vµ gi¶i trÝ. -Gi¶m « nhiÔm m«i trêng nhµ bÕp: Dïng bÕp lß c¶i tiÕn ®· ®a ®îc phÇn lín khãi bôi trong bÕp ra ngoµi qua èng khãi, vÒ mïa hÌ gi¶m ®îc nãng nùc, tr¸nh ®îc ®au m¾t vµ çc bÖnh ®êng h« hÊp. ë níc ta trong nh÷ng n¨m qua bÕp lß c¶i tiÕn còng ®· ®îc tËp huÊn, phæ cËp cho ngêi d©n ë nhiÒu vïng, trong ®ã cã çc vïng ®Öm cña çc khu rõng ®Æc dông, vÝ dô Khu b¶o tån thiªn nhiªn Vò Quang, Pï M¸t vµ Vên Quèc Gia Ba V×. Tuy nhiªn, ®èi víi 2 th«n vïng dù ¸n qua ®iÒu tra, pháng vÊn cho thÊy ë th«n vïng cao Nµ Cä 100% sè hé cha biÕt bÕp lß c¶i tiÕn lµ g×. ë th«n Nµ Lµng cã: 65 hé (chiÕm 90,3% tæng sè hé) cha tõng ®îc nghe tªn bÕp lß c¶i tiÕn. 6 hé ®· nghe thÊy tªn bÕp lß c¶i tiÕn nhng cha ®îc nh×n thÊy. 1 hé ®· nh×n thÊy bÕp lß c¶i tiÕn vÒ nhµ b¾t chíc x©y dùng nhng do kh«ng n¾m ®îc kü thuËt nªn hiÖu suÊt sö dông kh«ng cao vµ hiÖn nay ®· bá kh«ng dïng n÷a. 1 hé hiÖn nay ®ang dïng bÕp lß c¶i tiÕn. Nh vËy, nh÷ng tiÕn bé khoa häc vµ th«ng tin ®Õn víi ngêi d©n rÊt chËm, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng th«n vïng cao n¬i cã ®iÒu kiÖn giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n nh th«n Nµ Cä vµ çc th«n vïng cao kh¸c cña x· Khang Ninh. §Ó cã ®Þnh híng trong viÖc ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi trong vïng dù ¸n ®· tiÕn hµnh pháng vÊn, t×m hiÓu nguyÖn väng cña ngêi d©n vÒ sö dông bÕp lß c¶i tiÕn, kÕt qu¶ thu ®îc nh sau: -113 hé (chiÕm 99,1%) cho biÕt sÏ sö dông bÕp lß c¶i tiÕn ®Ó ®un nÊu nhng v× hÇu hÕt lµ sö dông lÇn ®Çu nªn ngêi d©n muèn biÕt c«ng dông, thiÕt kÕ, gi¸ c¶ vµ ®Æc biÖt lµ xem hiÖu qu¶ sö dông cña bÕp th«ng qua mét sè ngêi sö dông tr×nh diÔn. Qua ®©y ta thÊy ngêi d©n rÊt s½n sµng sö dông bÕp lß c¶i tiÕn nhng ®Ó bÕp lß c¶i tiÕn ®Õn ®îc víi ngêi d©n ®iÒu cÇn thiÕt tríc hÕt lµ ph¶i tr×nh diÔn, tËp huÊn vµ phæ cËp cho ngêi d©n. Ngoµi ra, ®Ó tiÕt kiÖm gç cñi cã thÓ ¸p dông mét sè çc biÖn ph¸p kh¸c, vÝ dô trong ch¨n nu«i lîn cã thÓ dïng mét sè thøc ¨n sèng (kh«ng cÇn nÊu). NÕu chóng ta vËn ®éng ®îc ngêi d©n th× còng ®· tiÕt kiÖm ®îc mét lîng gç cñi ®¸ng kÓ v× lîng gç cñi tiªu thu cho nÊu çm lîn chiÕm tíi 30% tæng nhu cÇu. 5.4.3. Gi¶i ph¸p vÒ tuyªn truyÒn, phæ cËp: V× nhËn thøc vµ hiÓu biÕt cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng trong khu vùc dù ¸n kh«ng cao nªn c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ phæ cËp ®Ó n©ng cao nhËn thøc lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Thµnh phÇn kü thuËt sè 3 cña dù ¸n “Sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç” lµ n©ng cao nhËn thøc cña ngêi d©n, çc quan chøc, çc nhµ nghiªn cøu,... trong viÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn l©m s¶n ngoµi gç, do vËy trong gi¶i ph¸p nµy cÇn ph¶i g¾n viÖc tuyªn truyÒn ph¸t triÓn gç cñi víi ph¸t triÓn l©m s¶n ngoµi gç. Néi dung c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ cËp cÇn tËp trung vµo çc vÊn ®Ò sau ®©y: -Tríc hÕt, cÇn ph¶i phæ cËp, giíi thiÖu t¸c dông cña rõng trong viÖc cung cÊp l©m s¶n, gç cñi vµ çc l©m s¶n ngoµi gç kh¸c còng nh chøc n¨ng b¶o vÖ m«i trêng, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña rõng. -Th«ng qua viÖc giíi thiÖu t¸c dông cña rõng ®Ó n©ng cao nhËn thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña mçi ngêi d©n trong viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng, ®Æc biÖt lµ rõng tù nhiªn cña Vên Quèc Gia Ba BÓ. §iÒu nµy rÊt quan träng v× môc tiªu cña dù ¸n “Sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç” lµ b¶o tån rõng vµ ®a d¹ng sinh häc th«ng qua viÖc t¨ng cêng sö dông l©m s¶n ngoµi gç trªn quan ®iÓm kinh tÕ vµ sinh th¸i bÒn v÷ng.

of 28

-Cã çch nh×n nhËn ®óng ®¾n vÒ vÊn ®Ò gç cñi trªn ®Þa bµn hiÖn nay còng nh tÇm quan träng cña viÖc ¸p dông çc gi¶i ph¸p trång rõng vµ trång c©y ph©n t¸n ®Ó lÊy gç cñi, sö dông çc vËt liÖu thay thÕ gç cñi, çc gi¶i ph¸p tiÕt kiÖm nhiªn liÖu,.... -Phæ biÕn chñ tr¬ng, ®êng lèi ph¸t triÓn l©m nghiÖp hiÖn nay cña §¶ng vµ Nhµ níc ta, nhÊt lµ chñ tr¬ng ®ãng cöa rõng tù nhiªn, giao ®Êt giao rõng tíi hé gia ®×nh, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ngêi trång rõng vµ b¶o vÖ rõng,.... -Phæ cËp kü thuËt vµ ph¸t ®éng phong trµo trång c©y rõng trong nh©n d©n, khuyÕn khÝch çc thµnh phÇn kinh tÕ tham gia b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. -Tæ chøc cho ngêi d©n tham quan, häc tËp çc ®iÓn h×nh trång rõng, çc m« h×nh canh t¸c bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶,... §Ó c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ phæ cËp ®¹t ®îc kÕt qu¶ cao cÇn ph¶i ¸p dông nhiÒu h×nh thøc giíi thiÖu vµ phæ cËp, lång ghÐp, phèi hîp nhiÒu ch¬ng tr×nh víi nhau, néi dung çc ch¬ng tr×nh ph¶i phong phó, ®a d¹ng, g¾n viÖc ph¸t triÓn l©m s¶n ngoµi gç víi viÖc ph¸t triÓn gç cñi; ®µo t¹o ®éi ngò phæ cËp viªn,... 5.4.4. Gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn trång rõng vµ trång c©y ph©n t¸n: Tríc hÕt, vÊn ®Ò quy ho¹ch l¹i ®Êt ®ai cÇn ph¶i ®îc tiÕn hµnh. Thµnh phÇn kü thuËt sè 2 cña Dù ¸n “Sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç” lµ Quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn l©m s¶n ngoµi gç nªn trong gi¶i ph¸p nµy quan ®iÓm chung lµ ph¶i g¾n c«ng t¸c quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn gç cñi víi quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn l©m s¶n ngoµi gç. HiÖn nay ®Êt ®ai cña çc hé gia ®×nh rÊt manh món, kh«ng liÒn kho¶nh vµ cha thèng nhÊt ®îc sù chuyÓn nhîng vµ trao ®æi ®Êt nªn viÖc giao ®Êt, cÊp sæ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, hiÖn tîng tranh chÊp ®Êt ®ai cßn x¶y ra nhiÒu, ®Æc biÖt lµ gi÷a th«n nµy víi th«n kia. Trong n¨m 1998-2000 nhê nh÷ng cè g¾ng cña x· Khang Ninh vµ 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä ®· giao ®Êt ®îc cho 55 hé ë th«n Nµ Lµng vµ 33 hé ë th«n Nµ Cä. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy ngêi d©n trªn ®Þa bµn cã nguyÖn väng nhËn ®Êt ®Ó trång rõng, nªn viÖc cÇn thiÕt ph¶i lµm tríc lµ hoµn thµnh viÖc giao ®Êt, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u ®Êt cho ngêi d©n. Sau khi gi¶i quyÕt ®îc mÆt ®Êt ®ai, vÊn ®Ò tiÕp theo cÇn chó ý tíi lµ trî gióp kü thuËt, vèn, gièng vµ ph©n bãn. §Ó cã ®Þnh híng ph¸t triÓn bÒn v÷ng l©u dµi cÇn tiÕn hµnh quy ho¹ch l¹i ®Êt ®ai, g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh víi ph¸t triÓn nguån cung cÊp gç cñi vµ l©m s¶n ngoµi gç. Trªn diÖn tÝch ®Êt ®îc giao cÇn dµnh mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh, tèt nhÊt nªn tËn dông çc ®êng bao ®Ó trång c©y lÊy cñi. Quy m« trång tuú thuéc vµo diÖn tÝch ®Êt vµ nhu cÇu gç cñi cña gia ®×nh mµ ®Þnh liÖu. Bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn trång rõng tËp trung cÇn chó ý tíi biÖn ph¸p phôc håi rõng tù nhiªn b»ng khoanh nu«i kÕt hîp trång rõng bæ sung. §©y lµ biÖn ph¸p ®ì tèn kÐm vµ phï hîp víi ngêi d©n miÒn nói víi môc ®Ých lÊy cñi. VÊn ®Ò quy ho¹ch vµ trång c©y ph©n t¸n quanh vên ®Ó cung cÊp gç cñi t¹i chç còng cÇn ®îc chó ý v× diÖn tÝch vên cßn trèng nhiÒu, ®Æc biÖt lµ däc çc hµng rµo cã thÓ trång thªm c©y lÊy gç, cñi ®îc. Qua ®¸nh gi¸ s¬ bé, trung b×nh mçi hé cã thÓ trång thªm ®îc kho¶ng 200-300 c©y däc hµng rµo vµ ven ch©n ®åi. §©y lµ nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá vµo viÖc ®¸p øng nhu cÇu gç cñi cña ngêi d©n, gi¶m søc Ðp lªn rõng tù nhiªn cña Vên Quèc Gia Ba BÓ. 5.4.5. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch: VÊn ®Ò c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch còng lµ nh÷ng ®ßn bÈy thóc ®Èy sù thµnh c«ng cña dù ¸n, ®«i khi cßn mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. §Ó gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò gç cñi trªn ®Þa bµn dù ¸n, trong ®ã cã ph¸t triÓn trång rõng, trång c©y ph©n t¸n, tríc hÕt cÇn thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng tíi hé gia ®×nh, chÝnh s¸ch cho ngêi trång rõng vay vèn víi l·i suÊt u ®·i, ®Æc biÖt lµ ngêi nghÌo, lµm râ quyÒn lîi vµ nghÜa vô (chÝnh s¸ch hëng lîi) cña ngêi trång vµ b¶o vÖ rõng. Trong vÊn ®Ò nµy c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ cËp cã mét ý nghÜa rÊt quan träng, gióp ngêi d©n hiÓu ®îc chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc. VI/ KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

of 28

6.1. KÕt luËn: Qua mét thêi gian triÓn khai vµ thùc hiÖn dù ¸n bíc ®Çu ®· thu ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, cã thÓ tãm t¾t l¹i thµnh mét sè nÐt sau ®©y: Ngêi d©n sèng trong khu vùc chñ yÕu lµ ®ång bµo çc d©n téc thiÓu sè, ngêi Tµy chiÕm 52,7%, ngêi Dao chiÕm 37,6%, sèng chñ yÕu b»ng nghÒ n«ng, ®êi sèng kinh tÕ vµ x· héi cña ngêi d©n thÊp, sè ngêi nghÌo chiÕm tíi 43,9%, trong ®ã cã nhiÒu hé thiÕu ¨n 3-4 th¸ng. Nhu cÇu gç cñi cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng hiÖn nay lµ rÊt lín, 100% sè hé ®Òu dïng gç cñi ®Ó ®un nÊu phôc vô cho çc môc tiªu sinh ho¹t hµng ngµy. TÝnh trung b×nh 1 ngµy mét hé gia ®×nh cÇn 25-30 kg cñi, trong mét n¨m nhu cÇu vÒ gç cñi lµ 5,0 ste/ngêi, tæng nhu cÇu gç cñi trong 2 th«n dù ¸n lµ 3.080,3 ste/n¨m. Trong t¬ng lai gÇn nhu cÇu vÒ gç cñi cña 2 th«n vÉn kh«ng gi¶m. Nguån cung cÊp gç cñi trªn dù bµn dù ¸n chñ yÕu vÉn lµ rõng tù nhiªn thuéc khu vùc qu¶n lý cña Vên Quèc Gia Ba BÓ. Çc khu rõng nµy hiÖn nay ®· ®îc qu¶n lý vµ b¶o vÖ rÊt chÆt chÏ. Çc nguån cung cÊp gç cñi kh¸c nh rõng trång, c©y trång ph©n t¸n vµ vên nhµ kh«ng ®¸ng kÓ. Rõng phôc håi sau n¬ng rÉy vµ c©y bôi mäc trªn ®Êt trèng ®åi nói träc chØ cung cÊp ®îc 35% tæng nhu cÇu. Nh vËy, ®· cã sù mÊt c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi trªn ®Þa bµn dù ¸n. §Ó gi¶m søc Ðp lªn rõng tù nhiªn cña Vên Quèc Gia vµ ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng, trong ®ã cã tµi nguyªn l©m s¶n ngoµi gç cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh»m c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi. §Ó ®¸p øng nhu cÇu gç cñi cho ngêi d©n trªn ®Þa bµn dù ¸n cÇn ph¶i ¸p dông ®ång bé çc gi¶i ph¸p: Sö dông vËt liÖu thay thÕ, tiÕt kiÖm nhiªn liÖu, tuyªn truyÒn phæ cËp, ®Èy m¹nh trång rõng vµ trång c©y ph©n t¸n, c¬ chÕ chÝnh s¸ch. 6.2. KiÕn nghÞ: Trong thêi gian tíi, ®Ò nghÞ Gi¸m ®èc vµ Ban ®iÒu hµnh dù ¸n “Sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç” cho tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc sau ®©y: *Çc khÝa c¹nh cÇn nghiªn cøu bæ sung: +Nghiªn cøu bæ sung çc vÊn ®Ò kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ sù c«ng b»ng. +Nghiªn cøu kh¶ n¨ng phôc håi rõng sau n¬ng rÉy, bæ sung phÇn kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi. +Nghiªn cøu quy ho¹ch sö dông ®Êt cho çc hé trång rõng, trång c©y cung cÊp gç cñi. *Çc khÝa c¹nh cÇn trî gióp: + Giíi thiÖu vµ phæ cËp bÕp lß c¶i tiÕn cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng sèng ë 2 th«n Nµ Lµng vµ Nµ Cä, x©y dùng 6 bÕp lß c¶i tiÕn mang tÝnh tr×nh diÔn cho ngêi d©n (mçi th«n 3 çi). + X©y dùng vµ tr×nh diÔn 2 bÕp ga sinh häc cho ngêi d©n (mçi th«n 1 çi). + Më líp tËp huÊn vÒ çc biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ¸p dông cho trång rõng (quy ho¹ch, thiÕt kÕ trång vµ ch¨m sãc rõng, kü thuËt gieo ¬m,...) nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c trång rõng, trång c©y l©m s¶n ngoµi gç trªn ®Þa bµn dù ¸n. + Quy ho¹ch vµ x©y dùng 4 m« h×nh tr×nh diÔn tæng hîp trång c©y ph©n t¸n quanh vên ®Ó lÊy gç cñi vµ c©y l©m s¶n ngoµi gç (mçi th«n 2 m« h×nh. + Cung cÊp mét sè gièng c©y cho çc hé gia ®×nh trång ®Ó hä tù ph¸t triÓn nguån cung cÊp gç cñi. *KiÕn nghÞ çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nhanh chãng hoµn thµnh viÖc giao ®Êt, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u ®Êt l©u dµi tíi hé gia ®×nh

of 28

Tµi liÖu tham kh¶o ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i, 1999: “B¸o ço t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi cña x· Khang Ninh, huyÖn Ba BÓ, tØnh B¾c C¹n”. Dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç t¹i Ba BÓ - B¾c C¹n, Ba BÓ th¸ng 1/1999, 23 trang. ViÖn Kinh tÕ sinh th¸i, 1999: “B¸o ço t×nh h×nh tµi nguyªn rõng B¾c C¹n vµ Vên Quèc Gia Ba BÓ”. Dù ¸n sö dông bÒn v÷ng l©m s¶n ngoµi gç t¹i Ba BÓ - B¾c C¹n, Ba BÓ th¸ng 1/1999, 78 trang. Hµ Chu Chö, 2000: “C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi trong c«ng nghÖ chÕ biÕn gç”. B¸o ço tr×nh bµy t¹i héi th¶o chÕ biÕn gç t¹i Hµ Néi th¸ng 8/2000, 13 trang. Trung t©m Nghiªn cøu L©m ®Æc s¶n, 2000: “B¸o ço kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã ngêi d©n tham gia t¹i 4 th«n Nµ Lµng, Nµ Cä, Nµ Kiªng, B¶n N¶n, x· Khang Ninh, huyÖn Ba BÓ, tØnh B¾c C¹n” Vâ §¹i H¶i vµ NguyÔn Thanh §¹m: “X©y dùng m« h×nh l©m nghiÖp x· héi ë x· Minh Quang, Ba Tr¹i vµ CÈm LÜnh, huyÖn Ba V×, tØnh Hµ T©y. ViÖn Khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam, b¸o ço tæng kÕt, th¸ng 3/2000, 57 trang. NguyÔn Phó NghiÖp: “BÕp l©m nghiÖp víi vïng ®Öm çc khu rõng ®Æc dông”. T¹p chÝ l©m nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sè 8/2000, trang34-35. Phô lôc 1: Néi dung, ph¬ng ph¸p vµ çc c«ng cô RRA sö dông trong ®iÒu tra gç cñi Néi dung nghiªn cøu Th«ng tin Ph¬ng ph¸p vµ çc

c«ng cô Sè liÖu cÇn thu thËp, ®¸nh gi¸

1. §iÒu kiÖn tù nhiªn §iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, khÝ hËu, thuû v¨n, thùc vËt rõng

-Thõa kÕ çc tµi liÖu ®· cã -Ph©n tÝch tµi liÖu thø cÊp

-VÞ trÝ ®Þa lý -DiÖn tÝch ®Êt ®ai -§Æc ®iÓm khÝ hËu -Tµi nguyªn rõng

2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi

-Çc d©n téc chÝnh, d©n sè -Lao ®éng, nghÒ nghiÖp -Kinh tÕ hé

-§iÒu tra, thèng kª, ph©n lo¹i -Pháng vÊn hé -XÕp h¹ng -Tæng quan tµi liÖu

-Tæng sè hé, khÈu, sè lao ®éng chÝnh -Sè hé kh¸, TB, nghÌo -Sè ngêi trong tõng d©n téc

3. Nhu cÇu chÊt ®èt -Khèi lîng gç cñi sö dông

-Pháng vÊn hé -§¸nh gi¸ trùc tiÕp

-Tæng nhu cÇu trong tõng th«n, tõng hé

4. VËt liÖu sö dông lµm chÊt ®èt

-Loµi c©y, kÝch thíc c©y -Møc ®é sö dông

-Pháng vÊn hé -LiÖt kª -Quan s¸t

-Danh s¸ch çc loµi c©y sö dông. -Møc ®é sö dông

of 28

Phô lôc 2: Qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ hoµn thµnh dù ¸n

5. Môc ®Ých sö dông gç cñi

-Çc môc tiªu sö dông gç cñi

-Pháng vÊn hé -Çc môc tiªu chÝnh -Møc ®é sö dông cho çc môc tiªu

6. Lu th«ng gç cñi -T×nh h×nh bu«n b¸n, tiªu thô gç cñi trªn ®Þa bµn dù ¸n

-Pháng vÊn çn bé th«n, x· -Pháng vÊn hé -§iÒu tra thÞ trêng

-Sè hé bu«n b¸n gç cñi. -Khèi lîng gç cñi bu«n b¸n -TiÒn bu«n b¸n gç cñi thu ®îc

7. Kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi

-T×nh h×nh cung cÊp gç cñi trªn ®Þa bµn dù ¸n

-Pháng vÊn hé -Pháng vÊn çn bé th«n, x· -§¸nh gi¸ nhanh

-Çc nguån vµ møc ®é cung cÊp -Nh÷ng khã kh¨n vµ h¹n chÕ

8. §Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ gç cñi

-Xem xÐt çc gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi nh t×m kiÕm vËt liÖu thay thÕ, trång rõng, tiÕt kiÖm nhiªn liÖu, c¬ chÕ chÝnh s¸ch.

-Pháng vÊn çn bé th«n, x· -Pháng vÊn hé -§iÒu tra, ®¸nh gi¸ trùc tiÕp

-Çc vËt liÖu cã thÓ thay thÕ. -Kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm nhiªn liÖu -Kh¶ n¨ng trång rõng cung cÊp gç cñi

Çc ho¹t ®éng Ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm, tham gia

Thêi gian §Þa ®iÓm

1. X©y dùng ®Ò c¬ng dù ¸n Mr. H¶i, Bæng vµ çc chuyªn gia

20-30/6/2000 Hµ Néi

2. X©y dùng mÉu phiÕu ®iÒu tra

Mr. H¶i vµ çc chuyªn gia 1-10/7/2000 Hµ Néi

3. Häp th¶o luËn, gãp ý ®Ò c-¬ng

Mr. H¶i, Bæng, Guido Duong, Phi, Quang, B¶y, An, Oanh,...

11/7/2000 T. t©m NCL§S

4. TËp huÊn ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu

Mr. H¶i, Bæng, çn bé hiÖn trêng, çn bé th«n b¶n, x· (15 ngêi)

13-16/7/2000 Ba BÓ

5. Thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp

Çn bé hiÖn trêng, çn bé th«n b¶n, x· (10 ngêi)

17-30/7/2000 Ba BÓ

6. Ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu H¶i vµ çc chuyªn gia + mét sè çn bé hiÖn trêng, çn bé th«n b¶n, x·

1-24/8/2000 Hµ Néi vµ Ba BÓ

7. Häp gãp ý b¶n th¶o b¸o ço tæng kÕt dù ¸n

Mr. H¶i, Bæng, Jason, Oanh, çn bé hiÖn trêng, çn bé th«n b¶n, x·

4-6/9/2000 Ba BÓ

8. Söa b¶n th¶o b¸o ço Mr. H¶i 10-15/9/2000 Hµ Néi 9. Häp gãp ý b¶n th¶o b¸o ço Mr. H¶i, Bæng, Guido 31/10/2000 T. t©m

NCL§S 10. Söa ch÷a b¸o ço Mr. H¶i 1-8/11/2000 Hµ Néi 11. Héi th¶o tr×nh bµy b¸o ço tæng kÕt

Mr. H¶i, Bæng, Guido çn bé hiÖn trêng, çn bé th«n, çn bé TT NCL§S

10/11/2000

T.T©m NCL§S

12. Söa ch÷a vµ hoµn thiÖn Mr. H¶i 11-15/11/2000

of 28

phô lôc 3: Nh÷ng yªu cÇu chung vÒ ®iÒu tra sè liÖu ngo¹i nghiÖp 1/ Ph¬ng ph¸p vµ nh÷ng yªu cÇu chung vÒ thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp: Sè liÖu ngo¹i nghiÖp sÏ ®îc thu thËp theo mÉu biÓu ®· x©y dùng s½n. Ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu chung sÏ lµ ®iÒu tra nhanh cã sù tham gia cña ngêi d©n (pháng vÊn çc hé gia ®×nh theo nh÷ng c©u hái ghi trong phiÕu ®iÒu tra tõ trªn xuèng díi). Tuy nhiªn, cÇn ph¶i lu ý r»ng phiÕu ®iÒu tra ®îc thiÕt kÕ theo d¹ng pháng vÊn më (b¸n pháng vÊn) nghÜa lµ ngêi d©n còng cã thÓ tham gia ®èi tho¹i, pháng vÊn (ë d¹ng trao ®æi). V× vËy, çn bé ®iÒu tra ph¶i rÊt linh ho¹t trong khi pháng vÊn, cã thÓ nªu thªm çc c©u hái ngoµi tuú theo tõng trêng hîp cô thÓ mµ vËn dông. V× ®Þa bµn dù ¸n chØ n»m ë 2 th«n víi sè lîng hé gia ®×nh kh«ng nhiÒu nªn viÖc ®iÒu tra thu thËp sè liÖu sÏ tiÕn hµnh toµn diÖn cho c¶ 2 th«n (pháng vÊn tÊt c¶ çc hé gia ®×nh). C«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh hÇu hÕt ®Òu do ngêi phô n÷ ®¶m nhËn nªn ngêi trong gia ®×nh ®îc pháng vÊn nªn lµ ngêi vî, nÕu cã thªm çc thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh cïng tham gia pháng vÊn cµng tèt. V× vËy, lùa chän thêi gian ®i ®iÒu tra còng rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt sao cho çc thµnh viªn cÇn pháng vÊn cã ë nhµ. Çc sè liÖu ®iÒu tra yªu cÇu ph¶i chÝnh x¸c vµ trung thùc. NÕu th«ng tin nµo cha râ, cha cô thÓ cÇn ph¶i xem xÐt vµ kiÓm tra l¹i tríc khi nép sè liÖu cho çc chuyªn gia xö lý, tuyÖt ®èi kh«ng ®îc suy diÔn. Sè liÖu ghi vµo phiÕu ®iÒu tra ph¶i râ rµng, s¹ch sÏ, tr¸nh tÈy xo¸. 2/ Yªu cÇu vÒ çn bé ®iÒu tra: Nh»m ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é çn bé hiÖn trêng vµ çn bé ®Þa ph¬ng cña dù ¸n L©m s¶n ngoµi gç ®ång thêi t¨ng cêng sù hiÓu biÕt vÒ nh÷ng ho¹t ®éng cña dù ¸n còng nh vïng dù ¸n, çn bé ®iÒu tra ph¶i lµ nh÷ng çn bé hiÖn trêng cña dù ¸n l©m s¶n ngoµi gç vµ çn bé th«n, b¶n, ®¹i diÖn héi phô n÷ th«n,... ®îc Ban th ký dù ¸n mêi tham gia. Çn bé ®iÒu tra ph¶i n¾m b¾t ®îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña dù ¸n, môc ®Ých vµ yªu cÇu cña viÖc ®iÒu tra sè liÖu. Ngoµi ra, çn bé ®iÒu tra cßn ph¶i n¾m b¾t vµ hiÓu râ ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, nh÷ng c©u hái trong phiÕu ®iÒu tra, ®îc tËp huÊn thùc hµnh vÒ lý thuyÕt còng nh trong thùc tÕ díi sù chØ ®¹o, híng dÉn cña çc chuyªn gia dù ¸n. 3/ Tæ chøc ®iÒu tra thu thËp sè liÖu: §oµn çn bé ®iÒu tra thu thËp sè liÖu díi sù chØ ®¹o cña 1 ®ång chÝ trëng ®oµn sÏ ®îc chia thµnh çc nhãm nhá, mçi nhãm tõ 2-3 ngêi bao gåm nh÷ng ngêi cã chuyªn m«n vµ nghiÖp vô kh¸c nhau ®Ó cã thÓ hç trî cho nhau khi cÇn thiÕt. Mçi nhãm sÏ cö ra mét nhãm trëng, ngêi sÏ chÞu mäi tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt lîng vµ tiÕn ®é c«ng viÖc. Trëng nhãm cã nhiÖm vô tæ chøc ®iÒu tra, ghi chÐp, kiÓm tra l¹i çc th«ng tin thu thËp ®îc vµ chÞu sù chØ ®¹o cña trëng ®oµn. Sau khi çc nhãm ®· hoµn thµnh phÇn c«ng viÖc ®îc giao, sè liÖu sÏ ®îc tËp hîp l¹i vµ nép cho ®ång chÝ trëng ®oµn ®Ó göi vÒ ViÖn Kinh TÕ - Sinh Th¸i.

b¸o ço

of 28

phô lôc 4: mÉu phiÕu ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp dù ¸n gç cñi x· khang ninh - ba bÓ - b¾c c¹n Th«n ®iÒu tra: Ngµy ®iÒu tra: Ngêi ®iÒu tra: 1/ Nh÷ng th«ng tin vÒ hé ®iÒu tra: 1.1. Hä vµ tªn chñ hé: Tuæi: Tr×nh ®é: 1.2. Hä vµ tªn ngêi ®îc pháng phÊn: 1.3. NghÒ nghiÖp gia ®×nh: 1.4. D©n téc: 1.5. Sè thµnh viªn trong gia ®×nh: Sè lao ®éng chÝnh: 1.6. Thêi gian hé ®Þnh c: 1.7. C¬ cÊu sö dông ®Êt (ghi c¶ nh÷ng diÖn tÝch nhËn kho¸n b¶o vÖ): Tæng diÖn tÝch ®Êt sö dông (ha): chia ra: §Êt n«ng nghiÖp (ha): §Êt vên (ha): §Êt Ao: §Êt l©m nghiÖp (ha): §Êt kh¸c (nªu cô thÓ - ha): 1.8. Thu nhËp b×nh qu©n/khÈu/th¸ng (quy ®æi ra tiÒn): Nguån thu nhËp tõ: N«ng nghiÖp (®/n¨m): Lµm vên (®/n¨m): L©m nghiÖp (®/n¨m): Ch¨n nu«i (®/n¨m): C¸c d¹ng kh¸c: Nªu cô thÓ - (®/n¨m): 2/ T×nh h×nh sö dông gç cñi hiÖn t¹i cña hé: Sö dông vËt liÖu g× lµm chÊt ®èt (chia tû lÖ % c¸c lo¹i vËt liÖu): VËt liÖu a thÝch nhÊt hiÖn nay lµ g×? T¹i sao? Loµi c©y sö dông lµm gç cñi: Sö dông gç cñi vµo nh÷ng viÖc g×, viÖc g× lµ chÝnh, tû lÖ % dïng cho mçi viÖc lµ bao nhiªu?

of 28

Mét ngµy sö dông hÕt bao nhiªu kg gç cñi (s¬ bé ph©n chia ra c¸c lo¹i): Gç cñi lµ c©y gç lín trong rõng hay c©y bôi, cµnh nh¸nh vµ l¸ c©y? Mçi lo¹i chiÕm bao nhiªu %? Ai lµ ngêi ®i lÊy gç cñi, ph¬ng tiÖn chuyªn chë lµ g×? T×nh h×nh thu lîm gç cñi hiÖn nay thÕ nµo (khã, dÔ - nªu râ lý do): Gç cñi lÊy tõ ®©u, c¸ch nhµ bao xa: Cã bao giê ph¶i mua gç cñi kh«ng? NÕu ph¶i mua th× khèi lîng bao nhiªu/th¸ng? Mua cña ai? Cã bao giê ®i lÊy cñi ®Ó b¸n lÊy tiÒn kh«ng? NÕu cã th× gi¸ b¸n bao nhiªu? Thu nhËp b×nh qu©n bao nhiªu ®ång/th¸ng? §· bao giê dïng bÕp lß c¶i tiÕn cha, nÕu cha nªu râ lý do? §· dïng bÕp ga sinh häc cha? NÕu cha v× sao? 3/ Nhu cÇu vÒ gç cñi cña hé trong t¬ng lai: Trong t¬ng lai sÏ dïng vËt liÖu g× lµm chÊt ®èt lµ chÝnh? VËt liÖu g× cã thÓ thay thÕ gç cñi? Thay thÕ ®îc bao nhiªu %? Cã dïng ®iÖn ®Ó ®un-nÊu kh«ng, v× sao? NÕu cã bÕp lß c¶i tiÕn cã dïng kh«ng?

of 28

Nªn lµm g× ®Ó cã cñi ®un cho ngêi d©n? HiÖn nay c©y trång trong vên hé cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ cñi cho gia ®×nh kh«ng? DiÖn tÝch ®Êt däc hµng rµo, ch©n ®åi,...cã thÓ trång c©y lÊy cñi ®îc kh«ng? NÕu trång ®îc liÖu cã cung cÊp ®ñ cho gia ®×nh dïng kh«ng? HiÖn nay kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi tõ rõng trång cã ®ñ cho ngêi d©n dïng kh«ng? §¸p øng ®îc bao nhiªu %? Kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi tõ nh÷ng lïm c©y bôi trong th«n nh thÕ nµo? NÕu ph¸t triÓn trång c©y ph©n t¸n quanh vên nhµ ®Ó lÊy gç cñi phôc vô cho gia ®×nh cã nhiÖt t×nh tham gia kh«ng? Loµi c©y nµo u thÝch trång? NÕu giao ®Êt cho hé ®Ó trång rõng cã nhËn kh«ng? V× sao? Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc trång rõng vµ trång c©y ph©n t¸n lµ g× (vÒ kü thuËt g×? chÝnh s¸ch g×? NÕu giao kho¸n b¶o vÖ rõng cho hé cã nhËn kh«ng? v× sao? §Ó ngêi d©n tham gia tèt c«ng t¸c b¶o vÖ vµ trång rõng th× Nhµ níc cÇn ph¶i lµm g×? 4/ T×nh h×nh sö dông gç cñi ë c¸c c«ng së: Trªn ®Þa bµn th«n cã nh÷ng ®¬n vÞ tËp thÓ nµo sö dông gç cñi? Dïng vµo môc ®Ých g×?

of 28

Khèi lîng íc tÝnh kho¶ng bao nhiªu kg/ngµy? Trëng nhãm ®iÒu tra phô lôc 5: híng dÉn ®iÒn phiÕu ®iÒu tra dù ¸n gç cñi x· khang ninh - ba bÓ - b¾c c¹n Môc 1: Nh÷ng th«ng tin vÒ hé ®iÒu tra Môc: tr×nh ®é: CÇn ghi cô thÓ chñ hé häc hÕt líp mÊy phæ th«ng, Trung häc, §¹i häc hay Cao häc,... Ghi hä vµ tªn tÊt c¶ nh÷ng ngêi ®îc pháng vÊn, ghi cô thÓ lµ «ng, bµ, cha, mÑ hay con çi,... Ghi nghÒ nghiÖp cña mét sè ngêi chñ chèt nh cha, mÑ, anh, chÞ,... Ghi cô thÓ thuéc d©n téc nµo, nÕu cha lµ ngêi mét d©n téc, mÑ lµ ngêi thuéc mét d©n téc kh¸c còng ph¶i ghi râ. Ghi tæng sè thµnh viªn cã trong gia ®×nh: «ng, bµ, bè, mÑ, con, ch¸u,... Sè lao ®éng chÝnh lµ nh÷ng ngêi lµm viÖc chÝnh ®Ó nu«i sèng gia ®×nh. Ghi râ sè n¨m hé ®Õn ®Þnh c æn ®Þnh trong th«n. Ghi cô thÓ diÖn tÝch tõng lo¹i ®Êt mµ hé gia ®×nh ®ang sö dông, kÓ c¶ diÖn tÝch rõng vµ ®Êt rõng mµ hé nhËn kho¸n b¶o vÖ. Tríc hÕt h·y pháng vÊn çc nguån thu nhËp cña çc hé trong mét n¨m, sau ®ã tÝnh tæng thu nhËp trong mét n¨m råi chia cho sè khÈu sÏ ®îc thu nhËp b×nh qu©n/khÈu/th¸ng. Môc 2: T×nh h×nh sö dông gç cñi hiÖn t¹i cña hé: §©y lµ phÇn träng t©m cña c«ng t¸c ®iÒu tra nªn ghi cµng chi tiÕt cµng tèt. Ghi râ gia ®×nh ®· sö dông vËt liÖu g× lµm chÊt ®èt: vÝ dô dïng than, r¬m, r¹, cñi, ®iÖn,.... NÕu hé dïng nhiÒu lo¹i vËt liÖu lµm chÊt ®èt th× ®¸nh gi¸ møc ®é sö dông cña tõng lo¹i theo %. Ghi vËt liÖu sö dông lµm chÊt ®èt hiÖn nay mµ hé a thÝch nhÊt, ghi râ lý do v× sao. NÕu hé gia ®×nh sö dông gç cñi lµm chÊt ®èt th× ghi râ loµi c©y thêng sö dông, vÝ dô B¹ch ®µn, keo l¸ trµm,.... Ghi râ nh÷ng môc ®Ých sö dông gç cñi, vÝ dô: ®Ó nÊu c¬m, sëi Êm, ®èt g¹ch, nung v«i,... Nªu râ môc ®Ých chÝnh, vÝ dô: dïng ®Ó ®un nÊu lµ chÝnh. NÕu gç cñi dïng cho nhiÒu viÖc th× ®¸nh gi¸ tû lÖ % dïng cho mçi viÖc lµ bao nhiªu. ¦íc tÝnh tæng sè 1 ngµy hé sö dông hÕt bao nhiªu kg gç cñi çc lo¹i, sau ®ã tiÕn hµnh ph©n chia tû lÖ % cho çc lo¹i gç cñi: VÝ dô cµnh nh¸nh sö dông 30%, l¸ c©y sö dông 10%, c©y bôi t¹p 20%, gç lín 10%,... Ghi râ gç cñi thêng sö dông lµ c©y gç lín hay c©y bôi, cµnh nh¸nh, l¸ c©y; c¬ cÊu sö dông mçi lo¹i chiÕm bao nhiªu %. Ghi râ ngêi thêng xuyªn ®i lÊy cñi: nh vî, chång, con,...vµ ph¬ng tiÖn chuyªn chë cñi tõ rõng vÒ nhµ lµ g×. Ghi râ ®iÒu kiÖn thu h¸i gç cñi hiÖn nay nh thÕ nµo: VÝ dô: khã kh¨n h¬n v× rõng ®· giao cho çc hé gia ®×nh qu¶n lý b¶o vÖ, cã luËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng,.... Ghi râ gç cñi thu h¸i tõ rõng tù nhiªn, rõng trång, c©y trång ph©n t¸n trong vên,... vµ cù ly çch xa nhµ bao nhiªu km. Hái xem hé cã ph¶i mua gç cñi kh«ng? Mua cña ai vµ mua bao nhiªu? Hái xem hé cã b¸n gç cñi kh«ng? Gi¸ b¸n vµ thu nhËp tõ b¸n cñi lµ bao nhiªu? Ghi hé ®· dïng bÕp lß c¶i tiÕn cha, nÕu cha th× cho biÕt nguyªn nh©n v× sao: vÝ dô: cha biÕt tý g× vÒ bÕp lß c¶i tiÕn, kh«ng quen dïng, hoÆc cã mét sè nhîc ®iÓm kh¸c,...

of 28

Ghi râ ®· dïng bÕp ga sinh häc (Biogass) cha, nÕu cha nªu râ nguyªn nh©n nh kh«ng biÕt bÕp ga sinh häc lµ g×, çch thøc x©y dùng vµ sö dông,... Môc 3: Nhu cÇu vÒ gç cñi cña hé trong t¬ng lai Nªu râ nh÷ng vËt liÖu g× dïng lµm chÊt ®èt chÝnh trong t¬ng lai gÇn, vÝ dô: vÉn tiÕp tôc dïng gç cñi,... Ghi râ vËt liÖu g× cã thÓ thay thÕ gç cñi (cã thÓ chØ thay thÕ mét phÇn), møc ®é thay thÕ ®îc bao nhiªu %. Nªu râ trong t¬ng lai hé cã dïng ®iÖn ®Ó ®un nÊu kh«ng, nÕu kh«ng nªu râ lý do v× sao. VÝ dô gi¸ ®iÖn sinh ho¹t qu¸ cao so víi thu nhËp,.... NÕu ®îc giíi thiÖu vµ phæ cËp vÒ bÕp lß c¶i tiÕn th× hé cã dïng kh«ng, nÕu kh«ng th× v× sao. VÝ dô kh«ng quen dïng. Ghi râ nh÷ng kiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt cña hé ®Ó ngêi d©n trong vïng cã ®ñ gç cñi phôc vô cho sinh ho¹t hµng ngµy. VÝ dô t¨ng cêng trång c©y ph©n t¸n trong vên, däc ®êng ®i, quanh c«ng së,... §¸nh gi¸ xem c©y trång ph©n t¸n trong vên cã ®ñ cung cÊp cñi kh«ng? DiÖn tÝch cã thÓ trång cÊy lÊy cñi ®îc bao nhiªu? Vµ nÕu trång thªm råi cã ®ñ cñi dïng kh«ng? §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cã thÓ cung cÊp gç cñi tõ rõng trång nh thÕ nµo, vÝ dô: sö dông cµnh nh¸nh, quÐt l¸ c©y,... Xem xÐt thªm kh¶ n¨ng cung cÊp gç cñi tõ nh÷ng c©y bôi, c©y gç thÊp mäc ven ®êng, trªn n-¬ng,... Ghi râ quan ®iÓm cña hé vÒ trång c©y ph©n t¸n ®Ó lÊy gç cñi; loµi c©y nµo hé a trång nhÊt, v× sao? Ghi râ quan ®iÓm cña hé vÒ nhËn ®Êt ®Ó trång rõng, lý do v× sao (khã kh¨n g× vµ ®îc lîi g×). Ghi nh÷ng khã kh¨n vÒ kü thuËt, nh÷ng bÊt cËp trong chÝnh s¸ch vÒ trång rõng vµ trång c©y ph©n t¸n. VÝ dô cha hiÓu biÕt vÒ çc biÖn ph¸p kü thuËt trång c©y, kh«ng cã gièng míi, kh«ng cã chÝnh s¸ch u ®·i vµ hëng lîi râ rµng, l©u ®îc thu ho¹ch,.... Ghi râ quan ®iÓm cña hé vÒ nhËn kho¸n b¶o vÖ rõng, lý do v× sao (khã kh¨n g× vµ ®îc lîi g×). Ghi râ nh÷ng kiÕn nghÞ cña hé víi Nhµ níc. Môc 4: T×nh h×nh sö dông gç cñi ë çc c«ng së Ghi râ tªn ®¬n vÞ, tËp thÓ trªn ®Þa bµn th«n cã sö dông gç cñi lµm chÊt ®èt. VÝ dô: ®¬n vÞ bé ®éi, tr¹m y tÕ, hîp t¸c x·,.... Ghi râ nh÷ng môc ®Ých c«ng së sö dông gç cñi. VÝ dô: ®èt g¹ch, v«i,... Ghi râ khèi lîng dïng bao nhiªu. Ngoµi nh÷ng c©u hái trong phiÕu ®iÒu tra, nÕu thÊy cã vÊn ®Ò ®Æc biÖt, nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra th× ®iÒu tra viªn ph¶i ghi chó cÈn thËn sang mÆt phÝa sau cña phiÕu ®iÒu tra. VÝ dô: hé ®· vµo ph¸ rõng bÞ kiÓm l©m b¾t vµ xö lý,...

of 28

t.t nc l©m ®æc s¶n - viön kinh tõ sinh th¸i · pdf...

Documents