Mụclục

TựasáchTÁCGIẢLỜITỰAPhầnI:1934-1970

§1.ThờiThơẤu§2.KhởiNghiệp

PhầnII:1962-1975§1.SàiGòn§2.TrậnĐánhĐầuTiên§3.ẤpBắc§4.BịBắnChết§5.TânĐạiSứHoaKỳ§6.VụĐảoChính01-11-1963§7.KếtHôn§8.TiếpCận§9.SôngBé§10.ThiếuTáNormanSchwarzkopf§11.LữĐoàn173§12.ĐộiTiếpTế21§13.TháchĐốSốPhận§14.NhữngLờiCáoPhó§15.ĐồngNghiệp§16.DặmTrườngĐẫmMáu§17.CuộcChiếnVớiWesty–Westmoreland§18.ĐàNẵng§19.ChiếnDịchTếtMậuThân§20.TiêuDiệtThànhPhốĐểCứuNó§21.NhữngNgườiBịLãngQuên§22.ĐụngĐộGallagher§23.KếtThúcNỗiÁmẢnh§24.ChuyếnĐiSangBênKiaChiếnTuyến§25.BắtĐầuCủaKếtThúc§26.SàiGònSụpĐổ§27.30-4-1975

PhầnIII:1975-1990§1.CắtBỏNhữngTróiBuộc§2.TrongHầmHàoCùngCNN§3.NhữngChânTrờiMới

PhầnIV:1990-1991§1.Baghdad§2.NgàyThứNhất17-01§3.NgàyThứHai§4.NgàyThứBa§5.NgàyThứTư§6.NgàyThứNăm§7.NgàyThứSáu§8.NgàyThứBảy§9.NgàyThứTám§10.NgàyThứChín§11.NgàyThứMười§12.NgàyThứMườiMột§13.“BaghdadPete”§14.NổiGiậnỞAmilriya§15.BuổiTruyềnHìnhCuốiCùng

TỪCHIẾNTRƯỜNGKHỐCLIỆT(Nguyêntác:LiveFromTheBattefield)

Tácgiả:PeterArnettNhàXuấtbảnThôngTấnEbookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Nguồn:ThuQuanvnTạobìa:inno14

Biênsoạn:VănCườngTạoEbook:QuocSan

TÁCGIẢ

(ảnhtácgiảxưavànay)

(ảnhtácgiảcùngTướngGiáp)Peter Arnett là ngườiMỹ gốc New Zealand, phóng viên nổi tiếng của

HãngAP,CNN,ngườiđãcómặtởmiềnNamViệtNamtừnhữngnăm1962cho tới 1975, chứng kiến rất nhiều sự kiện lịch sử trong chiến tranhViệtNamvàgiờkhắcsụpđổcủachínhquyềnngụySàiGòn.CuốnsáchđượcxuấtbảnlầnđầutạiMỹnăm1995,sauđóđượctáibản

nhiều lần,gây tiếngvang lớnvàhấpdẫnđộcgiả.Dư luận trongvàngoàinướcMỹđánhgiá“Đâylàmộtcuốntựtruyệnhaynhất”,“Mộtcuốnhồikýmẫumực”,“Mộttàiliệucósứcmạnhhaynhất”,v.v.Từ chiến trườngkhốc liệt – cuốn tự truyện– hồi kýmang tính báo chí

đượcghichépcẩnthận,côngphu,làtậptàiliệulịchsửvôcùngquýgiácủamộtphóngviênchiếntrường,gầnnhưdànhcảphầnlớnthờigiancuộcđờimìnhviếtvềđềtàichiếntranh.Ôngviếtvềtấtcảnhữngđiềucảmnhận,trảiqua,chứngkiếnởnhữngnơichiếnsựmàÔngđặtchântới:VIệtNam,Lào,Iran,Iraq,Afganistan…Trongcuốnsách,tácgiảghilạikhákỹvềnhữngsựkiệnChiếntranhViệt

Nam,diễnbiếnnhữnghoạtđộngtácchiếnởchiếntrường,đặcbiệtlànhữngsựkiệndấumốcnhư:cuộcđấu tranh,biểu tìnhcủacác tăngni,phật tửởHuế,vụtựthiêucủanhàsưThíchQuảngĐức,cuộcđảochínhlậtđổanhemNgôĐìnhDiệm,cáctrậnđánh,cácchiếndịchlớngiữaquânMỹ–NgụyvàquângiảiphóngmiềnNamViệtNam,cuộcnổidậyTếtMậuThân1968,cácchiếndịchdẫntớigiảiphóngSàiGònvàcuốicùnglàgiờkhắcsụpđổcủachế độ ngụy quyền Sài Gòn,.. cùng tâm trạng hoangmang, bi quan, thấtvọng của các tổng thống, tướng táMỹ, ngụy tham gia điều hành bộmáychiếntranhtrướccácsựkiện.Tấtcảđượctácgiảghichépvàkểlạimộtcáchchânthực,kháchquanvới tưcách làmộtphóngviênchiến trườngchuyênnghiệp.Chínhnhữngtin,bài,phóngsựcủatácgiảđượcđăngtảitrênbáochíkhiđóđãgâytranhcãivàcótácđộngảnhhưởngsâusắctớidưluậnMỹvànhiềunướctrênthếgiới,làmchonhândânMỹvànhândânnhiềunướctrênthế giới hiểu đúng hơn về cuộc chiến tranhViệtNam.Nhờ đómà PerterArnettđãgiànhđượcgiảithưởngbáochíPulitzerdanhgiávàonăm1966vàrấtnhiềugiảithưởngkhác.Trong cuộc Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 và tháng 3-2003, Peter

ArnettđãgâychấnđộngthếgiớibởinhữngphóngsựnónghổiđượctruyềnhìnhtrựctiếptrênCNNtừchiếntrườngBaghdad.NhữngsựkiệnvềChiếntranhIraqcũngđượcphảnánhchânthựctrongcuốnsách.PeterArnett làphóngviênphươngTâyđầu tiênvàduynhấtphỏngvấn

trùmkhủngbốOsamaBinLaden.

LỜITỰACôngviệc làm tinchiến trườngvềChiến tranhViệtNamđãảnhhưởng

lớntới35nămtrongnghềphóngviênquốctếsaunàycủatôi.KhiđếnvớiViệtNamnhưmộtchàngtraitrẻđầylýtưởngtôinhậnthấykhôngsựthỏamãncánhânnàoquálớnchomộtphóngviênchiếntrườngbằngviệcnóirasự thậtvề lòngdũngcảmvànhữngbi thươngđồnghànhcùngngười lính.Tôi viết về chiến tranhởViệtNam từ năm1962đến1975, và tôi đã họcđượcrằngtrongchiếntranhhiệnđạingườidânthườngthiệtthòinhiềuhơnnhữngngườithamchiếnvàvaitròcủaphóngviênchiếntrườnglàphảinóilêncâuchuyệncủahọ.ĐócũnglàniềmtinđồnghànhcùngtôinhiềunămsaunàytớiBaghdad

trongChiếntranhvùngVịnhlầnthứnhấtnăm1991đãkiểmnghiệmsựảnhhưởngcủalệnhcấmvậnđốivới25triệungườidânIraqnhưsựtrừngphạtlênngườiđứngđầucủahọ,SaddamHussein.Cũngnhư trongcuộcChiếntranhvùngVịnh lần thứnhất, tôi làm tin truyềnhình trực tiếpvềcác trậnđánhbomBaghdadtrongsuốtchiếntranhvùngVịnhlầnthứhaivàothảng-2003.GiốngnhưkhiởViệtNamtrướcđó40năm,đểchứngkiếnsựthậtácliệtvềchiếntranhcủangườiMỹ,tôiđãởlạiIraqhơn4nămnữađểghilạinhữnghỗnloạnvàbithươngdẫnđếnántreocổdànhchoSaddamHusseinnăm2006.Tôicónhiềudấumốcquantrọngtrongsuốt50nămlàmtinchiếntrường

củamình,đólàvàotháng3-1997,cùngvớiđộiquayphimcủaCNNtôiđãphỏngvấntrùmkhủngbốOsamaBinLadenởnơiẩnnấptrênnúicủaôngtaởAfghanistan.Vào thờiđiểmđó,BinLaden ítđượccôngchúngbiếtđến,nhưngông ta đã bị các cơ quan tình báo quốc tế theo dõi nhưmột ngườicuồngtínHồigiáonguyhiểmvớinguồntàichínhcánhânđángkể.Trongbàiphỏngvấncánhâncủamình,BinLadentuyênbốmộtcuộcthánhchiếnvớiMỹvàhứasẽgâyranhiềuxungđộtvàthiệthạichoquânđộinhằmxóabỏsựảnhhưởngcủaphươngTâytronggiớiHồigiáo.Vàothờigianphỏngvấnôngta,nhữngmốiđedọacủaBinLadentừnhữngngọnnúiphíaxachỉlàlốinóihoamỹrỗngtuếch.NhưngkhicuộctấncôngkhôngtặcmàôngtatổchứctấncốngvàoTòanhàThươngmạithếgiớingày11-9-2001giếtchết3.000ngườidânđãlàmthayđổitrậttự.thếgiớiNhiều năm làm phóng viên quốc tế, tôi hiểu rõ vai trò quan trọng của

truyềnthôngtrongthờisựthếgiớivàđâycũnglàthôngđiệptôitruyềntảitrongbàigiảngởcácTrườngĐạihọcBáochívàcácTổchứctruyềnthôngtrongnhiềunăm.TôiđãdẫnmộtnhómsinhviêncủaTrườngĐạihọcShantou(SánĐầu)ở

phíanamTrungQuốctớithămViệtNamtrongchuyếnđithựctếviếttinba

tuầnđángnhớvàomùahènăm2007.VớikinhnghiệmtrướcđâycủatôiởViệtNamvàonhữngnăm1960và

1970 và rất nhiều chuyến thăm sau này, tôi đã giảng bài về chủ đề đó ởTrườngĐạihọcShantou.TôimuốncácsinhviêncócảmnhậnvềcuộcchiếntranhđóvànhữngngườiViệtnamđãđượcsinhrakhichiếntranhkếtthúcvàonăm1975.RấtnhiềungườiquansátđãviếtrằngcuộcchiếntranhkhôngcònảnhhưởngtrongđờisốngcủangườiViệtNam,đấtnướcđãhòabìnhvàkhôiphụckinhtếlàmụctiêuhàngđầucủamọingười.Dọchành trình từBắc tớiNam,chúng tôi thấysự tốtbụngvàniềmvui

trênnhữnggươngmặtngườiViệtNamvớinhữngngườikháchnướcngoài.TôinhậnrarằngChínhphủnhấnmạnhtầmquantrọngtronghợptáckinhtếvàchínhtrịvớinhữngkẻthùtrướcđâyởphươngTây.HầuhếtnhữngngườiViệtNamchúngtôigặpởmiềnBắcđềuhiểuđược

nhữngđauthươngmấtmáttrongchiếntranhhọphảigánhchịuvàchúngtôiđượcbiếtcókhoảng3triệungườichết.ChúngtôitìmthấyrấtnhiềutàntíchcủachiếntranhởmiềnNamnhưngcũnghiểurằngđólàmiềnBắcđãcungcấpsứcngườisứccủachomiềnNamvớikhẩuhiệu“sinhraởmiềnBắcvàchếtởmiềnNam”.ĐólàlờithươngxótcủanhữnggiađìnhViệtNammấtcontrongchiếntranh.CảmnhậnvềnỗiđauđãlantỏatrongVănhọcViệtNamvàithậpkỷqua.CácsinhviênTrườngĐạihọcShantounhanhchóngnhậnrarằngChính

phủViệtNamghinhậnlòngyêunướcvàsựhysinhtừviệcdựnglênnghĩatrangTrườngSơnởkhuvựcBếnTắt,QuảngTrịvớihơn10.000ngôimộtônkínhchođếnnhàtùcủaPhápcũcótên“Hỏalò”ởtrungtâmthủđô,nơibộquầnáophicôngcònvấymáucủaJohnMcCainởmộttrongnhữngphòngnơinhữngngười tùMỹbịgiamgiữ trongnhiềunăm.Bi thươnghơnnữa,nhàtùcònpháchọanhữnghìnhảnhvàmôhìnhvềcáchìnhthứctratấndãmanmàthựcdânPhápđãsửdụngđốivới tùchínhtrị trongsuốt100nămthốngtrịgồmmáychémcaobằnggỗvớilưỡidaosắcvàchiếcrổđựngđầuvấymáunằmgầnđó.Cómộtkhungcảnhđặcbiệtthuhútsựchúýcủacácsinhviênvàtôihy

vọngnósẽđọnglạilâutrongkýứccủahọ.ĐólàmộtcănphònglớntrongBảotàngChiếntranhởthànhphốHồChíMinhvớinhữngtrưngbàychocácphóng viên nước ngoài, những người đã làm tin về các cuộc chiến tranhchốngMỹvàchốngPháp.NhữngkhuônmặtvàhìnhảnhđềuquenthuộcvớicácsinhviênShantoubởivìhọlànhữngđồngnghiệptrướcđâycủatôivàtôi thườngnóivềhọ trongcácbàigiảngcủamình,cácphóngviênảnhhysinh trong chiến tranh như LarryBorrow của tạp chí Life,HenriHuet vàHuỳnhCônglacủaAPvàKoichiSawadacủaUPIcùngnhiềungườikhác

nữa.SựđauthươngmấtmátcủachiếntranhđãkhônglàmmờđisựghinhậncủaChínhphủViệtnamvềlòngdũngcảmvàsựhysinhcủacácphóngviênchiếntrườngởcácquốcgiađãđấutranhđểnóilênsựthậtvềcuộcchiếnvàsựhysinhcủahọ.ĐólàđiểmnhấntrongchủđềbàigiảngcủatôiởTrườngĐạihọcShantourằngbáochícómộtvàitròtolớnvàđánggiátrongthếgiớingàynay.NhữngchuyếnthămtrởlạiViệtnam,đặcbiệtlàhànhtrìnhcùngvớicác

sinh viên là những chuyến thămhài lòng trong cuộc đời tôi.Đó là nhữngchuyếnthămkhéplạivòngtròntừkhilầnđầutiêntôiđếnvớitưcáchlàmộtphóngviêntrongmộtđấtnướcbịchiếntranhtànphávàonăm1962đếnkhitừnhữngtàntíchcủamộtcuộcchiếntranhdài,mộtđấtnướchòabình,độclậpxuấthiệntựhàotrênchínhtrườngquốctế.

PeterArnett,tháng3-2009

PhầnI:1934-1970Chương1:ThờiThơẤuTôitrảiquatuổithơởBluff,mộtthịtrấnlộnggiónằmphíadướicùngcủa

NewZealandcũnglàphíadướicùngcủatráiđất.Bluffđặttheotêncủamộtmỏmrừngnhìnrahảicảng.TừnơiđótôicóthểnhìnvềvùngđấtrộnglớncủaNamCực.Băngtrôivànhữngvùngđấtbỏhoangxaxôivớikhoảngcách1.600dặmnhưngtôivẫncảmnhậnmiềnđấtđórấtgầnvớitầmmắt.NamCựcluônhiệnratrongnhữngđợtsóngxôbờđầyđámangtheocáilạnhcủabăng tanvànhữngchúchimcánhcụtmắtvàngnóng tính làmtổdọc theophầnđấtnhôracủađườngbiểnđậpcánhphầnphậtbàytỏsựtứcgiậnvàlaovềphíatôikhimộtđứatrẻtòmònhưtôiquấyrầytổcủachúng.Từmỏmđất lộnggióbiểnkhơi, thời thơ ấu của tôi lớn lên chứngkiến

nhữngchúcávoi thườnghếchmắt lên tìmkiếmvòi rồngđểbáohiệuhaybóngđencủaloàicávoiđenkhichúngbơiquaeobiểnFoveauxtừtháng5tớitháng8,tìmkiếmvùngtrúngụsinhsản.TôicoiBlufflàquêhương,nhưngtôisinhraởRevertonngày13-11-1934

– một cộng đồng nhỏ 14 km về phía tây. Tôi có nhiều họ hàng sống ởReverton.Bốtôi,Ericlàngườiuốngbiaít,ôngchỉuốngrượuởmứcxãgiaovàocácbuổichiềuthứbảy.Ôngxửlýmỗilầnsaycủamìnhrấttốt,lảođảoleo lêncácbậcbê tông lêncửasaunhàbênđồicủachúng tôi saukhicácquánrượuđóngcửavàvềngủsớm.Bốtôilàngườiđànônghiềnlành,làmviệcnhiềugiờmộttuầnvớicáchsắpxếpđángphụcvàluôntrảcáchoáđơncủagiađìnhđúnghạn.Ôngđểdànhtiềntiếtkiệmchínhxácnhưdànhnhữngquảtrứnglótổchonhữngngàymệtmỏisaunày.Jan,mẹtôilàmộtngườiphụnữchịuđựng,bànóirấtthíchBluffbởiđólànơibảnthânbà,bàngoạivàcảcụngoạicủatôitừngsống.Thuởnhỏ,tôitớilớpvớithânhìnhthấpbé.Sựthiếuhụtvềthểchấtkéo

tôirờixasânthểthao.MũitôibịđấmvỡtrongcảmônđấmbốcvàCricket.TôihồhởichứngminhtrítuệhọchànhcủamìnhkhigiànhgiảithưởnghọctậpKinh thánh của nhà thờ ngườiAnglica ởBluff 5 năm liên tiếp, nhằmthắnglạiđiểmyếuvềthểchất.TôithamgiavàoĐộidothámbiểnvàgiànhđượcmộtsốhuyhiệukỹnăngmàtôitựhàođeotrêntayáohảiquânmàuxanh.TôinhậnđượccácchứngchỉhọctậpđặcbiệtsuốthainămChiếntranhthếgiớithứhaitừKhoagiáodụcNewZealandvềchiếnthắngtrồngvườnởsânsau thuộcmộtphần tưhecta trongkhối tài sảncủachúng tôi,đượcbàngoạitôi,Nanatrồngvàlàmcỏ,nhưngluônluôndànhchotôi.KhinhữngcontàuTựdoMỹ/AmericanLibertytớihảicảngchởthịtcừu,

bòvàbơphụcvụchiếntranh, tôi thườnglàngườiđầutiênlêntầuxinkẹo

caosuJuicyfruitvàthuốcláCamel.ĐểkỷniệmngàychiếnthắngphátxítNhậtnăm1945 tôi ăn trộmnguyênmột thùngnướcngọtở lối ravào cửahàngrauquảcủaWillieWong.ĐểchứngminhdũngkhícủamìnhvớiJohnyJamiesonvàOwenMcQuarrie, tôi trởthànhkẻăntrộmtáogiỏinhất trongvùng,lànỗikinhhoàngcủanhữngchủvườnkhắpmọinơi.Thời gian trôi qua, tôi nhận ra tôi chỉ là người thui thủimộtmình chứ

khôngphảilàmộtlãnhđạo,cólẽbởitôiquáíchkỷchiasẻvinhquanghaykhông dámmạo hiểm với sự quở trách từ chúng bạn.Marlon Brando trởthành thần tượng của tôi nhữngnămđầu tuổi haimươi, tôimặc áo jacketmàuđen,áosơmichấmđenvàcàvạtmàutrắngmàanhtayêuthíchnhưmộttaycờbạcSkyMastersontrongphim“GuysandDolls”.Tôiquanhệtốtvớibọncontraivàgiảiquyếttốtvớibọncongái.Chamẹtôikhôngchiasẻvớinhữngkinhnghiệmcuộcsốnglớndầntrong

tôinhưnghọbiếtthànhphốkhókhănnàyđủmangtôirakhỏiđótrướckhitôi trưởng thành quá sớm. Cha tôi trung thành với Bluff như bất kỳmộtngườidânnào,phụcvụđộicứuhoảtrongnhiềunămvàgiúpđỡthànhlậpCâu lạc bộ Sư tử địa phương.Nhưng ông lập kế hoạch giáo dục con cáithànhđạthơnbấtkỳaitronggiađìnhhoặcthịtrấntrướcđây.Ôngchọnmộttrong những trường tư thục tốt nhất trong cả nước, Trường Trung họcWaitakinằmởOamarubởbiểnphíaĐôngBắctỉnhOtagochocáccontheohọc.Tườngkhukhuônviên có cây thườngxuânbaoquanhvànhững conđường lái xe với hàng tuyết tùng,Waitaki là phiên bảnNewZealand củatrườnghọccôngcộngdanhtiếngcủaAnh,mộtEtonhònđảoNam.Quyếttâmcủachatôichochúngtôitrênconđườnghọchànhcaohơnsau

khichínhnhữngcốgắngcủaôngthoátkhỏixiềngxíchcủacuộcsốngkhôngsónggiósụpđổcùngvớithịtrườngchứngkhoáncuốinhữngnăm1920.ÔngsinhratrongthịtrấnvùngquêMatauranăm1903,vàgiữatuổihaimươiôngtìmđường tới thủđôWellington, nơi ôngmuamột cửahàngnhỏđểkinhdoanhbánhkẹovànhữngđồkhôngđắttiền.Buộcphảiquayvềdotìnhtrạngsụtgiá,ôngcướimẹtôinăm1929vàđịnhcưởReverton.Trảiquanhữngnămthángkhủnghoảng,chatôicópnhặtkiếmsốngvớikỹnăngthợmộcvàlátgạchmàônghọcđượcnhưngườihọcviệcthươngmại.KinhdoanhphụchồikhisảnphẩmthườngngàycủaNewZealandtrởnênquantrọngvớimộtChâuÂuđanglolắngtrênbờChiếntranhthếgiớithứhaivàviệcbùngnổxâydựngđãcảithiệnvậnmaycủagiađìnhtôi.ChúngtôichuyểnvàomộtngôinhàbằngbêtôngvữngchắcởBluffmàchatôithiếtkếxâydựngvớicầuthangphíangoàidốc,dẫnrahiênrộngvàmở,nơicácanhemtôithíchngủ trong thời tiết cóbãovì giốngnhưcắm trại ngoài trời.Cha tôiởnhàkhôngthamgiacuộcchiếnvìbệnh tim,nhưngông thamgiađội línhcanhgácthịtrấn.TôithíchđứnggáccùngôngởngọnđồiBlufftrôngchừngtầu

ngầmcủaNhật,nhưcáchmànhữngngườitađánhbắtcávoicanhchừngconmồimộttrămnămvềtrước.Chatôicókhẩusúngbằnggỗởvịtrísẵnsàng;nhữngkhẩusúngthậttấtcảđềuởtiềntuyến.Khichiếntranhkếtthúc,ônggửinhữngđứaconđihọc,điềumàôngchưabaogiờcó.Mặcdù tôi rấtyêuhọnhưng tôikhôngbaogiờhốihậnvì rờixahọđể

bướctiếpnhữngbướcđicủaanhtôi,trênchuyếntàudàiđếnOamaruvàbốnnămhọctrườngnộitrúvớinhữnghyvọnglớnhơnchotươnglaicủatôi.Tôimườibatuổi.MẹtôithanphiềnlàtôikhôngkhócởsânganhưJohnđãkhóckhianhấyrađi.TrườngtrunghọcNamWaitakigiốngnhưmộtdoanhtrạihuấnluyệnlính

thuỷ cho những đứa trẻ ngang ngược. Trường học thu hút khách hàng lànhữngchamẹthượnglưulolắngngườikếnghiệpcủahọlênnấcthangxãhội,nhữngdoanhnhânthànhcôngvànhữngngườinôngdântìmkiếmmôitrườnggiáodục tốt nhất cho con trai củahọ.Trường cónhữngnhânviêncảmthông,tàinăng,lớphọcvàkhuthểthaolàhạngnhất.NhữngkhuvườnAnhđẹpvàmặttiềnbằngsathạchtránglệchegiấuquyềnlựchàkhắc,quyếttâmkiểm soát vàngự trị nhữngđiềuquágiới hạn của tuổi trẻ.Cáchnhìnnhậnnàylàmtươisángcuốntiểuthuyết“Nhữngngàytới trườngcủaTomBrow”nhưngchỉđểđọcchứkhôngphảiđểsốngvớinó.Tôinhớphầntămtốidữdộitrongnhữngngàyởtrườngnộitrúcủamình.

Lịchsửsẽchothấyhầuhếthọcsinhsốngquanhữngtrảinghiệm,vàthựctếngười ta tin rằng điều đó làm chúng trở thành những công dân và nhữngngườiđànôngtốthơn;họhốihậnđãxoábỏnhữngquyđịnhnghiêmkhắctrongnhữngnămgầnđây.Tôithìkhông.Trongmộttrườnghọcđiênrồvềthểthao,sựthiếuhụtnhữngkỹnăngđókhônglàmgiớihạnhoạtđộngtoàndiệncủa tôi, thậmchí tôi làmđội trưởngđộibóngbầudụcnămcuốiNhàDonvàgiànhcúpvôđịchsaumộtdịchcúmnhẹhạgụchầuhếtcầuthủcủaphíađốiphương.Tuynhiên,tôiđãkếtbạnvànhậnđượcđiểmA,họctiếngLatinh, tiếngPhápvàmởrộngchân trờicủamìnhkhinghiêncứunhạccổđiển.TôitốtnghiệpTrunghọcWaitakivàocuốinămthứbavàchuyểnsangnămlớpsáutiềnđạihọc.Khitôisẵnsàngchokỳthiđầuvàođạihọcthìtôibịđuổirakhỏitrường.TêncôấylàDawn.Tôiđãviphạmkỷluậtkhihẹnhòvớicôấy.Khitôi

kéolêchiếctúivềnhà,chatôisữnghồnnhìntôi.

Chương2:KhởiNghiệpNhững gì tôi còn nhớ là tờ SouthlandTimes nằm trên bàn ăn sáng của

chúngtôihàngngàytrừchủnhật.GiốnghầuhếtcáctờbáocủaNewZealandvàothờiđóđềutheokhuônmẫutờTimescủaLondon,vớicácmẩuquảngcáo nhỏ trên trang nhất và sau cùng, hầu hết tin chính trị và thể thao địaphươngởphíatrong.Đólàkhuônmẫuđúngđắnchocácbảntintrongngàykhôngnhạycảmvàkhôngcótênngườiviết.Chỉcómộttrườnghợpngoạilệ–mụcthể thaođượcgọi là“ngườixem”doAlbieKeast,một trongnhữngnhânvật truyền thôngnổi tiếnghiếmcó trongvùngviết.Albieđưa tinvềmônbóngbầudụcquốc tếdonhữngcầu thủdađenyêu thích củaông tachơi,viếtvềmỗi tròchơinhưsự táihiệncủaJesuvới tưcách làquan toàphánquyếtcuốicùng.Ông ta làmộtngòibútđộc trongnhững tayviếtvềmônbóngbầudụcvàngườitanóirằngnhữngvấnđềđộngchạmkhôngtửtếtrongmụccủaAlbiecóthểgiếtchếttươnglaicủanhữngcầuthủđanglênhaysẽtrởthànhcầuthủ.Anhtraitôi–Johnlàmphóngviênchotờbáođósaukhitốtnghiệptrung

học.Mặcdùchatôiphànnànnhữngtayphóngviênthườngchỉngồiđâuđóquanhcáccuộcgặpgỡtrongthịtrấnvànhậunhẹtquánhiều,nhưngôngđãgọiđiệnchoAlbieKeastlàphóngviênchínhcủatờTimesnóirằngôngcómộtđứacontrainữacầnviệcnếutờbáocónhucầu.MọiviệcđượcsắpxếpvàtôicócuộchẹnvớiTổngbiêntậpGrimaldi.Vớigiọngnghiêmtrọngônghỏi thẳng tôicóphải làngườisẵnsang tuân theocácmệnh lệnhvàhướngdẫnkhông.RõràngôngtađãliênlạcquađiệnthoạivớiHiệutrưởngTrườngWaitakivàtôilosợđiềutồitệnhất.Ôngtamỉmcườitrướcsựlúngtúngcủatôi.Khiđồngýthuêtôi,ôngtanóicóthểhẹnhòvớibaonhiêucôgáituỳthíchnhưngkhôngphảitronggiờlàmviệc.Tôibắtđầulàmviệcvàongày7-1-1951,tôivẫnnhớrõcảmgiácvuisướngleolênxebuýttừBluffdọcconđườngnôngthônlộnggiótớiInvercargillnơicótoàbáo.TôitrảibướctrongánhnắngchanhoàđườngDee,băngquavòinướcởtượngđàichiếntranh,quamáivòmcủakhumuasắmtớitoànhàlàmviệcbatầngbằnggạchđỏvàgiớithiệumìnhvớimọingườiởđó.Thựctếchotôi thấy tôicósở trườnglàmbáo.Cuốicùngtôicũngđược

bắtđầucôngviệclàmtinhàngngày,nhữngmẩughichúvàbútchìgắnvớitôi như đôi găng tay. Tôi viết những sự kiện lặt vặt, những vụ cháy nhỏ,nhữngsựkiệnthểthaođơngiản,nhiềulễkỷniệmvàcuộchọpcủahầuhếtcác tổ chức vô danh.Đây là tờ báo địa phương vàmọi người trong cộngđồngnàychỉcầnnhìnthấytêntrênmặtbáo.AlbieKeastlàngườiđànôngrấttỷmỉvớilịchlàmviệcnhưnglạiíttrítưởngtượng.ÔngtaluôngiữmộtcuốnsổgiaoviệckhổFôliovàmỗibuổitốiôngtaviếtvộinhữngcôngviệc

giaochochúngtôivàongàyhômsau.Nhữngngườikỳcựuthềrằngbạncóthểsosánhnhữngcuốnsổquacácnămmàkhôngbỏlỡmộtnhiệmvụnào.Tôikính trọngngườicho tôicôngviệcđầu tiênnhưng luôngiữkhoảng

cách.Nhưmộtđồngnghiệptừngquansát,vấnđềcủaAlbielàôngtađốixửvớinhânviênnhưnhữngnôlệkhổsai,đẩyhọlàmviệctốiđasáungàymộttuần rồi sau đó ông ta thắt chặt hơnkhi tỏ ra thông cảmkhông thànhvớinhữngngườikhốnkhổcónợvớinghềviếtlàmviệcchoôngta.Khitôibắtđầulàmtin,Albiegiaothêmchotôihàngđốngcôngviệcvào

cuốingàykhiếntôiphảivậtlộnhoànthành.Tôithườnglàmxongviệcvàođêmmuộn.Ôngtahaydòxéttừphíasauvàlẩmnhẩmkhitôingồigõcâuchuyệncủamình trênmáyđánhchữ.Ông ta thườngphànnàn tôiviếtquáchậm,tôiđáplạivìôngtagiaochotôiquánhiềuviệctrongkhicầnthờigiansángtạomớilàmcâuchuyệntrởnênthúvị.Ôngtanóichuyệnthântìnhtrênđiệnthoạivớichatôinhưnglạiđốixửvớitôinhưthằngđầntìnhcờcóđượccôngviệcnàymàtôikhôngcólýdonàotốthơncóđược.TờSouthlandTimes trả tôi30Shillingmột tuần.Tôiởchungphòngcó

mộtgiườngvàđồănsángvớimộtqúyôngđẫyđàgầncôngviênQueenvớigiá40Shilling,vìvậytôivẫncầnchatôihỗtrợtrongnămđầutiênvàsauđó.Tiềnkhôngquáquantrọngvớitôivìtôikhôngcónhiềunhucầu.Saukhixongviệc,tôithườngănmuộnởquầyhàngrongbánbánh,mộtcửahàngdiđộngtrênxephânphátnhữngchiếcbánhnhânthịtkhôngrõnguồngốckẹpcàchuacẩuthảvànhữnghạtđậuđầymỡ.Tuy rất bận rộn nhưng tôi cũng khôngmuốn nghỉ ngơi.Không phải vì

AlbieKeastlàmchocuộcsốngcôngviệccủatôitồitệmàtôiđãcảmnhậnbáochíđangởđiểmđầutiêntạiInvercargill.TôinộpđơnxinlàmviệcởtờStandard– tờbáo tuần củaphong trào côngđoànởWellington.Tôi đượcnhậncôngviệcđóvìlàngườiduynhấtnộpđơn.TôikhôngnhớAlbie.ÔngtacómộtphòngởkháchsạnDeschlerphíabênkiađườngđốidiệnvới tờbáovàrấtnhiềunămsauđótôicótớithămôngta.Ôngtađãnghỉhưutừlâuvàsaunàytôiđượcbiếtôngtabịchứngviêmkhớpvàtăngcânnhiềunênítkhicóthểđứngđóchàotôi.ChatôinóirằngAlbienóirấtnhiềuđiềutốtvềtôisaukhitôidờiđinhưngôngtachẳngthânthiệngìkhigặptôi.Làmsaotôicóthểnóirằngngườiđànôngcóphongcáchhàkhắcđóđãlàmtôitrởthànhmộtnhàbáochuyênnghiệp,thậmchígiúptôiđốimặtnhữngtínhcáchmàôngtakhôngbaogiờtưởngtượngtới?AlbieKeastlàsựmaymắnchonhữngngườichủtươnglaicủatôi.Chưa

aitừngchotôinhữngmệnhlệnhhàkhắchơnôngta,vàtôibiếtơnvìđiềuđó.Tờ Standard nằm trong toà nhà năm tầng ở trung tâmWellington. Tay

biêntậpviêncódángngườimảnhkhảnhSidPickeringkháthânthiệnvàbahoa.Ôngtathôngbáorằngtôikhôngnhữnglàngườiduynhấtnộpđơnmàcònlàphóngviênduynhấtcủatờtuầnbáo,chịutráchnhiệmlàmviệcvớiLiênđoànLaođộngvàchínhquyềnbùnhìnđãhếtquyềnlựctừbanămnaycủaĐảngLaođộngnhưnglạimuốnthắngvàolầnbầucửtới.Ôngtadànhcho tôi phòng làm việc riêng có điện thoại, gần phòng làm việc của PhóTổngbiêntập.Đốivớitôinhữngđiềunàyđềuvôlývàtôiđủkhônngoannhận ra tờStandard là tờbáo lácải, tờbáo tuyên truyềnchonhữngngườicôngnhân tụ tập nhaumỗi tuần bởimột nhânviên gầy gò với tiền lươngcòmcõi.TôiđượccửtớihộitrườnghoànhtrángnhàQuốchộiđểphỏngvấnlãnhđạoĐảngLaođộngWalterNashvàcácnhânviênkháccủaĐảngnhiềulầnđếnmứctôitrangbịngaymộtthẻthànhviêncủaĐảngluônđeotrêncổ.Tôicóchântrongcácchiếndịchkhác,mộttrongcácthànhviêncủaNội

các,BộtrưởngBộYtếRalphHananlàanhtraibácsỹnhakhoacủatôiởInvercargill,RoyHanan.Dựavàomốithâmtìnhmàôngtagọilà“mốikếtgiaođãcó”,ôngtadànhchotôitớicáccuộcphỏngvấnvàxìrathôngtinvềnhữngđiềuđangxảyraxungquanhthànhphố,nhờđiềuđótôicóđượccáinhìntoàncảnhvềtìnhhìnhchínhtrịnơiđây.TôithamgiavàoCâulạcbộEsperanto,gặpgỡcáccôgáinhưngnhậnra

giaotiếpvớihọbằngngoạingữthậmchícònkhókhănhơn.TôithửthamgiaHộiĐóngkịch,gianhậpCâulạcbộjazzWellington,bắtđầuchơibóngrổvàmộtchútcầulông.NhưngnhữngđiềunàychẳngmanglạichotôicơhộilàbaovàtôichỉgặpnhữngngườibạntraicũngđếntừInvercargillđềuthấtbạitheođuổinhữngcuộctìnhlãngmạng.Tôithíchcảmgiácvênhvanglàmphóngviênởthủđô,thamdựcácbữaăntốitạinhàQuốchộivàocácdịpPhóThủtưởngtớithăm,nhữngbuổitrìnhchiếuphimcánhântạiĐạisứquánNhậtvàcácbữatiệccocktaildoĐoànngoạigiaotổchức.BiêntậpviêntờStandardtứcgiậnvớiviệcsathảimộtnhàcảicáchxãhội,

ông tabảovệcácbàixã luậnnóngbất lợivàđẩy tôi trở thànhngườichịubáng.KhitôiviếtvềChínhphủquốcgianắmquyềnđưaranhữngquyđịnhantoànmớichonhữngngườithợsửachữađiện,Pickeringgiámsátkhitôiđánhbàibáo,hạnbàiđangtớivàôngtagiụctôi tăngtốcmiêutả.Khibàibáocủatôiinra,chúngtôibuộctộiBộtrưởngXãhội.Nhanđềkhủngkhiếpcủamộttrangbáovinngàyvàovàđưaralậpluậnkhôngđúngsựthật“Ángiếtngười,bảnánphảicótội”.BộtrưởngrấttứcgiậnvàkiệntờStandardtộivukhốngvàđólàtrườnghợpđầutiênnhưvậytrongcộngđồngngườiAnhtừcuối thếkỷXIX.Lúcđótôicònquátrẻđểhầutoà.Chúngtôiđãthắngnhờchitiếtchuyênmôn.Tháng 1-1956, tôi có chuyến đi hai tuần hàng năm tới vùng Waiouru

hoangvắngởtrungtâmđảophíabắc.Tậphuấnquânsựlàđiềubắtbuộcvới

tấtcảthanhniêntrẻ.Tôiởtrongđộipháo,đượctrangbịnhữngvũkhíbằngsắthanrỉthườngkhôngnổvàtôirấtsợnếuđivàochiếntrườngvớichúng.NhómchúngtôitậphợplạilềucắmtrạiởBaggush,cáchsamạctámdặm.Chúng tôi ở lại vùng đồi gập ghềnh gió và bụi trong hai tuần.Một nhómnhữngngườihướngdẫnquânsựcốgắngxoáđinhữngkhoảnhkhắcthờơcủachúngtôinhưngkhôngthành,thậmchíhọdoạchúngtôicóthểchứngkiếnchiếnsựởMalaysia,nơingườiAnhđangđànápcáccuộcnổidậycủanhữngngườicộngsản.Tôithềrằngkhôngbaogiờthamgiachiếntranhvìbấtkỳlýdogìbởitôinghĩquânđộilàtròvớvẩn.Đợtluyệntậpngắnngủinàychúngtôibịcắtkhẩuphầnănchẳngvìlýdogì,vệsinhthựcphẩmthìkinhkhủngvàmộtngườimắcbệnhnhiễmkhuẩn.Đólànơitồitệvàsútkémtinh thần tớimức tôi quyết định viếtmột bài trên tờ Standard.Khi tôi vềWellington, thiếu táHealeygọi cho tôi từvănphòngquanhệ côngchúngquânsựcảnhbáorằngbấtkỳcâuchuyệnkhôngrõràngnàođềulà“viphạmbímậtquânsự”vàtôisẽbịtruytốtheoLuậtThôngtinbímật.TôicảmthấybuộcphảithoảhiệpvớiquânđộivàchántờStandard.Vàogiữamùađôngnăm1956tôirờitờbáovàbắtđầumộthànhtrìnhmớitớiAustralia.ContàuMVWanganellacậpbếnSydneyngày16-7-1956,muộnmất11

tiếngsovớihànhtrìnhvìgióphươngNamthổitạt.Thànhphốcótiếngtămtừxưa.NgườiNewZealandcảmnhậnvềAustraliagiốngngườiCanadacảmnhậnvềMỹ–“Hữudanhvôthực”.TôiđibộquanămdãyphốtớivănphònglàmviệccủatờSydneySuntrênđườngBroardwaygiốngcácconđườngcónhữngtoànhàcaochọctrờiđầutiêntôinhìnthấytrongđời.Khôngcógìđểmất, tôi nói thẳng với thưký toà soạn tôimuốn cómột côngviệc.NgườibiêntậpkhôngrỗinêntôiphảichờphỏngvấnởgócphòngtinnơitrúngụchocảtờSouthlandTimes,gồmcảbộphậnin.VănphòngcủatờSuntrảidàimột tầng toànhà,ngănbằngkínhgiữaphòngquản lývàdãybàn làmviệcchophóngviênvàbiêntập,nơihọđangbậnrộnchuẩnbịtàiliệuchotuầnbáosắpra.Mệnhlệnhthétrahoàlẫntiếngồncủamáytelexkêuláchcáchcùngtiếngchuôngđiệnthoạireo.TờSunlàtờbáolácảitíchcựcxuấtbảnnửa tánhữngấnphẩm thông tinvỉahè trong thờikỳ cạnh tranhkhắcnghiệtvớiđốithủ,tờSyneyDailyMirror.Tôiđượctuyểnngaylậptứcvớimứclương6đôlaÚcmộtngày.Biêntập

ngườiAustraliarấtthíchnhữngngườiNewZealandtrẻtừngtrảiquatrườnghọcbáochíphongcáchcủaAlbieKeast.JackTouhy,biêntậptingiaonhiệmvụchotôiviếtvềnhữngkhủnghoảngtrongngày,tìmkiếmnhữngâmmưagiếtngườiđángnghitrêncácđườngphốcủaPaddington.Tôichạyxuống tầngdưới,nhảyvàoxeô tônhânviêncùngmộtphóng

viênảnhvàchúngtôitiếntớihiệntrường.Tayphóngviênảnhđoántôichưatừnglàmloạicôngviệcnàyvàkhitôicôngnhậnhắnkêulên“chếttiệt”,ngó

ra ngoài cửa sổ khi chúng tôi qua những khu nhà ổ chuột lộn xộn có cácquánbarvàcáccửahàngcầmđồởđịaphậnPaddington.Ngườiláixephanhgấpởđoạnđườngcắtcóđámđôngbulại.“Anhtakia”mộtphụnữhoảngsợhétlênchỉvàocửahàngtrướcmặtbên

kiađường.Máuđầytrênvỉahèvàkhôngcócảnhsáttạihiệntrường.Lúcđótôibiếtcầnchớplấycâuchuyệnnhưngmặttôibỗngtrởnêntrắngbệchkhiđốimặtvớitêngiếtngườibằngrìuvàongàyđầutiênđilàm.Trướckhitôicóthểchenvàothìbacảnhsátđãtới,còibáođộngrúlên,taythanhtratốngcổtôixuốngđườngbởitôikhôngcóthẻnhàbáo.Tôimượnđiệnthoạivàgọichophòngtinvớichútthôngtinitỏicóđược.

Khitôitrởlạivănphòng,JackTouhyrấtgaygắt:“Nàynhóc!Conlàmcáichếttiệtgìởđóvậy?”.AnhtacầmtờbáomớinhấtcủaDailyMirrorđăngđầy đủ lời thú tội của tên giết người bằng rìu vớimột phóng viên của tờMirrorởhiệntrườngđầymáu.TôiphảnbácrằngtờMirorkhôngcóởđómàhọbịatoànbộcâuchuyên.Taybiêntậptinvevẩyngóntaytrỏvàotôi:“Nàynhóc!Nếu cầnphải làmđiềuđó trongkinhdoanh tin tức thì connênhọccáchlàmđó”.TôiđãkhôngcócơhộiđểchuộclỗivớitờSundùhọgiữtôilạitrởthành

nhânviêntrongbathángtiếptheovàtrảcaohơnlươngthôngthường.Tôichínhlàđứatrẻđãđểtêngiếtngườibằngrìuchạythoátngàyđó.Cuốicùngmộtmảnhgiấyhồngcùngtiềnlươngvàtôirađườngkhôngcóviệclàm.Sauđó,tôiđượcmộtnhàkinhdoanhbắtđầugâydựngtờbáotruyềnhình

hàngtuầnthuê.TờtạpchíTruyềnhìnhSydneygồmcácchươngtrìnhtruyềnhìnhchotrẻconvànhữngbàiphỏngvấndàivềcácngôisao.Mộtchiềutôilái xe đến sân bay Kingford Smith tham dự họp báo do Mike Todd vàElizabethTaylortổchứcnhằmquảngbábộphim“80ngàyvòngquanhthếgiới” đang được hâmmộ và đạt doanh thu khổng lồ. Họ nói rất ít về bộphim,chủyếutranhcãicácvấnđềcánhân.Tôichợtnhận raSyneydần trởnênnhàmchán.Đókhôngphải làhành

trìnhmạohiểmmà tôi từngkhaokhát khi dờiNewZealand.Tôi nhớđếnnhữngcuốnsáchmạohiểmđầykíchđộngdonhữngphóngviênngôisaocủaFleetStreetviết,chúngkíchthíchtôimuốnthửthamgia.Nhưngýnghĩtôicòn thậmchí không thể dồnbắt tên giết người bằng rìu lại ùa tới.MyrtleMackenzie,côbạngáiđưaraýkiến.CôấytớitừAnhvàđãđidulịchmộtsốnơi,biếtmộtcôngtyđườngbiểnHàLankhôngchânchínhvậnchuyểnhànghoávàhànhkháchtớiphươngĐông.Chúngtôicóthểthamgiachuyếnđiđó.Tôivốnluônlàngườidễbịthuyếtphục,nhấtlạilàvớimộtngườiphụnữmạnhmẽ.Tháng3-1958, saukhixinchamẹđủ tiềnchi trảchochuyếnđi, tôi thề

rằngđósẽlàlầncuốicùngtôitấncôngngânquỹgiađình.MyrtlevàtôilênthuyềntớiChâuÁ.Sự nuôi dưỡng không trang bị cho tôi hành trang cảmnhận về phương

Đông,nhấtlàvớimộtđấtnướcnhưTháiLan,nơidừngchânđầutiêncủatôitronghànhtrìnhtớiChâuÁ.NếunhưNewZealandlàmàuxanhxámcothắtchốngcáilạnh,bốchơiẩmthấpcủatráiđấtvàmỡcừuthìTháiLanlàmàuvàngđỏ,làchiếcáojeanthấmđầymồhôi,mensaycủahoaquảchínnẫuvàcâydâmbụthoangdại.Nếunhữngbữaănởnhàlàthịt,rauluộcvàbánhmỳnướngthìgiờ làcanhkhoaixả“Gangtom”,Càricay“Geangphet”.Cơmnếpvàxoài.Tôi langthangtrênnhữngconđườngBangkok,mêđắmcuộcsốngđườngphốvàmùicaytừnhữngsàohuyệtthuốcphiệnhợppháp,cùngnhững ngôi chùa tráng lệ giống như cảnh tượng bằng sứ trên dòng songChaoPhraya.MỗibuổisángtôiđềumuatờThếgiớiBangkokvớigiá2bath.Tờbáochỉ

có 12 trang, kiểu chữdàyđặc giống nhưbản in chưa hoàn chỉnh,mực inchưahoànchỉnh,mực inbámcảvào tay tôi.TờThếgiớiBangkok làmộttrong hai tờ nhật báo bằng tiếng Anh của thành phố phục vụ cộng đồngphươngTâyvàgiớitríthứcThái.Dovậytôimuốnthửvậnmaytạiđây.ÔngchủcủatờbáotênlàBerrigannhậntôivàolàmviệcvới60đôla1

tuầnbaogồmviệcđặttiêuđềchonhữngcâuchuyệnmuatin,dàntrangvàviếtbảntinđịaphương.Thờigiantrôiđivàtôibắtđầuviếtvềnhữngcơquansaunhữngcụmtừ

viết tắt như SEATO, ECAPE, UNESCO, và USOM. Tôi viết những câuchuyện từ người lái xe buýt công cộng còi cọc hàng ngày tới những câuchuyệnvềcácđềnthờhẻolánhvànhữngthànhphốthưathớt.TôiviếtrấtnhiềuvềcáclễhộiởBangkoknhưlễhộiténước,đuathuyềnchuối,lễhộicàylúa.Tôitìmkiếmnhữngcâuchuyệnvềvănhoánôngtrại,vănhoángưnghiệpvàcácloạivănhoátôngiáo…KhiphóngviênthườngtrúAP,DavidLancashire,đềnghịtôilàmcộngtác

viênvàođầunăm1959,tôichộpngaylấycơhộiđó,kiếmthêmkhoảng50đôlamộtthángviếtnhữngcâuchuyệnngắngọnvềkinhtếvàchínhtrịkhianhtađikhỏithànhphố.TờThếgiớiBangkokđang thànhcôngvà tôicảmthấycó thếđẩymình

thoátkhỏicámdỗđầymalựccủaBerrigan.Tôiđangngẫmnghĩtớilờiđềnghịtừnơikháclạhơn,làmchủbútmộttờbáotuầnởLào.Chứcvụcóvẻlớnlaonhưngthựcchấtkhônghẳnvậy.Tôisẽphảiđảmđươngtoànbộtừbiêntậptớixuấtbản.Saucuộchànhtrìnhdàibằngtàuquanhữngvùngđấtsétđỏbụirậm,qua

consôngMêKôngđầybùnphùsa,tôitớiViêngChăn,thủđôVươngquốc

Lào,cáitêndịchsangcónghĩalà“thànhphốcủaMặttrăng”.Tôiđượctrả90đôlamộtthánglàmcộngtácviênAPởLào,nhưngngoài

ra tôi lặng lẽ thoả thuận làm thay phóng viênUPI vì anh ta đang ở thămBangkok, Tôi cũng có thoả thuận giúp đỡ phóng viên Bruce Russell củaHãngtinReutersởSàiGòn,ngườiđangtìmkiếmvôvọngvịtríthaythếchomộtcộngtácviênđãnghỉviệc.Sựkiện“Hoàngtửđỏ”,biệtdanhngườiMỹdành choSuphanuvông trốn thoát đã cho tôi cơhội làm tin thểhiện tráchnhiệmvớiAP,UPIvàReuters.Ngàyhômsau, tôiđượcAPchúcmừng làngườiđầutiêntrước8phútsovớitấtcảcáchãngkhácviếtvềcâuchuyệntrốnthoát.TiếptheolàtừUPIphànnàntôichậmtrễcócâuchuyệnđầutiênnhưngcungcấpthôngtinđầyđủhơn.VàReuterscảmơntôiđãgiúpđỡhọ.TờThếgiớiViêngChănđượcxuấtbảnlầnđầutiênvàongày9-4-1960.

ThếgiớiViêngChăn làcốgắngkhiêmtốnnhưng làcủa tôi.Yêucầumỗituầnlấpđủ25chuyênmụcvớitintứcđịaphươngngốnhếtsứclựccủatôi.VàtôikhôngcókếhoạchđểtờThếgiớiViêngChănliênquanđếncácvấnđềxãhộivàchínhtrị lớnlúcđóbởithựctìnhtôikhôngcókhảnăngcungcấploạibáochíđó.Ngày8-8-1960,ĐạiuýKongLebấtngờchỉhuyTiểuđoànlínhdùquân

độiLàotiếnhànhcuộcđảochínhtạithủđô.TôiviếtvộicâuchuyệnchoAPvàchạytớiphònggửiđiệntín.Vôích.Mộtxetăngchắnởcửavàotoànhàvàmộtđộilínhđẩytôiđivớibángsúngcủahọ.Nhữngngười línhtrungthànhcủaTiểuđoànlínhdù2giờđãkiểmsoát

sânbay,tấtcảcáctoànhàChínhphủtrongthànhphốvàtrạmxăng.SưđoànthiếtgiápởDoanhtrạiquânsựChainaimovàhàngtrămtiểuđộihỗtrợđãbịnhữngkẻnổiloạnđánhbạivàhọđanghưởngthụquyềnlợichiếnthắng.TôikhôngthểtưởngtượngđiềugìlàđộnglựcchoKongLeđứngrađểtìmhiểu.Đâylàcâuchuyệnlớnnhấttrongđờitôitừtrướcđếnnayvàtôiphảitìmrabấtcứnơinàođểgửinóđi.HyvọngduynhấtchotinsốtdẻođónằmởbờsôngMêKôngbênphía

TháiLan.Tôiđi tìm thuyềnvà thấy rằng línhnhảydù thamgiavàohànhtrìnhtrốnthoátxếphàngdọcbờsôngvàbiển.TôichạydọcđườngbờsôngvềphíaSalaKhoktane, câu lạcbộbơivàchèo thuyềndoKayeAndo làmchủvàđượccộngđồngnướcngoàiởđâyyêuthích.Chẳngcóthuyềncũngnhư chẳng cóngười línhnào.Quản lý vànhânviênngạcnhiênkhi tôi tựnhảyxuốngsông từboong,nướcngập lên tớingựcvàcổ,câuchuyệnviếtchoAPđãđượcđánhmáy.Hộchiếuvàhoáđơn20đôlakẹpởrăngtôi.Dòng chảynhanhvà ấmđưa tôi tới quánbar đầy cát ở trung tâmdòng

sông,tôibòlên,vẫyvàrahiệuvềphíabờđốidiện.Mộtchiếcthuyềnbaváncóđộngcơ,kiểudángđẹpdomộtcảnhsátTháiđiềukhiểnnhấctôilên.Khi

vào bờ, tôi nhận ra lính quân đội đang nằm trong rừng tre, súng của họhướngvềViêngChăn.ChínhquyềnTháiLanlolắngvềtiếntrìnhchínhtrịởbờbênkiasôngvàlưỡnglựđểtôiđi,tôiđồngýđưahọbảnsaophầntincủamìnhvànhanhchónglênđường.TôiđinhờxeđếnphòngđiệntíngầnnhấtởUdornThani,trênmộtxetải

chởgỗ,ngồinhétvàochỗcủangườiláixecạnhhaicôgáinôngdântrẻbùnruộngbámlêncảđùitrầnvànụcườitinhnghịchtrênkhuônmặtcủahọkhixexócvàquẹotrênđườngđi.Tạitrạiđiệntín,tôigửibài,đưachonhânviênởđómột trămđô lađểchuyển thôngđiệpvà trongvàigiờ,mộtsố tờbáobuổisángcủaHoakỳmuatincủaAPđãcócâuchuyệncủatôivềvụđảochính,thậmchícóbáocònlịchsựđểcảtêncủatôi.Tôi lặplạihànhtrìnhvàohômsau,mangtheokhôngchỉnhữngbàiviết

củamìnhmàrấtnhiềucuộnphimchoAP,18trangtưliệutừTillmanDurdinchotờThờibáoNewYorkvàmộtcâuchuyệncủaJameWildechotạpchíTimes,haiphóngviênđãtớiLàosauvụđảochính.Họnghĩtôithầnkinhkhibơi qua sông nhưng điều đó lại có ý nghĩa với tôi. Tôi phải chuyển câuchuyệnrangoàicàngnhanhcàngtốt.KhiđạiuýKongLesẵnsàngchobuổiphỏngvấn,anhtatuyênbốmìnhbị

buộclàmđảochínhvìanhtavàlínhbịlợidụngbởimộtChínhphủkhôngcógì khác ngoài việc chỉ lo làm giàu cho bản thân ởViêngChăn trong khinhữngngườilínhđangchếtdầntrongrừng.Dùđộngcơcủaanhtalàgìđinữa thì tay đại uý nhỏ bé sẽ bị những lực lượng lớn hơn từ cánh tả nuốtchửng.MộthômanhtagọitôivàovănphòngởDinhQuốcgiatuyênbốmộtcáchhốitiếcrằngtờThếgiớiViêngChănsẽbịđóngcửavìCIAngừngcungcấptàichính.Tôicũngkhôngcóýphảnđối.ĐókhôngphảilàlýdonhữngngườiViêngChănmàtôibiếtđãkhôngcònnhưvậynữa.Năm 1961, AP đã thuê tôi trở thành phóng viên thường trú cho họ ở

Jakarta,Indonesia.“TrongtổhợpvôkhốicủatổchứctintứcMỹ,tôilàmộttrongnhữngcáicựanhỏnhấtcủacongàtrống”dovậymàtiềnlươngcũngkhiêmtốn,87,5đôlamộttuần.TôicốgắngđápứngmongđợicủaAPởIndonesiavàcáchduynhấttôi

biếtlànỗlựchơnbấtcứai.TrongcuộcchạyđuahàngngàytôitìmkiếmcácthôngtintừPIA,Antara–cáchãngthôngtấncủaChínhphủIndonesiavàtừcácbáođịaphương.Các bản tin đầu ra của chúng tôi tập trung vào Sukarno.Một vị Tổng

thốngtrungniên,lànhânvậtsángchóitrênchínhtrườngquốctếvớiáoquânđội, gậy sỹ quan và chiếc mũ pitjik màu đen ngộ nghĩnh trên đầu. TổngthốngKennedygọiSukarnolà“GeorgeWashingtoncủaIndonesia”vàtặngôngmộtchiếctrựcthăngchomụcđíchsửdụngcánhân.

TôiviếtvềmọihoạtđộngcôngkhaicủaSukarno,đặcbiệtlàsựxuấthiệntạicácbuổigặpchínhtrị,luônlànhanđềtốtchocáccâuchuyện.ChuyếnthămcủaRobertKennedytớiIndonesiacósứcthuhútlớnđốivới

trụsởchínhAP.SựxuấthiệncôngkhaiđầutiêncủaôngtalàTrườngĐạihọc Indonesia nơi Robert Kennedy đối mặt với nhóm sinh viên hỗn loạnbằngsựhàihước,thẳngthừngvàduyêndáng.Từvịtrícạnhsànsânkhấu,tôiquansátthấymộtthanhniêngầyxenvàotìmlốiđiquađámđôngnémmộtvậtvàomũicủaKennedyđangngạcnhiên.Ôngtadừngởgiữabàiphátbiểu.Nhânviênanninhtiếnvàođẩygãthanhniêntrẻđi,dànhthờigianchongười phát biểu đang run lên lấy lại bình tĩnh kết thúc bài phát biểu củamình.Bàiviếtcủatôibắtđầu“RobertKennedy,anhtraicủaTổngthốngbịtấncôngvàomặtbằngmộtquảtrứngránnguộikhiôngtabắtđầuchuyếnđidàihàngtuầnởIndonesiahômnayvớibàiphátbiểutạiphòngthínhgiảcủaTrườngĐạihọcđôngđúc”.Thôngđiệp từvănphòngNewYorkvàosánghômsaucôngnhậnmứcđộrộngrãibàitincủatôi.KếtthúcchuyếnthămIndonesiacủaKennedy,tôiviết:“RobertvàEthel

Kennedy kết thúc chuyến đi Indonesia hôm nay với chuyến thăm nhanhchóngquầnđảoBalitruyềnthuyếtnơinhữngcôgáinôngthônngựctrầnvẫytaycácxediễuhànhcủahọ từnhữngcánhđồngbênđườngcao tốc”.BàiviếtcủatôigâysốcvớiphóngviênảnhFredWatersvì thôngđiệptừNewYork:“cầnmộtsốbứchìnhvềcáccôgáingườiBalingựctrầnlậptức”vàanhtakhôngcó.FredbựcmìnhgửithưtớiNewYorkrằngchẳngcócôgáingựctrầnnào

vẫytayvớiRobertKennedyvàtháchđốtôitranhcãichuyệnđó.Bịbôinhọvềlòngtinluôndàyvòtôi,saunàykhiFredđãrờikhỏithànhphố,tôibaytớiBalivớichiếcmáyảnhRolleiflexcũkỹ,tôiđãchụpnhữngphụnữaBaliởnhiều tư thếkhôngmặcáo.ỞchợDenpasar tôibấmmáynhữngphụnữbán heo conmà họ cho chúng bú sữa củamình để tăng cân, trên đườnghướngranhữngkháchsạnmớitrênbiểntôichụpnhiềunhómlaođộngnữtrẻ,véntrangphụclênđểtránhbẩnkhihọbậnrộnsửdụngbúađậpđálàmđườngvàtrêncánhđồnglúanhữngphụnữtrẻduyêndángrõràngđểngựctrần.TôiđónggóibacuộnphimvàgửitớiNewYork.Sauđómộtnăm,APtănglươngchotôi50đôlamộttháng.Trongtậpsan

hàngtuầnngày4-1-1962, tôiđược“giới thiệu”vớinhânviêncònlạikhắptoàncầu.Tôivuimừngvìvừađượctănglương,vừađượcghinhận.Ngày6-2-1962,tôiviếtmộtbàiphântíchtớitấtcảcácbáothànhviêncủa

APvớiđoạnvănmởđầu“NgườichốngcộngsảncayđắngtrởthànhngườikếthừatiếptheocủaTổngthốngSukarnovàlànhânvậtcóquyềnlựcthứhaiởnướcIndonesiaxãhộichủnghĩabởivìxungđộtWestNewGuinea.

SukarnođãbuộcphảinhườnglạiquyềnlựctolớncủamìnhchoBộtrưởngAnninhquốcgia,TướngAbdulHarisNasution,đểđảmbảosựhậu thuẫnđầyđủnhưngòinổvớiBộNgoạigiaocủaSubandrio,ngườicũngđượcxemlàngườiđànôngcủa tương lai.Subandrio tứcgiậngọi tôi trênđiện thoại,caogiọng,“Mọingười liênkếtvì IrianBarat (WestNewGuinea) làmsaocậulạichochiếndịchđượcsửdụngvớimụcđíchthăngtiếncánhâncủavàingườiIndonesia?”.Sựtứcgiậncủaôngluôncóquyềnlựcluậtpháp.Tôitiếptụcđổthêmdầuvàolửakhiviếtbàiphântíchquantrọngtừtập

hợpnhữngthôngtinchínhxác”“TổngthốngSukarnocủaIndonesiađãdànhquá nhiều tiền bạc và thời gian trong chiến dịch quân sự tại West NewGuineatrongkhinạnđóicànquétquaquốcgialạikhôngđượcchúý.Trongnhiềutháng,SukarnonóivớingườidâncủaôngtarằngchiếndịchquânsựchốnglạiHàLanlàưutiênhàngđầudùkhókhăntrongnướcrasao”.Hậuquảcủabàibáođậplêntôitơibời.TôibịtrụcxuấtkhỏiIndonesiavà

vănphòngAPtạiJakartatrongtươnglaisẽchỉđượcviếtnhữnggìlãnhđạonóicôngkhai.Nhữnggìtôikhôngtínhđếnlàsựgiậndữcủamộttổchứctintứcbịkhinh

miệt.APbaobọctôinhưmộttrongnhữngconchiênbịbỏrơicủachínhnó.Chủ tịchAP, FrankStarzel tuyên bố: “Sự thực khi anh ta nói ra điều đó,nhữngbàitincủaanhtalàchínhxácnhưngChínhphủphẫnnộvớimứcđộlantruyềnthôngtin”Tôinhận ra rằngnghềnghiệpvớiAPvẫncònkhigặpDonHuthởvăn

phòngvàanhtanói:“Pedro,cậunghĩcậuchịukhóphảikhông?Tôivừacómộtchỗchocậuđấy.ViệtNam!”

PhầnII:1962-1975Chương1:SàiGònTôibắtđầuthựchiệnnhiệmvụtạiViệtNamngày26-6-1962.TôiđếnSài

GòntừViêngChăntrênchuyếnbaycủaHãngHàngkhôngViệtNamngàythứ3,biếnkhỏisânbaytrongchiếcxebuýtcũkỹsautrậnmưanhưtrúttrêncácđại lộ.Tôinhậnphòng tạiKhách sạnCaravellenhìn raQuảng trườngLamSơnvàKháchsạnContinental;toànhàQuốchộimàutrắngduyêndángngayphíadướicửasổphòngtôi.HoàncảnhcủatôibâygiờkhácnhiềusovớilầnđầutiêntớithămSàiGòn

cùngMyrtletrướcđóbốnnămnhưmộtkháchdulịchkhôngxudíchtúi.Lầnnàytôivớitưcáchphóngviêncủamộthãngtinquốctếvàcũngcóchúttiềnchitiêu.Tuynhiênbốnnămcũngcógiáphảitrả,tôiđãtrởthànhkẻnghiệnthuốclávàchungsốngvớichứngđaudạdàykinhniên.Hútthuốcthườngxuyênvànhữngbữaănđầygiavịtànpháhàmrăngmàtôitìmkiếmvôvọngphươngphápchữatrị.Mọithứtôisởhữuchỉtronghaichiếcvaliméomógồmmộtbộđồmàu

xanhsẫmcũkỹvảiPôliexte,mộtáokhoáccottonmàube,haichiếcquầnthểthao,mộtsốáosơmicộctay,cùnghaicondaogămKris,tượngphậtbằngđồngthiếcloạinhỏtôiđàotừđốngđổnátởAyuthya,trungtâmvươngquốcTháicổphíabắcBangkok,vàmộtthanhkiếmnghilễbộlạccótuamàuđỏtôimuaởLào,treotrongphòngkháchsạn.Tôicũngkhôngcóýđịnhởđâylâu.TôivẫnnhớchuyếnthămđầutiêncủamìnhvẫncònnhữngđặctrưngvềđấtnướcvàconngườinơiđâyđượcviếtradướinhữngnhanđềcácbàibáotừthờigianđónhưnhữngâmmưuđảochínhchốnglạichếđộgiađìnhtrịvànhữngcuộcchiếntranhdukíchdữdộimàcácsựkiệnhỗnloạntôiđãchứngkiếntrongkhuvựclâncậnTháiLan,LàovàIndonesianếusosánhthìchẳngthấmvàođâu.Bạolựcnơinàylàmtôihoảngsợ.Hàngnghìnngườichếtvàbịthươngđượcthôngbáohàngthángvàonăm1962.Tôichỉmớinhìnthấymộtngườiđànôngbịgiết,đólàmộtngườitùởViêngChănbịcòngcảtayvàchânnhảyxuốngtừphíasauxequânđội,cốgắngtrốnthoátquakhoảngsânnhàthờ,đi tậptễnhkiệtsứcquanhữngbụicâytrongvườn.Tôichứngkiếntừbênkiađườngkhimộtngườibảovệmặcthườngphụcthongthảchĩasúngtrườngbấmcò,ngườiđànôngđóngãxuốngđất,máuvấyđầynhữngbụihoahồng.NhữngbạolựcnhưvậyxuấthiệnthườngxuyênởViệtNam.Tôitựvấnbảnthânliệucóđủcanđảmđểbơitiếptrongvùngnướchỗnloạnnàyhaycó thể làmnênnhữngđộtpháhuyền thoạinhưnhữngphóngviênthườngtrúnướcngoàimàtôiđãđọc.Mộtlýdonữakhiếntôikhôngmuốnởđâylâu.Đólàtinđồnphóngviên

thường trúchủchốtcủaAP,MalcolmBrowneđiềuhànhvănphòngởSài

Gònnhưmộtsỹquanđượchuấnluyện.BrownecósựhậuthuẫncủaTrưởngbannhânsựWesGallagherởNewYorkvàanh ta luôn tậndụngđiềuđó.Nhữngbàiviếtcủaanhtaluônkháclạvềchitiết.Dịchvụbántinluônyêucầungắngọncònriênganhtađượcchophépkhádài.Sángsớmthứ4tôiđigặpBrowne,quabốnkhuphốtớivănphòngtạiđại

lộ Pasteur, đầu tiên đi dọc đường Tự do qua Khách sạn Continental nơinhững thanhniên trẻđầuhúicuamặcáosơmimà tôiđoán làcáccốvấnquân sựMỹđanguốngcàphê trên tầng thượng.Saunày tôiđượcbiếtđóđượcgọilà“ContinentalShelf”.Vănphòngởsố158/D3đạilộPasteurtầng1 trong căn hộ ba tầng, cáchDinhGia Longmột khoảng ngắn, nơi TổngthốngNgôĐìnhDiệmđangsống.Khitôibướcvào,Browneđangđánhmáyvớitiếnggõhaingóntaytrên

máyRemingtoncổ.Anh takhông thèmnhìn lên cho tới khi tôi giới thiệumìnhvớiBillHàVănTrần,ngườiquảnlývănphòng,mộtngườiViệtNammũmmĩm tóchúi cuavới phong cáchđĩnhđạc.Khi nghe tên tôiMal rờikhỏibàn,đứnglêntiếnvềphíatôi,vòngtaymởrộng.Anhtahướngvềphíatôi,kêulênvớinụcườitoetoét“Chàomừngmộtconcừuhènnhátnữa”.Tôinghĩ anh ta nhân cách hoá vì tôi đến từNewZealand nơi cừu nhiều hơnngười,nhưngMalgiảithíchchínhquyềnđịaphươngluôncoiphóngviênlànhững kẻ mang bệnh dịch truyền nhiễm và tránh xa họ. Tôi có cảm xúcmãnhliệtkhitiếpxúcvớiMal,ngọnlửaloélêntrongmắtanhta,sựthẳngthắnđốilậpvớinhữngquanđiểmdễdãicủanhữngphóngviênMỹmàtôiđãgặptớithờiđiểmđó.MallàngườihiếmcócủaAP,mộtthànhviêntrongtổchứcủnghộnhững

ngườiphíaNamvàTrungBắcHoakỳđôikhithiếuthànhtíchtrítuệ.Anhtaquẳngchotôicuốnsáchbìamềm24trangkhiquaylạivớimáyđánhchữ.Đólàtàiliệuanhtaviếtvàsaobằngmáyrô-nêochocácnhânviêntớithămcótênlàHướngdẫnlàmtinởVIệtNamvớinhữngkiếnthứcthulượmtừnhữngnămanh taởvănphòngSàiGòn.Tôiđãnghevề tài liệunàyởhệthốngthôngtinmậtcủaAP.Nhữnglờibìnhluậnthườnglàchêbai,đặcbiệtnhữngphóngviênkỳcựuchorằnghọchẳngcầnhọcgìởđócả.Tôingồitrênchiếcghếmâybắtđầuđọcphầngiớithiệu.Phầnđónóirằng

“làmtinởViệtNamcầngâycấn, tàixoaysởvàđôi lúc tácnghiệpkhôngphảilàbámsátnhữnggìđượcgọilàthôngminhchuyênnghiệp.BạnnhậnđượcrấtítsựgiúpđỡtừcácnguồntinChínhphủvàkhaithácnguồntinnàyrất khó khăn. Tuy nhiên, người Việt Nam rất thân thiện và dễ chịu, cácnguồntincánhâncầnđượcgâydựng.Dovấnđềchínhtrịnênbảovệnguồntinlàđiềuquantrọngsốngcòn,đặcbiệtlàvớinhữngngườimangquốctịchViệtNam.MộtsốphóngviênởViệtNamđãtiếtlộnguồntinmộtcáchvô

lý,điềuđó sẽpháhoạinghềnghiệpcủachínhhọhoặc tệhơn thế.NhữngnguồntintừquânđộiMỹcũngnênđượcbảovệtươngtự.Chúcmaymắn,bạnsẽcầnđiềuđó”.Phầnnộidunggồmcácmụctừvấnđềsứckhỏe,tiềnnongtớinhiệmvụ

tácnghiệprồicáchthứcgiảiquyếtvớibạnbèvàkẻ thù.“Đừngtinbấtcứthôngtinnàonhậnđượckhichưakiểmtrabằngcáchtốtnhấtcóthể,kểcảnhữngthôngtin trongcuốnsáchnày.Bạnsẽnhanhchóngnhậnrahầuhết“thựctế”ởViệtNamítnhấtdựavàomộtphầnnhữngthôngtinsailệchhoặchiểu lầm”. Mal khuyên những người mới đến “tránh xa đám đông. NamphóngviênvànữphóngviênđếnViệtNamhàng trămngườivàhọcóxuhướng tụ tập ở các quán bar, trong các văn phòng, trong các chiến dịch,v.v…”.Anhtacảnhbáonhữngngườitớithăm,“VănphòngAPtạiSàiGònlàmộtvănphòngnhỏ,đôngđúcvà luôntrongtình trạnglàmviệcquá tải.Bạnluônluônđượcchàomừngnếubạnmuốnlàmnêncâuchuyện,nhưngnếubạnđếnchỉđểhítthởthìbạnđangliềumạngvớichínhmình”.Cuốn sách củaMal được xây dựng trên khuônmẫu viết cho nhân viên

quânsựnhưngđưaranhữnglờikhuyênhữuíchvềcáchđưatincuộcchiếntranhvàdanhsáchhàngtánhữngvậtdụngcầnthiếtkhiđilàmtinvềchiếntrường,tấtcảgóigọntrongbalôcủalínhbộbinhcóthểmuaởchợđenSàiGòncùngmột số thứnêu ranhư:mànngụy trangchốngmuỗi,đồnấuăncắmtrại,daoxếp,thứcănđónghộpđủloại,đệmkhôngkhíbằngcaosuvànệmtrải,mộtsốđồlótvàtất,giấyvệsinh,đènpinnhỏ,chănnhẹ,dụngcụcứu thương, thuốc làm sạch nước uống, thuốc,một cái bản đồ thích hợp,tiền, giấy tờ chứngminh, bao cao su, súng lục bỏ túi và các đồ cần thiếtkhác.Nguyênnhâncầnsúnglụcđượcgiảithích“nếubạnđicùngchiếndịchcủa

Chínhphủthìbạnsẽlàmụctiêucủakẻthù,chínhxácnhưkhibạnlàlínhthamchiến.Nếubạnbịthươngtrongđoànhộtốnghoặcởvịtríđãbịchiếmđóngbạncóthểbịbắnchết.Trangbịvũkhícánhânlàcóíchnếuđicùngmộtđơnvịnhỏmàlạirơivàocuộctấncônglớnthìmọingườiđềuphảithamgiachiếnđấuđểtránhbịnuốtchửng.MangtheosúnglụcvềmặthìnhthứckhôngđượcchínhquyềnViệtNamhayMỹchấpnhậnnhưngcác sỹquanMỹđồngývềmặtcánhân.TrongbấtcứhoàncảnhnàocũngnêncốgắngthoátkhỏiViệtCộngnếubạnđơnphương.Họluônluôncósốlượngnhiềuhơnvàthườngmangtheosúngtiểuliên”.Cònmangtheobaocaosuđượcgiải thíchnhưsau”“khibăngquasuối,

kênhđàohoặchào,cổthườngchìmsâudướinướcvàbùn.Mọithứcầnđượcbảovệđểkhỏiướt.Máyảnhphảiđượcgiơcaotrênđầuhoặcnémchongườibênkiabờtrướckhivượtsang.Nhữngdụngcụnhỏbỏtúinhưdiêm,giấytờ

chứngminhvàphimcóthểđượcgiữkhôbằngdụngcụngừathaiGI.Nhữngvậtnàyđặttrongbaocaosuvànútchặtđầu.Trongmụccónhanđề“MộtsốlờikhuyênvềthôngtinChínhphủ”,Mal

vẽrachândungkhungcảnhđịaphươngtrànđầytínhhaimặtvàxuyêntạc.“KhôngChínhphủnàobópméohoặccheđậy thông tinphụcvụchomụcđíchcuốicùng,nhưngởViệtNamthựctếnàyđangtháchthứcnhữngngườilàmtin.HầuhếtcácnguồntinChínhphủkhôngchỉtừchínhquyềnSàiGònvàcáccơquanthôngtấnmànhữngnguồntinnướcngoàicũngkhôngđángtincậy.Consốtửvongvàcácbáocáoliênquantớiquânđộiđặcbiệtbịbópméo.Khiđưa tin liênquanđếnquânđội,bạnnênđếmsốngười trướckhichấpnhậnbảngkếtquảđưara.Trongmọitrườnghợp,kiểmtrachéobảngtintửvongcủaMỹvàngườiViệt,thườngcósựkhácbiệtrấtlớn.Cẩnthậnvớicácthôngtinchiếnthắngtừphíaquânđội.Đâykhôngphảilàcuộcchiếntranhmàchiếnthắngthựcsựthườngdànhvềmộttronghaibên.SàiGònvàHàNộithườngquákhíchvàcườngđiệuvềnhữngthôngtinnày”.“CẩnthậnsựgiốngnhautrongcácbảnbáocáochínhthứccủangườiMỹ

về những điều này. NgườiMỹ thường chẳng báo cáo gì ngoài những lờiphànnàncủangườiViệtNamdùđiềunàyđãgiảmvìcáccốvấnMỹđãbáocáomộtcáchhiệuquảhơn.Đặcbiệtchúýbấtcứthôngtinnàocóđượctừmộtsốviênchứccụthểđềucóthểđượcxếpvàoloạinóidối180độ.DanhsáchnhữngviênchứcnàyvàmứcđộtintưởngcủahọđềucóởvănphòngAP.Thậtkhôngmaylàmộtsốngườicủahọgiữvịtríkhácao.Nhìnchungnên lưuýbấtkỳ thông tinnàođược tiết lộ từchínhquyềnSàiGònđều làcôngcụtuyêntruyềnvàsẽkhôngđượcđưaranếukhôngcóhiệuquảtuyêntruyền”.“Vềcơbảnhãydựavàocácnguồntincánhânvànhữngnguồntinđếntự

phát ngoài khu vựcHàNội. Thậm trí ở chiến trường, cẩn thận những ấntượngtừnhữngđiềudocácsĩquanchỉchobạn.Nếuđượcmờiđixemmộtthônbịthảmhọavàđượccácsĩquanđưađithìrõrànghọmuốnchỉchobạntheocáchhọmuốn.Bạnkhôngcóaingoàibản thân tựsuyxétxemđócóphảilàthônbịthảmsátđặcbiệthaykhông.Cũngđừngquáhoàinghivìnhưvậybạntựđộngchốibỏnhữngthôngtinvàđầumối.Kiểmtratừngcáimột,đôikhisựthậtsẽlàmbạnngạcnhiên”Brownegợiýtôitựmìnhrangoàilàmtin,bảnghichúanhtađưachotôi

vàihướngdẫnnhữngcơhộicósẵn“NguồntinởcácĐạisứquánnhìnchungrấtcóích.Cáccuộcphỏngvấntạivănphòng,hẹnăntrưahaytiệccocktailcóthểghiâm.MộtphóngviênthườngtrútạiSàiGònthườngđượcmờibađếnnămtiệccocktailhàngtuần,đôikhinhiềuhơn.Đicàngnhiềucàngtốtdù các khuônmặt hay chủ đề các cuộc nói chuyện không thay đổi nhiều,

nhưngnhữngngườibạnkhôngthểphỏngvấn thìbằngcáchkhácvẫnkhaithácđượcởcáctiệcchiêuđãi”.“ĐâylàmộtsốnhậnxétchủquanvềgiátrịthôngtintừrấtnhiềuĐạisứ

quánởSàiGòn:ĐạisứquánMỹ,rấtđadạng,vịtrícàngcaothìthôngtincàngmùmờ.ĐạisứquánAnh,nhìnchungrấtíttiếtlộnhưngthôngtinhoàntoàncóíchvàlànguồntintuyệtvời.ĐạisứquánPháp,ngoạitrừlàngàiĐạisứchẳngbaogiờtiếtlộgì,thìthôngtinnghèonànvàluônnghingờgiớibáochí.ĐạisứquánĐức,lànơihợptáctốt,nhữngbữachiêuđãibáochítuyệtvờinhưngchẳngcógiátrịvềthôngtin.ĐạisứquánNhật,nhìnchungthôngtinđầyđủnhưnglạilolắngkhitraođổithôngtinvớicácphóngviênthườngtrú.ĐạisứquánIndonesiathôngtinít,nóirấtnhiềunhưngkhôngchínhxác.ĐạisứquánPhilipin,thôngtinnghèonànvàchủyếuchỉquantâmtớithúcđẩy quan hệ với chính quyềnViệt Nam. Đại sứ quán Ba Lan, tiệc tốt, ítthôngtin”.Tôiđọcxongvàngắmnghíacáchbài trívănphòngnhỏcủaAP tạiSài

Gòn.Nhữnggìkhiến tôi chúý làđôibàn tayngườibịđốt cháyđược tìmthấytrongmộttrậnđánhdophóngviênảnhbánthờigiancủaAPtênlàLêMinhTrangmangvề.Mộtốngnướcbằngtrenhuốmmàuđỏsẫm.BillHàVănTrầngiảithíchđólàmáungười.Malvẫnđanggõmáyđánhchữ.PhóngviênảnhHorstFaascủaAPđếncùngngàyvớitôi,baytừBangkok

trongchuyếnthămViệtNamlầnđầutiêngiảiquyếtnhữngtrởngạitrongtácnghiệpđiệnbáotruyềnảnh.FaaslàngườiĐứchơntôimộttuổivàcótiếnglàmtingâycấnởCônggôvàAlgeria.TôicũngtừnglàmviệcvớianhtaởLào.Anhtarấtcánhânvàcạnhtranhthôbạo.KhitôikhenngợimộttrongnhữngbứcảnhởChâuPhi,anhtađáplạiđơngiảnbằnggiọngnhấnmạnh“Nhữngnhiếpảnhgialớnkhôngphảitựnhiênsinhra,họchỉthứcdậyvàosángsớm”.Trongnhữngnămđó,nhữnghìnhảnhđivàolòngngườilànhữngbứcảnh

đentrắngtrêntrangnhấtcủacáctờbáovàtạpchíLife,LookvàApđãcạnhtranh tin ảnhmột cách nghiêm trọng như đã làm với tin viết.Năm 1962,nhiềuquântớimiềnNamViệtNamhơnvàmọingườitrênthếgiớiquantâmnhiềuhơn tới điềuđó,APmuốnnhữngbức ảnhbáo chíởSàiGòn tươngđươngvới cácbản tin.APgầnđâyđầu tưhệ thốngbán tin ảnh chophépchuyểnngaylậptứcnhữngbứcảnhđentrắngtừbấtkỳnơinàobằngđườngđiệnthoạiquốctế.Horst trìnhbàynhữngcải tiếnkỹthuật.HầuhếtphóngviênảnhMỹchỉ

mớiđượcsửdụngtừmáyảnhkhósửdụngSpeedGraphicstrongchiếntranhHànQuốctớiloạimáyảnhRolleifexngungốcnhỏhơn.HorstđãdụngđếnloạiLeica35mm,nhữngchiếcmáyảnhđộngcơtốtvànhỏanhtađeoquanh

cổnhưvònghoacuốncổcủangườiHawaii.Tạibữasangđầutiêncủachúngtôitrongthànhphố,HorstnóiNewYorkđangkêucanhữngsảnphẩmảnhbáochí từSàiGòn trongnhững thánggầnđây thiếusựđadạngvàanh tađượcchỉđạo cải cáchđiềuđó.Cuốingàyhômđó,Horst pháthiệnphóngviênảnhLêMinhTrangsửdụnglạiphimmàanhtađãchụpởnhữngchiếndịchquânđộitrướcđóbằngviệccắtxénbảnâmtừnhữngcáiđãđượcgửiđi.Horstpháthiệnrakhi thấycùnghìnhảnhcáccốvấnquânsựMỹxuấthiệntrongnửatánhữngchiếndịchquânsựkhácnhau.Horst tuyênbốanhtasẽ thiếtkếmộtphòngởSàiGònđểđảmbảotính

trong sạch của những sản phẩm ảnh. Khôngmay cho tất cả chúng tôi làkhoảngtrốngduynhấtđểlàmđiềuđócũnglànơicóvòinướcvàlànhàvệsinhnhỏbécủavănphòng.Horstđãbiếnnóthànhphòngtốivĩnhviễnvớilộnxộnđồđạc–bìnhđựngdungmôivàdungdịch,kẹptreophimkimloạiđược treo lên dây phơi quần áo,máy sấy, vàmáy cắt xén bản in.Vậy là,khâutrángphimrửađượcưutiênhơncảnhữngnhucầucầnthiếtcủaconngười.BillHàVănTrầnlẩmnhẩmFaaslàkẻbắtnạt,nhưngquanđiểmnàykhông đượcmột nhân viênViệtNam khác ủng hộ. PhạmVănHuân, cậuthanhniênnhỏbécủavănphòngđượcFaasphâncôngởphòngtối.Huânlàngười Việt Nam theo đạo Thiên chúa giáo có một đại gia đình với mứclươngítỏivàrấtvuiđượcđảmnhiệmthêmcôngviệcnàyđểtăngthunhập.SaukhinóichuyệnvớiConradFink,mộtphóngviênthườngtrúAPđang

tới thăm từ văn phòng Tokyo, anh ta bước vào văn phòng đầy bùn, đầynhữngcâu chuyện tào laovề trậnđánhởđồngbằng sôngMêKông.Faaskhôngcònđủkiênnhẫnđểthamgiachiếntrườngtácnghiệp.Horstđồngýmột số câu chuyện tào lao của Fink vớimột số chuyện của chính anh ta.Nhiều tháng trướcđó,nhữngngười línhKatangởCônggôđãbuộc anh taphảiăn thẻnhựanhàbáoLiênHợpquốc.AnhtanóimangthêmmộtchainướcsốtTabascoởbalôtrongtrườnghợpbịbắtlàmđiềuđómộtlầnnữa.KhicônghàmcủaChínhphủđếnvàingàysauđó,Malgợiýchúngtôiđi

thămTâyNguyên nơi CIA đang tuyểnmộ đàn ông dân tộc tham gia lựclượngdânquânđịaphương.ChúngtôiđitrênchiếcC-47tớithủphủBuônMa Thuột, một cộng đồng nông thôn bụi bẩn và xa xôi, nơi những conđườnggậpghềnhvàconngườilôithôi,lãnhđạm.Chúngtôiởlạimộtkháchsạn bằng gỗ hai tầng nhỏ nhắn có phòng tắm cuối hành lang và trà nóngtrongbìnhsứtạicácphòng.Horstrấtthíchsựđạmbạcđó.AnhtanóiđiềuđónhắcanhtanhớtớiCônggô.ChúngtôihướngxuốngconđườngchínhdẫntớikhucốvấnquânsựMỹ

đặttạinơitrúngụbằnggỗtếchrộnglớncủavuaBảoĐạitrướckia.Trướckhi chúng tôi tới được đó, một phóng viên thường trú nổi tiếng người

Australia,DennisWarnerngănchúngtôilạivànóicáccốvấnđangtổchứcNgày4-7vànhữngaikhôngphảingườiMỹthìkhôngđượcmời.Chúngtôiđànhbướcvàomộtquánbarnhếchnhácchỉphụcvụmỗiloạibia333.HorstđãkểnhữngcâuchuyệnvềCônggôvàtôithamgiabằngvàicâuchuyệncủamình ở Indonesia. Tốimuộn hôm đó,Horst hơi say và bắt đầu kể nhữngngàyđầuvớiAPvớitưcáchlàphóngviênảnhthểthaoởĐứcnơithườngbịđiềuđixavàláixevớitốcđộnguyhiểmđểthựchiệnnhiệmvụcủamình.TôihỏianhtacảmgiácsốngởĐứctrongChiếntranhThếgiớithứhairasaovàanhtabắtđầunóivềthờigianphụcvụtrongPhongtràogiớitrẻHitler.Horstnhậnthấyphảnứngcủatôivàgiảithích“Này,lúcđótốimớichỉchíntuổithôi”.Làphóngviênảnhkhuvực,Horsttựdođilạinhữngnơianhtamuốncòn

tôi thì bó buộc với các bản tin hàng ngày, và phải viếtmột hoặc hai câuchuyệnmỗingày.Khi anh takhámphácác thung lũngcỏ laucao tớiđầuvùngbờbiểnmiềnTrungcùngcácanhlínhthủyđánhbộngườiViệtthìtôiđangmảimêđọcnhữngthôngcáocủaChínhphủvàphỏngvấncácnhàkinhtếởSàiGòn.KhiHorsttrởvềcháynắngtừđồngbằngsôngMêKôngbùndínhtớivaivànhữngcâuchuyệntàolaovềhànhđộnggandạcủacáccốvấnMỹ,tôichỉcóthểđưaranhữngcâuchuyệnvềcácvụtấncôngkhủngbốnhỏởcáckhuchợ trong thànhphốvàmộtbuổi tối trongmột thôn thảmsátởngoạiôcùngnhữngngườilínhViệtNamtrẻtuổi,nhữngngườicònsợbóngtốihơntôi.Nhữngcôngviệchàngngàybuộctôiphảihiểunhữnglựclượngchủchốtlàmviệctrongđấtnướcnày,vàolúcđókhôngphảilàcuộcchiếndoViệtCộnggâyraởvùngnôngthônmàchínhlàChínhquyềnNgôĐìnhDiệm.TổngthốngNgôĐìnhDiệmlàmộtngườiđànôngnhỏ,mậpmạp,ítcười.

Ông ta lên cầmquyềnnăm1954, coi thường lời tiên đoán củamột ngườixembóirằngôngtasẽchỉgiữđượcchiếcghếcủamìnhtrongsáutháng.TôithamdựlễkỷniệmTổngthốngcủaôngtavàongày7-7,bướctớiDinhGiaLong,dọccácconđườngsàiGòncờđỏsọcvàngbayphấpphớicùngnhữngkhẩuhiệuyêunước.Nhữngcôngdânkhágiảcũngdiễuhànhquacácđạilộ,muanhữngvậtrẻtiềntừnhữngngườibánrongvỉahèhaydừngtạicáccửahàngbánkemởtrungtâmthànhphố.MộtnhómkháchdulịchnướcngoàiởkháchsạnCaravellengạcnhiênchứngkiếncảnhtượnghòabìnhlongtrọngvàlinhđìnhcủathànhphốtrongkhihọđãnghĩsẽthấynhữngcảnhhỗnloạntan táccủachiến tranh.LínhMỹmặc thườngphụcnhưngkhôngmangvũkhí.Tôiđượcphépthamgianhómcácnhàngoạigiaonướcngoàivàcácnhóm

thể thao chuyên nghiệp khác đượcmời tớiDinh bày tỏ sự kính trọng vớiTổng thống.Diệm trongbộđồmầuđengọngàngômsátphầngiữa,đang

lặnglẽmỉmcườikhiôngtađónnhậnlờichàomừngtừđámđông.Từnăm1954cónhiềulờiđồnđạivềmộtnhómđảochínhchốnglạiôngta.Chínhvìvậy,ông ta luôncốgắngkiểmsoát tìnhhình,sốngsót ítnhấtba lần trongbốncuộcbinhbiếncóvũtrangvàrấtnhiềuâmmưuchốnglạichínhquyềnôngtacảtrongvàngoàiViệtNam.Phía sau hình thức nghi lễ chính là cú đấm thép của nhà độc tài nhằm

thanhtrừngnhữngkẻthùchínhtrịvàtấncôngbằngquânsự.ỞmộtsốđiểmthìDiệmsáumươituổiđượcxemlàmộttrongnhữngngườiđànôngcókỷluậtcaonhấtvàđócũnglàmộttrongnhữnglýdoMỹđã“chọn”ôngtađểchốngCộng tạimiếnNam.Nhưngông tamơhồvàxarờivớinhữnghoạtđộngthựctếcủachínhquyềnvàluônsẵnsànggiaolạiquyềnđiềuhànhchoanhemcủamình,nhữngngườiđượcbổnhiệmvàonhữngvịtríquyềnlực.Emtraicủaôngta,NgôĐìnhNhulàcốvấnthâncậncaonhất.Diệmlàkẻđộcthân.Bàvợhấpdẫn,cátínhcủacốvấnNhulàđệnhấtphu

nhânkhôngchínhthứccủamiềnNamViệtNam.Bàtalàchủđềcủanhữngcuộcbàn tánkhôngngớt.Người tađồn rằngbà ta lộngquyềnvàgiậtdâyngườianhchồngmình.NgườiSàiGòngắnbiệtdanhchobà là“con rồngcái”.MadameNhu làm việc tích cực với vai trò cố vấn choQuốc hội vàngườiđiđầuphongtrào“PhụnữLiênđới”,ngườiphátngônđứngđầuchoquyền phụ nữ ởViệtNamCộng hòa và người chỉ tríchMỹ gay gắt.Mộtngàytronggió,tôiquansátthấybàtadiễuhànhcùngcácthànhviêntrongtổchức,cơngió thổi tungvạtáodàimàuxanh thẫmbámsát thânhìnhđể lộchiếcquầnsatanhthótốngnhưngchưathấmthápsovớikiểutócquănbóngnhoángcủabàta.MadameNhucấmkhiêuvũtrongcáccâulạcbộđêmthànhphốbằngcách

buộcQuốchộithôngquaSắclệnhđơngiản“NếungườiMỹmuốnkhiêuvũthìhọcóthểđếnHồngKông”,bàtatuyênbố,thậmtrídọabắtbấtcứaicảgannhảynhótởchínhnhàhọ.ChuyệnbéxératolàmchomộtsốtinbàicủaAPsốngđộngnhưngdùsaotôicũngkhôngphảilàngườithíchthúchuyệnnhảynhót.Nửađêm,giờgiớinghiêm,mộtsốcâulạcbộvẫnkhóatráicửavàđểmọingườivàobêntrongnhảynhóttớisáng.Một tối,Horstvà tôi tớiBarPapillonởCatinatcuốnvàocùngđámchè

chén trongphòngvới chíncôgáibarvàmột anhchàngphụcvụ sẵn sàngthực hiện công việc củamình. Horst đang cao hứng uống rất nhiều rượuScotchvànhảynhót.Còntôivẫnbia333,mộtthứthuốcđộcnhiềungườitinđượcphachếvớihóachấtformaldehyde,cóphảnứnggiảmhammuốntìnhdục.Sauđóchúng tôinhớ rằngđãđược sắpxếpbayvớimộtngườibạnphi

côngtớiSócTrăngởđồngbằngsôngMêKôngtrongngày.Sángsớmtinh

mơchúngtôilếchthếchtớisânbay.TạiSócTrăngchúngtôiđượcbiết28máybaynémbombịrơixuốngsôngMêKôngcáchđóvàidặmvàchúngtôilênmột chiếc trực thăng tìmkiếmmáybaymất tích.TôiđộngviênHorstthamgiavàocuộctìmkiếmlộiquarừngngậpmặnbêndướitrongkhitôitrởlạicăncứkhôngquântruyềntinquađiệnthoạivànhanhchóngchuivàolềutrengủsuốtthờigiancònlạitrongngày.Horstthấytôinghỉngơithưtháivàăntốitrongkhucủasĩquancònanhtalấmđầybùnrấttứcgiậnvìsựláucácủatôi.

Chương2:TrậnĐánhĐầuTiênTôithứcdậysángsớmngày29-8-1962,đểviếttinvềdiễnbiếntrậnđánh

đầu tiên củamình.Chiếc sơmiđẫmmồhôi khi tôi bò ra khỏi chiếcmànchốngmuỗimắc trên chiếc võng quân sự. Tôi vốc nước lênmặt từ chiếcbìnhchứatreotrêncộtlềuvàxếphàngănsángtheochếđộquânsự.Tôiăncùng “Rathrun’s Ridge Runner”, đội trực thăng 163 của Quân đoàn LínhthủyđánhbộMỹđượccửtớiSócTrăng,mộtthịxãnhỏởĐồngbằngsôngCửuLong.Đại táRobertL.Rathbun,cựuphicông trongChiến tranhThếgiớithứhaivàHànQuốcđãchotôimộtlềungủquađêm.DọcđườngbănglànhữngchiếctrựcthăngH34xếpthànhhàngngang,cái

tên“Marine”đượcsơnmàutrắngởphầnđuôi.Cácđộingồicạnhchiếcmáybaytrongbộđồngphụcrằnrivàmũkakimềmtiệnlợi.TôiquansátnhữnghànglínhViệtNamnhốnnháocủaSưđoànBộbinh21tậptrungbêncạnhmáybay.Hầuhếtđộimũkimloạivàđồngphụckakicottonnhẹ.Họđượctrangbịsúngtiểuliên,GarandM1s,ốngbơmmỡvàđủcácloạivũkhícũhơnmàtôicũngphânbiệtđược.Họnóichuyệnliênmồmvớinhautrongbộdạngkhônglolắngmặcdùbiếtrằngsắpbịnémvàotrậnđánh.Nhữngngườilínhcườitoetoétkhithấytôiđến,làmtôicảmthấymìnhlạc

lõng.TôiđộichiếcmũcủangườiAustralia,vànhkhâuđính lượcmộtbên,chiếcquầnmầunâuxámtôiđãmuaởSàiGòn,áosơmicộctaybằngvảikaki và đôi giầy chiến trường bằng damới.Ba lô của tôi gồmnhững vậtdụngmàBrowneghichútrongcuốnsáchgiớithiệungoạitrừsúnglục,vìtôinghingờmìnhcóthểsửdụngđượcdùtrườnghợptồitệnhấtxảyra.Đểgiết thời gian, tôi đọcmục “Những lời khuyên trong chiến tranh du

kích”trongsáchgiớithiệucủaBrown.“Khiởtrongtrậnchiến,bạnnênhànhđộngnhưmộtngườilính,làmmọiđiềuđểsốngsótvàkhôngbịthương.Cốgắngtrongtìnhtrạngsứckhỏetốtđểhànhquânhoặcchạyởkhoảngcáchantoàn.Vềmặtnàođóbạnsẽantoànnếulàmđượcđiềunày.Bạnnênbiếtbơivìcáckênhrạchvàmươngrạchđềungậpquáđầu.Nếunghethấytiếngsúngkhôngphảitừphíamìnhthìđừngđứngdậymàhãynhìnxungquanhxemnóđếntừhướngnào,tiếngsúngthứhaicóthểhướngtớibạn.nằmsấpxuốngđấtvàchỉdichuyểnbằngphầnbụng.Tìmnơichechắnvàdichuyểnvềphíađó.Khiđicùngđoànkhôngnênđigầnngườiđiđầuđộihìnhhàngdọchoặcngườiđiđầuđộihình.Línhchuyênnghiệpđượctrảlươngđểlàmđiềunày.Khôngnênđứnghoặcđicạnhngườimangradiohoặcnhânviêncứuthươngvìhọlàmụctiêuhàngđầucủakẻthù.Hãybámsátngườichỉhuyvìhọluônởvịtríantoànnhất.Bạnsẽhọcđượcnhiềuđiềuởngườichỉhuyhơnbấtkỳai”.“Mụcđíchchínhlàmtinvềtrậnchiếnlàlấyđượcthôngtinvàhìnhảnhvề

chứkhôngphảiđóngvaitròmộtngườilính.Khiđiqualãnhđịacủakẻthùhãychúýbướcchân.Chônggai,mìn,hốngụytrangvàbẫymìnởkhắpnơi.Hãybướcchínhxáctheongườilínhđitrướcbạnvìnếuanhtakhôngbịnổtungthìbạncũngkhông.Nếubạnmắckẹtởhàngràosúngcốihoặctrongtrậntấncôngkhôngquânvềphíabạnthìnơitốtnhấtlàởdướihào.Nhữngcáihốkhôngtốthơnđiềugìcả.HầuhếtlềucủangườiViệtNamđềucóhầmbêntronglànơitrúngụrấttốt.NếubạnđibằngchiếcxebọcsắtM113thìđừngngóđầurakhỏicửakhixetrongvùngbắnphá.Chỉcóngườibắnsúnglàmvậyvìđólànhiệmvụcủaanhta.“ĐừngnhặtcờViệtCộnghaycácđồvậtkhácởcácđốngcỏ,cànhcâyhay

cáccột.Chúngthườnglàbẫylựuđạn.Đừngbaogiờlàngườiđầutiênbướcvàolều.Hãycẩnthậnvớitrâunước.Khichúngbịkíchđộngsẽcuồngloạnvà có thể gây sát thương.Lực lượng línhViệtNamCộng hòa bị tổn thấtnhiềuvìtrâunước.Đừngbịđánhlạchướngbởinhữngđứatrẻđùachơitrênlưngtrâu.Trẻemvàtrâulàbạnvớinhau”.TôirấtvuithúvớinhữnghướngdẫncủaBrown.Chẳngđiềugìđềcậpđến

lòngdũngcảm,điềuquantrọnglàsốngsótvàmangtintứctrởvề.TôiquansátcánhquạtbắtđầuquayvàlínhthiếtgiápngườiViệtbắtđầunhảylên.Tớilượttôi, tôiđicùngvớimộtsỹquantuyênúy.Ôngtađộimũsắtsơnhìnhthánhgiámàutrắngphíatrước,bộđồngphụckakicóhìnhthánhgiákhâuởcổáovàôngtamangtheosúngngắn12li.Ôngtanói“Đừngnghĩrằngtôisẽsửdụngnónếukhôngbắtbuộcphảilàmvậy”.Theoquyđịnh,trangbịvũkhícánhânthườnglàbấthợpphápđốivớicáccốvấnMỹtạiViệtNam,tôinghĩcầnđặtcâuhỏivềnhữngngườiđànôngcủachúavàobấtcứthờiđiểmnào.“ĐôikhiViệtCộngkhôngbắnchúng tavìhọbiếtchúng tachỉbuộcphảibắntrảlại.Tôichỉđanggiúpchúacanhchừngchúngta!”.Cánhquạtthổitunglớpbụiởđườngbăngđầycátngạtthở,tôiđóngcửa

vàokhoangcủanhữngngườilínhViệtnamđangcầmvũkhí.TôisẽkhôngđitheohọởmặtđấtmàsẽtiếntheobộchỉhuysâuhơnvàovùngđầmlấyởcàMau.Vịsỹquantuyênúytựthuxếpmộtchỗcạnhcửasổ,đẩycòbangsúngvàngắmsúngmộtcáchchuyênnghiệp.Tôi lắngnghecuộcsốngbayqua khi trực thăng uốn lượn và nghiêngmình gia nhập đội hình nới rộngcùnghàngtáchiếckháckhicáchmặtđấtkhoảngmộtnghìnthước.Tiếngrúchói taivà liênhồicủachiếcSikorsky-34 làmchomọisuynghĩ tắtngấm.Malđãquênđềcấptớitainghetrongdanhsáchnhữngvậtcầncócủaanhta.TôinhìnquacửamởnơibangườilínhViệtNamngồiđungđưachânnhưngồi bên bờ suối. Tôi cảm nhận thấy những ruộng lúa bên dưới lần lượtnhườngchỗchonhữngkhoảngđấtngậpcâyđướcđánhdấuvùngbánđầmlầy.Chúngtôiđápxuốngmộtkhoảngđấtkhônhỏtrongvùnghạcánhchiến

trường,làmnhàolộncảruộtganvàđẩymáudữdộilàmtimtôinhóiđau.Bachiếc trực thăng trên mặt đất đang thả lính, những chiếc khác đang lượnvòngquanhchờtớilượt.Máybaycủachúngtôibaycáchđóvàithướctrênmặtđất.Línhđổravàocácbụicỏbạtgió,mộtsốnhảyxuốngđứngvữngbằngchân,mộtsốcắmmặthoặcmôngxuốngđất.Sauđóchúngtôilạicấtcánhbaytrênnhữngrừngđướcvàcâyhoangcằncỗi.Chúngtôibayquabãiđất trốngkháccókênhhẹpbaoquanh.Tôingộp thở.Cáchhai trămthướcphíadướilànhómngườimặcáođenđichântrầnđangvậnchuyểnvũkhí,trốnchạyvàocácbụicâyhoặcnhảyxuốngnướcởkênh.ChúngtôilàmnáoloạnmộttrungđộiViệtCộng.Tôiliếcnhìntaysỹquantuyênúy,ôngtavẫnđang ngắm mục tiêu qua bang súng lục, nhưng không bắn và chúng tôinhanhchóngthoátrakhỏikhuvựcđótớigầnđiểmđếncủatôi,CàMau.Đólà trung tâmquânsự tỉnhAnXuyên,mộtngôi làngnhỏcó tườngbaocát,hàngràothépgaivàvọnggácbaoquanh.Bêntrongdinhchỉhuy,tôiđượcĐạitáPhạmVănĐông,TổngThammưu

QuânđoànIIIcủaQuânđộiCộnghòachàođón.Đólàtayđạitánhãnhặn,làsợidâyliênlạcduynhấtcủachúngtôiởSàiGònvớichỉhuyquânsựtốicaophíaViệtNamCộnghòa, tổchức thường tiếpgiớibáochímộtcáchmiễncưỡng.Ông tađón tiếpchúng tôibằngnhững ly tràxanh,haihoặcba lầnmột tuần cung cấp những thông tin hạn chế hoặcmột ít con số thống kê.Chiếndịchhiệntạiđãđượchaituầnvàlàchiếndịchlớnnhấttừtrướcđâytrongvùngchỉhuycủaôngtavàôngtalấytưcáchcánhânmờichúngtôitới.Browneđãởđóvài ngày trướcđấy.Chiếndịchnàycó tên “Đạibìnhđịnh”.TheoĐạitáĐông,khoảngbốnnghìnlínhthiếtgiápViệtNamthamgiavàochiếndịchnày.Dùgìthìđâylàcơhộihiếmcóđượcchứngkiếnmộttrậnđánhthựcsựvà

rấtnhiềuphóngviênkháccũngđitheohànhtrìnhvấtvảnày.MộttrongsốhọlàMichelRenard,taybáoảnhtựdotocaongườiBỉcótháiđộhunghăngvàcũng lang thang trongvănphòngcủaAP.Hắnđangmặcbộquânphụcrằnrivấybùn,cóvỏđểdaorấttotreoởthắtlưngvàtaycầmmộtđốnghộpphimmàhắnmangvềSàiGònchiềuhômđó.RenardđicùnglínhViệtNamvìhắnnóitiếngPhápvàthườngđùacợtralệnhhọnhưmộtsỹquanquânsựthựcdân.Renard là nguồn gốc của những khôn ngoan bất ngờ về chiến tranh và

thườnggiảikhuâychochúngtôibằngnhữngcâuchuyệnmạohiểmgầnđâynhưcuộcviễnchinhvàingàytrướcđócùngvớimộtđạiđộibiệtkíchngườiViệt.MụctiêulàngôilàngtranhngậpnướcvùngđầmlầyđượccholànơitrúẩncủaViệtCộng.Khilínhbiệtkíchlộiquađầmlầyhọgọitrựcthănghỗtrợ bắn phá ngôi làng.Renard nói rằng anh ta nhìn thấymột bé gái khóchoảngloạntrongđốngđổnát,trongkhihaitayđangbịtlỗtai.Côbéchạyvề

phíađêcuốilàng,gàogọi“Cha!Cha”.Mộtngườiđànôngbướcrakhỏibụicỏcao,mộttaycầmsúngtrườngchĩavềnhữngngườilính, taycònlạiníulấybégái.Nhưngmộtloạtsúngđãhạgụcôngta.“Tôiđãghilạitấtcảtrongcuộnphimnày,Apchắcphảitrảkháchovụnày”,Renardkêulên.PeterKalischer củaCBS cũngởCàMau, khôngngừnggiục giãĐại tá

Đôngcungcấpphươngtiệnchochúngtôiramặttrận.Ngườiquayphimcủaông tađangsửdụngchiếcmáyquay tovànặnghiệuOriconcùng thiếtbịphụđểdễmangrachiếntrườnghơn.Cuối cùngĐại táĐông cũng bố trí đưa chúng tôi đi cùngĐại đội trực

thăngvận57 củaquânđộiMỹvận chuyển línhvào trậnđánh.Chiếc trựcthăngH36sđápxuốngđườngbăngbụinhỏ.Nhữngchiếctrựcthăngtonhấttrongbảnkêquânsựđangvútkhỏimặtđất trong tiếnggầmgàocủacánhquạt.TôibòlênsauhàngtálínhthiếtgiápViệtNam,chenqualốicửahẹpvà

cốgắnggiúptaycameravớimộtđốngđồnặnglênboong.Chiếctrựcthăngnhảy lêngiốngnhưcon trâuđựckhinóvàovị trícấtcánh, tròng trànhvềphíatrướcđểlấyđàvútlênđườngchântrời.Trongkhoảngvàiphútchúngtôi bắt đầu hạ xuống. Lần này tôi đi ra ngoài cùng lính chiến để tậnmắtchứngkiếncuộcchiến.LínhthiếtgiápngườiViệtnhảyxuốngtrước,băngquavàithướcchạytới

đámcỏphíadưới,họdốcsứcđốimặtgiótạttừcánhquạtkhidichuyểnvềphíarừng thưa.Sauđó tớinhómphóngviêncủaCBSvàđến lượt tôi.Tôicảmthấybùnrỉchânmìnhkhichạmmặtđất.Kalischerthétlên“đườngnày”khi anh ta chạy lên phía trước bám theo lưng người lính, nhưng tay quayphimcùngđốngthiếtbịnặngđãbướcphảihốnướcvàbịnhấnchìmtớitậnnách.Haingườilínhphảitớicứuanhta.Tôithấyvuivìsựtácnghiệpnghềbáo viết củamình khi được đi cùng nhóm chỉ huy và bỏ xa những đồngnghiệptruyềnhìnhcồngkềnhởphíasau.Khôngcólốithoátởvùngđầmlầysâutrũng.Bùnngậptớiđầugốiởkhu

rừngthưa,giờđãlấpđếnbụngkhichúngtôibơiquarừngđướctrênđườngtớimụctiêuđầutiên,mộtngôilàngnằmởphíatrướcmộtdặm.Khichúngtôiluồnvàokhurừngtrenhỏrậmrạp,mọithứcòntồitệhơnvàmỗiđơnvịđượcphépnghỉmộttrămthướcmộtlần.Línhthởbìbõmtrongnướctrongvàiphútcòntôithìquáđỗimấtsức.Cuốibuổichiềuchúngtôiđãtớivenlàng,cuốicùngcũngđượcđibộqua

nhữngkhuvườnđangtrongmùavụ,sauđólànhữnghàosâucócắmcọctrevótnhọn.Khôngcósựphảnkíchnàocảkhiđộiquântiếnvào,nhưngthậtngạcnhiênvìcónhiềubiểungữbằngvảimàutrắngvớikhẩuhiệusơnmàuđỏbằngtiếngViệtbắcquanhữngngôinhàmáilá,kêugọitấncôngchính

quyềnvàkhángchiếnchốngMỹ.BêntronglànhữngtờrơituyêntruyềncủacộngsảnvàbứchìnhnhàlãnhđạoHồChíMinhtreotrêntườngkhungkếtbằnghoa.Chúng tôichỉpháthiệncómộtngườidânởđây làmộtônggiàđàn trốn trong hố và được phép thả tự do.Cộng đồngở đây là bức tranhminhchứngchoviệcmởrộngtấncôngcủaViệtCộng.Được chỉ đạo tiến hành tàn phá toàn bộ những thôn đã được kiên cố,

nhữngngười lính thựchiệnnhiệmvụmột cáchnhiệt tình, tay cầmdaođilùng soátmột cách thành thạo.Chúng tôi bỏ lại những đống lửa phía saulưng trongbuổi hoànghôn, tìmnơi cắm trại chobuổi tối.Đơnvị chỉ huyquyếtđịnhdựngtrạitrênmộtbãiđấtkhôgầnconsôngnhỏ,vàvừalúcổnđịnhvàochậptốithìtôiđãhứngchịutrậnbắnpháđầutiêntrongđờimình.Mộttaybắntỉamởmànvàođộichỉhuy,đạnbayràoràovàonhữngbụicâyquanhchúngtôi.Mànđáptrảchóitaicủatoànbộđơnvịphảncôngtrởlại.KhibịmộttayViệtCộngbắntỉabámsát,ngườichỉhuyrahiệuchomộttrựcthăngchiếnđấudạychoanhtamộtbàihọc:haichiếcT-28némbomoanhtạcvà thảbomnêpandọcbờsônggầnđósuốtmột tiếngđồnghồ,khuônmặt chúng tôi héo úa, để lại khoảng không đen ngòm đầy khói. Tôi nghĩchẳngthứgìcóthểsốngsót.Vào4h30sáng,saumộtđêmẩmướtvàkhôngđượcnghỉngơigóigọn trongmột tấmni lông, tôibịmột taybắn tỉađánhthứckhitiếptụcbắnphánơicắmtrạicủachúngtôi.NhữngngườilínhcủaViệtNamCộnghòacũngquámệtmỏiđểđáptrả.Chúng tôi lại tiếp tục lênđườngvàobìnhminh.Khôngcódấuhiệucác

cuộctấncôngdukíchnhưngcóvôsốkiếnlửacáchnhauvàicentiméttrêncâyvàbụitrênchặngđườngchúngtôihànhquân.Kiếnrơi,bòvàoquầnáo,rúcsâutrongngười,cắncổ,ngực.Độihìnhhàngdọcthườngxuyêndừnglạikhinhữngngười línhnhờnhau loạibỏnhữngconvậtđángghétđó.Cuốibuổichiều tôiđãđủ thấmmệt.Mộtchiếc trực thănghảiquânviện trợđếnmang theopin cho thiếtbịbộđàmvà tôixinđinhờ trở ravìđãkiệt sức,ngườilấmđầybùnvàđói.Tôihọcđược rấtnhiều thử thách trực tiếpđầu tiênvớichiến tranhViệt

Nam.TôithấycuốnsáchhướngdẫncủaMalthậtvôgiá.Tôicũngnhậnthấydùbộquầnáotôimặckháclạhaytôikhôngcóchútkinhnghiệmnào, thìnhữngngườilínhViệtNamtrongchiếntrườngvànhữngcốvấnMỹđềurấtthânthiệnvàluônsẵnsànghỗtrợ.Tôinhậnranhữngtómtắtsơsàitạicáctổnghànhdinhkhôngthấmthápgìsovớinhữngthựctếtrongchiếntrường.Tôikhôngbịkíchđộngbởinhữnghànhđộnggiớihạnđãnhìnthấy.Tôichỉcảmthấyxavờinhữngđiềuđókhiquansát.Khônggiốngnhưnhữngngườilính,tôicóthểrờibỏbấtkỳlúcnàomuốn.Đólàbàihọcđầutiênkhilâmtrận.

Chương3:ẤpBắcVào thời điểm tôi đếnViệtNamnăm1962, nướcMỹ tiêu tốnhơnmột

triệuđôlamộtngàyvớihyvọnggiànhchiếnthắngbằngcáchbắnphátrênchiến trường.Không khí lạc quan với khẩu hiệu không chính thức “chiếnthắngvàonăm1964”.NhữngnhàchiếnlượcquânsựmàtôinóichuyệnởSàiGònđềuthuyếtphụcrằngcáchthứcbắnphátiêutốn,thửnghiệmcủahọsẽđảongượcđượcphongtrào“chiếntranhnhândân”đanglêncao.MứcđộcanthiệpcủaMỹcũngđượcthểhiệnởnhữngngôisaotrênvai

hàng tá những vị tướng kinh nghiệm được giao nhiệm vụ chỉ huy nhữngnhiệm vụ phức tạp ở Sài Gòn vào cuối năm đó. Thiếu tướng JosephW.Stilwellchỉhuyđộiquâncứu trợQuânđộiMỹvớimột thếhệmớinhữngmáy bay chiến đấu. Stilwell là con trai của tướng “Vinegar Joe”, StilwelllừnglẫytrongChiếntranhThếgiớithứhaivàôngtathíchđưatôiđicùngkhitrựctiếpláivànhắmbắnkhudukíchViệtCộngvớikhẩusúngmáy50litừtrêntrựcthănglênthẳngcủamình.Những tướngMỹ khác thường điều hành một đơn vị, cố vấn cho Lực

lượngKhôngquânCộnghòavà lậpkếhoạchđiềuhànhchỉhuy.Vào thờiđiểmđóởViệtNamcứmộtnghìncốvấnMỹthìcómộttướng.TướngphụtráchChỉhuyTrợgiúpQuânđộiMỹđượcgọibằngngônngữquân sự làCOMUSMACV, làmột tướng bốn sao, PaulD.Harkins, tốt nghiệpWestPoint với cặpmắt xanh. Ông ta phục vụ cùng tướng George S.Patton, JrtrongsuốtChiếntranhThếgiớithứhaivàtừnglàTổngthammưucủaQuânđội8suốtChiếntranhTriềuTiên.Harkinschỉmộtphầntrônggiốngsỹquanchỉhuyvìluônmặcthườngphục,thườngphìphèoxìgàto.SựđồnglòngcủachỉhuytốicaoMỹlànhữngnỗlựchọđangcốgắngở

ViệtNamnhưng chiến thắng thường xa hơn những điều thấy trước được.Nhìnchungcácphóngviênủnghộquanđiểmđóvàtôichẳngthấyainghingờxemcuộcchiếncóđángđểchiếnđấuvậykhông.MalBrownetintưởngchiến thắng sẽ tới và các bài phân tíchAP của anh ta đều phản ánhquanđiểmđónhưnganh takhôngcóchútảo tưởngvềcách thứcsẽdễdàngvàđoánrằngđósẽlàchiếndịchlâudàivàácliệtcầnthêmnhữngđiềuchỉnhtrongtiếntrìnhchiếntranh.Mặcdùgiớitruyềnthôngvàbộmáyquanliêunăm1962đều thốngnhất cầncách thứckhônngoan triểnkhai cuộcchiếnnhưng chúng tôi chiến đấu như những conmèo bị nhốt trong bao khi tácnghiệp.VấnđềtrọngyếulàchínhquyềnKennedysẽthamgiachiếntranhởmiềnNamViệtNammàkhôngcầncôngbốđiềuđó,họcốgắngkhôngnóivớiaivàcheđậyviệcxâydựnglựclượng,tăngcườngmáymóctrangthiếtbịvàcheđậyviệcxâydựnglựclượng,tăngcườngmáymóctrangthiếtbịvàgánhvácnhữnggìhọđangphảichịuđựngđểđạtđượcmụcđích.

TôichỉngạcnhiênlàcáchoạtđộngchiếnthuậtnhạycảmnàylạilànhữngchitiếtmàgiớibáochíSàiGònchorằngchẳngviệcgìphảicheđậy.Thựctế,Malkhăngkhăng rằngnhiệmvụcủachúng tôi làphải tiết lộchúngvànhữngcon tembímậtkhôngcó tácdụngvìnếuchúng tôi theodõinhữngchuyến tàuquânsự tớihayviệcdànquân thìkẻ thùcũngcó thể làmvậy.ỦnghộchínhsáchtốimậtcủaMỹlàchínhsáchhàkhắcchínhtrịcủangườiViệtNamdẫnđếnviệckhôngtintưởngbấtcứaisẵnsàngdọanạtgiớibáochínướcngoài.BấtkỳbảnbáocáonàochúngtôiđưaracâuhỏivềtiếntrìnhcủachiếntranhđềubịchínhquyềnDiệmkiểmduyệt.Ngoàira,chínhquyềncònmuốndậptắtnhữngbàiviếtcủachúngtôivềnhữngxungđộtvănhóagiữa những tay línhMỹ cứng đầu với người dân địa phương bảo thủ.Họmong đợi chúng tôi đưa ra bức tranh ngọt ngào và sáng sủa về các vùngchiếnsựđangbùngnổkhicómặtcủaquânđộiMỹcùngvớinhữngxungđộthỗnhợpvềmặtxãhộiđangngàycànggiatăng.Tôiviết theochỉdẫncủaMalBrowne,mộtngườikhôngbịđèbẹp.Còn

hơncảngườiđiềuhànhnhânviên,Malchỉhuycảcuộcsốngnghềnghiệpcủachúngtôi.NgaytuầnđầutiêntớiViệtNamnăm1961,Malđãgâyrasựphẫnnộchogiớichứcởđây.TừđầuanhtanhậnthấysựcanthiệpcủangườiMỹlớnhơnnhữnggìmongđợi.Vớimộtchútxàoxáo,anhtapháthiệnraphicôngMỹthamgiacuộcchiếnchốnglạiViệtCộngtrongnhữnglầnbaythảbomcấpcholínhViệtlànhữngmáybayhuấnluyện.MaltừchốigiữbímậttheonhưyêucầucủaĐạisứquánMỹvàchínhquyềnSàiGòn.Anhtachuyểnsựngốcnghếchcủamìnhsangtôi.APkhôngphảilàhãngtinduynhấtnghiêncứucẩnthậncuộcchiếntranh

đangtiếntriển.Trongsuốtnhiệmvụ6tháng,HomerBigartngườigiànhgiảithưởng báo chí Pulitzer, khuấy lên làn sóng nghi ngờ những nỗ lực củangườiMỹbằngnhữngbàibáovàbàiphântíchcayđắng,sâusắcchotờThờibáoNewYork.Bamươinămlàmphóngviênnướcngoàibiếnanhtathànhkýgiảchiếntrườnghàngđầuvàothờiđạicủamình.NgaykhitôimớitớiSàiGònthìcũnglàlúcBigartkếtthúcnhiệmvụ.Tạibữatiệcchiatayanhta,tôigặpFrancoisSullylầnđầutiên,mộtngườiPhápdễchịu,yêuđờivàhiểubiếtvềnhữnggìđangdiễnraởđâyhơnbấtkỳphóngviênthườngtrúnào,SullylàphóngviênthườngtrúchotờNewsweek,vàtrongmộtphầncủasựthậtnào đó, anh tamuốnnói anh ta nghĩ những can thiệp ngày càng tăng củangườiMỹlàsựkhởiđầuthunhỏnhữngthấtbạicủangườiPháptrướcđó10năm.Chínhquyềnkhônghiểusaochúngtôikhôngủnghộnhữngcốgắngchiến

tranhnhưnhữngphóngviênđã làmtrongChiến tranhThếgiới thứhaivàtrongChiếntranhTriềuTiên.LúcđầuhọmấtkiênnhẫnvớiSullyvàtừchốicấplạivisachoanhta.ToànbộgiớibáochíSàiGòngửiđiệnphảnđốitới

TổngthốngKennedynhưngkhôngcóhiệuquả.Sullybịbuộctội“chốnglạimột cách hệ thống” trong các bài báo của anh ta và anh ta phải dời sangHồngKôngngày9-9.Chúngtôirasânbaytiễnvàtựhỏikhôngbiếtaisẽlàngườitiếptheophảiđi.ĐếnlượtJimRobinson,mộtphóngviênkinhnghiệmcủaNBC,chúngtôighentịvớicáchănmặccuốnhútvàhàohoacủaanhta.Anhtathiếtkếbộquầnáolênhình,kếthợphoànhảogiữaáorộngvàquầnâumàtrởthànhbắtbuộcvớitấtcảphóngviêntruyềnhìnhtrongphầncònlạicủachiếntranh.ĐiềunàylàmgiàuchomộtthợcắtmayvôdanhSàiGònmàchúngtôigọitrântrọnglàôngMinh.Robinsonsởhữutrangphụcvớimườimàuvàmườichấtliệukhácnhau.TộilỗicủaanhtakhôngphảiởchuyệnxahoatrongcáchănmặcmàởlờinhậnxétbấtcẩnvềTổngthốngDiệmtrongnhữngcuộcphỏngvấnnhàmchán.Trướcsựcómặtcủaquankhách,đólàsựcoithườngkhôngthểthathứ.Robinsonbịtrụcxuấtngày1-11chochúngtôithấyrằngĐạisứquánMỹthờơvớitựdobáochívàngàycàngtrởnênđanghi.Chúng tôi tiếp tụccôngviệc,ngàycàngcảm thấybị cô lập,mấthếttinh thần bởi bầu không khí hạn chế bao trùm việc tác nghiệp nhằm táchchúngtôirakhỏinhữngvùngchiếntranhquantrọngởnôngthôn.Chúng tôi nhanh chóng hiểu ra chiến dịch ngăn cản công việc đưa tin

đượccáccơquanchínhquyềnởWashingtonchỉđạovàtiếptay.ĐạisứquánMỹsẵnsàngtuântheochỉthị.Bằngchứngcủanỗisợhãilàbảnthưngày19-9gửitừvănphòngAPởWashingtonthôngbáoQuốchội,LầunămgócvàĐạisứquánViệtNamđềuphảnđốikịchliệtvềhoạtđộngbáochíphươngTâytạiViệtNam.BanquảnlýAPđảmbảohọkhôngmuatoànbộchuyệnnàynhưngrất lúngtúngvìnhữngtómtắtchính thứcởWashingtondườngnhưchĩavàohọlànhữngđánhgiá“ngược180độ”củachúngtôi.Ngườiviếtbản ghi nhớ đó được chỉ bảo cá nhân rằng Phó Ngoại trưởng AverellHarrimanđãquởtráchcácbiêntậpviêntờThờibáoNewYorkvềtinbàivàđangdựtínhquởtráchAPvàUPI.PhảnứngcủaBrownđốivớibảnghinhớlàmchúngtôinhậnthứcrõcảm

giác chốngbáo chívà tiếp tụcnói rằng“trongkhinhữngquanđiểmcôngkhaivềchiến tranhhoàn toànkhácvớichúng ta thì chúng tacũngđâucóviếtchiếntranhđãthuahayhếthyvọng”.Thậtmỉamai,Malcangợichươngtrìnhấpchiếnlược“dườngnhưcóhiệuquả”trongnhiềukhíacạnh.ĐốivớitôiđiềuđónhưphávỡsựlạcquancủangườiMỹ.Cuốinăm1962thửnghiệmquânsựxãhộitrởthànhcôngcụquantrọng

phávỡkiểmsoátcủacộngsảnởvùngnông thônbằngcách táchdân làngkhỏiViệt Cộng.Một chương trình tương tự đã được áp dụng thành côngchốnglạicáccuộctấncôngcủacộngsảnởMalaysiavàonhữngnăm1950.HàngtriệuđôlaMỹđổvàocácấpchiếnlượcởViệtNam.Mùathunămđó,hơnbanghìnấpchiếnlượcđượcxâydựnglànơicưtrúchobốntriệungười

dân.Hơnmộtphần tưsốdânđóđangsống trongnhữngnơiđịnhcưnôngthônđượcbaobọcbằnghàosâuđầycọctrenhọnhaybẫychonhữngkẻlạlaivãng.CổngấpluônđóngkhimặttrờilặntớibìnhminhvìđólàthờigianViệtCộngdễhoạtđộngnhất.NơihuấnluyệnphicôngnằmởphíaBắcSàiGòntrongvùngđồnđiềncao

su gần Bến Cát cạnhmột trong những điểm nóng không an toàn của đấtnước–VùngchiếnkhuD,đượcđặt tên trongchiến tranhvớingườiPháp.Đó làkhuvực cẩm, rừngcây rậm rạp trải dài tới nhữngđồidốchiểm trởgiáp ranhbiêngiớiCămpuchiavà là conđường tiếpviệnhuyền thoại choquâncộngsảnphíaNam–đườngmònHồChíMinh.Kếhoạchđượcgọilà“Chiếndịchmặttrờimọc”bắtđầutháng3-1962.NơinàytrởthànhthánhđịaMeccađốivớicácđạibiểuQuốchộivàcácnhàbáođếnthămquan.Bằngchứng của nhữngkhoản tiền viện trợ củaMỹđangđược đầu tưmột cáchkhônngoanvàhiệuquả.Khitôitớithămvàotháng11nơinàycònrấttanhoang.CùngmộtnhânviênBộThôngtinViệtNamCộnghòa,tôiláixevềphía

bắctrênconđường13quanhữngngôilàngcònvếttíchcáctrậnchiếntớiấpchínhtạiBếnTường.ĐólàhànhtrìnhmàChínhphủchorằnglàminhchứngchotiếntrìnhchiếntranh.Nhữngbứctườngđắpbùncủaấpchiếnlượccắmđầychôngtresắcnhọngiốngnhưlớprâulởmchởmtrêncáicằmkhôngcạo.Chúngtôiláixevàobêntrongquacổnggỗđandâythépgaitớibãisânđầybụixungquanhlànhữngngôinhàlợplávàmộtvănphòngchínhquyềnlợpmáisắtkiêncố.KhôngkhícẩntrọnggiữanhữnglínhViệtNamđangngồiuểoảibêntrong.TấtcảđềutrangbịvũkhívàtôinhậnthấycảcốvấnMỹcũngcóvũkhitrongtaykhihọđanguốngbiavànướcngọttrongmộtquánláphíatrongcổng.Chỉbốntrongmườibốnấpdựđịnhđãhoàntấttrong“Chiếndịchmặttrời

mọc”.Nhữngấpkháccònnằmchờvìkhótậphợpđủngườidânsốngtrongđó.Tổngcộngcóbanghìnnôngdânvàgiađìnhhọbịdidờitừnhữngngôilàngcũtớiđịnhcưtạinhữngấplậpsẵnnày,rấtnhiềutrongsốhọchốnglại.Theoconsố thốngkêmiệng thìnữnhiềuhơnnam.NhữngngườiđànôngvắngmặtbịquylàthànhphầnViệtCộngnhưngkhôngaiđượcthuyếtphụctừbỏtrongnhiềuthángvìhọbịchiacắtgiađịnh.Ngườihướngdẫncủatôichỉ ra sự ổn định của người dân nhưmột nhân tố thuận lợi và cho rằngchươngtrìnhđượcviệntrợcủaMỹvềnhàởvàthứcănmiễnphí,chămsócsức khỏe đang thuyết phục nhân dân dưới sự kiểm soát thành công củaChínhphủ.Sauđó,mộtcốvấnMỹchotôixemmộtbứcthưtìmthấytrênngườimộtphụnữđanglàmngoàiđồnggửichochồng.Cómộtcâunóirằng:“Đừnglolắngchoem,chúngtađềuđượcchămsóctốt.Hãytiếptụccôngviệccủamình”.

Tôiviếtmộtbàidàivềnhữngảnhhưởngcủa“Chiếndịchmặttrờimọc”:mỗi ấp cầnmột đại đội línhViệt kèm theo đảm bảo sự an toàn vì chínhquyềnkhôngmuốntrangbịvũkhíchodântựbảovệmình.Họsợngườidânsẽsửdụngvũkhíđóđểchốnglạihọ.Tôiviếtrằngnhữngấpchiếnlượcthửnghiệmđóthựctếtrởthànhnhữngtrạigiamđắttiền.Mụcđíchđưaranhằmtậptrungkiểmsoátdânvàovùngantoànhơn.Chươngtrìnhđặcbiệtnàybịxóabỏtừngbước.Câuchuyện“đầusỏ”củatôikhôngmanglạitràngpháotaynàotừgiớichức,họxemđóchỉnhưmộtbớimóckháctừgiớibáochí.ChínhphủnỗlựchạnchếnguồntinchảyvàoViệtNambằngnhiềucách

hămdọanhưngdườngnhưtấtcảđềuthấtbại.ĐiểmyếucủachínhsáchlàngườiMỹ trong chiến trường không xembáo chí như tổ chức bímật củagián điệp. Những người lính tôi gặp ở đó rất nhiệt huyết và tự tin trongnhững tháng đầu tiên. Họ tin tưởng vào nhiệm vụ củamình và cho rằngkhôngcólýdogìphảitiếtlộnhữnggìđanglàm.Lýtưởngcủahọkhônglàmtôingạcnhiênvì tôicũngmongđợiđiềuđótừnhữngngườiMỹ.Tuổi thơcủatôicũngchứngkiếnbikịchvàchiếnthắngtrongChiếntranhThếgiớithứhaimànướcMỹlàngườiđóngvaitròchủchốt.TôichiasẻgiấcmơcủahọvềmộtthếgiớitrởnênantoànhơnchotấtcảchúngtavàsựđồngcảmnàygiúptôitiếpcậnnhữngngườilínhMỹ,giànhđượcsựtincậycủahọdùtôiđếntừđấtnướckhác.ThậmchívớinhữngphóngviênkhótínhnhấttừngcóthờigiantrảiquacùngcácsĩquanởSàiGònvàWashington.Chúngtôihiếmkhixungđộtvớinhữngquânnhântrênchiếntrường.Sựthậtnàyluônđứngđầucuộcchiếnchotớikhikếtthúc.VớinhữnglínhMỹởViệtNam,nhữngnămđầulàthờigianlạcquanvà

mạohiểm.Nhiệt tìnhcủahọnhưlây truyền, thườngtrànngậpcácbàiviếtcủachúngtôikhitheohọvàochiếntrườngvàchiasẻkinhnghiệmcủahọ.Chúng tôi đặc biệt tán dương những phi công trực thăng. Trực thăng lênthẳnglàcáchtincậyđểnhanhchóngthamgiahoặcthoátkhỏicuộcchiến.Đócũnglàbiểutượngcuộcchiếnnàykhácvớinhữngcuộcchiếntrướcđó.Tôinhanhchónghiểurađiềuđókhilàmbạnvớicácsỹquanvàbinhlính

củađơnvịtrựcthăngthửnghiệmđượccửtớiSàiGònvàotháng9-1962,ĐạiđộiQuândụngCơđộngChiếnthuậtcáitênhànhchínhmờảođặcbiệtchocuộccảicáchmớinhấttrongchiếntranhtừthờixeJeep.HọbaytrênnhữngchiếcHueyUH-1AchạybằnghơinướcmớicủaCôngtyBell,mộtloạimáybaynhiềuchứcnăngvànhỏhơnnhữngconvậtkhổnglồồnàoìạchkéotrênbầu trờiViệtNam thả lính chiến đấu.Huey xuất hiện như sự cải cách vềđịnhnghĩakhôngvậnsẽlàmchủtiếntrìnhchiếntranhtươnglai.Trựcthănglênthẳngđượctrangbịsúngmáy30livà16rocket6,98cmtheocácxebọcthépvàotrậnchiến,bắnthảbãiđáptrướckhilínhnhảyxuốngvàbảovệviệcdichuyểncủahọ.Chúngtôinhậnratrongchiếnthuậttrựcthăngvậnđiểm

ngắmtốtnhấtchínhlàtừtrêntrựcthăng.TaychỉhuyđơnvịtrẻtuổiđầynhiệthuyếtlàthiếutáIvanSlavichngười

SanFrancico,California.Từlúcanhtathânthiếtvàthoảimáivớisựcómặtcủachúngtôi.Anhtarấttựhàovềnhữngcảitiếnmàđơnvịanhtađangthửnghiệmvàochiếnthuậtquânsự.UTTbáocáochoĐộicốvấnkỹthuậtQuânsựdomộttướngchỉhuy,ngườichỉđánhgiácácchiếnthuậtchứkhôngphảiphầnviếttin.NhữngchiếcHueytrangbịvũkhínhằmhỗtrợchobađạiđộitrựcthăngvậnvậnchuyểnlínhCộnghòavàochiếntrường.Chúngthamgiahầuhếtcáchànhđộngquânsự lớnvà luôncóchỗchochúng tôi trên trựcthănglênthẳng.Tôi thíchngồi trênnhữngchiếcmáybaynày, thắtdâyan toàn,gió thổi

vàotóckhinhữngtaysúngtrẻngórangoàicửamởmáybayvớiđôimắtdõixuốngmặtđấtvàngóntayđặttrêncòsúng.BinhnhấtJohnC.Dickersonđặttêntrựcthănglênthẳngcủamìnhlà“cáihộpnóng”vìnămngườinhồinhéttrongđókhiViệtCộngđangbắn trả từmặtđất.Anh tanóivới tôi“Bụngnhưlộntùngphèokhithấyhọbắntrảvàomình.Đôikhiđủgầnđểcảmthấyđộnóngcủaviênđạnlướtqua.Thậtkhôngvuichútnàonhưngmìnhcóthểbắntrả.“Nhữngphicơhộtốngbaylàlàcáchmặtđấtkhoảng100thướcxếphàng trên chiến trường xanh bằng phẳng ở Đồng bằng sông Cửu Long.Dickerson tìnhnguyệnđếnViệtNamvàxin thêm thờigian lần thứhaiđểhoànthànhnhữnggìanhtagọilà“thờigianđịangụccủatôi”trướckhivềnhàchonhữngđiều tốtđẹp.Anh tabị thươngvàphảivềnhàsớmhơndựtính.BởivìđóngởSàiGònnêncácđộiQuândụngCơđộngChiến thuật(UTT)cóthểthămthànhphố.Chúngtôithườngăntốicùngcácsỹquanvàlính,đibarcùnghọđểthắtchặtquanhệhơn.Línhquânđộithườnggiaotiếpvớigiớibáochí.Đólàácmộngtồi tệnhấtcủabấtkỳnhânviên thôngtinquânsựnào,nhưnghọchẳngthểlàmđượcgìngănchặnđiềuđó.QuânCơđộngChiếnthuậtvàcácsĩquancủahọlàcánhcửachochúngtôivàocáccuộcchiếnvàlànhữngngườichỉdẫnđángtincậyvềnhữngmaymắncủangườithamchiến.Chúngtôicũngbị lôicuốnbởiLựclượngĐặcnhiệmquânđộiHoaKỳ,

“nhữngchiếcmũnồimàuxanh”.Tôiđã trải quannhiềungàyvớiđộiđặcnhiệmA-113,mộttrongnhữngđộicủaĐơnvịlựclượngđặcnhiệmđượccửtớiBuônMaThuộtởTâyNguyên.Nơinàyđịahìnhrừngnúihiểmtrở,sôngsuốichảyxiếtvàlàmộttrongnhữngđịađiểmcótròsănbắnđầutiênởChâuÁ. Nhưng giờ Việt Cộng đang dò tìm theo những hang báo trong rừng,nhữngvếtchâncủagấuvàtựdođilạigiữadântộcÊđê.NhữngngườilínhMũnồixanhđượcgiaonhiệmvụđảongượclànsóngtrongvùng,ngăncảnViệtCộngtrênđườngtiến.Họlànhữngngườibímật,đặcquyền,làmviệcdướisựchỉđạocủaCIAvàđộclậpvớitấtcảgiớichứcquânsựvàdânquân

trongkhuvựcthihànhnhiệmvụ.ĐộiđặcnhiệmA-133tớiBuônMaThuộtnăm1962trongchiếcC-46do

phicôngngườiĐàiLoanláiđểxâydựngchươngtrìnhbảovệlàngÊđê,dântộcmiềnnúithôngminh,tiêntiếnvàlớnnhất.Khibímậtđượccheđậy,tôiđượcmờithamgiachứngkiếnsựthànhcôngcủachiếndịch.Trongmộtcơnbãolốc,mộtđộitámngườitổchứcchodânlàngcủatámmươithônbản.Họgiámsátxâydựngnhàbằngtrevànhữngnơitrúẩndướiđấtvàhuấnluyệnquân sựcơbảncho trai làng, thay thếnỏvàchôngbằng4.500khẩu súngtrường.Ngườichỉhuyrámnắngvàmảnhkhảnh, trungúyRonShackletonhướngdẫntôixemquanh.ĐầutiênchúngtôimởmộtcanbiaấmvìngườiMỹthíchsốngnhưnhững

chủnhàcủahọ,nguyên thủy,không tủ lạnhhaycácphương tiệnkỹ thuậthiệnđạikhác.Sauđóchúngtôigặpnhữngngườibảnđịa,giàlàngrâulơthơ,phìphòtẩuthuốcbằngtre,nhữngdânquântrẻthìvuithúvậnchuyểnvũkhímới và những người phụ nữ thẹn thùng cười khúc khích trong những bộquần áobàbađen truyền thốngbámbụi.Tôi khônggặp tay chỉ huyCIAluônbímậtbiếnmấttronglánbấtkìkhinàotôiđiqua.Tôi quan sát đội của Shackleton làm việc tích cực: trung sỹ, bác sĩ

ManfriendBaier chữa trị chomọi người đơn giản nhưng hiệu quả, nhữngngườitrướcđâykhôngđượcchămsóccơbảnvềytế.Nhữngtayhuấnluyệnvũkhí,AlClackvàJohnLindewaldkiênnhẫnhướngdẫncácbàihọcthựctếsửdụngvũkhí tựđộngchonhững línhmớivớingón tayđãchai lạivìsửdụngdâynỏ,rấtkhókhănkhiđặtlêncòsúng.NgườiMỹcònmangtớicáckỹnăngkhác,haiđộinói tiếngViệtvàmộtđộinói tiếngPhápđểđểgiaotiếpchínhxácvớidânbản.KhitrởlạiSàiGòn,tôiđãviếtmộtbàidàivàtíchcựctríchdẫncảlờicủachínhquyềnquânsựMỹnóirằngchươngtrìnhMũnồixanhlà“chươngtrìnhhiệuquảnhấttừtrướctớigiờ”đểngănchặnsựlantrànViệtCộngđếntậngốcvàchỉđúngkhichiếnlượcnàyđượctiếptụcthựchiện.TôicũngviếtmộtcâuchuyệnvềnhữngnhânviênCIAđầutiênởTâyNguyên,đếnđótừcácnămtrướcvớivỏbọclànhữngnhànghiêncứuthựcvật đi quanh Buôn Ma Thuột tìm tổ bướm. Thông tin này do trung sỹShackletonvàđộicủaanh tacungcấp,sauđó tôi tựhỏikhôngbiết tôicóđược xếp là kẻ nói dối trắng trợn khi gây ra lúng túng cho chỉ huy CIAkhông?LínhđặcnhiệmMũnồixanh làniềm tựhàocủachínhquyềnKennedy.

ChínhTổngthốngủnghộnhữnghỗtrợđặcbiệtchonhữngchiếndịchbánquânsựvàcácchiếnthuậtkhácthườngmàđộiĐặcnhiệmyêucầu.NhữngsĩquanquânsựthôngthườngbuộcphảituântheolốisốngbắtbuộcnênghentịvớiĐộiĐặcnhiệm,đôikhigọinhữngchiếnbinhđộiMũnồixanhmỉamai“NhữngkhẩusúngtrườngriêngcủaJacquelineKennedy”,phỏngtheotước

bậclựclượngquândộiAnhtrongđócó“NhữngkhẩusúngtrườngriêngcủaNữhoàng”.MậtđộhoạtđộnggiớibáochíSàiGòndàylênvàocuốimùahècùng sự cómặt củaphóngviên thường trú tờThời báoNewYork,DavidHalberstam.Mọingườibiếtđếndanhtiếngcủaanhtatrướcđó.HorstFaasđãlàmviệcvàđượcsắpxếpởcùngnhàvớianhtaởCônggô.Horstlạnhlùngbìnhthường,miêutảHalberstanvớitôibằngnhữngcụm

từgầnnhưhoangtưởngnàolàmộttayhàophóng,thíchđànđúm,cạnhtranhvàrấtchuyênnghiệp.Khihọgặpnhau,Halberstamcao lớnômtrọnHorstbằngcáiômcủagấuvàhétlênbằnggiọngĐứcgiảvàtolớn“HorstKasparAdolfFaascủaĐứcquốcxã”.Horstmỉmcườiđồngý.DavidsửdụngvănphòngAPnhưchínhvănphòngcủaanhta.Chúngtôicóvàichuyếnđiviếtbài cùng nhauở vùng nông thôn, tới thămNhaTrang,ĐàNẵng vàĐồngBằngsôngCửuLong.Bàiviếtcủaanhtarấtlạ,sâusắcvàchitiết.MộtcáchthânthiệnanhtavàMaltrởthànhđốithủcủanhau.Halberstamđếnvàothờiđiểmkhigiớibáochíđangrơivàothờikỳđặc

biệtkhókhăn.Chẳngbaolâuchúngtôisẽngồitrênghếnóngkhônggiốngnhưtrướcđâyvìcáchviếtbàicủamình.CáitênkhởisựđóchínhlàẤpBắc,một nơi bình thường ngoài tầm kiểm soát củaChính phủ trongmảnh đấtkhôngngườimọclênởĐồngbằngsôngCửuLongcóđầmlầyvàđồnglúaphíaNamSàiGòn.Nhữngmáitranhchụmlại,bụichuốivàchuồnglợnbaoquanh là đặc trưng của thôn làngViệtCộng trải khắp vùng nông thôn, làmụctiêucủacáctrậnrảibom,bắnpháovàoanhtạcthườngxuyêncủachínhquyềnbởivìnótồntạingoàinhữngvùngđượcgọilàbìnhđịnh.Buổisángngày3-1-1963,Sưđoàn7ViệtNamCộnghòatậphợpmộtsố

tiểuđoànlínhbộbinhvàkhôngquântiếnvềđánhẤpBắcvớimụctiêudiệtĐàiphátthanhViệtCộnghoạtđộngtrongvùnglâncận.Chiếndịchnàyđãđisaiđường.ChúngtôinghenóivềtrậnđánhnàyđầugiờchiềukhinguồntincủachúngtôiởĐạiđộiKhôngquânquânđộiMỹđóngtạiSânbâyTânSơnNhấtgọinóirằngtámtrựcthăngbịtấncôngvàítnhấtbốnlínhkhôngquânbịthương.Tinxấuhơnvàocuốibuổichiều,BrowneviếtrằngtrậnẤpBắc là tiêubiểuchosự thấtbạinặngnềnhấtchonhữngnỗ lựchỗ trợcủangườiMỹởmiềnNamViệtNamtớilúcđó.Halberstamvàtôinhanhchóngrasânbaynóichuyệnvớinhữngphicôngtrởvề.Mườibốntrongmườilămtrựcthăngthamgiachiếndịchbịtấncôngbởipháodướimặtđất.Nămmáybay bị lạc trong chiến trường. Ba ngườiMỹ chết, hai trong số họ là línhkhôngquânvàngườithứbalàtrungúycốvấnbộbinh.NhữngtổnthấtcủalínhViệtNamlêntớiconsốhàngtrăm.Nhữngbằngchứngvềthảmhọacàngrõrànghơnvàongàyhômsaukhi

HalberstamvàtôibiếtrằngđốithủcủachúngtôilàNeilSheehancủahãng

UPIvàNickTurnercủaReutersđãtớichiếntrường.ChúngtôithuyếtphụcSteveStibbenscủatờStarsandStripesđưachúngtôiramặttrận.ChúngtôinàinỉSteve thaybộ línhHảiquânMỹbởivìchínhquyềnViệtNamngăncảngiớiphóngviênđivàovùngBắcĐồngbằngsôngCửuLong.ChúngtôihướngvềphíanamquaChợLớn.Đườngtắcdài,ôtôvàxebuýtbịkiểmtraanninhtạicáccầuvàlàngcanhphòngnghiêmngặt.VượtquaTâyAn,chúngtôirẽphảisangconđườngđồngquêlócxócđầy

ổgàdàigầnmộtdặmđườngđầybụitớilàngTânHiệpchứngkiếncảnhhỗnloạn:xeJeep.Xetảivàtrựcthăngđangtranhgiànhkhoảngtrốngtrênconđườngnhỏcònlínhthìlạimỉmcườichờđợimệnhlệnhtiếptụchànhquân.CốvấncấpcaongườiMỹcủaQuânđoàn4,đạitáDanielBoonePortertiếtlộnhữnggợiývềnhữngtổnthấtđầutiên.ÔngtagiảithíchlầnđầutiênViệtCộngchủđộngđứnglạichiếnđấuthayvìchốngtrảvàbiếnmấttrongcácvùngnôngthôn.TiểuđoànViệtCộng514dàydặnkinhnghiệmchiếnđấudùcònthuakémnhiềuvềkhảnăngtấncông,đãđươngđầuchínhxácnhưnhữnggìcốvấnMỹdựđoán.Họchờđợicơhộiđượcmangpháođạibácrachiến trường từ lâu. Nhưng đó là lực lượng Việt Nam Cộng hòa đã đảongượctìnhhuống.Davevàtôiđimộttrựcthăngđểquansáttrậnchiến.Chúngtôinhìnthấy

xácchếtngổnngangởphíadướitrongbùn,trêncánhđồngvàdòngxebọcthép Việt NamCộng hòa đã tới thôn tăng cường lực lượng và đang trênđườngtrởlại.ViệtCộngtrốnthoátmộtcáchdễdàng,đểlạisáumươilămlínhCộnghòachết,mộttrựcthăngbịhạvàcảmgiácbạitrậnchocáccốvấnquânsựMỹ.SauđóSheetanlảođảobướcratừmộttrựcthăngđầybùnvàrunrẩynói

rằnganhtabịpháobinhtấncôngtrongkhitớithămchiếntrường.LínhViệtNamCộnghòađãhếthyvọngđếnmứccốvấnVannđãtậphợpsáumươinhânviêncốvấnMỹcủaôngtagồmcảđầubếpvànhânviênvănphòngvàgửihọđithámthínhViệtCộng.HầuhếtViệtCộngđãbiếnmất.ẤpBắc là câu chuyện lớn nhấtmà tôi viết trong suốt sáu thángởViệt

Nam.Nhữngđiểmyếuđượcphôbày rõ ràng ámảnhnhữngngười lậpkếhoạchquânsựMỹhìnhthànhđồngminhtrongcáccuộcchiếnvàcâuchuyệncũngnhấnmạnhsựthôngminhcủaViệtCộng,mộtlốiđánhdukíchthâmhiểm.Trận chiến làm cho giới báo chí SàiGòn tin rằng hoặc là do chínhquyềnkhôngnhậnthấymứcđộđầyđủcủacuộctấncônghoặcnhữngđiềunàybịchúngtôitiếtlộ.Sựkhácbiệtnàytrởthànhkhoảngcáchlòngtinvàngàycànglớnhơnsaunày.

Chương4:BịBắnChếtTrậnẤpBắc làdấuhiệu rõ ràngchocácsĩquanMỹsẽphảiđảmnhận

nhiệmvụchỉhuynếumuốnmiềnNamViệtNam tồn tại.Đócũng là thờiđiểmlàmtinchiếntranhbướcvàothờikỳđỉnhcao.Cácnhanđềbùngnổvàcác bài bình luận được đưa lên trang nhất vẫn giữ vị trí hơnmười năm.ChúngtôitiếtlộcácquyếtđịnhchínhsáchmàWashingtonmuốngiữkínvềnhữnghỗtrợquânsựngàycàngtăngvàmởrộngcanthiệpcuộcchiếnyêucầubinhlínhMỹphảisửdụngvũkhí.NhưngquyếtđịnhnàyđãđẩyHoaKỳdẫnsâuhơnvàocuộcchiến.Đólàmộtcuộcchiếngaygovàkéodài.Chínhquyềnmuốntiếnhànhchiếntranhtrongbímậtnhưngchúngtôikhôngđểhọlàmnhưvậy.CốvấnJohnPaulVannbịkhiểntráchvìtiếtlộthôngtinchophóngviên,cuốicùnganhtacũngrờibỏquânngũ.CácquanchứcMỹrấttứcgiậnkhibáochínhắmvàonhữnghànhđộngcó

hạivớiChínhquyềnNgôĐìnhDiệm.Trongmộtbàiphátbiểugiữatháng2,ĐạisứFrederickNoltingquởtráchchúngtôivàkết luận“Vớinhữngbìnhluậnvôcôngrồinghề,nhữngnhậnxétácýhaynhữnglờiđồnđạilantrànhoặclàxuấtpháttừcộngsảnhoặcrơivàotaycộngsản”.ChínhquyềnSàiGònngàycàngnghingờnhữnghoạtđộngcủachúngtôivàthậtmỉamaihọtinrằngsĩquanMỹcũngtiếtlộnhiềuchochúngtôi.QuanhệcủachúngtôivớiĐạisứquánMỹrấttệhại.Nguồntinthuậnlợinhấtchochúngtôilàởbênngoàithànhphốtạicáctỉnhlịhayhuyệnlịnơicuộcchiếnđangdiễnra.Tìnhtrạnglộnxộntiếpdiễngiúpchocộngđồngphóngviênthườngtrúđi

chungmộtconđườngvàtấtcảđềuchuẩnbịchonhữnggìdiễnrasauđó.Hồsơ phóng viên của tôi ngày càng nhiều lên. Don Huth nói rằng WesGallagherđồngý lời đềnghị tôi được trở thànhnhânviên chính thức củaAP.Cócácquyền lợinhưđược trả tiềnvề thămnhàbanămmột lần,mộtnămđượcnghỉphépmộttháng.Giờtôiantoànhơntrướcđây.MalBrownelà thuyền trưởngcủachiếc thuyền, còn tôi làngườibạnkỹ thuậtđầu tiên.HorstFaas vẫn là chuyêngia kỹ thuật có tài, tay lúcnào cũngnhiềumáyảnh,bộđồdụngcụvàốngkínhtậptrungvàocuộcchiến.TôithíchthúlàmviệccùngMal,HorstvàDavidHalberstam.NhưngDavidthườngdànhnhiềuthờigianthămthúthànhphốcùngNeilSheehancủaUPIhơn.Cũngkhônglâusauđóanhtađónggóimáychữvàchuyểnrakhỏivănphòngcủachúngtôi.Chúngtôiluôncốgắngcócuộcsốngtìnhcảmđúngđắn.Vợvàgiađình

củaMalkhôngởcùnganhtaởSàiGòn.Anhtangụýchuyệnhônnhânđãkết thúc.Anh tabắt đầuhẹnhòmộtngườiphụnữViệtNamhấpdẫn tênLiễu làmviệcchoPhòngThông tinChínhphủ.Đócũng làngười saunàyanhtalấylàmvợ.NeilSheehanvàDavidHalberstamhayhòhẹnbấtchính

với các phụ nữ địa phương. Horst ở cùng cô vợ chưa cưới người Đức,Ursula.TôigặpNinaNguyễn,côgiáongườiViệtNamlanhlợivànhỏnhắntạibữatrưadoFrrancoisSullytổchứcđểgiớithiệuvớichúngtôi“mộtvàicôgáiđángkínhthayđổikhôngkhí”.TôichạytheohộtốngNinatớighế,chỉđểđánhbạingườiđồngnghiệpngườiNewZealand,NicholasTurnercủahãng Reuters. Ninamới trở về từMỹ tốt nghiệp dược sỹ ở Đại học BắcCalifornia.GiađìnhcôtalàdânBắcdicưvàomiếnNamnăm1954vàchacôlàTrưởngphònghànhchínhcủaQuốchộiViệtNamcộnghòa.Tôihoàntoànchếtmêcôấy.Mốiquanhệcủachúngtôikhôngtiếntriểnnhanh.Mùađôngnăm1963,

báo động toàn quốc bao trùm cuộc chiến và chống lại giới báo chí trongxungđộtmớivớichínhquyềnHòaKỳvàViệtNam.TranhluậnmangđếncáinhìnquốctếkhácvềViệtnamvàthiếtlậplạinhữngnỗlựccủaMỹmàvẫncòngâytranhcãibamươinămsauđó.Cuộckhủnghoảngbắtđầumộttrongnhữngthànhphốyêuthíchcủatôi,

tạicốđôHuế,nơicódòngsôngHươngchảyquanằmởmiềnTrungViệtnam.TôiđãtớiđónhiềulầnvàrấtthíchvẻđẹpcủaHoàngthànhcốkínhvớinhữngbứctườngbaoquanhbằnggạchdày,caovàhàorộngxungquanh,domộtkỹsưPhápXâydựngcáchđây200năm.CungđiệnvàtườngthànhbaoquanhđặcbiệtrấtđẹpvàngườitanóirằngđólàbảnsaothunhỏTửCấmthànhởBắcKinh.Nhữngngôimộhùngvĩcủacácvịvualớnlấytheomôhình của người Trung Quốc. Dòng sông Hương thanh bình bắt nguồn từnhữngngọnđồithấpthoángphíaxa,chảyquaHuế,mộtthànhphốnổivớinhiềunhàthuyềnchothuêvànhữngchiếcthuyềnbalábánđồăn,uốngcùngvớisựlãngmạn.Huế cũng là ngôi nhà của dònghọNgô, nơi em traiTổng thốngDiệm,

NgôĐình Cẩn thống trị khét tiếng.Một người anh em nữa là Ngô ĐìnhThục, làTổngGiámmụcThiênChúagiáo.Diệm làmộtTổng thống theođạoThiênChúagiáoởmộtđấtnước80%theođạoPhậthoặcđạoKhổng.Sựoángiậnvà thiếu lòng tin trongnhândânngàycàng lớnkhinhữngngườitheo đạoThiênChúa di cư vào namgiữa những năm1950 sau khi ngườiPhápthuatrậnvàlòngoángiậncàngtăngkhiThiênChúagiáothịnhvượnghơnđạoPhật.VìngườitheođạoPhậtkhôngđượcthamgiagiáodục,thăngtiếnquânsựvàchiađấtcôngbằngtừchínhquyềndochínhhọdựnglên.Chính quyềnMỹ không quan tâm nhiều tới tình hình tôn giáo, chỉ biết

trangbịvũkhíchochínhquyềnDiệmchốnglạicộngsảnvàtínhtoànbộdânsốthamgiaủnghộcuộcchiến.GiớibáochíchúngtôicũngítquantâmtớitôngiáocólẽbởivìchúngtôichorằngđạoPhậtítmangtínhchínhthốngvàchỉlàvấnđềcủasuynghĩ.NhữnggiaotiếpcủatôivớicácvịsưởTháiLanvàLàođềulàrấtthúvịnhưngtôilạicóấntượngrằnggiáolýđạophậtlàsự

lựachọntổnghợpnhiềumàusắc.Mộtvịsưtừngnóivớitôiôngtađảmbảomỗi buổi sang xin đủ thức ăn “vìmọi người biết rằngmột người đối thìkhôngnhậnthứcđượcluậtlệ”vàđiềuđókhiếnhọđápứngnhucầuhơnlàbỏ rơi.ỞViệtNam, tôi quan sát có rất nhiều chùaở cácngôi làngvà tôithườngtớithăm,đivàobêntrongnhìnnhữngbànthờtranghoàngvàngửimùi hương thơmkhói tỏa xung quanh, nhưng tôi không cố gắng tìmhiểunhiềuhơn.Ngaysauđó,chúngtôinhanhchónghiểurằngđạoPhậthoàntoàntham

giavàoChínhtrịởViệtnamvớicáctổchứcthanhniên, trườnghọc,bệnhviện và các trại trẻmồ côi, hoạt độngmột cách thầm lặng trong cả nước.Những người lãnh đạo và sự thù hận chính quyềnDiệm đang chờ cơ hộibùngnổ.TạichùaTừĐàm,trungtâmđạoPhật,tổchứclễhộingàyPhậtĐảnngày

8-5.ChínhquyềnyêucầutấtcảcờPhậtphảihạxuốngđồngthờicấmcăngdảibăngnămmàutruyềnthốngvàongàyPhậtsinh.PhậttửphảnkhángdữdộihơnbởivìnhữngbannerThiênChúagiáovẫnbayphấpphới trongrấtnhiềucộngđồngThiênChúagiáongườiViệt.Nhữngđámđônggiậndữtậphợplạinghenhữngvịsưđứngđầuthuyếtgiảng,khôngphảibắtđầutừngàyđầu của chínhquyềnDiệm lênnắmquyềnmàđó là nghi lễ thông thườngtrướcđócảthậpkỷ.HàngnghìnphậttửtheosaunhữngvịsưáovàngdiễuhànhtừchùadọcconđườngchínhởHuếvàyêucầuđượcbướcvàođàiphátthanh để phát những lời thỉnh nguyện của họ. Một sĩ quan an ninh địaphương,thiếutáĐặngSỹmấtbìnhtĩnhvàyêucầulínhngănnhữngkẻbiểutình lại.Hai loạt lựuđạndoquân línhném ra.Kết quả cuộchỗn chiến lànhữngxebọcthépthamgiagiảitỏađámbiểutình,11ngườichếtgồmmộtsốtrẻemvàphầnlớnbịthương.Chúngtôiởxahiệntrường,trongvănphòngtạiSàiGònvàđầutiênlấy

tintừchínhquyền–sựkiệnđódocácphiếnquânViệtcộngkíchđộngvàmộttênphảnđộngđãnémlựuđạnsáthạinạnnhân.Trongvàingày,sựthậtcâuchuyệnvềsựđồnglõacủaChínhphủđượclàmrõtừnhữngnhânchứngtớivănphòngchúngtôivớiđầyđủchi tiết.ChínhquyềnDiệmkhôngbaogiờ traođổi thẳng thắnvớigiớibáochínướcngoài trướcđâyvàgiờcũngkhôngmuốn làmviệcđóvào lúcnày.Toànbộsựkiệnđãđượcquên lãngnếucácPhậttửkhôngđếngặpchúngtôitrựctiếp.Họnhậnrachúngtôilàđầumốiquan trọngđếndư luậnquốc tếvàchúng tôimiêu tảcuộckhủnghoảngnhưvấnđềnhânquyền.Khinhữngbảntincủachúngtôiđượcphátlạibằng tiếngViệt từđàiphát thanhquốc tế,nhữngngười thamgiabiểu tìnhcàngnhiềulên.ChínhquyềnDiệmkhôngchấpnhậntráchnhiệmđànápđẫmmáu,trừngphạtnhữngkẻthủphạmvàbồi thườngchocácnạnnhân.Suốtđêmđó, cờPhật đã trở thànhđiểmdẫn đường cho nhữngngười thamgia

biểu tìnhchốngchínhquyền.Đànôngvàphụnữkhông thamgiacáchoạtđộngởchùatrongnhiềunămgiờbắtđầutụngnhữngcâukinhbịquênlãngđãlâuvàdiễuhànhtrêncácđườngphố,tháchđốnhữngtaylínhcóvũtrangvàcảnhsát,nhữngngườithườngbắthọcholênxetải.GiớichứcsắcPhậtgiáogọichobáochíSàiGòncùngnhữngthôngtintiết

lộ,vàvàongày11-6chúngtôiđượctinmộtcuộcdiễuhànhkhácsẽđượctổchứcởSàiGòn.Nhữngsựkiệnnhưthếnàybắtđầutrởnênphổbiến.ChỉMalcolmBrownevàBillHàVănTrần,quản lývănphòngngườiViệtcủaAPthamdựsựkiệnbuổisáng.Nhưthườnglệ,xecảnhsátdẹpđườngtrướcchonhữngvịsưdiễuhànhthầmlặngkhihọrờimộtchùanhỏvàhướnglênđườngPhanĐìnhPhùng.Mộtô tômuikínmàuxámdẫn trướcđoàndiễuhànhdừnglạibấtngờtrướcDinhNgoạigiaoCămpuchia.Banhàsưbướcrakhỏixe,vàitrămngườidiễuhànhxếpthànhvòngtròngiữađoạnđườnggiaonhau.SauđóvịsưgiàThíchQuảngĐứctựmìnhngồitrênmộtcáiđệm,thuchânlạivàhaingườiđitheoôngtướixănglênđỉnhđầu,đẫmướtbộquầnáomàuvàng.Ôngtựđốtdiêmđểtronglòng,sauđóchắptaytheothếđàisenkhingọnlửabốccháyquanhmình.BrownebấmmáycẩnthậnkhimộtvịsưkhácthétlêntrướcđámđôngbằngtiếngAnhvàtiếngViệt“Đâylàcờphật.Ôngchếtlàvìlácờnày.ThíchQuảngĐứctựthiêuvìlácờnày”.Bứcảnhvịsưgiàbốccháytrongkhóilửalàmchấnđộngcảthếgiới.CácPhật tử tiến lêncôngkhai.TạichùaXá lợiởSàiGòn,sinhviênvà

Phậttửtrẻgiúpcácvịsưinấn,sảnxuấttờrơi,biểungữphânphátchocáccơquanbáochívàcảnước.Chúngtôi thườngđượcmộtvịsưsangtrọng,ngườinhỏnhắntênlàThíchĐứcNghiệptómtắttìnhhìnhtạichùa.ÔngnóithànhthạotiếngAnh,thườngmờitràchúngtôitạivănphòngtầngtrêncủamình.Ôngtanhồinhétchochúngtôinhữngkiếnthứcvềtriếthọcvàtuyêntruyền.Nhữngvịsưtrụtrìnói,chúngtôilànguồnhyvọngduynhấtcủahọđể chuyển những thông điệp ra thế giới và đổi lại những người dân địaphươngsẽlàmhếtkhảnăngđểgiúpđỡchúngtôi.HorstđượcmờivàomộtngôinhàngườiViệtởđộcaoquansátđượccuộc

nổi loạn trênban công tầng trên, nơi cóvị trí thíchhợpchụpảnh.Anh takhôngởđólâu.Đámđôngbêndướilàmhỏngviệcchụpảnhkhireohòđiêncuồngmỗikhianhtađịnhbấmmáy.TôidừnglạimộtcửahàngsaucuộcnổiloạntốiChủnhậtđểmuamộtsốthựcphẩm.Câuhỏiđượcđưa“Anhcóởđókhông”Anhcógửinhữngbàiviếtđóranướcngoàikhông?Nhữngtaybáoảnhcómặtởđókhông?”.Ngườichủcửahàngvỗlưngtôi,nhữngngườilàmcủaanhtavâyquanhtôivàcười.Chính quyềnDiệm phản đối kịch liệt việc làm tin của chúng tôi và tất

nhiênnhữngtờbáodochínhquyềnđiềuhànhcũngluloaquanđiểmđó.Tôi

bịhànhhungbênngoàichùaẤnQuangởngoạiôphíabắcngày7-7.Trongkhiđanglàmtinvềmộtnhómngườibiểutìnhdângcaothìtôibịkèmvàomộtngõnhỏbởihaicảnhsátmặc thườngphục,họ thụivàomặtvàxô tôingã.HọđãlàmhơnthếnếuHalberstamkhôngtớibảovệtôi.Anhtanhẩyvàonhữngkẻtấncôngvàphântánhọ.Tôibịchoángvàmáyảnhcủatôibịđập,nhưngBrowneđãchụpảnhtôivàkhuônmặtđầymáuđượcinrộngrãi,khiĐạisứquánMỹtừchốiđứngrabảovệ,hộiđồngnghiệpgửithôngđiệpđượcbảovệtớiTổngthốngKennedy.Cảnhsátvẫnchưađểchúngtôiyên.Ngàythứhai,Malvàtôiđượcmời

tới trụ sở cảnh sát SàiGònvì vụ hànhhungbởi hai cảnh sátmặc thườngphụcliênquantớicuộcẩuđảởchùa.Saubốntiếngchấtvấnchuyểnsangthảoluậnvàyêucầulàmđơnkiệnnhữngtaytấncông,chúngtôiyêucầubồithườngchochiếcmáyảnhbịhỏng.Nhữngđốiđầuthôbạotrênđườngphốlàmtêliệtthànhphố,đedọacác

nỗlựcchiếntranhvàtrởthànhnhữngchủđềhàngđầutrênthếgiới.TổngthốngKennedythaythếĐạisứNolting,ngườiđinghỉcùnggiađìnhởHyLạpbằngHenryCabotLodge,Jr.KhitrởvềNoltingcóbuổigặpcuốicùngvớiTổngthốngDiệm.DiệmhỏiNoltingxemcóphảiviệcbổnhiệmLodgecónghĩachínhsáchcủaMỹđangthayđổivàvịĐạisứchuẩnbịlênđườngkhuyênôngtakhôngnênlolắng,mộtquanđiểmmàsaunàyôngtathôngbáovớiQuốchộiMỹ.Cácsỹquancốvấnôngtatừcấpcaonhất,nhưmộtbảnghinhớchoTổngthốngđểđảmbảovớiDiệmkhôngcósựthayđổinàotrongchínhsáchcủaMỹ.NgôĐìnhDiệmđãsốngsótquagầnmộtthậpkỷkhủnghoảngchínhtrịvàquânsựnhưngthựctếchínhsáchcủaMỹgiờđangthayđổi,cùngnhữngkhủnghoảngđạoPhậtvànhữngbàiviếtcủachúngtôi.ĐÀNÁPPHẬTTỬGiữatháng8,biểutìnhcủacácPhật tử lôicuốnhàngnghìnngười tham

gia,người thamquanlẫnvàođámPhật tửtrungthànhởtiềnsảnhmởmộtbêntạichùaXáLợi,bướcđicẩnthậnquanhvàitrămngườicầunguyện,hầuhếtlàphụnữtrongnhữngbộáodàibằnglụasặcsỡđangquỳlạytrướcmộtbànthờcótráitimđãcháythànhthancủaHòathượngtựthiêuThíchQuảngĐứcđựngtrongmộtbìnhthủytinh.Trongsânquanhtòanhà,cácvịsưđangphátnhữngbảnđánhmáymớinhấtcủa“tờbáo”PhậttửcóviếtchuyệnvềchacủaMadameNhulàĐạisứởWasshingtonmiệngnói,vỗvàocổtaycủabàvìănnóibấtkínhvềPhậttử.Mộtquầytronggócsânrâmmátbàybáncácbàibáo, sáchvà tranh tôngiáovềvụ tự thiêucủaHòa thượngvớigiákhiêmtốnnhấtdomộtvịsưđứngchàomời.Tronghànhlangmộttòanhà,nhữngvị sư áo nâu tiếp tục những côngviệc hàngngày tụngkinh gõmõtrongmùihươngtrầmhòalẫnmùirácthải.Trênđườngbênngoàichùatrước

đómộttuầnđãđượccàidâythépgai.Cácphóngviênđến,gậtđầuvớinhânviênanninh, trởnênquenbiếtnhausaunhữngvụẩuđả thườngxuyêntạicáccuộcdiễuhành.Mộtngườibánbậtlửarongcótrangtrícờởcảhaimặt,mộtmặt là cờPhậtgiáonămmàucònmặtkia là cờquốcgia.Ngườibánhànggiảithích“Làmsaobiếtđượcaisẽthắngnhữngcócờcảhaimặtchúngtakhôngthểthua”.SựthờơcủaĐạisứNoltingđốivớiđạoPhậtlàdoôngtatinphongtrào

cótínhchấtchínhtrịchứkhôngphảitôngiáo“Cóthểđượcgọilàviệchiểusai trên chính đất nước chúng ta và trong các nướckhác nhưởChâuÂu,canadahaynơinàokhác,bềmặtgiốngnhưmộtcuộcnổiloạnthựcsựchốnglạichếđộThiênChúagiáo”.NoltingnghĩrằnghọđangcốgắngđàomồchếđộSàiGòn,bốicảnhlàmlongạimốiquantâmcủangườiMỹ.ÔngtađộngviênDiệmtạibuổihọpcuốicùng“đểgiảiquyếtvấnđềnàymộtcáchđơngiản,đitớithỏahiệpchínhtrịvàthựchiệnlờihứangườiViệtNamsẽkhôngcóhànhđộngbạolựcchốnglạiPhậttử”.TheoNolting“KhôngcólídoghingờlờinóicủaDiệm,ôngtaluônthànhthậtvớitôivàtôihoàntoànthànhthật với ông ta”. Cómặt tại bữa tiệc chia tay vịĐại sứ sắp lên đường làngườiemtraikhóhiểucủaTổngthống,NgôĐìnhNhu.ĐólàngườiđànôngmàNoltingđãcốgắngđểxâydựngmốiquanhệ.dànhnhiềugiờnóichuyệnvớiôngtatrongnhữngthảoluậntriếthọc.Diệmkhôngtớisânbayđưatiễnmàemtraicủaôngtađithay.Tôiquan

sátôngNhucóphongcáchnhẹnhàngkhinóichuyệnvớiĐạisứ.Tuynhiên,đôimáhóp,gòmánhôcaovà tránnhănchothấymột tínhcáchbuồnrầu.Thựctế,Nhulàmộtngườicôđơn,ítbạnvàítxuấthiệntrướcđámđônghơncảngườianhtrai–Tổngthốngđiềukhiểntừxa.NhukhônggiữchứcvụbầucửtrongChínhphủnhưnglạiđứngđầucáctổchứccảnhsátbímậtvàĐảngCần lao,mộtmạng lướimật thámquốcgia.Ông tacũngđiềuhànhphongtrào“ThanhniênCộnghòa”vàchỉđạochươngtrìnhcácấpchiếnlượcquantrọng.NhưngvịtríquantrọngnhấtmàNhunắmgiữlàcốvấnchínhtrịchoTổngthống,anhtraimình,mộtngườiđànôngmàôngtađiềukhiểncảthếxácvàtinhthầntheonhưnhữngcâuchuyệnđồnđạiởSàiGòn.NoltingkhómàlườngtrướcrằngngườitâmgiaotriếthọcđưatiếnôngtaởsânbaySàiGònvàongày15-8đangbímật lậpkếhoạchsửdụngthờigiantrốngđiềuđộnggiữacácĐạisứMỹđểtiếnhànhhangloạtcuộctấncôngdãmanchưatừngcóvàonhữngnơicầutụnglinhthiêngnhất.Khitôitrởlạivănphòngtừsânbay,MalmuốntôiraNhaTrangviếtvề

nhữnghậuquảsausựhysinhcủavịsưđầutiên.Tôivuivẻđirakhunghỉmátnổi tiếngvớicát trắng, tômhùmvànhữngchiếcbikininhỏnhắn.MộtcuộcbiểutìnhđangdiễnraởNhatrangkhichúngtôiđến.Xetăngvàquânđộidàntrênđườngđểdậptắtbiểutình.Tôinhậnrarằngchínhquyềnđón

nhậnthihàicủavịsưvàtổchứcmộtlễtangsơsài.TôiẩnmìnhtrongnhàhàngvàkháchsạnFrancoisetrênbiển,mộtdấuấn

cònlạitừthờiđạicủangườiPhápđểxemxétlạinhữngphươngáncủamình.Sáng sớmChủnhật, tôi thuêxeđạpđi theođườngbờbiển tớiNinhHòa.Nhữngngườilínhkhôngchotôivàolàng,họbắttôiquaytrởlạiNhaTrang.TôicốgắngtớithămChùaHộibịphongtỏa,nơicácsưđòitrảlạithihàicủavị sưđãhysinh,nhưngmột lầnnữanhữngngười línhkhôngcho tôivào.Nhữngngườichứngkiếnnémcáinhìntứcgiậnvàolính,khôngquantâmtớihơigacayđangtỏara.Trênđiệnthoại,MalnóivớitôirằngHuế,ĐàNẵngvàSàiGònđangnổrabiểutìnhsaumộtvụtựthiêukhác,lầnnàylàmộtvịsưởHuế.TôinóirằngmộtnhânviênChínhphủtincậythôngbáo“Chúngtôicókhảnănggiảiquyếtnhữngvụbiểutìnhxahơnnữa”,nhưngMalnóivớitôi“Đừngtinđiềuđó.Toànbộnơinàyđangdângcao”.Anhtađãđúng.Phongtràobùngnổđêmthứhaingày21-8.Trướcngày

đócácvịsưchùaXáLợitiếtlộlolắngĐạisứLodgeđếnSàiGònmuộnbangàybáohiệuđiềmgởchohoạtđộngcủahọ.ThíchĐứcNghiệpnóivớiMalrằngChínhphủđangchơixấuhọ:vídụmộtvụámsátnhằmvàoLodgeđểđổtộichoPhậttửhaymộtvụđảochínhgiảmạo.Malquansátnhữngvịsưtrẻ kéo những chiếc ghế qua sàn nhà chứngminh như những vật chướngngại.NhưngchùaXáLợi trôngvẫnbình thường, chữ“vạn”vẫn sángđènneonmàuxanh,mộtbiểutượngcủaPhậtgiáotừngọnthápcủatòanhàchínhxungquanhcùngánhđènmàusắctreotrênmáivòmphíatrongvườn.Khoảng11giờđêmhômđó,sưThíchĐứcNghiệpgọiđiệntớicănhộcủa

BrownenóirằngvừanhậnđượctincủacảnhsátcólệnhphongtỏachùaXáLợi.Khoảng12h20phútôngtagọilại“Cảnhsátđãđến.Họđangởcổng.HãynóivớiđạisứMỹnhanhlên”.SauđốđườngdâytắtvàkhiMaltớihiệntrườngvàiphútsauđó,anhtathấyvàitrămlínhđặcnhiệmMỹđượchuấnluyện,cảnhsátvà línhgácDinhmặcquânphụcđã thổi tungcánhcửasắtchùaXáLợi.Phóngviênbịđuổikhỏikhuvựcbằngnhữngkhẩusúng lụcchĩa vào khi những vị sư bị kéo ra vườn, đưa lên xe tải lúc 1giờ 30 phútsáng.Toànbộchùa,nơicócácchứcsắcPhậtgiáohàngđầuViệtNamtrốngrỗng.ChỉcóhaivịsưthoátđượcnhờcạybứctườngbêtôngnốiliềnvớikhuvựccứutrợMỹ(U.SAIDMission)bêncạnh.CảnhtượngnhưvậyxảyrakhắpmiềnNamViệtNam.Tấtcảnhữngngôi

chùathenchốtđềubịtấncông,cácnhàsưbịbắtvàtratấn.Giườngnằm,đồđạcvàcửabịđập,phánátbằnglưỡilê.ChuyệnđócũngxảyraởNhaTrangnhưngtôibịcáchlikhỏichùachính.TôibayvềSàiGòn.Đếnlúcnày,hơnmộtnghìnsưbịbắt,lệnhthiếtquânluậtđượccôngbốtrongcảnướcvàquânđộichiếmđóngnhữngtrungtâmviễnthôngvàcácvịtríthenchốtkhác.Sẽ

cónhữngcuộcđànáp,kiểmsoátbáochícứngrắnvànhữnghạnchếkhácnữa.TôicóthểđưaranhữngcâuchuyệnthểhiệnsựtứcgiậncủaquânnhânMỹchứngkiếnnhữngcảnhhànhhungchuyệnđóxảyra.MộtđạiúyquânđộiMỹnóivớitôiởNhaTrang“TrongmộtđêmDiệmlàmhỏnghếtnhữnggìchúngtôixâydựngởđâytrongsuốt18thángqua”.MộtsỹquanMỹkhácnói,anh tavừa từmộtcuộc tuần trabốnmươingàyròngrãvàmệtmỏiởTâyNguyênvề,phànnànvớitôitạinhàhàngFrancois“ChúngtôicốgắngtốiđagiànhđượclòngdânchochínhquyềnSàiGònởvùngnúithìlạimấthọởcácthànhphố”.Cácphóngviênlongạichúngtôisẽlàmụctiêutiếptheo.Trongvòng3

tháng,câuchuyệnvềcácPhật tử luônở trangnhất.ChínhquyềnSàiGònghétchúngtôi.MalvàtôibànnhauchuyểnkhỏicănhộcủachúngtôivàoởtrongkháchsạnCaravellechoantoàn.MộtsốphóngviênthườngtrúcũngchuyểnvàoởnhờnhàgiớingoạigiaoMỹvàingày.MộthômphóngviênthườngtrúngườiAustraliaDennnisWarnertới thì thầmvớitôi“Peter,giờcậunằm trongdanhsách tấncônghàngđầubởichuyếnđiNhaTrangcủacậuđấy”.Kiểmduyệtchặtchẽtáchchúngtôivớithếgiới.Chúngtôiphảichạyđua

hànggiờvớicácđốithủđểtuồnbàiviếtrabênngoài.ĐạisứquánhứahợptácvớichúngtôiđểchuyểntintứcnhưngchỉưuáichoUPIvàbỏrơiAP.MalrấttứcgiậnvơitayngoạigiaoWilliamTrueheart,ngườichorằngnhữngcâuchuyệncủachúngtôiđangbịchặnlạiởWashington.LúcnàychẳngcóconsôngMêKôngnàođểchotôibơiqua.

Chương5:TânĐạiSứHoaKỳHerryCabotLodgeđến trongkhungcảnhrộngmởđónchào.Chúng tôi

bắttaythânthiện.VấnđềsuyluậngiữacácnhàbáolàNoltingsẽ“bịnhấnchìmhay bơi cùngvới chính quyềnNgôĐìnhDiệm”đangđược thay thếbằngquanđiểmđòihỏihơnnữaquyềnconngười,tựdochínhtrị,tiềmlựcquânsựvàtráchnhiệmgiảitrình.Nhữngđồngnghiệpcủatôichorằngnếuaicóthểvựcdậyđượctìnhhình

thìđósẽlàLodge,HalberstamvàSheethan,cảhaiđềusànhsỏi,hiểubiếtđãcườivàochiếcxeđượchộtốngcủachúngtôiquanhữngconđườngimlặnghướngrasânbayđểđưatinĐạisứtới.BổnhiệmLodgelàmộttháchthứcvớichínhquyềnCộnghòavì“Vỏquýtdàycómóngtaynhọn”.Lodge trả lời bộ đàm từ trên máy bay rằng sẽ không tuyên bố gì cả.

NhưngdángngườicaolớnxuấthiệntrênchiếcmáybayDC-Cbướcxuốnglanhlẹđãkhônglàmchochúngtôithấtvọngkhiôngtanhìnthấyđèntruyềnhình và vài chục gươngmặt vuimừng hướng lên.Ông ta có vài lời thânthiệnvềdânchủMỹ,vaitròcầnthiếtcủabáochívànóivềnhữngngàylàmviệcvới tờNewYorkHeraldTribuekhi lầnđầu tiên tớiViệtNamvới tưcáchmột phóng viên trẻ.Ông ta hứa giúp đỡ công việc của chúng tôi vàdànhđôichútthờigianchongườivợcủamình,Emily.Chẳngcó thông tingìmới trong tuyênbốcủaLodgenhưngcũnganủi:

Việcđảmbảohỗ trợcủaôngtachothấysựcô lậpcủachúngtôiđãchấmdứt.Vớicửchỉthiệnchí,ôngtachophépbốnphóngviênđicùngmáybaytừcăncứkhôngquânTachikawa,mộttrongsốhọlàRobertEunson,GiámđốcđiềuhànhAPở châuÁ.Eunsondẫn tôi ramột bênnói rằng “Đại sứđứngvềphíachúngta”vàsauđógiớithiệutôivớimộttrongnhữngphụtácủaLodge,thiếutáJohnMichaelhay“Mike”Dunngậtđầuđáplại.VàingàysauđóLodgemờiMalBrownetớidựbữatrưathânmậtvànói

rằngôngtađãnhìnthấybứcảnhvịsưThíchQuảngĐứctựthiêucủaMaltrênbànKennedy.SaunàyMalkểtỉmỉchotôinghenhữnggìLodgenói,“TôinhớkhibướcvàoVănphòngbầudục,cóbứchìnhmộtngườiđànônggiàngồixếpchântựthiêuvàTổngthốngKennedynóirằng“Nhìncáiđóđi!Nhìnnhữnggìxảy raởViệtNam.Tôi tin tưởngcậu, tôimuốncậu tớiđóxemcóphảichúngtakhôngthểkhiếnChínhphủđóxửsựtốthơn”.Nếuvào thờiđiểmđóchúng tôi khôngquáphóngđại sựđồng tình của

Lodgevớiquyềnbáochíthìcũngkhôngphủnhậnôngtakháthoảimáivớibáochí.ÔngtađếnSàiGònvớimụcđíchchỉđạocủaKennedynhằmthứctỉnhChínhquyềnSàiGòn.Khônggiốngvôsốbàibìnhluậncủachúngtôi,ôngtakhônghạnchếchúngtôimàngượclạiđộngviêncácbàiphântíchvà

xemđólàthứvũkhíkhácđểthayđổi.LodgenhanhchónghiệnhữucóhiệuquảởSàiGòn.Buổisángđầutiên,

ôngtaláixedọcnhữngconđườngbịphongtỏacủathànhphốquacácđoạnđườnggiaonhaunơilínhđượctrangbịvũkhívớilưỡilêrútrakhỏivỏvàđiquanhữngcôngviên trong thànhphốcóxe tăngvàxebọc thépđangchờlệnh.Trêncácgócphố,ngườidânhốthoảngtụtậpxìxàonhữngtinđồnmớinhấtvàtựhỏikhôngbiếtchuyệngìsẽxảyratiếptheo.DọcmộtconđườnglớngầnkhuTrườngĐạihọcSàiGòn,hơnhainghìnxeđạp,xegavàxemáyxếptrênvỉahèdướinhữngcâyme,câmlặngchứngkiếnviệcbắtgiữhàngtrămhọcsinhvàhoạtđộngtốnggiamhọliêntục.Đại sứ tới thămhaivị sưđượcbảo lãnhan toàn tạiSởChỉhuycốvấn

quânsựMỹtrênđườngPasteur.Ngaycuốituầnđầutiên,ôngtađưacácgiấytờủyquyềncủamìnhchoTổngthốngDiệm,gặpNgôĐìnhNhuvànóiriêngvớicácnhàbáorằngôngtakhôngấntượngvớicảhaivàsẽtiếptụckhâusứcépcảicách.Lodgelàmchochúngtôiyêumếnkhiđidạoquanhthànhphốcùngvợvàmộthayhaiphụtá.NgàiĐại sứbất chấpnhững tayvệ sĩ anninhcủamình,mờimười lăm

ngườitrongsốchúngtôiđidạongắmcảnhkhôngchínhthức,điquađạilộCatinatvềphíaDinhTổngthốngvàvớichiềucaokhoảng1m89thìcaohơnhầuhếtchúngtôi,ôngtatrôngthưtháitrongáosơmimởcổ.Chỉtrướcđóvài giờ,một cuộc biểu tìnhChínhphủ lớn diễn ra trong khuvực lân cận.Hàngnghìnngườilahétủnghộchếđộ,nhữngđộilínhđứnggácởcácngảđườngliếcnhìnngạcnhiênnhậnraLodge.NhữngcậubébánbáocốgắngmờichàoôngtatờbáođịaphươngbằngtiếngAnh–tờBưuđiệnSàiGòncóbàivềcuộc tấncôngsắcbénvàoQuốchộiHoaKỳ.Lodgemỉmcườivớichúngnóirằng“không,cảmơn,tôicórồi”.Ôngtadừnglại trướchailínhMỹ19 tuổiđangđi dọcđườngCatinathỏi thămhọvà chúchọmaymắn.MộtviênchứcViệtNamCộnghòathòđầuracửasổxevàthétvàongườibánbáo”“Cáikhỉgìđangdiễnraởđâyvậy?”.Anhchàngbánbáo trả lời“Mộtcuộccáchmạng.ĐâylàĐạisứMỹđầutiêntừngđibộdọcconđườngCatinat”.LodgebắnphátsúngđầutiêncảnhbáoChínhquyềnDiệm,nhưngDiệm

lờđisựbảohộlớnvànhữngcuộctấncông.KhiĐạisứchínhthứcphảnđốikiểmduyệtbáochíthìchínhquyềnđơngiảnthắtchặtviệckiểmsoát.SàiGòntháchthứckhôngchỉviệclàmtincủachúngtôimàcảviệcđưa

tinrangoài.Hàngràođầutiênlàvănphòngkiểmduyệtnằmtrongtòanhàchínhquyềngầnchợ trung tâmnơi chúng tôiđượcyêucầumang toànbộbảnsaotinvàảnhtớinhânviênkiểmduyệtquânđộivàsauđólànhânviêndânsựđểlàmrõthôngtin.Họbắtbẻtừnhữngchitiếtnhỏnhất.

Ngày27-8,mộtnhânviênkiểmduyệtcắtxénmộttrongnhữngbảngửiđicủa tôi, họ cho phép viết câu “Chúng tôi đã bước vào ngày thứ bảyLuậtQuân sự” nhưng lại gạch chéo bằng bút đỏ đậm câu tiếp theo “Tập trungquânđội trongcáckhuvực thànhthịchủchốtvẫndày,đặcbiệtkhutrungtâm thươngmại trước Nhà thị chính thành phố”. Tôi được phép viết cáchàngrào thépgaiđượcdọnđivàosángsớmthứba từkhuvực trung tâm,nhưngnhânviênkiểmduyệtlạigạchphầncònlạicủacâunhưsau“…ởcáckhoaLuật,YvàDượccủaĐạihọcSàiGòn.NhiềusinhviênbịcảnhsátbắtởđóvàoChủnhậtvìhọtụtậpbiểutình”.Tốimuốnnóirằngnhânviênkiểmduyệtdânsựđảmnhậncôngviệcđọcbảntinnhưngtôilạibịcấmviếtrằngrấtnhiềungườibịbắtđầutuầnđượcthảtựdo.Nhânviênkiểmduyệtđóngdấu,kýđồngývàsauđó,ýkiếncuốicùngcầnthiếttừvănphònghộiđồngquânsựnơinhữngcondấuđóngvàotừngtrang.Cóđến90%cácbảngửiđicủachúngtôibịcắtxénvàđôikhicảbảnbịgiữlại.ThậmchíhọcắtcảviệcmiêutảTổngthốngDiệmlàngườitheođạoThiênChúa.Chuyển tin ảnh rất khó khăn. Nhân viên kiểm duyệt cho phép chuyển

nhữngbứcảnhĐạisứLodgetrìnhgiấytờủynhiệmchoTổngthốngDiệmnhưngsauđóvănphòngHộiđồngquânsự từchốivàkhôngđượcgửiđi.Phóngviênphát thanhvà truyềnhìnhmất liên lạc trực tiếpvớivănphòngtổngđàikhi tấtcảđườngdâyđiệnthoạiquốctếđềubịcắt.Thậmchí,ôngPeterKalischer,ngườiđạidiệncơquanphátngônchính thứccủaChỉhuyquânsựMỹ,tờNgườiquansát,tuyếnbốviệckiểmduyệtchặtchẽhơncảởLiênXô.Chúngtôiđấutranhbằngmọikhảnăng,gửinhữngbảnchìcâuchuyênvà

nhữngbản inảnhphụbằng tayquanhữngngườidu lịch, thường lànhữngngười phương Tây rời sài Gòn trên chuyến bay chiều tối tới Bangkok,HongkongvàManilanơiđóhyvọnghọcóthểchuyểntàiliệuvềvănphòngcủachúngtôi.Chúngtôihốilộnhữngngườiđưathưbánchuyênvớigiá50hoặc100đôlavàđềkiệnthưlà“bóthưgửichoBassett”mượnchứcdanhngườibiêntậpngoạisự,BenBassett.Chúngthườngđượcgửiđimặcdùcóvài kiện không lọt.Chuyệnđó giống nhưnémchai được đánhdấu xuốngBiểnĐôngvớihyvọngđiềutốtnhấtsẽđến.Đôikhichúngtôigửiđượcrấtnhanh.Malghiđượccúhíchbàitinkhithaythếlờichúthíchvôtộicủamộtbức ảnh đã được duyệt vềmột cảnh trên đường phố bằngmột tin gây ấntượnggiậtgânvềBộtrưởngNgoạigiaoVũVănMậuđãcạotrọcđầuvàtừchứcđểphảnđốinhữngcuộcđộtkíchchùa.Bứcảnhvàlờichúthíchdùngmẹođểđượcinrộngrãi.TrụsởởNewYorkrấthàilòngvớicôngviệccủachúngtôi,đếnnỗihọviếtmộtcâuchuyệnvềnóchohàngtrămhãngmuatin,trongđóđàitiếngnóiHoaKỳđãpháttrởlạiSàiGòn.Chúngtôichắcrằngchínhquyềnbiết tin,bàivàảnhlậuđanglọtquasânbaynhưngkhôngthể

chặnđượcchúngtôi.Cólẽvìhọmuốntránhnhữngđốiđầulộnxộn.CónhữngngườithuộcdòngtruyềnthôngchínhthốngcủaMỹkhôngthích

nhữnggìchúngtôiđanglàmvàkêucacáctin,bàicủachúngtôiđanghủyhoại chính sách quan trọng củaMỹ.Họ đổ tội sự “không nhạy cảm” củachúng tôi là do thiếu kinh nghiệm. JosephAlsop, người phụ trách chuyênmụccóảnhhưởngrấtlớnbắtđầugọichúngtôilà“nhữngkẻthamgiathậptựchinhtrẻtuổi”vàkêuca:“vẽmộtbứctranhcămphẫnvàtămtốirấtdễkhikhôngcầnquantâmtớithựctếlànếubỏquaphầnđôngngườiMỹthánphụcnhữngngườiViệtnamchiếnđấuvàchỉramộtsỹquanMỹtrongmườingườinghĩrằngnhữngngườinướcngoàichiếnđấuthậttệ”.Mộtphóngviênnổi tiếng từ chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Thế giới thứ hai,Marhuerite Higgins cũng thường tới Sài Gòn. Cô ta nghi ngờ chúng tôikhôngyêunước,chĩanhữnglờinóichuacayvàoHalberstam.Anhtacũngphảnđònkhôngkémcạnh.CótinđồncôtanóivớinhữngngườiquenởsàiGòn,“phóngviênởđâythíchnhìn thấychúngta thuatrongcuộcchiếnđểchứngminhhọđúng”.TạpchíTimechorằngchúngtôilànhữngthanhniêntrẻbịkíchđộngbởinhữngcâuchuyệnvàsailầmtrầmtrọngtrongcáchlàmtin.CharlesMohr,TrưởngphânxãTimeởĐôngNamÁ,bỏviệctrongtứcgiậncùngtaycộngtácviêncủatờTimeởsàiGòn,MertonPerry.Vài tuầnsauđó, tờTime tómtắtnhữngđánhgiábằngmộtcâuchuyện,

“MộtngàynàođósẽcónhữngcuốntiểuthuyếtvềnhữngtêntuổiđắtgiácủacácphóngviênthườngtrúMỹlàmtinchiếntranhởViệtNăm1963.Thửgiảtưởnghọsẽ làmchomọi thứtrởnênrõràngvàmọi thứđều trởnênđúngnhưvậy.NhưngngàyhômnaynóisựthậtvớigiớibáochíSàiGònlàmộtviệc khó khăn”. Bài báo tiếp tục nói rằng “Theo quan điểm cá nhân, cácphóngviên thường trúnghiêmtúcmộtmặtnàođóvề tuổi trẻ, thamvọng,chèchénvàyêucôngviệc.Họnhậnthứcnhiệmvụrõràng”.Chúngtôicũngcónhữngngườiủnghộ,thườnglàcácbiêntậptừcáctờbáoMỹtớitậnmắtchứngkiếnnhữngmớlộnxộnđóvà thườnglàmviệc trongvănphòngSàiGòncủachúngtôi,thamgialàmtinvớichúngtôivànhữngđốimặtxãhội.NhữngrắcrốivớitrụsởchínhAPđượcgiảiquyếtkhitrậnẤpBắcchứng

minhnỗlựccủachúngtôi,ghimchặtnhữngcôngnhậntíchcựcchínhthứccủaWashington.Cuộcđấu tranhbiểu tìnhcủacácPhật tửđẩycâuchuyệnlênđầumọi tờbáoởMỹ,mang lạivị trímàAPhằngmongmỏi.Bâygiờchúngtôiđượcvănphòngchínhhoàntoànủnghộ.HàngngàybáochíSàiGòntấncôngchúngtôibằngtiếnglóng,gọichúngtôilàcộngsảnđangcốgắngpháhoạiđấtnướccùngnhữngbứctranhbiếmhoạmiêutảcácphóngviênthườngtrúnướcngoàinhưnhữngkẻthùchínhtrịnguyhiểm,xuấthiệnthườngxuyên,thểhiệntínhhoangtưởngvàsựhậnthùcủachínhquyền.

Cácnhàphêbìnhdòxét,chúýtớituổitrẻcủachúngtôivàcảnhữngconsốnhỏnhoi tớimứcđộtrànlannhữngcâuchuyệnvàsựgiốngnhautrongcáchlàmtinđểkếtluậnrằngchúngtôiđềutrongmộtkếtcấu.Nhưngkhicâuchuyệntiếpdiễn,dànhvị trí thườngxuyêntrêntrangnhất thìLuậtbáochíthươngmạibắtđầuthihành,cácbiêntậpviênvềnhàbắtđầuđánhgiáhoạtđộngcủaAP,UPIvàtờThờibáoNewYork.Tấtcảchúngtôiđềumongmỏilàngườiđầutiênviếtnhữngsựkiệnmớinhấthoặcnhữngbàiphântíchsâusắcnhất,nhưngPhòngNgoạisựluônnhắcnhởnếuchúngtôiquáchậm.Phóng viên thường trú có ảnh hưởng nhất là Mal Browne và Dave

Halbrstam, cả hai đều viết những bài phân tích gây tranh cãi và đều viếtkhông biết mệt mỏi. Văn phòng AP luôn luôn đông đúc, Roy EssoyanthườngđếntừTokyocùngvớiEdWhiteđểgiúpchúngtôi.TấtnhiênlàcóHorstvớinhữngbứcảnhvềchiếnsựởĐồngbằngsôngCửuLongvàTâyNguyêntớicáccuộchỗnloạnởcácđạilộSàiGòn.ChiasẻsuynghĩcủahọvớichúngtôicóBeverlyDeepe–phóngviênnữ

duynhấtsốngởSàiGònvàolúcđólàmcộngtácchotờNewYorkHeraldTribune,FrancoisNivoloncủatờLeFigaro,ngườisốngtrongcănhộcùngtoànhàvớichúngtôivàphóngviênảnhtựdoMaichaelRenard.Bấtkỳlúcnào chúng tôi cũng có thể tập hợp được những người bạn tâm giao giúpchúngtôiviếtbàivềnhữngsựkiệnphứctạptrongthànhphố.Halberstamlàtay trụ cột trongnhómkhácgồmNeilSheehanvàRayHerndon củaUPI,NickTurnercủaReutervàMertPerrycùngcácthànhviênlàmbáothườngxuyêntớithăm.Hainhómphóngviêncạnhtranh,nhữngphóngviênthamvọngkhôngtạo

rasư thôngđồng.Chúng tôicạnh tranh từngngàyvàcóxuhướngbímật.Chúngtôibảovệnguồntinđặcbiệtbêntrong.BàitinvềThíchQuảngĐứctựthiêucủaBrownelàbàitinquốctếvàtạonêncơnsốtbáoảnh.UPIlàmtốthơnchúngtôivớinhữngbàitinđầutiênvềcáccuộctấncôngchùachiền.Halberstamthìghiđiểmbằngnhữngbàiphântíchquânsựsâusắc.Saunhữngcuộctấncôngchùachiền,chúngtôinhậnthấyUPI,Thờibáo

NewYorkvàReuterđangtrởthànhmầmmốngtrongtranhgiànhquyềnlựcởvươngtriềubáochí.Malxemnhẹđiềuđó.ChínhsáchcủaMỹnhưđượcLodgeđổdầu thêm lửakhinhữngphụ tá

củaôngtarỉrathôngtincuộcgặpvớiTổngthốngDiệm.Ôngtakhôngthíchphongcáchlãnhđạm,cáchthí tốtcủaDiệmvàluônlảngtránhnhữngtraođổi thực tếvềnhữngvấnđềcấpbáchnhất.Cảmgiáckhôngthíchnhaurõràngởcảhaiphía.MadameNhumiêutảLodgenhưmộttay“Thốngđốc”.Tổng thốngKennedy nói vớiWalterr Cronkite trong cuộc phỏng vấn củaCBSmàChínhquyềnDiệm“mấtsựủnghộcủangườidân”.Đài tiếngnói

HoaKỳtríchlờiquanchứcWashingtonnhưlờiđedoạgiảmchiphíhỗtrợtrọngói1,5triệuđôla1ngàynếugiađìnhtrịkhônggiảmbớtquyềnlựccủamình.TấtcảđềulàdấuhiệuMỹmongmuốnNgôĐìnhNhuvàvợrờikhỏichínhtrường.KhinhữngdấuhiệuphảnứngcủaLodgecàngtrởnênrõràngthìbảntin

hàngngàycủachúng tôigiáng thêmđònvàobảncáo trạng.Trẻem thuộctầnglớptrunglưuthànhthịcũngthamgiavàonhữngcuộcbiểutìnhcủacácPhậttử.Họcsinhbắtđầubiểutìnhtronglớphọctạicácthànhphốlớntrongcảnước.LáixetớiđườngĐoànThịĐiểm,tôithấyvàitrămxeđạpnémlênvỉa hè dưới gốc cây, sau đó được biết chúng thuộc về toàn bộ học sinhTrườngnữsinhMarieCurie.BinhlínhCộnghoàbắtnữsinhtrênđườngtớitrườngvàdồnlênxetảivìhọbiểutìnhchốnglạichínhquyền.Nhữngngườiquanhđóchứngkiếncảnhtượngkhẳngđịnhnhữngchiếcxeđómangsao,vạchvàcòng taybiểu tượngcủa lực lượnghỗ trợHoaKỳchomiềnNamViệtNam.Chữ“U.S”được indậpkhuônmàuđen trên thắt lưngcủabinhlính.Cuốibuổichiều,nhữngphụhuynhđangmệtmỏitìmkiếmxeđạpcủacongáihọ, traođổinhữngviệcvề tra tấnvàcáchànhđộng tànbạokhác.GiữanhữngkhuônmặtphụhuynhđầynướcmắtlànhânviênquânđộicấpcaomặcthườngphụcvànhânviênChínhphủănmặcchỉnhtề.Tôikhônghiểunổinhữngđànápthôbạovàngungốccủachínhquyềnđươngnhiệm.PhòngNgoạisựNewYorkyêucầutôiviếtmộtbàiphântích“mùimẫn”

vềcuộcnổi loạncủahọcsinhngày14-9.NgàyhômsaubàiviếtxuấthiệntrêntoànbộhệthốngcungcấpthôngtintoànquốccủaAP:“CậubéhọcsinhnhảychânsáovớichiếccặptrênvaiởmiềnNamViệt

Namđã trở thành biểu tượng phản khángmới nhất vớiChính quyềnNgôĐìnhDiệm.Trướcđâychưabaogiờcậubéchịunhiềuáplựctrongđấtnướccủamình tới vậy.Nhưng trongconmắt củangườidânViệtNamcậunàyngàycàngtrởnênnổitiếngtrongcuộcđấutranhvớilínhvàlựclượngcảnhsát.Đếnnay,ChínhquyềnSàiGònđãbắtgầnbanghìnhọcsinhở trườngcậuvànémhọvàonhàtùvàtrạitậptrung.Hơnmộtnghìnhọcsinhvẫnbịgiamgiữ.Trongnhữngđêmgầnđây,línhvàmậtthámđãđộtkíchnhàởcủacậuvớidanhnghĩaLuậtQuânsự,kéocậuvàchịemcủacậuđithẩmvấn.Sựphảnkhángmàmộtnhàquan sát ngoạiquốcđặt cho sựphảnkháng“ngungốcvẻvang”vẫntiếpdiễnkhicậuđểlạinhiềurắcrốihơnvớinhiềutrườnghọchơn.KhiđượchỏitạisaochốnglạiLuậtQuânsự,cậunémlọmựcvàghếvàođội lính lưỡi lêvànói:“Chúng tôi lànhữngPhật tửvàhọ(ChínhquyềnDiệm)đangcốgắngtiêudiệtchúngtôi”.Tôikếtluậnbàiviếtnóirằngcuộcnổidậycủahọcsinhlàkếtquảtrựctiếp

từsựphảnkhángChínhquyềnDiệmcủacácbậcphụhuynhvàtríchlờimộtnhânchứngphươngTâykhôngcó tên,chứngkiếncuộcbiểu tìnhnhưmột

thách thức của cộng sản, vào thờigianđóđượcxemnhư lực lượng thốngnhấtmạnhnhấtởViệtNam:“ĐâylàsựbiểulộtháiđộcôngkhaithựcsựcủadânchúngtrongmộtViệtNamtựdotừkhiDiệmlênnắmchínhquyền”,tôitrích lời người quan sát. Không có một người địa phương nào trong câutruyệncủatôihaymộtcáitênnàovìnhữngthôngtinnàycóthểdẫntớimộtcuộcđànápxahơn.RoyEssoyanthêmvàomộtbàiphântíchthẳngthắn,sắcbénvềtìnhhình

chính trịbùngnổkhi trích lờimột trongmườibốnnghìnquânnhânMỹởViệtNamnóirằng“chúngtasẽmấtbaolâunữađểhọxoayvầnchúngta?”.Mộtcốvấnkhácđược trích lờikhikêuca:“ba tháng trướcđâykhi tôi tớiViệtNam,vợtôinghĩrằngtôisẽtrởthànhmộtanhhùng,nhưngbâygiờcôấyviếtthưchotôivàhỏixemtôicógiúpđỡchínhquyềnDiệmbắtbớnhữnghọcsinhkhông?”Essoyannóithêm“rấtnhiềungườiMỹởđây–quânnhân,tướng,bí thưcủaĐạisứquánvàcácnhàngoạigiaobắtđầucảmthấycáiđuôicủaconchóđãvẫyquálâuvàđãđếnlúcphảidừnglại.Câuhỏilớnđặtralàbằngcáchnào?”.Nếuchúngtacóthểtinbảnbáocáoròrỉ từnguồntinbêntrongĐạisứ

quánMỹthìLodgeđãquyếtđịnhsựthayđổichỉcóthểxảyracùngvớiviệclậtđổChínhquyềnDiệmvàothờigianthíchhợp.Quanđiểmnàychưabaogiờđượccôngkhaichínhthứcnhưngdườngnhưcàivàonhữnglờiđồndạicóchủý.SaunàyLodgenóivớitôi:“KhilầnđầutiêntôitớiđócónhữnglờiđồnđạiđảochínhvàlàmsaotôiđượccửrakhỏiWashingtonđểnhấnnútvàgây rađảochính.Thực tế tôipháthiện rachảcócáinútnào,chẳngcógìphảimởmàn,điềunàylàmộtsựlãngmạn.CáctướngViệtNamCộnghoàkhôngsẵnsàngtintưởngchúngtavìhọnghĩngườiMỹnóiquánhiềuvàrấtkhógiữbímật.Chínhvìvậymàđượcgọilàđảochínhđãbayhơi”.QuanhệgiữaĐạisứquánMỹnằmtrênđườngHàmNghivàDinhTổng

thốngđốidiệnvănphòngchúngtôiởđườngPasteurngàycàngxấuđi.Quansátvềcuộcđảochínhbắtđầukhichúngtôinghethấytínhiệukhởinghĩa.GiađìnhtrịđãsửdụngnhữngtrangbáocủatờTimesofVietnambằngtiếngAnhdomộtngườibạnngườiMỹcủagiađìnhhọNgô,AnneGregoryđiềuhành.Dướinhanđềbàiviết5cộttrêntrangnhấtnóirằngchuyếnthămSàiGòncủaBộtrưởngQuốcphòngRobertMcNamarangày24-9lànhằmdọnđườngpháhoạichínhquyền.Ngàyhômsaudướimột títmàuđenkíchcỡtươngtự,bàGregoryxácnhậnCIAđãcốgắngđảochínhhailầnnhưngthấtbại,giờđangtiếnhànhlầnthứba.Nhữnggìthựcsựxảyrakhivàongày4-8,QuốchộiđánhđiệnchoĐạisứLodgethểhiệnmốiquantâmcủangườiMỹvớinhữngvị tướngViệtNamvề tìnhhìnhhiện thời,mộtđườngdâyđượchiểulàbậtđènxanhchocuộcđảochính.

MadameNhuđangđidu lịchnướcngoài, phátbiểu tại cuộchọpbáoởRomerằngnhữngngườilínhMỹtrẻđóngquânởmiềnNamViệtNamđang“xử sựmột cách vô trách nhiệmvà hành động giống những cậu lính nhỏtuổi”.ChúngtôichuyểnnhữngbàiđánhmáytelexvềnhữnglờinhậnxétnàytớiĐạisứquánMỹ,kéoLodgerakhỏiyênlặngphátngôncủamình.Ôngtađọclờiphúcđápđượcphụtábáochíchuyểntrênđiệnthoạichochúngtôi:“Đó làmột tuyênbốgây sốc.Những sĩ quan trẻ tuổi nàyđangmạohiểmcuộcsốngcủahọhàngngày.MộtsốđãbịgiếtbởichínhnhữngngườibạnCộnghoà.Tôikhônghiểu tại saocóngười lạinóimộtcách tànnhẫnnhưvậy.Nhữngngườinàynênđượccảmơnthayvìbịxúcphạm”.Chiếntranhlờinóiluônđikèmchiếntranhtinhthần.MộtchiềuMalnói

với tôi làanhtađượcbiếtLodgengồi tạibànlàmviệccùngkhẩusúngđãđượcnạpđạnbênmìnhvìmốiđedoạámsátđãđược truyền tớiSứquán.NhữngmốiđedoạtừmạnglướianninhchínhquyềnđượccửbảovệLodhevàcộngđồngngoạiquốc.Cuốimùa thu, cómột số ngườimang trọng trách củaMỹ lại cho rằng

TổngthốngDiệmđangxửsựbiếtđiềuvớinhữngyêucầucủangườiMỹvềthayđổichínhsách.ÔngtađồngýbãinhiệmemtraivàemdâucủamìnhvàôngtachuẩnbịgiảnghoàvớicácPhậttử.CácsỹquancủatướngHarkinchorằng,tìnhhìnhquânsựbịquênlãngcũngkhôngtệhơnvànhữngcuộccảicáchhànhchínhcầnđượctiếnhành.ĐốivớigiớibáochíđiềuđóđượctínhlàsựđầuhàngcủaDiệmkhiMỹbắtđầungừngviệntrợchomiềnNamViệtNam.ChínhquyềnKennedycũngtuyênbốthayđổirõnétnhằmngănchặncácnhàphêbìnhtrongnướcvàngoàinướckhituyênbốđầutháng10cáccốvấnMỹsẽrútantoànkhỏiViệtNamvàonăm1965vàmộtnghìnngườiđầutiên sẽđượcvềnhàvàoGiáng sinh.Trongmộtbàiphân tíchviết choAPhômđó,tôiđãviết:“ChínhquyềnKennedydườngnhưđã tính toáncảkhidựbáophần lớnnhiệm vụ quân sựMỹ ởmiền NamViệt Nam sẽ hoàn thành vào năm1965.MộtnguồntinđángtincậycủaMỹtiếtlộngàythứ6rằngbảnbáocáolạcquandoBộtrưởngQuốcphòngRobertMcNamaratrìnhKennedynói rằng“phải tínhđếnnhữngđiềukhông thể lường trước liênquan tớilực lượngvũ trangViệtNamvề khả năng tổ chức đánhdu kíchmàhọđangsửdụngvàmứcđộquânsựcũngrấtchuyênnghiệp”.Trongnhữngnăm sauđó, chủ trương âmmưuquanhnhữngquyết định

củaKennedykhibắtđầu rútquânvàonăm1963.Chủ trươngđócho thấyông tabịámsát sauđóbởinhữngphần tửcựcđoan tin rằngnhữngchínhsách đó sẽ giao miền NamViệt Nam cho cộng sản. Nếu chính sách củaKennedy hoàn thành thì theo tôi không có điều gì nghi ngờ những ngườicộngsảnrơivàovịtrítựthiếtlậpchiếntranhchochínhhọ,nhưngcũngcó

lúctôitinrằngTổngthốngMỹdựđịnhnhữnghànhđộngxúctiếnnếunhữngyếutốkháckhôngđảmbảohoàbình.Trongcâuchuyệncủatôi,tôitríchdẫnnhữngnguồn tin cấp caonói rằngmụcđíchnhữnghànhđộngquân sựđãhoàn thànhcủaChínhquyềnKennedy lànhằmgiảmnhữngcuộc tấncôngmàquânđộiViệtNamCộnghoàphảigiảiquyếtđólàchiếntranhdukíchtừphíasauvàkhôngthểtổchứcnhữngcuộctấncôngnhưvậyxảyravàođầunăm.Tôikếtluận”ẤntượngchungởSàiGònlàMcManaravàTayloryêucầu

nhữnglãnhđạoquânsựđưaradựđoánkhinàoHoaKỳrútluithìthíchhợp.Mộtnguồntincấpcaonóirằng“McManaramuốnbiếtnếuchúngtacóthểthắng,nếuchúngtacóthểchiếnthắngcùngDiệmvànếuchúngtacóthểrútlui. Chính sách mới này đưa ra ba yếu tố trong đầu”. Nhìn lại tôi thấyKennedyđangthựchànhcáclựachọnchínhtrịcủamìnhnhằmámhiệuchoNgôĐìnhDiệmngoancốrằngMỹkhôngcầnthiếtthamgiavàocuộcchiếntớihồikếtthúcvàchỉchocácnhàphêbìnhtrongnướccủaChínhquyềnSàiGònrằngôngtakháthoángởĐôngNamÁ.Vàongày5-10,mộtphụnữViệtnamgọichovàiphóngviênthườngtrú

và camđoan rằng “hômnay sẽ có sựkiệnxảy raở chợTrung tâm”.RoyEssoyan đi bộ ra chợ tìm những đội cơ động “chống tự tử” lượn qua cácđườngtrênxeJeepchởđầydụngcụcứuhoảvàlínhcóvũtrang.Nhữngmáyảnhnhỏđượcgiấukín trong túi củachúng tôi.Phóngviên tờWashingtonPost.JohnSharkeyđãởđảogiaothôngcốgắngkhôngđểlộnhưngkhôngthành công.DavidHalberstam đi cùng vớiGrantWolfkill củaNBC cùngchiwcsmáy ảnh hiệu Bolex vững chắc sau lưng. Các đại diện trong giớiphóngviênđủđểlàmchonhânviênanninhlolắngvàtôinhậnramộtvàigươngmặtquenthuộctheodõichúngtôitừphíaxađườngLêLợi.Khigiaothôngthưadầnsaugiờcaođiểmbuổitrưa,chúngtôiđoánđãbịbámtheovàquyếtđịnhăntrưatrênđường.TôikhôngnhậnrachiếcTaxiSàiGònmàuxanhđiquanhđảogiaothông,

sauđódừnglạicáchtôi10thước.Cửaxemởvàmộtthanhniêntrẻnhanhchóngxuấthiện,càimộtcáigìđótrêncơthể.“Chúaơi,mộtvụtựtử”,tôinghethấyEssoyanthétlênnhưngnghingờđiềuđó.Ngườiđànôngnàycạotrọc đầu nhưngmặc trang phục tôn giáomàu nâu, không phải bộ lễ phụcmàuvàngcủanghilễtựtử.Khichiếcxebiếnmất,ngườiđànôngkéomộtchiếccannhỏtừtrongtúi

củaanh ta,ngồi theo thếđàisen.Đôimắtnhìnxaxăm,anh tađểcanvàolòng,lôichiếchộpgiấutừtayáobênphảirachâmdiêm.Ngọnlửamàuvàngbậpbùngkhicháyđếnquầnáo.Anhtađểtaytrênđầugốivàkhôngkêucagìhết,thậmchíkhingọnlửanhỏđãbốcquanhmình.Khingọnlửađãcháy

lênmặt,tôiphảiđứngxavìđộnóng.Tôinhìnthấyanhtacaumàyvànghiếnrăng.Tôi đang nhớ tới những lờimiêu tả nóimócmáy củaMadameNhu về

nhữngvụtửtựvìđạoPhậtnhưnhữngvụ“nướngthịt”.Tôibấmmáyvàilầnvàcốgắngghichúnhưngtaytôirunlênhoảngsợ.Essoyantáimétmặtcạnhtôi.Tiếngrênrỉlớndầntừđámđôngtụtập.Tôi

nghe thấymộtngườiđànbàcườiđiêndại,đứa trẻbồngtrongtaycủamộtngườiđànbàkhácđangkhóccònđôimắtcủangườimẹthìđangdánvàovịsưbịbốccháy.MộtthanhniêntrongđámđôngđậptayvàoEssoyanvàtôinóirằng:“Cácônghãychụpảnh,viếtbài.CácôngphảinóivớiKennedyvềnhữnggìđangdiễnraởđấtnướcnày”.Mộtngườiđànbàgiậtáotôi,nướcmắtchảyđầmđìatrênkhuônmặtkhibàtađịnhnóigìđónhưngkhôngthànhlời.Bà ta không ngừng chỉ vào vị sư và giật áo tôi khi ngọn lửa đã cháyquanhcơthểanhta.Mộtcảnhsátgiậtnóntrênđầumộtphụnữbánrongđểdọnđườngquađámđông,cốgắngdậptắtđámcháynhưngnỗlựccủaanhtachỉ làmbạnvới lửavà làmnó cháy caohơn.Viên cảnh sát loạng choạngnắmlấybụnganhta,tiếnglầmbầmcủađámđônglớndầnthànhtiếnggầmcâmlặngtrongtiếngkhócthétvàrềnrĩ.Cuốicùng,mộtngườiđànôngmặcquânphụcnémchiếcchiếudàyvàothânhìnhđổgụcnằmxấpvàlínhcứuhoảxịtbìnhvàongọn lửa.Độiy tếbó thânhìnhanh ta trongmộtcái túi,némvàoxecứuthươngchờsẵnvàbiếnmất.Tấtcảnhữnggìcònlạilàđốngthantrênvỉahèchấtđầyhoáchấtcứuhoả.Đội chống tự tử đã bỏ lỡ cơ hội nhưng nhân viên an ninh thì xua đuổi

phóngviênảnhchỉtrước1phútsaukhivịsưchâmlửa.Tôigiấumáyảnhvàotúihyvọngchuồnđivớivàikiểuđãchụp.NhữngkẻnguđầnđangchúývàoGrantWolfkill,cốgắnggiậtmáyảnhcủaanhta,nhưnganhtacaolớn,giữnóquavaivàthậmchítrênđầucủanhữngnhânviênanninhViệtNamnhỏbé.Wolfkill làmộtcựuchiếnbinhvàbịbắnhạởLào trongmột trựcthăngvàonăm1961,bịbắnbởiPathet,vàbịgiam6 tháng trongmộtnhàkhobằnggỗ:anhtasẽkhôngtừbỏphầnthưởngcủamìnhmộtcáchdễdàng.Tôi nhìn thấy Halberstam và Sharkey chạy tới hỗ trợ, có tiếng thét và

nhữngđôitayvụtquật,tôichạyvềphíahọchotớikhitôicảmthấybàntaycủanhânviênanninhđangđộngvàocơthểmình.Tôinhậnthứcrằngphảicứunhữngbứcảnhvàtôichuồnkhỏihọ,luồnláchquađámđôngbăngquachợkhi línhxe tăngbắt đầukéo tới.TrênđườngLêThánhTôn, tôi chạynhanhhơnvàchạyvềphíasauDinhGiaLongvềvănphòng.HorstgửinhữngchúgiảivềtrụsởbáoảnhởNewYorktốihômđó,giải

thíchnhữnggìxảyra:“TôibướcvàovănphòngvàArnettthởhổnhển,“cómộtvụtựthiêukhác”vàđưachotôihaichiếcmáyảnh.ChiếcMinoltamà

Essoyansửdụngbịtắctrướckhianhtachụpđượchình.ChiếcLeica,Arnettsửdụngbịđọngnướcbên trong từchiếndịchquân sự lần trướcvà tất cảnămbảnâmbịmờ.Vớitrái timtrĩunặng, tôicốgắnglàmviệcvớinhữngbản âm của Arnett, tráng chúng nhanh hơn bình thường và in chúng vàonhữngbìacứngđặcbiệt.Chúnggiốngnhưbảnintừmáyquayphim8mmnhưngcóthểsửdụngđược.KhiEssoyanvộivàngviếtlờitựachobảntin,ArnettchạyrangoàivàtìmmộtngườichuyểntaychuẩnbịđápmáybayđiHồngKông. Trong vòng 80 phút của vụ tự thiêu, bồ câu đưa thư đã trênđường.Chính quyền SàiGòn chặn việc chuyển ảnh của chúng tôi từ bưuđiệnnhưngbồcâuđưathưđãlọtqua.VàArnettđãcốgắngđọctríchdẫnbabứcảnhcủabàiviếttớiParisbằngđiệnthoại”.Essoyan có nhiều điều hơn để nói. Hàng tá nhân viên áo vải tấn công

nhữngđồngnghiệpcủachúngtôi.HọgiậtmáyquaycủaWolfkill,chiếcduynhấttạivụtựtử.Anhtađãđếngiúpchúngtôitrongngõhẻmtrướcđóvàitháng,HalberstamcũngtớigiúpWolfkill,chạyquanhữngkẻđầnđộn.Tayquay phim bị đâmvàomột chiếc xe đỗ nhưng anh ta đã kịp chuyểnmáyquaychoJohnSharkey,ngườisauđóđãchiếnđấuvớitayanninhnhảylênchiếcvaichắcnịchcủaanhta.Sharkeychuyểnquachohalberstamcốgắngchạyvềphíakháchsạngầnđónhưngbịhạgụcvàchiếcmáyquayvăngtrênvỉahè.Wolfkillđểđôichânbảovệlêndụngcụnhưngmộtngườiđànôngmặcthườngphụcđánódướianhtavànémdâyvăngvàotaycủamộtcảnhsátkhácmàlấytaynắmnóvàbiếnmất.Những gã đần đọn bắt đầu đánh nhau. Khi Sharkey cúi xuống giúp

Halberstamđứngdậytrênvỉahè,mộtcảnhsátđãđánhbằnggậygỗvàođầuanh ta, để lạimột vết thươngvới sáumũi khâu.Wolfkill bị đập vào lưngbằngbằngsúnglụcvànhìnlênđểxemmộttaycảnhsátđangđungđưakhâusúnglụctrướcmặt.Saunày,anhtanhớlạiđiềuđóchưaphảilàthôbạobằngviệc tứcgiậnmất tin sốt dẻo, “những trái tim tanvỡvì đáng lẽ cónhữngcuộnphimvềmộtsựkiệnnhạycảmmàlạiđểbịăntrộm”.ĐạisứLodgeramặtphảnđối.Sựhysinhcủangườiđànôngtrẻtuổinảy

sinh ra sựxungđộtkhácgiữachínhquyềnMỹvàchếđộDiệm,nhưng tệhơn thế, điều này làm sống lại nỗi ám ảnh về những vụ tự tử hãi hùng.Nhữngcuộcbiểutìnhphảnđốinhiềuhơnvàmộtđiềugìđómàchínhquyềnđãnhậnralàhọphảidừngtấncôngchùachiềnsáutuầntrước.Nhưngnhữngcốgắngbáochícủachúngtôikhônglàmcảmđộngngười

muatin.MộtbàixãluậnởbáoNewYorkHeraldTribunekêucarằnggiớibáochíSàiGòncónhữngxửsựsai,đánglẽchúngtaphảicứuvịsưthayvìđểanhtachết.Cõlẽcâuđáplạicủatôilàtôicóthểngăncảnvụtựsátbằngcáchchạytới

vịsưvàdậplửađinếutôicómưukế.Làmộtconngườitôimuốnlàmđiềuđó,nhưng làmộtphóngviên tôikhông thể.Nếu tôi cứuanh ta,mật thámquansáttừxasẽbắtanhtangaylậptứcvàmanganhtađếnmộtnơimàchỉChúamớibiết,vàđâylàlúcchúngtatinrằngnhữngvịsưphảnkhángbịgiếtmộtcáchbímật.NếutôicốgắngngăncảnhọlàmdiềunàythìchínhtôiđãtựđẩymìnhvàotìnhhìnhchínhtrịViệtNam.Vaitròcủatôilàmộtnhàbáosẽbịhuỷhoạicùngdanhtiếngcủamình.Trongbàiphântíchdễhiểumốiquanhệgiữabáochívàquânđộitrong

suốtcuộcchiến tranhViệtnamcủamình,nhàsửhọcquânsựWilliamM.Hammondtríchcâutrảlờicủatôinhưngđưarachúývềnhữnglýdocủatôivàtuyênbốđiềuđóbằngcáchđưaranhữnggìtôiđãchothếgiớithấythìcónghĩa tôiđãcan thiệpvàochính trịmiềnNamViệtNamcứnhư thể tôi làngườichâmlửachovịsư.Tôikhôngnghĩđiềuđócôngbằngkhiđổlỗichongườimang thôngđiệpvềnộidungnhữnggìanh ta truyền tải.NgườiHyLạpthườnggiếtnhữngngườibáotinvềnhữngđợtthuỷtriềuxấu.

Chương6:VụĐảoChính01-11-1963CácđámđôngtụtậpmọingõngáchđườngphốSàiGònsuốtnămngày,

đầuhọnghểnlêntrờichờđợiphépmàuđạoPhậtmộtnhàtiêntridựđoán,hànhđộngcủatạohoásẽlaychuyểnmặttrời.Mộttrongnhữngngườilínhnhìnlênmặttrờimànóirằng“thậmtrí trời

cũngphảnđốisốphậnkhốnkhổcủanhữngPhật tửViệtNam”.“Tôinghenóimặttrờiđangdichuyểnvòngnhỏhơntrênbầutrờinhưmộtdấuhiệutừtrời”. Binh lính được giao nhiệm vụ ngăn chặn đám đông tụ tập, giải tánnhữngđámđôngxembóibấtkỳnơinàonhưngchínhnhữngnhânviênanninhcũngđang liếcnhìnmặt trời rơivàomiền tămtốihuyềnbívànhữngphépmàulạkỳđangnhiệmmàutrênđấtnướcViệtNammêtín.NếugiađìnhhọNgôđọcđượcđiềugìtừnhữngđiềmbáotrêntrờithìhọ

cũngkhôngtiếtlộ.Họchỉquantâmtớilựclượngvũtrangbịlayđộngbởinhững cuộc tấn công của Phật tử và bản chất xấu xa của những cuộc tấncôngđóhaykhông.CódấuhiệukhảquanrõràngtừphíaMỹtácđộngtớinhữngthayđổicủa

chínhquyền,đủđểviếtlêntườngchocáctướngđọc,rấtnhiềunhậnxétquantrọng trênđài tiếngnóiHoaKỳđedoạcắtgiảmviện trợ, tay“thốngđốc”Đại sứngungốc cắt liên lạcvới chínhquyền tối đa.Chúng tôi chỉ có thểđoánnhữngâmmưuđằngsaubứcmànvàmứcđộhọđanglàm.Vàchínhquyềnthìhoangtưởng.Ngày 30-10, cô Lý Thị Liên mặc áo dài trắng đạp xe qua khách sạn

CaravelleởtrungtâmSàiGònthìmộtphóngviênảnhtờNewsweekyêucầucôđứnglạichụpảnhvớiĐạisứHerryCabotLodge.CônữsinhđangtrênđườngtừnhàtớitrạitrẻmồcôiThiênChúagiáonơicôsốngcùngmẹmình,đãđồngývớilờiđềnghịlàmhàilòngvịĐạisứdễchịukhinóichuyệnvớicô.Khiđiđượcnửakhuphố,mộttaymậtthámbắtcôvàgiảiđi,đểtìmhiểuxemcôđãnóigìvớiĐạisứ.NhânviênĐạisứMỹrấtphẫnnộ, tiếnhànhđiềutrangaylậptứcthôngquaBộNgoạigiao,côđượcthảngayhômsauvàđượcvềnhà.Nhữngphóngviênphươngtâythườnglàngườiđầutiênbiếtnhữngvụtự

tửcôngkhaihoặcnhữngcuộcbiểutìnhsắpdiễnranênthườngbịtheodõinghiêmngặt.Malnhậnravănphòngvàcănhộcủachúng tôiđangbịmậtthámtheodõi.Vìlosợsẽcó“vụđộtnhậpvănphòng”nênMalgửihếthồsơcánhânchoĐạisứquánMỹgiữ.Chúngtôibiếtđườnggiâyđiệnthoạicủavănphòngbịghiâmvàmỗicuộcgọihàngngàyđềucótiếngđộngởđườngdâychứngtỏmộtngườinàođóđangkiểmsoát.Mộtsốngườigọiđiệntớivănphòngđãbịbắtvìvậychúngtôithườngtrảlờiđiệnthoại:“ĐâylàHãng

tinAP,đườngdâynàyđangbịkiểmsoátbởinhânviêncôngcộng.Xinhãytiếptục”.Nămngườiláixeriêngchocácphóngviênthườngtrúnướcngoàiđãbịbắtvàbị thẩmvấnvềnhữnghoạtđộngcủahọ.Nhânviên lễ tân tạikháchsạnCaravellevàMajesticnớicónhiềuphóngviên thường trú tớiởđược hướng dẫn chỉ cung cấp xe và lái xe củaChính phủ cho các phóngviên.Chínhquyềnđangtheodõinhầmngười.Chúngtôichỉlàngườicuốicùng

biếtnhữnggìthựcsựđangdiễnra.KeyesBeechcủatờChicagoDailyNewschorằngnhữngýkiếnđảochínhđã tàn lụivàanh taviếtmộtcâuchuyệntrênbáongày30-10vớitiêuđề“TạisaoMỹkhônghấtcẳngDiệm”.Anhtaviết“Thựctếphảiđượcđốimặt.NgườiMỹcóthểsảnxuấtnhiềuôtô,bồntắm,điệnthoại,lúamì,ngôcùnghầmdựtrữhơnbấtkìdântộcnàotrênthếgiới.NhưngngườiMỹlạikhônggiỏiviệcđảochính”Nhưngngàyhômsau,thứsáungày1-11,giớiphátthanhtruyềnhìnhnáo

loạnvìnhữnglờiđồnđạivàcăngthẳng.ThànhphốtrốngrỗngvàyêntĩnhvìbảnnhạctrưatruyềnthốngkhiHerryCabotLodgegặpNgôĐìnhDiệmchotiệcchia tay trướckhiông takhởihànhvềWashingtonkết thúcnhiệmkỳcôngtáchaingàysauđó.KhiLodgetạmbiệtDiệmthìtôiđangtácnghiệpởlàovàchuẩnbịbayvềSàiGòn.Tôithíchthútheodõitintứcnhưngkhôngnghingờgìvềmộtcuộcđảochínhđangtớigần.NhữngnămsauđóLodgenhớlạilờinóicủaDiệmnóivớiôngta”“MỗilầnmộtvịĐạisứrađilàbắtđầumộtcuộcđảochính”.Lodgecònnóithêm:“Diệmnóivớitôisắpcómộtcuộcđảochínhxảyranhưngtôikhôngbiếtlàaisẽlàmđiềuđóvàởđâuvànhữngtaylậpkếhoạchđảochínhlầnnàydườngnhưthôngminhhơntrướcđâyvìrấtnhiềutrongsốhọtôikhôngpháthiệnraailàmchủmưu”.LodgenhớđãtiễnTổngTưlệnhHarryD.FletđángkínhtạisânbayvàtrởvềbiệtthựcủaôngtavớiHarkins,“chúngtôingồiăntrưathìnhữngtiếngpháotựđộngnổra,nghenhưởngayphòngbêncạnhvậy,trựcthăngbayphíatrên,bắtđầucuộcđảochính”.MộtgờtrướcđóMalđượcthôngbáomộthoạtđộngquânsựkhácthường

sẽdiễnraxungquanhsởcảnhsát.Nguồntincủachúngtôivềnhữngchitiếtanninh tạiĐạisứquánMỹtiết lộcuộcđảochínhđangdiễnravàSởChỉhuyHảiquânmặttrậntrênsôngđãbịđộiquânđảochínhbaovây.MalnhảyvàochiếcxeJeepcủavănphòngláivềSởChỉhuyHảiquânmất10phút.Anhtaởcáchchốtantoànnửatoànhàthìnghethấymộtnhânviênhétlênvàphảiquaylại.Trậnchiếnđãbắtđầutrướckhinghetiếngbomvangdộilúc3giờchiều.NhữngâmthanhhỗnđộncủabomoanhtạcPhủTổngthốngvang vọng trên đường cùng tiếng bắn trảmáy bay rùng rợn.Một tay línhtrungthànhđãcứuMalkhikéomạnhanhtaquabứctườngrakhỏitầmbắncủasúngcối.

MáybaytrởkháchcủaHàngkhôngViệtNamđỗởPhnômPênhđangbayvào địa phận Việt Nam lúc 3 giờ chiều thì phải quay hướng bay trở lạiPhnômPênh.Tôi đậpmạnh cửa buồng lái phi công và nỗi sợ hãi của tôiđượcCơ trưởng, người đangnói chuyệnvới bộ phận điều khiểnmáybaydướimặtđấtgiảithích:đảochínhđangxảyra,máybaynémbomđangoanhtạc trên bầu trời Sài Gòn thổi tung Dinh Tổng thống. Tôi đã lỡ mất câuchuyệnlớnnhấttrongcuộcđờimìnhbởisânbayTânSơnNhấtđóngcửa.Tôicầuxinphicôngxemxétlại.Tôiđưaranhữngkhảnăngtồitệnhấtcó

thểxảyravớigiađìnhcủaanhtavàgiađìnhcủađộibaytrongthànhphố.Tôicãirằngmáybayphảicóquyềnhạcánhtrênchínhmảnhđấtcủanó.KìlạlàCơtrưởngđồngý.Khichiếcmáybaylượntrênbầutrời,anhtanóivớingườiđiềuhànhbaydướimặtđấtlàsẽhạcánhbằngmọicách,dầnxuốngthấpvàxuốnghẳn.Haimươiphút sau, chúng tôihạ cánh tại sânbayhỗnloạnngậpxetăngvàxebọcthép.Độimặtđấtđãbỏtrốnhết.KhóiđenbaotrùmtrungtâmSàiGòncáchđó

3dặm,pháovàtiếngnổcủacácloạivũkhínhỏvangdộicảsânbay.Taxibịbỏkhông.Tôimấtkiênnhẫnvìchờđợi.MộtxebuýtsânbayđưanhanhtôiđếnDinhTổngthốngtrướckhingườiláixemấtbìnhtĩnh,thảtôixuống.TôilảođảobướcxuốngđườngPasteurhướngvềvănphòngqua từngcâyme.Tiếngsúngvangdộixungquanh tôi.Tôinhìn thấy línhbắnphá từcửasổtầngtrênởDinhGiaLong.Toànhàvàlàcănhộvănphòng3tầngcủachúngtôi đã trở thànhpháođài cho binh lính bắn phá vàoDinh từ phía bên kiađường,họcốthủsaunhữngbọccátbằngáosơmiởnơiđỗxevàbancôngtầngmộtbênngoàicửacănhộcủatôi.Tôi chạy vào văn phòng.EDWhite đang ngồi đánhmáymột cách yên

lặng.Anh tangướcnhìn tôivànói:“NhữngngườikhácđangởkháchsạnCaravellevàtôiđanggiữpháođài,điềumàtôiđãnóirấtnhiềulầntrướcđâygiờđãtrởthànhsựthật”.Ednhìntrôngthưgiãnvớitẩuthuốccủamình.Anhtanóimọiđườnggiây liên lạcbình thườnghoàn toànbịcắtkhiđảochínhxảyranhưngchúngtađãcốgửinhữngbảnviếtthôngquaĐạisứquánMỹvàHànQuốc.Anh ta nói rằng chúng tôi sẽ thoảimái hơn với những câuchuyệnmàchúngtôicóquyền.Tôinóianhtanênrờivănphòngtrướckhitrờitối.TrongthờigiantạmvắngtiếngsungtôiđếnkháchsạnCaravelle.Malvà

RoyEssoyanđangquansátkhungcảnhthànhphốtừtầngtrên,chỉchotôixem trung tâmcác trận tiếpdiễnởDinhGiaLong, doanh trại línhbị bốccháysaukhikhođạndượcbịtấncông.Chỉvàiphátsúngnổ,cáctrụsởcảnhsát thànhphố,quốcgiavàBộQuốcphòngcùngTrungtâmViễnthôngvàĐàiphátthanhbịchiếmgiữtrongnhữngphútđầutiêncủacuộcđảochính.SởChỉhuyHảiquântrênsôngđãbịchiếmđóngsaumộtloạtmáybayném

bom.Nhữnglờiđồnvàphỏngđoánvàithángtrướcđãtrởthànhsựthậttrướcmắttôi.TôichứngkiếntấtcảvớimộtlyJohnnieWalkerđỏhiệuScotchvàmộtđiếuthuốc.TôiđibộxuốngđườngCatinatthìbịhailínhMỹchặnlạivàhỏiđườngtới

quánBarmởcửagầnnhất.Trẻconđùanhảytrênvỉahè,nhặtvỏđạnkhitrờisẩmtối.Mộtbàmẹchơiđùavớiđứacontrainhỏtrênbùngbinhgiaothôngđầycỏ.HaitaysayrượungườiMỹtảnbộquatoànhàQuốchội,mộttaykêucalớntiếng“Nóivớihọphábỏnóđi.Chúngđedoạmọingười”.TôiđivềkháchsạnRex–nơitrúchâncủaquânđộiMỹ,nhữngsỹquancấpcaođangnhìnvềphíaDinh.Nơiđóđôngđúcvớinhiềulínhsợrađường.Họđanggiếtthờigianchơixúcxắchoặcvớicácloạimáyslot.MalnóitôiđảmnhậnnghĩavụquânsựMỹ(canhgác)quađêmvàtôiở

lạiđườngPasteurcẩnthận.Córấtnhiềucàphêvàbánhtrênbànđủchomộtđêm thức trắng. Nhân viên gián điệpMỹ tóm tắt cho tôi vào buổi tối vềnhữnggìanhtađượcbiết–sựtrìnhdiễnhàophónghiếmcóđốivớitruyềnthông.Đàiphátthanhtiếtlộcuộcđảochínhdohaisỹquannổitiếngtiếnhànhlà

TướngTrầnVănĐônvàDươngVănMinhđượccácchỉhuylâunămtronglựclượngvũtranghậuthuẫn.Hànhđộngđịnhsẵnchínhxáckhiếnsĩquanthôngtincủachúngtôibìnhluận:“ĐiềuđóchothấyngườiViệtNamcóthểtiếnhànhmộtcuộcchiếntranhkhátốtnếukhôngtínhđếnvấnđềchínhtrị”,vàtôicócảmnhậnôngtađãtậpdượttrongđầucácnhânvậttrongvởkịchvàbướctiếptheochonhữngdiễnviênmới.Nửađêm,doanhtrạigácDinhbịđánhbạisaukhichiếcxetăngthổitung

cả trung tâmcủa toànhàsáu tầng.Trậnđóđể lạiDinhGiaLongnhưmộtbiểu tượngcuốicùngcủachínhquyềnDiệm.Xe tăngdichuyển từ từnhưtốcđộbánhxechophép,bòquanhữngconđườngchínhtừphíaTâyvàtừphíasông,chiếmgiữvịtríbênngoàitườngDinh.Lúc4giờsáng,cuộctấncôngbắtđầu.Tiếngnổđạibác,súngmáyvànhữngloạivũkhíbắnphátốcđộcao tạo ra tiếngồnkhôngngớt.Nhữngconđườngchìm trongbóng tốiphamàulửađạnvàngxanhnhưđámmâyngũsắcdođạncốitạora.CáctoànhàgầnDinhtrởnênrùngrợn.QuânlínhlầntheotừngcửatiếngầnhơnđếnDinhGiaLong.LínhgáctạiDinhdũngcảmchốngcựđượckhoảnghơnhaigiờ.Vào lúc6giờ37phútsáng,cuốicùngcờ trắngcũngđượckéo lên từDinhvàtiếnghòreovangdộingoàiđườngkhiđộihảiquânnổiloạnùavàotrong qua lỗ hổng trên tường bao quanh khu vực chỉ huy nắm lấy phầnthưởngcủahọ.Tôitrởvềcănhộcủamìnhthấyhaixácngườilínhởbancông,máucua

họchảylênhláng.Nhữngmảnhbêtônglớnbịphátoạckhỏitườngnhưng

cănhộvàvănphòngchúngtôikhôngbịtànphá.ChúngtôibiếtrằngDiệmvàNhubằngcáchnàođóđã trốn thoát ravùngngoạiô.Nhưngngaybuổichiềuhômđócóthôngtintiếtlộđãthấtbạivàchếtsauđó.Tấtcảchúng tôi tậphợp lại tạikháchsạnCaravelleăn sáng,ngườiđầy

bụi,mệtmỏinhưnghoanhỉvìmọichuyệnđãkếtthúcvàchúngtôivẫncònsống.HorsttrởvềtừChiếndịchĐồngbằngsôngCửuLongđúnglúcđểtiếnvàoDinhcùngđộichiếnthắng.Ngaysauđóchúngtôi lại rađườngchứngkiếnnhữngđámđôngcuồngnhiệtđậpphánhữngthànhquảcủagiađìnhhọNgôvàkéođổcácbứctượng.ĐêmđócáctướnglậpkếhoạchlậtđổDiệmtớicâulạcbộđêmdựtiệcmừngchiếnthắngvàmởramộtkỷnguyênmới.TôigópmặtcùngtướngĐônvàtướngMinhtạiCâulạcbộLaCigale.Chúng tôi lắp ráp thông tincùngnhauvềnhữngchi tiếtbên trongcuộc

đảochính.ChúngtôiđượcnóirằngĐạisứLodgeđãnóichuyệnvớiDiệm.VịlãnhđạongườiViệtNamđãgọiđiệnchoôngtatừDinhvàocuốibuổichiềuđểthôngbáođảochínhbắtđầu.Ôngtahỏingàiđạisứxemngàiđịnhlàmgì.ĐạisứLodgenóirằng:“Tôiđãnóichongàisựthậtrằngtôichẳngcóchỉthịnàocảvàbâygiờlà4giờsángởWashingtonnêntôichẳngcócơhộinàođểnhậnđượcchỉthị”.Diệmhỏitiếp“Vậyà…Ôngphảibiếtđốisáchgìchứ!”,tôiđáplạitôikhôngbiếtrõđốisáchnàochotừnghoàncảnh,vàthêmrằngtôilolắngvềsựantoàncủaôngtavàđãsắpxếpchoôngtarakhỏiđấtnướcantoàn.Tôicũngnói“TôiđãsắpxếpchongàigiữchứcchứcvụđứngđầuNhànước,ngàicóthểgiữvị trídanhdựvànhưvậyngàisẽantoàn”.Diệmnói“Ồ,tôikhôngmuốnlàmđiềuđó,tôimuốnkhôiphụclạitrậttựvàtôiquaytrởlạilàmđiềuđóbâygiờ”,rồiôngtabuôngmáy”.VịĐạisứMỹđãnóidốiDiệm,nhàlãnhđạoViệtNamđãđoánđượcđiều

đó.ĐạisứLodgenóivớitôi làôngtakhôngbiếtchínhxácthờigiancuộcđảochính:“Tôikhôngđượcxếpvàobứctranhđãđượchoànthànhchođếnđêmhômtrước”,ôngtanói.TướngHarkinshầunhưởtrongbóngtốivàkhiôngtađượcbiếtđiềuđó.ÔngtađãthôngbáochoLodgevềđốithủcủaôngtanhưngsauđókhôngđiềugìcóthểngănchặnđược.Cuốimùathunămđó,tướngTrầnvănĐônnóivớitôiôngtađãnhờĐại

sứLodge“bậtđènxanh”từphíaMỹnhằmlậtđổDiệm,vànhữngngườilậpkế hoạch đảo chính đã sử dụng một điệp viên CIA đã nghỉ hưu LucienConeinnhưkẻhaimặt.ConeinlànhânvậtquenthuộcởSàiGòn,mộttaynóinhiều,ngườichắcnịch,thànhviênthườngxuyêncủaquầybarkháchsạnContinental và những chốn ăn chơi nhậu nhẹt khác. Sau này Conein nóirằng,anhtacùngvớinhữngngườilậpkếhoạchđảochínhmangtheomộtbộđàmđặcbiệtnhằmgiữ liên lạc trực tiếpvớiĐại sứquánMỹvàđượcnốiđườngdâytrựctiếpvớiđạisứ.

ChínhConeinđãsắpxếpmáybayđưaDiệmvàemtrairakhỏiđấtnước.Chuyếnbayđóchẳngbaogiờcầntới.Theomênhlệnhcủamộttrongnhữngtênnổiloạn,DiệmvàemtraibịgiếttrongchiếcxebọcthépsaukhibướcratừnơitrúẩnởChợLớn.Lúcđầuchúngtôichỉloángthoángviếtnhữngbàivềvụsáthạiđóvàcũngmệtmỏiđểlàmrõsựviệc.SựnghingờcủachúngtôiđượclàmrõkhimộtthiếutướngquânđộiCộnghoàđến“vănphòngtạmthời”củachúngtôitạikháchsạnCaravellecùngnhữngbứcảnhvềphầncònlạicủahaianhemhọNgôtrongmộtchiếcxequânđội.Anhtađềnghịbánvới giá hai nghìn đô la. Trong khiRoyEssoyan gọi điện cho trụ sởNewYorkbànbạcchuyệngiácảthìtayđóbiếnmất.AnhtađãbánchoUPI.KếtcụcđẫmmáucủacuộcđảochínhđãkhônglàmTổngthốngKennedy

hàilòng.TướngMaxwellTaylornóivớitôitrongmộtcuộcphỏngvấnsaunàyrằngôngtagặptổngthốngtạiNhàTrắng“Nhưtôinhớ,mộtngườiphụtámangđiệntíntới,đặttrướcmặtvàôngtađọcnó.SauđólàkhoảnglặngkhálớnxungquanhbànvàrõràngTổngthốngbịsốc,đứngkhôngvữngvàbướcrakhỏiphòngkhôngnóigìvớiai,ởbênngoàikhoảngvàiphútvàcuốicùngquaytrởlạighếngồi,thảoluậnnhưthểtấtcảchúngtôilànguyênnhângâynênhậuquả”.Nỗisợhãicủacácnhàchỉ tríchChínhquyềnDiệmđãđượcchứngthực

khicácnhàtùđượcmởravàhàngnghìntùchínhtrịxuấthiệnxanhxaovìbịtratấnvàlạmdụng.MộttrongsốhọlàHoàngThịĐông,mộtphụnữ29tuổitheođạoPhậtvàlàmviệcbàngiấytạiĐạisứquánAnhđãbịnhânviênanninhbắtlúc5giờsángngàyđảochính.Côtakể,giọngtrầmlắngrằnghọbịtmắtđưacôrađitrongmộtchiếcxejeeptớimộtcănnhànơicónhữngphụnữkhácbịgiam.Côtađượcdẫnvàomộtvănphòngsauđómộtgiờ,khănbịtmắtbỏra,mộtngườiđànôngngồiởbànlàmviệcnóirằngbiếtcôtamangnhững tài liệu Phật giáo choĐại sứ quánAnh, đưa chúng cho các phóngviên thường trú nước ngoài cũng nhưVăn phòng của LiênHiệp quốc vàPhòngThôngtinHoakỳ.CôĐôngnói,vàingườiđànôngbướcvàophòngkhicôtừchốikhôngbiết

nơinhữngvịsưtrốn.Giọngcôrunlên:“Họbắttôingồitrênghếvàlộtquầnáotôi.Họbắttôinằmxuống,mộtngườitróitaytôivàophíasaughếtrongkhingườikiabuộcchântôi.Họnhétgiẻvàomồmvàmũitôi,rótnướcvàomiếngvảibẩnmàtôinhìnthấytrênsànkhibướcvàophòng.Mộttrongsốhọdùngnắmđấmthúcvàosườntôivàmộtngườikháctátvàomátôi.Khihọbỏgiẻ ramột lúc tôi đã thét lên.Một người nhảy lênnhảyxuống trênngườitôiđểchonướcứrakhỏimiệngvàngườicònlạidùnggậyđậpvàochântôivàtôibấttỉnh.Khitôitỉnhdậy,họbắttôingồidậydọnphòng,mặcquầnáovànóirằngtôisẽbịtratấnnữavàobuổichiềuvìhọkếtluậntôilàgiánđiệpcủaViệtCộngvàphảibịtrừngphạt”.

Đôngnóirằng,mộtcôgáitrẻbịmangvàophòngsaucô,vàcônghethấytiếngthétcủacôtacùngvớiâmthanhtrựcthăngtrêntrời,xejeepvàxemáygầm rú trongkhuvực lâncậnvàmộtngườihét lên rằng lực lượngkhôngquânsẽlàmcáchmạng.“Chúngtôicùngchờđợiquabuổitối,quangàythứbảyvànhìnthấyxe

tảiquânđộiđiqua,cácnhânviênđốtgiấytờvàchúngtôicầunguyệnpheChínhphủsẽthuavìnếuhọkhôngthuathìchúngtôichắcchắnchết”.Côtanóirằngcuốicùngnhữngngườitrakhảocũngthảhọvàxinlỗivìhànhđộngcủamình.MộtsinhviênkháccayđắngnóivớiMalrằng:“NgườiMỹphảichiasẻ

tráchnhiệmvìnhữngđiềunày.Cácôngđãhiểuhọrất lâu,nhưngcácôngnhắmmắt làmngơ, tiếp tụcđào tạovàcungcấpvũkhí chocảnh sát.Tôinghe nói nhữngphóngviênMỹđã chứngkiến các trại tập trung củaĐứcquốcxãvàchỉviếtnhữngbàirấthayvềnhữngloạihoahọnhìnthấytrồngbênngoài”.MộtkỷnguyênmớiđangdựnglênởSàiGònnhưnhântốcủahyvọng.

Khôngkhítrongthànhphốthayđổikỳlạ,mộtloạicảmgiácmơhồtạonênbởinhiềuđiềunhỏnhoi,màquantrọngnhấtlàsựvắngmặtcủasựsợhãi.Mọingườikhôngcònliếcnhìnquavai,khôngphảingắtquãnglờinóivìsợnghetrộm.MọingườikhôngcònsợnóichuyệnvớingườiMỹnữa.CácnhàsưáonâuđilạitrêncácngảđườngvàngườiphươngTâykhôngxalánhhọvìsợbịliênluỵnữa.Sinhviên,giáoviênvàcácnhàchínhtrịnóivớichúngtôimộtnhântốkháccủasợhãiđãbiếnmấtđólànỗisợhãigõcửalúcnửađêmbịtốngvàocácnhàtùSàiGònđầyắpkẻthùcủachínhquyền.Không ai dám tin tự do này chỉ hơnmột sự giải toả tạm thời.Vẫn còn

cuộcchiếntranhthựcsựởvùngnôngthôn.Mộtbiêntậplớntuổicủatờbáobằng tiếngViệtuyên thâmnóivớichúng tôi:“Anhphảinhậnraniềmhânhoancủachúngtôi.Chúngtôiquáhạnhphúc”.ConđườngchínhcủathànhphốkhôngcònnhữnghàngràogiâythépgaiđểbảovệDiệmvàchínhquyềncủaôngta.TươnglainằmtrongcâuhỏivềvụámsátTổngthốngKennedy.Điềulàm

sửngsốtnhữngngườiMỹởViệtNamcũngnhưcảthếgiới.Khinghetinđó,tôiđãchạy tớiphòngThông tinHoaKỳ tìmhiểu thêmvà tôiđãgặpBobBurnđầynướcmắt,ngườivừađượcphâncôngtừlàosangSàiGòn.Nhậnlờichiabuồncủatôi,anhtagạttôisangmộtbênvàđáplại“Khỉthật,điềuđóchưađủ,cậukhôngthểhiểuđiềuđócóýnghĩagìvớichúngtôiđâu”.Tốiđótôiviếtbài“MườisáungàncốvấnquânsựMỹởmiềnNamViệtNamphảnứngvới thôngtinchoángvángkhótinlantràntrongtoànquốc”.Tôitrích lời tướngHarkins “Quyết định táobạo củaKennedy tài trợ choViệt

Namtrongcuộcchiến tranhchốnglạiViệtCộnglàmột trongnhữngđiểmnhấnnhữngcụm từbi kịchviết tắt nhưngnổi tiếng củaông tanhưngườiđứngđầumộtquốcgia”.Ngàyhôm sau tôi theo trực thăngbay vào vùng chiến khuD, thamgia

cùngTiểuđoànbiệtkíchViệtNamCộnghoàtrongcuộchànhquântiếnsâuvàorừng.CốvấnMỹ,ĐạiuýDavidThorensonchỉbiếtTổngthốngđãchết.ThôngtinđóđượcchuyềnbộđàmchoanhtabuổichiềuhômtrướctừmáybaychỉđiểmL-19.Tôiđưachoanhtachitiếtvềvụámsátvàanhtađáplạicayđắng:“NhữngngườiDallasphảinóigìvềđiềunày?”.LínhViệtNambắtđầuhỏianhta:“LàmsaođiềunàycóthểxảyraởHoaKỳ”,đócũnglàcâuhỏixuấthiệntrongđầutôi.Thorensonđáplại:“Tôikhôngbiếtphảinóigìvớihọ”.MứcđộvỡmộngchínhtrịởViệtNamđượcminhchứcbằngviệcngườidâncònquantâmtớicáichếtcủaTốngthốngMỹhơnlàcáichếtcủaTổngthốnghọ.DavidHalberstamkết thúcnhiệmvụtạiViệtNamngày19/12vàchúng

tôihuyênnáotậptrungởsânbaytiễnanhta.Davidômchặtchúngtôitrongđôi tay to lớnnói rằnghốihậnduynhấtcủaanh ta là rờiViệtNam trướctướngHarkins,ngườianh taghétcayghétđắng.Đó làmộtbữa tiệcchiếnthắng.DavidtrởvềnhưmộtngôisaotronglàngbáobởivìảnhhưởngtolớncủatờThờibáoNewYork.SựxuấtchúngcủaanhtakhôngbịghentịởsàiGòn.TôicólýdođểngưỡngmộanhtakhitớigiảicứutôitrongngõhẻmởchùaẤnQuangvàotháng7.TôicũngcónhiềulýdođểkínhtrọngsựdũngcảmuyênbáccủaDavidthểhiệntrongcácbàiphântíchvềchiếntranh.Khianhtabướclênmáybayquayvềphíatôinóirằng“Tôilấylàmtiếcvìchúngtađãkhônglàmviệccùngnhaunhiềuhơn,Peter”.Nhớlạinhữngchuyếnđitrướcđócủachúngtôiởvùngnôngthôn,tôicườivànóivớianhtarằngdùsao tôi cũnghọchỏiđược từanh ta.Nămđó,HalberstamvàMalBrownecùngnhậngiảithưởngPulitzervềnhữngbàibáotừSàiGòn.TôiquyếtđịnhởlạiViệtNamkhôngbiếtđếnbaogiờcùngMalvàHorst

sauthờigianthửlửamườitámtháng.Trướcnămđó,tôiđãsợbịtrụcxuấtvìnhữngbàiviếtcủamình.Đósẽlàlầnthứbaliêntiếptôibịtừchốinhậpcảnhtrongvòngbanăm.Nhưngbâygiờmọilosợkhôngcònnữa.Chínhquyềnmớilãnhnhiệmhiểuhơnvềnhucầucủachúngtôi.Bachúngtôilàmộtđộinhỏliênkếtchặtchẽ,cùngyêumộtSàiGònoiả,ngổnngangvàđẹp,nơicứmộtbướcchânlàcótin,bàihơnbấtcứmộtnơinàotôitừngđến.Brownebịthuyếtphục rằngSàiGòn lànơihoànhảochonhữngbộphim thờicổvớinhữngphóngviên thườngtrúnướcngoàimặcáođàohầmđóngvaichính.TôinhắcanhtarằngSàiGònrấtnóngvàtrangphụcphảilàquầnkaki,áothểthao.ChuyệntìmhiểuNinacủatôiđãtrởthànhmốiquanhệlâudài.

Bây giờ văn phòng của chúng tôi có năm chiếc bàn lớn, với một bứctường do các tủ hồ sơ ngăn ra và những tấmbản đồ từ tường tới sàn vớinhữngtấmchebằngnhựamàchúngtôiđánhdấunhữngchiếndịchquânsựquantrọng.Mộtđiệnthoạidùngchungcóbăngdínhvìcórấtnhiềuvếtvỡ,nhữngchiếcđiệnthoạigầnnhưcũngkhôngchịuđược.Malvàtôicốgắngtrangbịđiệnthoạichotừngcănhộcủachúngtôitrênvănphòngvàhầunhưngàynàochúngtôicũngbịđánhthứcbởitiếngchuông,thườnglàkhoảng5giờsáng.Nhữngcuộcgọibaogiờcũnglàrắcrối;mộtvụđánhbomởnơinàođó trong thànhphố,một cuộc đảo chính haymột cuộc hànhquân bắtđầu.Chúngtôicóthểthamgianếunhanhchân.Malcóđôiủngdomộtcửahàngdađịaphươngđóngcóbảnthépởđếmà

anhtađặtlàmsaukhibướcphảibẫycủaViệtCộngởvùngđồngbằng.Mộtchiếcđinh thépđâmquaủngvàcắmvàochân,gâychấn thươngkháđau.Anhtaquảngcáođôiủngcaocấpcủamìnhchotấtcảbạnbèvàcửahàngvẫnhưngthịnhchotớikhimộthoặchơnmột trămnămsauđóanhtabiếtrằngủngcủamìnhlàhàngrởm,khôngcómộtmiếnglótkimloạinàođượcđặtvàobêntrongđó.Kýgiảchiếntrườngluônđốimặtvớigiankhổnhưngđôikhicũngthúvị

và thườngđó làcáchduynhấtđểcóđược tin,bài– thông tin từmặt trậnthường rất chậmvềSàiGònvà thườngchắpvá.ChínhquyềnMỹ trởnêngiúpđỡhơnmộtchútkhichochúngtôiđicùngtrựcthăngvàochiếntrường.ĐôikhichúngtôithuêtaxithànhphốmàuxanhvàtrắngđitớihiệntrườnggầnSàiGòn.Malmua trảgópchiếcLandRover, anh ta sơnmàuđỏ tươigiốngmàutấtanhtaluônthích.Đôikhichúngtôinghenhữngtrậnchiếntừxa trên hệ thống thông tin mật đài Catinat, Horst và tôi nhảy lên chiếcKarmannGhiamàu trắngcủa tôivềvùngnông thôn, tìmkiếmnhững trựcthăngđangbaymàcó thểđi theocho tớikhinghe thấy tiếngsúng,điquanhữngngườilínhđãchết,bịthươngvànhữngngườidântrênđường.Chúngtôitrẻ,đầuócminhmẫnvàthamvọng,thậmchílàmviệcbảyngày

mộttuần,vàmộttrongchúngtôiluônởtrongchiếntrường,trongkhinhữngngườikhácởsàiGònviếtnhữngthôngtinchínhtrị.Phươngtiệnliênlạcđơngiản,khôngcómáyđánhchữtelextrongvănphòngvìcáctổchứctưnhânkhôngđượcphépsửdụngthiếtbịriêng.NhữngthôngtingửiđếnchochúngtôihàngngàyquangườiđưathưcủaChínhphủvàbanđêmhọđậpcửacănhộchúngtôi.Brownevàtôisốngđơngiảntrongcănhộgiườngđơn.Cảhaichúngtôi

đềuthuênhữngngườiphụnữgiàgốcHoađểlàmcôngviệcgiặtlà,chợbúa,nấuănvàdọndẹpvớimứclương30đôlamộttháng,mứclươnghàngđầuởSàiGònlúcbấygiờ.TôikhôngnấuănvàthườngănởcácnhàhàngPháp,

ViệtNamvàTrungQuốccủaSàiGòn.Năm1964,tôi30tuổivàbắtđầunghĩđếnviệccầnổnđịnhvàsinhcon

nhưbốmẹtôiđãlàmvàrấtnhiềunhữngngườibạncủatôicũngđangsuytínhvậy.Ninalàngườithíchhợpvàtôiyêucôấy,nhưngviễncảnhmấttựdođộcthânđangđedoạtôi.Khitôihỏicướicôấy,tôihoảngsợvớilờicầuhônmàcôấyđãđượcthuyếtphụcrằngtôiđangnóivớicôấysựlãngmạncủachúngtôiđãkếtthúcvàcôấysẽbậtkhóctớikhitôinhắcvớicôấylàtôimuốnnóiđiềungượclại.

Chương7:KếtHônCuốinăm1964,ChínhquyềnJohnsonchuẩnbịvậnđộngchiếndịchleo

thang,đáplạinhữngcuộctấncôngcủaViệtCộngvàocáccăncứMỹbằngcácđợttấncôngtrảđũakhôngquânđánhphámiềnNamViệtNam,vàđảmbảohỗtrợcầnthiếtđầyđủnhấtvớiChínhquyềnSàiGòn.Áplực làmtintănglênvớichúngtôi.Mal,Horstvàtôigiờthànhmộtđội.Chúngtôitựcoinhaunhư“tổbộbinh

chiến đấu” cùngmột chiến trường trong nhiều năm. Chúng tôi biết điểmmạnhvàđiểmyếu củanhau.Trongkhimọi việcvẫn tiếpdiễn, tôi đãkếthôn.HônlễtổchứcởHồngKôngđểtìmkiếmsựbảođảmcủaChínhquyềnAnhvàtránhnhữngthủtụcrườmrà,phứctạpcủaViệtNam.NhiềungườiphươngTâynóinhữngđiềuđặcbiệtvềngườiViệtNamsaukhibịtínhgangóccủađấtnướcvàconngườinơiđâychinhphục.TôilàngườisaucùngbịsựthôngminhsắcsảovàdungnhansángngờicủaNinabỏbùamê.Tôibiếtrằngcốấysẽlàngườivợvàngườimẹdịudàng.Giađìnhthượnglưucủacôấynuôidưỡngvàsẵnsàngbỏquanhữngxửsựvụngvềcủatôi.Trongconmắthọ,tôibắtđầuhiểuraligiánchínhtrịvàxãhộingấmngầmđangnổilêntrênbềmặtcủaViệtNamvàsẽănsâuvàogốcrễ.Ninakhôngmaysinhratrongmộtđấtnướccónhiềuthayđổi,trongmột

giađìnhmàvịtríưutiêncủahọđãbịlãngquên.Khicònnhỏ,cốấysốngởTuyênQuang,nơiđóchacôlànhânviênhànhchínhchoChínhphủPhápvàmẹcôlàgiámsátcủabệnhviệnphụsảntỉnh.KhingườiNhậthấtcẳngngườiPháp,manglạiđộclậpchongườiViệtNam,chacủaNinađưagiađìnhvềthànhphốquêhươngông–VĩnhYênvàlàmmộtchântrongHộiđồngĐạibiểuNhànướcmới.Sựnghiệpchínhtrịcủaôngngắn.NgườiPhápgiànhlạisởhữuthuộcđịacũcủahọvàonăm1946vàchiếntranhnổra.ChacủaNinaủnghộ lực lượngkhángchiến.HồChíMinh lúcđóchưa

hoạtđộngcôngkhaivàphongtràogiànhđộclậpchủyếudựavàobênngoàivàhạnchế.Giađìnhcôtrốnđitừnăm1947khilínhlêdươngchĩamũinhọncuộctấncôngcủangườiPhápvàothànhphố.Khángchiếnvớinhiệmvụtiêuthổchốnggiặcđãbuộchọđốtnhàvàtàisảncủachínhmình.Họchứngkiếnnhàcháykhichạytrốnquacánhđồnglúa,mỗingườichỉmangtheomộttúiđồdùngcánhân.Cộngsảnkhôngtinchacôấyvìthânthếlúcsinhthờicủaông.Ngườianh

cảcủacôấybịgiếttrongchiếntranh.ChịgáiđầuthamgiatrườngQuânycủaCộngsảnvàgiađìnhmấtthôngtincủachịtrongnhiềunăm.Mấtlòngtinvàophongtràogiànhđộclập,NinavàchịmìnhMiriamtrốn

vềHàNộiđãbịPhápchiếmgiữ,sauđóbốmẹvàanhemsinhđôicũngvề

đónăm1954.Năm1955,saukhiđấtnướcbịchiacắt,họvàoSàiGòntrongchuyếnbaydicưcủaMỹ.Ngườichịgáichọnởlạivàhaingườiemđãbỏlỡcơhộiđicùng.Trongnhữngnămđầutiêngiađìnhhọcònđượctraođổithưtừvớinhữngngườiởbênkiagiớituyến,nhưngsauđóthậmchínhữngliênlạctốithiểucũngbịcắtgiữahaivùng.Hai chị em củaNina tới tham dự lễ cưới của chúng tôi ởHồngKông.

Chúng tôi ở trong căn hộ củaMichael Renard nhìn ra Causeway Bay vànhữngngườibạncủatôitừSydney,BangkokvàJohnCantwelllàphùrể.CờbáohiệunguyhiểmbayquanhcảngvìcơnbãoTildatrongkhuvực.Chúngtôibắt taxi tới toàThịchính thànhphố.Nghi thứcđámcưới rấtđơngiản.Ngườilàmthủtụcdẫnchúngtôitớimộtcáibàn,bảochúngtôikývàomộttờgiấy.Ninanhìnlêntôi,côấythấtvọngnói,“Việcnàygiốngnhưhoàntrảtấmséc”.Nhưngsauđóngườilàmthủtụcđưachúngtôitớimộtphòngtrangtrọngvà rộng,bảoNinavà tôi ngồixuốngcạnhnhaubênmộtbàn lớn cónhânchứngngồiđốidiện.Anhtabảochúngtôinhắclạilờithềvàchỉvàonhững phần trang trọng của giấy kết hôn, bảo tôi đeo nhẫn cho Nina vàchúngtôiđượccôngnhậnlàvợchồng.ChúngtôitổchứctiệccướiđêmđótrongphòngJadesangtrọngởkháchsạnHiltonHồngKông.Ninahiểucôngviệccủatôi.Chúngtôisẽsốngtrongcănhộnhỏphíatrên

vănphòngcạnhcănhộcủavợchồngMalBrownevàLêLiễu.Ninanhanhchóngcóbầu.GiađìnhAPcũngngàycàngpháttriển:JohnWheelervàEdWhiteđếnvớinhiệmvụdàihạn.ChủtịchmớicủaAP,WesGallagher tới thămSàiGòn lầnđầu tiênvào

năm 1964 để gặp đội ngũ phóng viên mặt trận của ông ta và có vài lờikhuyên thẳng thừngcho tôi. “Tiếpxúcvớicác tướngvà sĩquanhàngđầumộtcáchlịchsựvàcậusẽlàmtốt.Khôngquantrọnglàcậusẽviếtgìvềhọmàlàtháiđộcánhâncủacậumàhọsẽnhớvàđánhgiácậuchứkhôngphảinhữngcâuchuyệncủacậu”.Lờikhuyêncủaôngtacóýtốtnhưngđãlỗithờitừkhinhânviênkiểmduyệtquânđộichỉđơngiảncắtbỏnhữngphầngâytranhcãicủanhữngbàitin.MộtvàingàysaukhiGallaghertới,ôngtaphảiđươngđầuvớitìnhhình

chiếntranhngàycàngxấuđivànhữngmâuthuẫncủanó.Điềuđóthửtháchsứcchịuđựngcủaôngta.HorstFaasbướcvàovănphòngsaubốnngàyởchiếntrườngvớimộtvàicuộnphimkhủngkhiếpnhấtkểtừkhiMalBrownechụpnhàsưThíchQuảngĐứctựthiêumộtnămtrướcđó.Fassnóitheocáchcủamìnhvềmộtcuộchànhquânbộbinhthiếtxavận

của Sư đoànBộ binh 7Cộng hoà ở cánh đồng sậy, vùng đầm lầy khủngkhiếpnhấtnămđó.Nhưngmùanàylàmùakhônênbùnđónglạithuậnlợicho những cuộc hành quân nhanh. Mục tiêu là vùng các thôn hoang sơ,

nhữngngôi làngmái tranhvànhữnghàngcâykhôhéonằm trênbiêngiớivớiCămpuchiaởphíabắcĐồngbằngsôngCửuLong.ChínhquyềnSàiGònchưabaogiờápđặtkiểmsoátlâudàitrongkhuvựcnàyvàthườngdophíaCộngsảnchiếmgiữ.Chínhvìvậy,đâylàtròchơicôngbằngchonhữngnhàchiếnlượcquânsự.Horstđicùngmộtxebọcthép,tronghaingàykhôngcósựkiệndiễnranhưngđếnngàythứbađộiquângặpphảicuộctấncôngdukíchcủaViệtCộng.Họbắnphátừcácbụicâyphíadướivàsauđórútquamộtlàngvềphíabiêngiới.MộtcốvấnquânsựMỹngồicùngxevớiHorstgọimáybaycứuviệntấncôngđểchặnnhữngkẻtrốnchạy,vàtrongvòngvài phút, bomnổ và bomnapan dội xuống những ngôi nhà.Dòng xe bọcthéptiếnvềpháitrướctrongkhitrựcthăngrúvanglầntheodấuViệtCộngqualànkhóivànhữngngôinhàbốccháy.Horstởlạiphíasau.Đâylàlầnđầutiênanhtaởlạitronglàngngaysauvụ

tấncôngkhôngquân.Anhtasốcvớisựtànsátngaytrướcmắtmình.Tốiđó,khibướcvàovănphònganhtanóivớitôiđólàlầntồitệnhấtmàanhtađãchứngkiếntrongbacuộcchiếntranh.Khinhữngtấmảnhinra,tôihiểuanhtamuốnnói.Trongmộtbứcảnh,mộtngườinôngdânômchặtđứaconhaituổi củamình trong tay. Quần áo của đứa trẻ bị cháy bởi bom napan vànhữngmảngthịtcháyxémtừngmảng.Trongmộtbứcảnhkhác,mộtngườinôngdânômcơ thểđứaconbị thươngđưa lênchonhữngngười lính liếcnhìnvôcảmtừphíatrênchiếcxebọcthép.Sau đó Gallagher bước vào sau cuộc phỏng vấn với Đại sứ Lodge.

Gallagher nói rằng các biên tập viên ảnh ởMỹmuốn biết làm sao nhữngđiềunhưvậycóthểxảyrakhiquânnhânMỹđãnhúngtayvào.Ôngtanóitình tiếtcầncânbằngđể tránhsựphẫnnộcủacácnhânviênChínhphủởWashingtonđangnghingờchúng tôi thiênvị.Điềuđócónghĩachúng tôiphảichỉraViệtCộngcũngchịutráchnhiệmchonhữnghànhđộngtươngtựnhưvậy.Theoyêucầucủaôngta,tôiviếtmộtbàivềnhữngbứcảnhchỉracảhai

bên đang xây dựng kho vũ khí đạn dược và chiến tranh đã bước vào tiếntrìnhmớikhốcliệt.Tôitríchlờimộtquansátviên:“Lòngcămthùlớndầnlênởhaiphía.Nhiềukếhoạchđượclậprahơn”vàtôimuốnnóirằngnhữngngười dân ở trong tình trạng nguy hiểm hơn bởi Chính phủ sử dụng lựclượngdộibomnapan.“Vấnđềkhóxửvềđạođứcchúngtađốimặtởđâycũng giống như những gì chúng ta đốimặt ởTriềuTiên hay bất kỳ cuộcchiến tranhnào chúng ta thamgia”, tôi trích lời cốvấnMỹ, người đãnóichuyệnvớiHorstởchiếntrường.“Chúngtôikhôngmuốnnhìnthấyngườidânbịgiếtvàhọbịgiếtvìđólàhậuquảtồitệcủachiếntranh”.Vàotháng1,vàitrămViệtCộngđãvàohuyệnBếnCầuởTâyNinh.Tỉnh

trưởngyêucầuhàngràopháobinhsanbằngngôilànggiếtrấtnhiềukẻthùnhưng cũng liên quan tới nhiều người dân vô tội. Tôi chỉ ra vụ giếtViệtCộngbốnngàytrướcđóởtiềnđồnNhiBìnhcáchSàiGònhaimươidặmvềphíaNam,nơinhữngngườicóliênquanđếnlínhmiềnNamViệtNam–phụnữvàtrẻconbịđâmchếtbằnglưỡilê.TôilưuývụđốtcháylàngCaoĐạiởPhúMỹvào tháng9bởivìngườidân từchốicôngnhậnChínhphủvàvụchémđầunôngdânởtỉnhKiếnHoàvìtừchốiđóngthuếViệtCộng.Gallagherhàilòngvớidanhmụcnhữngtànkhốcchiếntrườngmàchúng

tôiđềcậptừviễncảnhtớinỗisợhãi.Cảhaibênđềutànkhốc.Nếusựthậtlàmộtbức tranhđánggiáhàngnghìn lờinói thì tôinghĩ tôinghingờnhữnggiảithíchcặnkẽcủachúngtôilàmgiảmbớtnhữngảnhhưởngtừnhữngbứcảnhcủaHorst.Bấy giờ cuộc chiến được những tay nhiếp ảnh tự do khámphá.Những

ngườimạohiểmcảcuộcsốngcủamìnhđểđổilấynhữngbứcảnh15đôlamàHorsttrảchohọ.Đôikhitừngữkhôngthểchuyểntảibằngnhữngbứcảnh.MalBrownechớpđượcmộtbứcảnhmộtlínhViệtNamđangcốgắngxiết cổmộtnôngdânbị thươngkhibuộccổanh tavàocột.Mộtcộng tácviênmangvềbứcảnhmộttùnhânViệtCộngbịkéotớichếtbằngsợidâybuộcphíasauchiếcxebọcthépđichệchchoạngtrênđầmlầy.MộtcộngtácviênkhácbánchochúngtôibứcảnhmộtlínhhảiquânCộngHoàmangbachiếcđầudukíchViệtCộngđầymáu.Tháng10-1964,phóngviênảnhtựdoJimPickerellđicùngtiểuđoànbiệt

kíchCộnghoàtớigầnbiêngiớiCămpuchiađểbắtbangườidânbịtìnhnghiliênquanđếnvụmaiphụctuầntrước.Ngườitùbịtróisaulưng,línhdùnghìnhthứctratấnbằngnướcđểbắthọkhai,bắthọquỳxuốngrồidộinướcvàogiẻđắplênmặthọ.Hậuquảgiốngnhưchếtđuốivậy,vàgâyracáichếtbịsặcnước.Jimchụpđủcác loạiảnhvềchủđềmanrợ:một trongnhữngngười tùbịdúiđầuxuốngmộtbìnhnướcto trongvàiphút trướckhiđượckéorakhigầnchếtđuối.Maldườngnhưmuốntruyềntảisựmanrợnày,viếtmộtbàibình:“Khủng

bốvàchốngkhủngbốlàchủđềthườngxuyêncủalịchsửquânsựvàchínhtrịViệtNam trongnhiều thếkỷvànóđang tiếp tụcđóngvai trò chủđạotrongcuộcchiếntranhkhốcliệtngàycàngđẫmmáunơiđây”.Anhtamiêutảtratấnvàkếtluậnnhữngnạnnhâncònsốngđượclàmaymắn:“Cơhộisốngsót trongcáccuộc thẩmvấnchiến trường là rấthiếmhoi.Nhữngcáichếtcủatùnhândướibánhxebọcthép,chémđầuhoặcbịchảymáutớichếthaytaybịchặthoặcmộtviênđạnxuyênquađầu.TấtcảđềulàmộtphầncủachiếntranhởmiềnNamViệtNam”.LúcđómộtngườinhậnxétrằngHiệpĐịnhGiơnevơchưabaogiờđược

dịchsangtiếngViệtvàđólàlýdokhôngaikiểmchứngđượcnó.Thậtbuồncười.Thựctế,mọingườichỉđưaralờinóiđầumôiđốivớiLuậtQuốctếvềChiếntranhvàđổlỗichobênkiavìviphạmnó.NhữngbảntincủachúngtôicóxuhướngnhấnmạnhvàophíachínhquyềnvìchúngtôikhôngcócơhộiviếtvềnhữngngườiViệtCộngbímật.Chúngtôichỉthấyphảnứngtừphíahọ:nhữngxácchếthaynhữngtùnhânởchiếntrườnghoặcnhữngtànphácủanhữngcộngđồngmàhọtấncông.PhóngviênMỹkhôngmongmuốn trở thànhcôngcụphảnđốiquốc tế,

nhưngđangbịkéovàotìnhtrạngkhóxử.ChúngtôikhônglậpnềntảnghoànhảođểlờđithựctếcủachiếntrườngvànhắmmắtlàmngơsựthậtlàchínhsáchcủaMỹđangthấtbại.Giữa tháng 12, trong chiến dịch phòng thủ mới đặc biệt, những người

cộngsảnbắtđầu tiếnhànhnhữngcuộc tấncôngvớimứcđộhai tiểuđoànmỗingàychống lạinhữngngôi làngđãđượccủngcốvànhữngđơnvịbộbinhkháthànhcông.Chỉtrongmộttuần,tôiviếtvềnhữnghậuquảđẫmmáusaubacuộctấncôngnhưvậyởphíanamSàiGòn.ĐỉnhđiểmlàcuốinămđótạimộtlànglánhnạnThiênChúagiáoởBìnhGiãcáchsàiGòn40mươidặmvềphíađông.HorstlàngườiđầutiêncómặttạihiệntrườngcùngvớilínhthuỷđánhbộCộnghoàđãgiảiphóngthịtrấnsaukhiViệtCộngtrấngiữbangày.Tôiphảimấtmộtngàymớitớiđó.PhóngviênảnhHenriHuetcốgắngđinhờtrênmộttrựcthăngnhưngkhôngđượcnênđànhsửdụngchiếcGhinaKarmanntrắngcủatôi.Chúngtôilaoquanhữngchiếcxequânđội,xengựavànhữngngườiđibộchotớikhinhìnthấynhữnglínhbịthươngđầutiênđangđượcchữatrịtrênđườngcaotốc.Mànđầutiêncủatrậnđánhđãkếtthúc.KhungcảnhnhắctôinhớtrậnẤp

BắctrướcđóhainămkhimộttiểuđoànViệtCộngquyếtđịnhởlạichiếnđấuvàgiànhchiếnthắng.TạiBìnhGiã,một tiểuđoànlínhCộnghoàtấncôngmộttrungđoànViệtCộngvàbịđánhtantác.Chúngtôiquansátvàinghìnlínhđangđượcđưavàochiến trường.Họnóichochúng tôibiết tiểuđoànlínhthuỷđánhbộcùngcáccốvấnHoàKỳđãđivàomộttrongnhữngrừngcaosucủaPhápgầnđóđểtìmkiếmtàntíchcủachiếctrựcthăngbịbắnrơibốccháycùngbốnngườiMỹtrênđó.SuốtđêmđóchúngtôinghethấytiếngvangdộicủatrậnchiếncáchđónửadặmkhilínhthuỷđánhbộgặpphảiViệtCộng.SánghômsauHuetvàtôiđibộvềphíarừngcaosu,bướcvàocảnhhoangtàn.Tôiđãviết:“BìnhGiã,miềnNamViệtNam,ngày2-1.Trunguý lính thuỷđánhbộ

HoaKỳlầnđầutiênnhìnthấyViệtCộngquaốngnhòmcáchdókhoảngmộtnghìnthước:cómộtsốnhómquânmặcđồkakicóvũkhívàđộimũsắt,ViệtCộngđãdichuyểngầnhơn,chậmrãiẩnmìnhquatừnggốccâytrongrừng

caosusaumộttrậncànbởilựclượngKhôngquânCộnghoàvànhiềusúngmáytrựcthăngbắnphá”.“Đâykhôngphảilàlínhdukích,họlàlínhchínhquy”,sĩquanlínhthuỷ

đánhbộhét lêntrênbộđàmcủaanhtavớiđộichỉhuybayphíatrênhàngcâycaosutrongtrựcthăng.Anhtathét“bổsunglựclươngkhôngquânvàođây”.ĐólàlầncuốicùngđạitáJohnB.Wadsworthnóirằng“Tấtcảnhữnggìchúngtôibiếtdướikialàđịangụcchiếntrường”và“chúngtôibiếtnótồitệnhưthếnào”.Lờinhậnxétcủaôngtađượcchứngminhđúngvàongàythứbảy.Rừng

cao suvốn lạnh lẽo, yên tĩnh, nay càng thêm lạnh lẽobởi nhữngxác línhthuỷ đánh bộ. Những hàng xác lính nằm trong ánh nắng mặt trời trangnghiêm bên cạnh một chiếc trực thăng, lá chuối được ném phủ lên họ.Nhữnglínhkháctiếptụcchuyểnnhữngthithểrakhỏirừngtrênnhữngchiếccángthôsơ.Phóngviêngiậtbắnvớimộtlínhbiệtkíchbịthươngtrốntrongbụicùngnhữngviênđạnởchânanhta.Anhtađãởđótừkhimộttiểuđoànlínhbiệtkíchbịtiêudiệtvàothứbatuầntrước.BatrunguýlínhthuỷđánhbộMỹuểoảibơphờbênbộđàmchiếntrường,mộttrongsốhọgiọngtứcgiậntrênloa:“Cậunóibaonhiêu?Baonhiêu?đượcrồi67”.Quaysangmộtphóngviên,anhtabìnhluận:“Đólàconsốbâygiờchúngtacó,consốtổnthất.ChúngtacũngtìmthấythithểcủabốnngườiMỹ”.Đó là cuộc tìmkiếmbốnngườiMỹbịbắnhạ,bốccháy trongmột trực

thăng trênnhữnghàng cây cao suđêm thứ tư, dẫn tới việcdi chuyển củaTiểuđoànlínhthuỷđánhbộ4vàorừngcaosugâynênthảmhoạ.“ChúngtaphảiđưanhữngngườiMỹnàyra”,mộtsĩquanMỹnhậnxétởBìnhGiã.Cáigiáphải trảquácao–khoảng250 lính thuỷđánhbộ tử trận,mộtnửa tiểuđoàn.MộtsốsỹquanMỹnói rằng lính thuỷđánhbộ tìmkiếmrắc rốikhiđứnglạichờmườibốntiếngtrướckhihọhướngvàotìmkiếmtàntích.ĐạitáWadsworthnói:“Cáccốvấnlínhthuỷđánhbộcủachúngtôinóihọ

cóthểrơivàobẫycủaViệtCộng.Chúngtôiđãhếtsứccảnhgiác”.Nhưngcảnhgiácvẫnchưađủ.TrậnBìnhGiãđánhdấumộtnămtồitệnhấtchiếntrườngViệtNam,mở

ramộtthờikỳđổmáutồitệhơn,mộtthậpkỷchiếnđấuđưangườiMỹvàohọngsúngcủaViệtCộngvàđặtMỹvàođốnghỗnđộn.Đốivớichúngtôilànhữngphóngviên,kỹnăngquânsựcủalínhViệtCộngvàsựdũngcảmcủahọthậtghêgớm.Tuynhiên,chúngtôithườngbịngăncảnmiêutảkỹnăngchiếntrườngthiệnchiếncủahọ.Một thông điệp gửi văn phòng Sài Gòn từ biên tập viên ngoại sự Ben

BassettcủaAPđưaracácquyđịnh.Bassettviết:“Chúngtađangtiếntớisàndiễnmànếuchúngtachưatớiđượcnơinhữngbảnthảocủachúngtabịcác

nhânviêngópývềbấtcứdòngnàonóibiquanhoặcđượccoilàmanggiọngxãluận.Điềunàykhôngcầnthiếtchặntrướcnhữngcâuchuyệnnóiđúngsựthật chúng ta quan sát, hãy tiếp tục những công việc cao cả của các bạnnhưngchúngtôimuốnbảnthảochúngtađượcđọclầnthứhaiđểđảmbảochosựantoàncũngnhưsựpháttriểncủachúngta.Tôilưỡnglựchỉramộtvídụvìcóthểảnhhưởngtới tấtcảchúngtanhưngtôikêugọimọingườichúývàođoạncuốitrongcâuchuyệnSàiGòncủaJohnWheelervàongày6-8nóirằng:“huấnluyệntốtvànồngnhiệtcốnghiếnlànguyênnhânViệtCộng đưa ra mọi chỉ dẫn cho những chiến thắng liên tiếp cùng nhữngphươngphápmàđếngiờvẫnrấttháchthức”.Tôikhôngnghingờnhữngtừngữvàvăncảnhlàthậtnhưngchúngtacóthểtránhnhữngthiênvịvôdụngđốivớimộtphíahoặcbênkiavàđặcbiệttránhnhữngdựđoánchúngtahoàntoàn không có đầy đủ cơ sở thông tin. Trong khi tiếp tục viết những câuchuyệnnhưnhữnggìđượcxemlà tíchcựchoặckhảquantheoquanđiểmcủaHoaKỳ.Nóicáchkhác,đừnghạnchếviếtcáccâuchuyệnnhưngphảiđảmbảochúngtađangnóimộtcáchđầyđủ”.Trong ghi chú làm tin choTrưởng phân xã của chúng tôi,Bassett viết:

“Tôichắcanhhiểunhữnggìtôiđangnói.Đóchỉlàvấnđềtruyềntảitriếtlýchotoànbộnhânviên.Đãđếnlúcchonhữngcáiđầulạnhvàsựphảnảnhvềnhữngbảncopycủachúngtanếubịtháchthức.Tôiđãgửichoanhmộtbảncopyvề câu chuyệncủaWheeler, chỉ ramột số cúngữđược thayđổimàkhônglàmnhạtđinhữngđiểmquantrọngcủamộtcâuchuyệnhay.Khôngmộtđiềugìởđâychứngtỏthiếulòngtinvàoanhvànhânviêncủaanh.Tôibiếtmột sốbảncopy rakhỏiSàiGònvàonhữnggiờnhạycảmphảiđượckiểmduyệtkhônggâynhiềuchúý.Chúngtôisẽcốgắnglàmphầnviệccủachúngtôi”.

Chương8:TiếpCậnKhichiếntranhViệtNambắtđầutrởthànhvấnđềtrầmtrọngởMỹ,tôicố

gắngvậndụnglờikhuyêncủaGallagherlàtiếpcậncácvịtướngMỹ.Nhưmộtbinhnhì trướcđây, tôi luônkính trọngquyền lựccủanhữngngôi saobạctrênquânhàmcủacáctướnglính.NhưngkinhnghiệmđầutiênkhôngmaymắncủatôilàvớimộtsỹquanMỹvàoloạithâmniênlâunăm,tướngPaulD.Harkins,TổngchỉhuyQuânđộiHoaKỳthờiDiệm.ÔngtaxemcáccơquanbáochíSàiGònnhưnhữngthằngđầnnguyhiểm.Trongvàidịpđốimặtvớiôngta,tôinghĩôngtanóidốitôitriệtđể.KhiNgôĐìnhDiệmbịlậtđổ,chúng tôiđềucho rằngnhữngngàycủaHarkinschỉcònđếm trênđầungóntay.Khiôngtanghỉhưuvàotháng6-1964,chúngtôivuimừngbắtđầutrangmớivớingườikếnhiệm,tướngWilliamWestmoreland.TôitớisânbayTânSơnNhấtởSàiGòncùngcáchãngbáochíngóngđợikhimộtsỹquan50tuổitóchoarâm,gầyvớidanhtiếngmộtchỉhuynăngđộngđến.APnghĩhọcóthếlựcvớiWestmorelandvìWesGallaghertừngmộtlần

cứuWestmoreland khi xe jeep của ông ta lao vào rãnh bên đường trongchiếndịchBắcPhitrongChiếntranhthếgiớithứhai.GallaghergiữliênlạcvớiWestmoreland như hai người bạn thân và cả hai đều thăng tiến trongnhữngcôngviệcđángkínhcủamình.Chúngtôichẳngnhậnđượcsựưuáiđặcbiệtnào từ tổngchỉhuynhưngWestychophépRoyEssoyanđicùngtrongchuyếnđithựctếchíntiếngxungquanhvùngchiếnvànóivớianhtavề sự cấp thiết phải đoàn kết chính phủ và nhân dân ngoài những nỗ lựcquânđội.EssoyanviếtmộttiểusửsơlượctângbốcWestmorelandnhưrấtnhiềuđồngnghiệpcủa tôiđã làm.Nhưngtôichảbaogiờ tiếpxúcđủ thânmậtvớiôngtađểviếtmộtbàivàkhichiếntranhleothangtôicảmthấyvịchỉ huy cấp cao củaMỹ không ưa tôi. Tôi biết tôi không thực hiện đượcmệnh lệnh của Gallagher khi ông ta thông báo Robert Tuckman, TrưởngphânxãAPởSàiGòntớisau:“nhiệmvụcủaanhtalàtiếpcậncáctướng,hãyđểArnettvànhữngngườikhácrangoàilàmtin”.Chínhquyềnquânđộimuốnchúng tôimiêu tảViệtNamnhưmộtđồng

minhđángtincậyvàcógiátrịcủaMỹ.Nhưngđiềuđókhôngphùhợpvớinhữnggìchúngtôichứngkiến:giớilãnhđạothiếuquyếttâm,thamnhũngtrànlanvàđấtnướcđangchìmvàonhánhsôngcủachínhnóđàora.TrongnhữngcuộcchiếntranhcủaMỹtrướcđó,nhậnthứcvềmụcđíchquốcgiavàkiểmduyệt luôn tạo rakhôngkhí làmviệc êmái giữaquânđộivà truyềnthông.ỞViệtNamthìchảcómụcđíchquốcgiahaykiểmduyệtgì.Chínhquyềnmới không thể tạo ra được điều thứ nhất và cũng không vui vẻ ápdụngđiềuthứhai.DùWestmorelandcốgắngtiếpcậngiớibáochímộtcáchnghiêmtúcvà

đáplại,chúngtôicũngdànhchoôngtasựnỗlựcchânthànhđểlàmhàilòngôngtanhưngrấtkhótiếptụcnóinhữngđiềutốtđẹp.Cácsựkiệnliêntiếpcầnđượcviết vàphân tích, và chúng tôi buộc lòngphải đặt câuhỏimiềnNamViệtNamcó thểđược cứuvãnbởi chínhnhândânkhôngvàđưa raphỏngđoángiảiphápchínhtrịlàkhôngthểvàkhôngcầnthiết.Chiếntranhđãleothangbằngkhủnghoảngchínhtrịsuốtnăm1964khicácsỹquanquânđội tranh chấp chiến lợi phẩm từ sự sụp đổ của chính quyềnDiệm, họ tổchứcmộtsốcuộcđảochínhvớvẩnvànhữngtròchơiquyềnlựckhôihài.MưuđồchấtchứacủanhữngnhàlãnhđạoquânsựViệtNamCộnghoàvừakhôngthíchhợpvừagâyrasựlộnxộnkhôngđángcó.NiềmphấnkhíchkhikéođổtoànhàcủaDiệmđượcthaybằngsựchiarẽmốiđoànkếtdântộc.Chúng tôi laovàocác cuộc chiếnvới sổghi chúvàmáyảnh, vượtqua

những con đường nguy hiểm, chứng kiến các con chiên ThiênChúa giáochiếnđấuvớicácPhật tử,học sinhđánhnhau, cảnhsátvàquânđộicũng“quần” nhau ra trò. Trongmột bản tốc ký gửiNewYork ngày 31-8,Malviết:“Vàocuốituầntrước,nhânviênAPởSàiGònrâukhôngcạo,bẩnthỉu,đóivàgầnnhưkiệtsức.Quầnáodínhđầybùn,thấmướtvàmỗinhânviênđềucóhàngtávếtcàoxướcthâmtím.Córấtnhiềucuộcgọichochúngtôi,lầntheonhữngbờtườngđểtránhđạnvàđá,chạynhanhnhấtcóthểđểthoátkhỏinhữngkẻduthựctruyđuổitrongcácngõnhỏvàbênđường”.BrowneviếtrằngHorstđangđứngcạnhmộtquayphimtruyềnhìnhngười

Đức,GensUweSchefflercùngmộttrongnhữngngườibiểutìnhThiênChúagiáobênngoàitrụsởBộTổngthammưukhilínhnổsúng,hạgụcSchefflerbằngmộtviênđạnquachân.Fasskéoanh ta támmươi thướcvềphía sauranhgiớiantoàn,khitrởlạivớichiếcxethuêchiềutốihômđóanhtathấymộtngườibiểutìnhởghếsaucơthểđầymáuvàanhtađãthảxuốngởmộttrạmxănggầnđótrướckhiláiđi.Trongmộtcuộckhủnghoảnglạlùng,lựclượnganninhSàiGònquaylạidoanhtrạicủahọvànhữngđứatrẻđườngphốlàmchủkhắpcácđườngchínhvớinhữngràochắntrongnhiềungàybảovệvùngđấtcủachúngbằnggậyđinhvàcọctrevótnhọn.Buổi tối, SàiGòn lắng xuống, hàng nghìn con chuột cống chạy vào từ

cốngrãnhtrànrađườngphốbớirác.Vàotinhmơkhitrênđườngtrởvềnhà,tôiluôngiữkhoảngcáchvớiđámchuộtđangkêunhốnnháotìmkiếmthứcăntrongbóngtốicònvươnglạivớiánhsángnhánhemcủađènđường.Cảnhtượngnàycònthêmlũgiánnhiệtđớirờichỗẩnnáuvàkhehởđểnhấmnhápkhôngkhí lạnhbuổi tối, chúngbòquanhữngbức tường,cầu thangvà rúcvàotronggiàycủachúngtôigiốngnhưbỏngngô.Mộtđêmrượuluýtuý,tôiloạngchoạngnghĩrằngánhsángđènđườngđãtắtvìchiếccửasắtnơilàmviệcrấttối,khitôiđẩyvàonắmcửa,tôinắmphảimộtnắmgiánđangbòlồmngồm.Toànbộdinhthựđầygián.

Đó là thời gian nguy hiểm và dũng cảm.Những bài viết của chúng tôiphảnánhđiềuđókhiđưaracâuhỏivềđồngminhchâuÁcủaMỹvàlàmnguộiđiủnghộcôngchúngcủachínhquyềnJohnsonmuốnmởrộngchiếntranh.TrongchiếndịchtranhcửtổngthốngcủaôngtavớiứngcửviêncủaĐảng Cộng hoà Barry Goldweter, Tổng thống đã hứa sẽ không mở rộngchiếntranhvànhữngcậubéMỹsẽkhôngbịnémvàocuộcchiếnxaxôimàđángnhẽnhữngcậubéchâuÁphảilàmđiềuđó.TôiquansátcácbảntinnóivềsựquyếtđoáncủaJohnsontừchiếcmáyintelexcủaAPtrongvănphòngvàtôikhôngcólýdogìđểkhôngtinôngta.SựcẩntrọngcủaôngtaphảnánhtrongnhữngbàibìnhluậncôngkhaicủagiớichỉhuycấpcaoMỹởSàiGònvàbởichínhWestmoreland.NhưngnhữnggìmàTổngthốngJohnsonvàphụ tácủaông tacùngcác

quanchứcchủchốtbànbạcbímậttạinhàTrắngsớmhaymuộncuốicùngcũngđượctiếtlộởViệtNam.KhiJohnsonchuẩnbịtungranhữngcuộctấncônglớn,đểtạobànđạp,ôngtacốgắngdànxếpcáctổchứcbáogiớicủaMỹ,dụdỗcácbiêntậpviênvànhânviênbáochítômàusảnphẩmcủahọtheosắcmàucủaôngta,cùngnhữngépbuộcquânđộithựchiệnkiểmduyệtnhư các vị tổng thống khác từng ép buộc nhân viên tuân lệnh. GallaghertháchthứcquanđiểmđókhiđồngýchấpnhậnkiểmduyệtnếulàmhộnhữngthôngtinquânđộichínhxácvềvụtấncôngkhôngquânbắtđầuchốnglạimiềnNamViệtNamtừcăncứkhôngquânĐàNẵng,nhưngđềnghịcủaôngtabịxếpxó,vìvậychúngtôiđứngchờkết thúccáctrậnkhôngkích,xemnhữngngườithảbomhạcánhvàđếmkhihọtrởvềđểxemnhữngaibịbắnhạ.Sauđó,NgoạitrưởngMỹDeanRuskchorằngôngtakhôngsẵnsàngtạo

ranhữnggìông tagọi là“sựquákhíchquốcgia”bằngcách thựchiệnsựkiểmduyệt trongcáctrườnghợpkhẩncấp.NhânviêndướimặtđấtởViệtNamchorằngnhữngkiểmsoátthựctếlàkhôngthểvìnếucầnthiếtnhữngnhânviênCộnghoàsẽ thamgiavào tiến trìnhvàmộtsố lượnglớnphóngviêntừrấtnhiềunướcsẽgặpkhókhănquansát.SaunàyWestmorelandviếttronghồikýcủamìnhrằngôngtađãxemxétnhưngbịtừchối,mộtsốhìnhthứckiểmduyệtbáochítrênmặtđấtkhôngthihànhđược.Ôngtachọnlựahướng đi thay vì tin rằng “những lợi ích lớn hơn có thể bịmất từ nhữngchínhsáchthựctếtốiđa”.Tìnhhuốngchínmuồichotranhluận,hiểulầmvàoángiận,tạorakhôngkhíbấthoà,giảmmốiquanhệcủachúngtôivớiquânđội,biếnbáochítrởthànhcậubékhơimàonhữngthảmhoạsắptới.CácnhânviênMỹcómặt tạiSàiGònquánhạycảmvớinhữngbản tin

khiêukhíchmàchínhsáchcủaWestmorelandthoáithácnhưnhữnggìphóngviênJackFoisiecủatờThờibáoLosAngelesmiêutảnhư“sựthậttốiđavớiviệchoànthànhtốithiểu”.

Tháng3-1965, tôibắtđầu tìmhiểuviệcsửdụngchấtgaskhônggâysátthươngtrongnhữngcuộchànhquâncủaquânđộiCộnghoà.TôilầntheolờiđồnđạicủamộtcốvấnhỗtrợdânsựMỹởtỉnhBìnhLongvàtôiđãlưugiữđượckhánhiềutưliệuchonhữngthamkhảosaunày.TôicũngnhìnthấybộđồkỳlạđangđượcgiớithiệuđúngvàochiếntranhViệtNamchonhữngtaymật thámtìmtùnhânViệtCộngtới“nhữngngườidùngmatuý”giúpchocáctrựcthăngsửdụngmùinướctiểulầntheosựdichuyểncủacácđơnvịViệtCộngtrongrừngsâu.TừnhữngchuyếnđicủatôidọcnhữngconđườngnằmngoàiSàiGònvớinhữngcốvấndânsựvàquânsự,tôibắtđầulắpghépcâuchuyệnvềnhữngchấthoáhọcđangđượcsửdụngởQuânđoàn2vùngcaonguyênvàQuânđoàn3xungquanhSàiGòn.Mộtloạtkhígasgâyphảnứngnônmửahoàntoàn,loạikháclàmgiãnruột,cònmộtloạithứbagâyramùtạmthời.LoạiphổbiếnnhấtlàCS,mộthìnhthứccủakhícay.Tư liệu của tôi ngày càng dày lên và tôi quyết định đến thăm sỹ quan

thôngtinliênlạc,ĐạiuýRichardBryanởvănphòngQuânđoànBiênHoà.ChúngtôithườngăntrưaởSàiGònvàtôinghĩquanhệcủachúngtôirấttốtnhưnganhtaphủnhậnnhữngnhậnxétcủatôivềhoáchấtvàtrởnênkíchđộngkhianhtabịtôiéptrảlời.Anhtahứasẽhỏicấptrên,mộtsốcốvấnlâunămchoQuânđoàn3,ĐạitáJasperWilson.Nhưngchínhquyềnchẳngbaogiờtrảlờivàtôiđoántoànbộchuyệnnàyđượcgiấukín.TôivẫntìmhiểuvềnóvàđoánrằngViệtCộngcũngvậyvàchẳngcólýdogìđểỉmtincả.Câuchuyệnvềkhígasđượcviết trong sổghi chú của tôi nhưngkhôngcóbàikiểmtrađốichứng:tôihaybấtkỳngườinàoởAPkhôngnhìnthấynóxảyravàchotớikhichúngtôilàmđiềuđóthìnóđãkhôngcòntồntạinữa.Horstbắtđượcdịpmay.Vàongày20-3,mộtcốvấnMỹquanhàmờianh

ta thamgiachiếndịch línhbộbinhViệtNamCộnghoàở tỉnhHậuNghĩasánghômsau.Anhtatiếtlộđiểmmớicủachiếndịch:nhữngngườilínhsẽthửnghiệmcácchấthoáhọc!TôinônnóngđợiHorstquayvềvănphòng.Horstđãxuấthiệnvàochiềutối,chiếnthắngrạngngờitrênkhuônmặtướtmồhôicủaanhtakhiđặtnhữngcuốnphimlênbàn.KhoảngmộtnửasốlínhởtiểuđoànViệtNamCộnghoàđượctrangbịmặtnạkhígasbằngcaosu,hộpchứagasvớimệnhlệnhlàbắtbuộcnổchúngnếubịViệtCộngtấncông.Nhữngchấthoáhọcnàytuykhôngđượcsửdụngngàyđónhưngcácsỹquanhaynóivềchúng.HọcònlưuýtrựcthăngvànhữngmáybaynémbomHoaKỳđãđượctrangbịnhữngthùnglớnđặcbiệtđểgiữkhígasởthểlỏngcùngvòi phun trên các chiến trường.Nó đặc biệt có tác dụng hạ gục những tùnhânbỏtrốn.Chúngtôiquyếtđịnhsửdụngchitiếtnàyngaylậptứcmàkhôngcầntìm

thêmnhữnglờibìnhluậntừchínhquyềnquânsựvìhọđãthờơvớinhữngyêucầutrướcđâycủatôi.TôiđánhmáylờidẫncâuchuyệnvàchỉchoHorst

xem:“HoaKỳđangthửnghiệmchấtgaschiến tranhchốnglạiViệtCộng,mộtnguồntinkhátincậyđãnóihômnay.Nguồntinthôngbáo,cảlựclượngMỹ và Cộng hòa đã sử dụng khí gas để chống lại cộng sản.Một số thửnghiệmđãthànhcông,mộtsốthấtbạivàhọsẽtiếptụclàm.RấtnhiềuloạigaskhônggâysátthươngđãđượcsửdụngchốngdukíchQuânkhu2và3Cộnghoà.Horstgậtđầukhitôitiếptụcđánhmáychitiếtnhữngloạihoáchấtđược

vàchỉrachúngtấncôngvàomắt,mũivàtạorasứcđốtcháylớntrongcổhọng,phổivàhạgụcbấtcứaikhitrốnchạy.TôiviếtrằngFassđãsátcánhcùngvớilínhViệtNamCộnghoàởmộttrongnhữngchiếndịchthửnghiệmđặcbiệttạichiếntrường.TôitríchlờimộtsỹquanViệtNamCộnghoà:“Đólàcáchthứcnhânđạođểdọnsạchkhuvựccủakẻthùnơiphụnữvàtrẻemđangbịbắtgiữ”,đặcbiệtkhihọpháthiệnnhữnghầmtrúẩnlànơiẩnnáumàViệtCộngưathích.Tôi đưa quanđiểmphảndiện từ phía người bạn cố vấn củaHorst rằng

việcsửdụngnhững loạigasnàychỉ tronggiaiđoạn thửnghiệmvàkhôngđượcchứngminhcóhiệuquả“Mặcdùnhữngchấtsửdụngởđâykhônggâysát thươngvàkhôngcóảnhhưởng lâunhưngý tưởngđómang lại sựhồitưởngvềChiếntranhthếgiớithứnhấtvàviệcsửdụnghơiđộci-pê-rit”.Câuchuyệncóảnhhưởnghơnnhữnggì tôiviết.Đólà tinsốtdẻođược

chứngnhậnđầutiêncủatôi.ĐãnổratranhluậntừMatxcơvatớiTokyo.ĐócũnglàvấnđềđượctranhcãiởQuốchộiAnhvàdấylênphongtràophảnđốichiếntranhởbánđảoScandinavia.NhữngnhàbìnhluậnnàytỏmốinghingạiởHoaKỳ.ChỉhuyquânsựHoaKỳởsàiGònbếtắc.Đốithủcạnhtranhcủachúng

tôiđangđậpcửacácphòngthôngtinyêucầucũngcấpnhữngtưliệuchocáccâuchuyệnvềnhữnggìchúngtôiđãviếtra.CácquanchứcWashingtonđưara tầmquantrọngcủacuộcthửnghiệm, thậmchíkhihọcôngnhậnnhữnghoáchấtđóđãđượcsửdụngởbadịpkhácnhau.Tôi tranh luận nếu chỉ huyHoaKỳ đáp lại các yêu cầu giải thích vào

nhữngtuầntrướcđóthìtôiđãđưaquanđiểmcủahọtrongcâuchuyệncủamình.ChínhphủHoaKỳquyếtđịnh tướcbỏquyềnhạncủaWestmorelandsử

dụnghoáchất trongnhiềuthángtới tậnkhicuộctranhluậnlắngxuốngvànhữngloạivũkhíkhácnhaunhưbomnapangâytranhluậnhơn.Saunày,Westmorelandviết rằng, cuộc tranh luậnvềviệc sửdụng chất

gaskhôngsátthươnglàmột“trongnhữngcuộctranhluậnngungốcvềchiếntranhViệtNam”vàôngtagọinhữnghoáchấtđólà“mộttrongnhữngvũkhínhânđạonhấttuỳýsửdụng”.

Câuchuyệncủa tôikhôngmangcho tôi thêmngườibạnnào trongviệcthiếtlậpmởrộngquanhệngoạigiaovớigiớichứcquânđộiHoaKỳ,nhữngngườiđangđảmnhậnmở rộngcuộc chiếnvà cốgắng làmmềmmạihìnhảnhmàhọtạora.Tôiđượcthôngbáovàonhữngngàyđầuchiếntranhrằngcácphóngviênđượcmongđợinhấnmạnhnhữngđiểmtíchcựckhiviếtvềnhững người lính để gia đình họ ở quê nhà không lo lắng.Vào đầu năm1965,nhữngngườimẹcócontraithamchiếnởViệtNammuanhữngtờbáođịaphươngngày4-3vàđọccâuchuyệncủaphóngviênGeorgeMcArthurcủaAPvềsựmạohiểmcủacontraithânyêucủahọởsàiGònđangphảiđốimặt.MộtlínhMỹdừnglạiđùavuicùngmộtcậubéngườiViệtNam“cóthểbị6hoặc8đứatrẻvâylạixôngã,cướpđồnghồ,ví,đôikhicảủngcủaanhta,tấtcảchỉtrongvàigiâytrướckhinhữngđứatrẻbỏtrốn”.Nhữngkẻmóctúirấtnhanh,cảnhsátthườngkêuca,“đồngphụclínhcủacácanhcóphầnkhôngthíchhợp,túiquánôngvàkhôngcócúcvàđôikhitôicònnhìnthấyvícủacácanhlòirangoài”.Línhlàconmồidễdàngchonhữngphụnữđàngđiếmmóc túi,haihoặcba trongsốhọdụdỗmộtanh línhvuivẻsayđắmtrongnhữngquánbarhoặcnhữngconđườngtối.Khimọichuyệnkếtthúc,anhtatrởthànhmộtgãtrainghèo”.MộtkỹsưquânđộiHoaKỳtócđãđiểmmầumuốitiêuphànnànvớitôiở

BiênHoàrằng“TôiđượctrangbịthờiChiếntranhthếgiớithứhaitốthơnbâygiờ”vàanhtađưaramộtsốổđạnhanrỉđượccấpvàingàytrướcđómàanhtarấtsợsửdụng.Anhtanóirằngtrướckhi lênđườngthamgiachiếntranh,anhtađượccấpthắtlưng,súnglụcChiếntranhthếgiớithứnhấtvàbalôhànhlýđãcũ,“vàlầnnàytôiđượcbiếtBộQuốcphòngnóingườiMỹởViệtNamđược trangbị là lính chiếnđấu tốt nhất từ trước tới giờkhi tácchiếnngoàilãnhthổHoaKỳ.Họphảichỉchotôithấyđiềuđó”.MộtcốvấnlínhthuỷđánhbộHoaKỳthanphiềnanhtađượccấpnhữngviênthuốclọcnướcuống“nhưngkhitôithửdùngthìpháthiệnchúngđãbịhỏng,vónlạithànhtừngcục”.Tôitìmđượcmộttrunguýquânđộinóirằng:“Tôibiết,nếutôiđitớiSởChỉhuyquânsựHoaKỳvàcãilộntôisẽđượccấpáoponsôvànhữnghiệnvậtkháctôiđangthiếunhưngtôimãimãichỉlàtrunguýtrongsuốtcuộcđờimình”.MốiquanhệcủachúngtôivớiSởChỉhuyquânsựrấtcăngthẳngkhitôi

viếtcâuchuyệnđó.TôiđãcảnhbáovănphòngWashingtonkhigọiđếnLầuNămgócnhưngtôiquyếtđịnhkhôngchờthêmlờibìnhluậncôngkhai.Westmoreland rất tứcgiận.Một trongnhữngphụ tácủaông tagọiđiện

choMalkêu rằngcâuchuyệnđónhạycảmvàkhôngđạidiệncho sự thậtnhưng chúng tôi đều đứng về phía nó. Mal cảnh cáo tôi đang ở trong“chuồngchó” của chỉhuy cấp caovà sẽkhôngcónhiều sựhợp tác trongtươnglaitừhọvàmộtphầnnàođótôibắtđầukhốnđốnbởinhữngphảnứng

gaygắtmànhữngcâuchuyệncủatôiđangkhuấyđộng.Tôicảmnhậnsựđốiđầukhácđanglớndầntừchântrời,gomthànhcơnbãođedoạnghềnghiệpcủa mình. Nhưng hơn lúc nào hết, tôi cảm thấy mình vững vàng trongchuyênmônvềnhữngcâuchuyệnvềViệtNam.Banămlàtrườnghọchoànthiện kỹ năng báo chí dưới sự dạy dỗ của AP, Mal Browne và DaveHalberstamđãgiúp tôichuẩnbịchonhữngcuộcđốidầusắp tới.Vào tuổi30,tôivẫncòncáihuênhhoangcủatuổitrẻ,giúpmìnhvượtquanhữngnỗisợhãicủachiếntranhvàchophépmìnhthamgiavàonhữngtrậnchiếnnày,nhữngđơnvịlínhthuỷđánhbộmớiđếnvànhữngcốvấnMỹđangchuẩnbịbướcvàohànhđộngcùngquânđộiViệtNamCộnghoà.Tôi biết sẽ không bao giờ được mời lên trực thăng của tướng

Westmoreland,nhưngcórấtnhiềucáchđilạiởViệtNam.Vàonhữngngàychiếntranhtạmlắngxuống,tôikhôngđirahiệntrườngbằngmáybayvậnchuyểnlựclượngkhôngquânHoaKỳhaytrựcthăngquânđội,tôiláichiếcGhiaHarmannthểthaomàutrắngcủamìnhthămthúvùngnôngthôn.NhânviênAPởViệtNamngàycàngđồng, tôiđượcmộtchútđộclậpvàcóthểthămnhữngđiểmtôithích.ĐôikhitôiláixerấtnhanhtrênđườngcaotốcHữunghịMỹtớithànhphố

giaolộcủaBiênHoà,nhậnthấynhữngđộituầntragiaothônglàthiếuvắngcủachiếntranh.NhữngdấuhiệuđáplạicôngtrìnhquânsựcủangườiMỹ:ngườidânnôngthôndựngnhữngquángiảikhátbênđườngthuhútlínhquađườngvàbánrongCocaCola,Fantatrongchaiướplạnhbằngnhữngthanhđábụi.Ngoàira,còncónhữngdịchvụkhác.XetảiquânđộiMỹầmầmrúcvàonhữnglềuquántạmbợđểrửaxevàthưởngthứcdịchvụmassage,nơinhữngthanhniênvui tínhbậnrộnvớinhữngchiếcxecồngkềnhbằngcácchậuxàphòngngầubọt vàvòi nước trongkhi đámphụnữgiải khuây sựthèmkhátvàcôđơncủanhữngtayláixeởphíasaunhà.QuaLongBình là conđường15 cónhững trạm línhgácngườiViệt và

nhữngtoànhàcanhgácnơinhữngngườilínhlàmphiềnxetôivàsauđóvẫychoquachỉđểđảmbảotôikhôngmangsựnguyhiểmanninhnàovànếuhọlàmphiền, tôisẽkhuachiếcthẻbáochícủamìnhvàkiêungạobằngtiếngViệt“báochí,báochí”.SauđótôiđếnrừngcaosucủaLongThànhnằmhaibênđườngcao tốc,nhữnghàngcâyxếp thẳng trảidài raphíaxa lànhữngcon đường thuận tiện cho du kích Việt Cộng mai phục. đôi khi họ nhảyxuốngđường,súngloésángtrongcuộcphụckíchđẫmmáu.Tôihiếmkhiláixemộtmìnhvàobanđêm.NgườitathườngnóiđêmthuộcvềViệtCộngbởivìngườimiềnNamhiếmkhiđivàođêm.Tôi lo lắng khiWashington công bố ngày 7-3-1965 rằng ba nghìn lính

thuỷđánhbộcủaMỹsẽdặtchânvàoĐàNẵngsánghômsau.Mộtsốcốvấn

quânsựMỹthíchnóihọtứcgiậnvớiđồngminhViệtNamvàtấtcảnhữnggìcần làmlàdọnsạchViệtNamcho tiểuđoàn lính thuỷđánhbộMỹvàomũiCàMauvàsauđóhànhquân tớivĩ tuyến17,điểmranhgiớichiacắtmiềnBắcvàmiềnNamnăm1954.ĐiềuđócóthểcóhiệuquảnếudukíchViệtCộngchiếnđấuvớicụm2hoặccụm3người,nhưngbâygiờhọđượctổchứctốt,theotừngđơnvịđôngbằngnhữngtiểuđoànlínhthuỷđánhbộ.Tínhbốcđồngcủanhàbáo trong tôi trànđầyvà tôiđặtnócạnhnhững

mốiquan tâmcủamình.Nhữngngười línhchiếnđấuđầu tiêncủaMỹ tớimiềnNamViệtNamlàđiểmhấpdẫnchotấtcảchúngtôi.TôicùngmộtsốphóngviênđivềphíaBắc,tớiĐàNẵngviếtvềlínhthuỷđánhbộ.LínhMỹvàothờiđiểmđólàmtôirấtấntượngvềkinhnghiệmvàsựtrưởngthànhcủahọ.HọđềulànhữngsỹquanchuyênnghiệpvànhữngngườiđànôngcótênđượctuyểnchọnđặcbiệtchonhữngnhiệmvụvớingườiViệtNam.NhữngthiếuuýlínhthuỷđánhbộmớiđượcđềbạtởĐàNẵngđầuhúicua

trôngbạodạnvàtrẻhơn.Họkhônggiốngnhữngkẻgâygổđườngphố,họtớiđểchiếnđấu.Độituầntralínhthuỷđánhbộđầutiênmàtôiđicùngvàotháng4 tự tin,phấnkhíchvàcó lầnmột sốngườidânnghĩ rằngquânđộiPhápđãquaytrởlại.“VivelesFrancais”,mộtngườiđànônggiàngườiViệtNammặcáolụađenquầntrắngthétlênkhitrungđộilínhthuỷđánhbộđilạikhókhăn trênconđườngquanhđồiởAnSuk.Tiếng thétvangdộiquanhnhữngkhobê tông thànhhàng trênnhữngngọnđồi,những tàn tíchđổnáttưởng nhớ về nỗ lực duy trì ởĐôngDương không thành công của ngườiPhápcáchđâymộtthậpkỷ.“Ônggià đómuốngì?Candy?”,một lính thuỷ đánhbộ trẻ tuổi hỏi khi

chấtnhữngđồdùngquânsựnặngtrongcáinắnggaygắt.“NghenhưcóvẻôngtanghĩchúngtalànhữngngườiPháp.Thậtbuồncười”,mộtngườikhácnói:“Họthua,cònchúngtasẽkhôngnhưvậy”.HọởTiểuđoàn2,Trungđoànlínhthuỷđánhbộ3,vàđangnhúnnhẩy.

NhữnglờinóicủaTổngthốngJohnsonvềviệcmiễnthuếmớichoquânnhânphụcvụởViệtNamvừamớitớihọ.“Tôichỉhyvọngtôisốngđểsàinhữnggìtôitiếtkiệm”,mộtcaiđộinhậnxét.NhữngngườilínhđóđãtừngmộtlầnthamgiađituầnngoàicăncứkhôngquânĐàNẵngvàhômnayhọđanghămhởchocuộcchiến.“Tôibiếttôisẽbịthươngbằngcáchnàyhoặccáchkháctrướckhi rakhỏiViệtNam.Tại saokhôngphải làhômnay?”,mộtngườibìnhluận.Ngườikhácđáplại:“Tạisaokhôngphảilàtôibịbắn,cáccậu,tôiphânvânkhôngbiếtđiềuđónhưthếnào?”Sựtranhluậnsôinổitănglêntớihơn100độCtrướcbuổitrưa.“Chúngta

cócảmộtđámcáccậubécùngchúngta”,mộtchỉhuyđạiđội,ĐạiuýPeterYard,trônggiốngmộtngườichadẻodai.Cáigìanhtacũngnóirằngngười

đànôngtonhưsúngcối81mmnhấcnhữngchiếcốngnặngvàđạndượcđãtiêu thụ gần hết nước của họ trước buổi trưa. “Điều đó quá tệ.Họ có haicăngtinđểnuôihọmộtngày.Đólàtấtcảnhữnggìhọcó”.Cái nóng càng trở nên gay gắt. Trung đoàn 2 đi chậm lại và trung đội

trưởnglolắng.Anhtađãởngoàitầmliênlạcbộđàmvìhọởquáxanhưngđãlênđượctớiđường,đầybùn,đầmđìamồhôivàhọđãvachạmvớidukíchViệtCộngđầutiêntrongcuộcbắnphábamươiphútvàmộtngườibịthương.“Tôibiếthọchắcbốirốivớiđiềugìđó,trungđộitrưởnglàngườiquátốt

đểđikhổ sai”, tayĐạiuýnóihài lòng.Anh ta sẽnhậnđượcmột trái timhồng,ngườilínhbịthươnglẩmbẩm.Trongkhiđộipháonhìnthấyvàiđiềukíchđộng,chụplấymộtngườiđàn

ôngViệtmặcđồmàuđen,mangtheosúnglụccódâyđeogiốngViệtCộng.“Chúngtôichặnanhtathậtnhanh”,HạsỹNietonói,nhưnghọđãđểanhtadibởivìanhtalàquânnhânLựclượngCộnghoà,cóquyềnmặcquầnáođóvàmangsúng.“Rắcrốiởquanhđây”,ĐạiuýYardllowskynói,“cáiquáigìvậy?”.Hàng

nghìnngườiMỹkhácsẽhỏinhữngcâuhỏitươngtựvàcònnhiềucuộchànhquâncònbikịchhơntrongcáinắnggaygắtmàTiểuđoàn2,línhthuỷđánhbộ3đangchịu.

Chương9:SôngBéMốiquantâmvềnhữngngườiMỹtrởnênbứcthiếtđếnmứcnhữngbài

viếtcủachúngtôivềnỗlựcquânsựcủangườiViệtgiảmhẳn.NhữngtờbáoởhậuphươngnướcMỹquantâmtớinhữngcâuchuyệnvềnhữngngườilínhquênhàcủahọhơn.Cácbiên tậpviên tậndụnggóccạnhđịaphương,giờthông cảm hơn với những bài tin chiến trường của chúng tôi mà nhữngchàngtraiMỹliênquantrựctiếp.JohnWheeler,RonDeutsch,EdWhite,GeorgeEsper,BobPoos,Hugh

MulliganvàtôigiúphệthốngbántinAPlàmviệcvới“nhữngngườiởnhà”rằngbấtkỳchúngtôiviếtgìvềnhữngngườiđànônghayphụnữđóítnhấtphảiđượcxuấtbản trongbáođịaphươngcủahọvàđượcnhữngngườihọhànggửitrảlạiViệtNamchohọđọc.TôihiểuviệcnhấnmạnhvàongườiMỹnhưng tôihốihậnđiềuđó.Tôi

làmquen rất nhiều bạnở các quânđoàn sĩ quan của các đơnvị lính thuỷđánhbộngườiViệtvàlínhnhảydù.Họluônnuôidưỡngtándươngtôivàdẫntôivềnhàmàkhônglosợ.CácsĩquanMỹlàmcốvấnchocácđơnvịnàychỉtầmtuổitôihoặctrẻhơnmộtchút.Tôithíchđicùnghọ,nóichuyệnvềchiếntranh.Tôivẫncốgắngtìmkiếmnhữngcơhộicóthể.Viếtvềnhữngđơnvị thamchiếnMỹcầncókếhoạch.Tôiđãquenvới

việc phóng đi bất kỳ nơi nào tôimuốn đi.Hành trình lang thang trên đấtnướcViệtNamlàmtôihứngthú,cảmnhậnđượckhungcảnhvàconngườiởđây.CómộtsuyđoánrằngtấtcảnhữngngườiViệtNamkhôngởtrongrừngvớiViệtCộngđềuđứngvềphíachúngtôi.Tôinhìnthấyhọhàngngày,vàtấtcảđềuthânthiệndùcódángvẻmệtmỏidướinhữngnónlávànhrộng,đạpxehốihảqua thànhphố tới trường,cửahàngvàvănphònghaykiếmsốngbằngbánđuđủ,xoài,bưởivànaởchợhaylàmvúemchoconchúngtôivàngườigiúpviệcchocácgiađình.Nhưngkhôngphải tấtcảngườiViệtNamđềuvậy.Khi tôixuốngthịxã

SócTrăngđầunăm1965nhiềungườiđangnóichuyệnvềmộtngườiphụnữ34tuổiởvùnggầnđólàmcôngviệcgiặtlànhữngbộquầnáolấmbùnvàmồhôichophicôngMỹvàdọndẹpdoanh trạibừabộncủahọ.Cô ta trởthànhmộtthiếtyếucủalínhMỹtrongvòngsáuthángchotớimộtngày,côtađếnvớicáibụngphìnhtođángnghingờ.MộtlínhMỹpháthiệnranhữngtàiliệuanninhrơirakhỏiváyngườigiặtquầnáovàlôiramộtchuỗichấtnổbằngnhựatừdướiáolótcủacôấy.Sauđóhọgiảicôấytới trạmquânsựgầnđóđểthẩmvấn.Mộtgiờsau,haingườilínhdẫncôtaracánhđồng,bắnchếtvàvứtxácởđó.PhicôngMỹkhôngquantâmvềsựcôngbằngchiếntrườngnhiềunhưsựtrungthànhcủa70phụnữđịaphươngđượcthuêtạicăncứquânsự,rấtnhiềungườitrongsốhọcósựquýtrọngtươngtựnhưcôgái

giặtlàthuêmàđãxácđangmụcrữatrongcánhđồngxanhcuốiđườngbăng.Câuchuyệnđókhôngphảilàduynhất:BạncóthểnghenhữngcâuchuyệntầmphàotươngtựxungquanhnhiềucăncứquânsựMỹmọclênnhưnấm.Tínhhaimặtvàsựtànác trở thànhchủđề trênkhắpmiềnNamViệtNamcùngsựbốcđồngcủangườiMỹ.TôivẫncócơhộiđểviếtvềphíaViệtNamtrongchiến tranh thường là

khinhữngthảmhoạxảyra.TôiđivềphíabắctỉnhPhướcLongcùngHorstvàomộtbuổisángtháng5-1965saukhichúngtôibiếtthịxãSôngBéđãbịViệtCộng chiếmđánh.Chúng tôi đi nhờmáy bayCaribou của lực lượngKhôngquânViệtNamCộnghoàtớiBếnCát,sauđóđibằngtrựcthăngvậnchuyển lính Cộng hoà vào để tái chiếm thành phố. Chúng tôi đáp xuốngđườngbăngbẩnthỉuđầybùnvàođầubuổichiều,cẩnthậnđibộbadặmvàoSôngBécùngmộttiểuđoànlínhđặcnhiệmCộnghoà.Tấtcảchúngtôiđềusợbịmaiphục.Khônggianyênlặngtớimứctôicó

thểnghe thấyngọn trevít vàonhau tronggió.Sauđóchúng tôi hướng rakhúc rẽ cong nhô cao trên đường, nhìn xuống thành phố ngập trong khóiđen.Thành phố trải dài bên bờ sông trongmột thung lũng nằm thấp phíatrướcchúngtôi.Tiếngsúngnổ,nhưngkhôngphảihướngvàochúngtôi,màquét quanhữngmái nhàgạchngói đenởkhuhành chính trong trung tâmthànhphố.Chúngtôibìbõmtiếnvàotỉnhlỵ,SôngBé,cốgắngtheokịpsựhộtống

củađộibiệt kíchđangnhanhchóng laovềphía trước,bướcvàonhữnggìcònlạicủatrụsởthànhphốđãbịsanbằngbởichấtnổđi-na-mít.Đốngđổnátmộtphầnbaophủnhữngcơthểvỡnátcủamườilămlínhphòngvệ.TôinghetiếngvangcủatrựcthăngvàHorstnóimộtcáchhiểubiết,“B-57s”vàngắmvàochiếcLeica của anh takhihaimáybay thảbommàuđenbóngxuấthiệntừphíasaunúiSôngBé.Máybaytiếndầnxuốngmụctiêutrongrừngcaosuvềhướngtâydộibomvàoanhtạcbằngsúng20mmtrướckhivútđi.Theosauchúnglàbatrựcthăngkhaiquangbằngchấtcháy.MộtsỹquanngườiViệtnóivớichúngtôi100línhCộngHoàđãbịgiếtvà

bị thương. Cuộc tấn công củaViệt Cộng bắt đầu vào sáng sớm, kéo vàoSôngBésuốtcảngàyvàkẻthùtậphợpbênngoàithànhphốchocuộctấncônglầnthứhai.Sỹquanyêucầuđưachúngtôirakhỏithànhphố.Horstvàtôiđềuđồngý,tìnhhìnhrấtnguyhiểmnhưngchúngtôicũngcảmthấycâuchuyệncầnmộttronghaichúngtôiởlại.Tôi tìnhnguyệnở lạivàHorstquay trởvềbằngchiếcxe jeep rađường

băngđợimáybay.Xetrởlạicùngphóngviênảnh,TrungsỹAlChangcủatờStarsandStripesvớiđiếuxìgàtonhưthườnglệ.Tôitómtắtchoanhtavềnhữngnguyhiểm,anhtagợiýchúngtôinghỉquađêmtạikhucốvấnquân

sựMỹ,nơichúngtôisẽantoànvàchúcmaymắnbằngchútbialạnh.Ởđókhôngphảivậy.HàngràobảovệthépgaiđãbịbắnphávàosángsớmbởimộtnhómViệtCộngcảmtửđãgiếtchếtnămtrongbamươicốvấnMỹ,làmthươngnhữngngườikhácvàxoá sổkhunghỉngơi,phòngăn tập thể.Saunàytôiđãviết:“SôngBé,ViệtNam,ngày13-5.Họtìmthấymộttrungsỹchếtvàosángngàythứba,taydangraphíasaucửaphòngănđầymáutrongnhàăntậpthểcủađộicốvấnMỹ.Tayphảianhtagiơlêncầmmộtcondao.AnhtalàTrungsỹHoranceE.YoungởFayetteville,BắcCarolina,mộttrongnămngườiMỹbị giết trong cuộc tấn công củaViệtCộngở thị xã SôngBécáchSàiGòn74 dặmvề phía bắc.Bác sỹ quâny, trung sỹWilliamD.BenningởCincinnati,bangOhiochếttrongkhicốgắngcứumộttánhữngnhữngngườibịthương,cảđồngđộiMỹlẫnViệtCộng.MộtđộicảmtửđỏtấncôngvàoBenningkhianhtalàmviệctrongphòngăntậpthểvànổlựuđạn.Benningchếtngaytứcthìvàhaingườicạnhanhtacũngvậynhưngchưa được công bố vì người nhà của hai người chưa được thông báo.Người thứ năm chết là trung uý Johnnie K.Culbreath ở Callison, bangNamCarolinabước ra từhố cánhângầnphíaTây cuối doanh trạiMỹ.Anhtathétlên‘Chúngđếntấncôngnhữngngườibịthương.’Nhữngdukíchbêntrongbắnquacửagiếtchếtanhtakhiviêntrunguýchạyvềphíanhàăntậpthể”.ĐạitáMitchellSakeychỉchochúngtôixemsànnhàăntậpthểđầymáu

khôtrảiđầybăngvải.Chiếctủlạnhbịbắnthủngvớinhữnglỗđạnlàmrơiđồlạnhlênsàn.Mộtngườisốngsótgiấutênnhanhtrítraochotủlạnhhuychươngchắnđạntráitimhồng,mộtsựtrangtríđượcvẽbằngsonmôitrêncánhtủ.ĐạitáSakeyđồngýchochúngtôiởlạiđêmđó.nhậnxétrằngđólàtựnguyệnvàcónhữngbảnbáocáovềViệtCộngđasốtrongtưthếvácsúngchomộtcuộctấncôngkhác.“Tôisẽphảidồnhếtsứcvàonhiệmvụ.Tôisẽcầnhaicậugiúpđỡtrongtrậnphòngthủtốinay”,ôngtanóivớichúngtôi.TôinhìnAlChanggậtđầumộtcáchcamchịu.SauchiếntranhTriềuTiên,

anhtanghĩmìnhđãđổisúnglấymáyảnhvĩnhviễn.ĐạitáSakeyđẩyvũkhívàotôinóirằng:“Cầmlấykhẩusúngcácbinnàyvànhặtlấybatrămviênđạnởkhovũkhí,đibảovệtaybắnsúngcốiởtrênhàophíaTây”.Tôicảmthấytrái timtrùngxuốngvàbiết rằngmìnhsẽ làmđiềuđónhưngtôibìnhluậnmột cách lấy lệ: “Tôi biết ông chịu trách nhiệmnơi này, ông làmộtngườilínhlãoluyện.VậycònvềHiệpĐịnhGiơnevơcấmnhữngcôngdânthamgiavàođiềunàythìsao?”.Ôngtanhìntôiđáp:“CậucómuốntinrằngViệtCộngsẽkínhtrọngvaitròcôngdâncủacậutốinaykhônghảcậubé?”.Tôi nhét đạn đầy túi áo và túi quần, loạng choạng trong bóng tối cùng

Changtớihầmpháocốiđểhỗtrợtaybắnsúng.Khiđôimắtcủatôibắtđầu

quenvớibóngtốilờmờ,tôinhậnthấybứctườngbaocátxungquanhvịtrícủatôiđãbịbắntungtoétrongtrậntấncôngtrước.Tôinhìnxuốngđườngdốcquanhữngđốngbùngnhùngcònlạicủahàngràothépgaitớinhữngbụicâydưới rãnh.TrongbanămởViệtNam, tôichưabaogiờbị trơ trụivớimức độ nguy hiểm cá nhân như vậy.Và nếu có con đường xa lộ sáu lànđườngmởrachomộtđộitấncôngcảmtửthìchínhlàđây.TôithìthàovớiAlbằngmộtcâuhỏinguycấpvềchiếnthuật:Tôisẽphảilàmcáichếttiệtgìđâykhinhữngtaykiatấncônglêntừđườngdốc?Anhtanóiđiềugìđóvềđặtsúngcácbinởchếđộtựđộng,nhắmmặtlạivàbấmcò.Nếutôibỏvịtrívàtrốndướigầmbàntrongphòngăntậpthểkhitráitimtôiđangmáchbảolàmđiềugìđóthìtôisẽrấtbẽmặtvàosángmaiđếnnỗisẽkhôngbaogiờcóđủcanđảmgiápmặtởvùngchiếnnữa.Tôiquansátnhữngkhẩusúngnổgiốngnhưtrìnhdiễnsaobăngkhinhững

chiếc C-47 cũ được trang bị các loại sung nhỏ mới và đèn hồng ngoại.NhữngchiếcPuffnày làmáybayMagicDragonbắnphávàonhữngmụctiêu ở phía trước tối đen nhưmực. Súng của kẻ thù bắn trả trên bầu trời.NgườibắnsúngcốicủaAlbắnrấtnhiềubăngđạnvàobụitrongrừngphíasau chúng tôi, những viên đạn lao vút trên đầu khi tôi nằm sóng soài vớikhẩusúngtrênvai.Cuộctấncôngmặtđấtmongđợichẳngbaogiờxảyra.Vàobuổisángcơthểtôicónglạnh,chínhtôiđãhiểuramộtđiềutôivẫncóthểđảmnhậnnhiệmvụmặcdùsợhãivàsẽsẵnsàngmạohiểmđểcóđượcmộtcâuchuyệnhay.

Chương10:ThiếuTáNormanSchwarzkopfKhihàngnghìnquânlínhMỹtới,sốphậncủahọđãđượcđịnhrađâuđóở

ViệtNam. Tổng thống Johnson và tướngWestmoreland chao đảo bên hốthẳmchiếntranhtrongnhiềutháng.MặcdầuvẫntiếptụcgiatănglựclượngquânsựnhưnglínhMỹvẫnnằmngoàinhữngtrậnđánhgiốngnhưSôngBé.TuynhiênđiềuđócũngđồngnghĩavớiviệcWestmorelandsẽnhanhchóngđượcphépsửdụnglínhcủaôngtathamgiavàocáctrậnđánh.Chúngtôiđưaracáchđểchiếnthắngđốithủbántin,UPI.Họcũngcóđội

phóngviênnhưRayHerndonvàMikeMalloybịáp lựcbởinhữngtay tânbinhliềumạngởnhà.Chúngtôisuyxét rằngđiểmnóngxaởgầnbiêngiớiCămpuchiacó tên

ĐứcCơcó thể làmộtmồi lửa cho cuộc chiếnmở rộng.Nónằm trên conđường thâm nhập của lính cộng sản trước đây và tiếp tế qua những conđườngnhỏtrongrừngnơicóítngườisinhsống.Nóbịchiếmđónghaithángnayvànhữngngườibảovệnóđãkiệtsức.Tôitìnhnguyệnđixemtìnhhình.TôiđinhờđộihộtốngviệntrợViệtNamtheođường19lênPlâycuvànhảyvàocabinxetảichởđạndượctochỉcóngườiláixe.Khichiếcxetảilắclưtrênđườngdốcchânđồi,người láixeđộimũsắtvàchỉvềphíađoạncuốinơiconđườngdốc lộnggióbiếnmấtchỉcònbụi rậmvàđồi.Anhtavạchquầnchỉchotôimộtvếtsẹolớn,nóibằngchúttiếngPhápngắtquãnggiảithíchanhtabịmaiphụcvàinămtrướcđótạiđiểmgiốngvậyvàlosợchuyệnđóxảy ra lầnnữa.Tôi lo sợkhimột vài người cóvũ trangxuất hiệnbênđường,mộtvàingườimặcquầnáođenvàđộimũcaobồi,sốkhácmặcáođỏgõvàoxetảicủachúngtôivànhữngchiếcxekhácvẫychàochúngtôiđủthânthiệnđểbiếtrằnghọởphíachúngtôi.Theongườiláixe,họlàquândothámcủamộttiểuđộilínhbiệtkíchCộnghoàcắmchốttrênđồi.Conđườngcaotốcbịđóngtừlâu–ViệtCộngđãpháhuỷtấtcảcầu.Tôichúýmộttấmbiểnbằngkimloạiởcôngtrìnhbằngbêtônglớncóghi“1957-1958U.S.A”.Phíaxatrướcmặt,sauAnKhêlàđèoMangYangnơiđầunhữngnăm1950,đơnvịquânđộicủaPháp,độicơđộng100đãbỏmạngtrongđợtmaiphụcdữdộicủaViệtMinhvớinhữngcuộctấncôngdũngcảm.TôinghekểrằngxácngườiPhápđượcchôntrênmấyngọnđồiquanhđèoMangYang.Theoyêucầu,xáccủahọđượcchônđứng,mặthướngvềnướcPháp.Chiếcxehộtốngcủachúngtôidichuyểnchậmchạpquađèokhichúng

tôileotrênđèoxuốngsangphíabênkiasườndốc.Cómộttrậnbắnphátrênkhôngtừnơinàođótrênđồinhưngchúngtôikhôngbịtấncông.TôixuốngxeởdoanhtrạiHollowaynơitiểuđoànkhôngquân52củaquânđộiHoaKỳđóngquân.DoanhtrạinằmcuốisânbayPlâycucũ,nhữngchiếctrựcthăngHueycủađơnvịnằmthẳnghàngngănnắpởđườngbăng.Trờiđãmuộn,họ

chotôinghỉquađêmtrongláncủacácđộitrưởng,mờitôitớimộtlánnhỏtên làSwamp.NhạcđồngquêphươngTây,bianhiềuvà lạnh–nhữngphicông đã làm rất nhiều điều ởViệtNam và họ xứng đáng được trao phầnthưởng.TôihỏimộtviênsỹquanchỉhuymớichochúngtôiđinhờtớiĐứcCơcàngsớmcàngtốt,nhưnganhtacườinóivớitôi:“Nơiđóđãbịchiếmtínhđếnhômnayđược60ngàyvànhữngngườichúngtôiđưatớilànộpchotửthần.Đólà tàisảnthựcsựduynhất trongtaychínhphủgiữaPlâycuvàbiên giớiCămpuchia nó cách chúng ta 40 dặm”.Tôi nghĩmột lúc rồi nóirằngtôivẫnmuốnđi.Anhtagợiý tôinênkiểmtranhữngcơhộibayvàobuổisángnhưnghãythưởngthứcbiatốibởivìsẽkhôngcóởĐứcCơ.Tayđạitácònnói“Tôinghenóiởđócònkhôngcócảnước”.Sau đómột phóng viên củaReuters bước vào,DickMyercoff,một tay

“nôngdân”–đồngnghiệp của tôi trongnhữngngàyở Jakartađượccửđinhiệmvụtạmthờitrongvùngchiếnmuốnđicùngtôi.Tôiđãhyvọngmìnhlàngườiduynhấtnhưngtôikhôngcólýgìđểcanngănanhta,vìvậycảhaichúngtôicùnglênmáybayvàolúcrạngsángdàysương,bayquacánhđồngvànhữngrừngthôngxơxácnhìnthấytừxa.Viênphicôngnóivớichúngtôihọ làmnhiệmvụbaykhẩncấpđónnhậnxác chết, ngườibị thươngvà cốgắngbaytớiĐứcCơmộtngàymộtchuyếnvàonhữnglúctìnhhìnhtạmlắngđểduytrìlòngtinviệcchiếmgiữcóthểlấylạiđược.Nhữngphicôngcủachúngtôinóirằngmộtchuyếnmỗingàylàquánhiều.Tiểuđoànkhôngquân52nổi tiếng liều lĩnh.Một trongnhữngphicông

củachúngtôiđộimũvànhrộng,cóphùhiệulạđínhvàochiếcáokhoácvàanhta tựhàovânvêbộrâuxồmxoàmcủamìnhkhichuẩnbịbay.NhữngngườikhácđãởtrongquánBarvớitôiđêmhômtrước,trôngnhưvẫncònsay.Nhưngkhilênkhôngtrung,họđềuthuầnthụcmọithaotácđiềukhiểncỗmáykêu lạchcạch.Phía sau là thànhphốPlâycu,bầu trờiđãsánghơnmộtchútvàchiếcHueycủachúngtôiđãcấtcánh.Mầuxanhthẫmcủacaonguyêntrảidàitớichântrờilôxônúinon,vàicon

đườngviềnlênvẻđẹp.Tôinhìnthấymộtngôinhànổitrênnềnnhữngngôinhàthảnhthơicủanhữngngườichủrừngchè.Mộtlúcsau,caonguyênđãbỏlạiphíasauvàchúngtôinhanhchónghạxuốngphíarừngcâygỗcứngnhưbức tườngngănchúng tôi.Tôinhìn thấycộtkhóiởphíaxa, thấymộtphicônggậtđầuvớingườikhácchỉvềphíaĐứcCơkhichúngtôilaovềđó.Đoạncuốicùngcủahànhtrìnhlàsựtratấncủađộngcơrúvangkhităng

tốc.Nhữngphicông lựachọnconđườnghạcánhan toànnhấtxuống tiềnđồnđãbịbaovây.Chúngtôihạcánhdầnxuốngmộtrừngtređãđượcphátquang, làm khuấy động bầy chim làm tổ ở đó. Tôi hiểu ra những vũ khíchốngmáy bay được giấu đâu đó ở dưới cánh rừng. Tôi cảm thấy ngán,hoảngsợchođếnkhiliếcnhìnlớpđấtbịbắntungmàuđỏcủađườngbăng,

nhữnghàng rào thépgaivàhàng ràobaocát của trạiĐứccơ, tôimới thởphàonhẹnhõm.Tôi làngườixuốngđầutiên,rõràngđibằngmáybaylênthẳngantoànhơn.Nhưngngaylậptứcđạnbayquanhchúngtôi.Myercoffđibêncạnhtôicóýnghĩbẩnthỉukhianhtahấtmặtlênvànói,

“Tôirakhỏiđâybâygiờđây,tôiđãcóđượccâuchuyệncủamình.Máybaytớivànhữngviênđạnbắn.Chúngtađãphávỡvòngvâyphảikhông?”.CơtrưởngnémviệntrợytếxuốngsaucùngvàDichnhảylênboong.Tôiđeobalôxemmáybayrúlêntrênnhữnghàngcây.Tôicảmthấyvừathúvịvừatứcgiận.Tôiđãbịngườibạncũlấymấttinsốtdẻo,khôngnghingờanhtasẽviếtmộtcâuchuyệnnhạycảmbịachotờNhậtbáoLuânĐôn,anhtasẽngồiuốngbiaởquánbiangaytốihômđóvàkhoáclácvềchuyếnđitrongkhitôiphảiđitìmquánnướcuốngởĐứcCơ.Đạnngừngbắnkhitrựcthăngbayđivàtôiđoánđườngbăngởtrongtầm

ngắmcủanhữngkhẩusúng trườngcủaViệtCộng trongrừng.Tôibướcđithậntrọng,phủilớpbùntrênquầnáovànhậnthấylínhnhảydùcộnghoàlóđầutừhốcánhândọctheođườngbăng.TôinhanhchóngbăngquahàngràothépgaiđầybụilộnxộnvàbướcvàochiếccửagỗkéokẹtmàmộtlínhnhảydùngườiViệtmởchotôi.Vàiviênđạnđãtấncôngvàobêntrong.Nhữnglínhbịthươngnằmdựavàotường,sơcứuđầutiênđangđượctiếnhànhvànhữngngườikhácđượckéovềphíacóbaocát.Tôi rútmáy ảnh từ ba lô, chụpmột vài kiểu trong số họ,một người bị

băngbónẹpchânphải–cơ thểanh ta thả lỏngkhicốgắng tập tễnhcùngchiếcmũsắt lệchmộtbên trênđầu.Anhtadựavàomộtngười lính to lớntrongbộquầnáodãchiếnnhiềutúivàchiếcmũkakimỏng,đangcúixuốnggiúpanhta,làubàuthốtracâuchàongắngọnkhiđiquatôi.Khungcảnhđẫmmáunhưngkỷluật.Tôiđoánhọkhôngcầnsựgiúpđỡ

củatôi.TôitheosaumộtngườiMỹ,điquađoạnhàobảovệcónhữngbaocát phía trên trong đoạnđường rút tới trạm cứu thương.Toà nhà bằnggỗmỏngmanhđầynhữnglínhbịthương,hầuhếtlàbịthươngngoài.Haibácsĩquânyđanggắpnhữngmảnhđạntừchânvàtaynhữngngườilínhbịthươngbằngchiếckẹpfooc-xépvànémchúngvàorổ.MộtphụnữViệtNamđanggiúphọ,cônổibậtvớimáitócdài tớivaicộtsaulưngkhi tắmchonhữngngườibịthương,giúphọmặcquầnáo,mỉmcườivuivẻ.Tôihỏitênnhữngcô lờ tôi và tôi quay sangmột tayMỹ to lớnvừa trởvề cùngmột línhbịthươngvà đang trên đườngđi ra.Tôi rút tập ghi chú, đi theo anh ta, giớithiệubản thânvàgợiý rangoàinói chuyện.Anh tadẫn tôi tớiboongchỉhuy,cho tôinụcườiđảmbảovànói rằnganh ta làNormanSchwarzkopf,ThiếutáquânđộiHoakỳ,cốvấnchođơnvịkhôngvậnCộnghoàởĐứcCơ,vàquêanhtaởphíađôngOrange,bangNewJersey.

VịThiếutáđẩyngượcchiếcmũđểlộmáitóccắtsáttheokiểuWestPoin(WestPoinlàtrườngquânsựnổitiếngcủaHoaKỳ).Anhtalaumồhôitrênlôngmày,rấtvuivìcóngườinóichuyện.BộtrangphụccủaanhtađãnhàunátởĐứcCơ.Anhtabuồn,lolắngvàphânvânkhôngbiếttôiđanglàmgìởđóvìanhtathấyrấtítphóngviênxuấthiệntrongnhữngngàynày.Tôinóianhtanênchọnnơinàodễchịuhơnnếuanhtamuốnviếtbài.Anhtacườinóirằnganhtađãquênthếnàolàsựthoảimái.VịThiếutáđẩyngượcchiếcmũđểlộmáitóccắtsáttheokiểuWestPoin(WestPoinlàtrườngquânsựnổitiếngcủaHoaKỳ).Anhtalaumồhôitrênlôngmày,rấtvuivìcóngườinóichuyện.BộtrangphụccủaanhtađãnhàunátởĐứcCơ.Anhtabuồn,lolắngvàphânvânkhôngbiếttôiđanglàmgìởđóvìanhtathấyrấtítphóngviênxuấthiện trongnhữngngàynày.Tôinói anh tanên chọnnơinàodễchịuhơnnếuanhtamuốnviếtbài.Anhtacườinóirằnganhtađãquênthếnào là sự thoảimái. Thiếu táNorman Schwarzkopf tức giận vì lực lượngkhôngvậnCộnghoàdo anh ta cốvấnđã cốgắng lấy lại nơi chiếmđóngnhưngthấtbại.“Chúngtôiđãcómộttrậnchiếnđấuquỷthamabắt”,anhtanói với tôi, miêu tả trận tấn công bằng trực thăng trước đó ba ngày gầndoanhtrạivàcốgắngngàyhômsauđểphávòngngoàivềphíabắcvàphíađôngnhưngđãbịViệtCộngmaiphụcvàphải rútvềĐứcCơvới tổn thấtnặngnềtrongmộttrậnbắnphátớitấp.Anhtakêuca“Sựthậtlàchúngtôiđangngụplặnởđây”,“ViệtCộngcó

thể hạ gục chúng tôi bất kỳ lúc nào”, như thể chứngminh cho những lờinhậnxétcủaanhta,súngcốinổrấtgầnđoạnhàocủahọtrongrừngngherõmồnmột,theosaulàtiếnghét“xungphong”.BoongchỉhuychenchúclínhCộnghoàvàlínhMỹchạyvàotrongvàigiâytrướctiếngnổầm.Chúngtôingồi trênsànnhàbẩn,nghiến răng toátmồhôi trongsựngộtngạtvà lắngnghetiếngnổnhưsấmdậycủađạnrơi.NgườiđiềuhànhbộđàmnóichuyệnbìnhtĩnhvớitrungtâmchỉhuyởPlâycu,gọilựclượngtấncôngkhôngquântớigiúp,“đâylà lần thứba trongngàyhômnay”,Schwarzkopfnóivới tôidứtkhoát.Trongkhiđợimáybaynémbomtới,tôinóichuyệnvớiĐạiuýEdwards.

Trongánhđènmờ,tôicóthểnhậnrasựmệtmỏiđangchuyểnđộngtrênmôianhtavàthầnkinhanhtasắcnhưdaocạorâu.Tôibiếtmìnhđangnếmtrảinhữnggìanhtachịuđựngtrongsuốt60ngàyquavàtôinóitôihiểunhưnganhtacười.“Khôngcócáchnàođểmọingườicóthểhiểunếukhôngởđây.Chúngtôihoảngsợ,nhưngchúngtôiphảihọccáchchungsống.Chỉđóngsầmcửa lạihoặchét tonhữngtừbấtkỳvàchúngtasẽbơi tiếphoặcchạythoát,đó làbảnnăngđầu tiêncủachúngta,bảnnăngsinh tồn.Nhưngkhitriệuchứngđầutiênđóquađichúngtabắtdầusuynghĩ,chúngtasẽlàmchủđượcchínhmình”.

CómộttálínhđặcnhiệmMỹđóngtạitrạiĐứcCơbịmắclại,sốngtrongmộtdoanhtrạinhỏtạmthời.Tàisảnđicùnglà300línhdântộcđượchuấnluyệnnghèonànvàmộttrămdặmbiêngiớiđểbảovệ.Vàinămtrướcđây,chiếnlượcnàyrất tốtkhikẻthùlàdukíchViệtCộng;bâygiờquânchínhquymiềnBắcViệtNamđangthamchiếnvàtrởthànhcuộcchiếnđúngnghĩaởĐứcCơ.RichardnhìnlênSchwarzkopfvànóirằnganhtavuivìlựclượngkhôngvậnCộnghoàđãtớibởimộtnửalựclượngngườidântộccủaanhtađãbỏđivàsựtrungthànhcủanhữngngườicònlạivẫnlàcâuhỏi.Hầuhếthọngạichiếnđấu,loanhquanhtrongtrại,hiếmkhirờikhỏinhữnghàobáocátvàcácboongbởisợđạnbắn.Khitrậnchiếntạmdừng,tôiđirangoàinhìnxungquanh.Chẳngcómột

mốngnào.TrungsỹthammưuHenryAllicksonđicùngvàkhuyêntôinhanhchóngrờikhởinơinày.Cáchđâyvàingày,nămlínhđituầnquanhĐứcCơđãbịthươngởđầudonhữngtênbắntỉatrốntrongrừnggầnđó.Allicksonnóirằnganhtatìnhnguyệndẫnđoànđituầnbênngoàihangrào

thépgaimỗi tốiđểcânbằngchiếnsự, thúcgiụcvài línhdân tộc lưỡng lựthamgiacùnganhta.Anhtatuyênbốtráchnhiệmđángsợcủamình:“Tôisẽbắnngườiđầutiênbỏtrốnvàtôisẽđuổinhữngngườicònlạivềtrại”.Tôingửithấymùicaytrongkhôngkhí,hỏianhtavềnó,taytrunguýkhịtmũi,caumàynói:“NhữngxácchếtđangthốirữangoàikiacólẽlàcủachúngtabởivìViệtCộngđãlấydượcnhữngxácchếtcủaphíahọ”.Nhưlolắngchochínhmình,Allicksonrúichiếcvítrơnbóngtừtúira,chỉ

chotôixembứchìnhvợvànămđứaconởMỹmàanhtarấtnhớ.Tôiphânvânkhôngbiếtgiađìnhanh tacóbiếtchútgìvềnhữngngày thánganh tađangphảitrảiquahaykhông.Trungsỹmờitôitớinơiyêuthíchcủaanhta,mộtgóccóbaobọccátcủadoanhtrạinơianhtadànhhànggiờngắmmụctiêubằngchiếcsúngtrườngsátthươngcao.Tôinhìnquanhữngbaobọccátvàchẳngthấygìngoàirừngrậm,rằngkhôngnghĩcóngườiởđó.Trungsỹcười, lêncòsúngvàbảotôibắnthửvàobụicây.Saumộtlát lưỡnglự, tôithử,siếtchặtcòsúngkhinhắmvềphíathâncâyrậmlácủabụichuốirừng.Mộtngườinàođóbắn trả lại,khôngphảibằngvũkhícánhânmà làsúngtrườngbắnkhônggiật,đạnbaymộtcáchvôhạitrênđầuchúngtôi.Tôihétlênngạcnhiên“Chúalinhthiêng”.Allicksonđồngtìnhbằngtiếngcười.Anhtanói“MộtngàykhôngchútnhạycảmcủaVictorCharlie”.Trongboongchỉhuyđêmđólàcuộcnóichuyệnvềthứcăntệmàchúng

tôibỏvàonhữnghộpsắttừchiếcnồinấuăntovànhaimộtcáchkhókhăn.Đầu bếp ngườiViệt giải thích bằng vốn tiếng Pháp nghèo nàn đó là dămbông.ĐólàphầnchínhcủabữatốitrênbànănĐứcCơnhưngvớitôinócóvịgiốngnhưthịtdămbônghầm.Tôimờicảnhómuốngrượucô-nhắctrong

chaibẹtđeobênmìnhvàcảmthấytốthơnsovớinhữnggìtôiđãchịuđựngngàyhômđó.Khiboongđầykhóithuốclá,mọingườilắngnghenhữngâmthanhđáng

sợ,nhữngngườiởđộiĐặcnhiệmkêucanhiềuhơnvềnhữngdựđoán.Mộtngười tứcgiậnnói:“Cóai thựcsựquantâmrằngchúngtađangngồiđây,mạohiểmcuộcsốngtừngphútchỉđểnắmgiữmộtchúttàisảnnhỏnhoi?”.TôicốgắnggiảithíchrằngĐứcCơlànơithửnghiệmgiảiphápquânsựMỹvànếutìnhhìnhthựcsựtồitệhơnthìlựclượngHoaKỳsẽgiảicứugiốngnhưchàngkịbinhtrong“Côấyđeochiếcnơmầuvàng”.Mộtngườihỏimỉamai“tệhơnư?”.Nhữngtiếngồnàobấtđồngýkiếnvanglênquanhphòng.Allicksoncườivànói, “họđãvàođểgiúpViệtnam tạo ramột trậnchiếnkhác”.Mộttrungsỹkhácyêucầusựbảovệcủalínhnhảydù.Anhtalấymộttranggiấyviếtđượcgiậtratừmộtcuốnghichép.Sángsớmhômđóanhtađicùngđộituầntrabênngoàidoanhtrại,mộtsốlínhcủaanhtađãbịthươngkhirơivàoổmaiphục.Tronglúcanhtanúpmìnhdướilànđạnđểđivềphíangườilínhbịthươngởchân,ngườilínhtrẻbắtđầuviếttrongcuốnghichúvàđưachoanhtamột trangvàanhtađọcnhữngdòngchữnguệchngoạc:“Bảovệtựdotrongnguyhiểmluônluônchỉcótôivàanh.TôitênlàFam-En”.CâuchuyệnđólàmchấmdứtmọilờiphànnànvềngườilínhCộnghoàvànhữngcuộcbànluận,cảđạiđộibuôngxuôi.TôithamgiatuầntiễucùngthiếutáScharzkopfvànhữngsỹquannhảydù

Cộng hoà vào các buổi sáng tại hào phía đông doanh trại. Liếc qua bứctường hào họ đoán tuýp pháo cối dựng lên cách phía họ 500 thước trongrừngvàSchwarzkopf bàn bạc tăng cường lực lượng tấn côngkhôngquânvàonhữngvịtrínghingờ.Trongmàuảmđạmsauhoànghôn,ĐứcCơgiốngnhưmộtđốngráctộinghiệp:máinhàlánbằnggỗbịtoạc,nhữnghàngràobằngbaocátbịphánátvàbụcđổvungvãikhắpnơi.Tôichụpảnhkhipháocốibắtđầuđáplạivàchúngtôihướngvềphíaboongkechỉhuy.TiếngkêurăngrắccủasúngmáychothấykhảnăngcómộtcuộctấncôngmặtđấtcủaViệtCộng.TrungsỹAllicksonnói,“Họcóthểlàmlúcnàohọmuốnnếuhọmuốn tăng thêm tửvong”và tôi đangcầunguyệnđiềuđókhôngphải lúcnày.Tôiquan sát cuộc tấncông từbên trongboongchỉhuyan toàn, lắngnghe người chỉ huy bộ đàm truyền thông tin về Sở chỉ huy ở Plâycu.Schwarzkopfbiếnmấtvàtôinghĩanhtađangcùnglínhcủamìnhởgầnhốcánhânđểchốngtrảcuộctấncôngmặtđất.Có lúc tôi bò ra ngoài để xem có thể tìm thấy anh ta không nhưng tôi

không thểdichuyểnđược.Tôi liếcnhìn trực thăngkhôngquânMỹrít lêntầmthấpphíatrênnhữnghàngcây.Chúngthảbomgiốngnhưnhữngconbọcánh cứngVolkswagen tấn công phía xa.Tôi thấyĐại uýRichard ở phíađôngđanggiụclínhcủamìnhnạpđạnpháo.Họđangdựavàohàngràokéo

cò súng các bin và nhanh chóng nạp những băng đạnmới. Họ như nhậnđượcthôngđiệprằngđâyđócóthểlàcuộcchiếnkếtthúc.Schwarzkopfxuấthiệnởxa, thânhình to lớncủaanh tachuệchchoạng

dọctheohàngràoboong,anhtarẽngoặtvàotrungtâmchỉhuy,giậtlấybộđàmtừHuntthétlên:“Chúngtôiđangbịđánhởphíatây,đôngvànamvàmộtđộituầntradichuyểnvềphíabắcđangbịchặnđánh”.Anhtalạichạyrangoài,cùngvớiRichardvàrấtnhiềulínhmũnồixanhMỹhộithảonhanhvàsauđóhôhàomệnhlệnh.Tôicócảmtưởnghọđangchuẩnbịtiếnhànhmộtcuộc phản công. Tôi ra khỏi chỗ, chạy về trạm cứu thương ngập lính bịthương.Tôixắnquầnáochomộtsốngườivàcốgắnglàmhọcảmthấythoảimái khi bác sỹ quân y đang cứu những người bị thương nặng nhất:Mộtngườilínhdườngnhưbịmấtcảhaimắtvàmộtlínhkhácbịthươngnặngởcộtsống.Một lúc sau âm thanh trận chiến di chuyển cách đó khoảng một dặm,

Schwarzkopfđikiểmtralínhbịthương.Khuônmặtanhtaxúcđộngnhưngcũngthểhiệnnụcườichiếnthắngkhicangợiquânlínhnhảydùđãgiữđượctrậnđịa.KhiRichardbướcvào,Schwarzkopfvỗphíasauanhtavànóivớitôiđầycảmxúc:“TôirấttựhàolàmộtngườilínhMỹhômnay.MọingườitrongLựclượngĐặcnhiệmnỗlựckhôngmộtchútíchkỷkhigiúpđỡchúngta.Sựbìnhtĩnhcủahọthậtđángkhâmphục”.Tôiđãcócâuchuyệncủamìnhcùngnhữngbứchìnhvàtôimuốnrờikhởi

đâychokịpsốbáorangàyChủnhật,nhưngchuyếnđibằngtrựcthănglênthẳngnhưđãđịnhbịhoãnvà tôiphảichờchuyến tiếp theovàongàyhômsau.TôitrởlạitrạmytếcócôýtáViệtNamxinhđẹpđangnghỉngơi.TêncôấylàLiênHương.Côấylàcongáicủamộtmụcsư.LínhMỹbảovệcôấyrấtcẩnthận,đốixửvớicôấynhưngườibảomẫu.Doug Britt, một thành viên của đội Lực lượng Đặc nhiệm nói với tôi:

“Khôngcóchuyệnyêuđươngởđây,nhưngnếucóthìtôicũngsẽkhôngtántỉnhcôấyvìcôấylàcôgáiđộcthânduynhấttrongdoanhtrạicóhàngtáđànôngvàđiềuđósẽ làmtổnthươngnhữngngườikínhtrọngcôấy”.Tôikhônghiểucóphảianhtađangđùatôikhông.TôihỏiLiênHươngxemcôtacógặprắcrốivớinhữngngườiđànôngđókhôngthìcôtakểcómộthômmộtsỹquanCộnghoàđãgạgẫmcôấy,nhưngngườibạnMỹđãdoạanhta.Côta thíchnhữngngườiMỹ“Vìhọrất tốtvới tôivàhọsẽkhôngbaogiờlàmtổnthươngtôi”.Mộttrongnhữngbệnhnhâncủacôta,người línhbị thươngxươngsống

ngàycàng tệvà thiếu táSchwarzkopfquyếtđịnhgọi trực thăngkhẩncấp.Anhtaquaysangtôivànói:“Cậucũnglênđóđi”.Vàotốimuộn,mộtchiếctrựcthănglênthẳngtớivàthiếutábuộctôiđicùnganhtavàvàingườikhác

trên đường băng vớimột chiếc dèn pin giúp lênmáy bay. Thật sự là quánguyhiểmkhitrởthànhmụctiêuchonhữngtênbắntỉaẩnnấpxungquanh.Bất kỳ ai trong chúng tôi đều có thể bị bắn chết tại nơi chúng tôi đứng.Schwarzkopf nói với tôi nhiềunăm saunày, khi anh ta đãđeo sao tướng,rằnghômđóngườiphicônggọibộđàmxuốngbảolắcđènpinđểanhtabiếtchínhxácchúngtôiđứngởđâu.Khinhữnglờichỉdẫnnàyđượckểchotôi,tôiđãđáplạirằng:“Tôikhôngbiếtvềcácanhnhưngđènpincủatôiđãlắctừkhichúngtarađườngbăngđấy”.Ngayđêmđótôigửicâuchuyệnđầutiênvềcuộcbaovây,vàcũngchuẩn

bịvàicâuchuyệnkhácvềchuyếnthămĐứcCơ,vềNormanSchwarzkopf,LiênHươngvàđộiLựclượngĐặcnhiệm.Nhữngcâuchuyệnđóđượcbáođàisửdụngrộngrãi.SauđónhữngphóngviênAPkhácđếnviếtvềvụphávòngvâyvàsựkhởihànhcủaĐộikhôngvậnCộnghoàcủaSchwarzkopftớicác trận chiến khác. Sau một vài ngày nghỉ ngơi ở Plâycu, tôi viết câuchuyệncuốicùngvềytáLiênHươngchobáovàongày13-8.Đólàmộtcâuchuyệnướtátkhônghềxấuhổmà tôiđãviết,mộtbài tán tụngchosựhysinhquênmình,đứchạnhvàmộttìnhyêukhôngđượcđáptrả.“ĐứcCơ,miềnNamViệtNam.Khimànđêmbuôngxuống,đạnsúngcối

bắtđầubắnvàodoanhtrạiLựclượngĐặcnhiệm,mộtdánghìnhgầyyếucủamộtcôgáilướtquanhữngbónghìnhđangbịnổtung.Giốngnhưmộtconmaxanhxao,LiênHươngđang tìmkiếmnhữngngười línhbị thương.Cóthểcôấyđangkhóckhibòtừboongnàytớiboongkháckhiếnchiếcmũsắtlắc lư trên đầu.Mặc dù LiênHương chứng kiến nhiều lính chết và nghenhững câu đau đớn của những người bị thương, nhưng cô chẳng bao giờquenvớisựchịuđựngđó.Đôimắtrớmnướcmắt,chiếcáobờludínhđầybùn,LiênHươngbòlạiboongchỉhuynóivớibácsỹquânyngườiMỹbằnggiọngtiếngAnhnhátgừngrằng,mộtlínhbịthươngnặngvàbòrangoàivớihộp băng cứu thương. Sau khi cuộc tấn công kết thúc và những người bịthươngđượctậphợplại,côcùngnhữngbácsỹquânyMỹđẫmmồhôigiúpđỡ họ chiến đấu giành sự sống cho những người đang hấp hối, làm chonhữngngườibịthươngcảmthấythoảimái.LiênHươngchỉtròn20tuổivàotháng 2 năm ngoái, tình nguyện làm y tá ở Đức Cơ 20 tháng trước đây.Không chỉ trải qua nhiều đêm là những trận bắn phá doanh trại củaViệtCộng,LiênHươngcònphảichịuđựngcáirétcủaĐứcCơcùngsựđiềmtĩnhbêntrong,làmngạcnhiênnhữngngườilínhLựclượngĐặcnhiệmnơiđâykhihọnóirằng,ĐứcCơlàmhọgiàđisaumộtđêm.LiênHươngchịusựtànphácủacôngviệccựcnhọcthườngxuyênvàsợhãi.Máitócdàingangeoluônmượt óng.Khuônmặt sáng sủavàmềmmại dù chẳngbaogiờ trangđiểmvìcôsốngởvùngnôngthônhẻolánh.Đôimắtcôeấptrướcđiềucôđãchứngkiến.SựhysinhtậntuỵcủaLiênHươngkhônglàmlumờnhữnggì

côấybỏlỡtrongthếgiới.CômongmỏimộtbộquầnáođẹpnhưngbiếtrằngĐứcCơchẳngcócơhộinàođểmặc.CôchưabaogiờtớiSàiGònvàmongđượctớiđó.CônhớmộttrungsỹtrẻlàlínhnhảydùngườiViệt,ngườicôđãyêukhianhtađóngtạiĐứcCơnhưngđãkhônggặpanhtabathángrồivàcóthểchẳngbaogiờđượcgặplại.LiênHươngcómộttriếtlýrấtđơngiản:“Tôimuốnởđâyvàgiúpđỡ.Tôiquýnhữngngườilínhvàmuốnởlạicùnghọbởivìhọcầntôi.Tôisẽởlạiđâychotớikhihọrútđi.NếuViệtCộngđánhbạichúngtôi,tôisẽđitớidoanhtrạikhác”.EdWhitegợiýtôinênđặtcâuchuyệnlà“ThiênthầncủaĐứcCơ”.Tôi

thíchbấtkỳnhanđềnàocóConchimFlorencetrongđóvàchúngtôiđểtuỳcácbiêntậpviênsửdụngcảhaiýkiếntrongtiêuđề.BạnđọcgửicảđốngquầnáovàmỹphẩmchoLầuNămgócđểnhờhọgửichonữytáđó.Khitôitrở lại Sài Gòn, JohnWheeler trêu tôi về sự uỷ mị. Horst nhận xét câuchuyệnmộtcáchvuivẻvàcôngkhai,“đólànhữnggìxảyrakhitôiđểanhtamộtmìnhtrongchiếntrườngđêmđó”.

Chương11:LữĐoàn173LựclượngquânđộiMỹtậptrunggầnsàiGòn,nơitrànngậpphóngviên

và nhiếp ảnh. Chúng tôi lái xe ra khỏi thành phố về doanh trại Lữ đoànKhôngvận173củaquânđộiHoaKỳởBiênHoàmấtkhoảngnửagiờ,xócnảyquađoạncuốiconđườngbụibẩn,điquanghĩatrangcũcủangườiViệtvớinhữngbiamộkhắcmàuđỏ.Nhữngchiếcáoponsômàuôliunâuxámtreogiữanhữngtấmbiachelínhgáckhỏiánhnắngchóichang.ĐườnglándoanhtrạitrảidàitrênkhoảngbằngphẳngnhỏhướngracăncứkhôngquânBiênHoàđôngđúcđểbảovệlữđoànđãdànquân.LínhnhảydùcótiếngtronglựclượngquânđộiHoaKỳvàtôirấtmongmuốnchứngkiếncáchhọthaotácchốnglạidukíchViệtcộng.Chỉ huy lữ đoàn trưởng Tướng EllisW.William, cómái tóc hoa râm,

dánggầyvàđượcđặtbiệtdanhsaulưnglà“Butch”.WilliamxuốngmáybaycùnglínhgiốngnhưTướngMcArthurlộivàobờởLeytetrongChiếntranhthếgiớithứhai.Trungsỹthôngtincủađơnvị,DonPrattđượcngườiphátngônchínhcủaWestmoreland,đạitáBenLegarecảnhbáotránhcăngthẳng:“Nhắcnhởtướngcủaanhtrướckhibáogiớilàmđiềuđó,vàđảmbảoôngtabiếtnhấnmạnhtínhtấtyếubảovệnhiệmvụcủamình.Lữđoàn173ởđâyđểbảovệcăncứkhôngquânvàkhôngphảigâyrachiếntranh.Nhắcôngtabiếtđiềuđó”.NhưngPrattđãbỏqualờiWilliamởsânbayvàvịtướngđónóivớibáogiớirằngôngtatớiViệtNamđểthamgiaChiếntranhthếgiớithứba.Trung sỹPratt thuyết phục tôi viết nhữngđiềumà anh ta hứa sẽ là câu

chuyệnđộcnhưng20phóngviênkháccũngbiết.Đôikhibáogiớinhiềuhơncảlính.Prattlàngườiđànôngthậtthà,ngườiđồnghànhtốtbụngvàlàngườichủhàophóng.LínhnhảydùđếnViệtNamvớilòngtinhọbiếtmộtsốđiềuvềchiếntranh

trongrừng:HọluyệntậpởOkinawavàmộtsốnơiởTháiBìnhDương.Tôichờđợinhữngđụngđộđầutiên,nhậnthấylínhthuỷđánhbộHoaKỳởĐàNẵngđanggặpnhiềukhókhăn trongviệc thíchnghivới sứcnóngvàhọccáchhiểungườiViệtNam.Theonhững tuyênbốcủaChínhphủHoaKỳ,TrungsỹPrattcôngkhainhấnmạnhvaitròbảovệcủaLữđoànnhưngbảnthânanhtalạichorằngđiềuđólàvớvẩnvàđơnvịsẽvàotrậnchiếnchốnglạiCộngsảnngaykhinhữngvũkhílợihạitới.Viếttinvềlínhbộbinhkhôngphảilàcuộcrongchơi.Việcđilạiđôikhi

khókhăngiankhổvìphảibăngquarừngrậm,đầybùndínhvàsâu–mọingườiphảinắmtaynhauđểkhỏibịlạc.Dâyrừngvàbụirậmdướichâncàovàovũkhí,quầnáovà luôncómộtngườichỉhuyđi theo từhàngđầu tớicuốivớikhẩuhiệu:“kiểmtralựuđạn,kiểmtralựuđạn”.Línhphảiđảmbảo

dâyrừngkhôngbậtlấyantoànvỏlựuđạn.“Đógiốngnhưcắtsợimìquabátmì”,mộtngườinói.“Ướcgìnódễdàngnhưvậy,Tarzanchẳngbaogiờcókhókhănđó”,mộtngườiđáplại.Vàogiữabuổitrưa,mặttrờicũngkhôngxuyênquađượclớpládàyđặc.

Chỉ có ánh sángmờ lúc chạng vạng.Điều đó không bao giờ thay đổi vàkhôngdễchịugì.Chỉkhibạnbiếtkhôngthểđithêmđượcnữa,cómộtvếtchâmbấtngờbởimộtvậtmátmềmtrongđùivàbiếtrằngmộtconđỉađennghéthăm,bòlênchântừnhữnggiọtnướcrỉraởgótchân,đangtrởnênbéomúpbằngmáucủabạntớilầndừngchântiếptheokhixắnquầnlênvàđốtkẻthâmnhậpvàolãngquênbằngbậtlửa.Rừng được xem là sự hăm doạ, nhưng vùng nông thôn có dân cư sinh

sốnglạicómộtloạirắcrốikhác:conngườicóthểnguyhiểmhơnnhữngsợidâylộnxộnhaybùncóđỉa.Đâylàcuộcchiếnkhôngmặttrậnvàkhôngantoàn. Tôi có thể thấy những bất bình thường ở Việt Nam ảnh hưởng tớinhữnglínhtrẻ,nhữngngườiđàotạođểchốnglạikẻthùmặcđồngphụcđểbảovệnhữngmụctiêuđặtrarõràng.Tôiđicùngđoàntrinhsátbằngxebọcthépvànhữngkhẩusúngtựđộng

90mmhướngvềphíabắccăncứdoanhtrạidọcđườngsố1,nơinhữngbáocáocủadothámCộnghoànóirằngcótớimộtnghìndukíchViệtCộngđangtậptrungtấncôngngườiMỹ.Línhnhảydùthậntrọngkhixuốngkhỏiđườngcao tốcvàvuimừngkhihọđiqua cộngđồngngười lánhnạnThiên chúagiáocủaHốNai,nơiđóhàngtrămngườidânđịaphươngchạyrakhíchlệhọ.Thêmvàidặmlênđườngcaotốckhôngkhíthayđổi:cócáchốcánhânvàmươngrãnhđàobênđường,nhữngngườiđibộđộivànôngdântrêncánhđồngquaymặtđi.Mộtchiếcxeôtôbấmcòikhôngkiênnhẫnvàmộtchiếcmui kínnhỏ củaPháp theođườngvòngquahàngxebọc thép,một ngườichâuÂucầmláivàhaingườiphụnữănmặcsangtrọngtrênxe.Khichiếcxevượtlênđằngtrước,línhnhảydùsẵnsàngchiếnđấunhìnnhaungạcnhiên.Chiếcxeôtôxuấthiệntừrừngcaosuphíatrước.Phíasaurừngcây,đườngcaotốccảntrởxequânđộibởinhữnghàosâu.

Nhữngngườilínhnhảyxuốngbụirậm,dựngsúngcốivàsúngmáysẵnsàngchomọichuyệntrừmộtnhómngườiViệtbấtngờxuấthiệnvâyquanhhọ,mộtsốmặcquầnáoráchrướivàđầutócrốibùvớicáinhìnlạlẫm,hoangdạicủanhữngngườirừng.Nhữngngườikhácđangđánhxebòcùngnhữngđứatrẻlôithôi,lếchthếch.CảnhsátCộnghoàđicùngđộituầntranóirằnghọvôhại.Tiếnrakhỏibụicây,độilínhchỉvàomộtngườimặcquầnáomàuđenở

xathíchhợpvớimiêutảvềViệtCộngvàhọđuổitheo.Họthấymộtngườiphunữchặttrebằngliềm.Côtathétlênhoangdạivàkhôngaicóthểhiểu

nhữnggìcôtamuốnnóinhưngcảnhsátkiểmtrachứngminhthưvàđểcôtađi. Cồng chiêng vọng ra đâu đó trong bụi cây khi những người lính dichuyểnvềphía trước, theosau làhàngxebọc thépđèbẹpnhữngbụicây.SauđóchúngtôiđisongsongvớiđườngsắtSàiGòn–HàNội,conđườngđãkhôngsửdụngtrongnhiềunămvàchúngtôibiếtơnvìnhờnócóthểtrởlạiTrảngBomvà theoquốc lộ1vềnhà.Trongmộtngày línhnhảydùđãchứngkiếnmộtViệtNamhuyềnbívàmâuthuẫn,nhữnggìgọilàtậpdượtquânsựcủahọtrướcđâygiờthànhvôíchkhiếnhọthấylànhữngngườilạtrênmảnhđấtcủangườingoàihànhtinh.Những hạn chế trong chính sách của Tổng thống là Lữ đoàn 173 hoạt

độngởmứcđộhànhquânthấptrongthángđầutiêntớiđộlàmmấttinhthầncủavịtướngthamvọng.Williamkhôngcònkiênnhẫn.Williammuốnđưaranhữngnhậnxétbáochítốtvànhạycảmvớinhững

thôngtinphảnánhvềlữđoàntrongnhữnggìôngtathấynhưánhsángmờ.Ôngtacónhiềuđiềuđểbựcbội.Có3500línhdướisựchỉhuycủaôngtavàkhoảng60phóngviên,nhiếpảnhbấtkỳlúcnàocũnglượnlờquanhđó.ĐặcbiệtAPnằmdướingọnlửacủaôngtavìngàynàochúngtôicũngởđóvàviếthầuhếtnhữnghoạtđộnglínhnhảydùbảovệvòngngoàicăncứ.Hortđicùngmộtđội tuần trabộbinhhỗ trợ tấncôngkhôngquânđược

cholàtấncôngvịtrícủaViệtCộngtrênđồiphíatrước.Anhtađicùngtrinhsátkiểmtramụctiêuvànhìnthấymộthàngngườiđangđivềphíahọ.Họcầmsúng.Khinhữngngườiđótới,línhMỹnhìnthấynhữngbộquầnáomàuvàngvànâucủacácvịsư.Mộtsốquầnáocủahọdínhmáuvàsáungườiđượckhiêngbằngcáng.KhinhómngườiđórahiệuchàokiểuPhậtgiáo,línhchạyvềphía trướcgiúpđỡ.Cácsư trongmộtngôichùabị tấncôngnhầmtrongmộttrậnkhôngkích.Tôiviếtmộtcâuchuyệnnóirằngnhómtôngiáo“đãtrởthànhnạnnhâncủasựnhầmlẫnthườngxảyratrongchiếntranhViệtNam”.TướngWilliamgàolên.Một tiểu đoàn lính bộ ngườiAustralia chuyển vào cạnh lính đánh bộ ở

BiênHoà.Họlànhữnglínhkinhnghiệm,thânthiện,rấtthíchgiaotiếpvớinhữngngườiMỹnhưnglạisợsựcấmđoáncủaWilliamvềviệcuốngbiaởcăncứhayởnhữngquánbiatrongthànhphố.Chínhtôicũnglàngườiuốngbia, thườngthểhiệncảmthôngvớinhững

ngườiđànôngbằngmộtvàicâuchuyệnhayđùarằngnhững línhđánhbộkhókhăn,vấtvảđủhàophóngđểgiảiquyếtvàichaibiasaukhi trởvềtừrừng.VịtướngkhôngngạcnhiênkhiBộtrưởngQuốcphòngAustralaivậnđộnghànhlangthànhcôngchỉhuytốicaoHoaKỳbãilệnhuốngbia.Tìnhhình trở nên xấu khimột nhómngười đi nhà thờ ởTexas đọc những câuchuyệncủatôivềviệcđó,họđãgửitớisỹquantuyênuýlữđoànnămtrăm

móckhoá nhà thờmởbia.Vị sỹ quan tuyên uý quảng cáo rằng bất kỳ aithamdựbàigiảngnhàthờngàyChủnhậttớisẽnhậnđượcmộtcáimởbia.Ôngtađãphávỡkỷlụcthamdự.Tháng8-1965khivị tướngcửhai trongnhữngtiểuđoàncủamìnhhành

quân5ngày tớiphíađôngnamSàiGònvà trởvề taykhông, tôiviếtmộtđánhgiávềchiếnthuậtquânsựcủaôngta.“Cómộtphảnứnggiâychuyềncủanhữnglỗilầmmàkhôngthểtạonênthànhcôngtrướckhiđiềuhànhthựcsựtheođúngcách.RấtnhiềunhàquansátcảmthấychỉhuycấpcaoHoaKỳcóthểdínhvàochiếnthuậtđemlạisựthấtbạicholựclượngCộngHoàtrướcđâyvàcóthểmanglạisựthấtbạicholựclượngHoaKỳbâygiờ”.Ngaysauđó,TướngWilliamchorằngôngtađãlãnhđủtừnhữngbàiviết

củatôi,triệutôiđếnSởchỉhuylữđoàn.DonPrattkhẩnnàitôilịchsựvớivịTướngvàđồngýchịutráchnhiệmtrướcbàigiảngsắptới.“Ôngấykhôngcóđầumốinhưnhữnggìanhcó,nhưvậychỉcầnlàmhàilòngôngấythìcôngviệccủatấtcảchúngtasẽdễdànghơn”.Tôiláixeracăncứlữđoànvàogiữabuổisángvàđibộlênkhuvựcchỉ

huy.KhiđiquaPratt,anhtalàmcửchỉhọngxẻdọcvớitôivàtôicũngbúngtayđùa lại.TướngWilliamngồiởđókhi tôibướcvàovàvẫy tôi lạingồichiếcghếtạibànôngta.Ôngtatậphợpvàiviênsỹquanlâunămcủamìnhđểgiáohuấn.Williamdựavàophíasau,mắtnhìntôi.Mặcdùtôitựnóivớimìnhphảibìnhtĩnh,giảiphápcủatôiphảinhẹnhàng,nhưngchỉtrongchốcláttôicảmthấymìnhgiốngnhưtânbinhđibáocáotèdầm.“Anhvànhữngphóngviênthườngtrúkháckhôngviếtđượccáigìhơnởlữđoàn173ngoàinhữngcâuchuyệnvềsựlảngtránhcủaViệtCộngà?AnhkhôngbiếtrằngViệtCộnglànhữngkẻnhátgan,họchỉchiếnđấuvềđêmvàkhichúngtôibắtđượcmộtnhómthìhọbỏchạy.Khianhnóirằngchúngtôikhôngthểtìmthấy Việt Cộng, điều đó làm chúng tôi giống như đồ bỏ đi và chúng tôikhôngphảinhưvậy”.Tôinhận thấycácsỹquancấpdưới tỏ tháiđộ thoảimáivà tôi chắchọđãnghenhữngđiềunày trướcđây.VịTướng tiếp tục:“Tạisaocậukhôngthểviếtnhữngđiềutíchcựcvềchiếntranh.ĐólàcáchduynhấtthayđổithuỷtriềuởđâyvàđểngườiMỹủnghộnhữnghànhđộngcủachúngtatrongđấtnướcnày.Nếuchúngtamuốnnhữngngườilínhtrởvềnhàthìphải thuyếtphụcmọingười,phải làmchonhữngđạibiểuQuốchộibiếtvềsựthànhcôngmàchúngtađangtạoraởđây.”Tôiphảnkhángrằngchúngtôiđanglàmhếtsức,viếtvềcácsựkiệnmột

cáchkháchquanvàđánhgiácaosựhiếukháchmàlữđoànôngtadànhchochúngtôi.Vịtướngkhôngấntượng.Ôngtađứngdậyvà“sủa”vàomặttôi:“Điềuđóchưađủ,chúngtôimuốnanhtrởlạihàngngũ”.Tôiđãngheđiềuđó trướcđây.Tôi cốgắnggiải thích rằngAP làmột hãng tin quốc tế với

những tráchnhiệmvượt ra ngoài đất nướcHoaKỳvà thậmchí cónhữngngười thuộcphíabênkiacũngmuốnmua tin, trongđócóTASS(cơquanthôngtấnLiênXôcũ).Williamnhìntôinghingờ.“TASShả?Đólàmộttổchứcchếttiệt”.Cuộc

thảo luận cuối cùng cũngkết thúc và khi tôi rời đi,Williamnói với nhânviênthôngtinởlạivàđọcchoanhtangheĐạoluậtNgănngừachốngphátrậttựkhiếntôitớinơiđâucũngbịtừchối.Prattbướcvàovănphòngngàyhômsau,kêulên“anhkhônggiữlờihứa”vànóitôikhôngcònđượcchàođóncùnglữđoànnữa.Tôiđáplại“Khốnthật,tôisẽviếtvềBigRedsố1(Sưđoànlínhbộđầu

tiêncủaHoaKỳ)vànhữnglínhthuỷđánhbộ”.“Chếttiệt,khôngcócáchnàokhácđâu,Williamcămghétcúhúccủaanh

nhưngnếuôngtahàilòngvớinhữngtiêuđềmàanhviếtthìtôisẽchoanhthamgiavàonhữngtrậnchiến.Prattquáthànhthật.Anhtaluônbáochotôibiếtnhữngchiếndịchchống

trảtôicủaTướnganhta.TạimộtcuộchọpởNhaTrangvớihainhânviênthông tin Chính phủ từ Washington đến, đại tá Roger Bankston và DanHenken,WilliamnóivớihọlàtôiđãthúnhậnvớiôngtatôiviếtđểlàmhàilòngTASSvàtheoýđócủaôngtathìtôithuộcloạichốngphánênbịnghingờ.Đậpvàomặtbàn,ôngtatuyênbốnhữngphóngviênkhônghợptácsẽbịtrụcxuấtvànhữngphóngviênnhấnmạnhlỗilầmcủaMỹởViệtNamlà“khôngcónănglựchoặccóxuhướngchốngphá”.NhữngngườilínhcủaWilliamlànhữngngườitôiviếtvàhọthíchthúvì

sựquantâmcủatôi.NhữngquansátcủatôivềsựlẩntránhcủaViệtCộngvànhữngthấtbạicủachiếntranhlànhữngđiềuxuấthiệntrongnhữngbứcthưcủahọviếtvềnhà,vìvậyhọkhôngphànnànvềtôi.Mongmuốncủahọlàtôiduytrìkhảnăngviếtvềnhữnghànhđộngcủalínhnhảydù,nhưmộtcáchtháchthứclạilờichỉđạocủaTướngWilliam.MộtngàyDonPrattláixetớivănphòngcủachúngtôivớithôngtinTiểu

đoàn1sẽbắtđầutấncôngchốnglạikhuvựccăncứđượcbảovệvàlàđiểm“nóng”củaViệtCộngởphíabắcSàiGòn.Anhtamuốntôiđicùngđểtácnghiệpmặcdùđiềuđókhôngđượcphép“bởivìtôinợanhvềvụchochúngtôiđượcuốngbialại”–DonPrattnói.PhụtávănphòngngườiViệtđưatôiđếnđiểmtậpkết trực thănggầncăncứ lữđoàn trướchoànghônvà tôibòquahàngràoanninh,thamgiacùngPrattvàmộtsốngườibạncủaanhtatừtrungđộicủađạidộiA.Vớibộquầnáodãchiếnmàuxanhmuaởchợđenvàmũsắt,tôilẫnvàođámđông.Tôilàsựghentịcủanhómvìtôiđãmuađượcđôiủngđirừngcóbàngiằngđilạidễdànghơntrongbùnsovớinhữngđôi đế trơn cấp cho lính nhảy dù. Trung đội trưởng cũng đồng thuận với

chúngtôi,nhậptôivàomộttrựcthăngchởlínhvớimộttrongnhữngđộicủaanhta,khinhânviênlữđoànlâunămkiểmtraviệccấtcánh.Chúng tôi rời căn cứ không quân BiênHoà, nơi có đông dân cư xung

quanh,bỏxanhữngthị trấnkhikhóibếptoảra từnhữngốngkhói,điquacánhđồnglúangậpnước,baylênnhữngrừngcaosu,vàbỏxacảnhữngconđườngdầybụivànhữngmáilácủavùngnôngthônnghèonàn.Chúngtôitớimột dải đất vùng đầm lầy và rừng rậmđược gọi làVùng chiến khuD từchiếntranhthuộcđịa.Trựcthăngcủachúngtôinhanhchónghạxuốngmộtbãiđất trốngrộngrãi.Línhnhảydùbổnhàoxuống, thậmchí trướccảkhimáybayphanhlại,tiếpđấtthămdò.Tôicảm thấy taycủaPrattđặt trênvaimình, sauđó làcảhaichúng tôi

nhảy xuống. Tôi căng thẳng khi thấymình rơi vào đống nhớp nháp nhàynhụa,bốcmùithựcvậtmụcrũa.Tôibịlúnsâutớiđùitrướckhigiữđượccânbằngvàdichuyển theosựchỉdẫncủa lính.Tôiđẩymìnhquađámcỏ laumàuvàngchekhuấttầmnhìnthấyPrattđangchờmìnhtạithùngxebò.Anhtacũngbẩnnhưtôi.“ÍtnhấtVictorCharliekhôngbiếtchúngtôiđangtới”,anhtanói“Bởivìởđâyvẫnchưacóliênlạc”.CáchanhtacườivớitôilàmtôinhớtớidiễnviênnamDaneClarktừmộtbộphimchiếntranhtôixemhồinhỏ.Khitôinóivớianhtanhưvậy,anhtađáplại:“Khỉthật,khôngđâu,tôilàJohnWayne,hãydichuyểnđi”.Tôiđicùngnhómchỉhuyđangnghiềnngẫmtấmbảnđồbằngnhựađược

đánhdấubằngnhữngđườngbútchìxanh,đỏđậmvàchữviếtnguệchngoạc.BộđàmtạibộchỉchỉhuyđịnhvịsựcómặtcủamộttrungtâmtruyềnthôngViệtCộngtrênkhuvựccaocáchvàidặmvềphíatâyvàranhiệmvụhạnó,gâythiệthạicànglớncàngtốt.Chỉhuyđạiđội,ĐạiuýWalterDanielđưaranhữngmệnh lệnh thì thào cho trungđội của anh tadi chuyểncẩn thậnvàcảnhgiác:“ĐâylàđấtnướccủaVictorCharlie,đừngquênđiềuđóvàhãycẩnthận”.Trungđội3đi theomộtchỉhuy trẻquanhữngbụicâymọcrối rắmmà

tầmnhìnchỉkhoảng50mươibướcchân.Tôingheanhtaphànnànvớibạnlàanhtađãlỗithờivìcóquánhiềutânbinhđượcđưađếnthaythếnhưngđãtửvongtrênchiếntrườnghoặcmắccácloạibệnhnhiệtđới.NgàyđầuchúngtôivượtquamộtđầmlầynhiềudâyrốirắmmàViệtcộng

đãbiếtcáchtránh.Chúngtôimấtcảngàychỉđiđượccó3,2km.Chúngtôitrảiquamộtđêmkhôngthoảimáitrongnhữngbộđồướtvàtiếptụcđilúcbìnhminh.Saumộtgiờ,trungđội3thôngbáohọđãtớiđỉnhđồivàsauđóViệtCộnglộdiệntấncông.Khurừngvanglêntiếngsúngmáybắnphácảkhoảng rừng, hạ gục bảy línhMỹ đầu tiên và ngăn đường đi của nhữngngườicònlại.Tôicúixuốngkhinhữngviênđạnrơiuỵchvàothâncâygần

đóvàbayvútlênđầu.Những người lính gần đó bắn trả bằng những khẩuM-16.Tôi nhìn lên

thấyDonPrattcùngvịgiáosỹcủalữđoàn,FrankVavrinđãnằmsóngsoàivàtrướckhichúngtôinhậnthứcđượcđầyđủnhữngchuyệngìđangxảyra.Vàitrămthướctrướcmặt,Đạiđội3đãbịmaiphụcvàđangchiếnđấuchosựsốngcòn.Nhữngviênđạntấncônggầnchúngtôinảybậtra.Mộtgiọngthétlên:“Dừngbắn,cáccậuđangbắnvàochínhngườicủamình!”vàtôibòvềphíađộichỉhuycủaĐạiuýDaniel.Anhtacodúmtrênbộđàm.Mộtgiọngkhẩn cấp: “Chúng tôi bị tấn công nặng nề, chúng tôi bị tấn công dữ dội,chúngtôiđãbịchiacắtvàghimlại”.Danielđáplạinghiêmtúc:“Khôngcócáchnàođâu,cáccậu làTrungđội3,cáccậukhôngbaogiờbịghimlại”,nhưnggiọngnóiđókhẩnkhoảnvànhanhchóng thôngbáo rằng trungđộitrưởngđãnhậnmộtviênđạnvàođầu.Danieltựmìnhđixemtìnhhìnhvàtôitheosauanhta,nửabò,nửatrườn

xuốngđườngdẫnđếnmộtconsuốinhỏ.Khurừngnghiêngngảtrongtiếngvũkhítựđộngkêutođếnđiếctai.Đạiuýtiếptụcđi,đẩyđámcỏbôngsangmột bên, lội qua bùn tới khi những viên đạn tới tấp bắn đến.Anh ta ngãxuốngđấtvàtôinghĩanhtađãbịhạgục.Tôibòtớivịtríthuậnlợiquansátthấychiếccằmanhtachạmvàođấtbẩnđểnhìnthấykhoảngtrốngnhỏ.Ởđó,cơthểđầymáucủamộttrongnhữngngườilínhnhảydùcủaanhtađãbịtaysúngmáyViệtCộngbắngục.Cóhai thi thểlínhMỹởkhoảngtrốngvànhữnggìcònlại làcủaTrung

độiA phía trên đồi phía trên, không nhìn thấy nhưng không có âm thanhtrong bụi rậm.Daniel trườn xuống đồi, qua dòng suối quay lại chỗ ngườicầmbộđàm.Anh tanửađềnghị, nửa cầuxin cấp trênở căn cứgiúpđỡ.“ChúngtôiđãtừngchiếmbấtkỳquảđồinàoởViệtNamtrướcđây,nhưngtôikhôngnghĩchúng tôicó thểchiếmđược lầnnày.Chúngtôiphảimangtiểuđoàncònlạivề”.ĐạiuýDanieldichuyểnlênTrungđội2tìmcáchtốtnhấtphávòngvây

chonhữngngườicònsốngsótcủaTrungđội1vàTrungđội3,dovậynhữngngườilínhbòquachúngtôicùngvũkhísẵnsàng.Những cố gắng giải cứu củaTrung đội 2 tạo ra đường thoát, cho phép

nhữngngườibịthươngđếnđượcvớinhómchỉhuy.ĐạiuýDanielđưathêmvàilínhnhưhàngràobảovệmỏngxungquanhchúngtôivànhữngbácsỹquâny làmcôngviệc củamình.Ba trong sốhọgiúpmột línhnhảydùbịthươngnặng.“Tiếptụcépngựcanhta,giữchotimđập”,mộtbácsỹquânygiụcmộtngườikhácđanghôhấpnhântạo.Họởđóhànggiờdùnhữngviênđạnliêntụcbậtnảyxungquanhhọchođếnkhingườilínhnhảydùchết.Don Pratt, sỹ quan tuyên uý Vavrin và tôi làm hết sức để giúp những

ngườibị thươngcảm thấydễchịuhơn,kiểm trabăngbóchohọbằngvảiướt.Cóhơn30ngườibịthươngnằmđóvàolúctrưa,gồmtrungsỹGeraldMahoney–ngườiđãbịbắnvàođầugốivàngóntaycáitrongđợttấncôngđầu tiên. “Tôi sẽ 19 tuổi vào ngày 17-10 và tôi sẽ phải tổ chức sinh nhậttrongbệnhviện.Tôikhôngthíchđiềuđó”,anhtanói.GiáosỹVavrinxoađầuanhtavànóivớitôi:“Chúnglànhữngcậubédũngcảmvàtôivuivìởđâyhômnay”rồisauđóôngtabòtớixoadịumộtlínhhônmêbịthươngởđùi.Đầu buổi chiều, dù tất cả đều cố gắng hết sức nhưng hai trong những

ngườilínhbịthươngnặngởngựcđãchếtvàmộtbácsỹquânyđẫmmồhôitrongchiếcáokhoácdínhmáunóirađiềumọingườiđangnghĩđến:“Chúngtacầntrựcthăngđưanhữngngườinàyra.Chúngtakhôngthểcótrựcthăngsao?”.Vấnđềlàkhurừngđónhưmộtbứctườngchắn3phía,caokhoảng60mtrênđầuchúngtôi.ChúngtôiphảiphátungnórabằngDynamitevàsẽrấtmấtthờigian.Cuốibuổi,đạiđộikỹthuậtđãđàomộtvùngđấtđầycâygãy,gốcbịbậtvàhướngramộtlốithoáttrongbứctườngchắnđểlọtnhữngtianắngđầu tiên.Vùngđất trởnênquánhỏcho trực thăngquânđộihạcánh,mộtchiếcđãthửvàovàbịđậpcánhquạttrêncây.ChiếcHH-43snhỏhơncủa lực lượng không quân có thể lọt vào, Pratt và tôi giúp đưa người bịthươnglên.Vàođầubuổitối,tiểuđoàntrưởng,ĐạitáJohnTylerbổsungthêmhaiđại

độităngcườnglựclượngtừvịtríphíasauViệtCộng.Họkiểmtrangọnđồivàtìmthấyhào,đườnghầmcùngxáccủa11línhViệtCộng.Vị Đại tá không vui khi nhìn thấy tôi. Anh ta nói với Pratt, “Tướng

Williamđãnóivớichúngtagãnàykhôngđượcchàođónởđây”nhưngrồianhtacũngnóivớitôi.“ĐâylànguyênnhânvìsaomànóđượcgọilàvùngchiếnkhuD.Khôngcócáchgìcóthểđánhtanđượcnó.Chúngtađãởđâyvàbâygiờchúngtasẽquaytrởlại.Nếuhọmuốnđánhnhaukiểunày,chúngtasẽchiếnđấu”.Tôichỉchođạitá11línhnhảydùđãbịgiết,40ngườilínhbịthươngvà

tiếptụcđánhnhaucónghĩalàthiếtlậptỷlệtửvong1-1màkhônghứahẹnđiềugìtốtđẹp.Vịđạitámỉmcườitựtin:“Nhìnnàycontrai,chúngtalợithếởtrậnnàyvìViệtCộngyếuthếhơn”.Đầubuổitối,Prattvàtôitrèolêntrựcthăngcuốicùngđira.Quầntôiướt–tôipháthiệnchúngtôiđangngồitrênvũngmáu nhỏ đọng lại ở chỗ trũng trên sàn kim loại từ người chết và bịthươngtrongnhữngchuyếnbaytrước.Tốimuônđêmđótôiviếtcâuchuyệncủamình.Bởivìchúngtôibịhạn

chếđưarachitiếtnhữngconsốtửvongvàbịthuơngcụthể,tôichỉđềcậprằngđơnvịđãchịutổnthấtnặngnể,vìgầnnhưmộtnửađạiđộibịthương.

Ngàyhômsau, tại cuộchọpnhanhhangngàycủacácnhânviênquânđộiCộnghoàvàMỹởSàiGòn,màchúngtôigọitiếnglónglà“Hànhđộngngungốc lúc5giờ”,cácnhânviênquânsựcãinhauvớicácconsốcủa tôivàmiêutảtổnthấtlànhẹ.Khitôiphảnđối,họgiảithíchrằngsựmấtmátthựcsựmộtđơnvịđạiđộilàlớnnhưngkhisosánhtươngquanlựclượngchốnglạicảmộttiểuđoànthìđượcxemlànhẹvàđólàcáchhọnhìnnhận.Tôirấttứcgiậnvớinhữngmánhkhoéđóvàkhôngcócáchgìngănđược

nóvềsau.

Chương12:ĐộiTiếpTế21Chính quyền Johnson trở nên cảnh giác với những tin tức viết vềViệt

Namvàcốgắnghạnchếđiềuđó.APlàmụctiêuhàngđầu.Nhữngbảntinchiếntrườngđầyhìnhảnhvànhữngcâuchuyệnvềcácthửnghiệmtấncôngbằngkhígas trongcácđợthànhquân, thấtbại lắpđặtquânsựvàsự thiếuthốnvũkhí trongcácđơnvịchiếnđấucủaquânđộiHoaKỳlàmtứcgiậnWashingtontớimứcTổngthốngJohnsonyêucầuFBIchọcvàocuộcsốngcủatôivàcốgắngtìmracáigìđóbẩnthỉuđểbịtmiệngtôi.TrụsởAPchỉnắmđượctìnhhìnhchungvàrấtlâusaunàychúngtôimớibiếtnhữngđiềusâuxatrongsựkhônghàilòngcủaNhàTrắng.ThưkýbáochíBillMoyersquansáttrongmộtlầnghichúnăm1965nói

rằngtinbàicủaphóngviênCBSMorleySafervàtôilà“vôtráchnhiệmvàthiênkiến”bởichúngtôisinhraởnướcngoàinênchúngtôikhôngcó“mốiquantâmcơbảntrongtimcủangườiMỹ”.Moyershứa“thậntrọngnhữngđiềuđóhơn”vàJohhnviếtnguệchngoạc“tốt”trênbảnghinhớ.Phụtácủatổngthống,JackValentinviếtmộtbảnghinhớchoJohnsontrướccuộchọpvớiWesGallaghervàcácnhânviênkháccủaAP:“Cácanhcó thểđưaravấnđềcủaPeterArnett,người trởnêncóhạivớinướcMỹ,cóhạihơncảmộttiểuđoànViệtCộng:Nhữngcâuchuyệncủaanhtavềnhữngthiếtbịdothám,máybaycổ,việcsửdụngkhígasđộchại”…WesGallagherđượcmời tớicuộchọpNhàTrắngvàôngtađãchuẩnbị

đốimặtvớinhững lời nhậnxét củaTổng thống,mang theomộtva li đầynhữnghìnhảnhvàsựthậtủnghộchonhữngcâuchuyệngâytranhcãinhưngJohnsonkhônghềđảđộngđếnchiến tranhhay tácnghiệpcủaAPvàcuốicùngGallagherquyếtđịnhtựmìnhnêuvấnđề.“ThưaTổngthống,tôihiểungài đã nhận xét vềmột số những câu chuyện củaAP từViệtNam”. “Ồkhông”,JohnsonđáplạikhiôngtavỗvaiGallaghertừphíasau.“TôinghĩlàAPđanglàmtốtcôngviệc”.Gallagherkhôngtháchthứcôngtakhinói:“À,tôichỉmuốnngàibiết,thưangàiTổngthống,APkhôngchốnglạingàihaychỉủnghộngài”,tớiđóJohnsonđáplại:“Đókhôngthựcsựlàcáchmàtôithích”.TrongmộtbảnghinhớdànhchoWesGallagherngày16-8,trưởngphòng

nhânsựAP,KeithFullergiảithíchrằngmọingườiởAPphảicẩnthậnhơntrongviệc cân bằng làm tin vì điều đó có thể tạo ra “vấnđề đặc biệt choPeterArnettvìanhtakhôngphảilàmộtngườiMỹmàlạitìnhcờtrởthànhmộtphóngviênchiến trườngnăngđộngnhất củachúng ta,điềuđó rấtdễlàmchocácquanchứctứcgiận,trútgiậnvàoanhta”.Fullernóianhtađãnghephongphanhthôngtinvềmộtchiếndịchvànhờtôikiểmtragiúp.Tôikhông phản dối cung cấp choAP tất cả những thông tinmà họ yêu cầu.

NhữngnămsaunàyđạitáDanBaldwinđãnghỉhưunóivớitôirằnganhtadànhmộtthángcủanăm1965bayvòngquanhnướcMỹcùngmộtnhânviênCIAtrongchuyếnbaycủaChínhphủđểphỏngvấnnhữngngườiquencủatôi,nhữngngườitrởvềtừSàiGònvàluôncốgắngbuộctộitôilàViệtCộng.CâutrảlờicủaGallagherđốivớimêcungnhữngluậtlệvàquyđịnhmà

ChínhphủHoaKỳởSàiGònápdụnglênbáogiớilàhãyphảncôngmạnh.Ôngkhuyênchúngtôitrongmộtbứcthưngày14-6-1965:“Tôinghĩcâutrảlờitốtnhấtlúcnàylàsựcôngkíchvớivaitròcủatấtcảcácbạnnhưđãlàmtrướcđâyvàkhôngbịcảntrởbởinhữnghạnchế”.Gallagherđang“bậtđènxanh”chonhững liều lĩnhcủa tấtcảchúng tôivàchúng tôiđáp trảnhữngtháchthứccủaôngta.Ngày 18-8-1965, EddieAdams,một phóng viên báo ảnh củaAP thông

báovớichúngtôirằngchiếndịchquânsựlínhthuỷđánhbộHoaKỳlớsẽbắtđầungàyhômsauvàanhtasẽbayraHuếvớichỉhuylínhthuỷđánhbộ,ThiếutướngLewisWalt.EddienóicómộtchỗđinhờtrêntrựcthăngquânđộiHoaKỳđóngtạiĐàNẵngdoĐạiuyIrwinCockettlái,mộttrongnhữngngườibạncủachúngtôi.TôiđangchạyvộivềnhàđónggóihànhlývàđinhờtrênchiếcC-130củaLựclượngKhôngquânHoaKỳchởtúiđựngxáctớiĐàNẵng.Bìnhminhlêntrướckhichúngtôitớinơi.ĐạiuýCockettđanguốngcàphêởnhàăntậpthểQuânđộiKhôngquân.Anhtanóicuộchànhquân thực tế ở đảoVânTường phía namĐàNẵng.Anh ta nhảy lên trựcthăngvàchúngtôibayquanhữngtianắngmặttrờiđanglênđivềphíachiếntrường.TớiđườngbăngtạisânChuLaibịchặncát,chúngtôinhìnthấykhóitoả

lêntừbánđảorừngvềphíanam.Mộtđợthànhquânlớnvẫnđangtiếpdiễn.Cockett thả tôiởgầnbachiếc trực thăng lên thẳngCH-34màquạtgióđãquayvàtôinhảylênmộtchiếcchấtđầykhígas.SauđólàTimPage,mộttaybáoảnhtựdo,ngườicũngđượctiếtlộđivềphíanam,nhảylênmáybay.Chúngtôinhanhchóngđảoquanhtrênbánđảo,cơtrưởnghétvàotaitôi

rằngphicôngđangtìmchỗthảhàng.Chúngtôibắtđầuxoắnxuốngmặtđấtchiếntrường.Tôiliếcnhìnhàngxebọcthépphíadưới.Pagevàtôigiúpcơtrưởnglănnhữngthùnggaxuốngđấtvànhậnramộttálínhthuỷđánhbộlănlêlaovềphíachúngtôi,mộtsốbịthươngvànộtnửađượcnhữngngườibạnmangđến.Tôinghecơ trưởng thét lên trongmicro:“Chúng tađangởnơichết tiệt nhầm nhỡ”. Chiếc trực thăng lên thẳng chồm lên giống như conhươurồisauđóđáp lạikhinhững lính thuỷđánhbộbị thương lênboong,bámvàomộtvậtgìđóbằngkimloạikhinólảođảobayđi.Page và tôi ở lại phía sau, một mình trong khoảng rừng thưa nhìn về

nhữngbụicâyphíasautớinhữngbóngtolớncủanhữngchiếcxelộinước

imlìmtrongcánhđồnglúabịngậpcáchđógần50m.Khitớichỗhọ,chúngtôinhìnthấyvỏngoàibằngthépvỡratừngmảnhvàtàntíchvớinhữngvụnổ, trởnênnóngrátvớicáinónggaygắtcủabuổisáng.Tôinhìnvàomặtnướcsợhãi,trừnglạitôilàđôimắtkhôngnhắmcủamộtlínhthuỷđánhbộđãchết,khuônmặtcáchmặtnước3cm.TayphảicủaanhtavẫnnắmchặtcondaochiếntrườngK-barcủalínhthuỷđánhbộ.Pagegọitôitớiphíasaumộtxebọcthépnơimộtngườilínhkhácchếtnằmcolạigiốngnhưmộtđứatrẻvàchúngtôinhìnthấynhiềuxácchếtnữatrongnước.Chúng tôinghe tiếngkẽokẹtcủachiếccửabằng thépmởravàmộtcái

đầubùxùthòra:“Đưacáichếttiệtvàobêntrongđi,ViệtCộngởkhắpnơi”vàanhtavẫychúngtôivàobêntrongxe.“Chúaơi,chúngtacầncứunơicủakhỉnày”,Pageđáplại.“Nếucóngườinàokháccònsống,đưangayrangoàicùngvớivũkhícủahọ”.Tay lính thuỷđánhbộkể cho chúng tôi nghemột câu chuyệnđauđớn.

ChiếndịchStarlite làmộtcuộc tấncôngquânsự lớnnhấtcủaMỹtới thờiđiểmđótạiViệtNam.ĐơnvịmàchúngtôitìmthấylàĐộitiếpviện21gồm5xeđổbộ,mỗichiếcnặng35tấnvàhaixetăngM-48hộtống.Hànhtrìnhdẫnđếnsựhuỷdiệtcủanóbắtđầucùngsựlúngtúng.Khihọđặtchântới,họ không thể định vị mục tiêu và bắt đầu đi tìm. Lạ nước, những chiếcAmtracktolớnđiêndạilộitừcánhđồnglúanàysangcánhđồnglúakhác.Vàolúc11giờsáng,họbắtđầugặprắcrốinghiêmtrọng.NhữngngườilínhViệtCộngnguỵtrangmọcratừnhữnghàngcây,đầmlầyvàtấncôngbằngsúng trường, lựu đạn. Cai đội Richard Pass nói rằng chiếc Amtrack đổihướngkhivụnổtànpháxungquanhnó.Chiếcxetăngdẫnđầubịtấncôngbằng lựu đạn bọc thép.Những cánh đồng lúamàumỡ là khó khăn chiếnthuật cho những người lính tiếp tế không được huấn luyện, ba trong nămchiếcAmtrackquaytrởlạitrongcánhđồngsâuvàbịsalầy.HaichiếccònlạitheohướngnhữngchiếcxetăngvụngvềtìmchỗẩnnáunhưngmộtchiếckhônglàmđượcvàbịmộtlínhViệtCộnghạgụckhinémlựuđạnvàocửa,giếthaingườiMỹbêntrongvàlàmbịthươngnhữngngườikhác.Pháocốithổitungnhữngchiếcxevàmộtsúngđạibácđặtbalỗtrongchiếcxetăng.Người lái xe bị bắn chết khi anh ta cố len qua cánh cửa thoát hiểm rộng46cmbêndướixe.Mộthạsỹnóianh tanhìn thấy línhViệtCộngvớidâyđeosúng,bộquầnáođenvàmũsắtnguỵtrangdichuyểnvềphíamộtchiếcAmtrackcáchanhta27mbêntaytráivàgiếtmộttrongnhữngngườiláixekhianhtamởcửavàcốgắngtrốnthoát.Mộtlínhthuỷđánhbộkhácđanglộiquacánhđồng, taycầmcondao thìbịhạgụcvớivũkhívẫnnắmchặttrongtay.KhichiếcAmtrackthứbabịhạgục,chỉcònlạihaingườisốngsót,họbắn

trảnhưmộttênbắntrảcừkhôiqualỗngắmphíatrênxe.Tấtcảhọđềubị

thươngởmứcđộnàođó.Họnóimộthạsỹtrẻthétlên:“Đượcrồi,chúngtôilà lính thuỷđánhbộ,hãy làmcôngviệccủamình”.Anh tabắtđầu thò rakhỏixenhưngkhôngbaogiờđặtđượckhẩusúnglênvai–mộtviênđạnbắntrúnggiữahaimắtanhta.Vàocuốigiờchiềusaukhimộttrunguýbịgiết,lựclượngtấncôngkhôngquângầnđótớigiúpgiảmmứcđộlolắngnhưngnhữngngườisốngsótđãcómộtđêmkhôngdễdàngvàhọvuisướnghơnkhitrựcthăngcủachúngtôiđếntrởnhữngngườibịthươngvàobuổisáng.Tất cả được đưa đi vào đầu giờ chiều, đượcmột đại đội bộ binh hộ tốngnhưngnhữngchiếcxebọcthépbịpháhuỷvẫnnằmlạinhưnhữngkỷniệmchotrậnchiếnlínhthuỷđánhbộđầutiênvớiViệtCộng.TôibayvềSàiGònchiềuhômđóvớitinsốtdẻokhôngngờtới.Tôiviết

suốtđêm,lănragiườngvàogiữatrưasau48tiếngkhôngngủ.NhữngtờbáoởMỹvàtrên thếgiớiđềumuốnsửdụngcâuchuyệnvàảnhcủatôi.QuânđoànLínhthuỷđánhbộMỹkhôngthểdễdàngchấpnhậncôngviệccủatôivìChiếndịchStarliteđượcxemlàthắnglợituyệtđốitrướckhitôitrởvềtừhiệntrường.KếtquảlàcâuchuyệncủatôibịtừchốithẳngthừngvàĐộitiếpviện21đượcnóilàkhôngtồntại.Tôicốgắngđưamộtsốbứcảnhcủamìnhtớicuộchọp“Nhữngtênngốclúc5giờ”nhưngpháthiệnrakhôngaitinvàolờinóicủalínhthuỷđánhbộvàđoánrằngtôiđangviếtđúngsựthật.Vàithángsauđó,tôinhậnđượcmộtbứcthưtừHạsỹGuilfordnóirằng

câuchuyệncủa tôi làmvợanh ta lo lắngnhưng rấtvuivì tôiđãđếnhiệntrườngvàviếtphầnviệccủamìnhvìnhữnglínhMỹkhôngnhậnđượcnhữnggìchứngnhậnchosựhysinhcủahọởViệtNam.APbịảnhhưởngtừcâuchuyện trongnhiều thángvìChỉhuyLính thuỷđánhbộ–TướngWallaceGreencenóicôngkhairằngĐộitiếpviện21làmộtsựbịađặt.Gallagherchỉcóthểchặnmiệngôngtabằngcáchmờiôngta tớicuộchọpbanlãnhđạohàngnămcủaAPởNewYorkvànănnỉôngtaxembàithuyếttrìnhslidetấtcảnhữngbứchìnhcủatôi.Ôngtatừchối.DùđókhôngphảilàtráchnhiệmcủaôngtanhưngViệtNamngàycàng

chiếmnhiềuthờigiancủaGallagherhơn.Ôngtađãvẽhànhtrìnhhiểmtrởchochúngtôitừcáchđóhơn10nghìndặmvàthấyrằngkhinguyhiểmcủachiếntranhngàycàngnhiều,nhữngnhânviêntrẻmàôngtagiụcgiãđangbướcgiữabờvựccủasựsốngvàcáichết.ÔngtacũngbiếtTổngthốngHoaKỳ cómáy in tinAP trong văn phòng riêng và thường xuyên thamkhảo,chửimắngnhânviênquanhệbáochíkhiôngtađọcđượcnhữngcâuchuyệnkhônghàilòng–màđiềunàylạixảyrathườngxuyên.TươnglaixánlạncủaGallagherđangnằmtrênchínhđôivainhữngphóngviêncủaôngta.Bởivìôngtatinvàoquyềnđượcbiếtcủacôngchúng.Gallagherchochúngtôitựdonhưngkhông tin rằng công chúng cóquyềnbiếtmọi thứ.Đó làHorst,ngườikiểmnghiệmnhữnggiớihạncủasựbuôngthả.

Horst làngườiđồnghành tốt trênchiến trường.Nhữngngười lính thoảimáiquanhdánghìnhtolớnhoànhãcủaanhtavàcảmthấythưgiãn,thậmchíkhinhữngchiếcLeicacủaanhtahoạtđộng.LínhởTiểuđoàn2Khôngvận502khônglạgìHorstvàđãdẫnanhtađitrong3ngàynóngtháng12.Anhtađicùnghọtrongđợttuầntratrongrừngnăm1965.Nhữnglínhnàynằm trong lực lượng tinh nhuệ của quân độiMỹ và luôn sẵn sàng chứngminhđiềuđó.Tiểuđoàn2mangtheomộtchiếcrìunhỏsắcnhưvậttổcủahọ.NhưngHorstnhậnthấynócóýnghĩahơnmộtbiểutượng,nólàmộtloạivũkhílễnghi.Mộtnhómgồm3hoặc4línhluyệntậpchiếnthuậtcùngnhau,chặtkhôngkhíbằngnhữngtiếngtáchcủacổtay.KhiđộituầntrađiquakhurừngởphíabắcSàiGòn,mộtquảlựuđạnthô

bạonổtrênđườngđilàmbịthươngbốnngườilính.NhữngngườibạncủahọgàolêntứcgiậnvàHorstnhìnthấyhainhómnémvũkhíxuống,chạyvàorừngcùngnhữngchiếcrìucủahọ.Horstchờ,mộttrongsốhọtrởvềmangtheomộtđầungườicònchảymáu.

HọchuyềntaynhaucầmlấylàmmẫuchoHorstnhảymúaxungquanhtớikhiđạiđộitrưởng,ĐạiuýThomasTaylortớivàyêucầuhọdừnglạingay.Anh ta là con trai vị Đại sứ Hoa Kỳ mới ở Việt Nam, Tướng MaxwellTaylor.Ngày rùng rợn đó chưa qua đi. Tiểu đoàn trưởng, Trung táHankEmersonghéquabằng trực thăngcủamìnhkhinghe tinđóvànănnỉđàođầulênchoanhtaxem.Anhtahứamộtthùngwiskeychođaophủđầutiên.Horstcảmthấykhóchịuvà tứcgiận.Nhữngngười lính thờơvớisựcó

mặtcủaanhtavàkhôngquantâmtớiviệcđangbịchụpảnh.Trongkhianhtakhôngtrựctiếpnhìnvụchặtđầunênsợrằngnạnnhânbịchặtsống.Chúng tôi quyết định ném quả bóng vào lòng New York. Tôi viết về

nhữngđộiquândùngrìudưới têncủaHorstvàanh tagửi3bứcảnhbằngradio.ChúngtôigửimộtthôngđiệpnhờWesGallagherxemlạitoànbộbàiđó.Chiềuhômsauchúngtôinhậnđượclờiđáp,cảmơnvềmộtcâuchuyệnhoànhảo,vàkhuyênchúngtôinênhoãnnhữngbứcảnhđólại,đoạnmiêutảđuổi bắt và giết nạn nhân một cách hung bạo bị bỏ ra khỏi câu chuyện.Chúng tôi chấp nhận quyết định của Gallagher không một lời phàn nànnhưngchúngtôibịnhữngđộidùngrìucămghétvìđưaraýkiếncánhânchochỉhuycấpcaoHoaKỳkỷ luậtđơnvị.Nhiều tuầnsauđó tôiđược thôngbáonhữngchiếcrìuđãbịcấm.NhữngnămsaunàyGallaghernóirằnganhtakhôngnhớsựviệcnhưng

lúcđóbuộcphảiquyếtđịnhnhưvậy“vìnócósứcnặng”.Trongxuhướngtintứchiệnnay,ôngtanóicóthểsẽđểtoànbộcâuchuyệnnhưngbỏảnh.“ÝthứcthịhiếuđãthayđổivàchiếntranhViệtNamđãmangđếnrấtnhiềuđiềumàcóthểkhôngbaogiờcó”,ôngtanói.

Nhữngkiểmduyệt trực tiếpnhưvậy ít khixảy ravới trụ sởAP.Trongchiếntranhsaunày,khiđiềuđóxảyra,tôiítphảichịuđựnghơnrấtnhiều.

Chương13:TháchĐốSốPhậnGallagher lo lắng chúng tôi đangmạo hiểm cuộc sống của chínhmình.

ÔngtaviếtvềSàiGòn:“Tôibậntâmvềsựnguyhiểmcủacáccậuvànhậnthứcđầyđủmứcđộnguyhiểmcủachiếntranh,nhưngnhữngbàitinđầutiênvềcácchiếndịchhànhquânlànhữngmạohiểmkhôngcầnthiết.Cuộcsống,khảnăngcủaPetervàHorstquáđánggiáđểsửdụngvàonhữngbàiviếtnhưvậy.Đôi khi những bài tin đầu tiên là quan trọng nhưng những thông tinchínhtrongmườicâuchuyệnchúngtacầnlàtừnhữngngườisốngsótcủanhữngchiếndịchđónói.TôibiếtkhôngcóquyđịnhcụthểnàođưaraởđâynhưngtôimuốnHorstvàPeterbiết rằng tôicảmthấyhọnên thổicòi theoconsốnhịphânchứkhôngphảiphầntrăm”.TôibiếtGallaghernóirấtđúng,tôihiểuđiềuđóvàôngtacólýdođểlo

lắng.Trướctiênlàmộtlờicẩntrọng,sauđólàmệnhlệnh.Chúngtôidườngnhưhoàinghinhữnglờikhẩnnàinày.Cạnhtranh,khôngcẩnthận,quyđịnh.Chúngtôi tinrằngchúngtôi lànhữngngười làmcôngviệc tốtnhấtnhưngđôikhiUPIlạichạythoátvớimộtcâuchuyệnvàPhòngNgoạisựsẽlạicáutiếtvớinhữngmẩutin“rocket”yêucầuchúngtôiphảitheokịpđốithủ.KhiJoeGallowaygiànhđượcnhanđềtrêntrangnhấtvớinhữngbàiviếttừthunglũngLaDrangtháng8-1965,BenBassett,biêntậpviênngoạisựAPgiụcgiãchúngtôivớinhữngyêucầuđángghétđểbắtkịp.Chúngtôithườngnóiđùavớinhaurằngkhôngcầnviếtnhữngcâuchuyệnnguyhiểm–nếuUPIkhôngởđóđầutiên.ChuyệnđóxảyraởLaDrang,NeilSheehansaunàylàmchotờThờibáo

NewYorkvà tôi làngườiđầu tiêncómặtởđócùngJoeGallowayđưaramộtchuỗibàivềnhữngminhhoạchiếntrườngtànkhốcvàocuối tuầnđó.Việcnàycho tôi thấyđốivớidịchvụcungcấp tin tức,bạnkhôngphải làngườiđầutiênduynhấtcócâuchuyệnmàbạnphảilàngườiđầutiêncócâuchuyệnhàngngày.Xungquanh là cái chết, chúng tôi xấuhổkhinóivề cái chết của chính

mìnhvàđôikhichỉnóiđếnchủđềđómộtcáchbềngoài.FrankMcCulochcủatạpchíTimenóivớitôinhânviêncủaanhtatranhluậnmộtvấnđề:Mộtbênthìchorằngsựmạohiểmmỗingàymớiđềugiốngnhau,cònbênkiathìphảnbácsựrủirongàycàngleothang.Tôichắcrằngsựmạohiểmlớnhơnvới cácphóngviên ảnh, chỉ trongvài tháng củanăm1965,Horst trải quamộtloạtnhữnggìanhtagọilà“khôngdễchịu”.HorsttácnghiệptrongbộquầnáoquânsựmuaởchợđenSàiGònvìanhtakhôngmuốnđứnglạclõngkhỏinhữngngườilínhvàanhtađộimộtmũsắtnhặtđượcởchiếntrường.Nónặngvànóngnhưnglàphaocứuhộ.Anhtabalầnnằmdướilànpháo,hai lầncùngnhữngngười línhbị trực thăngMỹđánhbomnhầm,một lần

trongvụrơimáybayvàtrongbalầnđicùngcácđơnvịlínhbộbinhCộnghoàngaysaukhianh tađi,họbịViệtCộng tấncôngquétsạch.Anh tabịghìmlạibốnlầnbởinhữngtrậnbắnphátrêncánhđồnglúa.Horst nghiệm ra rằng trong các nhiệm vụ tấn công bằng trực thăng, đi

chiếcđầutiênlàtốtnhấtđểcóđượcnhữngbứchìnhđẹpnhấtvìmấttừmườiđếnhaimươigiâychonhữngtaysúngcốiViệtCộngbắntừtrạmmặtđất.Điềuđóchoanhtađủthờigiannhảyxuốngvàchụpảnhnhữngchiếctrựcthănglênthẳngcònlạiđangbaytới.Tôi thêmvàosựkhácnhau.Mộtngày tôiđềnghịchúng tôiđinhờ trên

chiếctrựcthăngđầutiênvàovùngchiếnvàxuốngcùngvớilínhởkhuvựchạcánhvànếunhưkhôngcóđợttấncôngngaylậptứcthìchúngtôicóthểđinhờchiếccuốicùngđểra.Đôikhicóđến3hoặc4đợttấncôngtrựcthăngtrongmộtbuổisángđểhiểuđượcnhữnggìchúngtôigọilà“bãiđápnóng”vàlấyđượccâuchuyệnchongàyhômđó.Horsthạnhphúcnhấtkhilàmviệcmộtmìnhvớinhữngngườilính.AnhtaviếttrongTậpsancủaAPtháng4-1965:“Tôiluônđitrongnhữngvùngdườngnhưhứahẹnnhấttrênmặtđấtvàởlạicùngnhữngđộiquântớitậnkhihọhoànthành.Thườngnhữngbứcảnhchỉxuấthiệnsaumộtvàingàyđibộ,bò,hoặckhirấttứcgiậnvàsựkiênnhẫnđãhết”.APđangtậphợpmộtđộinhữngtaynhiếpảnhcừkhôiđểthamgiacùng

Fass,nhưnganhtavẫngiữđứctínhthốngtrị.NhânviênAPDanDeLucetừngnóivềHorst: “Từ rất lâu anh tađãhiểuđượcbímậtkhuônmặt conngườilàbảnsaothúvịnhất.Tôicóthểlấybấtkỳbứcảnhnàocủaanhtavềchiến trường,choanhtanhìncậncảnhkhuônmặt–vàanhsẽkhôngphảinhìnphầncònlạicủaquangcảnh.Khuônmặtchínhlàmộtđiềugìđó,làlinhhồncủabứchình”.HorstgiànhgiảithưởngPulitzervànhữngphầnthưởngcaoquýkhácchocôngviệccủamìnhnăm1965nhưngnhữngcáiômhônkhônglàmanhấylùibước.EddieAdamlàđốithủduynhấtcủaanhấy.Mộtphóngviênảnhgầyguộc

củaQuânđoànlínhthuỷđánhbộtrướcđâyđếntừbangPennsylvaniacũngtầmtuổichúng tôi.Anh ta thấtvọngvìchiến tranhTriềuTiênđãkết thúctrướckhianhtabướcvàochiếndịchvàtớiViệtNamđểviếtvềnhữnglínhthuỷđánhbộmớiđangtới,cũngsốtsắngnhưbấtkỳaitrongsốhọvàsẵnsàngchứngtỏmìnhnhưmộtphóngviênảnhchiếntrường.Eddielàtayưathích của văn phòngNewYork.Anh ta chậm thực hànhmệnh lệnh và tựxemmình tương đương với Horst. Tôi nhận thấy họ làm tốt hơn khi haingườiởhaiđầuđấtnước.EddiethíchởĐàNẵngcùngnhữnglínhthuỷđánhbộưathíchcủaanhtahơnbấtkỳnơinàovàtrởthànhbạnthâncủasỹquanchỉhuy,ThiếutướngLewisWalt.Anhtanhanhchóngcótínhcáchcủamột

phóngviênđượcưa thíchởvùngđó, đôi khi đượcgọi đểhoàgiải nhữngtranhcãigaygắtgiữađồngnghiệpbáochítựdođilạivànhữngnhânviênlínhthuỷđánhbộbảothủđiềuhànhchiếndịchbáochí.Eddie thíchđề caonhữngbứchình củamìnhkhi có cơhội.Khi những

línhthuỷđánhbộđầutiênđặtchânđếnsânbayĐàNẵng,anhtanhậnramộthàngnữsinhtrunghọcViệtNamtrongnhữngbộáodàibằnglụatrắngđứngchờbẽnlẽntrênbờbiểncùngThịtrưởngthànhphố,tấtcảđềucầmvònghoađeocổchàođón.EddievàDirckHalsteadcủaUPIdànxếpđểmộtcôgáilộixuốngnướcvàđặtvònghoavàocổmộtlínhthuỷđánhbộ.Tấtcảcáccôgáikhácđềunhúngmìnhsâuvàonước,áoướt trongsóng làm“sốc”viênchỉhuylínhthuỷđánhbộ.Ôngtathétlêntrongcơnphẫnnộvớinhữngphóngviênảnh:“Cáccậulàmhỏnghếtrồi,cáccậulàmhỏnghếtrồi”,khinhữnglínhthuỷđánhbộlộnxộntrongsóngvỗcùngnhữngcôgáiđịaphươngđángyêu.Eddie,Halsteadvànhữngtayphóngviênảnhkhácbấmmáymộtcáchnhiệt tình. Eddie nói với vị Tướng: “Mọi chuyện đều ổn”, “Hãy nghĩ vềnhữngbức ảnh”vàvịTướngđáp lại: “Đóchínhxác lànhữnggì tôi đangnghĩđây”.MộtbứcảnhEddiechụpvịTướngkhôngmỉmcườivớimộtvònghoanhiệtđớiquanhcổđược sửdụng rộng rãi trongcác tờbáoởMỹvàosánghômsau.Một lần khi anh ta chụp ảnh tôi bịmột cảnh sát quânđộiHoaKỳ chĩa

súngbênngoàichùaởsàiGòn,Eddiethétlên“Cốlên,bắntênchếttiệtđóđi,điềuđósẽlàmbứcảnhhayhơn”.ConmắtvàcáiđầuEddiekhôngchỉnhắmvàotrangnhấtcủatờNhậtbáoNewYorkmàcảnhữngmụcchínhcủatạpchíLife.EddiebịlunglaybởicuộcđụngđộởHoàiChâudọcbờbiểnmiềnTrung

gầnQuảngNgãi.Đạiđội lính thuỷđánhbộbịbắn trênđồibởinhững taysúngViệtCộngnúptrongbụicâynguỵtrangởnhữngmũiđấtcáchđógần100m.Córấtnhiềungườichếtvàbịthương.AnhtaủêvềHoàiChâutrongnhiềungàyvàkhivềSàiGònanhtanóivớitôirằnganhtakhôngtrấntĩnhđượcvàmuốnvềnhàtrướckhibịgiết.TôigợiýanhtanênuốngvàiviênR&RđểnghĩvềđiềuđónhưnganhtanóiđãquyếtđịnhrồivànhờtôigiúpanhtaviếtmộtbứcthưchoWesGallaghergiải thíchnhữnggìanhtacảmthấyvàđềnghịđượcchuyểnlạivềNewYork.GallagherviếtlạiôngtathánphụcsựthànhthậtcủaEddievàanhtacóthểvềnhàbấtkỳkhinàomuốn.Khianhtalênmáybayvàogiữatháng5,Horstnghĩrằngđólàlầncuốicùngnhìnthấyanhta.

Chương14:NhữngLờiCáoPhóChỉcóhãngUPImớicạnhtranhvớiAPởtừngcâuchuyện.Cáctờbáovà

các tạp chí khác thường có ít người hơn.Văn phòngAPSàiGòn cómộtnhânviêntrọngyếuvàchúngtôithaynhauviếtvềnhữnglínhthuỷđánhbộởĐàNẵng.MặcdùchúngtôivượtquángânsáchthìNewYorkcũngđồngýcácnhiệmvụtớiAnhKhêvàPlâycuởTâyNguyênnơicóhaisưđoànlínhbộMỹđóngdoanh trại.SaunàyAPlàhãng tin lớnnhấtvàcóảnhhưởngnhấttrongkinhdoanhtintứcvượtrangoàinướcMỹvươntớinămchâuvớihàngtriệubạnđọc,ngườingheđàibằngnhữngthứtiếngphổbiếnnhất.Đócũnglàtráchnhiệmxenlẫnhànhđộngvàquanđiểm.Chúngtôithách

đố số phận nhưng mất thăng bằng bởi những cái chết của đồng nghiệp.Chúngtôicầnbàochữachomấtmátcủahọ–chochínhchúngtôi,chogiađìnhđauthươngcủahọvàchonhữngngườitinrằngsựmạohiểmchúngtôiđang dấn thân là điên rồ.Khimột người lính chết trong chiến trường thìnhữngngườisốngsótanủisựhysinhcủaanhtalàvìnhiệmvụ,danhdựvàđấtnước.Cái chết củamộtngười línhđượcđánhdấubằng lòng tônkính,quantàiđắpquốckỳkéoquahànglínhdanhdựởsânbayvàmộtđámtangtheonghilễquânsựởnhà.KhôngcólácờnàochonhữngnhàbáoởchiếntrườngViệtNamvàkhông

cóbấtkỳvònghàoquangnào.Chúngtôitựtổchứcnhữngđámtangvàgửihọvềnhàbằngmáybayvậnchuyểnhànghoá.APcómộtdanhsáchdanhdựtreotrêntườngởtiềnsảnhchínhcủavănphòngtrungtâmởNewYork,mộtdanhsáchbằngkimloạighitênnhữngngườiđãngãxuống–đóchỉlàmộtsựcôngnhậnhữuhình.Chỉnhữngngườilínhchiếntrườngchúngtôiđicùngvàchiasẻnguyhiểmcùnghọmớiđođượcđiềuđó.Họluôntòmòvìsao chúng tôi lại chọnhành trìnhnguyhiểnnhưvậyvà sauđó chỉ đểkếtluậnkhihọnhìnthấycôngviệccủachúngtôilàghilạitưliệusốngcủahọtrongchiếntranh.Nhữnganủiđộngviênthườngxuyêntừtrụsởcủachúngtôinhằmtránh

những nguy hiểm nghiêm trọng là đặt trách nhiệm lên chúng tôi khimộtđồngnghiệpbịgiếthoặcbịthương.Trongchúngtôiluôncóxuhướnggiảithíchsốphậnnhưsựngẫunhiênđãđịnhhoặclỗilầmđánhgiáhoặcchỉđơnthuầnlàsựngungốc.Chúngtôicảmthấythôngcảmchonhữnggiađìnhcủanhữngđồngnghiệpđãchết,nhữngngườikhôngchỉchốngchọivớinỗiđaumà cả cố gắngđem lại công lý chongười đã khuất –NhàTrắngđang cốgắngtạoratựdobáochí.BernardKolenbergthamgiacùngchúngtôivàocuốitháng9-1965.Tôi

nhớanh tanhảycẫng trongvănphòngSàiGònbuổi sánganh ta tới, némphịchtúimáyảnhnặngxuốngvàthétlên:“Thậttuyệtvìđượctrởlại”.TayphóngviênảnhcaolênhkhênhđóđãdànhcảtuầnởViệtNamtrongmùahèchụpảnhchotờThờibáoAlbanyUnionvàgiờtìnhnguyệnvớinhiệmvụvôthờihạncùngAP.AnhtathuyếtphụcHorstchorachiếntrườngngaysánghômsauvàsau

đónằmsóng soài ra chiếcghế trườngkỷ củavănphòng thayvì thuêmộtphòngkháchsạn,ngủđủ10tiếnghồisứcsauchuyếnđikhôngnghỉquaTháiBìnhDương.Bernardlàngườiđànôngcóbiệt tài tớiđượcnhữngchỗcầnbằng những câu chuyện cườimà đội bay và nhân viênmặt đất không thểnhịnnổi.Tôigặplạianhtabangàysautạithịtrấnthunglũngbịbaovâycôlậpcủa

BồngSơndọcbờbiểnmiềnTrung.AnhtađangnóichuyệnvớicốvấnquânsựcấpcaoMỹvềkhuvựcQuânđoàn2.AnhtacóhaimáyảnhNikonđeoquanhcổvàchiếcmũtaibèotrênđầu.Chiếcáovétngoàinhiềutúichứađầyphim,anhtanhìnlênbầutrời.Anhtachỉchotôinhữngquảđồigầnđó.“TôiđãrađósángnayởđèoPhuCu”.Tôi đã chụp một lính thuỷ đánh bộ chết được mang đi trong cuộc di

chuyểnmáybay,cóthểanhcầnsửdụngchúng”,anhtanóirồiđưatôihộpphim.AnhtamuốnởlạiBồngSơnvàingàyvì“Tôithíchởđây,lựclượngđặc nhiệm rất tốt với tôi. Tôi đang bay cùng nhiều trực thăng y tế và tôikhôngphảicạorâuthườngxuyên”,anhtacười,búngtayvàochiếccằmlởmchởmcủamình.KhikhởihànhvềsàiGòn,Kolenbergnóichotôivềkếhoạchcủaanhta

cuối tuần đó.Anh ta sẽ trở lạiQuyNhơn bay cùng những người bạn cũ,nhữngphicôngnhảydùA-1EngườiMỹ,nhữngngườiđánhbomvịtríViệtCộngtrênnúitrongnhiềutuần.Bứctranhditảnđauthươngnhưanhtamiêutảvàđượcđánhđiệnbằng

rađiovềNewYorktốihômđó.Đócũnglàđầutiênvàcuốicùngcủaanhấymàchúng tôinhìn thấy.vào thứBảy,Berniegiữcuộchẹnvớinhững línhnhảydù,đicùngmáyảnhcủamìnhởghếsaumáybaynémbomchiếnđấudiễntậpchomộtcuộctấncôngtốtxahơnvàovịtríViệtCộngởvùngnúiBìnhĐịnhthìbấtngờlaovàochiếcmáybaykhác.KolenberglàngườiđầutiêncủaAPchếttrongchiếntranhvàcáichếtcủaanhtalàmchúngtôisợ.Anh tamới thựchiệnnhiệmvụđượcmột tuần trongkhichúng tôiđãdấnthânvàonhữngmạohiểmtương tự trongnhiềunămvàchúng tôivẫncònsống.Horstluôntìmkiếmnhữngtânbinhchonhữnggìchúngtôigọilà“quân

đội của Fass”,một nhóm cộng tác viên dũng cảm cómặt trên những con

đườngbịtấncôngtantácvànhữngtrậnchiếnnóngbỏngchỉđểlấyvàiđôlachomộtbứcảnhkèmvớitintứchàngngàycủaAPchuyểnvềNewYork.CươnglĩnhcủaHorstlàbạnkhôngthểcóquánhiềungườichụpquánhiềuảnh.Anhtađặcbiệtấntượngvớimộttrongnhữngcộngtácviêncủachúngtôi,kỹthuậtviênâmthanhcủaCBSHuỳnhCôngLa,vàHorstdụdỗthànhcông,thuêanhtalàmnhânviênchínhthứcđãlàmchonhânviênâmthanhngườiViệtNamkhác tên làHàThúcCần rất phẫnnộ (người saunày trởthànhngườiquayphimưa thíchcủaMorleySafer).CôngLacó thânhìnhnhẹ nhàng, đặc trưng của nhữngngười đàn ôngViệtNam: bề ngoàimềmyếunhưngẩnchứanănglượngdồidào.TôithíchđivàochiếntrườngcùnganhtavìanhtacókhiếuhàihướcvàgiànhđượcsựtintưởngcủaquânđộiViệtNamvànhânviêndânsự.Anhtadũngcảmhơntôinhiều.AnhtabăngquarừngcùngngườidẫnđầuđạiđộitrongkhitôiởvịtríkháantoàncủađộichỉhuyvànhữngcốvấnMỹ.Đôikhianhtabòtrởlạichỗchúngtôitrongsuốttrậnbắnphákhốcliệtđểnói“Cóquánhiềuđạnởđằngđó”vàlạibòvềvịtrícũtrongthờigianngừngbắn.Horsthuấnluyệnanhtacôngviệcchụpảnhvàphântíchnhữngbứcảnhcủaanhta.Dầndầncùngnhữnglờikhuyênvềcáchđặt khungmáyvànộidung, anh tanhanhchóng tiếnbộ trongkỹnăngcủamình.Những bức hình chiến trường của Công La và sự khốc liệt luôn giúp

chúngtôitạoramộtkhoảngcáchcạnhtranhvớiUPI.Mộtngàyanhtanhặtđượcchiếcmũsắtméomótừchiếntrường,vẽchữAPđằngtrướcbằngmựcđenvà luônđộinómỗikhivàochiến trường,nhiềukhinó lắc lư trênđầuanhta.CôngLacócuộcsốngthúvịvớibốnnămlàmtinchiếntrườngchoCBSvàAPmàkhôngmộtvếtxướctrêncơthể.NhưngCôngLađãnếmmùichếtchóctrongmộtngàytháng5bùnlầyởĐồngBằngsôngCửuLongkhibịmộttaybắntỉahạgục.Anhtabòlênbờruộngchụphình,nhữngviênđạnlao vào bắn nát cánh tay của anh.Trướckhi bất tỉnh, anh ta yêu cầumộtngườilínhchụplạinơianhtanằm.Cuốnphimđóđượcrửatrongvănphòngngàyhômsau,đó là tấmhìnhCôngLabất tỉnh trongvũngmáucủamìnhtrênnềnxanhnoncủaruộnglúaquêhương.Điềuđócóthểlàmchùnbướcmột người đàn ông khác, nhưng mối quan tâm lớn nhất của Công La lànhữngbàibáovềvết thươngcủaanh ta sẽ thuhút sựchúýcủabanquândịchmàanhtađãtránhtrongnhiềunămlàmcôngviệcvănphòng.AnhtađổitênmìnhthànhHuỳnhThànhMỹ.CBSđềnghịtrảgấpbamứclương100đôla1tuầnhiệntạiđểanhtatrở

lạivớihọlàmngườiquayphimnhưngThànhMỹtừchối.“Tôicũngkhôngthíchmáy quay phim, quá to”, anh ta nói với chúng tôi, thích thú gõ vàonhữngchiếcmáyảnhnhỏ35mmcủaAPmàanhtamang.Anhtađượcnghỉxảhơimộtngàytháng10vàtựhàokhoenhữngbứchìnhvềđứacontraibảy

thángtuổikhiEddieAdamsphảibỏnhiệmvụđicùngTiểuđoànĐặcnhiệm44ViệtNamđểlàmnhữngcôngviệcvănphòng.ThànhMỹnàinỉđượcviếtcâuchuyệnđó,nóirằngtiểuđoànđócónhữngngườibạncủamìnhvàsauđóanhtavềlấymũsắtvànhảylênmộtchiếcmáybayđiCầnThơ.Horsttrởvềvănphòngtừchuyếnđithựctếtrướcđóhaingàykhichúng

tôinghenhữnglờiđồnđạigâysốcrằngThànhMỹcóthểđãbịthươngnặngvàthậmchícòntệhơnnữalàanhtađãchếttrênchiếntrườngđầybùnphíanamCầnThơ.TrongkhiHorstđi anủigiađìnhThànhMỹ,EdWhite tớithànhphốCầnThơđểhỏivềxáccủaanhta.Edthuậtlạisụviệcchochúngtôikhivề.Línhđặcnhiệm44bị tấncôngdữdộiđầubuổichiềuvàThànhMỹbịthươngvàovai,dichuyểnvềphíasauchờmáybayytếtớichuyểnđi.Vàobuổitối,trướckhicósựgiúpđỡtới,ViệtCộngmởmộttrậntấncônglớn,chiếmđóngđiểmtậpkếtvàThànhMỹbịbắnchếtbởimộtviênđạnvàocổ.Cảvănphòngbuồnrầutrongnhiềungày,đặcbiệtlàHorst.Anhtakhôngngừng nói “Chúng ta phải có được những bức hình, đó là nhiệm vụ củachúngtanhưngcáchduynhấttôicóthểchocácphóngviênrangoàinếutôicũngtiếptụctựmìnhđi”.ĐámtangcủaThànhMỹđưaanhtarờikhỏicănnhàvàocuốibuổisáng,

điquangõtheoyêucầucủamẹanhtavàtheoconđườngbalànmàanhtathường đi trên đường tới văn phòngAP, dừng lạimột lúc bên ngoài vănphòngtrongsựtưởngnhớ17thánglàmviệcvớitưcáchlàphóngviênảnhchiến trường. Toàn bộ văn phòng AP ở đó, cùng với Ed White, HughMulligan,GeorgeMcArthur vàHorst và tôi.Rất nhiều người bạn khác điđưatiễnanhvìnhữngngàyđógiớibáochícònchưarộngnêncảmnhậnsựmấtmátcủađồngnghiệpvôcùngsâusắc.Cácnhàsưtrongnhữngbộáonâubướcđicùngchúngtôi,tụngkinhgõ

mõvàđốthương.Ngườigoáphụ19tuổicủaphóngviênảnhbịgiếtmặcáoxôtruyềnthống,vịntaysauxetang.Nhữngthànhviênkháctronggiađìnhtheo sauđềuđộikhăn tang trắng trênđầu,mộtngườihọhàngcầmkhunghìnhThànhMỹtrongtưthếtựhàonhất,mặcbộđồkiểuphóngviênchiếntrườngvớitêntrênáokhoácvàchữ“AP”đínhdướitên.GầnnghĩatrangMạcĐĩnhChi,mộttrongnhữngngườiemgáicủaanhta

thả tiềngiấy trênđườngtheonghi thứcđạoPhậtđể linhhồnanh tacó thểtìmđườngvềnhàmộtngàynàođó.Tạinơichôn,mộtđĩathứcăn,mộtchainướcvàmộtbátcơmđượcđặttrênmộtchiếutretiễnanhtatrênhànhtrìnhvềvớitổtiên.Ngườivợđaubuồnhônbứcảnhcủachồngbalầnkhinhữngquehươngcuốicùngbốccháy,sauđócôtabịngănlạikhimuốnlaomìnhtheochồngxuốngmộkhiquantàihạhuyệt.Khichuôngbuổi trưa rung lênởnghĩa trang thìmột thanhniên trẻmặc

quânphụcchạylaoquađámđôngnhữngngườichiabuồn,quỳgốitrướcmộ.Ngườimẹvàngườivợlạithổnthứckhihọanủi,ngườiemtraiđangởchiếntrườngvàkhôngbiếtđếnsốphậncủatraimìnhtớikhiđọcbáosánghômđó.NgườibạnởCBStrướcđâylàHàThúcCầnđẩytôisangmộtbênvàthầmlặngrủaHorst“Hắngiếtanhta,hắngiếtanhta.NếuCôngLaởlạivớitôithìhômnayanhtavẫncònsống”.TôinhớđếnThúcCầnvềsựbíẩncủaanhtavànghĩmộtngườilínhcóthểmaymắnbiếtbaokhihọcóthểtrảthùchocáichếtcủangườibạncònchúngtôichỉtìmthấysựanủi.Horst đã làmhết sứcmìnhđể anủi ngườigóaphụđauđớn.Một thanh

niêntrẻcóđôimắtubuồngiậttayáoanhtavàgiớithiệutênanhtalàÚt,emcủaThànhMỹ.Horstnóivớianhta“Tốtnhấtlàcậunênvềnhà”nhưnganhtađáp lạidứtkhoát:“BâygiờAP làgiađìnhcủa tôi, tôicũngmuốnchụphình”vàHorstquayvềphíatôivớicáilắcđầuvànóivớianhta:“Đi,lớnlênrồisauđótớigặptôi”.Útthườnghayluitớivănphòng,nhắcchochúngtôinhớtớingườianhtraihaycườitrongbứchìnhởtrêntường.ChúngtôigọicậubélàNickÚtvàcậutabắtđầuvớinhữngcôngviệclạkỳtrongphòngtốichoHorst.Nămthángtrôiqua,Horstdạycậutacáchsửdụngmáyảnhvàcửđimộtvàinhiệmvụ trong thànhphốvàcuốicùngđểcậu tavàochiếntrườngvìsaunàyNickÚtlàgãthanhniênkhỏemạnhvàHorstkhôngthểcảnanhtađượcnếuanhtamuốn.Một buổi chiều xuânmuộn năm 1972, tôi ở trong văn phòng cùng với

HorstthìNickÚtđầymồhôiláixetrởvềtừCủChicùngnhữngtấmhìnhvềmộtngôilàngbịđánhbomnapan,nhữngconngườihoảngloạnvàmộtcôbétrần truồng,quầnáođãbịbốccháykhỏi cơ thể, lahét chạy trốn trênconđườnglàng.NickÚtnhậngiảithưởngPulitzerchonhữngbứcảnhcủaanhtatrongnămđó.

Chương15:ĐồngNghiệpKhiMal Browne bỏAP năm 1965 anh ta giải thích anh ta tức giận vì

những tá nghiệp của chúng tôi không ảnh hưởng đến chính sách củaMỹ.Anh ta nói đất nước đang chìm đắm vào chiến tranh mà không cần biếtnhữngsự thậtđangdiễnrahàngngày.Anhta tincan thiệpquânsựsẽ lâudài,đẫmmáuvàrốtcuộcchỉlàthấtbại.AnhtacũngtinrằngbáoinkhôngcòndiễnđạtnhữngcâuchuyệnởViệtNammộtcáchhiệuquảnữavàquyếtđịnhthamgiavàohãngtinABCnhưphóngviênthườngtrú.Anhtacaogầyvớimáitócmàuvàngvànụcườithânthiện–mộtvẻđẹpđiểnhìnhkiểuMỹ.Đôi khi tôi gặp anh ta đâuđó trênđườngphốSàiGònvới nhiệmvụmớicùng đội truyền hình, tự giác tác nghiệp bài thuyết trình của anh ta hoặc“đứngdậy”khihọđượcgọi,khimọingườitòmòtới.Khôngaicóthểthaythếđượcsựdũngcảmthôngminhvànhữngkỹnăngtácnghiệpcủaanhtakhông ai bằng trong chiến trường. Sự cống hiến của anh ta với nghề báokhông mệt mỏi. Tôi buồn khi anh ta rời AP vì anh ta là người tôi luônngưỡngmộvàhọchỏi.Horst cũngkhôngvuikhiMal rađi.Mal là sựchuyểnđổiđầu tiêncủa

Horst sang nghề nhiếp ảnh.Mal là người chụp bức ảnh vị hoà thượng tựthiêunăm1963đượcgiảiPulizersaukhinhậnchiếcmáyảnhtừHorstmộttuầntrướcđó.ChúngtôiphânvânkhôngbiếttươnglaicủaMalvớitruyềnhìnhrasao.

Chúng tôi không ấn tượng với phương tiện truyền thông mới. Kỹ thuậtkhổng lồ đang lấn chiếm. Phim nhựa đen trắng chuyển qua đường hàngkhông từSàiGònvềNewYorkvàđượcphátvài ngày sauđó.Chúng tôicảmthấytivilàsựcạnhtranhrấtlợihạivớibáoin.Chúngtôithườngđùanhữnglĩnhvựcthươngmạicủativi.Khiphátthanh

viêncủaCBSWalterCronkitetớithămViệtNamtháng6,anhtadànhmộtngàyvớiTiểuđoàn1LữđoànKhôngvận173trongvùngchiếnkhuDsửdụnghaitrựcthăngđưađộisáungườicủaanhtavàthiếtbịtớiđồntrúchỉhuy.TrungsỹPrattnóirằnglínhbịthuhútvớimộtnhânviênánhsángcủaCBS,ngườimangtheosúngnạpnănglượngmặttrờiđểgiữkhuônmặtcủaphát thanh viên khỏi bị bóng – thậtmỉamai trong vùng chiến nơi nhữngngườilínhphảidùngmọinguỵtrangphứctạpđểchekhuônmặtmình.Pratt kể về phần này: “Chúng tôi tập diễn vài cảnh quyến rũ về những

ngườilính“dichuyểnra”từtrongrừng,vàsauđóCronkitephỏngvấntiểuđoàntrưởng,mộtthiếutá.Họđibộcạnhnhauvềphíamáyquaynóichuyện,theoconđườngqualánchecóđườnghầm.Mộtvũngnướclớntrênđườngvà vị tướng giống như bất kỳ ai biết nhận thức đi vòng quanh nó. “Cắt”,Bonnthétlên,chỉđạochoCrokite.“Bâygiờhãyquaytrởlạivàđiquavũng

nước”.Thiếutánhìntôikỳlạ,tôinhúnvainhưngôngtacũnglàmtheolờitayquayphimvàtôinghĩvềTướngDouglasMcArthurđãphảilộivàobờvôsốlầnởLyeteđểcóđượchìnhảnhchuẩn.“Anhtrôngphẫnnộ, trungsỹ”,sauđóBonnnóivớitôivàtôiđáplại:“Tôikhôngcóýđểlộravậy”.Bonngiảithíchmộtcáchkiênnhẫn,“Đâylànhữnggìchúngtagọilàsảnxuấtthựctế.KhiđượccắtchỉnhvàbiêntậpởNewYork,nósẽlàsảnphẩmtuyệtvời”.WheelerđãcócâuchuyệnhaynhưngSaferlàmtốthơnvìanhtavàđội

củamìnhở tạihiện trường tậphợphìnhảnhvàâmthanhcósức layđộnglòngngười.SafelàmộttrongnhữngtácgiảkịchbảntốtnhấtcủatruyềnhìnhvàkịchbảnđánhmáycủaanhtađượcđọcđêmđótrênchươngtrìnhtintứccủaCBS.HaingàysauđócâuchuyệntruyềnhìnhhoànthiệnđượcphátđikhibộphimthươngtâmđótớiNewYork.CâuchuyệncủaanhtagâytranhcãigaygắttrongcảnướcvàTổngthống

Johnsonrấtbuồn.NhữnglínhthuỷđánhbộtrởnênnghingờSafervìquốctịchCanadacủaanhta.Cómộtđiềumàtôihoàntoànđánhgiácaovìmộtsốhìnhảnhlàgiả.TôiđãdànhcảthậpkỷtácnghiệpởViệtNamđểtrởthànhmộtkẻbịbỏrơitronggiớiquânđộiMỹcònMoleySafercũngđạtđượcvịtrítươngtựchỉtrongmộtchiều.APđãchọnEdWhitethaythếMallàmtrưởngphânxã.Tácnghiệpcủa

chúngtôimởrộngnhanhnhưquânđội.TấtcảchúngtôiđềuhoannghênhsựchọnlựaEdvìanhta làmột trongnhững“Cậubé”ở tuổi42,khônngoanhơncả thậpkỷvàcónhiềukinhnghiệmhơn.Anhtađã làmviệcởphòngngoạisựở trụsởNewYorkvàđãgiúpđỡchúngtôi thườngxuyêntừđầunhữngnăm1960trongnhiệmvụtạmthờiởvănphòngTokyo.Edđiềmđạm,ngậmtẩuthuốcvàlàsinhviêntốtnghiệpTrườngĐạihọcBáochíMissouri.Anhtathíchtiệctùng,quantâmtớiđànbàvàgiốngnhưhầuhếtchúngtôiđềudànhthờigianchocảhai.Chiếntranhleothang,nguyhiểmvàlolắngmangđếnchochúngtôinhữnglýdođểtráctáng.SàiGònđápứngmọinhucầucủaquânđộiđóngnơiđây.Chúng tôinguỵbiệnchosựvượtquágiớihạncủamìnhkhinóirằngnhữngsaysưabùkhúchủyếudànhchonhữngngười línhđãgiúpchúng tôiởchiến trườngvàchúng tôimời lạihọởSàiGòn để thư giãn. Chúng tôi hiểu rằng tất cả điều này làmột phần truyềnthốnglâunaycủakýgiảchiếntrường.TôingàycàngdànhítthờigianởnhàchoNinavàcontraihơn,Andrewsinhvàotháng12-1964.Tôidànhnhiềuthờigianhơnchonhữngcậulínhtrẻ.Hal Boyle, người phụ trách chuyên mục của AP dành sáu tháng cùng

chúngtôiởViệtNamviếtnhữngcâuchuyệnhậuphươngđầysứcsốngvề“phươngdiệnconngười”củachiến tranh.Hal làmột tâmhồnnhẹnhàng,ngườiđãviếttrongtrangSàiGòncủamình,“Bấtkỳphóngviênnàocóthể

làmđiềucôngbằngchomộttrậncháybáođộngcấpđộbốnthìđềucóthểlàmtốtcuộcchiếnchỉcóngọnlửalâuhơnảnhhưởngconngười”.Thóiquenuốngrượunặnggópphầnthănghoatínhsángtạocủaanhta.Đôikhiđêmmuộn, anh tavẫn chìmđắm trongmen rượuvà chúng tôi thườngcá cượcxem anh ta có thể làmxong trang theo dự kiến không.Vào buổi sáng tôiluônthấydướinhàmìnhcâuchuyệnbatrangmàanhtađểởđótừlúcnửađêmvàbìnhminh.Hal giành giải thưởng Pulitzer với những bài viết vềmặt trận châuÂu

trongChiếntranhthếgiới thứhai.Mộtlần, tôihỏianhtakỷniệmđiềuđóthếnàovàanhtanóianhtaghéthămmộtnhàthổởtrungtâmnghỉngơivàsángtạoquânđộiởBỉ,“vàkhiBobEunsongọiđiệnnóitôiđãgiànhđượcgiảithưởngPulitzerthìtôikỷniệmbằngmộtnhiệmvụkhẩncấpkhác”.Tin,bàicủaHalđượcxuấtbảntronghàngtrămtờbáotrêncảnước,cho

thấynhucầuthíchđọcnhữngbàicổvũchiếntranhmàtôikhônggópphần.KhiHaltrởvềNewYork,HughMulligan,mộtphóngviêncựuchiếnbinhtừPhòngPhóngsựthaythếanhta.Mulligan là tácgiảphóng sựnổi tiếngvànhữngcâuchuyệncủaanh ta

luônđượccácbiêntậpviênyêuthíchtrìnhbàycảtrang.AnhtadídỏmlàmngườikháckhôngkìmnénđượcvàcósởthíchrấtNaponeon,thíchsảibướcquanhchiếntrườngvớimộttayđúttúiquầntrước.Khiđượcmờiăntrưagặpmộtvàinguồntincủachúngtôi tạimộtnhàhàngViệtNam,anhtagiảvờlưỡnglự:“Tôikhôngthíchcarivớinhữngngườiđịaphương”.TrongsuốtchuyếnthămViệtNam,anhtakếtbạnvớiđộiđồngcagợicảm

trẻ trung củamột đoàn kịch tới thăm có tênĐoàn xiếcQuốc giaĐức vàtrongnhiềutuầnbịđoàntuỳtùngxinhđẹptheosaumọinơitrongthànhphố.Anhtađưahọtớinhữngbữatiệcnơinhữngbàvợcủachúngtôikhôngcómặt,vànóichuyệnvớihọvềnhữngcuộctìnhlãngmạn.Mộtnửasốhọphảilòng anh ta nhưngMulligan vẫn chung thuỷ với cô vợ Brigitte ở ForestsHills,NewYork.Sựkiềmchếbảnthânlàthếmạnhcủabáogiớivàrấtnhiềuphóngviêncôđơnngàynaykhôngmắcvàođiềunày.GiốngnhưBoyle,Mulligancũngcóquanđiểmrằngbấtkỳđiềugìngười

MỹđanglàmởViệtNamđềuđúng.TổngthốngJohnsonđảmbảovớiđấtnước rằng sựcan thiệpquân sự làhợp lý, côngbằngvàđượcgiớihạnvềmứcđộ,thờigianvàđólàhậuquảkhôngtránhđượccủaChiếntranhlạnh.CầncảmthấyrằngnếucónhữngngườilínhMỹchếttrongchiếntrườngthìhọđanghysinhcuộcsốngchođiềuđánggiá.Mulliganủnghộsựhysinhcủahọ.MộthômHughnóivớitôianhtacómộtniềmtinkhôngthểdậptắt“Phầnthútrongconngườicóthểcứuchữađược.Cậunhìnthấynhiềungườitốthơnnhữngngườitệnhấtvàchiếntranhmangđếnngườitốtnhất”.

Tôi triết lý íthơn.Tầmnhìnkhácnhaucủachúng tôiđượcminhchứngtrongnhữngcâuchuyệnchúngtôiviếtvềnhữnghậuquảsautrậnchiếntạithung lũngLaDrang tháng 11/1965, trận đánh đẫmmáu nhất trong chiếntranhtínhđếnthờiđiểmđó.MulliganviếtvềsựtrởvềcăncứAnKhêcủamộtđơnvị:“NhữngcậubédũngcảmđãđểlạituổixuânphíasaucuộcchiếncayđắngởthunglũngLaDrangtrởvềnhàgiốngnhưnhữngngườiđànôngởDoanhtrạiSưđoànKhôngquânđổbộ1,tốiChủNhật”vàanhtatríchlờiquanchứccấpcaonóirằnghọđãđốiđầuvới“kẻthùchuyênnghiệp,mạnhbạovàcácbạnđãtrảđòn.Cácbạnđãxứngđángvàsẽkhôngbaogiờbịlãngquên,đấtnướctựhàovềcácbạn”.Mulligankếtthúccâuchuyệnđó:“Sẽcónhữngtiếngcười,nhậunhẹtởTiểuđoàn2tốinayvàcũngcócảnướcmắt.NướcmắtchonhữngngườibạnbỏlạiphíasautrongrừngbônglauởthunglũngLaDrang,nướcmắtchonhữngngườibạn trongnhữngbaoxácbằngcaosutrênhànhtrìnhtrởvềquênhànướcMỹ”.Hôm đóMulligan viết câu chuyện của anh ta về LaDrang, tôi đang ở

Plâycucáchđókhoảng161km.Tôiviếtvềtrậnchiếnthựcsựvàtôiviếtmộtbàiphântíchvềmộtchiếndịchtươngtự.“MộtthếhệtrẻcủaMỹbịnémvàokhói lửaởchiến trườngmiềnNamViệtNam.Họđangpháthiện ra chiếntranhkhôngkhácvềbảnchấtbởinhiềungườibịnótànsátvànócũngtànbạonhưnhữngcuộcchiếntranhkhácmàsáchlịchsửđãghilại.VớinhữngđạiđộiởLaDrang,đókhôngphảisựhoanhỉcủachiếnthắngkhuấyđộnghọkhitrậnchiếnkếtthúcmàđólàsựhoanhỉvìhọvẫncònsống”.“Đôi khi chiến tranhmang đến những điều xấu xa nhất của con người.

Mộtngườilínhthanhtoánmọikẻthùbịthươngkhiđơnvịanhtadọnsạchchiếntrường,bởicáchđóhaingàyanhtanghethấybatùnhânMỹđượctìmthấybị tróichân tay,bịbắnvàođầu.Vàchínhxác làanh tađang trả thù.ĐiềuđólấyhếtlòngchắcẩntrongconngườicứutrợkẻthùbịthươngsautrậnđánhtànsátởLaDrangvàcũngkhôngcólòngtrắcẩncònlại”.Cảhaicâuchuyệncủachúng tôiđềuđượcAPsửdụngcùngngày.Các

biên tập viên chắc đã thông cảmkhi nghĩ rằng chúng tôi viết những cáchkhácnhauvềchiếntrường.PhòngngoạisựAPcũngkhônghỏivănphòngSàiGònvềsựkhácnhau trongnhữngcâuchuyệnđó,đểchocácbiên tậpviênđánhgiáchọnnhữngphầnhọthích.HọsửdụngcủaMulligannếuhọcảm thấyViệtNam là cuộcchiếnmànhữngngười línhcảm thấyđángđểchiếnđấu,họsửdụngcủatôinếuhọnghingờđiềuđó.DướisựchechởcủaAP,mọiđiềutừngviếtvềchiếntranhViệtNamđều

xuấthiện trêndịchvụcungcấp tin tức,chúng tôichịuđựngnhữngýkiếnkhácnhauvềchiếntranh.ChúngtôihướngbảnnăngcạnhtranhvềphíaUPIchứ không phải giữa chúng tôi. Tôi ngưỡngmộ tính hài hước và sự hào

phóngcủaMulliganvàtôikínhtrọngtàinăngcủaanhta.Nhưng những tranh luận về những tin, bài buộc trụ sởAP tăng cường

thêmnhiềubàntaytrưởngthànhhơn.TomReedyđãgầntuổinghỉhưu,mộtphóngviênChiếntranhthếgiớithứhai,cũnglàcựuchiếnbinhvàlàTrưởngPhòngngoạisự,cótiếngnóiâmvangnhưsấmvàcótàikểchuyệntàolaobênnhữnglySchotchtrongbuổitốimuộn.Ôngtathíchnhớlạinhữngkhámphácủamìnhtrongcuộcchiếntranh“lớn”vàủnghộkhôngnaonúngvềsựcanthiệpcủaHoaKỳởViệtNam.Tôi không tranh luận vớiReedy vì tôi không có quan điểm thế giới về

chiếntranh.Tôibámvàonhữngquyđịnhlàmtinchỉviếtvềnhữnggìmìnhnhìn thấy. NhưngReedy bận ở bàn làm việc. Vài tuần trôi qua tôi có ấntượngsựủnghộcủaôngtabắtđầuròrỉ trongnhữngbảntintómtắthàngngày.Ôngtathậmchíbắtđầuthíchgọinhữngngườilínhlà“línhbộMỹ”,mộtcụmtừphổbiếntrongChiếntranhthếgiớithứnhấtvàđôikhiviếtvềnhữngchiếnthắngmàchẳngcóởđâucả.GồmcảchiếndịchquânsựcủaLữđoànKhôngvận173củaquânđộiHoaKỳtrongvùngchiếnkhuDmàtôiđãviếtnơitiểuđoàndẫnđầubịbaovâytronghaingàytạimộtổphụckíchcủaViệtCộngvàchỉtiếnlênđitiếpđượckhikẻthùđãbịhạ.Reedymiêutảđợttậpdượtnàynhư“mộtchiếnthắngkháccủalínhMỹ”trongcâuchuyệncủaông tavà tôi thách thứcông ta.Tôicảmthấyông ta truyền tải sựkiệnsailệch.“Contrai”ôngtacườichuacaynóivới tôi:“Tađãlàmđiềunàyrất lâu

trướckhiconsinhra”.“Ông”,tôiđáplạigiậndữ,“Tôisẽlàmđiềunàyrấtlâusaukhiôngchết”.

Ông tanhìn tôi choángváng,nói lầmbầmbằng tiếngScot củamình.Sauchuyệnđó,Reedykhôngnóichuyệnnhiềuvới tôi.Ôngtatrởvềnhàđúngdự định nhưng trả thù bằng những câu chuyện văn phòng tầm phào.MalBrownđãtừngđiềuhànhmộtvănphòngthậntrọngkhôngtai tiếngnhưnggiờNewYork nghe nói nhiều chuyện về chính trị văn phòng, những thóiquenxãhộicủachúngtôivàkhôngthíchđiềuđóchútnào.Trong khi hội đồng nội bộ AP tranh cãi về năng lực của tôi, Wes

Gallagher ủng hộ và biến tôi thànhmột ngôi sao.Ông ta đã yêu cầuTedBoyleởPhòngphát triểnbắtđầuchiếndịchcùngmộtbản tiểusửngưỡngmộ1800từHughMulliganviếtgửichocácbáoMỹ.Nócóđoạn“MáyảnhcủaArnettluônđượcđổimới,sổghichúbằngbìanhựa,anhtamangtheonhữngmệnh lệnhđánhmáy chophép anh ta bay tới bất kỳnơi nào trongvùngchiếnsự,anhtaluônluônlàmộtphóngviênchiếntrườngsốmột”.Ngày 13-11-1965, trong tờ Biên tập viên và Nhà xuất bản, cuốn kinh

thánhcủangànhbáochí,tôinhìnthấymộtbàiviếtdàitrêntrang8và9,một

phóng sự có ảnh đen trắng tôi để đầu trần, đi ủng chiến trường,mặcmộtchiếcáomưađidọcmộtconđườngbịđánhbomởmiềnTrungViệtNamcùngmộtđạiđộilínhthuỷđánhbộCộnghoà.Bàiviếtcónhanđềinđậm:“Mộtnghìnngày…mộttrămtrậnđánh:PeterArnettcủaAPởViệtNam”.Đoạn trích dẫn của bức hình: “PeterArnett tớiViệtNam tháng 7-1962

viếtvềmộtcuộcchiếnnhỏbẩnthỉu.Bâygiờnóngàycàngmởrộngvàchếtchóc.Tháng10cuộcchiếnđãlấymạnghaiphóngviênảnhcủaAP,BernardKolenberg vàHuỳnh ThànhMỹ. Trongmột nghìn ngày PeterArnettmộtmìnhđiquamộttrămcuộcchiếntừđồngbằngcónhữngtrậnmaiphụctớinhữngtiềnđồnbịcôlậpởcaonguyên.ĐiểmđếntronghànhtrìnhcủaanhtalàSôngBé,ĐứcCơ,VùngchiếnkhuD,AnhKhê,BiênHoà,ChuLaivànhiềuhơnnữa.PeterArnettgiốngnhưnhữngnhânviênkháccủaAPởViệtNamtinrằngnơicótintứcvànhữngbứchìnhgắnliềnvớibướcđicủalínhchiến đấu.Để làmđược điều này anh ấy có sự can đảm, sáng kiến và kỹnăngtácnghiệptheotruyềnthốngnghềnghiệp.AP.Têncủasựđộclập”.MộthômMulligannóivới tôianhtađượcbiếtAPđanggửimộtsốcâu

chuyệnnăm1965chogiảithưởngPulizervềkýsựquốctếvàchúctôimaymắn,nhưnganhtacũngcảnhbáotínhcạnhtranhrấtgaygắt.TôinhậnthấyHughchegiấuthamvọngđạtgiảiPulitzercủachínhmìnhvàtôiđoánnhữngcâuchuyệncủaanhtacũngthamgiacuộcthi,chúnglàphầnviếtvềnhữngcậubéMỹtrongcuộcchiếnvàđượccácbiêntậpviênưathích.Năm1965cũnglànămtốtnhấtcủatôi.Tôicảmthấytôiđangtrưởngthànhvànhữngcâuchuyệncủatôilàsựthật.APđặtrấtnhiềuáplựclêncácbiêntậpviênđểhìnhthànhdòngtinchảyvềtrụsởvàtừnhữngcâuchuyệnbắtđầucủatôiđượcviết lạiđápứngnhữngyêucầuvănphong.Nhưng trongnhữngnămtrướcđótôinhậnthấynhiềutưliệugốccủatôiđangđượcnângcấp.BiêntậpngoạisựbanđêmcủaAP,HarisJacksonnóivớitôirằngmộtnhânviêntừngthửcắtmộtphầnmềmtrongnhữngcâuchuyệndàicủatôixuống300từvàJacksonlalên:“Nếucậukhôngbiếtcáchcảitiếnthìđừngđộngvào”vàtoànbộ 1700 từ được sử dụng rộng rãi.Kể từ đó tôi cố gắng đặt toàn bộ câuchuyệncủamìnhtrênbàncủaJackson.Mộttrongnhữngcâuchuyệncủatôisốngsótnguyênvẹnquaphòngbiên

tậpđầunăm1965vànhanđềcủanógâyra tranh luậnvềphongcáchviếttrongcộngđồngbáochívàđểlộracácbiêntậptrongcảnướcxemnhữngbàiviếtcủachúngtôinghiêmngặtvàhọcũngsẵnsàngtáchnórakhỏinhaunhưthếnào.Đầubuổi tốiHuỳnhThànhMỹđangdiễnhề trongvănphòng,giảvờ là

mộtngôisaođiệnảnh.Saukhigiải thíchbằngvốntiếngAnhchắpvácủamình, chúng tôi biết rằng chúng tôi đã có câu chuyện. Những người bạn

trongquânđộiởMỹThođãnóivớianhtamộtphầnSưđoànlínhbộ7ViệtNamđangđượccử thamgiavàobộphim.Chúng tôikhởihànhsánghômsau trong chiếcGhiaKarmannmàu trắng theo quốc lộ 1 trên cao tốcMỹTho, qua TânAn, chúng tôi chứng kiếnmột xe khách chật chội dừng lạithìnhlìnhkhitiếngsúngmáybayphávangdộiđâuđótrongcánhrừngbênđường.Mộtđámhànhkháchnhảyxuốngmươngnước,nhớrằngnhữngtaybắn

tỉaphổbiếntrênđườngSàiGòn–MỹTho,chúngtôithamgiacùngvớihọ.Nhữngláixenhìnngólolắngvềphíarừngnơinhữngđámkhóixanhđỏtoảra.Trậnbắnliênhồinhưngnghecóvẻbuồncườigiốngtrậntậpdượt.Tôibòlênkhỏimương,đivềphíamộtngườiđànôngkhônglolắngduynhấtmàtôinhìnthấy,mộtsỹquanquânđộiMỹtrẻđanghútthuốcthongthảtrongchiếcxe jeep đậu bên đường. “Bình tĩnh” anh ta nóimột cách đơn thuần, “đâykhôngphảilàtrậnchiến.Tôinghĩtôiđangtớiđâyđểcốvấncholính.HọlẽranêngửitôiđếnHollywood”.Trong cánh đồng phía xa những hàng cây, chiến tranhViệt Nam đang

đượcquayphimmàu35mm trongmộtdựáncủaCơquanThông tinHoaKỳ.Mộthànglínhđộimũsắtdiễntậpcảnhchiếnđấuđứngtrênbờruộngvàbắnvàotầmtrungkhinhữngchiếcmáyquaylănbánh.NhữnglínhkhácbảovệđểnhữngViệtCộngkhôngnhảyvàocảnhphim.Cácnhàsảnxuấtrấtngạcnhiênkhithấychúngtôi,nhưngkhôngcóquyền

đuổichúngtôiđivàchúngtôilượnquanhđóxem“Tuyệtvờiphảikhông”,mộtsỹquanUSIS,áoxắntaybìnhluậnkhikhóitừhàngtálựuđạntoảratrongcảnhmàukỹthuậtdàyđặcđểchonhữnglínhCộnghoàtiếnvàonhững“kẻthù”khôngnhìnthấy.Tôinghemộtngườinói:“Đừngnóikhihọsửdụngđạnthật,sẽhỏngmất

âmthanhtựnhiên”.ĐólàgiọngmộtđạodiễnphimngườiMỹ,chầnchừgiớithiệuanhtahaynóimộtđiềugìvềdựán.VàolúcđónhữngngườixemtrênđườngcaotốcMỹThothấylínhCộnghoàđãbắtmộtlàng“kẻthù”ởphíabênkiacánhđồng.“Được,giốngnhưtrongBattleCry,làmsaotôinhìnhọlàmđiềuđóthật”,

mộtcốvấnHoaKỳnhậnxétkhiquayxejeeptrởlạivàtiếnvềđườngbăngTânHiệp.NhânviênthôngtinHoaKỳ,USIStrởnênthânthiệnvớitôikhiđoànsản

xuấtbắtđầuđónggóiđồđạc.Mộtnhóm3ngườiđượcthuêởWashingtonsảnxuấtchươngtrình30phúttrìnhchiếuquốctế.“Chúngtôimuốnchỉchothếgiớibiếtnhữngđiềuthựcsựđangdiễnraởđây”,anhtanói.“Nhữnggìchúngtôitìmkiếmlàthựctế.Haingàytrướcđâychúngtôidiễnmộtcuộctấncônglớnvớimộttiềnđồnnhỏ.Chúngtacónhữngngườiđànôngbảovệ

nógiốngnhưnhữnganhhùngvànhữngngườiphụnữbăngbóvếtthươngchohọ.ChúngtôikhôngchiếubấtkỳcuộctấncôngnàocủaViệtCộngvìnếulàmvậythìkhôngmộtaixemphimsẽtinđiềuđó”.Trongba tuần làmphimthìcónhững trậnđánh thựcsự trongvòngbán

kính80,4kmcủasàiGònnhưngngườicungcấpthôngtinchotôilạituyênbố: “Chúng tôi khôngmuốn trình chiếu những điều tàn ác như xác chết.ChúngtôimuốnchỉrangườiCộnghoàchiếnđấunhưmộtdântộc”.USISnhậnxétvềnhữngcâuchuyệnvànhữngbứchìnhmôtảsựkinhhoàngcủacuộc chiến như lính Cộng hoà tra tấn tù nhân. Bộ phim sẽ nhấn mạnh“nhữngnhântốtíchcực”.NhưngnhữngnhânviênUSISởSàiGòntừchốinóivềbộphimthựctếtíchcựccủahọtốnbaonhiêu.TôiláixetớiMỹTho,tớimộttrườnghọccũnaytrởthànhnơiởchođội

cốvấnquânđộiHoaKỳvàthấyrằnghọrấttòmòvềdựáncủaUSISnhưngcũnghơicămghét.Mộtcốvấntiểuđoànnóivớitôi,“Nếuhọmuốnvàihìnhảnhvềchiếntranhthìthỉnhthoảngđivớitôi.Nếuhọmuốnkhắchoạchiếntranh thìhãy làmmộtcách thíchhợphoặckhônggìcả”.Mộtcốvấnkhácnói:“Chúngtôiđượcnóirằngkhôngcóđủlínhdựphòngđểbảovệnhiềuthônđơnđộcvàbịđedoạngoàikia.Nhưnglínhchomộtdựánnhưvậylạitìm thấy quá nhanh”.Khi trở lại văn phòngAP,Horst lầm bầm: “Tôi hyvọnghọkhôngkếtthúcbằngviệctựrơivàobẫymaiphụccủahọ”.Tôiviếtcâuchuyệntheophongcáchtườngthuậtsựkiệnmàtôinghĩphù

hợpvớinhữngdữkiện,chứkhôngphảinhồinhét thông thường.Bạnphảiđọcvàiđoạntrongcâuchuyệntrướckhithựcsựhiểuđượcvấnđề.Tôiđoánmộtsốbiêntậpviênchưanắmđượcýđó.Mộtsốbáođưanhanđềcủacâuchuyệnlêntrangnhấtnhưngnhiềutờkhôngđăngvàphànnànvềtin,bàicủaAPviếtkhôngđủmạnh.CarlRowan,GiámđốccủaUSISđọcbàicủa tôitrêntờWashingtonPostvàyêucầungừngngayviệclàmphimvàbộphimbịphásản.Những biên tập viên đưa ra những đánh giá cuối cùng cho giải thưởng

Pulitzer nằm trong số những người tranh cãi về câu chuyện của tôi.HolliwoodởsôngCửuLongrõràngnằmtrongmụcgiảithưởngcủatôicùngĐộicứutrợ21,câuchuyệnkhígascayvànhữngbàiphóngsựtừthunglũngLaDrang.MulligannóiđólàmộtdanhsáchmạnhnhưnhữngchúlùnđượcthuêđểthìthầmvàotainhữngtướngLaMãchiếnthắngrằngngọnlửađangquanhanh.AnhtacảnhbáorằngnhữngphóngviêntốtnhấtnướcMỹcũngthamgiagiảithưởng,rấtnhiềutrongsốhọtôitừnglàmviệcởViệtNamnhưJackFoisiecủatờThờibáoLosAngeles,JimmyBreslincủaTờNewYorkHerald Tribune. Anh ta nói cơ hội của tôi là mong manh. Giải thưởngPulitzerđượccôngbốtạiTrườngĐạihọcColumbiavàothứ3đầutiêncủa

thángnăm.Vàođêmcôngbốcủagiảithưởng,tôiđingủsớmkhiđượcđồngnghiệpAPđảmbảonếutôigiànhđượcchiếnthắngtôisẽđượcvănphòngởNewYorkthôngbáo.BobMoorefiedtrựctốihômđó,mộtphóngviêncủaAPlớntuổihơn,đếntừMidwest.CõlẽMoorefiedrấttốtđãđểchotôingủhoặccóthểanhtarangoàitìm

mộtgáibarvuivẻnên lỡmấtđoạn tin trênmáy telex,nhưnganh tacũngkhônggọiđiệnvàosángsớmvớibấtkỳtintứcnào.RạngsángtôibìnhthảnquaysangNinanóirằngluônluôncógiảithưởngchonămsau.Tôithậmchíđãngủ lơmơkhi chuôngđiện thoại reo.Đó làMoorefied. “Hãyđể tôi làngườiđầutiênchúcmừnganh…”.Cảmxúcdângtrào,nghẹnngàotrànlênvàNinanhìnnhữnggiọtnướcmắtchảyratừmắttôi.TôichưabaogiờchiếnthắngđượcđiềugìtrongđờivàtôiđoángiảithưởngPulitzerlàsựkhởiđầutốtđẹp.Moorefiedmuốntôiviếtmộtbàibìnhluậnchohãngtinvàtôimấtmộtlúclâumớikéođượcmìnhrakhỏicảmxúcnàyđểcóđượcvàidòng.Ngaysauđócótiếnggõcửacănhộcủatôi.MalBrownebướcvàocùng

chaisâmbanhđầybọt.Trênđườngtớicơquan,tôithấyCharlieMohrcủatờThờibáoNewYork,mộtđốithủgiảithưởngnămđó,ngườinănnỉmờibữatrưachúcmừngMal,Horstvàtôi,nhữngcậubéAPcủaSàiGòn.ĐầunămđóCharliemờitôivềlàmchotờThờibáoNewYorkvàtôiđãđượcanhtatângbốccóchủýnhưngtôinóitôiđã“cưới”APchotớilúccáichếtchialìachúngtôi,mộtsựkhẳngđịnhcườngđiệumàchỉcóởtuổitrẻ.MộtđốngTelexvàđiệnbáođangchờ tôiởvănphòngvànhững thư từ

khácgửiđến từcácđồngnghiệpkhắpnơi trên thếgiới.WesGallaghercóthôngđiệpnóirằng:“TrongnhữngngườiđượcgiảithưởngPulitzercủaAPthìkhôngmộtaixứngđánghơnhoặcchotôisựhàilònghơncậubởinhữngkhókhănmàcậuđã trảiqua”.Sauđóông taviết:“Tôikhông thểvuihơnđượcnữavìcậuđãgiànhgiảithưởngPulizer,điềuđócónghĩamộtsựquétdọn sạch sẽ chobộbaMal,Horstvà chínhcậu.Tôiđặcbiệtvuimừngvìđiềuđóchothấynhữngphóngviênhàngđầutrongđấtnướcnàyxứngđángđượcghinhậntrêncảquốctịch.TôimongChínhphủsẽlàmnhưvậy,điềuđólàsựmongđợiquánhiềucủabấtkỳChínhphủnào”.TôiđượcmờitớidạtiệckỷniệmPulitzerlầnthứ50tạikháchsạnPlazza

ởthànhphốNewYork.ĐứngtrênbụctrongphòngkhiêuvũcủakháchsạnPlazagiữanhữngngườiđượcnhậngiảithưởngPulitzer,ngheJameRestonvàArchibaldMacLeishnóivềnhữngtráchnhiệmđicùnggiảithưởng,tôiđãhiểunhữnggìMalBrrowne,DavidHalberstamvàNeilSheehanđang tìmkiếmđểhoànthànhởViệtNam.Tôimongmuốnđượctrởlạicôngviệc.TôiláixetớiMỹTho,tớimộttrườnghọccũnaytrởthànhnơiởchođội

cốvấnquânđộiHoaKỳvàthấyrằnghọrấttòmòvềdựáncủaUSISnhưng

cũnghơicămghét.Mộtcốvấntiểuđoànnóivớitôi,“Nếuhọmuốnvàihìnhảnhvềchiếntranhthìthỉnhthoảngđivớitôi.Nếuhọmuốnkhắchoạchiếntranh thìhãy làmmộtcách thíchhợphoặckhônggìcả”.Mộtcốvấnkhácnói:“Chúngtôiđượcnóirằngkhôngcóđủlínhdựphòngđểbảovệnhiềuthônđơnđộcvàbịđedoạngoàikia.Nhưnglínhchomộtdựánnhưvậylạitìm thấy quá nhanh”.Khi trở lại văn phòngAP,Horst lầm bầm: “Tôi hyvọnghọkhôngkếtthúcbằngviệctựrơivàobẫymaiphụccủahọ”.Tôiviếtcâuchuyệntheophongcáchtườngthuậtsựkiệnmàtôinghĩphù

hợpvớinhữngdữkiện,chứkhôngphảinhồinhét thông thường.Bạnphảiđọcvàiđoạntrongcâuchuyệntrướckhithựcsựhiểuđượcvấnđề.Tôiđoánmộtsốbiêntậpviênchưanắmđượcýđó.Mộtsốbáođưanhanđềcủacâuchuyệnlêntrangnhấtnhưngnhiềutờkhôngđăngvàphànnànvềtin,bàicủaAPviếtkhôngđủmạnh.CarlRowan,GiámđốccủaUSISđọcbàicủa tôitrêntờWashingtonPostvàyêucầungừngngayviệclàmphimvàbộphimbịphásản.Những biên tập viên đưa ra những đánh giá cuối cùng cho giải thưởng

Pulitzer nằm trong số những người tranh cãi về câu chuyện của tôi.HolliwoodởsôngCửuLongrõràngnằmtrongmụcgiảithưởngcủatôicùngĐộicứutrợ21,câuchuyệnkhígascayvànhữngbàiphóngsựtừthunglũngLaDrang.MulligannóiđólàmộtdanhsáchmạnhnhưnhữngchúlùnđượcthuêđểthìthầmvàotainhữngtướngLaMãchiếnthắngrằngngọnlửađangquanhanh.AnhtacảnhbáorằngnhữngphóngviêntốtnhấtnướcMỹcũngthamgiagiảithưởng,rấtnhiềutrongsốhọtôitừnglàmviệcởViệtNamnhưJackFoisiecủatờThờibáoLosAngeles,JimmyBreslincủaTờNewYorkHerald Tribune. Anh ta nói cơ hội của tôi là mong manh. Giải thưởngPulitzerđượccôngbốtạiTrườngĐạihọcColumbiavàothứ3đầutiêncủathángnăm.Vàođêmcôngbốcủagiảithưởng,tôiđingủsớmkhiđượcđồngnghiệpAPđảmbảonếutôigiànhđượcchiếnthắngtôisẽđượcvănphòngởNewYorkthôngbáo.BobMoorefiedtrựctốihômđó,mộtphóngviêncủaAPlớntuổihơn,đếntừMidwest.CõlẽMoorefiedrấttốtđãđểchotôingủhoặccóthểanhtarangoàitìm

mộtgáibarvuivẻnên lỡmấtđoạn tin trênmáy telex,nhưnganh tacũngkhônggọiđiệnvàosángsớmvớibấtkỳtintứcnào.RạngsángtôibìnhthảnquaysangNinanóirằngluônluôncógiảithưởngchonămsau.Tôithậmchíđãngủ lơmơkhi chuôngđiện thoại reo.Đó làMoorefied. “Hãyđể tôi làngườiđầutiênchúcmừnganh…”.Cảmxúcdângtrào,nghẹnngàotrànlênvàNinanhìnnhữnggiọtnướcmắtchảyratừmắttôi.TôichưabaogiờchiếnthắngđượcđiềugìtrongđờivàtôiđoángiảithưởngPulitzerlàsựkhởiđầutốtđẹp.Moorefiedmuốntôiviếtmộtbàibìnhluậnchohãngtinvàtôimấtmộtlúclâumớikéođượcmìnhrakhỏicảmxúcnàyđểcóđượcvàidòng.

Ngaysauđócótiếnggõcửacănhộcủatôi.MalBrownebướcvàocùngchaisâmbanhđầybọt.Trênđườngtớicơquan,tôithấyCharlieMohrcủatờThờibáoNewYork,mộtđốithủgiảithưởngnămđó,ngườinănnỉmờibữatrưachúcmừngMal,Horstvàtôi,nhữngcậubéAPcủaSàiGòn.ĐầunămđóCharliemờitôivềlàmchotờThờibáoNewYorkvàtôiđãđượcanhtatângbốccóchủýnhưngtôinóitôiđã“cưới”APchotớilúccáichếtchialìachúngtôi,mộtsựkhẳngđịnhcườngđiệumàchỉcóởtuổitrẻ.MộtđốngTelexvàđiệnbáođangchờ tôiởvănphòngvànhững thư từ

khácgửiđến từcácđồngnghiệpkhắpnơi trên thếgiới.WesGallaghercóthôngđiệpnóirằng:“TrongnhữngngườiđượcgiảithưởngPulitzercủaAPthìkhôngmộtaixứngđánghơnhoặcchotôisựhàilònghơncậubởinhữngkhókhănmàcậuđã trảiqua”.Sauđóông taviết:“Tôikhông thểvuihơnđượcnữavìcậuđãgiànhgiảithưởngPulizer,điềuđócónghĩamộtsựquétdọn sạch sẽ chobộbaMal,Horstvà chínhcậu.Tôiđặcbiệtvuimừngvìđiềuđóchothấynhữngphóngviênhàngđầutrongđấtnướcnàyxứngđángđượcghinhậntrêncảquốctịch.TôimongChínhphủsẽlàmnhưvậy,điềuđólàsựmongđợiquánhiềucủabấtkỳChínhphủnào”.TôiđượcmờitớidạtiệckỷniệmPulitzerlầnthứ50tạikháchsạnPlazza

ởthànhphốNewYork.ĐứngtrênbụctrongphòngkhiêuvũcủakháchsạnPlazagiữanhữngngườiđượcnhậngiảithưởngPulitzer,ngheJameRestonvàArchibaldMacLeishnóivềnhữngtráchnhiệmđicùnggiảithưởng,tôiđãhiểunhữnggìMalBrrowne,DavidHalberstamvàNeilSheehanđang tìmkiếmđểhoànthànhởViệtNam.Tôimongmuốnđượctrởlạicôngviệc.

Chương16:DặmTrườngĐẫmMáuNăm1966 tôi như cháymình trongmáu lửanóngbỏng của cuộc chiến

tranhđangleothangtừngngày.Tôikhôngbaogiờtựhỏi,rằngcuộcchiếntranh tàn khốc là đúng hay sai và cũng chẳng bao giờ đưa ra các câu hỏitrongcáccuộctròchuyệnvớingườilínhhayđồngnghiệpbởitấtcảchúngtôiđềuởtrongtầmtaycủanhữnghànhđộngchiếntranh.Quánhiềungườibạncủachúngtôiđãchết,chúngtôikhôngvuivẻkhiviếtvềsựhysinhcủahọ.ChínhquyềnquânđộiMỹởsàiGòntuyênbốchiếnthắnglàchắcchắn,

không tiết lộdấuhiệunghingờnào.NgườidânViệtNamtrongcác thànhphốbiết rất ít vềnhữnggìquânđộiMỹđang làmvà thậmchí cònkhôngquantâm,thoảimáikhibiếtrằngquốcgiahùngmạnhnhấttrênthếgiớiđangđưanhữngdưaconcủamìnhvàocuộcchiếnvàsẽbồithườngđặcquyềnchochúng.SựcanthiệpcủaquânđộiHoaKỳkèmtheosựhỗtrợkinhtế thừathãi.

Kinhdoanhđịaphươngtrởnênthịnhvượnghơnbaogiờhết.SựsasútthứhạngcủaquânđộiCộnghoà làdo línhquândịchđến từvùngnông thôn.Nhữngngườigiàucólolótchoconcáicủahọthoátkhỏinghĩavụquânsựvàtìmchochúngnhữngcôngviệcnhànhạởcácđơnvịchỉhuy.LínhMỹkhônghiểuhếtnhữngđiềutựnhiêntrongxãhộiViệtNam.Họ

nhưnhữngngười tù trongkhônggianhẻo lánhcủachínhhọ,chiếnđấuvìcuộcsốngcủahọởtrongrừnghoặcbịcôlậptrongnhữngcăncứquânsự.ChiếndịchcủaWestmorelandkêugọilựclượnglínhMỹhoàntoànđộclập,khôngcầnmộtcánhquạt,mộtquảchuốihoặcmộtlátbánhmỳtừnềnkinhtếđịaphương.TôithườngtớithămLữđoàn3lính“BigRed1”đóngởLaiKhêgầnBến

Cát.Tinh thầnđồngđội thuyếtphụchọgắnkết vớinhau.Những sỹquanmuốnnóichuyệnvềchiếntranhvàthíchnóivềrừngcaosuLaiKhêbịbỏhoangnơihọđangcắmtrại.Năm1962tôiđãtớithămđểviếtvềchiếndịchmặttrờimọckhiHoaKỳmuốnnắmdânởnôngthônbằngcáchđẩyhọvàonhữngấpchiến lược.Khikếhoạch thấtbại,vùngđấtbịbỏhoangvàmặcnhiên rơi vào tayViệtCộng.Bây giờ quân đội đang làm nơi trú ngụ chokhoảng3500línhtrongđốnglộnxộncâybụichenlẫncâycaosuyếuớtcủamộtnôngtrườngđổnátvớinhữngtoànhàlàmkho.Thựctế,Lữđoàn3trởthànhcăncứdoanhtrạihìnhmẫuvớinhàăntậpthểngănnắp,dịchvụgiặtlàvànhàdiđộngchosỹquancaocấp,thậmchíphòngxâybằngbêtôngvới75côgáibarănmặcloèloẹtthườnggiởmánhlớivớilínhđểlấy5đôlatrongcănphòngnhỏkhuvựcbếp.Bácsỹquanquânylữđoànphảikiểmtrasứckhỏethườngxuyênchohọ.

Mộtchiều,Horstvàtôitớiđóđểuống.ChúngtôicườiđừavớinhữngcôgáiBar thì tôiđọcđượcmộtbảngmàu trắngcóghi:“Gáicómác làhàngsạch”vàmộtcáikhác“Gáikhôngcómáclàbệnh”.Côgáiđangngồi trênlòngtôikhôngcómácvàtôithảcôtaxuốngnhưthảmộtquảlựuđạnsống!KhicăncứdoanhtrạiđóđượcdựnglênthìViệtNamđượcgọilà“Cuộc

chiếnkhôngmặttrận”vìViệtCộngcóthểghéthămbấtkỳnơinào,nhưngtạiAnKhênhữngcuộcviếngthămcủahọcóthểđoántrướcđược.Hầuhếtlàmọiđêmnhữngviênđạnbắntỉalaoratừbóngtốinhữnghàngcâycaosugià,rơiuỵchvàotrongnhàvànơitrúẩncủavịchủnhàmới.Trung sỹ Douglas Warden kêu ca với tôi khu vực này không đạt tiêu

chuẩnmongđợi, với nhữngquyđịnh quân đội. “Những cuốn sách nói vềnhữngboongke rộng rãivànhững thứ tương tựnhưvậy.Nhữngboongkecủachúngtôikhôngđủrộng.Chúngtôiquánhỏvàchúngtôichỉcóthểsửdụngchúnglàmvịtríchiếnđấu,khôngthểngủởđó”.Căncứdoanh trạiLaiKhêcómộtbểbơi trongrừngdừanhỏdonhững

ngườichủkhurừngcũxâydựngnhưngngườiMỹkhôngthểsửdụngđượcvìvănphòngđầungànhkhôngquânrasắc lệnhnướcởđókhôngđạt tiêuchuẩnantoàn.TôigiảiquyếtgiúphọbằngcáchthuyếtphụcngườichịdâulàHuyềnChâulàmdượcsỹđimuaClođểtẩynước.NhữngđiềuthoảimáinhưvậythườngkhôngcóởLaiKhêhaynơinàokháctrongvùngchiến.Trongkhi những tiền đồnở hậu phươngđược trangbị nhữngđiều xa xỉ thì tiềntuyếnngượclại.Nhânsựkhôngthể thiếu trênbảngphâncôngcủabấtcứ lữđoànnào là

nhữngtênăncắp–taylínhcókỹnăngluồnláchchếđộquanliêuvànhiềuquyđịnhđặtrađểtranhthủmàkhôngcâuhỏinàođượcđặtra.TayăncắpưathíchcủatôilàĐạiuýCosmoM.BaronecủaĐạiđộiC,TiểuđoànBảodưỡngkỹthuật701,mộtgãsinhravốntựtincónhiệmvụmangđếnsựthoảimáicholínhởLữđoàn3.Baronekhoeanhtacóthểsửa,nắmđượchoặcăncắpbấtcứthứgìvàmộtngàyanhtachứngminhrấtthuyếtphụcvớitôikhibướcvàovănphòngSàiGònvàtuyênbốanhtacóđược25máyđiềuhoàvà15 tủ lạnh chođơnvị anh ta.Đó làmộtđiềungạcnhiên tài ba:CáinóngđượcxemlàkẻthùlớnhơnViệtCộng.Mátmẻlàđiềuaoướchơncảtìnhdục.TayĐạiuýgiảithíchanhtacócáchtiếpcậnbộphậnhậucầnquânđộigầnsởchỉhuyHoaKỳ.Đượctrangbịmộtcansơnđenvàmộtcáichổi,anhtachỉđơngiảnvẽravàicáitêncủanhữngđơnvịchủđíchvàsơnvàođịachỉLaiKhêởđơnvịanhta.Batuầnsau,độihậucầnchuyểntớinhữngđồvậtquýgiácùnglờichàođónvuimừngtạisởchỉhuyLữđoàn.TiểuđoànlínhbộtốtnhấtởlaiKhêlàTiểuđoànthứhaicủaTrungđoàn

28.Những línhmặcquầnáo rằn riđenvớiniềm tin tựhào.ChỉhuyTiểu

đoàn,ĐạitáGeorgeEyster,làngườiđànônggầy,gọngàngnhắctôinhớtớiGaryCooper.Eyster,làngườitốtnghiệpWestPointsốngởbờbiểnCocoa,Floridavàthíchchotôixemnhữngbứchìnhgiađìnhvàvợanhta.Chaanhta làmột thiếu tướng, trưởng sỹ quan thông tin ở chiến trường ChâuÂutrongChiếntranhthếgiớithứhai.Eystermờitôithamgianhiềucuộchànhquânnhưngtôichưabaogiờđi

được.TôitìnhcờchạmtránTiểuđoànsưtửĐenvàEysterkhiHorstvàtôithamgiacuộchànhquânlínhbộCộnghoàvàtạiMỹtạiTrunglập,phíaTâySàiGòn.NhiệmvụcủacuộchànhquânlàđánhbậtnhữngtaybắntỉaViệtCộngtừcácđườnghầmvàboongketrongrừngcaosuvàcácbụicâyxungquanhCủChi.ChúngtôiđicùngvớinhữngconsưtửĐenvàEysterhứahẹnchúngtôimộtngàyhànhđộng.ĐạiđộiCcủaanhtalàđơnvịchỉđạo,“vàhọbiếtcáchgiảiquyếtvấnđề”.Bìnhminh,chúngtôibòrakhỏitúingủ,ănsángvớikhẩuphầnđónghộp.

EystervàĐạiuýGeorgeF.Daileyđanglậpkếhoạchhànhquântrongngày.Daileygợiýlínhcủaanhtadichuyểndọctheolốiđicóthểnhìnđượckhucâybụivàrừngcaosuthôngthoáng.Thậmchíanhtacònđoánrằngkhuvựcnàybịđàohầmvànhữngtaybắntỉacóthểquansátchúngtôitừnhữngcửahầm ngụy trang.Anh ta chấp nhận đó làmột trò chơi, “Nhưng đây cũngchínhlàcáchtôicóthểsửdụngnhữngcâysúngtrườngbắnkhônggiật106đặttrênxejeepcủatôivàtôicóthểthổitungbấtkỳboongkecóngườinàomàtôitìmthấy”.Eystergậtđầu.Anhtakêucabịcảmlạnhnặngđêmhômtrước.Mắtmũi

anhtachảynướcvàanhtacuốnmộtchiếckhănkakiquanhcổnhétquanháo.TôiởlạicùngĐạitákhiHorstdichuyểncùnglínhbộtheohànhtrìnhrangoài vùng đóng trại đêm ngoài trời.Ngay sau đó có tiếng hét cảnh báo,“Claymore,Claymore”vịĐại távà tôidichuyểnnhanh lênđường.Eystergọitaylínhướtđẫmmồhôicúitrênquảmìn“cắtdây,đừnggiậtchúng”vàchúngtôixemanhtagỡquảmìnđượcgiấugầngốccây.Nhữngngườilínhbắtđầutìmkiếmnhữngbụicâyđểkiểmtraantoànkhi

EystervàDaileybànthảobảnđồhànhquânchitiết.Taybộđàmđứngbênđườngphíasauhọvàtôitớigầnhơnđểnghechorõ.VaitôichạmvàovaicủaEysterkhiâmthanhnhữngtiếngnổgiậtchóitaiởphíatrướcvàtôicảmthấyvaianhtachaoliệngvànghethấyanhtathởdốc.Tôibiếtrằnganhtađãbịbắn.Tôibòsátxuốngđấttựcứumình.Eysterngãxuốngcáchđóvàimét,tayanhtaấnvàongựckêurênmộtcáchlặnglẽ“George,tôibịtrúng”,anh ta lẩm nhẩm với chỉ huy đại đội, người đang nằm trên chân anh ta,khôngchúýđếntaybắntỉavàhétlên:“Đạitáđãbịthương,đạitáđãbịbắn.Đưabácsỹtớiđây,đưabácsỹtớiđây”.

Eystermặttáimétnằmtrongbụirậm,đôimắtnhắm,khuônmặtxámvàmộtvếtthươngtrêncổ.Bácsỹquânychạytới,mặcdùsaunàyanhtacónóivới tôi là anh tanghĩđại tá chết ngay sauđóvàbiết rằng cứu sống làvôvọngnhưnganhtavẫnlàmnhữnggìcóthể,nhẹnhàngbăngbóvếtthươngquanhcổchođạitá.ĐôimắtcủaEystermởto,anhtađãtrảiquacuộctấncôngkinhhoàngđầutiênbằngýchí.Tráitimanhtadườngnhưrunrẩyđậptrởlại,sắctháikhuônmặthồnghơnvàtỉnhlại.Anhtathethé:“Tôibịbắnchỗnào,cótệ lắmkhông?”.Horst tớixemEysterhôhàoanhtachụpảnh,“Horst,đừngbịbắn,đừngbịbắn”vàsauđóanhtarơivàobấttỉnh.Tôiquayphimhiệntrườngbằngchiếccameragiađình8mm.Tôichỉvề

phíabụicâycáchđógần50mvànóivớiHorst,“Tôinghĩtaybắntỉađãởđó.Anhtanhảyrakhỏihốchuivàođó”.Nhữngngười línhkhôngthểđịnhvịđượclốiracủahàovàdichuyểnsâuhơnvàocácbụicây.BácsỹđitheotiểuđoànngồixuốngkiểmtrachoEyster.AnhtaquaysangDaileyvànói:“Tôisẽchoanh ta thêm50phútđể sốngnếuchúng takhông thểđưaanh ta rakhỏiđây”.Khianhtavừadứtlời,tiếngsúngtrườngnổngaygầnđóvàĐạiuýDaileyyêucầubốntaylínhđangchờlệnhđưasỹquanlêncángcóchaitruyềnhuyếtthanh.TrựcthăngkhôngthểtìmđượcnơiđỗvàDaileymệtmỏinémnhữnghộpkhóimàuvàokhoảngtrống,théttrongbộđàmtớikhichiếcmáybayxuấthiệnvàsauđóhạxuốngbốcngườilên.Chúngtôitiếptụctuầntravàolúc9giờsáng,trờinónggaygắt.Chúngtôi

thamgiacùngđơnvịtừđạiđộiB.Độitrưởngchỉlốiđivànói:“ViệtCộngcốdụchúng tavàođóvàigiờ trướcbằngcáchnhảyrađườngvẫycờđen.Chúngtaphảimangthêmpháocốivàochochúng”.Lúc11giờ,mộtbinhnhìtháomìnkhidichuyểnsangbênphảichúngtôi.

Anhtanhìnthấyvậtcháyvàthétlêncảnhbáokhinằmxuốngđất.Tiếngnổkinh hoàng. Horst và tôi đứng hoảng sợ như trời trồng khi khói bụi bayquanh.Khikhóibụilắngxuống,chúngtôinhìnthấyxáctrungsỹtrungđộicủaanhtanngaytrướcmặtgầnnhưbịchiađôibởihàngnghìnmảnhđạn.Mộtngườilínhkhácnằmthởhổnhểntrongđauđớn,nhữngmẩuthépcắmvàomônganhta.Kỳlạlàtaybinhnhìkhôngbịthương.Anhtabòvềphíatrungđộitrưởngđangnằmchờchếttrongđámcỏlau.Tôinhìnthấymộtbứcthưkẹpbêntrongmũcủaanhtađượcmởra.“Đólàbứcthưcủavợanhta”,mộtngườilínhthìthàovớitôi.“Anhtavừanhậnđượcsángnayvàđịnhđọcnóvàochiềutối”.Đại uýDailey thét đội quân củamình: “Cẩn thận!Coi chừng!Đừngđi

quanhnhữngngườimangbộđàm!”.Họlàmụctiêuđầutiên.NgườigiữbộđàmđangvẫyDailey.Cómộtcuộcgọitừcấptrênnơitiếngsúngngherõ.Trungđộitrinhsátđãxuốngmộtboongkebằngbêtôngvàhọbịsúngmáy

tấncông.Daileynóivớihọlàdichuyểnnhanhvàđeomặtnạkhígas.Anhtagọibộđàmchomộtchiếctrựcthăngđượctrangbịrocketvàkhígasđộctấncôngbắnvàoboongkevàvôhiệuhoákẻchiếmgiữ.Chúngtôiđeomặtnạkhígas.Thiếtbịcaosubámvàomặtchúngtôichặt

nhưda.Khígasbayvềphíachúngtôivàchúngtôicámơnvìđãcósựbảovệ,nhữngkhidichuyểnvềphía trước thìmộtquảmìn thứhaibấtngờnổtung khimột người lính động vào đám cỏ bên đường.Hai trung sỹ bị hạtrongvụnổvàbácsỹquânyđangxéquầnáocủahọđểtrịvếtthương.Tôihầunhưkhôngthểnghetiếnghọkhócquachiếcmặtnạchặntừmũi.Mộtngườiđànôngđangcốgắngtháobỏchiếcmặtnạ.ĐạiuýDaileythétbácsỹchúýcẩnthận,cứdểquầnáocủahọnhưvậy“vìkhígascóthểđốtcháydacủa họ”. Vào giữa trưa, chúng tôi đi đượcmột dặm và được lệnh trở vềTrungLập.TôiviếtcâuchuyệnvềĐạiđộiCnhữngconSưtửđensánghômsau.“Đó

là dặm trường đẫm máu. Đó là địa ngục của Dante, của lửa đạn và lưuhuỳnh.Cuộctấncôngkhígaslanratrongrừng,đốtcháykhichạmvàodangười đổmồ hôi.Những người bị thương trông giống như quái vật trongnhữngchiếcmặtnạkhígaskỳcụcmàuđenvôcùngthêthảmtrênmặtđất.Đólàđoạnđườngđibộnơi thầnchếtẩnnấp trongrừng,nơinhữngngườiViệtCộngbắntỉaẩnnấpvàdướilòngđấtlànhữngquảmìn”.TôikhôngnhắcđếnEyster trongcâuchuyệncủamìnhđểchắcrằnggia

đìnhanhtakhôngđaulòngkhinghecâuchuyệnđó.ChúngtôithấyĐạitátrongmộtcănphòngbệnhviệnkhôngđiềuhoà,ảmđạmmàntránhmuỗi.Cổvàngựcanhtabăngbónặng,taytráiđeobăngvàdathìxámxịt.Horstđãinnhữngbứchìnhcủađộituầntrađưachoanhta.Eystermỉmcườirênrỉlờichàovànhìnvuithúvàonhữngbứchình, thì thào:“Tôiđãthoátmộtcáchmaymắn,tôigầnnhưkhôngthểvượtquađược”.Tôihỏithămanhta,“Tôiổn”,anhtanói.“Tôiđãyêucầuvịtướngviếtchovợtôisángnay,nóivớicôtavàcácconchuyệngìxảyra.Vếtthươngnàykhôngđủnặngđểđánhđiệnchocôấyvàtôikhôngmuốncôấylolắng”.NhưngHorstvà tôi thì lo lắng.Buổichiềuhômsau,chỉhuyLữđoàn3

điệnGeorgeEysterđãchết.HorstvàtôiđượcmờitớilễtưởngniệmởLaiKhênhưngchúngtôicónhiệmvụởlạiTrungLậpthamgiacùngnhữngconSưtửđenbởivìcâuchuyệncủatôivànhữngbứchìnhcủaHorstnhậnđượcsựquantâmcủabáochívàPhòngNgoạisựAPmuốnchúngtôiviếtthêm.Bangàysauđó,tôiviếtlờicáophócủaĐạitáEyster:“Anhlàcontraimộtvịtướng,tốtnghiệpWestPointvàlàchỉhuytrưởngmộttiểuđoàn.NhưngĐạitáGeorgeEysterđãchếtnhưmộtngườilínhchiếntrường.Đócóthểlàdoquânhàm trên cổ áohay tấmbảnđồ cầm trong tayhoặc chỉ là cơhội

khôngdễdàngcóđượcmàtaybắntỉaViệtCộngđãchọnEystertừ5ngườichúngtôiđangđứngtrênđườngtrongrừngrậmđầybụi”.HarrietEysterđọccâuchuyệncủatôiởtờOrlandoEveningStarvàviếtchotôi:“Anhđãchonhữngđứaconcủaanhấymộttàisảnkếthừamàkhôngaikháccóthểlàmkhiviếtvềsựdũngcảmvàanhhùngcủaanhấy,nósẽsốngcùngbọntrẻvàlàniềmđộngviênmãimãichochúng”.NhiềusỹquanchếtởViệtNamhơnnhữngcuộcxungđộttrước,gấpbốn

lầnsovớichiến tranhHànQuốc.ĐạiuýDaileycủađạiđộiCbịchếtbốnthángsauđólànạnnhâncủacuộcđánhbomnhầmcủamáybayHoaKỳ.NhưngViệtnamkhônggiốngnhưnhữngcuộcchiếntranhkhác.Đốivới

nhiềungười lính,sốngsótkhôngphải làchiến thắngmà làmục tiêu.Mụctiêucủahọlàlàmđượcđiềuđótrongmộtnăm.Cácnhàbìnhluậnnóinghĩavụmộtnămtrồng lênnhữnghạtgiống thờơ.Nhữngngười línhnghĩ rằngvậylàquálâu.Họdánnhữngbứcảnhngườiđẹptrongkhoảngchữ365ngàyvàđánhdấutừngngày,chờđợi“NgàyDeros”thầnkỳ,ngàycóthểvềnhà,ngàylênmáybayHoaKỳrakhỏiViệtNam,“conchimtựdo”cườivớitiếpviênhàngkhông,đồuốngtựdovàchuyếnđikếtthúcởMỹ.

Chương17:CuộcChiếnVớiWesty–WestmorelandCuộcchiếnViệtNam,đượcủnghộđầyđủhơnbaogiờhếtvàomùahè

năm1966khiTướngWestmorelandkếtluậnôngtacóthểchiếnthắngcộngsảnở chiến trường.Ông tađi vềvùngnông thôn tuyênbốHoaKỳ sẽ trụvữngởđóchođếnngàyhoàbìnhlậplại.KhiWestmorelandchứngkiếnlựclượngtăngcường,việntrợcăncứquânsựvàchiếntrườngnhiềuhơnthìýtưởngvềmộthoàbìnhthươnglượngbắtđầumờdần.Giờlàsứcmạnhtốiđanằmtrongtayôngta–máybaychiếnđấutấncôngtàuhảiquânởbiểnvịnhBắcBộ,máybayB52némbomởGuam,máybaylựclượngkhôngquânởcác căn cứquân sựTháiLanvàmiềnNamViệtNam, sứcmạnhquân sựtăngcườngvàvượtquacon sốvài trămnghìn–ông tadầndầnbị thuyếtphụcrằngmụctiêuchiếnthắnglàcóthể.KhómàkhônghàilòngvớicỗmáychiếntranhWestmorelandđangtậphợp.Tổng thống Johnson đã “bật đèn xanh” cho TướngWestmoreland thực

hiệnkếhoạch“tìmvàdiệt”,sửdụngchiếnthuậttrựcthăngvậnvàtấncôngtrênchiếntrường.Westmorelandthoảimáinhìnnhậnnhữngcuộctấncôngdukích“ngungốc”.Ôngta lênkếhoạchthaythếcuộcchiếntruyềnthốngbằngcáchchốnglạiquânđộicộngsảndọcbiêngiớiViệtNam.SỹquanchiếndịchcủaWestmoreland,ThiếutướngWilliamDePuy,thích

sựmạohiểmhiểm,chốtpháobinhvàkhôngquânphònghộ.Đôikhitôinhìnđạnnổ trongkhuvựchạcánhvàchỉvàiphút trướckhimáybay thả lính.DePuy chỉ huy sư đoàn lính đánhbộ thét trong tiếng kêu động cơ với tôi“Arnett,mẹo làsự lựachọnđúng lúc”.DePuyđề ranhữngquyđịnhcứngnhắcchosưđoàncủamình.Máybaychỉhuycủaôngtathườngbaylượnlờvềphíađơnvị,quansátnhữnggìđangdiễnrabêndưới.Ôngtakhôngchịuđựngsựtầmthườnghaythathứchonhữngtaychỉhuytiểuđoàn,đạiđộivàtrungđộivìnhữnglỗiviphạmnhỏ.DePuykhen thưởng sángkiếnvà sắpxếpnhững sỹquan trẻnhất thăng

tiếnnhanhchóng.TrungtáAlexanderM.Haiglàngườiđượcyêuthích,cócơhộithăngtiếntrởthànhlữđoàntrưởngsaukhitiểuđoànanhtalàmtêliệtmộttrungđoànViệtcộngtấncôngtrongtrậnẤpGù.DePuykhaokhátchỉhuysưđoàntốtnhấttrongquânđộivàkhônggiấugiếmđiềuđó.DePuykhẳngđịnhchiến thắng luôn thuộcvềbêncókhảnăng tập trung

lựclượngvàonơiđặcbiệttạithờiđiểmđặcbiệttrongchiếntrường.ChiếnthuậtnàylàquyluậtchínhyếucủaViệtCộng,luôncónhữngđơnvịkhôngbaogiờtấncôngnếuhọkhôngdồnđượclựclượngtốthơn.Vớikhảnăngdichuyểncảmộttiểuđoànlínhbằngtrựcthăngtừbấtkỳnơiđâuvàobấtkỳ

chỗnàotrongchiếntrường,ôngtabảovệýkiến,chỉhuyMỹcóthểchỉnhsửatỷlệlựclượngtheoýhọ.Ôngtanói,nếutheophươngphápnàythìlínhMỹđãgiànhchiếnthắngtrongtrậnĐiệnBiênPhủ.DePuylàngườinóirấtthuyếtphụcvàsựtựtincủaôngtađầyấntượng.Vàomùathusaumộtloạtcan thiệpmứcđộ rộng trongvùngchiếnkhuCvàD,ông ta tuyênbốđạtđược thành công chiến thuật quan trọng và đã tiêu diệt toàn bộ lực lượngphảnkhángcủakẻđịnhtrongvùnghànhquâncủamình.Westmorelandnóiôngtađangtrênđườngtớichiếnthắng.MỹcósứcmạnhquânđộitolớnvàDePuyđangsửdụngnómộtcáchphi

thường.Nhưngchiếnlượctiêuhaosinhlựcđịchchỉcóthểthànhcôngnếuđánhgụcđượcýchícủakẻthùvàrõrànglàđiềuđósẽkhôngxảyra.Westmorelandthườngmangtheophóngviêntrongcácchuyếnđithựctế

dàingàyđểhọnắmđượcquanđiểmcủaôngta.Họthườngbaybằngtrựcthăngvàmáybaynhỏ tớinhữngvùngxaxôinhưHàngTân,PhướcVinhhoặcBảoLộc,nơisỹquanCộnghoàvàMỹđứngxếphàngđónôngtavànóichuyệnvềtìnhhìnhđịaphương.Nhữngcâuchuyệnvềkếtquảrõrànglànịnhbợ,nhữngbàicamừngchiếnthắngkhôngcóđốivớisựtinhthôngquânsựcủaôngta.Những người viết bài phải góp nhặt để làm nên những miêu tả khác

thườngvềnhữnggìluônlàtìnhhuốngbìnhthường.ôngtalàsỹquanđượcchụpảnhnhiềunhấttrongthờiđạicủamình.TomReedy,ngườichịutráchnhiệmviếtbàitrongmộtchuyếnđinhưvậy

cho AP đã viết “Đi dạo cùng TướngWilliam C.Westmoreland, chỉ huychiếntranhởViệtNam51tuổitrongnhữngdịpđặcbiệtchomộtgãkhổnglồmà những người lùn không hợp”. Tác giả cũngmiêu tả vị Tướng như“ngườigầycao1m8,cằmnhọn,cósứcmạnhcủamộtchiếcxetăngvàđôibàntaycủamộtnghệsỹPiano”.ThậmchímộttayquansátchuachátnhưHughMulliganđãbịnhững“tinhhoapháttiếtrangoài”củaWestmorelandmêhoặc.Saukhinghecuộcnóichuyệncủaôngtavớinhữngsỹquanthiếtgiáp11,Hughviết:“LờiđộngviêncùngnhữngcảmthôngcủamộtbàiphátbiểutrongphòngkíntrướckhitròchơiHảiquân–Quânđộibắtđầu,sựchânthànhtronggiọngnói,loésángniềmtựhàotrongđôimắtsâuthẳmmàbằngcáchnàođólàmchobàiphátbiểucảmđộngvàđángnhớ”.TôichưabaogiờđượcđicùngWestmorelandvàtôichẳngbaogiờđềcập

tớichuyệnđicùngôngta.Ôngtanóirõtrongbàitómtắtcánhânvớinhữngnhânviên rằngkiểu viết bài chiến trườngnhư tôi là không thể chấp nhậnđược.Ôngtakêucalầnđầutiêntronglịchsửchiếntranh,nhữngtin,bàiđếntrựctiếptừnhữngngườilínhthuỷđánhbộtớigiớicôngchúngMỹtrướckhingườichỉhuykhuvựcbiếtchuyệngìđangdiễnra.Westmorelandphảnbác

giớibáochíSàiGònphảinhạycảmvớinhuệkhícủalínhởchiếntrườngvàcông chúng ở nhà và cách tiếp cận tích cực phải được kiểm duyệt trongnhữngtin,bàichuyểnđi,tránhcungcấpchokẻthùvềnhữngýđịnhcủaMỹhoặcgiảmlòngtinvềkhảnăngcủaMỹtrongmắtđồngminh.Tôinghĩôngtađangchochúng tôiquánhiềuquyềnnăngnhưng tôi cũngnhận radanhtiếngcánhâncủaôngtacóthểbịảnhhưởngbởinhữngbàibáocủachúngtôi.Thươngvongcủagiớibáochí tănglênkhi trậnchiếnngàycàngdữdội.

PhóngviênảnhCharlieChellapahtừSingaporebịgiếttronglầnđituầncùngSưđoànlínhbộ25củaquânđộiHoaKỳngày12-2.SamCastan,biêntậpviên lâunămcủa tạpchíLook,chếtvàongày21-5cùng línhcủaSưđoànthiếtgiáp1HoaKỳtrongcuộchànhquân“conngựađiên”.TácgiảngườiPhápBernardFallchếtvìbẫyngày21-2-1967khithamgiađituầnvớilínhthuỷđánhbộHoaKỳdọcbờbiểnmiềnTrungphíabắcHuế,nơianhtabiếnnó nổi tiếng với cái tên “Con đường không có niềm vui” trongmột cuốnsáchvềchiếntranhởPháp.Phóngviênthứ9chếtlàphóngviênảnhtựdoRonarldG.Gallagher,chếtngày11-3-1967tạirạchKiênởĐồngbằngsôngCửuLongcùngSưđoànlínhbộ9quânđộiHoaKỳ.Nhữngsỹquanhộtốnglínhthuỷđánhbộbắtđầuyêucầunhữngphóng

viênchiếntrườngmặcáochốngđạnnặng9kg,độimũsắtcủalínhbộHoaKỳvàchúngtôikhôngphảnđốikhiđinhờtrựcthăngvàocácvùngtiềnđồnphía trướcgầnvùngDMK(phiquânsự)dướinhững trậnbắnphá, thườngphảingồibênnhữngthùngđạndượcvàtrườntừboongkebằngbaocátnàytới boongke nọ quamương bùn ngập đầu gối chẳng bao giờ khô dù nắngnóngnhư thiêuxen lẫngiómùa.Rakhỏinhữngchỗnhưvậy rấtđauđầu,mộttròchơiđợichờbởinhữngchuyếnhàngưutiênchomộtsốtrựcthăngđivàolànhữngphóngviênnhưnglạilànhữngngườicuốicùngđirasaunhữnglínhbịthươngvàluânphiên.NhữngnơigiốngnhưCồnTiênbắnphádữdộivềbiêngiớiphíabắcViệt

Nam,khôngnhiềuhơnlờicảnhbáohaigiâyvềviênđạnđangtớivàphóngviênảnhAPHenriHuetthậmchícònkhôngnghethấytiếngnổcủaviênđạnngắtquãngqua tayvàchânmìnhkhiđangchụpnhững tay súng lính thuỷđánhbộđáptrảbắnphápháobinh.Huetbịgiếtkhiđanglàmnhiệmvụnăm1971.PhóngviênảnhAPJohnNanceđangbìbõmquaruộnglúađầybùndọc

sôngSàiGòncùngSưđoànLínhbộ1thìsúngcốiđậptới,bắnvàocánhtayanhtavàlàmanhtangãsóngsoàikhimộtsúngmáyxảvàođộiđituầngiếtchết nhiều lính xung quanh.Nance đặt chiếc hộp đựngmáy ảnh bằng sắtnặngcủamìnhtrênbờruộnglàmláchắnbảovệvàmộttaysúngViệtCộng

nghĩrằngnóquantrọngnênliêntụcbắnvào,sáuviênđạnnổtungquamảnhsắtvàtrênđầuNance.JohnWheelerđicùngmộttrungđộichỉhuyởSưđoànlínhbộ25tạiCủ

Chithìbịkẹtvàomộttrậnbắnphádữdội,sauđóbịthươngkhimộtlínhMỹnémlựuđạnbật trởlại từmộtcáicây, làmchếtngười línhcạnhanhtavàlàmWheelerbịthươngởbắpdướitaytrái.TayphóngviênAPđótrởvềSàiGònvớidảibăngchiến trườngvàgõcâuchuyệncủamình trênmáyđánhchữởvănphòng,khimáucònrỉquavếtbăngdày.NhàsửhọcquânsựcũnglàcựuchiếnbinhS.L.A.Marshallđãchọnmùa

thunăm1966đểđánhvàotínhchínhtrựcvàlòngdũngcảmcủagiớibáochíViệtNamtrongmộtbàibáoở tạpchíNewLeader:“SựthấtbạibáochíởViệt Nam – phóng viên chiến trường chờ mồi củaMỹ”. ông ta kết luậnnhữngnhàbáoởViệtNamtrìnhdiễn“Tínhdởhơibấtcầnđạolý”vàkhôngviếtchiếntrườngthựctếbởivì“ĐasốphóngviênthườngtrúHoaKỳởSàiGòn không nói điều chết tiệt về họ hoặc thờ ơ với chiến tranh và khôngmuốnphơibàysựvôtộicủahọ,hoặcsợmặttrậnmàhọkhôngchịunổisuynghĩ sống chungvới nó”.Ông ta nghi ngờ cácphóngviên cốgắng “chộpđượcgiảithưởngPulitzerkhiviếtvềnhữngcuộcbiểutình,phảnđối,tainạnhoặcbấtcứ thứgìcóhìnhảnhlàmchomặt trậnởnhà lúngtúng”. tạpchíTimedànhhẳnmộttrangchonhữnglờibuộctộicủaMarshallmàkhôngcầnđưaranhữngquanđiểmcôngbằng,đồngthuậnvớinhữngphỉbángvềgiớibáochíViệtNam.ChúngtôikinhngạcvớinhữnglờibuộctộicủaMarshall.Ítngườicóthể

nhớ đã từng nhìn thấy ông ta ởViệtNam. Thực tếMarshall có dành haithángởSưđoànBộbinh1ởcăncứquânsựAnKhê,tạikhuchỉhuyVIPcùngphóchỉhuySưđoàn,đilạibằngtrựcthăngvàchẳngbaogiờđặtchânlênchiếntrường.Tàiliệucủaôngtavềbàibáoquantrọngđóvàcuốnsáchsaunàyôngtađặttênlà“Chiếntrườngvùnggiómùa”hoàntoànxuấtpháttừnhữngcuộcphỏngvấnsauchiếnsự.Chúngtôichỉcó thểkết luậnrằngngười từng là tác giả của những cuốn sách về chiến tranhTriềuTiên bánchạynhấtnhưPorkChopHillđangcốgắngxuấtbảndựavàochiphícủachúng tôi. Chính điều này sau đó được đại tá nghỉ hưuDavidHackworkngườiđồnghànhcùngôngtatrongchuyếnthămViệtNamtiếtlộvàsaunàymộtnhàsửhọcđãbiếnsựtrởvềkhôngthànhcôngcủamìnhvàodanhsáchbánchạynhất.WesGallagherlàmộttrongrấtnhiềungườiđáptrảphẫnnộvớibàibáocủaNewLeader.MặcdùnhữnggìWestmorelandnghĩ,tôikhôngphảimuốngâykhókhăn

chonhữngchiếnlượcquânsự.Tôithíchmốiquanhệcôngviệctốtvớirấtnhiềusỹquancaocấp.Nhưngđiềunàykhôngphảiluônluônđạtđược.Tôi

quen thân với Thiếu tướng John Norton khi ông ta còn là nhân viên củaWestmorelandvàrấtvuikhiôngtađượcgiaonhiệmvụchỉhuySưđoànlínhbộ1ởTâyNguyên,đơnvịlựachọnchonhữngnhàbáotìmkiếmnhữngcâuchuyệnchiếntrườngbithương.Tôiviếtvềchiến thuật tìmvàdiệtcủaWestmoreland.Đó làchiến thuật

liềumạngvàtáobạo:thảmộtvàiđơnvịnhỏlínhbộMỹtrongrừnglàmmồivàsauđónhảyratómnhữngkẻtấncôngvàtiêudiệtchúngkhichúngmắcbẫy.TướngNortongiảithíchvớitôirằngthủđoạnlừagạtđólàcầnthiếtđểtìm ra lượng kẻ thù lớn hơn “trước khi chúng hiện nguyên hình”.Nortonlắngvềmốinguyhiểmvớiquân línhcủamìnhnhưng tin chiến thuậtnhưvậylàcầnthiết.“Chỉlàmộtngườidẫnđườngchotrungđộivàđạiđộicủaanhtavàcũngcóthểlàngườiđầutiênbịgiếtkhihànhđộng”,ôngtagiảithích,“Sauđólàmộttrungđộivàđạiđộidẫnđườngchomộttiểuđoànvàmộtlữđoàn”.Nhưng tính chất nguy hiểmkhông thể chối bỏ.Tuần trước đómột tiểu

đoànlínhbộbịtấncôngvàtoànbộlínhbịgiếthoặcbịthươngtrướckhilínhthiếtgiáptớicứuhọ.Mộtsựkiệnthứhaitrongtuầnsauđóbuộctôiphảinêuchi tiếtchiếnthuậtcủavịTướngtrongmộtbài tin.Đạiđội línhbộ1đanglàmnhiệmvụ“chimmồi”ởthunglungLaDrangkhéttiếngthìbịlựclượngViệtCộngnhảy tấncông từbaphía.Pháobinhchờsẵnởgầnđóxảhàngnghìnviênđạnvàonhữngkẻtấncông,sauđólàkhôngquânyểmtrợ.Mộtlựclượnggiảicứuđãvàotrận,giảitánkẻtấncôngvàkéonhữngxácchếtracùngvớihọ.Chiếnthuậtđóbềngoàithànhcôngnhưngđạiđộilàmmồiđãtrảgiárấtđắt.Ítnhất50línhMỹthiệtmạnghoặcbịthươngtrongtrậnđó.TôivềSàiGòn thìTướngNorton triệu tôi trở lạiAnKhê.Tôiđủnhiệt

tìnhđể thamgiachuyếnđidàingày.Khunhàổchuộtnối liềnvớicăncứquânsựAnKhêlànơikhủngkhiếpnhấtViệtNamvớinhữngthợthiếcvànhững cửa hàng vàng, những bán buôn mặc cả, những cửa hàng bia vànhữngcôgáibar.Mộtnămtrướcđó,AnKhêchỉlàbếnchờxekháchtrênđườngPlâycuvớikhoảng1nghìnngườisinhsốngtrongngôilàngnhỏ.Bâygiờlàmộtthịtrấnbùngnổcómứcsốngcơbảncho20nghìnlínhMỹcôđơncủaSưđoànbộbinh.VănphòngchỉhuycủaTướngNortonnằmbênsườnđồiởvịtríquansát

toànbộcăncứquânsựtrảidài50km²,vớinhữngcănlềuxanhthẫm,nhữngtoànhàbằnggỗvàhàngdặmđường.Mộtphụtátrẻnhảyrabấtngờvàchàokhitôigõcửa,bướcvào.Ngaysauđótôithấyvàisỹquansưđoàncấpcaovận bộ đồng phục cứng nhắc. Tôi biết hầu hết bọn họ nhưng họ nhìn tôikhôngthoảimáivàrấtítnói.Tôiđoánrằngsắpcóphiềnphức.KhichúngtôibướcvàovănphòngcủaNorton,họchàovàhôlênkhẩuhiệucủasưđoàn:

“Tấtcảđãvàovịtrí,thưachỉhuy”.Nortonđứngdậykhỏibàn làmviệc, bắt tay tôi nhưngkhôngmờingồi.

ChủđềcâuchuyệnlàbàiviếtvềmồinhửViệtcộngcủatôi.Tôinóirằngtôiđãviếtnócáchđâybatuầnvàhầunhưđãquênbẵngnó.Ôngtanhấcmộttờbáokẹptrênbànlàmviệcvàđưachotôi.Đólàmộtbảncopynhàunátcâuchuyện của tôi ở tờ Columbus Ledger, tờ báo từ căn cứ sư đoàn ở bangGeorgia.Ôngtanói“chết tiệt”,“CharlieBlackkhôngviếtmộtcâuchuyệnnhư thếnày”.Black làmộtphóngviêncủaColumbusđã từngdànhnhiềuthángởcăncứAnKhêviếtvềsưđoàn.Tôibảovệ rằngcâuchuyệncủa tôi làhoàn toànchínhxác. “Chínhxác

khôngphảilàvấnđềởđây,cậuviếtđiềuchếttiệtlàmhoảngsợnhữngngườiởnhà”,Nortonđáplại.Ôngtađưaramộtsốgiấytờnóirằngđólàmộtbứcthưdài từvợông.“Cậubiếtnhữnggìcô tanóivới tôi rằngvợcủanhữngngườilínhnàyởđâyvànhữngngườikhácđọcbàibáođãbịsốc,chếttiệt.Họnghĩrằngtôiđangcốgắnggiếtchồngcủahọvớicáitròbẫychếttiệtnàyvàtôikhôngchophépđiềuđó”.Tôituyênbốsựthậtrằngchiếnthuậtdùngbẫylànguyhiểmtớitínhmạng

conngườinhưngvịTướngkhôngmuốnđềcậptớivấnđềđó.Ôngtakhôngmuốntranhluậnvớitôi.Ôngtachỉmuốntôibiếtrằngôngtaghétcayghétđắngtôivì làmnhữngthânnhânởnhàhoảngsợvàrằngtôisẽkhônglàmđượcđiềuđómộtlầnnữatrongkhuvựchànhquâncủaôngta.WestmorelandrấtbịthuyếtphụcvềtínhhiệuquảcủaCav1,BigRed1và

sáusưđoànbộbinhMỹkhácđangđóngởvùngnôngthônmiềnNamViệtNam.BinhlínhMỹđangvượtquagiớihạn,mangtrênmìnhgánhnặngđầyđủcủacuộcchiếnchốnglạinhữngtrungđoànlínhBắcViệt.QuânđộiSàiGònđảmnhậnnhiệmvụthứhailàbìnhđịnh,đảmbảoantoànchocácthànhphốvàlàngmạc.ViệtNamvẫnlàđầmlầycủanhữngquantâmđặcbiệt,lòngghentỵ,căn

bệnhthamnhũngđàomồchocuộcchiếnchốngcộngsản.PhóTổngthốngNguyễnCaoKỳlàngườimớinhấttrongrấtnhiềuquânnhânleolênquyềnlựctừvụđảochínhNgôĐìnhDiệm.Ôngtalàngườicứngrắnđểlàmmộtđiềugìđó.Trongmộtcuộcphỏngvấn,ôngtaxácnhận“Khảnănglãnhđạovànhậnthứcnhiệmvụ”củaAdolfHitlernhưng“khôngphảiphươngphápvônhânđạocủaôngta”.KỳkhôngngừngnóirằngmuốnchiếmmiềnBắcViệtNamkhibạnkhôngthểláixe20phúttừSàiGònđibấtcứhướngnàomàkhôngnguyhiểmtớimạngsống.ôngtalàngườihạnhphúcnhất trongvaitròmộtphicông,thíchthắtdảilụanhỏmùiOảihươngởcổvàvậnbộbồbaymàuđen.ÔngtathíchtiệctùngvàtôichứngkiếnôngtaởbuổidạhộitạikháchsạnContinentalgiớithiệumìnhvớiJayneMansfield.

UythếcủaKỳthểhiệntrongsựkìnhđịchchínhtrịlàmmấtđitínhhiệuquảcủaquânđộiCộnghoà.ToànbộsưđoànlínhbộbinhchốnglạichínhquyềnTrungương.NhữngcốvấnMỹchỉđịnhcácsưđoànCộnghoàchủchốtxungquanhSàiGòn“quansát”vớicácchỉthịcảnhbáochochỉhuytốicaoMỹnếumột tiểu đoàn xuất hiện trên đường cao tốc hướngvào thànhphố.Mộtsốngườichứngkiến tấtcảsợrằng línhMỹtrẻđangbịnémvàocuộcchiếnđượccholàviệccủangườiViệtNam.Người phê bình gay gắt nhất là John Paul Vann, một cố vấn quân sự,

người thổicòivềsựbất tài trìnhdiễnở trậnẤpBắcnăm1963.Ông ta từchối chức vụ đại tá và trở lại Việt Nam như một nhân viên dân sự vớichương trìnhbìnhđịnhnông thôn.Ông ta tin rằngcácquanchứcquânsựđangvấpsâuhơnvàocuộcchiếnkhôngcầnthiếtcủangườiMỹ.ÔngtakinhthườngnhữngtướngchỉhuytrongcáccâulạcbộđiềuhoàdànhchocácsỹquanởSàiGònđểnhữngđiềunàyxảyra.ĐóngtạitỉnhHậuNghĩa,phíatâySàiGòn,Vanndànhnhiềuđêmởchiếntrường.ĐôikhiôngtaởtrongnhữngtiềnđồnquânsựViệtNam,nơinhữngngườilínhhoảngsợ,mấtnhuệkhí,cókhảnăngđàongũ.Sựcómặtcủaôngtarõràngkíchthíchnhuệkhívàgâysựchúýcủagiớilãnhđạoquânsựtớinhữngvùngítđượcưutiênnày.Vannlàngườiđầynhiệthuyếtvàlàkẻkhôngbiếtsợgì.Đôikhitôicăng

hếtthầnkinhkhiđicùngôngtatrongchiếcxejeepnảyxóctrênnhữngconđườnglúnsâutớinhữngvùngđượccholàcủaViệtCộngkiểmsoát.Đốivớisựantoàncủamình,Vannthíchsửdụnglựuđạnhơnlàsúngngắn.Ôngtagiảithíchbằnggiọngquảquyếtvàdễcáu:“Nếucậuchỉcầngiơmộttrongnhữngthứnàylêntrongtaythìnhữngkẻxấusẽchạymất.Chúngluônbiếtlợihạicủanhữngthứnày”.ÔngtađặtnhữngtráilựuđạnM1tronglòngkhiláixe,chúngnảylênkhitôingồicạnhôngtaởghếtrước.Ôngtathíchchơiđùavớicáichếtnhưnglạicườibấtkỳkhinàotôilưuýôngvềđiềunày,mộtlầnôngtavỗngựcvàtuyênbốkhôngdễgìbịtiêudiệt.Ôngtanóivớitôi:“TuầntrướctôibaytrongmộtmáybayđịnhvịtớiBiênHoà.Trờinhiềumâyvàchúng tôi khôngnhìn thấy rõđườngđi, khi cốgắnghạ cánhchúng tôivướngphảimớđườngdâyđiện.Đốivớingườikhác thìsẽchếtnhưngphicôngcủatôiđãtrượtđượcqualớpdâyvàhạcánhantoàn”.TôithánphụcVann.Ôngtabiếtnhiềuvềchiếntranhhơnbấtkỳaikhácở

đâyvớinhữngmối liênquantớicảchỉhuycaocấpcủaViệtNamvàMỹ.Tôiđánhgiácaogiátrịnhữngthôngtinvàýkiếncủaôngta.Ôngtakhônggiấuquanđiểmủnghộchínhsáchdiềuhâucủamình.Ôngtatincuộcchiếnđấu sẽ thắng lợi nhưng hoàn toàn phản đối chiến thuật tìm và diệt củaWestmoreland.Ôngtanhậnxétchiếnthuậtđólàtànbạovàtựdiệt.Ôngtacho rằng conđườngduynhất dẫn đến thắng lợi là thôngqua ngườiCộnghoà.ÔngmuốnHoa kỳ tăng cường sứcmạnh quân độiViệtNam, ít phụ

thuộc vào binh línhMỹ hơn và khẳng định nếu vẫn tiếp tục những phảnkhángcủachínhquyềnSàiGònthìMỹnênđảmđươngtráchnhiệmchocảnướcđểhìnhthànhmọinấcthangchiếntranhvàtậndụnglựclượngCộnghoàtớimứctốiđa.Mộthômôngtahỏitôi:“Tạisaochúngtaphảiđốixửvớimộtđấtnước

ViệtNamnhỏbé,đơngiảnmộtcáchrónrén,thậntrọngtrongkhichúngtakhônglàmđiềuđóvớinhữngcảmnhậncủanướcAnhtrongChiếntranhthếgiới thứhai?”.Tôi lắngnghemọi thứVannnói.Những lờikếtcủaông tathườngbịđảphávàmộtsốýkiếnlàkhôngthựctếnhưngđólàmộtcáchcóthểđưarahướngđithoátkhỏiđầmlầyđẫmmáuvàhuỷdiệt.Vannrấtvuiđượcnói tới tronggiớichínhsáchmặcdùông ta ítđượcvậy.Ông tabiếtkhôngcósựtintưởngcònlạinàovớigiớiquânsựcấpcaoHoaKỳ.Ôngtanói rằng một tướng quân đội Mỹ muốn thuê ông ta làm trợ lý thì đượcWestmorelandnói,“nếuthựcsựmuốncóanhtaôngtacóthểcónhưngôngtađangtựchuốcvạvàothân”.SauđóVannđưaraquanđiểmảnhhưởngtớiNhàTrắng.Ông ta thường liên lạc vớiHarryMcPherson,một phụ tá củaTổng thốngJohnsonvàhyvọngsửdụngnhómngườiquenngàycàngmởrộng củamình trongQuốc hội và nhữngmật vụ tiếp cận đượcBộ trưởngQuốcphòngRobertMcNamara.Vannbị thuyết phục rằngMcNamarađangnhầmhướngbởi những trận

bãotuyếtthôngtinthốngkêtronghệthốngphântích.ÔngtatinrằngnếuBộtrưởngQuốcphòngnhận thứcđượcrấtnhiềusố liệuđó làkhôngđáng tincậy,ôngtasẽđánhgiálạinhữngủnghộcủamìnhvớinhữngchínhsáchcủaWestmoreland.TôikhôngchiasẻsựtựtincủaVannvớiBộtrưởngQuốcphòng.Tôiđã

viếtvềnhữngchuyếnđitớiViệtNamcủaMacNamarađầunhữngnăm1960và thấy rất ít nhiệt tình trongvai trò củaông tađểđốimặtnhững thực tếkhôngvừalòng.ÔngtađiềuchỉnhnhữngthayđổichínhtrịthườngxuyênởSàiGòn.ÔngtaủnghộnhiệttìnhvớibấtkỳaichiếmgiữDinhTổngthốngcủaSàiGònvàothờigianchuyếnthămcủamình.ÔngtađặcbiệtphảilòngThiếutướngNguyễnKhánh,kẻvôliêmsỉnhấttrongrấtnhiềukẻtìmkiếmquyền lực tổng thống, vào đầu năm 1964 lật đổ nhóm quân sự tước đoạtquyềnlựccủaNgôĐìnhDiệm.TướngKhánhđưađấtnướcvàomộtnămhỗnloạnquânđộivàchínhtrị

màMcNamaradựđịnhđidọcViệtNamcùngôngta,cốgắngủnghộsựnổitiếng của vịTướngnày.Đôi khiĐại sứMaxwellTaylor đi cùng, họ diễuhành qua những chợ, quảng trường ởHuế,ĐàNẵng và những thành phốkhác,giơ taymạnh lênđầu,nhữngngón tayquấnvào, thét lên“ViệtNammuôn năm”.VịBộ trưởngQuốc phòng lạnh lùng lại trở nên uỷmị trong

buổigặpnhưthếnày,nhưngtôinhậnthấyrấtítphảnứngtừđámđôngtụtậpquanh đó do chính quyền địa phương tổ chức và tôi đoán có nhiều điềukhôngchuẩnkhingườiphiêndịchchuyểnngữ.CuộchọpbáokhởihànhcủaMcNamaraởphònghọpVIPtạisânbayTânSơnNhất,SàiGòntrànđầylạcquan,nhữngtậphuấnkiếnthứccủaôngtacólẽcònnhiềuhơnthế.Tạicuộchọpbáovàođầunăm1965,tôicóhỏiMcNamaralàôngtaphản

ứng thế nào với những lời buộc tội rằngViệt Nam đang trở thành “cuộcchiếntranhcủaMcNamara”.Ôngtanhìntrừngtôimộtgiây,sauđólấytayvuốt mái tóc óng mượt của mình, chỉnh lại kính, thẳng vai và đáp rằng:“CuộcchiếntranhcủaMacNamaraư?Tôisẽphảichoanhtabiếtrằngtôitựhàokhicótênmìnhcùngsựkếthợpnày,tựhàovìđiềuđó,tôinóiđểanhtarõ”vàsauđóôngtakhởihành,nhữngphụtáhốihả,tiếngcửađậpvàtiếngđộngcơmáybayhướngvềmộtchuyếnbaydàitrởlạiWashington.TôicảmthấyMcNamaralàconngườikhôngthểhiểuhếtđược.Tôinhìn

thấynhữngvịtướngmạohiểmtínhmạngcủamìnhvàmộtsốnhỏnướcmắtkhi một người lính chết ở chiến trường. Tôi không thể tưởng tượngMcNamaracóthểkhócvìnhữngđiềunàydùôngtatrởnênuỷmịkhibiểulộ lòng yêu nước một cách nhiệt thành. Tôi nói với Vann, tôi nghi ngờMcNamara.Vanndù saovẫn cứ làm, quyết định tiếp cậnMcNamara trựctiếp,sửdụngmộtnhânviêntrướcđây,mộtngườiđànôngtrởthànhngườibạnđồnghànhyêuthíchcủaVann,mộtsỹquanlínhthuỷđánhbộmưumôvàthôngtháitênlàDanielEllsberg.Lần đầu tiên tôi chạm tránDaniel Ellsberg vào tháng 1-1967 tại thị xã

RạchKiên cách SàiGòn 32 km, nơi đặc biệt của những cộng đồng nôngthôntừnggiàucóbịbỏhoangvìsốphậntrởthànhmặttrậnchiếntranh.BâygiờRạchKiêntrởthànhmộtthịxãhoangtàn.TôiláixecùngHorstvàJohnNance,điquanhữngchiếcxengựachởtàisảngiađìnhvàhaichiếcxechởkháchhanrỉ,kẽokẹt.Mộtsốdânkhôngcónơicưtrútrởvềtừnhữngtrạitỵnạn.Trongchươngtrìnhbìnhđịnhmới,RạchKiênđượckhôiphụcvàhọhyvọngcóthểtrởlạicuộcsốngtrướcđây.Mộtvàichiếcbànkê trongkhuchợ trênđườngđibộ,nhữngngườibán

hàng chàomời những sản phẩmdư thừa củaĐồng bằng sôngCửuLong.MộtđộilínhbộbinhMỹđangngồivớiáodãchiến,tayáoxắn,đanguốngnhữngchaiCocaCola.ĐâylàlầnthứbatrongsáunămchínhquyềnSàiGòncốgắng táisinh tạiRạchKiênvànhữngvùnghuyện lâncận,mỗi lầnnhưvậytiêutốnvài triệuđôlaMỹ.Chúngtôiđangtìmnhómchỉhuythìnhìnthấyvàingườilínhtrongmộtcănnhàbỏhoangvàdừnglạiđểhỏiđường.Khichúngtôibướcvàothấymộtcôgáinôngthôngầy,dễthươngchỉởđộ

tuổichớmxuânđangbịmột tên línhCộnghoàhămdoạ.Taycô tabị trói

giậtsaulưng,mắthoảngsợkhitênlínhlắccondaovàhướngvềphíacôta,dừnglạicáchngựcchỉvàicentimét.Anhtagầmgừnhữngcâuhỏivềtên,thânthếvàcôbélắpbắptrảlờithìthàotrongkhinhữnggãlínhCộnghoàkháccườichếnhạo.TôihỏimộtanhlínhMỹtrẻđangđứngkhôngthoảimáivềchuyệngìxảy

ra?Anh tanóiđoàn tuần tracủaanh ta tìm thấycôbéđang làmviệc trêncánhđồnggầnthịxãvàmangvềđâyvìcôtakhôngcóthẻchứngminh.HọgiaochocôấycholínhCộnghoàđượccửlàmviệccùngmộtđơnvịdothámtỉnh,mộtphầntrongkếhoạchchỉhuyđặcbiệtPRU,đượclậprađểtìmragiánđiệpViệtCộng.Nhữngđơnvịđótrởnênkhéttiếng.Trênnhữngtúiáorằnri,línhPRUđeobiểutượngsọngười,hìnhxươngchéovàhọthườnglànhữngtêntộiphạmtrướcđâyhoặcnhữngViệtCộngđàongũ,nhữngngườixămtrênngựcdòngchữ“Sátcộng”đểngănhọtrởvềvớilòngtrungthànhcũ.HorstFasstìmthấymộtđơnvịPRUsửdụngmộtcậubé12tuổilàmđaophủ.Họmặcchođứabébộđồngphụcmaycùngmũcaobồi,trangbịmộtkhẩusúnglụcmàcậubétựhàođeotrênbaosúngquanheo.KhiHorstchụpảnhthìcậubéđãxoásổ13ngườitrênnòngsúngcủamình.ChúngtôithuyếtphụclínhMỹđưacôgáitrẻhoảngsợđicùngvềcăncứ

củahọtrongmộttrườnghọcbằngbêtôngcũởphíakháccủathịxã.Đôikhiđiềunàycónghĩanhưmộtsựthoảthuậngiữanhữngngườihàngxómcùngchungchiếnhào.Đôikhicónghĩalàlấylạicongàbịăntrộm.ỞRạchKiên,ngườiViệtNamkhôngphải lúcnàocũngđủnhanhđể thamgianhữngnỗlực tạo ra hoà bình. Lính Cộng hoà mang trở lại một vài thứ nhiều hơnnhữngcongàtrongbuổirongchơibuổisángcủahọ.Họmangvềbốnđầungườivẫncònrơimáu,vếttíchcủanhữngngườiđồnglõavớiViệtCộngmàhọgiếtlúcsáng.Chúngtôinhìnthấynhữngchiếntíchđượctreolêncọcởphíanamthịxã,mộtlờicảnhbáoghêtởmchocưdântrởlạiRạchKiên.Sauđó chúng tôi gặp lạiEllsberg trongbộđồngphục chiếnđấuvàmũ

mềmkaki,ởtrongruộnglúasâuđếnthắtlưng,trườnquađámbùnbẩn,mộtkhẩusúngtiểuliênbênphíataytrái.AnhtađangthétlêngọilínhbộbinhMỹchậmchạp:“Tiếnlênđây,chếttiệt”.Họdườngnhưlưỡnglựchuyểnvềphíatrước,vàmộttrunguýgiảithíchvớichúngtôi,“Anhtakhôngphảimộttrongchúngtôi,anhtađếntừĐạisứquánvàởđâyđùagiỡnvớilính”.Mộtviênđạnxượttrênđầuchúngtôitừnơinàođóđằngtrướcvàchúngtôinhảyvàobùn,bòvềphíaEllsbergđangngắmquanhữngviênđạntừruộnglúavàrấtnhiềubụicâyphíatrước,tìmkiếmkẻbắntỉa.Độilínhbộdichuyểnvềphíatrướcnhómchúngtôitrongvùngđầmlầy

đầy cỏ nơi Ellsberg đang thư giãn. Vann nói cho tôi nghe rất nhiều vềEllsberg,nhàchiếnlượccủaBộQuốcphòngvàsauđótìnhnguyệntớiViệt

Nam, tham gia làm nhân viên của Thiếu tướngEdwardG. Lansdale,mộtchuyêngiaphảncông.TôihỏiEllsbergxemmộtdânsựcóvũtrangthamgiavàomặttrậncóbìnhthườngkhông,vàanhtanói:“tôiđangcốgắngthửxemđiềunàycótácdụngkhôngvàcáchnàotốthơnđểtìmranơidiễnrađiềuđó”.Khitôithôngbáochoanhtavềhuychươngđẫmmáu,anhtatrởnêntức

giận,tuyênbốrằngtoànbộchiếndịchbìnhđịnhlàđểtránhtổnthươngnhândânvàtránhxalánhhọ.Chúngtôirờiđơnvịlínhbộthaotậptrongruộnglúađầybùn,trởlạithị

xã.Ellsberggiơkhẩutiểuliêncủamình,tạodángchụpảnhdướicổngvòmmớiđượcdựnglênchobuổitiệcsắptới.Rõrànganhtavẫncóchântrongquânđội.AnhtathétlênvớiHorst:“Đừngquêngửichotôivàitấmảnhđó,támnhânmười”khichúngtôibướcvàoxerờiRạchKiênvềnhà.Vann và Ellsberg thoả thuận đó là cách duy nhất để thuyết phục

McNamaravềlỗitrongcáchcủaôngtađưaralýlẽchitiếtrằngchínhsáchchiếntranhcủaHoaKỳvềviệcsửdụnglínhMỹgiữgánhnặngchiếnđấulàmộtsailầm.Họbiếtrằngliênhệvớinhữngnhânviênxungquanhđểrỉtaiôngta,vàEllsberglàmđiềuđókhisửdụngmốiliênhệcủamìnhlênchuyếnbaycủaMcNamaratrongchuyếnthămViệtNamtiếptheo.VịBộtrưởngsẽlàthínhgiảbịgiamcầmchochuyếnđi30tiếngtớiViệtNam.Vanntạoranhững thay đổi nhanh chóng trong trái timMcNamara về cuộc chiếnmộtphầnnhờnhữngnỗlựccủaEllsberg.Tôi đưa ra những quan điểm của Vann trong những bài phân tích của

mình.TôiviếtbàiđánhgiákhôngtângbốcvềWestmorelandchobáongày27-1-1967vàbàiđóđượcsửdụngrộngrãi.TôichỉratrongbanămôngtaởViệtNam,cuộcchiếnđãthayđổirấtnhiều,đólàcuộcchiếntốnkémhơn57lầnmỗingàymànhữngtổnthấtngườiMỹtănglêngấp50lầnvàvịTướngbốnsaonhậnđượcsựủnghộcủaTổngthốngHoaKỳ,ngườiluôntintưởngôngtasẽmanglạilờihứachiếnthắng.TôitríchlờinhữngnhàphêbìnhphànnànWestmorelandtrìnhdiễntham

vọngtànnhẫn,tăngcườngsứcmạnhcủaôngtakhikêugọidànthêmnhiềuđợtlínhMỹtrongkhinhiệmvụlúcđầucủaôngtalàxâydựngkhảnăngcủaViệt Nam chiến đấu cho chính cuộc chiến tranh của họ. Câu chuyện đùaloanhquanhthànhphốrằngôngtacóthamvọngtrởthành“thếgiớiCtrongC”nghĩalàtổngchỉhuythếgiới.Mối quan hệ của chúng tôi vớiWestmoreland ở điểm thấp nhất khi tôi

đượccửđicùngKellySmithviếthộmộtcâuchuyệndàichoPhòngphóngsựAP,sosánhmộtngàytrongđờisốngchỉhuyquânsựvớimộtngườilínhđặcbiệt,KellyphảiănsángvớivịTướngvàdànhcảngàyvớiôngta,còntôi

đượcgiaonhiệmvụrachiếntrườngthamgiacùngmộtđạiđộilínhbộởSưđoànlínhbộ25hànhquânvềphíatâybắcSàiGòn.Câuchuyệndườngnhưổnvớichúngtôi.Bảncuốicùngnhưsau:“Bìnhminhmởratrênthànhphốđangngủ,nhữngtianắngmàuhồngđầu

tiên sơn lênmáinhàngóiđỏởvùngngoạiôvàphủmáivườncủanhữngkháchsạncaotầngnằmdọcbờsôngSàiGòn.Giaothôngvẫnđềuđặntrênnhữngconđườngrợpbóng,mộtchiếctrựcthăngcánhquạtthổilùagiólạnhbuổisáng,kêuvovehướngvềnhữngngọnnúicủaphíabắc”.“Tronglâuđàisơntrắngởsố19ĐoànCôngBửu,toànhàđặcbiệttrong

nhữngtoànhàdongườiMỹchiếmđóngởSàiGòn,mộtngườiđangngủtrởnênmệtmỏivớitiếngồnnhưngkhôngthứcdậy.SauđóTướngWilliam.C.Westmorelandvới tay tắtđồnghồbáothức,đã là6giờ15.Mộtphụtágõcửaphòngđểchắcrằngôngchủđãthứcgiấc.VịTướngcókhuônmặtgầyrámnắngthứcdậy,đánhrăngvàcạorâu”.“30dặmphíatâybắcquanhữngcánhđồnglúakênhđàobừngsángánh

nắngbansớm,trunguýWilliamHowardởCorlebebangGeorgiabòrakhỏinhà xí thấp đào trên đường nông thôn.Anh ta phủi lớp bùn đóng trên bộquầnáodãchiếnướtvàngáp”.Đây là điểm trung lập củaKelly trong câu chuyện làm buồn vị tướng.

“Giờlà2giờchiềuởCercleSportiff,pháođàicuốicùngtrongchuỗicâulạcbộngoạiô,mộtnơinghỉngơithoảimáicholốisốngvươnggiảởvùngbiểnbuồntẻ.Westmorejandđếnchơitenniskhoảng50phútởsânsố5,mộttrong15 sân của câu lạc bộ.KhiWestmorelandphát cú giao bóngđầu tiên chongườihướngdẫnViệtNam, thì chiếcxeđầu tiên trong92xe tải đoànhộtốngđangtrênconđườngđộchành40dặmvềphíatâybắcSàiGòndínhlầyvàtrongvòngvàiphúttoànbộđoànhộtốngbịsalầy,némtoànbộkếhoạchhànhquâncủa sưđoàn línhbộ25vào thếmất cânbằng,đedọa sự thànhcông của rất nhiều cuộc phản công lập ra vào ngày hômđó và ngàyChủnhật”.KhicâuchuyệncủachúngtôiđănglêncácbáoởHoaKỳ,LầuNămgóc

kêugàochúngtôivìđềcậptớiviệcchơitenniscủaôngta.Mộtvàituầnsauđó, tôi đang chờ Phó Tổng thống Hubert H. Humphrey tới trong chuyếnthanhtracăncứđóngvenĐồngbằngsôngCửuLongthìWestmorelandtớibắtchuyệnvớitôi.“Được đấy, ông ta tuyên bố, cậu sẽ vui khi biết rằng tôi đã bỏ Cercle

Sportiffvàtennis”.Tôithựcsựngạcnhiên.Tôikhôngnhịnđượcvàthốtrarằng,tôiđãthamgiacâulạcbộđó.Westmorelandnhìntôimắtnheolạivànói:“Cólẽhọsẽchocậuchỗcủatôi”vàbiếnđi.MertonPerrycủatờNewsweek,đãngheđoạnhộithoạicủachúngtôivà

gửiđúngnguyênvănvềtờbáocủaanhta,đăngtrongmụcbuônchuyệntuầnsauđó.NhânviênbáochícủaWestmoreland,đạitáWinantSidlethôngbáovớitôirằngvịchỉhuynghĩtôidànxếpnóichuyệnvàkhôngmuốncóđiềugìliênquantớitôimộtlầnnữa.Mùathunăm1967,TổngthốngJohnsonchọnmụctiêuquânsựtrênbản

đồtrongphòngchiếntranhcủaNhàTrắngvàyêucầutrựcthăngchiếnđóngtrênbiểnvàmặtđấtđể thảbomvàonhữngvị tríđó.Ông tacũngbắtđầunhữngđợttấncôngchốnglạicácnhàphêbình.TừSàiGònxaxôi,chúngtôinghenóiJohnsonlàđốithủđánggờmnhấtcủachúngtôi,đangnghiềnngẫmnhữngmiêutảvềcuộcchiếncủatruyềnthôngđằngtrướcnhữngchiếctivivềmạng tin tức, kiểm tra bamáy telex truyền sản phẩmcủaAP,UPLvàReutersvànghiêncứukĩ lưỡnghàngtánhữngtờbáoquantrọngmỗibuổisáng.Johnsonkhôngngạigâyáp lựcvới cácbiên tậpchầnchừ thamgiavào

“đội củaông ta”.Tayông tadàivới tới cảmặt trận,nơinhữngcuộcđiệnthoại,tintứctruyềnđitớivănphòngôngtavànhânviênthâncậnđiềuchỉnhdòngchảythôngtinhàngngày.Nếugiớibáochívượtngoàitầmvớicủaôngtavànhânviênkhônglàmđượcđiềuđóthìôngtasẽ trútsựkhóchịucủamìnhlênhọ.TrưởngphòngthôngtincủaôngtaởSàiGònlàBarryZorthian,mộtnhân

viênthôngtincókinhnghiệmcủaHoaKỳ,thêmgiavịnóivớinhữngđồngnghiệpvềmột cuộc chạm tránhènmọnvớiLyndon Johnson tại cuộchọpnhânviênNhàTrắngvàonăm1965đượctriệutậpđểthảoluậnvềviệcđưatinchiếntrường.TrướckhiZorthiantrìnhbàybàiphátbiểucủamình,ngườiphátngônBill

Moyersthìthầmvàotaiôngta:“ôngchủmuốngặpanhtrêntầngngaybâygiờ”.HaingườitiếnvềtrụsởgiađìnhnơiJohnsonđangngồitrêngiường.Khi nhìn thấyZorthian, Johnson “bắt đầu giảm bớt giới báo chí trong vởkịch độc bạch không ngừng” và sau đó quay sangZorthian “Chết tiệt, cóchuyệngì với cậuvậy?Tại sao cậukhông thểgiải quyết với giới báo chíngoài kiamột cách tốt hơn?Tại sao cậu để cho họ viết điều đó? Tại saokhôngloạibỏsựdốtnátrakhỏiđầuhọ…”.Zorthianquayxuốngtầngdưới,lắcđầu.Tổng thống Johnson muốn Zorthian và những nhân viên khác ở chiến

trườngviếtnhữnggìmàchínhôngtakhôngsẵnsànggâyảnhhưởng,mộtsựkiểmduyệtkhôngchínhthứchìnhthànhchonhữngbài tingửiđiđểchiềutheoquanđiểmcủaông tavềcuộcchiếnnênđược tiếnhànhnhư thếnào.Johnsonđôikhicanthiệpvàoviệcđưatinnhưcanthiệpvàonhiệmvụnémbom,đôikhinghenhữngbuổihọpcủa“Những tênngốc lúc5giờ”ởSài

GònđượctruyềnvềNhàTrắngquađiệnthoạivàobuổisángsớmvàkhônglưỡnglựcanthiệpnóivọngvàoquanđiểmcủaôngtasauđó.Mộtngày,ngườiphátngônJackSteward“khôngbìnhluận”mộtcâuhỏi

củagiớibáochívềsựpháttriểnchínhtrịSàiGòn.Tổngthốngtứcgiận“Ailàthằngngốcchếttiệtnói“khôngbìnhluận”giốngnhưmộtconvẹtvậy?”,ôngtanóivớingườitrợlý.NgàyhômsauStewardnhậnđượcthôngtintừcấptrêntạiCụcThôngtinHoaKỳyêucầuthuyênchuyểnngaylậptứctớiLéopoldvilleởCônggô.KhiStewardchốnglạiquyếtđịnh,GiámđốcCụcThông tin Hoa Kỳ nói cho anh ta nghe về phản ứng của Tổng thống vàkhông thể làmđược điều gì thay đổi điều đóSteward dọa sẽ đưa ra côngchúnglờiphànnàncủaanhtavàsựthuyênchuyểnxếpxó.Tôicórấtítviệcliênquantớinhữngnhânviênthôngtinvàngượclại.Đối

vớiStewart,ZorthianvànhữngngườikhácđangcảmthấyhơithởnóngcủaTổngthốngvàtôilàácmộngkinhhoàngnhấtcủahọ:mộtphóngviênchiếntrườngđưaranhữngthôngtingâytranhcãivượtrakhỏitầmkiểmsoátcủahọ,vàkhinhữngđiềuđóđượcđăngbáo thìchắcchắccónghĩanhững lờikhiển trách từNhà Trắng dành cho họ. Zorthian và tôi cũng tiếp xúc vớinhauvàilầnkhianhtatớiSàiGònnăm1964đểthànhlậpchiếndịchthôngtinĐạisứquánHoaKỳvàanhtalàngườiđànôngrấthiểubiết.Nhưngmốiquanhệcủatôivớianhtachuaxótkhitôiviếtcâuchuyệncủamìnhvềbộphim chiến tranh giả và tệ hơn nữa là câu chuyện về thử nghiệm khí gaskhôngsátthươngcủaquânđộiCộnghòa.Chúngtôichỉgiữmốiquanhệxãgiaovớinhausauđó.Vàođầunăm1966, tôiphànnànvớiZorthianvềviệcbịquâncảnhMỹ

đuổiđi,anhtacườichếnhạonhưthểthíchthútrướcsựbấtlợicủatôi.SuốtcuốituầncủacuộcbiểutìnhPhậttửchốngchínhquyềntrêncácđườngphốSàiGòn,haixequânđộiMỹkèmmộtnhómphóngviênvàyêucầuchúngtôi rờihiện trường.TôicùngBobSchieffersaunày làmcho tờFortworthStarTelegramvàBobKeatly của tờWall Street Journal nói với cảnh sát:“Chúngtôi làphóngviên,đểchúngtôiyên”.Mộttrongsốhọtrảlời:“Tôibiết nhưng mệnh lệnh của chúng tôi là dọn sạch những người Mỹ khỏiđườngphốgồmcácphóngviên.Đólàmệnhlệnhcủachúngtôi”.Chúngtôiphảnđốicăng thẳng,nhận thấysựan toàncủaSàiGònnằmtrong taycủacảnhsátCộnghòavàquyềnhạncủangườiMỹchỉmởrộngtớilínhHoaKỳvàcáckhoquânsự.“Tôi không phải ngườiMỹ”, tôi nói, “tôi đến từNew Zealand” và khi

được hỏi chứngminh điều đó tôi đáp lại: “Giọng nói và kiểu tóc của tôikhôngđủhaysao?”.EddieAdamsnói:“AnhkhôngcóquyềnyêucầuphóngviênMỹrờikhỏiđườngphố,anhkhôngcóquyềnhạnvớichúngtôi”.Tay

cảnhsátsuynghĩmộtphútrồiláixeđi.Ngaysauđóhọquaytrởlại.“anhđivớitôi”,mộtngườinóivớiAdams.

“Tất cả những ngườiMỹ rời khỏi đường phố”. Tôi lại phản đối rằng tôikhôngphảingườiMỹvà taycánhsát tứcgiận lôi rakhẩusúng lục45mmmàuđen,chĩavàohôngcủaAdams,KeatleyvàsauđólàSchieffer,vẫynóvềmộtsốphóngviênảnhcủatạpchíLifegầnđóvàsauđótậptrungvàotôi.“Cácanhđivớitôi”,anhtanóithêm.“AnhlàmộtngườiMỹ”.BobKeatleyxenvào:“TôilàngườiMỹnhưnganhkhôngcóquyềnđuổi

tôirakhỏichỗnày.ChỉhuyHoaKỳkhôngcóquyềnhạnvớitôi”.Vàolúcnày cuộcđối thoại càngnóng lên, rất nhiều lời lẽ tục tĩu thốt ra cùngvớikhẩu súng lục của những quân cảnh lưỡng lự chĩa vào chúng tôi.Khi haicảnhsátCộnghòabắtgặp,họtừchốicandự.CuộctranhcãichỉđượcgiảiquyếtkhimộtnhómquânnhânMỹvuivẻtạimộtnhàthổphíatrênmộtquánbargầnđóphảirờikhỏibởimộtđámđôngbiểutìnhvàtoánquâncảnhchạyđếngiảicứuhọ.Zorthiannghecâuchuyệncủatôivànói:“anhnóirằngmộtcảnhsátquân

sựMỹ rút súng lụcchĩavàoanh?Không thểnàoxảy ra”.Tôiđưa ramộtđốngảnh8x10doEddieAdamschụpvềvụxôxát.“Nhìnđi”,tôiyêucầu,“Anhsẽlàmgìvềđiềuđó”-“ừ,Zorthianđáplại,anhthậtlợidụngvàđộcác.Cólẽchúngtôisẽbuộctộianhtấncôngvàongườicảnhsátquânsựđángthươngđó,mộtcuộctấncôngbằngbútvàbútchì”.Anhtavẫncòncườikhitôiđikhỏi,nhưngtôiđãcónụcườicuốicùng.APphátbứcảnhtôibịchĩasúng và tờWashingtonPost vào sáng hôm sau đã sử dụng nó trên ba cộttrangtrong.NgoạitrưởngDanRuskkhôngđượcvui.Khôngtùnhânnàobịbắtvìnhữngkhókhăn,sựphứctạpthôngtinchiến

tranhvànhữngnghingờởcảhaibên.KhiDavidHalberstamtới thămSàiGònnăm1967,anhtanóivớitôi,Zorthianđãnóivớimộtsốđạibiểuquốchộirằngtôilàcộngsản.HalberstamnóirằnganhtasẽgọichoZorthianvềchuyện đó. Điện thoại nhanh chóng đổ chuông. Zorthian nói rằngHalberstamởtrongvănphòngôngta.“Tôimuốnnóivớianh,Peter,tôiđãgọianhbằngnhiềutừ,thậmchílà“đồchócái”nhưngtôichưabaogiờgọianhlàmộttêncộngsảnbởitôikhôngtinđiềuđó”.MốibậntâmchínhcủaZorthianchínhlàphảicónhữngcâuchuyệntích

cực,ông takhuyênnhữngnhânviênmớiđến là:“Nóisự thậtnhưngđừngbộc lộhếtmọi thứanhbiết.”Anh ta là thànhviêncủahộiđồngnhiệmvụHoaKỳ, nhóm những nhân viên cao cấp thảo luận và đưa ra chính sách.Zorthiancốgắngđưamốilolắngcủachínhphủvàonhữngcâuchuyệncủatôi, và đôi khi anh tamắng nhiếc tôi: “Peter, cậu phải đưa quan điểm vềnhiệmvụtrongnhữngbàiphântíchchiếntranhcủamình,cậunợchúngtôi

điềuđó.Chúngtôibiếtvềnhữnggìđangxảyranhiềuhơncậu”.Tôiđáplạirằngtôithuthậpthôngtincùngnguồnvớichínhphủvànhữngđánhgiácủatôicógiátrịnhưcủahọ.Nhữngmánh khóe truyền thông bắt đầu len vào năm 1967 khi chi phí

chuyểnlínhMỹtớiViệtNamkhôngthểtiếtlộđược.Chiếnlượcchiếntranhlàkhônghợplí,đẫmmáuvàtànsátcùngnhữngngườilínhvàochiếntrườngrấtkhóđểbàochữa.Zorthianvàđộithôngtincủaanhtangậptràntinxấu.Họkhôngcóđủtayđểchọcvàomọiconđêròrỉ.NhữngcâuhỏiđưarahàngngàyvềchiếnthắnggầnnhưthếnàomàlựclượngHoaKỳđãthamgiahànhđộngđượchainămvàđãđảmđươngchiếntrườngtừngườimiềnNamViệtNam. Thậm chí tướngWestmoreíand cứng lưỡi: “Không thể nói được làcuộcchiếnsẽkéodàibaolâu.Tôikhôngthểnhìnthấytrướcđượckếtcục”,ôngtanóivớimộtphóngviênAPđầumùaxuân.Bắn phá là chiến thuật đầu tiên củaMỹ.Lực lượngMỹbắn phá hơn 1

triệuđạnpháobinhmỗitháng,vànémbomoanhtạclớnnhấttronglịchsửkhôngquânvớinhữngmáybayB-52thảbomởcảmiềnBắcvàmiềnNamViệtNam.Chỉhuylínhbộbinhvớinhữngchỉdẫncứngnhắcđảmbảomạngsốngcho línhMỹđãkêugọi tấncôngkhôngquânvàpháobinhoanh tạc,thậmchíchỉvớimộttênViệtCộngbắntỉa.“Đâylàcuộcchiếntranhđầutiêndùngbộbinhhỗtrợkhôngquânvàpháo

binh”,chỉhuyđạiđộiSưđoàn1nóivớitôisauhànhđộngtứcgiậnnơiđơnvịanhtachờhànggiờhỗtrợkhôngquânvàbịmấtdấukẻthù.Anhtanóithêm:“Đuổitheolựclượngcộngsảnphíasaubứctườngbắnphágiốngnhưchọc vàomột quả bóng bởi vì bạn đẩy họ ở vùng chiến khuD thì họ lạiphìnhraởchiếnkhuKhoặcchìmlặntrongchiếnkhuC”.Ném bom không hạn chế ởmột số vùng gây những tai nạn không thể

tránhđược.Vàongày4-3-1967,thôngcáoquânsựđưaradanhsáchnhữngcuộc tấn công sai lầm vào cộng đồng người dân ở Đồng bằng sông CửuLong.NhưngkhôngđưaravụđánhbomvàphảnlựcsailầmcủahaichiếcmáybayhaingàytrướcđóvàongôilànghữunghịLàngVâyphíađôngbắcĐàNẵng,nơiphóngviênBobGassawaycủaAPthôngbáo100ngườidânbịgiết và175ngườibị thương trongnhữngđốngđổnát.MáybayđượcxácnhậnsauđólàtrựcthăngMỹ,vàngườiđiềukhiểnđãnhầmhướng.“Chínhsáchtiêuthổ”làcôngcụyêuthíchcủanhữngngườilậpkếhoạch

trongnhữngvùngngoàisựkiểmsoátcủachínhphủvànhữngbàibáođầymàusắcvềthànhquảcủanódộigáonướclạnhvàoxươngsốngchonhữngnhânviênpháigiảitrình.JohnWheelertríchlờimộtlínhthuộcsưđoànlínhbộ25kêulasuốtcuộchànhquânởGiồngDinhphíabắcĐồngbằngsôngCửuLong:“Chúaơi,vợ tôisẽngấtnếubiếtnhữnggì tôiđang làmởđây.

GiếtOleCharlielàmộtchuyện,giếtchóconhoặcvịtconthìcũnggiốngnhưvậynhưngconngườilàđiềukhác”.ĐơnvịđượcyêucầusanbằngmộtlàngvàWheelerlưuýđôimắtđầyhận

thùcủanhữngngườidânnôngthônViệtNamkhingườiMỹđốtnhàcủahọvàcảbànthờgiatiên,tiêudiệttrâulẫngà.KhiWheelermiêutảquangcảnhcách4dặmvềphíatâynơi“Nhữngđôimắtđầyhậnthù,ủrũchứngkiếnsựtànphámộtngôinhànôngthôn.Nhữngthànhviêndacháynắng,đểrâucủađơnvịSưđoàn25vâyquanhmộtxácchếtbịbắncủaViệtCộng.Dukíchcộngsảnmặcđồđenxuấthiệntừmộtđườnghầm,taygiơlênđầuhàng.KhilínhbộMỹtiếnlạigần,ngườiViệtđóbấtngờrútlựuđạntừhôngvàtháokípgiữađámngườibắtmình,mộttiếngnổ,tiếngcủamộtkhẩusúngtrườngvàsauđólàsựimlặngchếtchóc.“Cuộcchiếnbẩnthỉu,khủngkhiếp,nhữngtaycộngsảnbẩnthỉuvàkhung

khiếp”,mộtsĩquankêuca.Gầnđómộttaysúngtrườngquỳtrongbụirậmlưngquayvềhiện trường,một taychemắt,một tayômhọngvìanh tacốgắngkiềmchếcảmxúc.Vàiphútsauđó,mộttaysúngtrườngkéoxácbịbắncủaViệtCộngvànémvàokênhchia sẻnấmmộđầynướcvớixácnhữngconvậtbịngườiMỹgiếttrướcđó.Cócảsựtànsáttậpthểvàcánhân.QuânđoànLínhthủyđánhbộHoaKỳ

côngbốán tùchomột lính trẻ thúnhậnđãgiếtmộtcôngdânViệt,cắt taianhtabởivìanhtanghevềcáchhànhxửnàytrongtrạihuấnluyệnlínhthủymớituyểnvànghĩ“ĐólàđiềuphổbiếnđểlàmởViệtNam”.ĐộicủaanhtadichuyểnquamộtlànggầncăncứlínhthủyđánhbộChuLaithìnhìnthấymộtngườiViệtvàbắnôngta,thậmchíôngtakhôngcóvũtrang,khôngchothấysựtấncôngnàovớihọ.Ngườilínhbịtuyênánmườinămtù.Vàituầnsauđóquânđoànlínhthủyđánhbộtiếtlộmộtsựkiệntươngtự,

họtuyênánmộthạsĩ laođộngkhổsaichungthânvìgiếtmộtbàgià.Taylínhthủyđánhbộđãhỏicậubạn,“Cậunghĩcáilỗtonhưthếnàonếutớbắnvàođó?”vàbắnvàobàgiàvớikhẩusúnglục4.5,sauđóanhtangắmvàbắnlại, rồi phát thứ ba và viên đạn cuối cùng vào bên phải đầu của bà già.Nhữngtaylínhchấtrơmlênxácvàđốt.Mộttranhcãikháclàsựtànphánhữngthônlàngởnhữngvùngcódâncư

bênngoàikhuvựckiểmsoátcủachínhphủđượcgọi là“vùngbắnphá tựdo”khinhữngngườilínhlúngtúnghoànthànhchiếnthuậttìmvàdiệtcủaWestmorelandđangdịubớtđibởinhữngchỉtríchquốctế.TôichứngkiếnmộtlầntrongcuộchànhquâncủaSưđoànthiếtgiáp1cùngMichelRenardvàphóngviênảnh tựdongườiPhápCatherineLeroyởvùngrạnvếtchânchimbiểnmiềnTrung,quânlínhbắtđầuđốtmộtlàngdùnhữngmệnhlệnhđặcbiệtkhôngphảitừchỉhuyđạiđội,đạiúyNelsonNewcombe.Khianhta

nhìnthấynhữngdảikhóicuộnlêntrênnhữngngôinhàmáinâuởthônAnHữu,vịđạiúykhôngcạorâuđeokínhthétlêntrongbộđàm:“Tênchếttiệtnàođốtnhữngngôinhàđó?Khôngđốtphágìhômnay,đólàmệnhlệnh”.Chỉngàytrướcđótrungđộicủaanhtađốtmộtsốngôinhàkhôngbịđánh

bomcònsótlạigầnthônLinhHội,mộtsựkiệndophóngviênUPLđưatinđưarahồichuôngcảnhbáoyêucầunhữnggiảithíchtừWashington.TôihỏiNewcombechuyệngìxảyravàanhtagiảithíchrằngchỉthịtừtrụsởchỉhuySàiGòn tuyênbốđốtphánhàdân làbịcấm.Quanđiểm từsởchỉhuysưđoànlàchỉnhữngngôinhàđượcchứngminhlàcóViệtCộngcóvũ trangchiếmđóngthìmớiđượcđốttrongkhilữđoànchophéplínhđốtphábấtkìngôilàngnàohoặcthônnàocótiếngsúng.Trongnhữngcuộcchiến tranh trướcđây,vấnđềkiểmduyệtquânsựcó

thểbịtrìhoãnhoặchủybỏnhữngcâuchuyệntiêucựcvìchúngcóthểlàmảnh hưởng khí thế ở nhà nhưng ởViệtNam, cảNhà Trắng hayBộ quốcphòng sẵn sàng đối mặt những trách nhiệm kiểm duyệt này. Zorthian vàđoànkịchcủaanhtacóítsựlựachọnnhưngphảithửvàcốgắngđốimặttốtnhấtvớinhữnggìđangdiễnra

Chương18:ĐàNẵngMùahènăm1967,HorstvàtôitổchứckỉniệmnămthứnămởViệtNam

bằngmộtbuổitiệcvới300kháchtạiKháchsạnRoyale,mộtkháchsạncũkỹnằmởgócgiaođườngNguyễnHuệvàđườngNguyễnThiệp,cáchhaikhuphốtừcơquanchúngtôi.Trongnhữngngàyhoàngkimnhữngnăm1920và1930,KháchsạnRoyale thuhútquanchức thuộcđịangườiPháp tớiquánbar dễ chịu để nhâm nhi rượu apxin hay sâm-panh lạnh, những món ănthượnghạngphụcvụtrongphòngăn.Trongphòngkháchtầngtrên,nhữngchủđồnđiềnngườiPháp từvùngnông thônhẹnhòbímậtnhữngcô tìnhnhânngườiAnNamvàđôikhi lợidụngchínhhọchoviệcbàochế thuốcphiệnbímật.Horstvà tôibiếnKhách sạnRoyale thànhnơi ẩndật củamình,mặcdù

nhữnggìcònlạicủakỉnguyênthựcdânlànhữngtấmvánsànkẽokẹt,hệthốngnướckêuầmĩ,bứchìnhchândungcũcủalínhlêdươngPháp.Sựtồitàncủaquánbarbảotồntínhthanhbìnhtrongmộtthànhphốbùngnổcâulạcbộ,gáibarvànhữngngườiMỹchèchén.Nhàhàngcũngkhônghấpdẫn,thựcđơnchỉcóphi lê“Flétana lamoutarde”vàsúpcácùng“palourdes”,nhưngmangphongcáchCorsianbéongậynhiềudầuliuvàtỏi.DanhsáchrượulànhữngloạiAlgeryrẻtiềnđếnmứcđượcthểhiệnkhôngnhữngởnămmàcòn làngày thángđóngchaivàchỉuốngđượckhipha loãngvớinướckhoángxenxe.Sự xuống cấp của Royale song song với người chủ, Jean Ottavi, một

ngườiđànôngPhápnhiềutuổiănmặchoànhảotrongchiếcáosơmitrắngvàcàvạt.ÔngOttaviđitậptễnhquanhkháchsạnbằngchiếcgậymàôngtađập xuống sàn hống hách khi nhân viênViệt không thực hiệnmệnh lệnhhoặcchậmphụcvụkháchhàng.ÔngOttavichophépchúngtôi,ăntốimuộnhơngiờđóngcửavàvàomộtsốdịpđặcbiệt,ôngtachođầubếpchuẩnbịnhữngmónănđặcbiệt theosựchọn lựacủachúng tôi.Tạibữa tiệc,nhânviênkháchsạnđiquanhphòngtiệcphụcvụthịtcừu,dênướngvànhữngloạihoaquả,rauđặcbiệt.MộtvàiđồngnghiệpngườiMỹkhônghiểutạisaochúngtôilạithíchvẻ

đẹpmờnhạtcủaKháchsạnRoyalekhinhữngnơikháctốthơn.KháchsạnAterbea ở ngay cùng đường và Khách sạn Guillaume Tell ở trên đườngTrịnhMinhThếvànhữngnhàhàngởKháchsạnCaravellevàMajesticđềucó thức ăn và đồ uống cao cấp hơn.Nhưng phong cách kín đáo và vị tríkháchsạnmàchúngtôiđangởrấtthuậnlợichoviệcgặpgỡnhữngnguồntinnhạycảm.TrungtướngJulianEwellđôikhiláixevàoSàiGòntừsởchỉhuylựclượngchiếntrường3củaanhtaởLongBìnhđểăntốivớichúngtôitạiKháchsạnRoyale,điềukiệnduynhấtcủaanhtalàkhôngđểlộtungtích

củamìnhtrongbộđồthườngphụcvàăntốibímậtphíasaubứcbìnhphongởmộtgócyêntĩnhcủanhàhàng.Vàogiữanăm1967,giớibáochíSàiGòntăngdầnlênvớihơnbốntrăm

người,hầuhếtởnhữngcănhộđơn,chunghoặcsốngtrongkháchsạn.Mộtsốthườngtrúlâudàiởchiếntrườngcùngvớilính.Khoảng20hoặc30ngườicó vợ ở Sài Gòn. Đó là, R.Vw. Apple, TomBuckley của Thời báo NewYork,MaynardParkervàWilliamTuohycủatờNewsweek,LeeLescazevàRobertKaiser của tờWashingtonPost,Robert Pisor của tờDetroitNews,JoeFriedcủatờNewYorkDailyNewsvàtôi.Cuộc sống khá thoảimái trong những ngôi nhà thuê kiểu thuộc địa có

ngườiphụcvụvàđầubếp,cónhữngbữatiệccooktailngoạigiao,nhữngbữaăntối,tiệcbáochívànhữngbuổichiềuởCâulạcbộCercleSportiffvàthậmchítrượtnướcởsôngSàiGòn,mộtmônthểthaođượcnhiềungườiưathích.Bạncóthểvẫnvờnhưthànhphốđangthanhbình,chiếntranhchưatừng

xảyđếnvớiSàiGòn.Nhưngnócóthểvanglênbấtkỳtrongnhữngvụnổkhủng bố mà đôi khi oanh tạc qua thành phố trong tiếng la hét của trựcthăng,tiếngnổcủađạnpháobinh,trậntấncôngkhôngquântừnhữngvùngnôngthônlâncận.Nhữngtin,bàithảmhọanhấtluônđượctìmthấyởchiếntrường nhưng SàiGòn là ngôi nhà thoáng đãng cho tất cảmọi thông tin,đánhgiávềchiến tranhvànhữngchương trìnhbìnhđịnhcả tiếngViệtvàtiếngAnh.Âmmưu to lớncủachỉhuycấpcao lànắmbắtđượcdòngchảy tin tức

khôngchỉtrongvùngchiếnmàởmọibữatiệccooktailvànhữngbuổitụtậpăntối.Nhữnglờinhậnxétvôtưvềnhữngtứcgiậncủachiếntranhluôntìmđược trong những bài phân tích tin và những bài tạp chí vào buổi sáng.ThànhphốròrỉgiốngnhưWashingtonthunhỏ.Mộtdòngchảynhữngchitiếttaihạidướinhữngthôngtinxấutừchiếntrườngrằngchiếntranhrơivàobếtắcvàtệnhấtlàđangthua,rằngchiếnlượccủaWestmorelandtậptrungvàonhữngcăncứquânsựrộnglớnvàtốntiền,nhữngkhovũkhíquânsựphứctạp,thựchiệnnhữngchiếndịchtìmvàdiệt,khôngnhằmkếtthúcchiếntranh nhanh chóng cũng khôngmang những người cộng sản tới bàn đàmphánhòabình.Tuynhiênhiểurõnhữnggìđangdiễnrakhôngcónghĩadẫntới những giao tiếp rõ ràng. Johnson củaNhà Trắng tiếp tục thuyết phụccuộcchiếnđangthắnglợivàrấtnhiềungườiởHoaKỳvẫnsẵnsàngủnghộTổngthống.GiớibáochíViệtNamchủyếudànhchonamgiới.Mộtquanđiểmphổ

biến rằng chiến tranh là cuộc chiến giữa đàn ông với đàn ông và đàn bàkhông nên tham gia vào đó.Một số phóng viên nữ xuất hiện trong cuộcchiếnlàGeorgieAnneGeyer,LizTrotta,GloriaEmersonvàBeverjyDeepe.

Quânđội chỉ ưu tiên hơn chút ít với nhữngnhu cầu cá nhânđặc biệt củaphóngviênnữvàphóngviênbáoảnh.Chúngtôi,nhữngphóngviêncóxuhướngdèmphakhảnăngbuônchuyệnvànhữngmốiquanhệcủahọkhôngthíchgiúpđỡhọvớichínhquyền.Phụnữđượclínhchàođónnhấttrongchiếntrườnglànhữngngườihành

độnggiốngnhưđànông.SaukhiphóngviênánhnổitiếngDickieChapelletửthươngởmộtbẫynổcuốinăm1966,HughMulligantríchlờimộtchỉhuyquânđoàn:“Bấtkìkhinàocómộtphóngviênnữkháctớiđây,chúngtôisẽđiềumột đại tá ra khỏi phòng anh ta vì phòng của anh ta có toilet riêng.NhưngkhôngphảiDickieChapelle.Côấykhôngbaogiờđòihỏisựưutiênnhỏnhấtnàochỉvìgiớitínhcủamình.Côấylộichiếcáoponsôcủamìnhtrongbùngiốngnhưnhữngngườiđànôngvàăncơmbằnghộp sắtmàaicũngcốnuốt.Trongbộquầnáorằnrivàmũsắt,tôikhôngthểphânbiệtcôấyvớinhữngngườilính.Côấyluôntheokịpmặttrậntốtnhất”.PhóngviênảnhtựdonhỏbéngườiPhápCatherineLeroybướcvàovăn

phòngAPnăm1967vàngaylậptứcđượcliệtvàodanhsáchcộngtácviêntrongđộiquâncủaFaasvớilờihứa15đôlacho1bứcảnhcóthểsửdụngmàbấtkìaikháccó.CôtacóđủtiềnđểthuêmộtcánhộkhépkínởkhuvựcđôngdâncủaSàiCòn.TôiđicùngcôtađếncăncứmặttrậnLínhthủyđánhbộMỹởĐôngHà

khinhânviênbáochícốgắngkhuyêncancô takhôngnên thamgiacùngmộtđạiđộilínhthủyđánhbộdothámtrongnhiệmvụnhảydùởvùngbiêngiới.Nhiệmvụnày rấthạnchếvớigiớibáochínhưngCathykhôngbị từchối.Những lờibángbổđầygiậndữmàphóngviênảnh85pound thốt ralàmtôixấuhổvì rút luivàđã làmtứcgiậnsĩquan lính thủyđánhbộđếnmứcanhtaphảiphànnànvớisởchỉhuy.Catherinecuốicùngcũnggiànhđượcsựkínhtrọngmiễncưỡngcủalính

thủyđánhbộvàdanhtiếngthếgiớivềnhữngbứchìnhkinhhoàngcủamình.Trongmộtlầnthựchiệnnhiệmvụ,côtabịthươngnặngởbụngnhưngvẫnkịpnémcuộnphimđầymáuvào taymột lính thủyđánhbộ trướckhi bấttỉnh. Ở trong bệnh viện, cô ta biết rằng những bức ảnh chiến trường củamìnhlàmtêntuổicôtanổitiếngkhắpthếgiới.Hầuhết cácphóngviêncủaAPđềuđộc thânvàhọcùngởmộtcănhộ

rộngdophóngviênảnhAlChangthuê,tobằngtòanhàvănphòng.ChúngtôigọinólàCănhộDứatheoxuấtthânHawaiicủaAl.Đólàcănhộđượctrang trí đơngiản với ba giườngngủđôi, vài chiếc ghế, bình lạnhđể bia,khungcảnhnhìnraquảngtrườngLamSơn.Mộtsốbảnnhạc“TinhBubble”hoặc“BlueHawaii”hoặcmộtsốgiaiđiệu thườngđượcbật lênchonhữngngườinhớnhà.Mộtsốbànđểmáyảnhvàốngkính,dọctheotườnglànhững

balôquânsự,dụngcụchiếntrườngvànhữngbộđồngphụcbẩn.Cănhộcũnglàngôinhàthứhaichonhữngngườilínhchúngtôilàmquen

trongchiếntrườngghéquaSàiGònđểởtrọmộthoặchaiđêmvàtiếpđãihọ.Họđến,ngườiđầybụibặm,mồhôi,laovàotắmnướcnóngvàsauđóvớmộtchaibialạnh,ômbấtkìaihoặctấtcảnhữngngườicómặtởđó.KhônggiốngnhưbarcủaSàiGòncó lệnhgiớinghiêm.Mộtngười línhhoặcmộtphóngviênmớitrởvềtừchiếntrườngcóthểuốngtrongsựlãngquênhạnhphúcvàkhônggặpphảiphiếnphứcgì.Chúngtôihiếmkhiphávỡquyđịnh,rakhỏinhàvàogiờgiớinghiêmbuổi

sángđểđưanhữnglínhcónhucầutìnhdụctớinghĩađịaởChợLớn,vìđâylànơitrúngụcủanhữngcôgáiđiếmkhôngcóchỗnàokhácđểhànhnghề.GeorgeMCarthur,ngườikinhnghiệmnhấttrongsốchúngtôivềvấnđềnàynàinỉđượcláixelàmngườichỉđường,nhưngtayláixenàysayrượuvàkhinhữngcôgáixuấthiệngiữahọ,chiếcxelắclưvàGeorgebịvănglênmuixe.EdMeade,đếntừErie,Pennsylvaniađãhọcđượccáchcứuthươngkhicòn làcầu thủbóngđáở trườngđạihọc,đỡGeorgedậyvàđưaanh tavềKháchsạnCaravellemàkhôngđểxảyramộtsựkiệnnàonữa.maymắnlàmộttrongnhữngngườiquencủachúngtôi,bácsĩquânyTomDurantthỉnhthoảngghéthămđểkiểmtrangườibịthươngvàcuốicùngyêucầuanhtatớibệnhviệnphẫuthuật.Mộtbuổisángsớmkhi tôiđangnghỉngơitrongcănhộvớinhữngđồng

độicònlạithìphóngviênảnhAPRickMerronđitừvănphòngcùngvớivàitấmảnhcóđược từ tạp chí khiêudâmmàai đómuađượcởHồngKông.Rickdánhình trướccửaKháchsạnCaravellebênkiađườngcùnghaicâuchuyện treo trên tường cao, nơi thu hút sự chú ý của cảnh sát SàiGòn –nhữngngườiđanglàmnhiệmvụanninhởquảngtrườngphíadưới.Sựthânthiệnvôtưbáotrướcđiềmgở.HoạtđộngvănphòngAPvẫndiễn

rasuônsẻkhôngcócạnhtranhnhỏnhenvàđốkịtrongnhânviêndùmứcđộlà những tranh cãi do căng thẳng của chiến tranh.Hai Boyle viết vềmộttrongnhữnglídodẫnđếnđiềunày là“ViệtNamlàmộtcâuchuyệntrongthếgiới,nơicónhiềuđiềuchomọingười.Bạnkhôngphảilolắngbấtkìaiăn trộmcâuchuyệncủamìnhvìnhữngcâuchuyệnhayhơnđangchờđợingoàikia”.Mỗimộtngàychúngtôigửi8đến15bảntrênmáytelexcủavănphòngvề

NewYork,40hoặc50trangcủabảncopygồmnhữngcuộcđiệnthoạitừcácphóngviênviếtvềlínhthủyđánhbộởĐàNẵngphíabắc,haisưđoànlínhbộHoaKỳởPlâycu,TâyNguyêncộngvớiSàiGòncócácbảnchỉthịsởchỉhuyvàcáckhủnghoảngchínhtrị.Nhưngcònmộtlídokhácgiúpchotìnhbạncủachúngtôithêmgắnbóđó

lànếumộtngàynàođómộtđồngnghiệpbịthươnghoặcbịgiếtbởicốgắnghoàn thành nhiệm vụ củamình, bạn có thể tha thứ rất nhiều trong nhữnghoàncảnhnày.KhiEdWhitevềnhà,ngườiđược thay thế làmTrưởngphânxã làBob

Tuckman,mộtcựuchiếnbinh lực lưỡngthamgiaChiến tranh thếgiới thứhaivàchiếntranhTriềuTiên,chúngtôitổchứcbuổikỉniệmnhỏsựthayđổilãnhđạo.Tôibàymộttrò,làmvươngmiệnđộilêncáiđầuhóicủaBob,cònHorst thì đưa cho anh ta “cây trượng” củamình là chiếc gậy tre củaViệtCộng,vậtđượcđưachoMaiBrownenhữngnămtrướcđósaumộtvụmaiphụcđẫmmáu,vậtgợinhớkhiSàiGònchỉlàvănphòngmộtngười,khôngphảivănphòng30nhânviênnhưbâygiờ.Nhữngbiểutượngvàvậtcổkhácnhắcnhởngườilãnhđạomớivềgánh

nặngcủamìnhvànhữngvinhquangtrongquákhứ:mộtcụcvữanhớvềNgôĐìnhDiệm,đượclấyvàođêmôngtabịlậtđổtừnhữngngàykhinhânviênđềucó tố chấtđảochínhvàmộtkhẩu súngbazocaHorst tìm thấyởvùngchiếntrườngCnăm1964.EdWhiteđượctiễnrasânbaycùngmộtbannhạcTrungHoamàHorstvà

AlChangthuêsánghômđó.Tuynhiên,cuộctrìnhdiễnphảidừnglạiởcửasânbayvì tay trưởngbannhạccódángvẻgiốngHồChíMinh.Chúngtôitiếnhànhchiatayngaytạichỗ,rótsâmoanhkhitắcxichờđưaEdramáybay.ĐêmđóBobTuckmanđánhvậtvớiquyếtđịnhTrưởngphânxãđầutiêncủamình:LàmsaođểgiảitrìnhcuộcbiểudiễnhaigiờcủabannhạcTrungHoavàokhoảnchiphívănphòng!Trongthờigiannày,GallagherviếtchoHorstvàtôiyêucầunhữngnhiệm

vụkhác.“CáccậuđangbướcsangnămthứnămởSàiGòn,đólàmộtthờigiandàitrongbấtkìvùngchiếnsựnào,đặcbiệtlàchiếntranhtànkhốcnhưởViệtNam.Tôimuốnbiếtxemcáccậucómuốnđổinhiệmvụởnơinàokháckhông,ítnhấtlàtrongmộtkhoảngthờigian.Tôibiếtcáccậumuốnởnơiphảicóhànhđộngnhưngcóvẻnhưcuộcchiếnnàycòndiễnrarấtlâu”.Tôimấtvài thángđểtrả lờibứcthưcủaGallaghervì tôikhôngxemxét

nghiêmtúclờiđềnghịcủaôngtanhưngkhiôngtagiụctôitrảlờithìtôiđãviết:“Vềmặtthểchấttôirấtổnvàđãkhôngnghỉốmmộtngàynàotừkhitôitới đây.Vềmặt tinh thần tôi thíchnghĩbâygiờ tôi đứngvữngnhư tôi đãtừng làmvậy.Vềmặt chuyênmôn tôi cảm tưởng rằng côngviệc tốt nhấtđangchờtôiphíatrước”.TôithúnhậnrằngNinavàtôiđãbàntớiviệcrờiđinhưngtôiđãnóivới

Gallagherrằngtôimuốnởlạithêmvàinămnữa.SàiGònlà thànhphốcủasởchỉhuy,có thể tácnghiệpvàvui thú trong

mốiquanhệriêngtưkhôngnhưĐàNẵngnơinhữngtổchứctintọcmạchva

đụng với sự tức giận của quân đội tại các trung tâm thông tin hải quân.Dườngnhưmọiđạibiểuquốchội,nhânviênthôngtintừHoaKỳ,thậmchínhữngnhàhoạtđộngnhânquyềntớithămthànhphốnàychỉvìhảicảngcũđãđượcxâylạinhưsởchỉhuyhảiquânHoaKỳvàtrởthànhcửangõchochiếntranhphíabắc.ĐiraĐàNẵng,họcóthểnóihọđãtớithămmặttrậnmàthựctếkhôngphảinhưvậy.TôithườngxuyênbayraĐàNẵngtrênchiếcC-130củaKhôngquânHoa

Kỳ.VănphòngHải cảngKhôngquân12,một tòanhàbằnggỗmới đượcdựnglên,lànơidừngchâncủabinhlínhtừHoaKỳtớibắtđầunhiệmvụtạiViệtNamvàđócũnglànơihọđượckhởihànhvềlạiquênhàmộtnămsaunếusốngsóttrongcuộcchiến.Nếumaymắntôisẽđượcmộtxejeepchờởtrungtâmbáochídomộtlính

thủyđánhbộthânthiệnláihướngrakhỏicổngchínhđểngắmquangcảnhĐàNẵng,trongkhianhtaphảibấmcòiinhỏiđểluồnláchquanhữngconphốồnào,đôngđúcvàxebagácbánrong,xekháchchởquátảicónguycơđâmvàonhau.ChúngtôiđidọctheodòngsôngtrongthànhphốvàthườngrẽquanhbảotàngChăm,mộtkiểukiếntrúcđẹpgồmnhiềuhìnhđiêukhắckhéoléotrênđácẩmthạchHindulànhữnggìcònlạicủamộtdântộccáchđónămthếkỷ.Phíasauđiềuhoànhtrángthườnglàđiềunựccười,mộtnhànghỉlợpmái

tônxiêuvẹotronghàngràocao.CổngchínhdomộtngườiViệtnhàunhĩgácmàchúngtôigọilàLùn.Mộtbiểnmàuvàngđỏtreoởcổng“Trungtâmbáochí111MAF”,từviếttắtcủaLựclượnglínhthủyđánhbộ3.Ởtrungtâmlàmộtbểnướccaovàbêndướilàmộtboongke.ỞđoạncuốisônglàmộtlánhìnhAđượcgọilànhàTưởngniệmChapalleDickie,khôngphảilànhàthờnhưnglạilàtrungtâmcủacácchiếndịchnơilínhthủyđánhbộđưaracácthôngcáo chiến tranhvà cácphóngviên có thể thu thập thông tinnếuhọhiểuđượcnhữngcúđiệnthoạigọivềchocácvănphòngSàiGòn.Phíasaulánởbờsônglàbếntàubằnggỗọpẹp,xungquanhcóhàngrào

thépgaibụibặmvàphíadướilàsôngHànbìnhyên.Bênkiabờsônglàbóngdángđồsộcủanhữngtòanhàtrụsởchỉhuycủalínhthủyđánhbộ,phíaxanữalàbiểnĐôngvànhữngbãicáthiệnra,màunướctronglànhấmáp.LánAPnhưchúngtôigọi,nơichỉcónhữngchiếcgiườngđơndànhcho3

người luônkhôngđượcdọndẹp,khăn trảigiườngbẩn thỉukéo lê trênsànnhà bụi bặm nằm giữa đống lộn xộn can bia và những chai rượuwhiskytrốngrỗngcùngnhữngmẩuthuốclá.Khutrạilínhcódịchvụdọndẹpnhưngchẳngbaogiờsửdụngvìthườngcóngườiởtrêngiườngvàkhóatráicửađểtrốntránhnhữngchuyếnhànhquâncựcnhọchoặcsayrượu.TrungtâmbáochíĐàNẵngdocácnhânviênlínhthủyđánhbộquảnlí.

Đôikhichúngtôitựhỏikhôngbiếtnhữngngườinàylàmgìvàkhôngbiếttạisaohọlạiởvịtríđó.Rõrànghọlàmviệcvớichúngtôilàkhôngthíchhợpvìchẳngaicókinhnghiệmlàmviệcvớigiớibáochícả.Nếunhưđiềuchếttiệttrênthếgiớinàyđẩymộtnhânviênlínhthủyđánhbộvàothờichiếnthìchính là đây. Không giống như lính thủy đánh bộ, chúng tôi thường ngủmuộn,hiếmkhi cạo râu, thườngănmặc luộm thuộm,khôngcókỉ luật vàthườngsayvàochậptốicãilộn,đánhnhauvìnhữngchuyệnkhôngđâu.Họnhậnxétchúng tôi lànhữngngườikhôngyêunướckhiđangxảy rachiếntranhvàkhinóivềvaitròcủalínhthủyđánhbộ.Thiếu tướng Joel Martin, một nhân viên trung tâm báo chí trước đây,

người chỉ huy lính ở chiến trường khi tức giận với giới truyền thông củamình từngnổ súngbắnvàomáybánhàng tựđộng trongmộtquánbarvàchửi:“Nhậnlấyđiềunày,MorleySafter,màylàđồchócái”.TôithôngcảmvớiMartinvàsaunhữngcuộccãinhauầmĩgiữaôngtavớitôivàcácđồngnghiệpcủatôi,đôikhichúngtôithườngngồiuốngbiatrênbếntàubằnggỗvàođêmkhuyavànóichuyệnvềchiếntranh,khicơngiậnđãdịuđivàhơimen làmchếnhchoánganh ta lại ngâmngabài hát “tôi thuộcvềGlasky”làmkhuấyđộngcảmấyconchóđituầnởsởchỉhuylínhthủyđánhbộbênkiasông.EddieAdamsđãtrởlạiViệtNamcốgắnglàmdịuvùngnướckhuấyđộng

củatrungtâmbáochíĐàNẵngbằngcáchmởmộtcâulạcbộngungốcmàanhtagọilàTWAPS.Anhtathulệphínămđôlatừcácđồngnghiệpchủchốt,bắthọđeomộtchiếcmởnắpchaiGlquanhcổkhắcnhữngchữHeadTwap,vàyêucầunhữngdấuhiệubímậtvàmậtkhẩutừcácthànhviên.Anhtaquyếtđịnhkếtnạpmột thànhviêndanhdự, chỉ huy lính thủyđánhbộ,ThiếutướngLewisWaltngườiđượcbiếtđếnnhưmộttaychơithểthaocừkhôi.EddietổchứcmộtbữatốibíttếttrênbờsôngHànvớinhữngchiếcbànở

nhàhàngcủatrungtâmbáochítrảikhănbằngvảilanhtrắngxếptheohìnhchữUlớn.TướngWaltđếnmuộnvàkhiôngtađếncùnghainhânviêncấpdưới,trờiđãtối,hầuhếtgiớibáochíđãsayvànáoloạn,bầutrờiphíatrênngọnnúiđácẩmthạchởkhoảngtrungđanglóelênnhữngvệtsángtrắngkhinhữngtrựcthăngbắnphádukíchViệtCộng.Eddiemặcchiếcáokhoácmàuđỏbằngvải satanhcàihàng táhuyhiệu

quân đội rẻ tiền mua ở chợ đen Đà Nẵng, chiếc mũ sắt của anh ta chụpxuống.AnhtayêucầutướngWaltđứngdậygiơtayphải lênvànhắctheoanh ta: “Khi bị bắn tôi phải thét lên “Báo chí” (từ tiếngViệt cho cácnhàbáo)”,vịtướnglàmtheomộtcáchgượngépvàEddietiếptục:“Khitôimắcmộtloạibệnhxãhộitôiphảithôngbáochotấtcảcácthànhviênkháccủa

TWAPStênngười lâybệnh”.Vị tướngcườivớicâunàynhưngEddievớikhuônmặttỉnhbơtuyênbố:“điềunàyrấtquantrọng”.SauđóEddieđưaramộtkẹpcàvạtbằngvàngcókhắcbiểutượngTWAPSmàôngtahứasẽđeovớiniềmtựhào.Chúngtôibắttayvịtướngđêmđómặcdùkhôngcósựcảithiệnngaylậptứctrongmốiquanhệcủachúngtôivớinhânviêntrungtâmbáochínhưngtấtcảđềuthưởngthứcbữatốimiễnphímộtcáchngonlành.Năm1967dườngnhưcóhaicuộcchiếnvềViệtNamđangdiễnra,một

cuộcchiếntrongnhữngtòanhàchỉhuycóđiềuhòaởSàiGòn,LongBìnhvàĐàNẵngvàmộtởLầuNămgóckhinhữngnhânviênbắttayvớinhữngtaychósăntrơtráocùngbảngthốngkêđãdượcđiềuchỉnhvềtỉlệthươngvong, đảo ngũ, các chương trình bình định và số lượng tấn bom. TrongnhữngconsốdựđoánbímậtđólàkhúckhảihoànchiếnthắngđanglôikéoTướngWestmoreland,vịđạisứmớiEllsworthBunkervàTổngthốngHoaKỳcôngbốvớimộtdântộcđanglolắngrằng“ánhsángởcuốiđườnghầmvànhữngcậubéMỹsẽnhanhchóngtrởvềnhà”.Vàsauđólàmộtcuộcchiếnkhácngàycàngđẫmmáu,ácliệtcủanhững

chiếntrườngđạnbomdộiđidộilạivẫntrênnhữngngọnđồivàthunglũngđó,vớinhữngquantàiphủcờtrởlạiquêhươngđượcnhữngngườithânđónnhậnvớiđôimắtubuồn,củanhữngthùngnapankinhhoàngdộitrênnhữngngôi làng lợpmái lá,củanhữngngười tùbịtmắtvànhữngcánhđồngcủangườinôngdânkhôngcònchỗcủamộtdântộctháchđốchiếnlượctiêuhaosinhlựccủaMỹ…APviếtvềnhữngcuộcchiếntranhnàyvà tôi thườnglo lắngnhữngcâu

chuyệncủachúngtôisẽlàmchođộcgiảlúngtúngnhưthếnào.Nhữngđánhgiá của tôi xuấthiện trênnhững trangnhất của cácbáo cùng“nhữngbài”phóngsựcủaAPvềnhữngquanđiểmtíchcựcvềchiến tranh từquốchộiMỹ,từLầuNămgócvànhữngbàiphátbiểuthườngxuyêntrêntruyềnhìnhcủaTổngthốngJohnson.APkhôngcanthiệpcácdòngtintạpnham.Nhưngcómộtkhoảngcáchlòngtintolớnngàycànghiệnthựchóamàchắcsẽhủyhoạidanhtiếngcủamộtngườinàođó.Mùaxuân1967tôitheochiếndịch“JunctionCity”đếnvùngchiếnkhuC

nơicóSưđoànLínhbộ1củaTướngDepuyvàSưđoànTiachớpNhiệtđới25 tập hợp cho nhiệm vụ quân sự lớn nhất của cuộc chiến, huy động tới45.000línhMỹởvùngrừngrậmtìmkiếmsàohuyệtchỉhuyViệtCộng.Khinhiệmvụkếtthúc,ThiếutướngJonathanSeamannóivớichúngtôitạicuộchọpbáo:“ChúngtôikhôngbắtđượcMcnamaracủahọnhưngítnhấtcũngởbênngoàiLầuNămgóccủahọ”.PhéploạisuycủaôngtađểlộmộtvấnđềđangxuấthiệnmàthậmchímộtcuộchànhquânhùngmạnhquânđộiMỹtừtrước tới giờ cũng không thể đánh dấu những chiến thắngmang tính chấtquyếtđịnhđốivớiphíacộngsản,vàkhôngmộtthaotácthốngkênàocóthể

tínhtoánhếtthấtbạiđó.TướngSeamanlàmộtsĩquanđángkínhluônđộngviênchúngtôikhilàm

tinvàtôimuốntinôngtatuyênbốcáichếtcủa143línhMỹtrongchiếndịch“JunctionCity”làđánggiávìhọđãxuyênthủngnơiẩnnáucủacộngsảnvàgiết1.243binhsĩViệtCộng.WestmorelandphátbiểutrongcuộcphỏngvấnvớiAPrằngHoaKỳsẽtiếptục“thảmsáthọtớikhiHàNộitỉnhngộrằnghọlàmđẫmmáuđấtnướccủahọtớimộtthảmhọaquốcgiachonhiềuthếhệ”.Điềuđótrởnênrõràngmặcdùtrongchiếndịchrộnglớnnày-vàtrongcácchiếndịchkhácđềutiếnhànhvàđitheođiềuđó–thậmchínếusốthươngvongcủakẻthùlàchínhxácthìsựhysinhcủangườiMỹrõràngđẩymụctiêuchiếntranhlênphíatrước.Tấtnhiên,JohnPaulVannvànhữngngườiquansátkháccũngchorằng

HoaKỳđangmạohiểmchínhmìnhnếunhưmụctiêuchiếntranhcòntiếptục.CuộctranhluậncủaVannlàcócơsở:phíacộngsảnđanglôikéolựclượngMỹvào chiến trườngvà sẵn sàng chấp nhận thươngvongnặngnề,mụctiêucủahọlàvánbàisinhtửvớiMỹđểlàmthấtbạilòngtinvềcuộcchiến tạichínhquốc.Vannđưaramộtbiểuđồcho thấynhững trungđoànBắcViệtvàViệtCộngđangchọn thờigianvàđịađiểmchochiến trường.Khitổnthấtcủahọcao,họtrởlạinhữngcăncứtrongrừnggầnbiêngiớiLàovàCămpuchianơihọgâydựnglạilựclượngvàlạixuấthiệnvàithángsauđó.Vannkết luận rằngkhimột trungđoànBắcViệt vào trận chiếnởmiền

Nam, thì việc tăng quân cho trận chiến tiếp theo đã sẵn sàng rời HàNộihướngtheođườngmònHồChíMinh.Đólànhữngngườilínhtinrằngcáchmạngsẽ thắng lợivàhọ“sinhraởmiềnBắcđểchếtởmiềnNam”.DòngngườiNamtiếnkhôngngừngvàngàycàngđôngđảo.Nhữngbiểuđồớnlạnhkhôngthểchốicãi.Mặcdùcácchiếndịchdộibom

dữdộiởmiềnBắcvàsửdụngvũkhíbắnpháoanh tạcởmiềnNamngàycàngdàyđặc,nhưngsốlínhViệtNambịgiếtvẫníthơnsốcácbénamsinhra.TheoVann,cuộcchiếnđangtiếpdiễnlàvôhạnnếukhôngđượcmởrộngtớimứcđộcóthểlàkhôngchấpnhậnđượcvớinhữngngườiMỹhoặccáchtínhtoánvềcơbảnphảisửađổi.Vann,ngườiđãnghiêncứutrongvòngmộtnămđểtrìnhbàynhữngquan

điểmcủamìnhchoRobertMcnamaranghevànóivới tôi anh tađã thànhcôngvàotháng7-1967trongmộtchuyếnđitìmhiểuítthựctếcuốicùngcủaBộ trường quốc phòng tới Việt Nam. Vann tiết lộ rằng người bạn DanEllsberg của anh ta đã đi cùng chuyến bay vớiBộ trường tới SàiGòn vàtrìnhbàyvớiôngtavềmộtchínhsáchsửađổi.ChúngtôingạcnhiênkhibiếtrằngMcnamarađangmấtdầnnhuệkhíchocuộcchiếnvàôngtatừchốithực

hiệnyêucầucủaWestmorelandmuốnmộtđợttăngquânkhácvớilựclượng466.000línhđãđượctậphợpvàôngtamuốnlựclượngCộnghòathamgianhiềuhơnvàocáccuộchànhquân.Nhưngnhững“conchó”củachiếntranhmàMcnamaratháoxíchđãlâusẽ

khôngdễbị bịtmõmbởi suynghĩ thứhai củaông ta.Chúng cũngkhôngđượcNhàTrắnggiữlạikiểmsoátkhibướcvàomộtnămbầucử.Mùa thunăm1967, tôi viếtmộtbàivề sựbế tắc của chiến trường. “30

thángcủacuộcchiếngiankhổvàkhôngmanglạikếtquả”.ViệtNambuộccácchỉhuyquânsựMỹphảinhậnrathựctếquantrọng:nếulựclượngquânlựcCộnghòakhôngcónhuệkhí,khôngtrởthànhnòngcốtthìlínhHoaKỳsẽbịchốtchặt ítnhấtmộtthậpkỉchỉgiữđượccáimũcủaViệtCộngtrênkhắpcảnước”.TôinóirằngWestmorelandđãthửđểchuyệnđótựdiễnra,“ĐểquânđộiCộnghòatựnỗlựckhikẻthùbịlínhthủyđánhbộvàbộbinhHoaKỳđèbẹp”nhưngnhữngchiếnthuậtnàybịsứcdaidẳngcủacộngsảnphángang.Hyvọngvềmộtchiến thắng thần tốcđã“đàomồcùnggần13nghìnlínhMỹđãchết”.Sựthamgiacủatôichỉlàcơngiónhẹtrongluồnggiónhậnxétbaotrùm

toàn cầu vềViệtNamnhưng tôimuốn tin rằng nó hàm chứamột vài nétquantrọng.NhiềunơitrênthếgiớiđangđặtcâuhỏivềvaitròcủaMỹởViệtNamcũngnhưrấtnhiềungườiởHoaKỳkhôngtinViệtNamđánglànơiđểMỹphảiđổmáuvàtiềnbạc.Tôikhôngphảnđốicuộcchiếnnhiềunhưngtôicầnsựchínhxác.Tôitinrằngsựthậtđượctìmraởchiếntrườngchứkhôngphảiởtrongcácphòngchỉthị.TôitiếptụctheonhữnglínhMỹvàochiếntrườngcùngđámđôngkhông

kiênnhẫn,cácphóngviênđềutranhluậnvềcáccâuchuyện.TướngDepuychỉ cho tôimộthiện tượngmàông ta thấy rõ trênchiến trường rằngcuộcchiếncóđặcđiểmdonhữngchutrìnhhànhđộngcủacộngsảnlêntớiđỉnhđiểmrồibiếnmấtnhưngmỗimộtchotrìnhmớithìđỉnhđiểmcaohơnchutrìnhtrước.ỞĐắc Tô, vùng cao nguyên xa xôi vàomột ngàymưa tháng 11, đỉnh

điểmđã lên tớimứccaonhấtvà trở thànhkinhnghiệmmấtnhuệkhínhấttrongcuộcđờitôitrậnchiếnĐồi875.Bắc Việt chọn thời gian, địa điểm chiến trường và chiến lược của

Westmorelandđưaôngtavàocuộcchiếnởđótheochutrìnhkhimùamưaluônsaumùakhô.VùngthunglũngĐắcTôvàđịahìnhquanhđó,xavùngbiểnđôngdâncư,

đặcbiệtdànhchonhữngkẻsănmồilớnthíchmộtvụmùasăncácđộngvậthoangdãnhưbáo,hổ,báođen,voivàbòrừng.Cácnhàcôntrùnghọctìmkiếmnhữngloàibướmquýhiếmvàsaysưavớinhữngchutrìnhcôntrùng;

cácnhànhânloạihọcviếtnhữngnghiêncứuthựcnghiệmvềcáctộcngườibansơsốngởđónhưngườiGiaLai,Mèo,Êđê,K’hovàngườiVânKiều.SựhẻolánhđãbiếnvùngnàythànhthànhtrìgiátrịchonhữnghoạtđộngphảnkhángchốnglạithựcdânPháp.CũngchínhsựbiệtlậpnàyđảmbảolàmnơisửdụngcholựclượngmiềnBắctiếnvàoNam.Hainăm trướcđây,cộngsảnphávỡhaichốtduynhấtcủachínhphủở

vùng thung lũng, thị trấn của TouMorong và doanh trại Lực lượng ĐặcnhiệmHoaKỳởĐắcSútvàhọvẫnlàmốiđedọađốivớimộtsốnhânvậtkháccủachínhphủvẫncònbámtrụ.Westmorelandtuyênbốtrướccôngchúngvềhiệuquảcủachiếnthuậttìm

vàdiệtkẻthùcủaôngta.MiềnBắcViệtNamđáptrảnhữnglờihuênhhoangcủaôngtabằngcuộcchiếnởmạnvàđỉnhđồiĐắcTô.Dướinhữngnơitrúngụcủakhurừngmáichebachiều,ngoàitầmngắm,ViệtCộngđàonhữngboongkemởrộngvàhệthốnghầmhàodẫntớicáchangcósẵnbằnggốccâyvànhữngbức tườngđanbằng tre.Mỗihệ thốngboongke lênđỉnhđồiđềuđượcxâyđểchịuđượcnhữngtrậnbomoanhtạcdữdộtnhất,mộtsốđượcthiếtkếgiúpngườicưtrúchốngthứvũkhíkinhhoàngnhấtsửdụngởViệtNam:Napan.ChiếndịchtìmvàdiệtcủaWestmorelanddẫnôngtavàonhữngcáibẫyđã

được gài sẵn. Con đường duy nhất dẫn tới chiến thắng ở Đắc Tô là conđườngchínhxác,đốimặt trực tiếpkẻ thùvà tiêudiệtchúng,nhữngngườicộngsảnđãchuẩnbịtrậnđịavàsauđóhọcàibẫy,mộttrậnmaiphụcnhỏbắtđầutừmộtrừngtrerậmnhấtchốnglạimộttrungđộilínhnhảydùMỹđầutháng11thuhútsựchúýcủachỉhuycấpcao.Lábàiđóđượcsửdụngvàongày6-11khihọgiếtvàlàmbịthươnghầuhếtmộtđạiđộilínhnhảydùcủaLữđoànKhôngvận173.Westmorelandnắmlấyconmồi,lệnhchoSưđoànlínhbộ4củaquânđộiHoaKỳthamgiavàocuộcxungđộtdướisựchỉhuy củaTướngWilliamR. Peers, người đang chờ đợi đếnmất kiên nhẫnnhữngdấuhiệucủacộngsảnvàmuốnchiếnđấu.Tôi bay tớiĐắcTôvàogiữa tháng 11, cùngđội phóngviênAPđã tập

trungởđó.LúcnàybốntrungđoànbộbinhBắcViệtxuấthiệnởcácngọnđồixungquanhvớikhoảng12nghìnquân,lớnnhấttừtrướctớigiờtậptrungđểchống lại ngườiMỹvà tôi kinhhoàngchứngkiếnkhiđườngchân trờiquanhtôivangdộitiếngsúngpháobinhtrongkhóivàcáccuộcphảncôngkhôngquânchốnglạihọ.Cácđồngnghiệpnóivớitôivềnhữngtrậnchiếntrên đồi khốc liệt đang nuốt chửng các đại đội bộ binh.Nhưng tin tức vềcuộcchiếnrấtkhótiếpcậnvìcộngsảncóthểchuyểnnhữngngườibịthươngvềtuyếnsau,thậmchídànhtoànbộtrậnchiếnđólàcáibẫyđểlôicácđơnvịMỹrakhỏicácvùngdâncưđểtiêudiệt.

Vàongày18-11,chúngtôibiếtbađạiđộilínhnhảydùtừTiểuđoàn2củaLữđoànKhôngvận173bịđánhvàosườnphía tâyvàphíađônggầnđỉnhđồi 875và họ chịu tổn thất nặng nề.Buổi sánghôm sau, phóngviênAP,LewSimons,AlChangvàtôiđinhờtrênmộtchiếcxejeeptớisởchỉhuychiến trường của lữ đoàn, một cụm lán cách đường băng khoảng 2 dặm.Nhữnggiọt sươngđọng lạivàbụibay lênkhichúng tôiđinhanhdọcconđường bẩn thỉu, làm những thanh niên người dân tộc đang đi trên đườngchạytoánloạn.Chúngtôidừnglạibênngoàimộtláncóbản“PIO”sơntrênmộtchiếchộpđựngkhẩuphầnăn,vănphòngthôngtincôngcộng.BêntronglàmộtđộicủaCBSđangcốgắng truyền thông tinvềbằngđiện thoạicủachiến trường, một phóng viên không kiên nhẫn tức giận nói oang oangnhữngthôngtinmớinhấtvềcuộcchiến.35phóngviênvànhiếpảnh tập trung lạikhimộtsĩquan thôngbáovới

chúngtôirằngtìnhhìnhxấuhơnởđồi875.Cộngsảnởcácboongkeliêntụcbịnémbom,mộtđơnvịMỹđangchiếnđấugiànhsựsốngvàtrậndộibomnhầmcủamộtmáybaykhôngquânđãgiếtchết20línhbịthươngtrướcđó.Tám chiếc trực thăng bị bắn hạ khi cố gắng di chuyển những người bịthương khác vào sáng hôm đó.Không có cách nào để đưa những lính bịthươnghoặcbấtkìairakhỏichiếntrường.LữđoànđangtìmcáchgiảicứuvàgửivàothêmbađạiđộibộbinhởTiểu

đoàn4đibộquarừngvớinhiệmvụtìmđườngtớiphíasườnđồi.Bangườitrongchúngtôicóthểđicùngnếumuốnđi.Khisĩquanđưarathôngbáođó,tôibiếtrằngtôiphảithamgiacùngvớihọ.Tôiđứngxếphàngđòiquyềnlợicủa mình như một đại diện của AP khi một sĩ quan cao cấp hỏi. TomCheatham của UPL yêu cầu được đi, và sau khi một số người càu nhàu,nhóm cũng đồng ý cho một phóng viên truyền hình tự do người Việt làngười thứba thamgia.Tôinhìn thấybiểuhiệnghen tị trênvàikhuônmặtđồngnghiệpcủamìnhnhưngnóichunghầuhếtđềuđồngý.BachúngtôilênmộttrựcthăngđợtsẵnvàbayvềCăncứPháo16,mộtvị

trí pháo binh ở thung lũng, một mặt là rừng xa Đắc Tô cách biên giớiCămpuchiahaidặmnơikhôngkhíbốcmùi thuốcnổkhôngkhói tỏa ra từsườnmộtđồiphíanam.“đồi875đangcháy”,mộttrungsĩđicùngchúngtôinói.Chúng tôi đi bộ về nhómchỉ huy lữ đoànđang rà soát trên bản đồ trải

trong boongke bằng bao đựng cát và thay vìmột lời chào chúng tôi nghethấycâu“Cáccậuđếnquámuộn”,từvịchỉhuylữđoàn,ngườiđangvẫytayvềphíađồi.“Họđãrờiđicáchđâymộtgiờ”.Tôibiết rằngLữđoàn trưởng,TướngL.H.Schweiter, ngườiđã chỉhuy

đơnvịsuốtbathángtỏrathânthiệnvớiphóngviênvàtôimongsựgiúpđỡ

củaôngta.Ôngtađồngýcửmột línhnhảydùhộtốngchúngtôi trênconđườngrừngtươngtựmànhữngngườilínhbạcmệnhđãđinhữngngàytrướcđóvàsauđólàmộtđộigiảicứuđãđitheohọ.Chúngtôiđinhưchạy:giờđãlàtrưavàcònphảiđivàidặmnữa.Vượtxacăncứpháo,conđườngbiếnmấtsaukhenúi.Chúngtôiđếnđỉnh

núicónhữnghàngtremọcdàyđặcvànhữngbụicâythấplàmchoviệcđilạikhókhăn.Chúngtôitiếptụcđivàđếnchiều.Chúngtôivấpngãvàphảibòtheođườngđuổitheonhữngthànhviêncònlạicủađộigiảicứu.Ngườitôiướtđẫmmồhôi,cổhọngkhátkhônhưnglưỡnglựuốngbìnhnướccủamìnhvìnơichúngtôiđangđikhôngcóchỗlấynước.Chúngtôitìmđượcnhómchỉhuyđạiđội,nơisĩquanbànbạcýkiếntrên

bộđàmvớicácđơnvịphíatrướcvàbắtđầutrèolênmộtcáchcẩnthậnlosợbịmaiphục.Vào cuối chiều, khung cảnh thay đổi trong rừng sâu với những cây gỗ

tếch,câydáingựa,vàchúngtôibướcquanhữngcànhcâybịđốnngãdođạnH&IbắnvànhằmngăncảnsựdichuyểncủacácđơnvịpháobinhMỹ.Khitrờitốichúngtôivẫncònhaidặmnữathìtớiđồi875.Đạiđộidẫnđườngtìmthấymộtđườngmònnhỏvàtấtcảnămtrămngườichúngtôidichuyểntheohàngđơn,sợbịmaiphụcvànắmlấythắtlưngnhauđểkhỏibịlạctrongđêmtối. Những tay súng mai phục nổ hàng loạt đạn rú lên quanh chúng tôi.Chúngtôiẩnmìnhvàocácbụicây,ômlấymặtđấtvàchỉtiếptụcđikhimọithứlắngxuống.BóngtốidàyđặctớimứctiểuđoàntrườnggọipháosángtừCăncứPháo

binh16vàchúngtôitiếptụchànhtrìnhcònlạitrongsợsệtnhờnhữngvệtsángchiếuquavòmcâyphíatrên.Vàolúc9giờ,chúngtôiđãtớisườnđồi875, sửdụngnhữngdây leo trêncâyphía trêndẫnđường.Phía trướckhurừngvangdộibomđạn,nhữngthâncâybịxé toạcvẫnđứngtrơ trụi trongánhtrăng.Chúngtôibắtđầunhìnthấycácxácchếtxungquanhmìnhvàmộtngười

línhđứnggầntôikhócthétlên,“ôihãynhìnnhữngngườikia,tấtcảđềuđãchết”.Khiđịnhhình rõ ràng tôi nhận rađókhôngphải lànhữngxác chếtngườiViệtmàlàngườiMỹ,nạnnhâncủatrậnchiếnhômtrướcvẫnnằmlạiđó, những bộ quân phục, giày và vũ khí đã bịViệtCộng lấy đi.Vào lúcmườigiờ,đạiđộităngcườngcủachúngtôiđãtớinơinhữngngườicònlạicủaTiểuđoàn2,chúngtôibướcđivàitrămthướccuốicùngthậntrọnghơnvàtrongimlặng,tấtcảđềunhậnthứcđangởtrongkhuvựcgiếtchóctrênquảđồibịbỏrơi.Chúng tôi tiến lênphía trướcvàhiểu ranhữnggìnhìn thấy:nhữngxác

línhnhảydùnằmsõngsoàinơihọđãngãxuốngvàphíasaunhữngcànhcây

đángthươnglànhữngngườibịthương.Cómộtvàinhóm,mộtsốbịthươngởđầu,ởngực,băngbórấtnặngcònsốkhácbịthươngởchân,ởtaykhôngđượcchămnom,máuthấmquatayáovàquầnhọ.Mộtngườithìthàohỏinướcvàtôiđưachoanhtachainước.Anhtanói

với tôi rằng đã nằmở đó được 36 giờ và chờ được chuyển đi.Anh ta đãchứng kiến trận đánh bomnhầmgiết chết 30 người bạn của anh ta và 11trong số 12 bác sĩ quân y đã bị giết chết khi đang giúp những người bịthương.Anhtachắcrằngmìnhsẽchết.Nhữngngườilínhvẫncóthểsốngsótnếuhọbiếtcáchtậphợpnhautránh

xaboongkecủangườiBắcViệttrongbánkính46m.Línhlàmnhiệmvụgiảicứumà tôiđicùnghứađưamột trực thăngvàovàhạcánhbênngoàikhurừngtrongbuổisángđểđưanhữngngườibịthươngranếulínhBắcViệtởvịtríbắnphácáchđỉnhđồikhôngquá90m.Tôi tìm thấymột khoảngđất trốngvàmượndụng cụ đào hầmcủamột

người línhbắtđầuđàomộthốnôngđểquađêmnhưngmộtxácngườiđãđượcchônởđóbởivụnổbansáng lộ ravớinhữngmảnhsắtbámvàodathịt.Tôisợhãi,bướclùilạivấpphảicáigìđómềmvàpháthiệnrađólàmộtcánhtaythòratừmộtcáixáckhác.Tôinhìnmìnhvàcảmthấychoángváng.Tôilàkẻxâmhạivàtọcmạchtrênmảnhđấtkinhhoàngđó.Tôitựhàovềsựsuyxétđộclậptrongnghềnghiệpcủamìnhnhưnggiờcảmthấyxấuhổvớitháiđộ trung lậpcủamình,vôdụngvớinhữngcuốnghi chú,máyảnhvàchainước.Tôithậmchíkhôngmangtheomộtkhẩusúngdovậychỉlàcáinợđốivớinhữngngườiđangchiếnđấumộtmấtmộtcòn.Tôicốgắngngủ trongmộtcáihốnôngbớibằng tay.Khi tỉnhdậy,mùi

xácchếttỏaranồngnặckhôngkhí.Tôivừadụimắtthìnghethấytiếngsúngcốigầnđó,vànhữngâmthanhvangtrờicủavụnổkinhhoàngxungquanhchúngtôi.Línhchạyvàoboongketrúẩn.Tôinhìnthấymộtngườibịthươngđangbòvềphíacâyvàđốngbẩnthỉu.Nhữngmảnhđạnbaytrênđầukhitôinằmxuốngmặtđất.Mộtnhómlínhmàtôivừachàobuổisángcáchđâyvàiphútđãkhônggặpmay.Họđangbịthươngquằnquạitrongđốngrác.Bắnphávẫn tiếp tụcbuộc tôibòvàomộtboongke,nơiba línhnhảydù

đang gập cong người.Một trong số họ là binh nhất Angel Flores đến từthành phố New York. “Nếu chúng tôi chết như những người ngoài kia,chúng tôikhôngphải lo lắngvềnhữngđiềuvớvẩnnày”, anh ta lẩmbẩmnhưnóivớichínhmình,ngóntayđẩychuỗihạtbằngnhựaxungquanhcổvàhônnómộtcáchtônkính.Mộttrongnhữngngườibạncủaanhtahỏi:“cậulàmvậyđể lấymay à?” và người binh nhất trả lời, “ừ, tớ vẫn còn sống”.Ngườibạnanhtađáp:“Khỉthật,taysĩquantuyênúychocậutrànghạtđóchếthômChủnhậtrồi”vàFloresgậtđầunhưngvẫntiếptụchôntrànghạt.

Tiếng pháo cối dừng, rocket rít qua rừng cây và tôi đẩy mình ra khỏiboongkeđểnhìnxungquanh.Tôiđicùngchỉhuytrungđội,trungúyBryanMacdonoughởtạiboongkecủaanhtanhìnvềphíađồi.Anhtanóirằng8sĩquancấpdướiđãchết,8ngườikhácbịthươngvàgiờchỉcònlại9người.Họđangởtrongnhữngvịtríbắnpháxungquanh,chờđợilựclượngtăngcườngmangsúngphunlửavàovàtừchốilàmtráchnhiệmcuốicùnglênngọnđồi.Trongkhingồicùnghọthìmộttrựcthăngcốgắnghạcánhtrongkhuvựclâncậnchúngtôivàmộtsúngmáytạtvàonócáchđó46mtừtrênđồivàmộtlínhthétlênkíchđộng“Chúngởđó,chúngtiếngầnhơn”vàđáptrảbắnphábằngkhẩuM-16.Trung úy gọi về chỉ huy ở Căn cứ Pháo binh bằng bộ đàm, gọi thêm

khôngquântấncông–điểmchếtđầutiênngàyhômđó–hạcánhsát trênđầuchúngtôi,dộinapanvàbomvàongườiBắcViệtmàkhôngnhậnthấyrõhậuquả.Khimáybaycấtcánh,đạnlạitiếptụcbắnphávàsốngườichếtlạitănglên.Tôi trở lại boongke của binh nhì Flores và nhận thấymái boongke rất

mỏng.Tronglúcđợttấncôngkhôngquânphântánkẻthù,tôitrèorangoàicùngchiếcxẻngđàomộthốnằmkhác.TôichứngkiếnchiếcmáybayA-3laoxuốngthấpvànhìnthấyhailuồngđenlaoratừtráibomnổgiốngnhưnhữnggãnặng113kg.Tôichờchúngbayquađầunhưngchúngvẫntiếptụclaovềphía tôi.Chính lúcnày tôi biếtmìnhđangnhìn thấy thần chết trênkhuônmặtvàtôikhôngcóthờigianđểhoảngsợmàchỉphânvânthithểcủamìnhsẽtrôngnhưthếnào,vỡtanthànhhàngnghìnmảnhkhinổ?Haiquảbomrơicùngmộtlúc,mộtrơicáchxaphíabêntayphảitôitrong

mộtboongke trốngvànổvôhại.Tráicòn lạiđápngay trướcmặt tôicáchkhoảng14mvàorễmộtcâygià.Thậtkìdiệulànókhôngnổ.Cheatham,tôivàtayđồngnghiệpngườiViệtquyếtđịnhdichuyểnxuống

đồi tới vùng hạ cánh ra khỏi khu rừng khi đã “lĩnh đủ”.Những người bịthươngtậptrungthànhnhữnghàngdài,hầuhếtbịthươngnặngđượccácbácsĩquânybăngbócẩnthậnbằngáoponsô(loạiáochoàngbằngmộttấmvảitocókhehởởgiữađểchuiđầuqua). “Chết tiệt, thậtxấuhổhọvẫnchưamangchúngtarakhỏinơinày”,mộttrungsĩgàokhóc,anhtađãnằmtrênđồi50tiếngvớivếtthươngnghiêmtrọngởháng.Nhữngngườikháckhôngngừngkêu rên,máu thấmquabăngvàđôimắthọ trởnênvôhồn.Nhữngtrựcthăngcứuviệnđangđếnvàđạnvẫntiếptụcbắn.Tronglúcchờđợiđểđượcrangoài,chúngtôiphảinhồinhétnhautrong

mộthốnhỏ.Tôiđangcầunguyệnđểđượcsốngvàrakhỏiđồiantoànsaunhữnggìđượcchứngkiến.Cuốicùngchúngtôicũngđượcgọi,laotớinơicómộttrựcthănglênthẳngđangbaytrênđầuchúngtôi.Ngườiphicôngthét

gọi: “Đây là chuyến cuối cùng trong ngày. Chúng tôi đã vận chuyển 140ngườibị thương,90ngườichếtvà3phóngviênrakhỏinơinày”.Tôivẫyanhtacảmơnvàleolêntrựcthăng,nằmvậttrênsànkhitrựcthănglênthẳngvàởnguyênvịtríđómộtlúcbởitôiđangkhóc.ChiếctrựcthăngthảchúngtôixuốngphíacuốiđườngbăngĐắcTô.Tôi

nhìnnhữngcăn lềuvànhữngbức tườngbọccáthàngràosởchỉhuyquenthuộcthầmbiếtơn.Trongđósẽcóvõngngủ,nướcuốngvàđồănchotôi.Khichúngtôitớihàngràothìnghethấyaiđóthétlên:“Xungphong!”và

tiếngnổvangtrời.Chúngtôiđangtrongtrậnpháocốitấncôngtừcácđồi.Cótiếngnổ,vađập.Lạimộtlầnnữatôitìmnơitrúẩn,trongđêmđặcbiệtnàytôisốngsótđểchứngkiếntấtcả,tôibướctớiboongkegầnnhấtthamgiacùngnhữngngườilínhđangtúmtụmbêntrong.Đêmđó,tôigặpphóngviênAPJohnLengeltạilánbáochíSưđoàn4và

anh tanóivới tôiviệc liên lạcvớiSàiGòn làkhông thểvì tắcnghẽnđiệnthoại.Tôithậmchíchẳngcốgắngđểliênlạc.Tôithứcdậylúcbìnhminh,đibộtớihàngmáybaynằmdướilớpsương

mùphủtrùmnhưtấmrèmchecácđồi lâncận.Tôinhìn thấyphầncònlạicủahaimáybaychuyênchởphíacuốiđườngbăng,nhữngnạnnhâncủavụbắnpháchiềuhômtrước.Trong vòngmột giờmột trực thăng tiếp tếC-130 của lực lượng không

quânHoaKỳ lượnquanhữngdámmâyvàvươn lênvới tiếng rú thảkiệnhàng–những thùngđạndược.Cánhquạt tiếp tụcquayvàkhôngđủkiênnhẫn,rờikhuvựctrongvộivàng.Tôigiơthẻbáochíchocơtrưởngkhileothang lênmáy bay.Anh ta tháo tai nghe, thét lên “Cậu khôngmuốn biếtchúngtôisẽđicâuà”,vàtôitrảlời“tôikhôngquantâm,chỉcầnđưatôitớinơinàocóđiệnthoại”.Chúng tôi hạ cánh tại Quy Nhơn, trung tâm tiếp tế bờ biển cho Tây

Nguyên,nơitôibiếtcómộtvănphòngthôngtinquânsự.Taytrungsĩphụtráchchotôimượnmáyđánhchữvàtôingồiđókhálâu,suynghĩkhôngbiếtsẽmiêutảthảmkịchđãchứngkiếnởđồi875nhưthếnào,vànênđánhgiárasaovềsựthậtcủacuộcchiến.TôibắtđầuđánhmáyvàgọitrungsĩvàogiúpgọiđiệnchovănphòngAPởSàiGònvàđọcchínhtảcâuchuyệncủatôi từngtrangmộtđểkịphạnnộpbàivàobuổi trưa.Anhtabuộcphảiđọctrangđầutiêntrênđiệnthoạitrongkhitôibắtđầuviếttrangthứhai.“Chiếntranhquétlênmộtsắcmàuảmđạmvànhợtnhạtđốivớicảngười

sốnglẫnngườichếttrênđồi875”,taytrungsĩbắtđầuđọc“Cáchduynhấtđểphânbiệtngườisốngvàngườichếtgiữanhữngngườiđànôngkiệtsứclàkhichứngkiếnpháocốicủakẻthùdộivào.Ngườicònsốngđổxôkhôngmộtchút xấu hổ vào những boongke bé nhỏ được đào trên đỉnh đồi, người bị

thươngthìquằnquạibòtớiẩnnấpsaunhữngbụicâyđổxuốngđất.Chỉcóngườichếtlàkhôngcửđộng,đứngsữngtrongcácboongkehoặcnằmsõngsoàitrênđấtnơihọbịđạnhạgục”.Tôinghethấytrungsĩháhốcmiệngkhiđọcbàicủatôinhưnganhtacũng

kiênnhẫnđọchếtmườimộttrangđánhmáy.Ngaysauđótôitrởlạisânbay,tìmcáchquayvềSàiGòncùngđốngphimảnhcủamình.Chuyếnbayđầutiênchở100xáclínhởĐắcTôđựngtrongnhữngchiếctúibằngcaosumàuđen.Tôi làhànhkháchduynhấtcònsống,ngồiphía trướcgầncabinchởhàng.Nhữngchiếctúixêdịchtrênsàn.KhimáybaybắtđầuhạcánhxuốngsânbayTânSơnNhất,chấtnhờntừnhữngtúixáctrànlênmắtcáchântôi.Tôivẫymộtchiếctaxibênngoàisânga.Ngườiláixenghĩrằngtôilàlính

đangtìmvuithúởSàiGònliềnmờimuamộttúicầnsavớigiá5đôla.Khitôitừchối,anhtagợiýgặpemgáianhta.AnhtabắtđầuđùacợtvẻngoàinhếchnháccủatôinêntôitrảđũabằngcáchchửithềvàitừtiếngViệtmàtôibiếtvàotaianhta.Tôinhậnramìnhbịcăngthẳngbởinhữnggìxảyrangoàimongđợi.EdWhitevàJohnLengelởlạicùngcâuchuyệnđồi875vàviết“ngọnđồi

cuốicùngcũngthuộcvềlínhMỹvàobuổitrưangàylễTạơnnhưngphảitrảgiábằng120mạngngười tìmthấyvàchỉcómộtxác línhbắcViệtcònlạitrênđỉnhđồi”.ChiếndịchĐắcTôtiêuhaosinhlựclínhMỹnhiềuhơnbấtkìsựcanthiệp

nàovàocuộcchiếntrướcđónhưngchínhquyềnvẫnđánhdấuđónhưmộtchiếnthắngkhác, tănggiátrịchothôngđiệpmàTướngWestmorelandgửitớiCâulạcbộBáochíquốcgiaởWashingtonvàocuốitháng11khituyênbốnăm1968“sẽlànămkếtthúcchiếntranh”.MertonPerry của tờNewsweek ghé thămvăn phòng chúng tôi vào dịp

GiángSinhvàđãbịsốc.Anhtanóirằngnhậnđượchầuhếtchỉthịtíchcựcnhấttrong5nămởViệtNamtừsởchỉhuyLựclượngTácchiến2quânđộiMỹtạiLongBình.Mộtvịtướnglâunămquảquyếttấtcảcácđơnvịlớncủakẻ thùởvùng rộng lớnxungquanhSàiGònđãbị phân tánvà chạy sangCămpuchia,tìnhhìnhanninhđượccảithiệnrấtnhiều..AP yêu cầu tôi cung cấp bản đánh giá cuối năm, tôimiêu tả như cuộc

chiếntranhtrênhànhtinhkhác.Khinhìnlạinămđóvànhữngtrậnmàtôiđãviết,nhữngcuộcđàmthoạivớiJohnPaulVannvàmộtsốsĩquanquânđộithẳngthắn,tôikếtluậnrằngnăm1967làmàndựnglênchovánbàiquânđộikếtthúcởViệtNamvàonăm1968.Tôi trích dẫn lời những ngườiMỹnắmbắt tình hình dự đoán năm tiếp

theo“Những trậnđánh lớnnhấtvàđẫmmáunhấtvẫncòndiễn ramặcdùmộtnămdàiđầychiếndịchtừđầuđếncuốiđấtnước”.Tôiviếtrằngcảhai

bênđềulạcquan,“TừcáchnhìncủahọchothấychỉhuyMỹvẫncònphântíchViệtNamdựavàoChiếntranhthếgiớithứhai,cònnhữngngườicộngsảnphântíchtìnhhìnhdựavàocuộcchiếnhấtcẳngPhápnhữngnăm1950”.HansonBaldwin, phóng viên chiến trường xuất chúng của tờ Thời háo

NewYorkcũngviếtmộtbàiđánhgiávềcuộcchiến.Anhta thâncận,gầngũivớiWestmorelandvàbàiviếtđươngnhiênphảnánhsựtựtinngàycàngtôhồngcủavịchỉhuytốicao.Đêmgiaothừalàđêmngừngbắncơbảnvớichiếntrườngvàbìnhyênvới

cácđơnvịhànhchínhở thànhphố.NhữngngườiMỹtrẻởđạisứquánvàcáccơquanHoaKỳkháctổchứcbữatiệt“ánhsángởcuốiđườnghầm”tiêukhiểnbằngnhiềutròvuimamãnhthểhiệncôngkhaisựlạcquan,tựgọihọlà“nhữngbônghoacủaSàiGòn”trênnhữnggiấymờiincẩnthận.Nina,tôivàcácchịgáicôấyđếnmộtbiệtthựđạisứquánrộngrãisố47

đườngPhanThanhGiảnởphíacầuBiênHòa.Bữatiệcdiễnratốtđẹp.MộtbannhạcViệtNamởmộtquánbarvùngventrungtâmchơiđiệunhảyfox-trots,cácsĩquanvớikhuônmặtsángngờiđangnghỉphéptừnhữngchốtởvùngngoạiôđangmáápmávớicácthưkýcủađạisứquántrongthànhphố.VàiđạidiệncủachínhquyềnmớicủaNguyễnVănThiệuđanglảlướttheođiệunhạctrongđámđông.Các nhà báo tụ tập tại bar quanh Barry Zorthian, người vận chiếc áo

HawaiimàusángvàtronglốiđiquanhJohnPaulVann,ngườiđicùngmộtnhânviênlâunămởđạisứquán.Tôitựhỏi,dùsaobuổitiệccũngđãđượctổchứcnhưnglàmsaocónhiềunhânvậtthenchốtlạitụtậpmộtcáchthoảimáitrongkhichiếntranhvẫnđangdiễnraởSàiGòn?Nhưngchínhtôicũngphủnhận, tôiuống,khiêuvũquađêmcùngvớinhữngngườikhácvàvàobuổisángchínhtôicũngmuốntinánhsángởcuốiđườnghầm.

Chương19:ChiếnDịchTếtMậuThânTôichứngkiếnsựthayđổicủaSàiGòn,từmộtthànhphốquyếnrũvới

nhữngcôngviêncâyxanh,những lốiđinhỏ rợpbóng,những tòanhàsơntrắngthànhmộtthànhphốquânđộiđồntrútạpnham.ĐibộvềvănphòngdọcđườngPasteurvàTừĐộ,trởthànhconđườngđầythửtháchquanhữngbãiráckhôngđượcquétdọn,cónhữngbaođựngcátdựngxungquanh,quanhữngxetảiquânsựvớitiếngđộngcơvàtiếngcòirúinhtai.VẻđẹpcủaSàiGònđãbiếnmất:Nhữngcôgáitrẻtrungduyêndángtrong

cácbộáodàibằng lụađã từ lâunhường lại trung tâm thànhphốchođámngười tạp nham của chiến tranh, với những cựu chiến binh tàn tật trườnngườibằngnạng,khuaphầntaychâncònlạiđixinthứcănvàtiền;Nhữngkẻchàohàngđê tiện thôbạo,giật tayáobạn,buônbánchợđenvà thuốcphiện;Nhữngđứatrẻđườngphốtrongnhữngbộquầnáoráchrưới,khuônmặtcáubẩnvannài:“chocháunămđồngđi,cháuđói,ônglàsốmột,hãychocháunămđồng”,cùnglúcđangcốgắngăntrộmvícủabạn.Khibắtđầucuộcchiến,chínhquyềnđã thửbảovệSàiGònkhỏinhững

ảnhhưởngdoviệcxâydựngquânđộidiệnrộngởvùngnôngthônnhưngđãthấtbại.Sựnghèokhócủamộtthànhphốđầylínhlàcơhộichomộtsốkẻđầucơphấtlênlàmgiàu.Xuấthiệntràolưudùngmáynghenhạc,máyđiềuhòavànhữngđiềukiệncơbảncủacuộcsốngMỹ–tấtcảđềuđượcngườiSàiGònmớiphấtsửdụngbêncạnhmộtxãhộiViệtNamtruyềnthống.Tháng 1-1968 ngườiMỹ cómặt khắpmọi nơi trên đường phố. Những

nhómcốvấnchínhtrịởnhiềucấpbậctrongchínhphủquyếtđịnhtươnglaicủaquốcgia.VănphòngCông tácXãhộiLiênminh thuêmộtnhàchiêmtinh chuyên nghiệp tên là Thái Sơn đưa ra những dự đoán cho năm tới“Thuậnlợivềphíachínhphủvàbấtlợichokẻthù”trongkhicácnhânviênMỹkhácthìgiúpđỡquyếtđịnhmàuánhđènvòiphunnướcởkhutrungtâmSàiGònlàmàugì,câynàonênđượcchặtđiđểdựngmáytínhtiềnđỗxe,vàthưviệnBảo tàngquốcgia cónênápdụnghệ thốngphânchia thậpphânDewey.Nhữngngườiquảnlýthànhphốrụtrèchiếnđấulại,ralệnhtấtcảnhững

biểnhiệu,cửahàngphảibằngtiếngViệthoặcítnhấttiếngViệtphảilớnhơngấpbalầnsovớitiếngAnh,vìvậyNhàmayBotanythìtrởthànhBoTaNy,quánbarDolly thì thànhDa-ly,BarTexas thì thànhTe-xavàbarOhio thìthànhO-HAI-O.SàiGònvẫnlàvùngđượcyêuthíchhơnsovớicácthànhphốkhácxahơn

vềphíabắcvàsovớicácchiếntrườngnơitôidànhquánhiềuthờigiancủamình. Có một cảm giác thoải mái an toàn trong một Sài Gòn xáo trộn.

Nhữngvụnổpháobinh, tiếngbomvangtrờikhôngxatừvùngnôngthôn,khôngkhíbừabãicủathànhphốchothấycảmgiácmộtngàynàođócuộcchiếnsẽkéovềthànhphố.TôibiếtrăngthamnhũngởSàiGònlàcáigiácầnthiếttấtcảchúngtôiphảitrảchochiếcôquyềnlựccủaMỹchechởchúngtôi,nhữnggiađìnhcóvợlàngườiViệtvànhữngngườibạncủahọcũngcảmnhận như vậy, dù hủy hoại văn hóa truyền thống của họ và lối sống sauthuộcđịahọbắtđầutậnhườngsẽbiếnmất.TôiquátựtinvềsựantoàncủaSàiGònvàkhảnăngsốngsótcủachính

mìnhnêntôiđãkếthônvớimộtngườiphụnữViệtNamvàlàmchahaiđứatrẻ,AndrewKim và ElsaChristina. Tôi không ở SàiGòn khi vợ tôi sinhAndrewnhưngkhiElsachàođờivàotháng10-1967thìtôiláixeđưaNinavàmẹcôấytớikhoaphụsảnởtầngbacủaBệnhviệnnhàthờthánhPaultừsángsớm,chờđợicùngNinatrongphòngchờtớicơntrởdạvàchạytheocôấyvàophòngsinh.TôihyvọngsẽdànhvàingàyởcùngbọntrẻkhitrởlạiSàiGònvàotháng

1-1968kể từchuyếnđiviếtbài trướcTết.Trướcđây,ngày lễ làdấuhiệunghỉngơigiữahaicuộcchiếnvàmộtlầnnữacảcộngsảnvàSàiGòntiếptụctruyềnthốngkhituyênbốngừngbắnphá.Thànhphố im lặng vào chiều 29.Thậmchí nhữngngười bán rong trên

đườngcũngđãvềnhà,nhữngkẻbụiđời,langthangtụtậptrongnhữnglốiđivàocửahàng,đếmtiềnhoặcnằmdài lườinhác trênvỉahè.Tôi láixequađườngNguyễnHuệ, qua kênhKhánhHội và dọc đườngTrịnhminh.NhàhàngGuillaumeTelltrangtrígiấymàusặcsỡvớinhữngdảipháotreotrướccổng. Những nhà riêng trong thành phố có pháo bông và cờ.Mọi ngườichuẩnbịtổchứcmộtcáiTếtxaxỉnhấtvìbịthuyếtphụcbởisựtuyêntruyềncủachínhphủrằngmốiđedọacủaquânđộicộngsảnđượcđẩylùivàobiêngiớiquốcgiavàchiếnthắngđangtớigần.Đêmđótôiviếtmộtbàiphântíchvềcuộckhủnghoảngđangpháttriểntại

căncứlínhthủyđánhbộởKheSanhmàtôiđãởđócảtuầntrước,mộtvàingườisosánhđiểmyếucủanóvớisựbốtrícủangườiPháptạiĐiệnBiênPhủvàtươnglaicủanhữngcăncứquânsựởxalàsựchúýcủachỉhuytốicaoMỹ.Buổisánghômsau,nỗilolắngcủahọcànglớnhơnbởinhữngcuộctấn

côngkhôngmongđợi trêndiện rộngcủacộngsản tại sáu thànhphốmiềnTrungvàkhuvựcphíaBắcphábỏquyếtđịnhngừngbắntrongnhữngvùngnày.Vàogiờgiớinghiêmbanđêm,SàiGònkhôngbịcảntrởkhihàngnghìnngườiđổrađườngđóngiaothừa,tếtMậuThân,nămconKhỉ.Tôithamgiachuẩnbịcùnggiađình,chúngtôivuivẻlàmtheosựchỉdẫn

từchacủaNina,khotri thứctruyềnthốngvàlànhàđạodiễnchocáchoạt

độngcó tínhchất tôngiáocủagiađình.NinavàcácchịemđượcyêucầumặcáodàinhưnghọcóvẻthíchnhữngbộđồTâyhơn.Chúngtôitậptrungvàobuổi tốimuộnởphòngkháchrộngrãicủabốmẹ,sángrựcvớinhữngbônghoatươi.ChacủaNinamặcmộtáochoàngmàuxámbênngoàibộđồvest.Khicảgiađìnhcúiđầukhấn,ôngháttạơnđứcPhậtởbànthờnhỏvớinhữngquehươngđangcháy,xungquanhlànhữngđĩakẹovàhoaquả,phầncholinhhồncủaôngbàtổtiên.Bênngoàingôinhàlợpngóivàng,chúngtôiđốtnhữngốngpháotreotrêncànhcâygỗdáingựalâunăm.Tiếngồnàotrongsânsauphalẫntiếngnổtừvùnglâncậnvàngaytứcthì

lanratoànbộthànhphố.Đólàlầnđầutiêntrongnhiềunăm,SàiGònđượcphép đốt pháo. Sau đó chúng tôi trao nhau bao lì xìmàu đỏ đựng nhữngđồngtiềnmớimaymắn.Chúngtôinhâmnhisâmoanh,đánhgiávậnmaycủanhautrongnghềkinhdoanhvàcùngănbữatối.Khichúngtôivềnhà,chacủaNinahướngdẫnchúngtôinhữngquyđịnh

nghiêmngặtcủanghềhànghảidonhữngbiểucộtchiêmtinhcủachúngtôiquyếtđịnh.VàtôiláiquanhcocùngvớiNinaxemxétcẩnthậnnếutôiláivềhướngTâylàxúcphạmnhữnglinhhồntốtlành.Tiếng nổ của những tràng pháo gần đó thức tỉnh tôi và tôi gọi cho Ed

Whiteởvănphòng.Anhtavừahoànthànhxongphầntómtắttintứcbuổitốivà quámệtmỏi để nói chuyệnphiếm.Anh ta nói: “Peter, giờ là 1 giờ 15sángrồi,tôichuẩnbịvềnhàđây”.Tôingủchậpchờnđượcmộtlúc,máyđiềuhòatrongphòngngủchúngtôi

kêuủùcótiếngồnàođậpvàocửasổnhưthểaiđóđangdùngbúađậpvàomànhcửa.TôibiếtrằngđâykhôngphảilàtiếngpháotừchiếntrườngmàlàmộtsúngmáycựlilớnđangbắnpháởđạilộPasteurcáchđókhôngxa.ĐâylàmộtloạivũkhícómứcđộsátthươnglớnkhôngđượcsửdụngởSàiGòntừsauvụđảochínhTổngthốngNgôĐìnhDiệmcáchđóbốnnăm.TôivộivàngđưaNina,Elsa,Andrewvàngườigiúpviệcvàophòngtắmlợpmáimàtôinghĩan toànhơnphầncòn lại củacănhộvàchehọbằngnhữngchiếcđệmgiường.Tôimởcửasổphòngngủ,chứngkiếncuộcchiếnđãtớithànhphố.Những

viênđạnlửarítquabầutrờigầnDinhTổngthống,ĐạisứquánMỹvànhữngtiếnglựuđạn,rocketnổvangtrờitrongđêm.TôigọitớivănphòngvàBobTuskmantrảlời,giọnganhtathethévìkíchđộng:“LạyChúa,chúngđangbắnpháthànhphố”.Tôinóitôiđangtrênđườngtớivănphòng.Tôinhìnvàonhàtắmnhậnravợcontôicũngnguyhiểmnhưnhữngngười

tôi thườngchụpảnh trongnhữngngôi làngbịoanh tạcởvùngnông thôn.Tôilưỡnglựmộtlúc,miễncưỡngđểhọởlạimộtmìnhtớikhiđưaralídochẳngcóchỗnàochohọđichotớikhitrờisáng.TôinóivớiNinatôisẽtrở

vềvớihọkhicôấyđangdỗElsamớibathángtuổi.Khitôithậntrọngmởcửacănhộ,súngmáylạiđồngloạtbắnphá,nhảđạntheohướngDinhTổngthốngởđườngCôngLýcáchđóhaitòanhà.Tôichờngớttiếngsúngmớibướcrangoàitrongánhsángđèn,giơhaitay

lêntỏsựthânthiệnvớinhữngtaysúngmáycóthểnhìnthấysauhàngràobaocáttrênđường.Tôimặcáosơmi,quầnvải,mỉmcườivàthétlên:“Báochí,phóngviên”vàđibộvềphíahọ.Khôngcóphảnứnggì,tôitiếptụcđixuốngđại lộPasteur tớiđườngLêThánhTôn, cẩn thậnquamột chốtgácbênngoàiTòathịchínhthànhphốvàtớitòanhàDen,ngườigáccổnggốcẤnĐộnhanhchóngmởcửađểtôivàoEdWhiteởtrongvănphòngcùngTuskman,GeorgeEspervàtấtcảđều

làmviệctrênđiệnthoại,chuyểnnhữngbảntinbổsungvềNewYork.Chúngtôicầnnhữngthôngtintrựctiếp,dovậytôigiật lấychìakhóaxejeepcủavăn phòng, khởi hành cùng các phóng viên ảnh John Nance và JoeHolloway.Tôi lái tớiđườngTựDo, tớinhà thờởquảng trườngF.Kennedy.Hành

trìnhcủachúng tôi tớiĐại sứquánbịchặn lạibởinhữngxe jeepchởđầycảnhsátquânđộiHoaKỳ.Mộttrongsốhọyêucầuchúngtôirờiđivàchúngtôikhôngởđóđểcãinhau.Chúng tôi quay trở lại nhưng quyết định tới đó bằng đường khác, qua

nhữngđại lộvắngngười,quachợ trung tâm, lêndườngLêVănDuyệt tớigần nhà hàng ClubHippique. Bắn phá vẫn tiếp diễn ởDinh Tổng thống.ChúngtôingoặtsangđườngNguyễnDuđểnhìngầnhơnvàtrựctiếpquansátcuộctấncông.Nhữngtràngnổdàicủacácloạivũkhíbắnphátựđộngquétliatrênđầu

chúngtôi,HollowayvàNancequáttôidừnglại.TôibậtđènvàcảbachúngtôinhảyxuốngdướixekhiđạnbaytớinhữnghàngràobaocátcủasĩquanMeyerkordđóngngaysauchúngtôi.Chúngtôiởđókhoảngnửagiờ,nỗisợhãiđedọamạngsốngtớikhimột

xe jeep cảnh sát quân đội ngườiAustralia tới cứu, yểm trợ cho chúng tôibằngmột loạtđạngiúptôicó thờigianquayđầuxevàchạyđi.ChúngtôihiểurằngchúngtôibịmộtđộibiệtkíchViệtCộngrútluitừcuộctấncôngởcổngphíanamDinhTổngthốngkhôngthànhcông,lánhtạmvàomộtkháchsạncủadânchưahoànthànhởbênkiađườngtấncông.Khoảng4giờ30phútsángkhichúngtôitrởlạivănphòngthìcócuộcgọi

từTrưởngphòng thông tinUSLSBarryZorthiannóimuốncócâuchuyệnchínhxácvềnhữnggìđangdiễnravàbảo tôinêngọiđiệnchoĐiềuphốinhiệmvụMỹ,cựuchiếnbinhGeorgeJacobson,ngườihiệnđangrơivàobẫycủadukíchViệtCộngởbiệtthựcủaôngtatrongsânđạisứquán.Jacobson

nóivớitôirấtnhiềubiệtkíchcộngsảnđãvượttườngvàđangnấptrongsânđạisứquán,bắnnhữngloạtsúngbazocavàomặt tiềntòanhàcônglý támtầngmớixâyđểvàotrong.CửasổphòngngủcủaJacobsonbịmộttráirocketđậpvỡ,vàôngtanóiđã

tựtrangbịchomìnhmộtquảlựuđạntrongtìnhhuốngcuốicùng.Ôngtavẫntỏrakhábìnhtĩnh,mộtcựuchiếnbinhtừngphụcvụchínnămởViệtNamvànhững lời bình luận cuối cùngcủaông ta làViệtCộng“đang tínhđếnbùngnổtolớntrêntoàncầuvớinhữnghoạtđộngcủahọ”.Tôingạcnhiênvềnhững lời bình luận từmột sĩ quan lâu năm, sợ hãi núp trong phòng ngủnhưnglạicốtìmralờigiảithíchđángtincậychonhữnggìđangdiễnra.Khiviếtcâuchuyệnđó,tôikhócóthểtinvàosựtáobạoliềulĩnhcủaViệt

Cộngkhôngchỉ tấncôngvàoĐại sứquánMỹmàkhichúng tôinhậncáccuộcđiệnthoạiquanhthànhphốthìhọcũngtiếnhànhcáccuộcphảncôngdữdộivàohàngtámụctiêukháctrêntoànSàiGòn.Lúcnàylàthờicơchohọtớibướcquyếtđịnh.Trongdựđoáncuốinăm1967,tôiđãkhoáclácvềquanđiểmlạcquanvào

cuộcchiếnvàdựđoán“nhữngtrậnchiếnlớnnhấtvàđẫmmáunhấtvẫnsẽtiếpdiễnởViệtNam”nhưngkhôngbaogiờtrongsựtưởngtượngdùlàđiênrồnhấtrằngtôicóthểchứngkiếncuộcchiếnngaytạicửanhàmình.ĐócóthểlàsựtáobạocôngkhainhưJacobsonđãnóivớitôinhưngrõràngđólàcâuchuyệnmàchúngtôikhôngthểlờđi.Ngaysauđóchúngtôilạiđivềphíađạisứquán.Lầnnàyđibộquacông

viênphíatrướcDinhTổngthống,tránhlínhgácquânđội.Chúngtôidễdàngnhậnthấynhữngnhânviênanninhtrongbóngtối,trúẩnphíasaucâytrongcôngviênvàhọcũngchẳngbuồncốgắngngănkhichúngtôiđivòngquanhnhàthờbằnggạchđỏ,vềphíađườngDuyTântớiđạilộThốngNhấtvàrẽphíađôngbắcvềphíaĐạisứquánMỹ.Nhữngđợtnổrocketvàtiếngđạnkéochúngtôiđixahơnvềphíađạilộ,

qua văn phòng chỉ huy của tòa nhà RMK-BRJ xây dựng kiểu Texas tớiđườngHaiBàTrưng,nơicótòanhàđạisứquánsáutầngphíasaubờtườngbê tôngcao8 footvượt trên chúng tôi trongbóng tối.Chúng tôi láchdọctheođườngvànúpmìnhcànggọncàngtốtbêncạnhhàngrào.Đạilộnàylàhànhlangbắnphá,tiếngsúngoanhtạcliêntụctrênđầuchúngtôi,rơiphịchvào thân cây và tường.Cảnh sát quân độiMỹởTiểu đoàn 716 đã chiếmđượctầngtrênmộtcănhộbênkiađườngvàhướngđạncủahọvàosânĐạisứquán.ViệtCộngởbêntrongbắntrảlại.Ánhsángđầutiêncủahoànghônmàuxámsoirõquangcảnh.Giữađường

làchiếcxemuikínCitroenđen,người láixeđãnhảy raphía saubánhxebằngthép.Nancechạylạinơi trúẩnsauchiếcxe, theodõi tòanhàĐạisứ

quán gần hơn nhưng chạy gấp trở lại khi có bắn phá gần chúng tôi. Bênngoàicửađạisứquánlàhaixebấtđộngkhác.NhữngmảngbêtôngvỡvăngđầybụimàViệtCộngtạoralấylốivàosânĐạisứquán.Tôi phân vân khôngbiết chuyệngì xảy ra vớiGeorge Jacobson, không

biếtôngtacócònởtrongnhàcủamìnhkhông.TôiluồntrởlạiđườngHaiBàTrưng,giảithíchdựđoáncủaôngtavớimộtđạiúylínhthủyđánhbộtrẻtên là RobertO’Brien đến cùng lực lượng lính thủy đánh bộ tăng cường,đangnóitrênbộđàmtrongxejeepởgócđường.AnhtanóiđãhiểuvấnđềvàđangliênlạcbộđàmvớinhânviêncủaĐạisứquánbêntrongtòanhàđểtiếpsứcchohọvàkhuyênhọphảicốgắngchịuđựngvìphảncônglàquánguyhiểmtrongbóngtối.Tôinhìnthấynhữngcảnhsátquânđộibòdọctheomángnước,đườngđi

bộcạnhtườngĐạisứquántiếnlênphíatrướcchúngtôi,dichuyểnvàovịtrítấncôngtrongkhinhữngngườikhácdànthếtrậnyểmtrợ.Tôicốkìmmongmuốnchạytớichiếcđiệnthoạigầnnhấtthôngbáovềvănphòngthayvìởlạigiữvị trí.Tạivị trínàychỉcóPhóngviên thườngtrúduynhấtDonNorthcủa truyềnhìnhABCthamgiacùngchúng tôivàanh takhôngcạnh tranhvớiAP.MộttátrựcthăngHueystiếnthấpvàokhuvườnsởthúSàiGòncuốiđại lộ.Họhướngvềphíachúngtôi.Tôinhậnrahọcốgắngtiếnhànhmộtcuộctấncôngvàođạisứquán.Nancetrởlạivịtríquansátthuậnlợicủamìnhthìmộtbinhnhìnhảylên

đậpvaivàochiếccửasắtcủaĐạisứquán.Nóbậttungvàcảnhsátquânđộiùavàosautiếngnổlựuđạntayvàsúngmáytựđộng.Chúngtôicóthểnhìnthấy chiếc trực thăng đầu tiên đang cố gắng hạ cánh trênmái nhàĐại sứquán.Tronghàngràođạnbắn,nóbayđivàbiếnmất.Ngaysauđórấtnhiềulínhởphíatrongcửađểrađườngcùngchúngtôichĩasúngvềnhữngtầnggiữacủatòanhà.ViệtCộngkhôngchỉởtrongsânmàhọđãchiếmlĩnhđượctầngtrêncủa

Đạisứquán.Tôihỏimộtlínhtrôngnhếchnhácxemcóchắckhôngvàanhtađáp lại, “ôi Chúa ơi, có chứ, chúng tôi đang bắn lên đó đây, cúi cái đầuxuống”.Tôichạytớivănphòngcủamộtcôngtyxâydựngởbênđường,mộtlínhgácđãchotôisửdụngđiệnthoạiởtiềnsảnh.EdWhite lặng lẽđọcbàiviếtcủa tôi.Tôikhôngcầnphảinhắc rằng tôi

đangchứngkiếnmộttrongnhữngcảnhgiậtgânnhấtcủatoànbộcuộcchiếnvàtôinhanhchóngtrởlạigócđườngHaiBàTrưngnơinhữngđồngnghiệpcủa tôi đang tập trung cóTomBuckleyvàCharlesMohr của tờThời báoNew York, Peter Braestrup và Lee Lescaze của tờ Washington Post vàFrancois Sully của tờTin tức hàng tuần.Chúng tôi trao đổi thông tin vớinhau,buônchuyệncùnglínhvàsĩquan,chờđợitiếntriểntiếptheo.

Mọichuyệnkhôngdiễnratrongmộtgiờ.CuộctấncôngtrựcthănglầnthứhaibắtđầuvàlầnnàychúngtôinhìnthấylínhởSưđoàn101nhảyxuốngtừmáinhàĐạisứquán.TôinhìnthấyphóngviênthườngtrúHowardTucknercủaNBCvàphóngviênquayphimcủaanh ta,VõHuỳnhđi theomộtđộicảnhsátquânđộiquacổngtrướcvàobêntrongsânĐạisứquán.Ngaysauđóchúngtôitiếnvàocùnghọ,ngạcnhiênvớicuộcchiếndữdội

bêntrong.Mộtlỗthủnglớntrênbứctườngbảohộ,biểutượngcủaHoaKỳbịbắn thủng rơixuống từphía trêncửa, tiền sánhhỗnđộn.CómộtnhómViệtCộngđãchếttrongbộđồxanhnâu,đeobăngtaymàuđỏvàmộtvàixácngườiMỹ,máucủahọbắntóetrênlốiđivàtường.Chúng tôigiậtmìnhhoảnghốtvới loạt súng từphíasau tòanhàĐạisứ

quán. Chúng tôi nhanh chóng chạy ra phía sau để xem,George Jacobsonxuấthiệntátnhợttừbiệtthựcủamình.MộttayViệtCộngđộtnhậpvàonhàông ta, trốn trong nhà tắm, cố gắngbắnông ta bằng khẩu súng trường tựđộng.Jacobsonđãgiếtkẻtấncôngbằnghaiphátsúnglụcmàaiđóđãnémchoôngtatừtrướcđó.TướngWestmorelandtớingaysauđó.Sựtựtincủaôngtakhôngnhàunhĩ

nhưbộquầnáokakiđangmặc.ÔngtanóivớiphóngviênrằngViệtCộngđãmangmộtlượnglớnchấtnổđểthổitungĐạisứquánnhưng“Kếhoạchhoànhảocủakẻthùđãthấtbại”.Đólàcáchđánhgiáthiếuquansátmàrấtnhiềungườitronggiớibáochínhậnxét,chúngtôikhônghoàntoàntinkhiôngtaquảquyếtkhôngmộtngườilínhViệtCộngnàovàođượctòanhàchínhcủaĐạisứquán.Chúng tôi tríchdẫnđầyđủnhữngnhậnxét củaông tanhưngkèm theo

nhữnggìchúngtôiđãchứngkiếntạihiệntrườngrằngcóloạtđạnbắnphátừnhữngphòngphíatrêntrongcácbàiviếtcủamình.Vềmặtkĩthuật,vịtướngđóđúngvàthựctếchúngtôicôngnhận19dukíchViệtCộngtừlựclượng10.000ngườitrảikhắpthànhphốđãgâybấtngờcholínhgácĐạisứquán,giết nămngười trong số họ khi nổ tung bức tường bảo vệ để lấy lối vào,chiếmcứkhuvườntrongvòngsáutiếngnhưngthựcsựchưavàođượcbêntrongtòanhàchính.Tôi lắngngheWestmoreland tự tin tuyênbố lực lượngMỹđãvàovị trí

phòngthủcònkẻthùthìđãbỏchạy.Tôilắngnghetrongsựhồitưởngnhữnglờinóicủangườitiềnnhiệmôngta,TướngPaulD.HarkinstạiđườngbăngTânHiệpvàotháng1-1963khiôngtanóivớiDavidHalberstamvàtôirằngtuy trậnẤpBắc tổn thất lớnchocảngườiMỹvàCộnghòanhưng làmộtchiếnthắngvềphíachúngtôivì“kẻthùđãbỏchạy”.SáunămvàmộtnửatriệulínhMỹsauđó,trậnchiếnẤpBắclạibấtngờ

đếnvớiSàiGònvàmọithànhphốtrongcảnướcvàlờiđáplạitừchỉhuytối

caocủaMỹvẫnchỉlàlạcquan.NhưngkhônggiốngtrậnchiếntrướcđâykhiViệtNamlàvấnđềmơhồtrongphảncôngkhichiếndịchTếtMậuThânlạixảyratrongmộtnămbầucửtổngthốngMỹ,khiánhsángcủanhữngbảntintruyềnhìnhvànhữngcâutrảlờicũkĩsẽkhôngcònđủsứcnữa.

Chương20:TiêuDiệtThànhPhốĐểCứuNóĐiềungạcnhiênđãkếtthúc.ChiếndịchTếtMậuThântrànquaSàiGòn

giốngnhưsóngthủytriềutrênvùngđấtbồiđắp.Bốntriệungườidânthànhphốhoảngsợẩnnáusaunhữngcánhcửakhóatráivàcửasổbuôngrèm.DukíchViệtCộngcóvũtrangdichuyểnvàonhữngvùngđôngdânvàchiếmđóngđườngphố,nhữngbiệtthự,cácchùa…dườngnhưchuẩnbịsẵnsàngchiếnđấutớicùng.CácnhânviênAPtrênđườngđilàmbắtgặpnhữngcâuchuyệnđaulòng

vềnhữngvụchạmtrán.BangườibịgiếttrênđườnggầnngôinhàcủamộtnhânviêntruyềnảnhbằngradioởChợLớn.PhóngviênảnhDânVănPhướcngồihoảngsợtrongbóngtốitạinhàriêngởGiaĐịnhkhiViệtCộngđậpcửanhàanh tavàhàngxóm,yêucầumọingười rangoàiđường,bắnsúngchỉthiênvới lời tuyênbốhọđãgiảiphóng thànhphố,mộtnhânviênkĩ thuậtphòngảnhđibộởcuốihẻmgầnchùaẤnQuang,giậtmìnhbịmột tá línhViệtCộngcóvũ trangvây lạinhưnghọđểanh tađi saukhi thuyếtgiảngnhữngtôiáccủachínhquyền.UrsulaFaasgọichoHorst từnhàởChợLớnđểkểmộtcảnhsátbịbắn

chếttrênđườngláixevềnhà.Horstnóivớicôtađóngcửasổlại,khóacửaravàovàchờởđóđếnkhihếtbạoloạn.Giốngnhưđốivớichúngtôi,anhtakhôngkiênnhẫnvớinhữngtráchnhiệmcánhân.TôiđưaNinavàbọntrẻrờicănhộđếnnhàbốmẹnhưngsauđócũngcó

rấtítthờigiantớithămhọ.Chúngtôibiếtchúngtôiđanglàmtinvềsựkiệnlớnnhấttrongnghềnghiệpcủamình.Chúngtôinhậnrabốnnghìnlínhcộngsảnnhậnnhiệmvụtấncôngtrung

tâmSàiGònvàgấphailầnsốđóđangchiếnđấuởvùngngoạiô.GiốngnhưlínhHyLạphuyềnthoạitrốntrongngựagỗđểthâmnhậpvàothànhTroy,ViệtCộngđã sửdụngyếu tốbấtngờđểbắtđầucuộc tấncôngcủamình.Mộtsốcảitrangvàgiấuvũkhítrongnhữngxechởhoavànhữngnôngphẩmmang ra chợ thành phố.Những người khác đi bằng xe bus và xemáy gamang theo những tài liệu giảmạo chữ kí, lấy vũ khí giấu trước đó trongnhữngngôinhàantoàn.CácnhânviênMỹnghingờsựyênắngcủaViệtCộngtrongdịpTếtvàdự

đoánvềsựbùngnổtứcgiậncủacôngchúng.NhưngdườngnhưngườidânViệtNamquáhoảngsợđểtứcgiậnvàgiữcáiđầucủahọlắngxuống.TạisởchỉhuyởBiênHòa,JohnPaulVannnóirằng“Chúaơi,chúngtôi

biếtrằngViệtCộngsẽlàmđiềugìđó,nhưngkhôngtinđâylàsựthật”,anhtalaumặt,lắcđầu.ChiếndịchMậuThânkhẳngđịnhlờicảnhbáocủaanhta.Anhta luôntranhluậnrằngsốphậnmiềnNamViệtNamdựavàoviệc

tăngcườngđộngcơvàkhảnăngcủachínhlượnglựcvũtrang,nhưngViệtCộng tậndụngsựyếukémmuôn thuởcủaquânđộiCộnghòa,đặcbiệt làhàngràoanninhlỏnglẻoquanhSàiGònvà43tỉnhthành.KhichúngtôivấtvảlàmtinvềchiếndịchMậuThân,tìmhiểuýnghĩacủa

nóthìmứcđộđầyđủcủacuộctấncôngtrởnênrõràng.Chúngtôirađườngvàobìnhminh,dànhthờigianđicùngcảnhsátquânđộidọccácconđườngđầy xác người, ngụp lặn qua những đoạn giao nhau cùng lính Việt, quanhữngvùngrocketvàcháynổ,ngồitrênxetăngMỹvàxebọcthép.TôidànhmộtngàyđicùngTiểuđoànKhôngvận8gồmngườiViệtđến

sângônSàiGòn,nơicuộcchiếnkhắcnghiệtnhuốmđầymáutrêncáckênhđàovàmặtsânbịthủngdosúngcốivàrocketnổ.Đêmđótôiviết:“GiốngnhưphátbóngthứbảycủasângônduynhấtSàiGònbạncóthểngắmbắnbằngkhẩu súng lụchainòngvào trụ sởchỉhuycủamộtđạiđội línhViệtCộng”.Tôicảmnhậnmìnhđủhiểuthànhphốđểtựđi.Đôikhitôiláixedọcbên

đườngvà các ngõ tới thămnhữngngười bạn và người quenđangbị cuộcchiếnvànỗisợhãicôlập.ĐặcvụchiếntranhtâmlýRónFlemmingđồngýđểtôivàonhàcủaanhtasaukhitôibấmcòivàiphút.Anhtacảnhbáotôicẩnthậnkhichúngtôiđiquabứctường.QuầnáocủaFlemminglấmbẩnvàanh takhôngcạorâu trongvàingày.AnhtabuộcmộtkhẩusúngởđùivàmangtheokhẩusúngtrườngM-14trêntay.“Ngoàikiachẳngcóluậtnàohết,mọingườihãytựcứulấymình”,anhta

thìthào,vươnngườihếtcỡ,ngắmkhẩusúngtrườngcủamìnhcẩnthậnphíatrênbứctườngvàkéocòsúng.CómộtlínhViệtCộngđangtrốntrongtòanhàbêncạnh,“kẻbắntỉahàngxómthânthiện”,ngườiđangquấyrầyngôinhàanhta.Tiếngnổvangdộixungquanhkhuvựcnhữngtòanhàbằngbêtôngkiêncố.TôingạcnhiênvớisựtinhthôngcủaFlemming.Anhtalàdânthường,tốt

nghiệpĐạihọcHarvardtrướcđóbanămvàgiờđivòngquanhvớibộdạngmộttaylínhngườiẤnĐộ.Khitôirờikhỏiđó,taybắntỉahàngxómbắtđầubắnvàFlemmingđáptrảlại.CuốingàythứbacủachiếndịchMậuThân,thànhphốvẫnimlìmvớilệnh

giớinghiêm24giờ,tôiviếtmộtbàiphóngsự:“CửahàngduynhấtmởcửatrêntoànbộSàiGònngàythứsáulànhữngcửahàngbánquantài”.Nhữngngườithợnềliêntụcxẻcưavàđóngnhữngtấmvánbằnggỗđểđápứngkịpthờinhucầucủakháchhàngmuốnmuanhữngchiếcquantàitrangtríbiểutượngtôngiáolòeloẹt.Tôibiết rằng trongcuộcchiến tànkhốcđó,córấtnhiềuxácchếtkhông

đượcxácminhsẽkhôngthểđượcchôncấttươmtất,trangnghiêm.Thựctế

tôipháthiệnranơiyênnghỉcuốicùngcủahọlàbacáimộlớndonhữngxeủiđàotrongmộtnghĩatrangcổbỏkhôngphíatâySàiGòn.Mỗimộlàmộthố dài chứa 600 xác chết xếp chồng năm tầng,một cố gắng không thànhcôngđểgiảmbớtmùithốirữabằngcáchrắclớpvôibộtlêntrên.Cácnhânviên nghĩa trangnói rằnghầu hết các xác chết là nhữngngườiViệtCộngnhưngtôinhậnratronghaingôimộtậpthểấycócảxácphụnữvàtrẻemnằmbêncạnhnhữngngườiđànôngvàhọ lànhữnggiađìnhbịchết trongcuộcchiếnmàkhôngaixácnhận.Mộtngườiđànbàthổnthứcgiậttaytôivànóiđãmấtcontraivàkhôngai

tìnhnguyệngiúpbàtalậthàngtrămcáixáclênđểtìmnó.Vàtôicũngkhôngthểgiúpbàta.Rấtnhiềutrẻemđườngphốlượnlờquanhđóvớikhănmùixoabuộcquanhmặtchốngmùivànhữngchiếctúiphìnhtođầyvậtăncắptừnhữngxácchết.Chúngtìmkiếmnhữngxetảichởrácđếncùngnhữngxácchết.BobTuckmanphànnànanhtaquánhiềuviệcởvănphòngtớimứcchẳng

thểrangoàixemchuyệngìdiễnra,dovậytôirủanhtađicùngtôimộtvòngquanhthànhphố.AnhtachuingayvàoxejeepnhỏcủaAPvàchúngtôiláidọctheonhữngconđườngvắngvẻnhưLêLợi,TrầnHưngĐạo,vềphíakhungườiHoacủaChợLớn,nơicuộcchiếnđang tiếpdiễn.Chẳngaicốgắnglập lại trật tựởđó.Chúng tôi láixequa trạmxăngởgócđườngBùiHữuNghĩanơicósáuxácchếtnằmthối rữa trongánhnắngmặt trờibuổi trưa,máutừnhữngvếtthươngcủahọđãkhôđóngthànhmảngđentrênvỉahèvàcơthểcủahọbiếndạngkhôngthểnhậnra.TôigiảithíchchoTuckmanrằnglựclượngcảnhsátSàiGònđãbiếnmất

vàođêmxảyrachiếndịchMậuThânvàhọkhôngxuấthiệntrởlại.ƯuthếcủalựclượngquânđộilàdọnsạchViệtCộngtrướckhihọdọnsạchcácconđường.Chúng tôi tiếp tụcđidọccácđườngphố lớn,ChợLớn thường tấpnậpbuônbánnhưnggiờkhôngmộtbóngngười.Cuốicùngchúngtôitớimộttrườngđuatrênconđườngcócáctòanhàbịpháhủyhoàntoàn.ĐạiúycủaTiểu đoàn Lính thủy đánh bộ ngườiViệt 6 phàn nàn rằng: “Chiến đấu ởvùngngoạiôdễhơnnhiềusovớiởđây”.Tuckman lưuý tìnhhìnhcòn tồi tệhơn trongnhữngkhuvựccủa thành

phốdoViệtCộngkiểmsoát.Anhtatáinhợtđikhitôinóitôivừađiquamộtphầnđó.“Chếttiệt”,anhtalẩmbẩm,“Chúngtađangmạohiểmmạngsốngngoàinày”.Tôiđồngtình,“ítnhấtanhlàTrưởngphânxã,ngườicùngchiasẻsựmạohiểmcủachúngta”.Thựctếtôimuốnđượcchạmtrántrựctiếpvớinhữngngườilínhcộngsản

ởSàiGòn,mộtcơhộikhôngbaogiờcóởvùngnôngthôn,nơicảhaibênbắntrướcrồihỏisau.RấtnhiềuphóngviênởthànhphốvàHuếbịrơivào

tayViệtCộng.PhóngviênngườiHànQuốcKimKyung-kukđãbịgiếtởSàiGòncùngmộttrongnhữngnhânviênđạisứquáncủaanhta.NhưngmộttrongnhữngphóngviênđượcthangườiÝ,AlessandroCasella

saunàykểlạichotôingheanhtavàbaphóngviêntruyềnhìnhthườngtrúngườiPháptrảiquabagiờgiamcầmtrongmộtcănnhàởChợLớnnhưthếnàovàhọđượcđốixứrấtlịchsự,đượcmờitràtrongkhibịcanhgác.Trướckhiđượcthả,họđượcmộtngườiđànônggiớithiệuôngtalàđạidiệnbáochícủaMặttrậngiảiphóngDântộc.Đâylàmặtkháccủacuộcchiếntranhmàchúngtôikhôngnênbànluận.

ChúngtôibuộcphảitìmhiểunhữngmặttráicủachiếntrườngliênquantớinhữngđiềukhôngthỏađángcủangườiMỹhaymiềnnamViệtNamhơnlàtàinăngcủaViệtCộng.KhôngcóhạnchếnàovớinhữngbàiviếtcủachúngtôivềsựdũngcảmhaytộilỗicủabinhlínhMỹ.ChúngtôicóthểcangợihaycườichênhữngchiếnthuậtcủachỉhuyHoa

Kỳnhưnhữngnhântốđemlạithắnglợihaythấtbại.Dễhiểurằngtrongkhichúngtôicóthểviếttiêucựcvềkẻthùthìchúngtôikhôngđượctậptrungvàoưuđiểmquânđộicủahọđanglànhântốleothangcủachiếntranh,cũngnhưchiếnlượcbấttàicủangườiMỹ.Nếuchúng tôi viết rằngnhữngkẻ tấn côngViệtCộngvà lực lượngHà

Nộinhìnchungđượchuấnluyệnxuấtsắc,cóđộnglựctốtvàtintưởngvàođộngcơcáchmạngcủahọ thìđồngnghĩavớiviệc chúng tôibịbuộc thôiviệcởAP.ChúngtôibịcácbiêntậpcảntrởkhinóirằngxungđộtViệtNamchứađựngcácnhântốquantrọngcủanộichiếnmặcdùmỗingườiViệtNamđềubiếtsựthậtđằngsaunó.TôihiểusựlúngtúngcủagiớicôngchúngMỹvềtiếntrìnhchiếntranh.

Chínhphủcủahọnóirằngnhữngngườicộngsảnđãbịkhốngchếvàcontraicủahọsẽnhanhchóngtrởvề.SauđólàđếnTết.Tôingạcnhiênvềmứcđộrộnglớncủachiếndịchchứkhôngphảitínhchấtkiêncườnghaytáobạo.Kĩnăng,sựbềnbỉvàkhảnăngtiếnlêncủadukíchViệtCộngtrongnhữngđiềukiệnkhókhănnhấtchưabaogiờđượcminhchứngrõràngchotớitậnchiếndịchTếtMậuThân.TôinóichuyệnvớigiađìnhNinavềnỗisợhãinếurơivàotayViệtCộng.

GiađìnhNinalàmụctiêutiềmnăngvìhọchạytrốnkhỏiHàNộitừnhiềunămtrước, trốnchạynhữngngườicộngsản.NhưngThảo,ngườigiúpviệcnhỏtuổinhấtnóitobằnggiọngtựtin.Emnóikhôngsợbởivìnhữngngườicộngsảnchỉquantâmtớiviệctấncông“nhữngngườigiàuvànhữngngườiMỹ”vàemvôhạivìemnghèokhó.Emkhôngphải là người ủnghộ tích cực chonhữngkẻ tấn côngvà tôi

phânvâncóphảihàngtriệungườikhácởSàiGòncócảmthấythôngcảm

chophíacộngsảnhaykhông.Tôichẳngbaogiờtheođuổicâuchuyệnđóvìgiảthuyếtđókhôngthíchhợptrongkhôngkhíchínhtrịthờiđại.LãnhđạoquânđộiHoaKỳkhôngthểđưaralờigiảithíchthíchđángcho

chiếndịchTếtMậuThânvìhọlúngtúngkhithểhiệnsựcoithườngđốivớiViệtCộngvàkhảnăngquânsựcủangườiBắcViệt.Sựkínhtrọngngàycànglớn của lính bộ binhMỹ dành cho “ngàiCharle” cái tên họ gọi trước đó,dànhcholínhcộngsảnởchiếntrường.TrongmộtcuộcphỏngvấnvớiWesGallaghertớiSàiGònvàotháng2để

tậphợpnhânviên,WestmorelandgọiTết là“Chiến trườngphồng ra”mộtcụmtừliênquantớicuộcphảncôngthấtbạicủaquânđộiĐứcchốnglạilựclượngliênminhtạiBastognegầncuốiChiếntranhthếgiớithứhai.Đối vớiWestmoreland, Tết chỉ là ván bài liều lĩnh cuối cùng củaViệt

CộngtrướcchiếnthắngchắcchắnxảyravớiquânđộiHoaKỳ.Sựtựtincủaôngtakhônghềlunglay,ôngtatintườngchiếnthắngsẽđếnnếucóthêmmộtlầnleothangchiếntranhnữa.Lệnh giới nghiêm làm cho việc đi lại quanh thành phố vào buổi tối rất

nguyhiểm.CácnhânviênAP thườngngủ lại trongvănphònghàngđêm.Chúng tôingủ trênvõng,hoặcbànvànhaivộinhữnggóiđồăndànhcholínhchiến trườngmàBobTuckmanmangvề từvănphòng thông tinquânđộiHoaKỳởKháchsạnRexbênkiađường.ChúngtôihiểurằngcáctờbáovàđàitruyềnhìnhởHoaKỳvànhiềunơikháctrênthếgiớiđềungạcnhiênvớimànkịchmởraởViệtNam.Phòngngoại sựAPyêucầunhữngbàiphân tích,phỏngvấn,nhữngbài

tườngthuậtvànhữngbàiphóngsự.SàiGònlàtrungtâmcủacâuchuyện.ỞHuế,línhcộngsảnchiếmtoànbộcốđôkhibắtđầuchiếndịchMậuThânvàthamgia vào cuộc chiến tàn khốc với lính thủyđánhbộHoaKỳđang cốgắngchiếmlạiưuthế.CâuchuyệnthứbalàởcăncứlínhthủyđánhbộtạiKheSanhmàJohnWheelerđangđơnthươngđộcmãviếttronghoàncảnhácliệtnhấtChúngtôidànhnhiềubàivởvàảnhchovănphòngNewYork.Horstvẫn

tiếptụcchụpảnhdùanhtavừamớihồiphụcvếtthươngrấtnặngtrongcuộchànhquânvớilínhbộởSưđoàn1cáchhaithángtrước.Chântráicủaanhtavẫncònphảibăngbó.MộthômmộttayngườiViệttrôngrắnmặtđiủngvàmặcquầnquânđội,

áothườngphụcbướcvàovớtbốncuộnphim,tựgiới thiệumìnhlàHuỳnhCôngPhúc.“TôinghenóiAPtrảnămđôlachomỗibứchình”,anhtahỏi.“Tôicónhữngbứchìnhtừcuộcchiếnlớn”.Khôngaigặpanhtatrướcđâynhưngtrongmộtcuộnphimâmbản,Horstnhìn thấybứchìnhđại támiềnNamViệtNamômđứaconđãbịchếtvớinhữnggiọtnướcmắtđangchảy.

Đó làmột trongnhữngbức ảnhđángnhớnhất của chiếndịchMậuThân.Anhtatrởlạinhiềulầncùngcácbứchìnhnhưngrồimộtngàyxinlỗivìphảilàmcôngviệcthườngnhậtcủamình.“anhlàmgì?”HorsthỏivàPhúcnói,“Tôi cómột côngviệc rất đơngiản.Tôi là người kiểmduyệt báo chí củachínhphủ”.NhữngbứchìnhchiếndịchMậuThâncàngkhắcsâuấntượngrằngchính

sáchcủaMỹđãbịhủydiệt.Nhữnghìnhảnhđượcgửiđicácbáovàđượcđưalêntruyềnhìnhgâychấnđộnglớn.Hàngngày,nhữngcảnhtượngkhủngkhiếptrênđườngphốvẫndượcghi

lạiquanhữngbứchình.PhóngviênảnhAPLêNgọcCungtrởvềmộtchiềucùngmộtcuộnphimcho thấynhữnghìnhảnhrùngrợnvềviệchànhhìnhmộtViệtCộngbịthươngởcầuBìnhLợi.MộtnhómlínhthủyđánhbộngườiViệtbắnanhtakhianhtanằmbịthươngtrongđốngđổnátởmộtlángỗtồitàn.NhữngchuỗiảnhnhạycảmhơnnằmtrongmáyảnhcủaEddieAdams.TôiđangởtrongvănphòngthìEddiechạyvào,chiếcáochốngđạncủaanhta lõng thõng. “Chết tiệt”, anh ta nói. “Tướng Loan bắnmột người ngaytrướcmắt tôi”,anh tahổnhển.Anh tagiơ racuộnphim.“Tôihyvọngđãchụpđược”.TướngNguyễnNgọcLoanlàchỉhuyCảnhsátQuốcgiaViệtNamCộng

hòa,mộtconngườiđángsợ,điềuhànhmộttổchứcđángsợvớiphongcáchkhoatrươngvàtínhkhíthíchlêncò.Khichúngtôichờđợicuộnphimđượctrángra,EddienóivớichúngtôianhtađicùngđộicủaNBCởChợLớn.HọcómặttạichỗgiaonhauởchùaẤnQuangthìnhìnthấylínhthủyđánhbộngườiViệtdẫnmộttùbinhnhếchnhác, taybị tróiđằngsauvềphíatướngLoan.Cácphóngviêntiếpcậntaycảnhsáttrưởng.Khihọtớigần,Loanđưakhẩusúnglục lênngangvai,bắnvàođầu tùnhânViệtCộng.Khihạsúngxuống,Loanquaysangđámphóngviênvànhậnxétvớimộtnụcườinhạtnhẽo,“BọnchúngđãgiếtrấtnhiềungườiMỹvànhiềungườidâncủatôi”rồibỏđi.MộtvàiphútsauđónhânviênphòngtốigiaođốngphimchoHorstđểsoi

ảnhquakínhlúp.ThườngngàyhaycósựcạnhtranhnghềnghiệpgiữaHorstvàEddienhưnghômđókhôngphảinhưvậy.Horsllẩmnhẩm“chếttiệt”vàgiaonóchoEddietrongtiếngthốtsửngsốt.Ởđókhoảnhkhắccủathầnchết,sựthểhiệndãmantrênkhuônmặttaytướngcảnhsát,đôitaydangrộng,đặtkhẩusúnglụclênvaivàchỉcáchmặtnạnnhânvàicentimét,khuônmặttùnhân lộ rõ sự sợhãivaiviên tướngxoaymìnhkhi anh tabắtđầubắn.KĩthuậtquayphimcủaphóngviênNBCVõSửuđãbắtđượckhoảnhkhắcvàngcủatoànbộcảnhđóbằngcuộnphimmàu,nhưngbứchìnhcủaEddieDamđượcđưalêntrangnhấtcủanhữngtờbáoquantrọnghàngđầutrênthếgiới.

Eddie chưa hoàn toàn hài lòng với bức ảnh mang lại cho anh ta giảithưởngPulitzer,ghi tênanhvào lịch sửngànhnhiếpảnhMỹ.Anh tacảmthấyđãphảnbộinhữngnỗlựcchiếntranhcủanướcMỹvàhủyhoạidanhtiếng của tay cảnh sát trưởng người Việt. Anh ta cảm thấy tay cảnh sáttrưởngđóbịđẩyvàotìnhhuốngquákhíchchỉbởinhữngáplựccủachiếndịchMậuThân.Tôikhôngđồngývớisuynghĩđó.BứcảnhcủaanhtabắtđượccáihồnmanrợcủatướngLoanvàcuộcchiếntranh.SựlộnxộntrêncácđườngphốởSàiGònvànhữngtrậnchiếnmởrộngở

thành lũycốđôHuế làmchỉhuy tốicaoMỹđiên tiếtvìmuốnđiềukhiểndòngchảytuyêntruyền.CũnggiốngnhưvậykhikhủnghoảngđạoPhậtnăm1963, đảo chính nhữngnăm1964và 1965, tình hình hoàn toàn vượt khỏitầmkiểmsoátkhôngthểngănđượcnhữngảnhhườngtiêucực..AP thamgia tất cả cácbuổihọpchỉ thịSàiGònvàviết toànbộnhững

quanđiểmcôngkhaivềcácsựkiệngồmnhữngđánhgiátìnhbáorằngcộngsảnđưaranhữngđánhgiálầmlớn.Phíacộngsảnrõràngchịunhiềutổnthấttrêncáctrậntuyếnvàđangnhườngchỗcholựclượngđồngminh.TrongkhiđónhữngđơnvịtácchiếnMỹcảmthấyhàilòngrằnghọđãdọnsạchthànhphốvàgiànhchiến thắng thìdân thường lạikhôngchiasẻcảmgiácchiếnthắngvớihọ.Runsợ,trốntrongnhà,cóhàngtrămnghìnngườitịnạnchỉởvùngđấtSàiGòn.Hầuhếtmọitổnhạicũngnhưcuộctấncôngcủacộngsảnlàcáchđánhgiá

khắc nghiệt để đẩy lùi họ.Chúng tôi chứng kiến toàn bộ các tòa nhà củathànhphốSàiGòn trở thànhnhữngvùngbắnphá tựdo củamáybaygắnsúng(gunship)vàxetăng.Từmộttrựcthăngtrêncaonhữngluồngkhóitrảitrên thành phố giống như vết chân của gã khổng lồ đi ủng có đóng đinh.NhữnghốxấuxíxuấthiệntrênnềnđấtthànhphốnơitừngcórấtnhiềunhàvàconđườngnhỏcóChợLớn,gầnsânvậnđộngCộngHòavàtrườngđua.Lực lượngMỹAP dụng những chiến thuật đã được hoàn thiện ở vùng

nôngthônvào.TrựcthăngquânđộiHoaKỳthổitungViệtCộng,vangdộiphíatrênthànhphốcùngnhữngkhẩusúngmáynhảđạnvàrocketvàocộngđồngdâncưbêndưới.Nhữngkẻ thảbomngườiViệt sanbằngnhững lánnhàlợplácủacưdânnghèokhódọckênh.Xetăngvàxebọcthépchởlính.NhữngđộilínhMỹmắtmởtongạcnhiên,vừatrởvềtừnhữngcánhđồngvàrừngrậm,phảiđốimặtvới trậnchiếnkhôngquenthuộcởnhữnghẻmnhỏtrongvùngđôngdâncưnày.ChiếndịchtếtMậuThânlanrộngtừSàiGòntớitoànbộvùngnôngthôn,

pháttriểntrên36thịxãvà64thịtrấn.Nhữngngườicộngsảnxuấthiệntừnhữngcánhđồngvàrừngrậm,trànqualựclượnganninhchínhphủvàokhutrungtâmdâncư.Chỉvàingàytrướcđó,chỉhuytrưởngnhiệmvụBìnhđịnh

HoaKỳ,RobertKomerkhoáclácvớiđámphóngviênrằngconđườngquốclộ1đượcmởtừSàiGònthôngtớibiêngiớiDMZ(khuphiquânsự)vớiphíaBắcViệtNam.KhitôigặpJohnPaulVannởBiênHòangaysaukhicuộctấncôngbắtđầu,anhtanóihàihướcvềchuyệnđó.“Đườngquốclộcóthểmởnhưnghãycẩnthậnnhữngthànhphốvàthịtrấndọcconđường,rấtnguyhiểm”.NhữngbảntinđếntừvùngngoạiônóivềsựtànpháchưatừngcóEddie

AdamstớithămthịxãMỹThovàVĩnhLongvàtrởvềcùngnhữngbứcảnhchiếntrường.Anhtanóivớitôi:“Sựtànpháthậtácliệtcậubiếtkhông.Sựhủydiệtvẫncònâmỉ,ngườidânyênlặngnhìnchúngtôicămthù,chúngtôi,nhữngngườiMỹ,họkhôngthíchchúngtôiởđóvìnémbomvàdùngsúngtrựcthăng”.Tôimuốntựrìnhđixem.Vàongày7-2tôiđicùngtrựcthăngkhôngvận

CariboucủaquânđộiHoaKỳcùngnhiềuphóngviênkháctớithămBếnTre,thị xã thuộc tỉnhKiếnHòa, népmình trên đoạn uốn khúc sôngMêKôngchảyquađồngbằng,đólàđịahìnhcuốicùngvàobiểnĐông.KiếnHòaluônlà tỉnh đầu tiên khi đánh giá những chương trình phản công của Mỹ vànhữnghànhđộng của chínhphủ.Tôi đãởđómột 1 tháng trướckhi cuộcphảncôngbắtđầu.Trực thăngvậncủachúng tôi lao lênầm ĩ trongkhôngkhímỏngmanh

buổisángvềphíanam.Tôinhanhchóngnhậnrachúngtôibaykhôngđúngđộcao,khoảng609m,khoảngcáchmàbấtkìaiởdướiđấtnếumuốncũngcóthểbắnhạ.Quytrìnhthôngthườngđốivớiphicônglàbaytầmđỉnhngọncâyhoặccaohơnnhiều,tránhxatầmbắncủasúngtrường.DickSwanson,mộtphóngviênảnhcủatạpchíLifengồicạnhtôilàmcử

chỉcắtngangcổkhianhtanhìnraquacửasổtrựcthăng.Mườiphútsau,cótiếngnổ lớn trongkhoanghànhkhách.Cơ trưởngđangđứngởcửaravàobuồngphi côngvà anh ta ngã gục.Tôi đoán anh ta bị trúngđạn.Tayphicôngnhìnlạiđánhgiátìnhhìnhkhichiếcmáybaylắcvàlaoxuốngdốc.Ngaylậptứctôinghĩrằngđộngcơđãhỏngvàmáybaysẽnổ.Nhữngbiểu

hiệnhoảngsợtươngtựhiệntrêncáckhuônmặtđồngnghiệp,chỉmộttrườnghợpngoạilệlàJackFoisiecủatờThờibáoLosAngeles,mộttayphóngviêntrẻnhưnghóiđầuthétcâuyêuthíchcủamìnhvàothờiđiểmvuivẻhoặcsợhãi “Yahoo”.Rấtmay, chúng tôi hạ cánhan toànvà tiếp tục tớiBếnTre.Mọingườinhậnracơtrưởngchỉbịngất.Khichúngtôihạcánh,Swansonlôiramộtkhẩusúngtrườngtừtrongtúiđựngmáyảnh.Nhữngxe jeepđangđợiởđườngbăngrảinhựavenrừngđưachúng tôi

vàothànhphố.Tôiđểcácđồngnghiệpđitrước,đibộvềchòigácbằnggỗgầnmột lánquânđội, tôinhìn thấyThiếu tướngChesterL.Brown,sĩquan

lựclượngKhôngquânHoaKỳ,ngườiđãchotôiđicùngtrêntrựcthăngL-19nhỏbécủaanhtatrongchuyếnthămlầntrước.Browneđồngýláixeđưatôi vào thành phố bằng xe jeep củamình.Anh ta cảnh báo tôi sẽ sốc khichứngkiếnBếnTrebịtànphávàrấtnhiềungườichết.“Đólàsựđángtiếccho người dân”, anh ta giải thích, trong sự lúng túng phổ biến kiểu này,ngườidânkhôngbiếtđâulàvùngchiến,họkhôngbiếtnơinàođểtrốn,vàmộtsốvũkhíchúngtađangsửdụnglàvũkhíđánhphácấpvùngthayvìchốnglạinhữngmụctiêucụthể.Cáchđólàmmọingườibịthương”.Ởvùngngoạiôthànhphốchúngtôinhìnthấynhữnghàngdừatanhoang,

ngọn câyđãbị xénát.Nhữngngôi nhà, cửahàngvenđường sụpđổ.Khichúngtôiláixedọcconđườngchínhhướngvềphíatrungtâmthươngmai,ThiếutướngBrownnóirằngtrongnhữngcuộctấncôngbanđêmanhtathảbomxuốngcácconđườngchínhđôngđúcmà“đèntrênđườngkhôngbaogiờtắt”,anhtanói.Chúngtôiđiquakhunhàbêtông2,3tầnghoangvắng.KhuchợKiếnHòa

từngrấtđẹp,nơitôiđãmuasầuriêngvàkhếcáchđóbatuầngiờđãlàmộtđốngđổnát.ChúngtôitớitrungtâmhànhchínhcủathànhphốdọcbênbờsôngcócăncứĐộiCốvấnQuânđộiHoaKỳ93chìmngậptronghàngràobaocát.NgôinhàcủatỉnhtrưởngvàtrungtâmđiềuhànhchiếnlượcngườiViệtđượcchechắnquakhuvựccỏrậm.Từvùngđấtbêntrongcăncứ,tôinhìnquasôngsangbờbênkianhữngngôinhàmáiládàihaidặmđãđổnát.Nhữngngôinhàởbờphíatâyvàbắccủathịxãđượcxâybằngnhaugiờlànhữngđốnggạchvữalởmchởm.Tôihỏichỉhuytrưởng,cốvấnquânđội,baonhiêungườidânchếtvàông

tadựđoánkhoảng500đến1.000người.“Nhưngchúngtôikhôngbaogiờbiếtchínhxácvìnhiềugiađìnhbịchônvùidướiđốnggạchvữa”.Tôitừnggặpôngtatrướcđâyvàtôithíchôngta.Tôihỏiôngtalàmsaođiềuđócóthểxảyra,cóquánhiềungườidânchếttheokiểuđótrongmộtthànhphố35nghìndân.Ôngtanhìnvàocuốnghichúcủatôi,lắcđầuvàđáp,“Khôngaitrongchúng tôicó thểnóiđiềuđóanhbiếtđấy,chúng tôikhông thểcôngkhainhậnxétđốitácngườiViệtnhấtlàvàonhữnglúcnhưthếnày”.MộtgiọnglẩmbẩmtừđámđôngsĩquanngườiMỹquanhôngtavà tôi

làmcửchỉđặtbútvàotúiáongựcvànhétcuốnghichúvàothắtlưngquần.Tôinói:“Bâygiờ,cácanhbiếtđấy.Tôitừngởđótrướcđâyhãynóichotôi,tintôivàtôisẽkhôngdẫnlờicácanhvềbấtkìđiềugìgâytổnhạitớicácanh,tôikhôngbaogiờlàmđiềuđó.Hầuhếtcảnhómvềchốtlàmnhiệmvụnhưngngườichỉhuyởlạinóichuyện,vàsuốtbuổisángtôiluôntheokịpcácsĩquankhiuốngcàphêhoặcđicùnghọquanhchốt.Mộtbứctranhhỗnloạnhiệnravàlạclõngtrongsựphòngthủcủathành

phố.ViệtCộng thâmnhậpgiốngnhưhọđã làmởSàiGònvàbắtđầu tấncônglựclượngphòngthủchưasẵnsàng,mộtnửavẫncònxảlángtrongkhikỳnghỉđãqua.Một thiếu tướng giúp bảo vệ khu cố vấnMỹ nói với tôi quyết định sử

dụng những loại vũ khí ác liệt nhất chống lạiViệt Cộng. “Họ là bạn củachúng ta ở ngoài đó, chúng ta chờ đợi đến khi không còn lựa chọn nàokhác”,ôngtakhẩnnài.“TrưởngnhânviênngườiViệtgọiphảncôngkhôngquântrênnócnhàcủangườihàngxómvìnhữngngườicộngsảnđãchiếmgiữnó.Vịtrícủachínhchúngtôiđangbịđedọa,trungtâmchínhphủđãbịchiếmđónggầnhết.Vìvậycầntiêudiệtthànhphốđểcứulấynó”.Một đại úyMỹ nói rằng lúc đầu sở chỉ huy quân đoàn ởCầnThơ còn

lưỡnglựkhiraquyếtđịnhsửdụnglựclượngtrongthànhphố.“Chúngtôiđãphảiđấutranh,họkhôngthíchýkiếnđó”,ôngtanóichotớikhichiếnlượcđượcduyệt,máybaydộibomnapanvàđạncùngtrựcthăngtrangbịvũkhívàpháobinh.Một trungúyMỹchứngkiếnvụnémbomnóivới tôi, “Nhữngnơiduy

nhấtmàhọkhôngđộngtớilànhữngcăncứcủangườiMỹ,khuvựcchỉhuycủatỉnhtrưởngvàbệnhviện;nhữngnơikhácđềunằmtrongmụctiêucủahọ”.LínhMỹởSưđoàn9cuốicùngcũngvàoBếnTređểcứuthànhphốsauhaingàychiếnđấu.Khichúngtôiláixevềđườngbăng,tôihứavớiThiếutướngBrownrằng

sẽkhôngtríchlờianhtavềbấtcứđiềugìgâyảnhhưởngtớinghềnghiệpcủaanhta.Anhtacảmơntôi.Điềuđódùsaocũngkhôngtệ,anhtanói:“Cóthểcónhiềuxácchếthơn, tôinghĩ tôicứuhàng trămngườidân.”Anh tanói,vàogiữabuổisánganhtađượclệnhchỉhuytấncôngkhôngquânvàomụctiêuđượcnói đến là “một nghìnViệtCộng”đang lẩn trốnphía bắc thànhphố.Anhtahạthấptrựcthăngđịnhvịcủamình,nhìnthấynhómphụnữvàtrẻnhỏmangtheochănvàđồđạcgiađình,trốnchạykhỏinhữngngôinhàđãbịtànphá.“‘MộtsốViệtCộngcóthểnằmtrongsốhọnhưnghầuhếtđãđiditản,tôisẽkhôngdộibomnapanxuốnghọ,dovậytôihủybỏtấncôngkhôngquânnhưđãlênkếhoạch”.TrongchuyếnbayvềSàiGòntôinghĩvềnhữnggìđãchứngkiếnvànghe

thấyởBếnTre,cụmtừtrongcuốnsổghichúcủatôilà:“cầntiêudiệtthànhphốđểcứunó”hiệnranhưmộtlờibìnhluậnchothếtiếnthoái lưỡngnancầnthiếtcủachiếndịchMậuThân.TạivănphòngAP,tôingồitrướcmáychữkhálâutrongđêm.Cuốicùng

tôibắtđầu:Bạnnênchĩasúngvàhướngtrựcthăngthảbomvàođiểmnàotrêncácconđườngởchínhthànhphốcủamình?Nhữngtổnthấtcủangườidânvôtộitrởnênkhôngliênquanmiễnlàkẻthùbịtiêudiệt?

CâutrảlờichocảhaicâuhỏinàychínhlànhữnggiờphútđầutiênởtrậnchiếnBếnTre,mộtthịxãcủaĐồngbằngsôngCửuLongtừngyênbìnhvới35.000người.“Cầnphảitiêudiệtthànhphốđểcứulấynó”,mộtthiếutướngHoaKỳnói.Sựtànpháthịxãnàyđượcthựchiệntronghơn50tiếng”.Tôiviếttámtrangvàđưachúngchongườiđánhtelexchuyểntàiliệuđó

vềPhòngNgoạisựNewYorkvàolúc3giờsáng.TôinằmtrênvõngtrongphòngcủaTrưởngphânxãvàngủtới tậnkhiTuckmanbướcvàolúcsángsớm.Tối đóTuckmannhậnđược cuộcđiện thoại từmột nhânviênởvănphòngthôngtinquânđộiHoaKỳyêucầutôitiếtlộdanhtínhvịthiếutướngđãđưaracâunóiđómàtôinhấnmạnhtrongbàiviếtcủamình.Tôitừchốithẳngthừngvìchúngtôibuộcgiấutênnhữngnguồntinquantrọng.Đây làmơ hồ đầu tiên của tôi vềmức độ gây tranh cãi từ bài viết của

mình.Ngàyhômsau,PhòngNgoạisựAPnóirằnglờitríchdẫnđóvangdộiởFleetStreet,LondontớiSeoul,HànQuốcvàtrởthànhchủđềbìnhluậnởHoaKỳ.MộtthưkítrongvănphòngcủaBarryZorthiannóimứcđộđónnhậnđoạn

thôngđiệpđóchothấyTổngthốngJohnsonyêucầuđượcbiết tênvị thiếutướngđó.VàingàysauphóngviênthườngtrúcủaWallStreetjoumal,PeterKannnóichotôibiếtmộttrựcthăngchởđầysĩquanlâunămcủaMỹđãhạcánhởBếnTreyêucầubiếttênkẻđưaralờinóiđó.Ítnhấtchỉhuyquânđộitinrằngvịthiếutáđưaralờitríchdẫnđóthựcsự

tồntại.Mộtvàiđồngnghiệpcủatôitỏranghingờvềtínhxácthựccủanó.BillTuohycủatờThờibáoLosAngelesviếtsaumộtchuyếnthămBếnTre,rằngngườiMỹ“nghingờlờicôngbốđóđượctạoratheokhuônmẫu”,vàmỉamaitríchlờimộtcốvấndânsựHoaKỳgiấutênnóirằng:“điềuđónghequá súc tích và thôngminh để được nói ra ngay tại hiện trường”.NhưngnhữngcấptrêncủaAPvẫntintưởngthôngtincủatôi.Tôi trở lại Bến Tre vài tuần sau đó và thấy rằng chẳng có gì thay đổi

nhiều.Thànhphốvẫnbịtànphá.MộtsốcôngdânMỹsẵnsàngđượctríchdẫncôngkhai.Vàisĩquantôiđãnóichuyệntrongchuyếnthămtrướcđókéotôisangbênvàhỏixemhọcóphảichịutráchnhiệmvềcâunóinổitiếngđókhông,họđềuchúýlờibìnhluậnđóvàtómtắtcảmnhậncủahọkhinghethấylờibìnhluận.Họnóirằnglờitríchdẫnđótrởnênnổitiếngtrongquânđộivàsẽlàthảmhọanếuhọbiếtailàtácgiả.JosephAlsopcânnhắcbìnhluậnbàiviếtvềBếnTrecủatôi,khôngphải

khôngmongđợibởianhtahiếmkhibỏlỡcơhộibìnhluậngiớibáochíSàiGòn.Anh taviết rằngchúng tôiởgiữanhữnggì anh tagọi là “đávàchỗcứng,”chịutộiđồnglõavớikẻthùnếucuộcchiếnthấtbạivàcườinhạochosựngungốcnếucuộcchiếnthắnglợi.

QuanđiểmcủaAlsopvềchiếntranhlàanhtachỉthỉnhthoảngtớithămvàsauđóởtrongsựchechắncủanhânviênquânđội,chínhphủlâunămnhất,trởmặtđiêndạivớinhữnggìchúngtôiviết rằngchúngtôikhôngbaogiờxemtrọnglờianhtanói.TôichạmtránAlsoptạimộttiệctốichovàiphóngviên do Đại sứMỹ Ellsworth Bunker tổ chức, người đã nhậm chức nămtrướcđó.Saukhitôiđưaravàibìnhluậnvềtìnhhìnhquânđội,Alsopnhìntôiqua

bànvànói:“cậucònnonnớtđểtạoranhữnglờitríchdẫnphảikhông?”.TôikhôngquenvớilễnghikháchmờidanhdựtrongthếgiớiquýtộcmàAlsopthừahưởng,nhưng tôi biết phải làmgì,một cuộcphảncông trực tiếp cầnmột lờiđáp trả trực tiếp,mộtbàihọc tôihọcđượckhi còn làđứa trẻ trênnhữngconđườngcủaBluff.Tôiđẩychiếcghếrasauvàđivòngquanhbànvớinắmđấmbêntayphảigiơlênđedọa,vàtôinghetiếngcườicổvũcủanhữnggãdựtiệc.Alsopđứngdậy.Anhtacóthểđãnhìnthấysựtứcgiậntrongđôimắttôi.

Trước khi tôi quyết định có nên đấm anh ta hay không thì đại sứBunkerđứnggiữachúng tôi.“Peter,quay trở lại,ngồixuống,”ông tađềnghị, tayôngtaấnvàovaitôi.VàsauđóôngtaquaysangAlsop:“CònJoe,cậulắmchuyệnthật,câmmiệnglại”.Tổng thống Johnson đặt chức danh cho TướngWestmoreland là Tổng

thammưuvàongày23-3,bảytuầnsauchiếndịchTếtMậuThân.Thậtngốcnghếchkhitinrằngđólàthăngchức.TờTintứcSàiGòndongườiViệtlàmchủ giật tít: “Westmoreland thăng tiến”. Và có ít sự bất bình từ Chỉ huychiếntrườngMỹsẽrờichiếntrườngvớimộtchútvinhdựvàrấtnhiềutráchnhiệm.Cáchđâychínngày,vào14-3tổngthiệthạingườiMỹởViệtNamđãqua

con số 20.000; tổn thất 3.500 trực thăng và máy bay. Sự thuyên chuyểnWestmorelandmang đến những câu trả lời thú vị từ những sĩ quan tronghàngngũnhânviêncủaôngtamàchúngtôiliênlạcvớihọ.Họnóivềngườithaythếôngta,TướngCreightonD.Abram,sĩquanxetăngtrướcđâynhưmộtlínhlâunămvàmộtnhàchiếnthuậtkhônngoanhơn,“Mộtngườilãnhđạomàchúng tôinêncó từ lâu,” lờinhậnxétcủamộtđại tá làm tôingạcnhiên.TayđạitáđãdànhhainămtrướcđóchỉđểquảngbánhữngthànhtựucủaWestmoreland.GallagheryêucầuFaasvàtôiđánhgiátìnhhìnhViệtNamtạicuộchọp

hàngnămcủaBangiámđốcAPởNewYork vào tháng 4.Tôimongđợichuyếnđi.Tôi có rất ít đầumối về nhữngý kiến đánhgiá kháchquan từcôngchúngMỹvìtôichônvùingàyquangàyđểviếtvềcuộcchiến,nhưngtôicũngbiếtnhữngcuộcbiểutìnhchốngchiếntranhởcác thànhphốMỹ.

GallagherlàmtôihoảngsợkhihỏitôilờikhuyênvềviệccontraicủaôngtamuốnđitớiCanadađểtránhquândịch.Mộtngày trướckhi tôi tớiNewYork,Tổng thống Johnsonđã tuyênbố

ôngtasẽkhôngtranhcửnhiệmkìthứhai.ÔngtadừngtấtcảcácchiếndịchkhôngquânvàđườngthủychốnglạimiềnBắcViệtNamvớinỗlựckếtthúcchiến tranh.Các nhân viênAPmà tôi gặp dường như đều bị thuyết phụccuộcchiếnđãkếtthúc,nhưngnhữnghoạtđộngchốngchiếntranhthìkhôngthấmthápvớinhữnglờiđềnghịhòabìnhkhiHorstvàtôichứngkiếnởmộtcuộcmíttinhbiểutìnhchốngchiếntranhởCôngviênTrungtâm.Tại Sheep Meadow, hàng nghìn người biểu tình mang theo pa nô hát

vang:“Địangục,không,chúngtôisẽkhôngđi”hay“Hòabìnhbâygiờ,hòabình bây giờ” và “Nàynày,LBJ (LyndonBaines Johnson) ngày hômnayôngđãgiếtbaonhiêuđứatrẻ?”.Horstlưuýnhữngngườibiểutìnhmangtheonhữngbứcảnhphóngtocủa

AP từViệtNam, gồm bức ảnh hành quyết trên đường của EddieAdams.NhữnggìlàmtôingạcnhiênlàmộtnhómthanhniêntrẻchốnglạiquândịchMỹdiễuhànhquacôngviênmangtheonhữnglácờViệtCộnglớn.TrongrấtnhiềunămtôiởViệtNamtôichưabaogiờnhìnthấymộtlácờViệtCộngbay tựdongoàinhữngmónquà lưuniệmnhặtđược,baynhẹ trênmộtxetăng hoặc từ ba lô củamột người lính.ỞMỹ, nó có chỗ trong cuộc diễuhành.ThượngnghịsĩHarryByrdởbangVirginia,mộtđảngviênDânchủbảo

thủlàmộtthànhviêncủaBangiámđốcAP.ÔngtayêucầutôilàmchứngtrướcủybanVũtrangcủaThượngviệnMỹ.Tôikhôngmuốnliênquantớicông chúng trong cuộc tranh cãi chiến tranhnên từ chối.Ngay sau đó tôinhậnđượcthưtíntừRobertKennedytrongchiếndịchtranhcửtổngthốngyêucầutôitómtắtchoôngtavềcuộcchiến.Tôiđượctângbốcvàhămhởtuântheobởitôinghĩcóthểdựavàosựchínchắncủaôngta.Gallaghersuynghĩlờiđềnghịcủatôivớisựthíchthúvàtừchối:“Cậuđã

từchốicơhộilàmhàilòngmộttrongnhữngthànhviênBangiámđốcAPvàmongđợitôiđồngýđiềunàysao?”.BuổitốitrướckhitrởlạiViệtNam,tôiđibộrakhỏiKháchsạnAmerican

ởMidtownManhattanvàxuốngđườngBroadway.Tôinghethấymộtngườibánbáothét lên:“NhữngvụgiếtngườiởSàiGòn,NhữngvụgiếtngườiởSàiGòn,tớivàmuađi”.TôibướcngaylạivàanhtagiaochotôimộttờTintứchàngngàyNewYorkcóbứchìnhkhủngkhiếptrêntrangnhấtvềnhữngcơthểđẫmmáuđượcđắpphủcạnhmộtxejeepnhỏ.MộttrongnhữngnạnnhâncóthểlàngườibạncũởBangkokcủatôiJohnCantwell,ngườiđãbỏAPsanglàmchotờTimetrướcđómộtnăm.AnhtađãchếttrênđườngChợ

Lớncùngbađồngnghiệpkhác,nhữngnạnnhậntrongmộttrậnmaiphụccủaViệtCộng.Tôibịsốc.Họcòntrẻvànăngnổ.Tôitựhỏivềchínhmình.Tôilàchồng

củamộtngườivợchungthủy,chacủahaiđứaconnhỏvànhấtquyếttrởvềcuộcchiến.Tôiđượcbiết từTrưởngphòngnhânsựAP,KeithFuller rằngTổngthốngJohnsonlạichúýtớitôimộtlầnnữa.ÔngtamờinhânviênAPtớivănphòngriêngvàotháng3saubữaăntrưagồmhambergervàsữa,ôngtalưuýôngtađãquyếtđịnhđưaBarryZorthianrakhỏiViệtNam“bởivìôngtađãởđóquálâu”.SauđóTổngthốnghỏi:“GiờthìcóphảitayPeterArnettngườiAustralia

cũngởViệtNamquálâuphảikhông?”.Buổisánghômsau,tôilênchuyếnbayPanAmClippertrởlạiSàiGòn.

Chương21:NhữngNgườiBịLãngQuênTôitrởlạiViệtNamcuốimùahènăm1968vớiniềmtinrằngcuộcchiến

sẽnhanhchóngkếtthúcbởinhữngđàmphánhòabìnhđãbắtđầuởParisvàviệcđánhbommiềnBắcViệtNamđãdừng.Nixontranhcửvớilờihứavềmột“kếhoạchbímậtđểkếtthúcchiếntranh”điềugiúpôngtađắccử.Khitôivềvùngnôngthôn,tôichứngkiếncảhaibêntranhgiànhtuyênbốlãnhđịatronghyvọngngừngbắn.Điềuđókếtthúcchiếntranhbắnphánhưnglạibắtđầuchiếntranhchínhtrị.Vềcơbản,ngừngbắnchẳngbaogiờdiễnra.Thayvàođólànỗlựcnhanh

chóngkếtthúcchiếntranh,chínhquyềnNixoncốgắngkếtthúcđềtàingườiMỹbằngcáchrútluinhẹnhàng,giữthểdiệnvàtiếptụcxâydựnglựclượngmiềnNamViệtNamtiếptụcchiếnđấu.Rútluiđượcxemlàchiếnthuậtquânsựkhónhấtvàchúngtôibắtđầuviết

vềtinhthần,nhuệkhícủanhữnglínhMỹvàcảnhngộcủanhữngngườicònlạigiúplựclượngCộnghòa.CuốithángSáuchúngtôinghethấydoanhtrạiLựclượngĐặcnhiệmcủaBenHétbịchiếmđóng.NhữngtaypháobinhvàkỹthuậtMỹbịgiamởđó.Ngày26-6-1969,kỉniệmnămthứ7đếnViệtNamcủatôi.Tôicốgắngtới

thămdoanhtrạibằngcáchđinhờmột trực thăngquânsựMỹtớiKontum,baycùngOllieNoonan,mộtphóngviên ảnh tựdo choAPvàphóngviêntruyềnhìnhDonWebstercủaCBSvàđộicủaanhta.DoanhtrạixaxôinằmtrênngọnđồigầnbiêngiớiLàohỗn loạn,nhữnghàngrào thépgaihan rỉ,nhữngbaocátvànhữnglốiđiđầybùn.Khichúngtôiđiquacửachínhthìtiếngđạnsúnglaotớilàmchúngtôicorúmlại,xuốnghàotrúẩn.ĐộiCBSđivòngquanhdoanhtrạiphỏngvấnđộiĐặcnhiệm,cònNoonan

vàtôidừnglạiởđộipháobinhMỹởđồiphíabắc,nơichúngtôigặpgỡvớihàng tá lính không cạo râu, cáu bẳn nói rằnghọ bị sở chỉ huyquên lãng,không được tắm nước sạch trong năm ngày, uống nước bụi bẩn đầy chấtcodit,đựngnướcmưamùakhôtrongnhữngchiếcáoponcho.Nhữnglờiphànnàntứcgiậncủahọnhưthiếuđạndượcvàthứcăn,sựan

toànlỏnglẻovàđólànhữngđiềunghiêmtrọngnhấttôitừngnghetớiởViệtNam.NhữngngườiMỹcảmnhậnhọlànhữngngườibịtreotrêncâyvìchỉhuytốicaoHoaKỳnhậnthấyBếnHếtlàmộtcơhộichoquânđộiCộnghòathểhiệntráchnhiệmvàhọđãkhôngcanthiệpvào.Chỉhuyđộipháo,ĐạiúyJohnHoraleknóirằngdùnhưvậynhưnghọvẫn

cốgắnglàmcôngviệccủamìnhtrongnhuệkhíđangmấtdần.“NếuchúngtôiởđâygiúpđỡphòngthủthìchẳngcógìcònlạicủaBếnHếtcả”,anhtađangnói,thìmộtluồngđạnpháocốibaytớirơingaygiữahàngpháobinh

củaanhta.Línhbịbắntớitấpvớinhữngmảnhđạnđượcđưađihoặctựkéolêvàomộtboongketốttămđểchữatrị.Dướiánhnếnthỉnhthoảngsánghơnbởiánhđènbậpbùngtừchiếcđèn

máyđiện,Horalekvàcácbácsĩđanggiúpnhữngngườibịthươngvớiniềmhyvọngtrựcthăngcứuviệnsẽđếnkhônglâu.Ngaysaukhichúngtôichuẩnbị rờikhỏiđó thì línhpháobinhmấtđiềuxaxỉcuốicùng:một luồngđạnpháodãvàoboongkenơihọđểchiếctiviđentrắng12inh.Sựtỉnhngộtrongdoanhtrạiphảnánhcuộckhủnghoảngrộnglớnhơnvề

lòngtinvìMỹcốgắngrútrakhỏicuộcchiếnmàkhôngcầntìmkiếmgiảipháphoặcchấpnhậnthấtbại.Tôiđặtnhanđềchocâuchuyệncủamìnhlà“NhữngngườiđànôngbịlãngquêncủaBếnHết”vàcốgắngviếtvềnhữngđắngcaybaotrùmkhuvựcđó.TổngtưlệnhBộthammưuLiênquânHoaKỳ,TướngEarleWheelerphàn

nàncâuchuyệnvớiThượngnghịsĩHarryByrdvàvớiGallagher,ngườirấthàilòngvớibàiviếtcủatôi.Nhữnglờilẽcuốicùngvềsựviệcđólàlờicủanhữngngười línhBếnHết trongmộtbức thưgửi cho tôi theođịa chỉvănphòngAPởNewYorkngày7-7:“Chúng tôi lànhữngngười línhcủađộipháo,Tiểuđoàn3,Pháobinh3

mongmuốnđượcthểhiệnsựbiếtơnvàlờicảmơnsâusắcnhấtcủamìnhtớimộtngườiphóngviênđãmangbóngtốiraánhsáng.TrongkhianhởtạiđộipháoAmặcdùchỉlàthờigianngắnnhưnganhđãchứngkiếntìnhthếkhókhăncủachúngtôi.Mộtvàingàysaukhianhđi,chúngtôiđãnhậnđượcthưvàbáotừnhà,vànhữngngườiđànôngcủaĐộipháoAcuốicùngcũngđượcđọccâuchuyệncủachínhhọ.Anhsẽkhôngthểtinđượcnhuệkhícủachúngtôilêncaonhưthếnàokhibiếtnhữngngườiởnhàhiểuđượccáiđịangụcchúng tôi đangphải trải qua, vàbiết chúng tôi không còn là nhữngngườilínhbịlãngquênnữa.Điềunàymangđếnchochúngtôihyvọngvàlòngtinmớivàođấtnướcchứngta.Chúngtôinhậnđượchàngtấnđạndược,vàthựcphẩm tiếp tế. Những phóng viên như anh đã phải đấu tranh sinh tồn tạinhữngđiểmnóngđểcóđượcsựthậtvàviếtnênsựthật,xứngđángvớilòngbiếtơncủanhữngngườilínhĐộipháoA.Cảmơnchúavìnhữngngườiđànôngdũngcảmvàchịuđựnggiốngnhưanh”.NhữngnỗlựcquânsựcủaMỹởViệtNamđangtanrãđượcchứngminh

rõràngnhấtbằngvụthảmsátMỹLai,vàhơnnữalànhữnglờiđồnđạivềmộtsốsĩquankhôngthựchiệnmệnhlệnh,nghiệnthuốcphiện,giếtngười.HorstvàtôigặpmộtvídụvềnhuệkhíbinhlínhđangtanranhưmâykhóikhichúngtôitiếptụcnhiệmvụbuồntẻtìmlạixáccủaOllieNoonan,ngườiđãchếttrongvụnổtrựcthăngcuốitháng8ởthunglũngSôngChàngxaxôiphíanamĐàNẵng.

Horst tham gia cùng Tiểu đoàn 3, Lữ đoàn bộ binh Tia chớp 196 dichuyểntheosườnnúiđácủaNúiLớnxuốngvị trívụnổ.Tôiở lạicăncứdoanhtrại tiểuđoànởtrungtâmvùnghạcánhtrênđỉnhnúicùngchiếcbộđàmliênlạcvớiHorstvàtruyềnthôngtinvềvănphòngSàiGònkhithithểOllieđượctìmthấy.ĐạiđộiAcủatiểuđoànđangtảnra tìmkiếm.HọrơivàomêcungnhữnghầmcủangườiBắcViệtvàbịtổnthấtnặngnề.Sau đó năm ngày, những người đàn ông đó lĩnh đủ. Đại tá Robert C.

BaconyêucầuĐạiđội trưởng,TrungúyEugeneShurtzir tiếnvềmục tiêuphíatrước.“Tôixinlỗithưangài,nhữngngườicủatôitừchốiđi.Chúngtôikhôngthểrangoài,”Shurtzgọibộđàmtrởlại.KhiHorstnghethấy,ĐạitáBaconhỏi:“xinhãynhắclại,anhcónóivớihọđiềunàycónghĩalàkhôngtuânlệnhtrongtrậnchiếnkhông?”.Câutrảlờilà:“Tôinghĩhọhiểunhưngmộtsốđơngiảnđãlĩnhđủhọmất

nhuệkhírồi.Cónhữngcậubéởđâychỉcòn90ngàynữalàrờiViệtNam.Họmuốnvềnhàbìnhyên.Vấnđềởđâylàtâmlinh”.ĐạitáBaconchenvào:“Anhđangnóivềcácbinhnhìhaycáchạsĩ?”và

TrungúyShurtzđáplại“Đólàkhókhănởđây,chúngtôigặpcảkhókhănchỉđạo,hầuhếtđộicủachúngtôivàcácchỉhuytrungđộiđãbịgiếthoặcbịthương”.Đại táBacon lặng lẽkhuyênanh ta:“Hãyđinóichuyệnvớihọmột lần

nữavànóivớihọrằngtheonhữnggìchúngtabiếtthìgiờcácboongkeđềutrống không,ViệtCộng đã rút.Nhiệm vụ củaĐại độiA là tìm kiếm xácchết.Họkhôngcó lýdogìđể sợ.Hãyđếmxembaonhiêungười thực sựkhôngmuốnđi”.Trungúyquaytrởlạiđộilínhsauvàiphút.“Đạitá,họsẽkhôngđi,vàtôi

khôngđềnghịgiơ tayvì tôisợrằng tấtcảsẽngấmngầmvớinhau”.CuốicùngĐạitáralệnhchoanhta:“Bỏlạinhữngngườilínhởtrênđồivàđiềuđộngđơnvịkhôngquânchỉhuytớimụctiêu.”TôichờđợiởsởchỉhuytiểuđoànthìĐạitáBacongọibộđàmgiúpđỡ,

yêucầuhainhânviêncủaôngtatớihiệntrườngđểnóichuyệnlílẽvớiĐạiđộiAđể“chohọlờiđộngviênvànémhọvàochỗcụt”.Tayđặcpháiviênđólàsĩquantiểuđoàn,ThiếutướngRichardWaite,mộtcựubinhdàydạnkinh nghiệm ở Việt Nam và Trung sĩ Okey Blankenship đến từ Panther,WestVirginia.Họkhôngđểtôilênmáybaynhưngđồngýnóichuyệnvớitôisauđó.Họnhìnthấynhữnglínhbộbinhngồimệtmỏitrongnhữngđámcỏlau,

mộtsốcónhữngkíhiệuhòabìnhkhắctrênmũvàmộtsốkhácthìcóchuỗihạtquanhcổ.Nhữngkhuônmặtrâuria,nhữngbộtrangphụcnhàunátđầymáu.Mộtngườiđangkhóc,nhữngngườikhácthìtứcgiậnvàgiảithíchtại

saohọkhôngdichuyển,rằnghọchánghétcuộcchiếnkhôngcóhồikết,ởnhữngcánhrừngtrongcáinóng,sựnguyhiểmthườngtrựccủanhữngtrậnbắnphábấtngờbanngàyvànhữngcuộctấncôngsúngcối,nhữngcuộctấncôngtìmkiếmcủakẻthùbanđêm.Họnóihọthiếungủvàphảilàmviệccậtlực.Họkhôngcóthưtrongnhiềutuần,khôngcóthứcănnóngvànhữngthứnhỏnhặtkháckhiếnchocuộchànhquânlàkhôngthểchịuđựngđược.TrungsĩBlankenshipnóivớitôianhtanhìnvàonhữngtaylính18và19

tuổihiểu rằngcómột thếhệkhácbiệtvớihọkhôngchỉvề tuổi tácmà làquanđiểm.Mộtlínhtrẻcãirằngđơnvịcủaanhtachịuđựngquánhiềuvàkhôngnêntiếp tụcnữa.NhưngBlankenship,mộtngườiđànôngnóngtínhđáplạigiậndữvớimộtlờinóidốitrắngtrợn–mộtđạiđộibộbinhkháccòn15ngườivàhọvẫnđangdi chuyển.Khimộtngườihỏi tại saohọ lại làmvậy,anhtađáp,“Cólẽhọcóđiềugìđóhơnnhữnggìcáccậucómộtchút”.Tay lính thét lên giận dữ: “Đừng gọi chúng tôi là những kẻ hèn nhát,

chúngtôikhôngphảilànhữngkẻhènnhát,”vàchạyvềphíataytrungsĩvớinắmđấmgiơlên.Blankenshipquaylưnglạivàđi tớinơiTrungúyShurtzđangchờđợivớivẻchánchường.AnhtaquaylạivàthấynhữngngườilínhcủaĐạiđộiAđangchuyểnđộng,nhặtsúng,đứngxếpđộihìnhlỏnglẻovàtheoanhtaxuốngsườnnúitrởlạitrậnchiến.Đại độiA tới đượchiện trườngvụnổvào cuối ngày, lấyđượcxác của

OllieNoonanvànhữngngườikhác.HorstvàtôibaytrởracăncứHoaKỳởChu Lai, tôi viết nguệch ngoạc câu chuyện củamình trong cuốn ghi chútrongkhiHorstcốgắngliênlạcvớivănphòngAPSàiGònbằngđiệnthoại.CuốicùngkhianhtaliênlạcđượcthìtôicóthểđọcbàiviếtnghìntừvềsựkhónhọccủaĐạiđộiA.CâuchuyệntruyềnnhuệkhíởMỹ.CómộtbàibìnhluậnđángquantâmvềnhữnggìngườiphụtráchchuyênmụcJamesRestongọilà“luồnghơinổiloạn”trongquânđộivàcuốicùngcầnkếtthúcviệcgiếtchócnhữngcậubéMỹởViệtNamvàmangtấtcảhọvềnhà.Trung úyShurtz bị điều động khỏiĐại độiA, được cứ tới nhiệmvụ ít

tráchnhiệmhơnởsưđoàn.Khôngcóhànhđộngnàochốnglạinhữngngườilínhcủaanhta.NhưngcâuchuyệnvềnhữngngườilínhmiễncưỡngcủaĐạiđộtAđangtrởthànhcâuchuyệncủachiếntranh.

Chương22:ĐụngĐộGallagherMườilămthángsaukhiRichardNixonđắccử,ôngtaralệnhđổbộquân

MỹvàoCampuchia.ÔngtakhôngchỉlàmnhữngngườibiểutìnhởHoaKỳsửngsốtmàcảgiớibáochíSàiGònkhibắtđầuchiếnlượclâudàigiớihạnchiếntranhmặtđấtvớiViệtNam.Vàongàyđầutiênđổbộ,ngày1-5-1970,tôibaytớiCampuchiacùngchỉhuyvùngchiếnthuậtngườiViệt,TướngĐỗCaoTríbằngtrựcthăngHueycủaôngta.TướngTrí làmột sĩquan trẻkhoa trương,độimũnồimàuđỏvàmang

theogậychỉhuy.Ôngtađượccoilàchỉhuychiếntrường,vàquantrọnghơnlàthíchthểhiệnvớiphóngviênphươngTây.Vàogiữabuổitrưa,ôngtasàxuốngđộihìnhxetăngngườiViệt,tránhnhữngtaysúngbắntỉa,yêucầuhọtiếptụcdichuyển.Ôngtachỉhuynhữngxedẫnđầu,nhảyvàochiếcxebọcthépcánhân,chỉchiếcgậycủamìnhvềvịtrítaysúngbắttỉatrongmộtlàngnôngthônnhỏphíatrướcvàthétmệnhlệnhbắntrả.Vùng biên giới không được Chính phủ Campuchia canh gác và từ lâu

đượccoilàkhucăncứcủacộngsản.ĐólàkhuvựcthườngbịlựclượngBắcViệt thâmnhập.Tuần trước tôiđicùngSteveBell củaABC(Hãng truyềnhìnhcủaÚc)vàđộicủaanhtatrênđườngquốclộ1tìmkiếmTiểuđoànlínhbộmiềnNammàchúngtôinghĩởphíatrước.ChúngtôiláixetớitậnthịxãSvây Riêng của Campuchia. Ở đó hoang vắng, trông nguy hiểm do vậychúngtôiláixetrởlạitheođườngđãđi.Đổbộdiệnrộnggâyngạcnhiênchocộngsảnvàđẩyhọtrởlạisâutrong

rừng,rờibỏnhữngkholươngthực,đạndượcvàvũkhídướilòngđất.PhảncônglúcđầucònyếuvàkhôngkhíhoangmangphổbiếntrongcáclựclượngMỹ.Tạimộtchốtpháotrongvùng“lưỡicâu”củachiếndịchtôikítênmìnhchomộtsốsĩquantrẻ,nhữngngườimớiđếnViệtNamgầnđâyvànhậnratêntôitrongmộtsốtên,bài.ĐổquânvàoCampuchiagâytranhcãilàcâuchuyệnlớnnhấtởViệtNam

từchiếndịchMậuThân.SựcạnhtranhxuấthiệnđểđápứngnhữngyêucầucủacácbiêntậpviênlolắngchỉrakhủnghoảngđầutiêntolớncủachínhquyềnNixon.Cácphóngviênvànhiếpảnhđổrakhắpvùngchiếntìmkiếmnhữngtinsốtdẻo.Ngày3-5,tôiđicùngtrêntrựcthăngvậnC-130củaKhônglựcHoaKỳtại

sânbayTânSơnNhấthướngvềLộcNinh,chởđầylínhMỹ.Chúngtôixếptheohàng,bámvàonhữngsợidâytreotrêncabin.Chúngtôigặpphảiđợtgiómùalắcđảomáybaylàmhầuhếthànhkháchgồmcảtôibuồnnôn.SauđótôixuốngtrựcthăngởchốttiềnđồnlínhbiệtkíchngườiViệtvà

gặpmột sĩquanMỹphanhngực,ướtđẫmmồhôi, có lẽ anh tađangchịu

đựngsựmệtmỏicủachiếntrường.Trongmộtchuỗilờilẽtụctĩuthétra,anhtanóichotôinhữnggìanhtanghĩvềbáochívàrútrakhẩusúng45lidọatôivàyêucầutôirờingaylậptức,maymắnlàtôiđượcmộtvàisĩquanViệtNamCộnghòacứu.Họthuyếtphụctôinênởphòngtuyếntiếptheomàquansát.Trongmọihoàncảnhtôivuivẻđicùngmộttrựcthăngcứutếlựclượng

thiếtgiápMỹbịlínhcộngsảnđàohàochặnbênngoàithịtrấnSnuolvàđangchờhỗtrợkhôngquândọnsạchđườngđiphíatrước.ĐạitáchỉhuynóirằngđộixetăngbuộcphảirútluikhỏiSnuollúcsángvàsẽphảncôngvàohômsau.“TôiđượccửtớiđâyvìđâylàtrungtâmcủacáchoạtđộngBắcViệt;lànơi giao vận và tiếp tế của họ.Chúng tôi không có lựa chọn nào khác làchiếmlấynó”.ĐạitácònchotôisửdụngtrựcthăngcủaôngtatronghànhtrìnhbaytrởlạiNinhLộcviếtbàivềchiếntrường.Vàobuổitốitôiđãtrởvềđểchuẩnbịchocuộctấncôngvàobuổisáng.Khitrờirạngsáng,mộtlànsóngtấncôngkhôngquânquacácrừngcaosu

vàvàothànhphốcáchchúngtôimộtdặm.Khóibụiđấtđỏtừgạchvữavàkhóiđencuộnlêntrời.Trongkhidừngbắnvàolúc9giờsáng,tôicùngLonDiniel củaUPL và đội tinNBC leo lên những xe tăng di chuyển về phíatrướctrênđường.Nhữngngườilínhcăngthẳngvàkhôngchắcnhữngngườilínhcộngsảnđãrútluidùtấtcảđềuchorằngtấncôngkhôngquânácliệttớimứcrấtítngườicóthểsốngsót.Snuollàthịtrấnchỉcóhaidãynhà.Cólẽnótừnglàbứctranhvớivàicon

đườngtrồngcâyvàhoaởnhữngkhuvườnđằngtrước,nhưngtấtcảnhữngngôinhàvàcửahàngbằngbêtônghaitầngbịbomhủydiệtvàchỉmộthàngnhữngcửahàngbằnggỗcòntồntại,nhữngcánhcửaravàokhóavàcửasổbịchặn.NhữngngườiMỹtìmkiếmmọithứtừđốngtàntíchvàtôinhìnthấymộtngườilínhchạyratừmộtcửahàngmìTrungHoađangbốccháy,trêntayđầyrượuCampuchia,mộttayphiêndịchtiếngViệtđằngsauanhtagiậtlấymộtthùngsôđađưavàomộtxetăng.Chúngtôiquansátnhữngngườilínhkhácphánhữngcánhcửanhữngcửa

hàngcònlại,ăntrộmđồnghồvàmangranhữngthiếtbịđiệntửtrướckhichotòanhàbốccháy.Mộtngườilínhmangramộtvaliđầygiầymớivềxetăng của mình, những người khác mang ra những chiếc xe máy và buộcchúngvàothápsúngởxecủahọ.Saukhoảngmộtgiờcướpphá,mộtsĩquantớithétlên:“Tránhxanhữngthứđóra,chúngtađanghànhquân”.Nhữngtaylínhcườivàleolênxetăng.Tôisốcvớicảnhtượngđó.Suốtthậpkỷtrước,sựtháiquácủaquânđội

miềnNamViệtNamluônlàmốilolắngthườngtrựcđốivớicáccốvấnHoaKỳ.BâygiờnhữngngườiMỹkhôngquantâmđếnnhữngquyđịnhcơbản

của chiến tranh phản công rằng không được lợi dụng dân thường.Nhữngthóiquentệhạinhấtcủahọctrògiờđangđượcthầygiáosửdụng.Đầugiờchiều,LonDanielsvàtôiđinhờmộttrựcthăngtiếptếhướngvề

phíanamvàhạcánhởTâyNinh.ỞđócótrựcthăngkhôngvậnCariboucủaquân đội HoaKỳ đang khởi động để bay trở lại Sài Gòn. Vào cuối buổichiều,chúngtôiđãởtrongmộttaxiquanhữngconđườngthànhphốtrởvềvănphòng.Chúngtôikhôngnóichuyệnnhiềuvớinhautrênđườngvềnhà.Tôibiết

Daniels đang suynghĩ xâydựngbài viết.Anh ta làmột phóngviên cókĩnăng,códanhtiếngvớinhữngcụmtừbiếnđổiđầymàusắc.Tôibiếtrằngmìnhđãcóđủtàiliệuchongàyhômđó.Chiếctaxiđỗtạivănphòngcủatôitrước.Tôinóitạmbiệtvàbướcđilặnglẽvàotòanhà.Khichiếctaxibiếnmấtởgócđường,tôiđóngcửathangmáyvàngaysau

đóngồivàomáyđánhchữ.Tôiviếtcâuchuyệnvớirấtnhiềuchitiếtvànótrởnênhuyênnáovớidịchvụtinquốctế.Cùngvớibàibáo,HorstchuyểnbabứchìnhtôiđãchụpởSnuol.TrongkhicònrấtnhiềuthờigianchocácbáobuổisángởMỹthìtôivềnhàmệtmỏi.Tôingủdậymuộnvàtrởlạivănphòngvàobuổitrưa.Khôngcólờichào

hỏithôngthường.TôibiếtcóđiềugìđókhôngổnthìHorsttớichỗtôi,đặttaylênvaitôivànói:“Tôicóthểhiểunếuanhbỏviệc”.Trưởngphânxãlúcấy,DaveMason,đưachotôithôngtintừbiêntậpngoạisựBenBassettnótvềnhữngđiềukhônghàilòngcủaNewYorkvớibàitincủatôi.TôiđãquenvớiquanđiểmnàytừchínhphủnhưngchưabaogiờmongđợiđiềunàytừAP:“ChúngtađangởgiữatìnhhìnhcótráchnhiệmcaocủaMỹliênquantới

ĐôngNamÁvàphảibảovệnhữngbàitincủachúngtaởthếtrunglậpvàlàm dịu cảm xúc. Đặc biệt, hôm nay chúng tôi đã bỏ phần cướp bóc vànhữngthứđạiloạinhưvậyrakhỏibảnnhápcủaArnettvìchúngtôikhôngnghĩđólàbảntinvìnhữngthứnhưvậyxảyratrongchiếntranhvàtrongbốicảnhhiệntạicóthểlàsựkíchđộng”.TriềuđạicủaKenglà“bốicảnhhiệntại”màBassettngụýtới.Bốnsinh

viênđãbịbắnchếtbởinhânviênanninhquốcgiabangOhio.ĐồngnghiệpRichardPyleđangnhìntôi,chờđợi.Tôinổitiếnglàcótínhcáchnóngnảykhibịchọctứcvàđiềunàychắcchắnđủlídođểtứcgiận.Tôiđãkhôngbùngnổ.Tôibiếtrằngquyếtđịnhđóđượcđưaravộivàng.

TôiđãthuatrậnnhưnghyvọngsẽchiếnthắngcuộcchiếnbằngcáchnàođótôisẽlàmchorõràngvớiAPtầmquantrọngcủatấtcảnhữnggìchúngtôiđãlàmởViệtNamtrongsuốtnhữngnămdài,từđấutranhcủaBrownevớiChínhquyềnDiệmđếnnhữngngàyđạođứcgiảcủaJohnsonvànhữngcái

chếtcủanhânviênchúngtôi.CácnhânviênSàiGònkhôngthểtinchúngtôiđượcyêucầukhôngtuân

theo những hướng dẫn làm tin cả thập kỉ rồi. DaveMason gọi điện choGallaghervànóivớiôngtarằngcó“mộtcuộckhủnghoảnglòngtin”trongvănphòng.Tôicấttiếngkhóccayđắngtừtráitim:“TôibịquyếtđịnhcủaNewYork

xúcphạmvềnghềnghiệp,giếtchếttấtcảcâuchuyệnvànhữngbứcảnhliênquantớivụcướppháSnuol,họchorằngđólàsựkíchđộngchứkhôngphảibảntin.CánhântôicũngbuồnvớilờinhậnxétcủabiêntậpngoạisựBassettrằngđólàmộtbàitinmangcảmxúc.ĐểlờđinhữngvấnđềbẩnthỉutrongviệcđổbộcủaMỹvàoCampuchiachắcchắnsẽcóviệclờđinhiệmvụcủamộtphóngviên.TôithấyrằnggiờkhôngthểthỏahiệpbàitincủamìnhthíchhợpvớiquanđiểmchínhtrịMỹ.TôidựđịnhtiếptụcviếtvềchiếntranhtheocáchcủanódiễnravàsẽđểtráchnhiệmngănchặntinbàichoNewYork”.Để làmcho tìnhhình tệhơn, chuyệncủaLonDanielgồmchuyệncướp

bócđãlantràntoànnướcMỹvàđượctờWashingtonPostsửdụngnhưlàbàixãluậnhàngđầuvềtínhchấtvôvịtrongchínhsáchđốivớiViệtNam.Tôi rò rỉ câu chuyện choKevinBuckley của tạp chíNewsweekbiết để

buộcAPphảitiếtlộra,vàtuầnsauđómộtbàibáoxuấthiệntrongtờtạpchíđótríchlờicủaGallagherkhichấpnhậnrằngôngtađã“sailầmtrongviệcđánhgiá”.Sáu năm sau khi Gallagher nghỉ hưu, ông ta nói rằng bịt miệng câu

chuyệncủatôilàmộttrongnhữnglỗilầmlớnnhấttừnglàm.

Chương23:KếtThúcNỗiÁmẢnhSaukhiđổbộvàoCampuchia, tôi cảm thấy suyxét về sựxuất sắc của

ViệtNamkhiquansátchínhquyềnmởrộngchiếntranh.Tôisợrằngtôisẽkhông còn là người quan sát không thiên vị nữa. Cũng như những ngườikhácđãvỡmộngtrướctôi,tôicảmthấytứcgiậnkhichiếntranhđộcđoánvềgiảipháp,nhữngtin,bàihaynhữngsựhysinhkhủngkhiếpdườngnhưđónggóprấtítđểkếtthúcchiếntranh.Tôimuốnbỏđi.Tôiđãsẵnsàng.Horstdườngnhưcũngcảmthấyvậy,vàchúngtôiquyếtđịnhsẽcùngbỏ

đi, giống như chúng tôi đã đến cùng nhau hơn 8 năm trước.Nina rất vuimừngtớisốngởthànhphốNewYork,nơicôấytừnglànhânviênquảnlíthuốc,nhưngAPlạicóýkhác,gợiýchúngtôichuyểntớiHồngKônghoặcnhưGallaghernóivớitôi,“MộtnơinàoởtrongcộngđồngcủaAnhgiốngnhưCanadasẽchấpnhậnquốctịchcủacậu”.NhưngNinakhôngtừbỏvàtôithìcó thamvọngvớinhữngthànhcôngcủađồngnghiệpgiốngnhưDavidHalberstamvàNeilSheehan,nhữngngườiđangxâydựngnghềnghiệp lâudài.APcuốicùngcũngđồngývớiyêucầucủachúngtôi,vàchúngtôilậpkế

hoạchrờiđi.TôihămhởrằngHorstvàtôisẽtiếptụchợptác,điềuđãhỗtrợchúngtôirấttốtvàgợiýchúngtôisẽlàmộtđộilâunăm.NhưngAPkhôngthíchýkiếnđóvàcuốicùngHorstkhôngsẵnlòngcắtđứtsợidâyđãbuộcchặtanhtavớichâuÁ.AnhtaquyếtđịnhchuyểntớiSingapore.Cómộtbứchình cuối cùng chụp toànbộnhânviênAPvà tiệc ngập sâmbanh tại sânbay.Vàchúngtôiđitớinhữngđiềutốtđẹp,tôinghĩvậy.TôirờiSàiGònmùahènăm1970vớiniềmtinrằngnhữngngàylàmtin

củatôiđãkếtthúc.ChúngtôinánlạiởHồngKôngmộttuầnđểtôimayvàibộđồmới.Tôiđặthaibộcỡ tohơnbình thườngđểhợpvớinhữnggì tôinghĩsẽlàdiệnmạomớicủamìnhvớicảnhtượngNewYorkítsaysưahơn.TôilàmchoángvănphòngAPkhiđưacảgiađìnhvàoKháchsạnPierreở

đại lộsố5,Manhattan,nơi tôiđãđượcdẫn tớivànghĩ rằngđó là tòanhàkiểuPhápnhưnglạilànơihơnthếvàđắtđỏhơn.Khi chúng tôi tới nơi thì nhận ra đang đi chung thang máy với Tricia

Nixon,congáicủaTổngthống.TrưởngnhânsựAP,KeithFullerngồitrongtiềnsảnhrộngrãinhâmnhi

rượuScotchvàSodacùngcáinhìnsửngsốttrênkhuônmặt.“Tôithườngtựhỏi không biết nơi này thực sự trông như thế nào bên trong”, anh ta nói.ChúngtôiởPierremộtthờigianngắntrướckhithuêđượcmộtcănhộthoảimáiởRiverdale.MộtvàiđồngnghiệpphóngviêntừSàiGònlàhàngxómcủatôivàchúngtôivuimừngổnđịnhruộtcuộcsốngkhôngcóchiếntranh.

WesGallaghercảnhbáotôisẽphải“tắm”về tàichínhbằngcáchrờibỏphong cách sống thoảimát củaĐôngNamÁ dành choMỹ và ông ta đãđúng.Tôiphảitrảthuếthunhập,lầnđầutiêntrongđờivàhiểurõnỗivấtvảđilạivànhiệmvụtrongmộtmôitrườngchuyênnghiệp.TomBuckley,trởlạitờThờibáoNewYorkởNewYork,viếtchotôi,“ChàomừngđếnthànhphốduynhấttrênthếgiớikhósốnghơncảSàiGòn”.Trụ sởAPở số 50 trung tâm thươngmạiRocketfeller. Toàn bộ tầng 4

dànhchothuthậpvàxửlýtintức,nơicácbiêntậpviênvớikhuônmặtxanhxao trênbảnnháp làm theoca.Khi tôiđi tớiPhòngNgoạisự,nhữngmáytelextruyềnvềnhữngbàitinthôtừvănphòngnướcngoàicủaAPvàtôingóliếc những câu chuyện vềSàiGòn chỉ để chắc rằng không có gì thay đổinhiều.Gallagherquyếtđịnhnhiệmvụđầu tiêncủa tôi làviếtmộtchuỗinhững

câuchuyệnvềHoaKỳ.ÔngtayêucầuHorsttớitừSingaporetrongvòngbathángchụpcácbứchình.Horstvà tôi tiếpcậnnhiệmvụ“gặpgỡvớiMỹ”nhưkhichúngtôiviếtvềchiếntranh:chúngtôithuêmộtxeởSanFranciscovàđitheobảnnăng.Trongnhữngngàyđầutiên,chúngtôitớithămnhữngngườidânhippiesở

quậnHaight–Ashbury,nóichuyệnvớinhữnggãnghiệnrượuởcáckhunhàổchuộtvàgặpgỡcácnhàhoạtđộngxãhộingườidađỏbấthợpphápchiếmđóng nhà tù Alcatraz. Chúng tôi có ý định chuẩn bị những bài tin thôngthườngnhưngnhanhchóngrơivàorắcrốivớiGallagher,ôngtakhôngthíchbài tinđầutiêncủatôi.Đoạntinôngtagửi là:“tránhxanhữngkhunhàổchuộtvàvùngdànhriêngchongườidađỏ,đókhôngphảilàngườiMỹtôimuốncáccậugặp”.Chúngtôilờđilờikhuyêncủaôngta.Trongbathángđilại,Chúngtôicó

thểchụpnhiềuảnhmangvẻđẹpnguyên sơvànhiềucôngdân thẳng thắnhơntôitưởng.Tôidùnghết27cuốnghichúchocáccuộcphỏngvấn.Giảiquyếtvớitấtcảtàiliệucủachúngtôithànhnhữngbàitindễđọcmất

rấtnhiềucôngsứccủacácbiêntậptinvàảnh,dẫnđếnnhiềucuộctranhcãi.Haingàytrướckhichuỗitinbắtđầu,Gallaghergọitôitớivănphòngôngta.Ôngtađãđầutưrấtnhiềutiềnvànhânviênvàochuỗibàiđónhưngnólạiđitheohướngông takhôngmongđợi,ông tađặcbiệt tức tốivớinhữngbứcảnhmởđầucủacâuchuyệnchínhngàyChủnhậtmàtôibắtđầutheodạngmộtbứcthư:“KínhgửiHorst,chúngtađãgiàđihơnmộttrămngàykhichuyếnthăm

HoaKỳcủachúngtakếtthúcđểhiểurõvềcácphòngtắmtrongnhànghỉ,nhữngchiếcxeôtôthuêvànhữngkếhoạchchuyếnbay.Nhưngchúngtađãhọcđượcbaonhiêu?Tôinhớlờinhậnxétcủaanh:“Chúcmaymắn,cậusẽ

cần điều đó”, anh lắc đầu và bắt tay tôi cùng lúc luồng gió lạnh thổi quaTrungtâmthươngmạiRocketfellerởNewYork.Anhđãhoànthànhnhữngbức hình cửamình và đang quay trở lại ĐôngDương đêm đó để viết vềchiến tranh.Nhưng anh thương cảmcho tôi vì tôi đangởMỹmà trong ýnghĩcủaanh,nhữngkhurừngbêtôngchứađựngnhữngnguyhiểmkhôngrõràngvàkhôngantoànhơnnhữngkhurừngxanhởViệtNam”.Gallagherkhôngnóivớitôiquáthẳngthắnnhưngtôitinôngtađãmong

đợiHorstvàtôicócáinhìntíchcựcvàlạcquanhơnvềHoaKỳ.Ôngtanói:“Đókhôngphảilàlỗicủacáccậu,tôichỉkhôngcửcáccậuđilàmmộtcâuchuyệngiốngnhưvậy”.Tôi vội vàng camđoanvới ông ta, “Wes, giờ thìkhôngthểlàmđượcgìnữa,nhưngtôinghĩnhữngbiêntậpngườiMỹcủacáctờbáothựctếvềđấtnướccủahọhơnôngnghĩ”.Cuốibuổisángchủnhậtđó,tôiláixexuốngcaotốcWestSidetớilốiđi

đường42vàtìmmộtcửahàngtạpchíởquảngtrườngTimes,nơiđãbánhếtcáctờbáocủathànhphố.Tôitìmsốbáochủnhậttừvùngnôngthônđểxemcác biên tập chân thành ngườiMỹ đối xử thế nào với những người nướcngoàinhậnxétđấtnướccủahọ.TờBostonGlobeđưacâuchuyệnlêntrangnhất,tờlndianapolisStarvàBinghamtonPresscũngvậy.TôiláixetrởvềtrụsởAPnơihọlưugiữviệcsửdụngcâuchuyệnđó:trangnhấtởtờHoustonOmaha, Lincoln. Nebraska, Tulsa, và mục phóng sự ở tờ Chicago.Philadelphia,KansasvàDetroit.TuynhiênGallaghervẫnkhôngchắcphảilàmgìvớitôi.Ôngtacửtôivào

PhòngPhóngsự,mộtvùngđấtưutiênchonhữngtayviếttàinăngởtầng6.TôithíchthúlàmviệccùngSauPett,HughMulliganvànhữngđồngnghiệptàigiỏikhác,nhưng tôikhông thểchịuđược tốcđộchậmchạpởđó.Mộttrongnhữngphóngviênphóngsựphátcáuvớitôivìđánhmáyquánhanh.“Cậuđangtạoratiềnlệ”,anhtaphànnàn.Nhiệmvụđầu tiêncủa tôi làbiên tậpmộtcâuchuyệnphóngsựvề tình

trạngcủatạpchíMỹ.OsElliot,biêntập tờNewsweekthamgiamột trongcáccuộcphỏngvấncủatôiđãphànnàn:“Cậuđanglàmcáiquáiquỷgìvớinhững câu chuyện giống như thế này, Arnett? Cậu là phóng viên hànhđộng”.Sựkhônghài lòngvềtôingàycàngtăngđãđếntaiGallagher.Mộthôm

ôngtagọitôivàovănphòngnóirằngtôiđãkhônglàmviệctốtvàcửtôitớiPhòngTổnghợpởtầng4,làmtinchonhữngnhânviênphóngsựlâunăm.TiếngmáytelexlàmtôicảmthấydễchịuhơnvàtôicónhữngnhiệmvụlàmtinthựcsựnhưcuộcnổiloạnnhàtùởAttica,NewYork.Trựcthăngđổbộcùnglínhdãchiếnvànhữngviênđạnbaytớisốngườibịthươnggiốngnhưtrongmộtcuộcchiếntranh,30tùnhânvà10continchếtchỉtrongbốnphút.

Điềuđócũngtươngtự.Tháng10-1971,Gallaghergọi tôi làmộtphóngviên thường trúđặcbiệt

“khicôngnhậnsựthậtrằngcậuchothấytàinănglớnnhưmộtphóngviêntrongnướcmàcậuđanglàmởnướcngoài.”TôigấpbộđồHồngKôngquácỡcủamình,đặtchúngvàohòmđểsaunàydùngvìtôikhôngcóýđịnhtăngcântrongcôngviệcmớinày.

Chương24:ChuyếnĐiSangBênKiaChiếnTuyếnTôiđãtheodõitiếntrìnhcủacuộcchiếnvớisựquantâmvàvuimừngtrở

lại khiGallagher cử tôi trở lại SàiGònđầunăm1972.Tôi viết về vụ tấncông quân đội mới của người Bắc Việt ở vùng phi quân sự hóa và TâyNguyênđượcbiếtđếnnhưChiếndịchLễPhụcsinh.ĐólàlúctấtcảlínhdãchiếnMỹrakhỏichiếntrườngvềnhà;ĐổbộCampuchiacáchđóhainămđẩymạnháp lựcchính trịvớichính

quyềnNixonkếtthúccuộcchiếncủangườiMỹtrongchiếntranh.Chỉnhữngđơnvịtiếptếvàhỗtrợởlại,mọicốgắngởParistrongvòngbanămthỏathuậnhạcánhmàngườiMỹđã thấtbạivànhữngcốvấnquânsựHoaKỳvẫncònởtrongchiếntrườngcùnglínhViệtvẫncònnguyhiểmvàđedọamạngsống.BáochítậptrungviếtvềsốítngườiMỹcònlạivàcóxuhướngtậptrung

vàonhữngsĩquancótráchnhiệmnhất,giốngnhưtrongnhữngngàyđầutiêncủachiến tranh.Tôi láixenhiềugiờ trênconđường13 tớikhuvựcchiếntrườngđểthămTrungtáBurrMt.Willey,cốvấnlựclượngViệtNam.Vàothờiđiểmđó,gặphàngtánhữngtayviếttinnổitiếngnhấtởViệtNamtrốntrong hào bên đường tránh những cuộc tấn công pháo cối và đạn là bìnhthường.Ngày19-6,Willeybị rocketbắn trúng, cùng lúcđóMoose, conchó lai

màuxámcủaôngtalóccóctheosau.Cảhaiđềuchết.CáichếtcủaôngtavônghĩavìđólàhoàncảnhchosựrútluicủaMỹ,chothấyViệtNamtrởnênítquantrọngvớiHoaKỳ.Vàingàysauđó,JohnPaulVannchếttrongvụnổmáybaygầnKontum,

saumộtthậpkỷlầnđầutiêntôigặpôngtaởĐồngbằngsôngCửuLong.Tôithấyrằngnhữnglờidựđoán thảmkhốccủaông tađã trở thànhsự thậtvàngàycàngtiếntriểnchotớikhiôngta trởthànhngườiMỹcóthâmniênởTâyNguyên.Tôiđãmấtnguồntintốtnhấtvàcũnglàmộtngườibạntốt.Tôigặpkhó

khănvớicáichếtcủaôngta.Hai tuầntrướcđó,VannđưatôiđibằngtrựcthăngHueycủamìnhtừPlâycutớiQuyNhơnởvùngbiểnmiềnTrung.Ôngta lượn quanh những sườn đồi dốc quanh đèoMangYang nơi có đội Cơđộng,đơnvịtácchiến100củaPhápđãbịtiêudiệttrongmộttrậnmaiphụcnổitiếngcủaViệtMinhvàonăm1953.Ôngtanóivớitôi:“Nếutôichếtởđây,tôimuốnđượcchônởViệtNam

giốngnhưnhữngngườiPhápđãchết,đứngthẳngvàhướngvếquêhương.”

NhưngVannđãđượcchônởNghĩatrangquốcgiaArlingtơnngayngoạiôWashington,D.C cùngnhữngvinh dựquân đội.Khi giới báo chí tiếp tụcđưatinnhữngtổnthấtởViệtNamvàCanlpuchia,nhữngngườibạnphóngviênảnhcủa tôi làLarryBurrowscủa tạpchíLifevàKoichaSawadacủaUPLnằmtrongsốnhữngngườiđãchết.Nhiệmvụnăm1972kéodàitrong7thángmệtmỏiviếtvàđánhgiátình

hìnhởcảViệtNamvàCampuchia.HoaKỳcuốicùngcũng thỏahiệpvớiBắcViệtcảcôngkhaivàbímật.Cácquanchứcnói rằngmọiviệcsẽ tiếnhànhtrướcbầucứtổngthốngtháng11.Chẳngcóđiềugìxảyravềcáccuộcthươnglượngkhitôiđangtrênđường

về nhà vào tháng 9. Tôi dành cuối tuần ở Paris, nơi người ta đồn HenryKissingerđang thỏa thuậnbímậtvớimột chínhkháchBắcViệt tên làLêĐứcThọ.TôithíchthúquansáttừbancôngphòngmìnhtrongKháchsạnClaridge

ởChamps-Elysee,saukhiăntốingonlànhvàđangngủthìcấptrênởPhòngNgoạisựAPgọichotôi từNewYorkvàolúc4giờsánggiờParisvới lờinhắnkhẩncấpgọiđiệnchoGallagher.Tôibiếtrằngkỳnghỉngắnngủicủamìnhđãkếtthúc.Cuộcgọiđóchắcphảicóđiềugìquantrọngbởinhânviêncủa chúng tôi hiếm khi cho phép bị quấy rầy vào cuối tuần.Gallagher đithẳngvàovấnđề:“CậucómuốnđitớiHàNộikhông?”.Tôithởgấp,mặcdùlúcđótôicảmthấycảmxúcdângtràoquenthuộc.Hà

NộilàtrungtâmcủaBắcViệt,nơiđãtháchthứcmộtcườngquốcmạnhnhấttrênthếgiớicảmộtthậpkỷ.RấtítngườiphươngTâytừngtớiđó.Đóvẫncònlàđiềuhuyềnbí.GallaghergiảithíchcóbatùbinhngườiMỹđượcthảởHàNộichophái

đoànchốngchiếntranhnhưmộtcứchỉthiệnchí,vàtôiđượcmờithamgiavàođoànđóvớitưcáchphóngviênduynhất.Rõràngnhữngngườicộngsảnđang tạo racửchỉcôngkhainhằmgâyảnhhưởng tớicuộcđàmphánhòabình.Ôngtanóitôitrởvềngaylậptức,nóichuyệnvớinhàtàitrợrồithôngbáochoôngta.Ôngtanóiđãgiữchỗtrướcvềdựánđóvànhữngngườiliênquan.Vănphòngchínhphủlongạirằngsángkiếncánhâncóthểđedọatiếntrìnhhòabình.TôirờiParis trongchuyếnbayTWAđầutiên,biếtrằngchuyếnđiđólà

hiệnthựcthìtôisẽlànhânchứngchosựkhởiđầukếtthúcchiếntranh.MặcdùChínhphủHoaKỳnghingờvềsựkiệnđóvàviệcthảtùbinhMỹđượccoinhưbằngchứngngườiBắcViệt sẵnsàng thỏahiệp.Vấnđề trung tâmcủađàmphánhòabìnhlàsốphậncủarấtnhiềutùbinhMỹ.Tôitrởvềvàogiữabuổichiều,bắttaxitớiĐạilộWaldoởRiverdale,tới

nhàcủaCoraWeiss,ngườicùngvớicácnhàhoạtđộngxãhộichốngchiến

tranhkhácsẽthamgiachuyếnđitớiHàNội.Haithànhviêncủađoàn,nhàhoạt độngxãhội vì hòabìnhDavidDellinger vàgiáo sưTrườngĐại họcYaleRev.WilliamSloanCoffin là những nhân vật quốc gia.BàWeiss ítđược công chúng biết đến hơn.Nhưng tôi hiểu ngay rằng bà ta là nguồnđộngviêncủachuyếnđi.“ởđâycậuđượcxemxét”,bàtathẳngthừngnóivớitôidẫntôivàophòngkhách,nơicóbađứaconnhỏđangngồivàchồngbà,Peterđangchuẩnbịpizza.CoraWeisslàmộtphụnữđẹpvớimáitócxoănnâuvànụcườirạngrỡcó

thểnhanhchóngđổi thành sựkhinhmiệt.Điện thoại trongphòngbếp reothườngxuyên.Coranóivới tôinóđượcFBIvàcáccơquanchínhphủcàighiâm.“TrongvườncủaMartha(nơibàtacómộtngôinhà)máyghiâmtotớimứcđiệnthoạikhụckhặcvànhảylênsuốtđêmdài,vàtưởngtượngđiềuđókhiđangnằmtrêngiườngvớichồng”,bà tanói.Bà tađãphảnđốivớinhânviênanninhcủaVănphòngchínhphủngườiđónóirằng:“Đókhôngphảimáy ghi âm của tôi, của tôi khôngmạnh như vậy, đó là của Laird”.MelvinLairdlàBộtrưởngquốcphòng.Coranóivớitôirằngnhómcủabàtalúcđầumờiphóngviênthườngtrú

củaCBSMikeWallace.Khianhtatừchối,họmờiphóngviêntờThờibáoNewYorkGloriaEmersonnhưngcôtanóikhôngthểđảmbảoviệcđưatinmởrộng.Gloriađãgiớithiệutôi.Thôngbáovớitôirằngtôilàlựachọnthứbacủahọ,bàtanói:“Họnóivớitôi,anhlàmộtphóngviêntốt,côngbằngnhưngvớichúngtôi,anhcũngphảilàngườicộngtácdễchịu;chúngtacócảmộthànhtrìnhdàiđểđi”’Bàtanóirằngnếutôiđượcchọn,tôisẽphảilàthànhviêncủabênchính

thứcđểlàmhài lòngquyđịnhhànhchínhcủangườiBắcViệtTôinhậnranhómđógồmMinnieLeeGartley,ngườimẹcủamộttrongnhữngphicônghảiquânđượcthả,vàOlgaCharles,vợcủamộtphicôngkhác.Trongmọihoàncảnh,tôichưacóđiềukiệntiếpcậnvớitấtcảnhữngngườithamgiavàcácnhàhoạtđộngcủahọ.Cora tranhluậnthẳngthắnmộtđốngquyđịnhcơbảnchophéptôi thực

hiệnnghềnghiệpmàkhôngviphạmbímậtcủahọ.“tôikhôngmuốnanhnóichuyệnvớiCIAvàtôikhôngmuốnanhlàmnguyhiểmtớiviệctraođổitùnhântươnglai”,bàtanói.“Tôikhôngmongđợisựthôngcảmchínhtrịcủaanhchonguyênnhâncủachúngtôinhưngtôimongsựthôngcảmcánhâncủaanhvớinhữnggìchúngtôiđanglàm”.Tôihỏibàtamongđợinhữngcâuchuyệnđượcviếtnhưthếnàovàbàta

đáp:“mộtcâuchuyệnchínhxácvàđầyđủvềchuyếnđi”.TôicốgắngthuyếtphụcCorarằngtôichuyênnghiệpvànhãnhặn.Sauhaigiờnóichuyện,tôidườngnhưđã thuyếtphụcđượcCora,concáivàchồngbà tanhưngbà ta

yêucầuthêmmộtcuộcgặpvớiDavidDellinger.Ôngtasẽđưaraquyếtđịnhcuốicùngvàođêmđó.Tôimongđợimộtcuộcđốiđầunhưngôngtalàmộtquýôngdễchịuvới

khiếuhàihướcchâmbiếm.Khiôngtatớicănhộcủatôi,tôimờibia,ôngtavuivẻđồngý.Ôngtavừachứngkiếnmộtcuộc tuyệt thựcphảnđốichiếntranhdài.Saucuộcnóichuyệnngắn,ôngtanóicảmthấynhữngbàitintrungthựcvàchínhxáccủamộtphóngviênđộclậplàđiềumongmuốnnhấtcủamọingườitrongchuyếnđivàôngtađồngýtôiđi.ÔngtachỉphânvânlàngườiBắcViệtsẽphảnứngrasao.Ngày hôm sauWesGallagher khuyên tôi nên cẩn thận về những gì tôi

hành động và những gì tôi viết.CảAnthonyLewis của tờThời bảoNewYorkvàJaneFondađãgánhchịucơnsóngnhậnxétvềchuyếnthămHàNộicủahọđầunămđó.Wesnhìn tôidướinhữngvếtnhăn:“Peter,đó làdanhtiếngcủacậuvàcảcủatôitrongchiếntuyếnlầnnày”.CoraWeissnhấnmạnhvớitôivềyêucầubímậttrongmọisắpxếpBàta

bịthuyếtphụcrằngFBIvàcơquananninhchínhphủkhácsẽcảntrởhọ.Bàta cũng rất lo lắng về những máy ghi âm điện thoại tới mức xử lý mọichuyệnbằngviếttay,đặcbiệtvớicácdịchvụdulịch,nhữngngườiyêucầusửdụngđiệnthoạitrảtiền.BàtađồngývớinhữngngườiBắcViệthọsẽhộtốngbaphicôngđược

thảtrêntoànbộđườngbayvềHoaKỳ,nhưngbàtalolắngBộquốcphòngHoaKỳsẽcanthiệpdànhquyềnbảotrợcácphicôngnơinàođótronghànhtrìnhtrởvềnhà.Dovậy,bàtatưvấnmộthànhtrìnhtrởvềkhácthường,từHàNộiquaBắcKinhvàMátxcơva,sauđóCopenhagentrênhànhtrìnhtrởlạiNewYork.Đểgiànhđượcsựtánthành,tôimờimọingườisâmbanhkhichúngtôicất

cánhởsânbayKennedyvàtôigiữtrôichảymốiquanhệtrongphầncònlạicuộchànhtrình.ĐoànđigồmRichardFalk,mộtchuyêngialuậtquốctếđểlộrasựkhônngoanlặnglẽ.ReverendCoffinlàmộtngườiđồnghànhdulịchhuyên náo, đầy nhiệt huyết và tin rằng phong trào chống chiến tranh củangườiMỹthíchthúquyềngianhậpvớingườiBắcViệt.“Chúngtagầnvớihọ hơn cả ngườiNga hay ngườiTrungQuốc bởi vì chúng tamuốn chiếntranhkếtthúcvàhọbiếtđiềuđó”.ChúngtôibaychặngđườngcuốicùngtrênchuyếnbayquốctếtừViêng

Chăn,bayquanhữngngọnnúihồngcủaLàovàthunglũngcódòngsôngbịđánhbomcủamiềnBắcViệtNamđể hạ cánhgậpghềnh tại sân bayGiaLâmởngoạiôHànội.Máybaycủachúngtôilàchiếcduynhấttrênmặtđất.Nhữngtòanhàsân

gakhiêmtốn,phảnchiếuảmđạmsovớinhữngkhungổnngangnhàchứa

máybay,tòanhàbảodưỡngvàsângatạisânbayTânSơnNhấttừnglàsânbaybận rộnnhất trên thếgiới.Chúng tôiđượcmộtđoànnhânviênngườiViệtđón.Họ ramáybaycùngnhữngngười línhđộimũsaođỏvànhữngkhẩuAK47trênvai.Khicửamở,tôihămhởxuốngmáybay,tớitòanhàsânga,bắtđầuđánh

bản tin bằng chiếcmáy đánh chữ nhỏ củamình. Tôi nhận ra phóng viênthườngtrúRichardDudmancủatờtinSt.LouisPostDispatchchuẩnbịrờiđi.Tôiđoánanhtacóthểlàngườiđưathưchotôi.CácnhânviênViệtNamvà lính anninh tập trungxungquanh tôi, ngạcnhiênkhi tôi đánhmáyvàlưỡnglựngăntôigiaobảntinchoDudman,họđòiphảiđọcnótrướcnhưngmáybaychuẩnbịrời,DudmanđặtnóvàotúiáokhoácvàlênđườngtrongchuyếnbaytrởvềViêngChăn.Trúngụtrongmộtboongkecóbaocáttạisânbaytừmộtcuộctấncông

bằngbomtừxa,CoraWeisslịchsựquởtráchtôi,giảithíchtôigiờlàthànhviênchínhthứccủađoànvàchúngtôicầnphảitheomọithủtục.Tôiđồngýlàsẽchútâmhơnnhưngcảmthấymìnhlàmộtphóngviêntrướcvànhiệmvụpháiviênchỉđứngthứhai.Sựkíchđộngcủachuyếnđi thămthủđôphíabênkia làcâuchuyện tin

choánhết thờigian,mặcdùmộtvàiphóngviênđãđảđộng tớihành trìnhxuấtphátđó.Nhưngtôicónhữngchitiếtsốtdẻo:việcthảbatùnhânchiếntranhMỹđượcgiamgiữtrongnhàtù“HỏaLò”ởHàNộivàsựcómặtcủamộtngườimẹtùnhân,mộtngườivợđangrunlênhạnhphúcnhưnglạilosợvềmốinguyhiểmbấtngờkhitớithămvùngchiến.Các nhân viên an ninh yêu cầu chúng tôi ở trong những ngôi nhà bên

đườngcáchHàNộikhoảng2dặmvìđợttấncôngkhôngquânphíaxacủaMỹvàcóhơnhailệnhbáođộngvàobuổichiềuđầutiênsaukhichúngtôilấyphòngởKhách sạnHòaBình.Bộváybằng lụahoa củaOlgaCharlesdínhđất,nhàuvếtbẩn.Khitớikháchsạn,côtavừabướcvàophòngtắmthìchuôngbáođộngrúlênkhiếncôtamặcquầnáotừphòngtắmchạyxuốngmêhồntrậnnhữngphòngđằngsauvàhànhlangtớicănhầmbằngbêtôngtrú ẩn.Nhìn thấy chúng tôi ngồi đó, cô ta nói: “Tôi thật ngốc nghếch khinghĩrằngWashingtonsẽdừngnémbomtrongkhichúngtaởđây”.TôiđượcmộtcôgáitrẻtênLiênhộtốngkhirờikháchsạnvàđibộquanh

thànhphố.Côtaphànnànvớitôivềviệccóítđồăn.CôtađổlỗiviệcđánhbomcủangườiMỹđãcắtgiảmnguồncungcấp lương thực, thựcphẩmtừvùngnôngthôn.Sựvấtvảlàmcôtatrônggiàhơntuổivàkhitôihỏicôtacóngườiyêuchưa,côtacómuốnlấychồngkhông,côtađềutrảlời“không”vớicảhaicâuhỏi.Côtađangthựchiện“Bađiềuhoãn:hoãnyêu,hoãncưới,hoãncócon”tớitậnkhichiếntranhkếtthúc.

HàNội trôngmệtmỏi như cô ta; bụi bao trùm thànhphốgiốngnhư tờgiấygóibằngnhựa,đóngkínquákhứ.NhữngtòanhàthuộcđịacủangườiPhápcũtolớn,sạchsẽnhưngmờnhạt.Trongmộtsốcửahàngnhỏởkhuphốđôngdâncư,nhữngmàusơnđãngảmàu thờigianvànhữngcănnhàbằnggỗđangmục rũa.XeđiệnkiểuPhápcũkĩ lengkengchạydọccùngnhữngxeđạpthongdong.VàiđộngcơgắnmáybấmcòitrênđườngphốlànhữngdivậttừnhữngchiếcxeđãquasửdụngcủaLiênXô.Ngườidânmặcnhữngbộđồmàutối,thườnglàquầnđenvàáotrắnghoặc

xám.TôinghĩvềSàiGòn,nơi tôivừaởđócáchđấymột tuần,một thànhphốmangvẻbềngoàihàonhoángvớinhữngxemáy,xeôtôthểthao,nướchoa,xịttócvàsựkhácnhaurấtlớntrênđườngphốgiữangườigiàuvàngườinghèo.CôgáiphụcvụbayởKháchsạnHòaBìnhnóicôtachỉcómỗichiếcáo

màutrắngvàđôiquầnmàuđen,“vàtôiphảigiặtchúngmỗiđêmđểmặcvàongày hôm sau”. Tôi nghĩ tới những người giúp việc tôi thuê ở Sài Gònthườngmặcnhữngbộáodàilụavàmangtúiđínhhạtcườm.Hầuhếtmọinơitrongthànhphố,ngườidânSàiGònsốngvớicuộcchiến

diễnraởxavùngnôngthôn.ỞHàNộicuộcchiếnđến,ríttrêncánhnhữngmáybaynémbom.Tôinhận ramộtbảng tin toởquảng trườngchínhcủathànhphốvớibảnđồmiềnNamViệtNam trang trínhữngngôi saochiếnthắngmàuđỏtrêncácvùngchiếntrườngvàtôinhậnrakhinhìnthấybảnđồtươngtựtrangtríởquảngtrườngLamSơnvàcũngghinhậnchiếnthắngởnhữngchỗtươngtự.TôichứngkiếncảnhngườidânHàNộirấtkhẩntrươngmỗikhinghetiếng

loaphátra:“Máybayđịchcách70km”,“Máybayđịchcách50km”,rồicòibáođộngvanglênkhimáybaytấncôngtrongbánkính40km.Mọingườinhanhchóngtìmhầmtrúẩndọctrêncácđườngphốhoặcnhữngdânphòngđẩyhọvàonhữngnơi trúẩn rộnghơnbêncạnhCôngviênThốngNhấtởtrungtâmthànhphố.Sauđólàsựimlặngnặngnề,mộtsựimlặngkhimọingườichờđợinhữngchiếcmáybaynémbomtớigầnthếnàovàmứcđộbắnphárasao.NhữngngườichịemsongsinhcủaNinasốngởHàNội,mộtngườiem

traibằngtuổitôilàgiáoviêndạytoánởmộttrườnghọccóvợvàgiađìnhtrẻ,cònngườichị làbácsĩquâny,mộtngườianhkhácsốngởHàNộiđãchết cáchđónhiềunămvì bị ốm.Họở lại cáchđây18nămkhi gia đìnhNinaditảnvàoNam.TrongmộtbuổitiệcngaysaukhitôitớiHàNội,mộtngườiđànôngViệtNamtầmtrungniêngiớithiệuanhtalàtrợlýtạiĐạisứquánẤnĐộvàlàanhemđồnghaocủatôi.Tôi lặnglẽhỏianhtađểthỏamốiquantâmcủamình.

ChúngtôitiếpnhậnbaphicôngMỹtạicuộchọpbáolớnngaysaukhitới,tronghội trườngđầycácphóngviênvàcamera truyềnhìnhtừcác tổchứcbáochícộngsản.Sựkiệnđượctổchứcnhằmmụcđíchtuyêntruyềntốiđa.Nhữngphicôngxuấthiệntrênsânkhấumỉmcườitrongbộđồmớimay,nóinhữnglờiđánhgiácaongườibắtgiammìnhvàhyvọngviệcthảhọsẽnhanhchóngđemlạihòabình.Minnie Gartley và Olga Charles dành cả buổi sáng tại hiệu làm đẹp ở

trungtâmHàNội.BàGarleyômchầmđứacontraitócvàngcaolớn,TrungúyMarkGartleybịgiamgiữbốnnăm.OlgaCharleshônchồng,TrungúyNorrisCharlesbịgiamgiữ10 tháng.Phicông thứba,Thiếu tướngKhônglựcEdwardEliaslàngườibịbắnhạtrướcđóbốntháng,anhtađãmongđợivợhoặcchatớiđón,nhưnganhtadườngnhưthấtvọng.Tôilàphầnthưởnganủicủaanhta.Chúngtôiđượcxếpởchungtạikháchsạn.ThiếutướngEliaslàngườikínđáonhấttrongbangườivàyênlặnghơn

khianhtađọcthưcủamìnhvàbiếtrằngchuyếnđinàygâynêntranhcãinhưthếnàovàvìsaogiađìnhanhtakhôngtớiHàNộibởisựphảnđốicủaBộquốcphòng.Tôinghĩanhtabịphárốikhicómộtphóngviênầmầmđánhnhữngtinbàitrongphòngmuộnvàobuổitối,nhưnganhtatiếptụcgiữsựquantâmchochínhmình.Saumộtvàingày,ThiếutướngEliastrởnênnóinhiềuhơnvànóichotôi

nghevềcuộcsốngởtrạigiamvàanhtasosánhnhữnggiấcmơđónhưthếnàovớinhữngngườibạncủaanh ta.Tronghai thángđầu tiênở trạigiamkhôngaicómơướccả.Tháng thứbahọbắtđầumơđến thứcăn.Vàsauthángthứtưhọmơtớitìnhdục.Trongmộtchuyếnđithựctế,chúngtôiđitheolộtrìnhmàJaneFondavà

viênChưởnglýHoaKỳRamseyClarkđãđiđầunămđó,láixevềphíanamtới thànhphốNamĐịnhvànhàthờPhátDiệm,cảhainơiđềubịmáybayMỹ đánh bom tàn khốc.Khi chúng tôi nhảy dựng vì xóc dọc theo nhữngđườngcaotốchẹptrướckhibìnhminh,câunóidậpkhuônvềcộngsảnViệtNamluônlà“sứcmạnhconkiến”vàsựthíchứngđặcbiệtcủangườidânđốivớihoàncảnhkhókhăntrởnênsốngđộngtrướcmắtchúngtôi.Những trái bom nổ thẳng vào các đường xe ô tô hoặc trên những con

đườngdọctheo,chúngtôichứngkiếnnhữngbóngngườilàmviệcvớinhữngđốngđổnát.Nhữngngườikhácchuyểnđốngđổnátnémvàocáchốbom.Trờisáng,chúng tôiđiquađoạngiaođườngsắtởPhủLý,chúng tôinhìnthấynhữngbóngngườiđólànhữngngườiphụnữ.Họsanlấphốbom.ChiếcôtômuikínVolgakiểuNgachởchúngtôiđangđibịsalầy,những

ngườiphụnữlộirakhỏibùnđất,tậptrungxungquanhchúngtôi,họcười,hướngdẫnvàđẩyxechúngtôilênđường.ĐốivớiThiếutướngEliasđicùng

với tôi,mộtphicôngMỹkinhnghiệm từng thườngxuyên láimáybaydothám,đólàbàihọc,tậnmắtchứngkiếnvùngnôngthôn.“Cónhìnthấynhữngđốngmộđằngkiakhông?”,Eliashỏitôikhichờphà

qua sông nơi cầu đã bị phá hủy. Tôi nhìn thấy cảnh tượng đồng quê vớinhữngconbòđanggặmcỏtrênmảnhđấtthanhbình.Chúnglànhữnghầmbắnphámáybayvớihọngsúngbêndưới”,Eliasnói.“Chỉcầnmáybaytớivàhọsẽnhảđạnra thổi tung.Nhữngthứnàyrấtkhóquansát.Đóphải lànhữngchuyêngiaamhiểuhìnhảnhmớinhìn rachúng”.Khimặt trời lên,Eliasquaybênnọbênkia.“Nhìnthấyvịtríhỏalựcđókhông?Chúnglàloại85s,còncáikiacócảnửatá50li”.Vớitôi,tấtcảđềutrônggiốngnhưnhữngcâychuối.Nhữnggìbấtngờvớiphicôngđólàviệcmởrộngđườngtiếptếcủamiền

BắcViệtNam,mộtminhchứngchonhữngnămđánhbomcủaMỹđãthấtbạivềmụcđích.TừkhirờiHàNộilúc4giờsángtớikhichúngtôitrởvề8giờtốihômsau,chúngtôigặpnhữngđoànxehộtốngbênđườngđi,vàhàngđốngthùngđựngđầyxăng.Suốtthờigianbanngày,chúngtôiđiquanhiềuxe tải vận chuyển đỗ dưới gốc cây. Chúng trông dễ bị nguy hiểm nhưngNorrisCharlesnóivới tôi:“Chúng tôikhôngbaogiờnhìn thấynhững thứnàytừtrênkhôngvàkhiaiđómuốnxuốnggầnđểxemthìcoichừng,blamblam”.MarkGartley nhớ lại khi bay trên vùng đó cách đây vài năm: tưởng là

khôngcóngườiởnhưngthựcrarấtđôngđúcsựsống.Eliasnhậnxétđólàchiến thuậtchống lại tư tưởng:“Tôichỉphânvân làchiến thuậtcònđixađếnđâunữabởingườiViệtNamthườngđánhbạiđiềuđó”.MộtngàysaukhichúngtôitrởvềHàNội,mộtnhânviêntênlàLiễuvẫy

tôilạimộtbànởgóctiềnsảnhKháchsạnHòaBình.Ôngtanắmchặtbabảnsaobàiviếttôiđãviếttrướcđó8tiếngvềchuyếnđithựctế.ThôngthườngôngLiễunởnụcười thânthiệnvànói tiếngViệt,nhưnglúcnàyôngtacókhuônmặtgiậndữ,sửdụngtiếngAnhcóthểhiểuđượcnhưngđứtquãng.“ÔngArnett”,ôngtabắtđầu,“Tôibiếtôngcóquyềnđểviếtbấtkìđiềugì

ôngmuốn về nước Việt NamDân chủ Cộng hòa. Tuy nhiên, trong đoạnthôngtinnàycónhữngđiềumàchúngtôithậtsựkhônghàilòng”vàdovậybắtđầucuộctranhcãidàicảtiếngđồnghồvềbảntinmàôngtakhẳngđịnhquánhiềunhấnmạnhvềtínhtiêucực.“Chúng tôibuộcnhữngphi công tuyênbốnhững lờibuộc tộivề sự tàn

phá”,ôngtanói.Tôithấyrằngđólànhữnggìôngtahiểutôinhưsựcómặtthườngthấycủanhữngphóngviênảnhvàphóngviênbộđàm,nhữngchấtvấncácquanchứctỉnhvànhữngngườinóirằnghọlànạnnhânbịthảbom,nhữngngườiđãhỏicácthànhviêncủađoànvớihàngloạtcâuhỏikiểunhư:

“CácôngnóigìvềsựhủydiệtdomáybayMỹgâyra”CuốicùngtôicũnggiớihạnmốiquantâmcủaôngLiễuđốivớihaiđoạn

trongbàiviếtcủamình.Trongmộtđoạntôiviếtrằngnhânviênđịaphươngdường như đặt quá nhiều câu hỏi và làm phiền những người phụ nữMỹ.TrongđoạnkháctôitríchlờicủaMarkGartley:“AnhtacảmthấyngườiBắcViệtthấtvọngkhianhtakhôngcôngkhaibuộctộichiếntranh”.Tôiđồngýxóabỏýnghĩacủa từ“Pushing”bởivìôngLiễudịchnghĩa

đơn thuầncủa từnàycónghĩa“Forcing”,nhưng tôinàinỉgiữ lại lời tríchdẫncủaGartley.ÔngLiễudườngnhưhàilòngvớichiếnthắngnhỏnhoicủamình, bắt tay tôi và nói rằng bản tin sẽ được đánhmáy chuyển đến vănphòngPariscủaAPngaylậptức.SựthỏathuậntươngtựxảyravớimỗicâuchuyệntôiviếtnhưngngườiBắcViệtkhôngnàinỉsựthayđổinàoliênquantớimứcđộnghềnghiệp.LiênlạctừmộtHàNộibịchiếntranhtànphávớithếgiớibênngoàigiới

hạnvàigiờmỗingàytớiParisvàHồngKông.Nhữngbàiviếtdàicủatôicóxuhướngchấtđốngtạibưuđiện,vănphòngđánhmáyvàkhitôiphànnànviệcchậmtrễ,côLiênnóivớitôi:“Thứnhấtlàônggửiquánhiềuvàthứhainướctôilàmộtnướcnôngnghiệpchứkhôngphảinướccôngnghiệp,dovậykhôngnênmongđợinhữngđiềukìdiệutừchúngtôi”.MộtbuổichiềuchúngtôiđượcgặpThủtướngChínhphủPhạmVănĐồng

tại nơi ở chính thức của ông gần lăng Chủ tịchHồChíMinh. Chúng tôinhâmnhitràvànóichuyệnkhoảngmộttiếng,sauđóchúngtôiđidạoquanhsân bỏ qua cái nóng buổi chiều.Tôi quan tâm tới sự chân thành giữa cácthànhviêncủanhómchốngchiếntranhvàlãnhdạongườiViệt.ThủtướngPhạmVănĐồngvỗvaitôivàcangợinhữngbàiviếtcủatôitừmặttrận.Khitrởlạikháchsạn,tôithảoluậnvớiCoraWeissrằngbàtavàđộicủa

bàtatinquanđiểmcủaChínhphủBắcViệthơncủachínhhọ.Corađáprằngchính sách củaMỹđi ngượcvới hòabình thếgiới nên tương lai củaViệtNamnênhoàntoànnằmtrongtaynhữngngườiViệt,Mỹkhôngcóquyềnởđóvàrútquânlàgiảiphápduynhất.TrướckhirờiHàNội,chúngtôiđượctriệutậptớimộttòanhàchínhphủở

trungtâmtrongmộtcănphòngtrốngvàihàngghếcùngnhữngchaibiađịaphươngvànhữngchiếc ly to trênbàn.BảyngườiMỹbướcvàovậnbộđồnhàtùvớiđôitaydangrộngvàkhuônmặtnặngnề.Họômchúngtôivàhétralờichàohỏi.Họlàmộtvàingườitronghơn400phicôngMỹbịgiamgiữởHàNộivà

tất cả đềumuốn về nhà. Họ khó nói hết cảm xúc củamình, và cuộc nóichuyện diễn ra – những bức thư từ gia đình, cuộc sống trong trại giam,nhữnglờinhậnxétvềchiếntranh.Tấtcảđềusẵnsàngchốnglạichínhsách

củaChínhphủMỹ.Tôikhôngbiếtcóbaonhiêungườitùkháccũngcósuynghĩgiốngvậyhaydonhữngáplựcmàhọchịuđựng.Cuộcnóichuyệntiếpdiễn.Nhữnglybiacùngchạmvàbạncóthểgầnnhư

quênđinhữngngườiđànôngnàylàtùnhânchotớikhinhậnrabạnchạmvàohọquabànthìvựcsâulàvôhạn.Chúngtôicóthểrờicănphòngđó,leolênmáybayvềnhà,cònhọlànhữngcontinchonhữngthươnglượnghòabìnhmàcảhaibênđềukhôngmuốnkếtthúc.MộtnhânviênBắcViệtnhanhchóngđứnglên,tuyênbốchuyếnbaycủachúngtôikhởihành.Nhữngngườitùuốngcạnlyvàđượcgiảiđi.Hànhtrìnhtrởvềnhàcùngnhữngphicôngđượcthảtựdotheocảmnhận

chínhtrịthìnguyhiểmnhưnhữngchuyếnbaytrướcđâyđãlàmhọbịbắt.Bắc Kinh là điểm dừng lại đầu tiên của chúng tôi. Rõ ràng chúng tôi

khônghoàntoànđượcnghênhđón.Chúngtôiđượcxếpvàomộtxebusvàđưavềmộtkháchsạnkhiêmtốnquađêm.Họnóichúngtôikhôngđượcrờikhỏiphòngvànhữngngườilínhgácvàovịtríởhànhlangđểtăngcườngsựhạnchế.NhưngBắcKinhdễchịuvớiWashington,xaLầuNămgócvàdovậyantoàn.CoracoiMátxcơvalàđiểmnguyhiểmđầutiênvìmốiquanhệthânthiện

giữaTổngthốngNixonvàlãnhđạoXôviết,LeonidBrezhev.Bàta lo lắngnhữngngườiXôviếtsẽchophépnhữngphicôngdophíaHoaKỳyêucầuđượcbayvềnhàđộclập,xìhơiquảbóngcôngkhaimàtôigópphầntạora.Trong thời gian dừng chân ở thành phố của người Serbirian của

Novosibirsk,mộthướngdẫnviêndulịchthôngbáomộtpháiđoàncácnhânviên Đại sứ quán Mỹ sẽ đón chuyến bay của chúng tôi khi hạ cánh ởMátxcơva.Coramongđợihọsẽyêucầungaylậptứcchonhữngngườiphicôngđượctựquyếtđịnh.Mọi người tập trung trongmột quán cà phê sân bay để bàn bạc về kế

hoạchhànhđộng.Lúcđầu,ThiếutáEliaskiênquyết tuântheomệnhlệnh.KhichúngtôirờiHàNội,ôngtanóivớimọingười:“TôisẽđicùngnhữngnhânviênMỹđầutiênyêucầuđiềuđó”.MarkGartleybịảnhhưởngbởimẹvàdovậylàphicônghợptácnhất.NorrisCharlesvàOlganhìnchungtránhtranhluận.RichardFalk,tayluậtsưcủachúngtôichorằngvàolúcđókhôngmộtphi

côngnàophải tuân lệnhhợpphápvớicácmệnh lệnhcủamột sĩquancấptrênvàdovậysẽkhôngbắtbuộcđáplạilờiđềnghịcủacácnhânviênđạisứquánnếuhọkhôngmuốnlàmvậy.Nhưngđóchỉlàýkiếncủaanhta.NhữngphicônglolắngrằngtừchốimệnhlệnhtrựctiếpthôngbáovớiĐạisứMỹlàchống đối quân sự. Vấn đề đó không rõ ràng. Cuối cùng luật sư Falk đãgiànhchiếnthắngvớimọingười.

Sânbayquốc tếMátxcơva thường làmột trongnhữngkhuan toànnhấtthếgiớinhưngvàođêmđóvềcơbảnchínhquyềnXôviếtđãrúthếtlínhgác.Chúngtôibướcxuốngmáybaytrongsựchàođónnồngnhiệtcủagiớibáochíquốctế,cácnhânviênphươngTâyđủloại,cácnhânviênhàngkhông,vànhữngngười đứngkín xungquanhhò hét và xô đẩy.Tôi nhận raMurrayFromsoncủabảntinCBStrongđámđôngvàcảmthấyanhtabámvàovaitôikhihétlênmộtcâuhỏimàtôikhôngthểnghethấytrongtiếngồn.Chúngtôitiếnlênphíatrướclốivàosângavàbịtắctronghànhlangkhi

tôinghethấytêntôiđượcgọibằnggiọngtrầm,tôiquaylạivànhìnthấyLữđoàntrưởng,TướngSamWilson,tùyviênquânsựĐạisứquánMỹmàtôiđãbiếtởViệtNam.Ôngtamờitôinghỉmộtđêmthoảimáiởđạisứquánnhưngtôinhớchỉ thịcủaCora tránh tiết lộvớichínhquyềnvà tôi từchốiôngta.MộtnhânviêntựgiớithiệumìnhlànhàngoạigiaoMỹcốgắngchặnhành

trìnhcủanhữngphicôngnhưngbịCoffingạtsangbên.Falkliếctayđóvàthét lên:“ôngkhôngcóquyền ra lệnhnhữngngườiđànôngnày trongđịaphậnnướcngoài”vàsauđóchúngtôiđềuởtrongsângatớitậnkhikếtthúcởvănphònghàngkhôngSAS.Nhânviênđại sứquángiải thíchanh tađượcchỉ thịgiúpđỡnhữngphi

côngmộtchuyếnbaythoảimáivềnhàbằngtrựcthăngcủaKhônglựcHoaKỳvàđósẽlàmongmuốnchungcủatấtcảmọingười.OlgaCharlesnhìnvềphíaNorris,nghiếnrăngtừtừlắcđầumặcdùchồngcôtacólẽmuốnchấpnhậnlờiđềnghịnhưnganhtakiênquyết:“Điềuchúngtôiquantâmnhấtlàđượctrởvềnhưcáchchúngtôiđãlậpra,trênmộtchuyếnbaydânsựcùngnhau”.Nhânviênđạisứquánrấtthấtvọngnhưngkhôngđưaramệnhlệnhtrực

tiếp.Thayvìđóanhtalặnglẽnhậnxéttrướckhirời:“Tôitôntrọngnhữngmongmuốn của các anh và sẽ thông báo choWashington điều đó”. Bêntrongcănphòngnhỏ,căngthẳngbiếnmấtvàCoraWeissnởnụcườirạngrỡ,tuyênbốnồngấmrằng:“Tôitựhàovìcácbạn,cácbạnđãhoànthành”vàbàtabắttaytấtcả.ChúngtôitớiCopenhagenvàosánghômsau,cómộtbuổihọpbáongắn

theodựđịnh.MộtvàinhânviênởĐại sứquánMỹđi trênmáybaycùngchúngtôigồmmộtsĩquanlàbácsĩquânymangtheomộtvalilớnvớikíchcỡcóthểchứacảgianhàng.TôinóivớiCoffinrằngcáivaliđócóthểchứanhữngbộquânphục.Tôiđãđúng.Taysĩquanđã thuyếtphụchọnhưthếnào tôikhôngchắc

nhưng ba người lính của chúng tôi thay đổi sau một giờ ngoài sân bayKennedy,làmthấtvọngMinnieGartleyrấtnhiều,bàcốnénsựtứcgiậnkhi

đứacon trai rờimáybaycùnghaiphicôngkia trongsựhộ tốngcủaquânđội.Vàolúcnàytôiđãkiệtsức.Tôigiaocâuchuyệncủamìnhchomộtphóng

viênAPkhilàmxongthủtụcnhậpcảnh.Khiđiquađámđông,tôicảmthấymộtđôitaytrênvaimình,mộtphóngviênảnhđangnhìntôivàsauđónhìnthấythẻbáochíNewYorktrêncổtôi.Mộtđồngnghiệpgọianhta:“anhtakhôngphảilàmộttrongsốhọsao?”vàtayphóngviênảnhđáplại:“à,anhtalàmộttrongnhữngngườitốt”vàtôihiểu,sauđótôitrởvềngôinhàởNewYork.

Chương25:BắtĐầuCủaKếtThúcTấtcảcácđơnvịhỗtrợquânđộiMỹđềurútkhỏiViệtNamvàotháng3-

1973saukhiChínhquyềnNixoncuốicùngđưarathỏahiệpkếtthúcchiếntranh.NhữngngườiMỹkhởihànhvềnhàcùngvớirấtítđộngcơcònlạichogiớibáochíviếtvềViệtNam.Câuchuyệnrakhỏiphạmviradarcủatruyềnthông.CácbiêntậpvànhữngnhânviêntruyềnhìnhđãdànhhàngtriệuđôlavàoViệtNam.ĐólàcuộcchiếntranhgâytranhcãivàđượcviếtnhiềunhấttronglịchsửMỹ.Họvuivẻđượctiếtkiệmchiphí.Ngànhtintứcmệtmỏiviếtvềchiếntranhgiốngnhưcôngchúngmệtmỏiđọcvềnó.VănphòngSàiGònđóngcửahoặccắtgiảmnhânsự.CâuchuyệnvềViệtNamchuyểntừnhững trang đầu hàng đêm xuống những trang cuối của tờ báo cạnhmụcDearAbby.TôiđangổnđịnhtrongmộtcănhộmớithuêphíađôngManhattanvàcố

gắng từbỏnhữngkinhnghiệmởViệtNam, tiếp tụcvới cácchủđềkhác.NhưngtôivẫncònmềmyếuvớinhữngbàihátquyếnrũcủaViệtNam.KhibiêntậpnhânsựAPLouBoccarlivàbiêntậptinngoạisự,NatePolowetzkyyêu cầu tôi trở lại vàomùahè năm1973, tôi đã không từ chối.Nina nhớnhữngngườichịvàchamẹvẫncònsốngởSàiGòn,dovậycôấyvàbọntrẻđicùng.NhiệmvụcủatôilàtìmhiểuxemmiềnNamViệtNamcóthểtồntạiđược

khôngnếukhôngcósựtàitrợcủaQuốchộihaybinhlínhMỹ.Vàotháng4,trongmộtbàiphátbiểutạiĐạihọcMinnesota,tôiđãdựđoánsựsụpđổcủamiềnNamViệtNam“trongvòngbốnnăm”.SứcmạnhcủaphíaBắcViệttiếp tục tănglênvàsựyếuthếcủamiềnNamkhôngbaogiờ thayđổi.Tôimiêutả thỏahiệphòabìnhnhưmộtcơchếchophépHoaKỳrút lui trongdanhdự.HenryKissingerđãnóivớinhữngngườibạncủaôngtarằngmưukếđólà“sựtạmngừnglịchsử”giữaviệcrútluicủaMỹvàchiếnthắngcuangườiViệtNam.SàiGònkhôngmuốnđốimặtvớisựđentối tươnglai; thànhphốkhông

muốncôngnhậnrằngmộtthậpkỉchiếntranhvànhữngthỏathuậnhòabìnhnóđẻralàkhôngmanglạikếtquảgìvàlàsailầm.NgườibạncủatôilàHàThúcCầnđangxâymộtngôinhàkhangtranggần

sânbaytheophongcáchkiếntrúccủangườiChămphổbiếnởcácbờbiểnmiềnNam.Anhta trở thànhngườisưu tậprượumạnh,buônbánđồcổvànhữngđồvật trongnhữngthônvàlàngtrướcđâykhôngtớiđượcdochiếntranh.HàThúcCầnlàtayliềumạng,đisâuvàovùngnôngthôn,nơikhônglínhchínhphủnàodámđi.Anhtanóisựdừnglạitrongchiếntranhkhicảhaiđềuđánhgiáđượctươnglaivàđiềunàygiúpanhtađilạitựdo.

Tôicóấntượngrằngthờiđiểmchínhtrịcăngthẳngđãtới,mộthòabìnhgiảgiốngnhư trướcChiến tranh thếgiới thứhai, sựhưng thịnhcuốicùngtrướcsựthậtcủamùađông.TôithuêmộtxetảiChevycódịchvụvàngườiláixeđi từSàiGònraphíabắccàngxacàngtốtcùngAndrew,đứacon9tuổicủatôi.MộtthậpkỷtheođuổitinbàitrongthànhphốvànôngthôndọctheocácconđườngtôiđãtrảiquavàtôimuốnAndrewchứngkiếnđểnhớđiềuđótrongtươnglaikhiđấtnướcnósinhrakhôngcòntồntạinữa.Chúng tôi tậndụng thờigian, khởihànhvàogiữabuổi sángngày10-5,

mộtngàynóng,sươngmù.NhữngthùngđồuốngnhẹvànhữnghộpthứcănlắcđằngsauxekhichúngtôiquanhữngchốtanninhbênngoàiSàiGònvàhướngtheoquốclộ1từngđượcbiếtđếnlàconđườngTrungHoabởivìnódẫntớicốđôHuế.ChúngtôiđiquaBiênHòavàtrụsởquânđoànMỹđãbịpháhủytạiLong

Bình.Tôinhận ranhữnghốcánhânbênđườngđã lấp.KhiAndrewuốngCokethìtôithếtđãinóbằngvàicâuchuyệnchiếntranhvànógậtđầutỏvẻthíchthú,tôinghĩtốthơnnónênquendầnvớiđiềuđóbởivìchúngtôisẽởtrênđườngkhoảngmườingàyvàtôicórấtnhiềucâuchuyệnđểkể.ChúngtôidừnglạiăntrưatạimộtnhàhàngbênđườngởthịxãXuânLộc,

nơicónhữngđứatrẻvâyquanhchúngtôixintiền,nóirằngchúngcónhữngngườichangườiMỹ.MộtphiêndịchcủaAPđicùngchúngtôi,TrầnĐìnhHương nói cho chúng tôi rằng bọn trẻ muốn cha của chúng quay trở lạinhưngsẽlấytrộmtiềncủachúngtôinếuchúngtôisơýChúngtôihyvọngtớithịxãbờbiểncủaPhanThiếttrướckhitrờitốitrên

conđườngcaotốcuốnéotheonhữngnúiđávàquanhữngbàicát.Rấtítxequalại.NhữngdặmcuốicùngđánhdấubằngnhữngláCờChínhphủcùngcáccanômàuvàngvớibadòngchữngangmàuđỏ treogiốngnhưphongcáchphơikhôcủangườidiễntừcâytớiváchđá.TổngthốngThiệusinhraởPhanThiếtvàngườidânvuivẻthểhiệnlòngyêunướccủahọ.Thịxãnàycũnglàquêhươngcủaloạinướcmắmrấtnổitiếngđượclàm

từcálênmenđựngtrongnhữngbìnhđấtnungtròncóđínhmácxếpchụmhàngtrămlọbênngoàicáccửahàngvàcácchợ.Mùinồngnặcđótỏaratừcácnhàmáybênbờbiểnlantỏatoànbộkhônggian.Tôiđãhiểurằngcầntôntrọngcácngànhnghềtruyềnthốngđịaphương.

KhitôipháthiệnrađiềuquantrọngvềchínhtrịcủaWicolsinmộtnămtrướcđó,tôitìnhcờtớimộtthịtrấnnhỏcủaUnionGrovevàviếtrằngnhữnggìtôinghĩlàmộtcâuchuyệnhàihướcvềcuộctranhcãiđịaphươngvềnhàmáysản xuất dưa cải bắp vàmùi độc hại đó.Ngày hôm sau hội đồng thị trấnUnionGrovetứcgiậntuyênbốtôilàngườikhôngđượcchấpnhận.TôicócảmgiácngườiViệtNamcũngnhạycảmtươngtựvềmùivịyêuthíchcủa

họ.SánghômsautôiđếnthămmộtđộingườiMỹởtỉnh.Trongmộtvàitháng

từkhicóthỏathuậnhòabình,260cốvấnvàsĩquanđãgiảmxuốngchỉcòn3ngườiđạidiện.HọkhôngvuivẻnóichuyệnvớitôivàphànnànvềmệnhlệnhchegiấutintứcđốivớihọdoĐạisứquánMỹthựchiện.Họbiếtngàycàngítdiễnbiếncuộcchiến;chínhquyềnSàiGònhiếmkhithôngtinchohọ,thậmchíhọquảnlíhàngtriệuđôlaviệntrợcủaMỹđốivớitỉnh.Tôihỏivềchuyệnthamnhũngxemcácsĩquanđịaphươngcóđồngývới

nhữnggì thườngđượcgọi là hối lộở “mứcđộ có thể chấpnhận”vàmộtngườiMỹthốtraphẫnnộ:“Tôimệtmỏikhiphảinghevềmứcđộhốilộcóthểchấpnhậnđược.Chẳngcómứcđộnàolàcóthểchấpnhậnđược.Nếuhọcócơhộilấymộtchúttiềnthìsauđóhọsẽlấyhếtluôn”.Đồngnghiệpcủaanhtanóithêm:“Tôinóivớiđạisứquánhoặctôisẽviếtmộtbảnbáocáovềviệchốilộ,vàhọđơngiảnnóirằng,quênchuyệnđóđi,NhàTrắngcóthểđọcvàgâyrắcrối”.Họgợiýrằngchuyệnlờđi tráchnhiệmchínhlà triệuchứngkhôngkhácgìvớisốphậncủađấtnước,mộtsựthờơchínhtrịsonghànhvớirútquân.NgườidânđịaphươngdầnquenvớiviệctrởvềcủangườiMỹ,đặcbiệtlà

nhữngphụnữđãsốngvớinhữngngườiMỹ,cóconvớihọvàbịbỏlạiphíasau.Nhữngngườinướcngoàimớiđếnthamgiavàobứctranhđólàngườitừcácquốcgia trunglậpđượcgiaonhiệmvụkiểmsoátquốctế, tớigiámsátviệcthựchiệnthỏathuậnhòabình.Vớirấtíthoặckhôngcóchínhquyềncanthiệpvào,họcó thờigianvàquyền lực trong tầm taycácnhàbảovệhòabìnhđãchuyểnmộtsốcôgáicùngbọntrẻnhỏvàophòngởkháchsạn.ChúngtôixarờimùivịnướcmắmPhanThiếtvàláixevềphíaPhanRang

tronggióbiển thổiquacửaxeđangmở.Cáinóng lấp lánh trênnhữngdảimuối,sángmàuôliutrảitớichânđồirồisangphíatây.Tôiluônyêuđoạnđườngcaotốctrảinhựanày,chạyquanơicótínhchất

lịchsử,vươngquốccuốicùngcủangườiChămpa.Nhữngngọnthápbằnggạchđỏvẫnđứngđó, thậmchínhữngngười trung thànhđãxâydựngnóicáchđây rất lâubịngườiViệtNamđánhbại tronghành trình tiếnvềphíanamkiêntrìbềnbỉcủahọ.Ngườiphiêndịchcủatôi,ôngHương,nóirằngýnghĩa của từ Bình Thuận là “hòa bình của đất nước, hòa bình trong suynghĩ”.Sựmơmàngcủa tôi layđộngkhiAndrewchỉ tayvềcửasổvàhét lên:

“Nhìnkìacha,xetăng,xetăng”.Chúngtôilạigầnđểxem.Đólàmộtchiếcxe tăngnhỏcủaNhậtdựng trênbệmộtđài tưởngniệmnhữngngườiNhậtxâmchiếmđãchết.TôinóivớiAndrewđólàmộtcuộcchiếnsailầm.KhiđãquavịnhPhanRí,chúngtôibắtgặpnhiềusựkiệnđángnhớmớixảyra,hai

xe tăng cỡ trungcủaMỹhỏng trongmộtkhuquânđội củangườiViệt bỏtrống.TạitỉnhPhanRang,ĐạitáTrầnVănTiêunóivớitôilựclượngcủaanhta

khôngmuốnthừanhậnbấtcứlãnhthổnàocủaViệtCộngvàngườicủaanhta nghi ngờ rằng việc ngừng bắn có thể có hiệu quả.Một nhân viênMỹthôngbáochotôirằngngườiNamViệtNamđổlỗichomộtchuỗicáccuộcđụngđộxungquanhsânbayvàvềphíachânđồihủyhoạiviệcngừngbắn.Anhtaphànnàn:“quânđộiViệtNamCộnghoàsẽkhôngngừngchiếnđấu,chúng tađã tạo ramộtconquáivậtnhư thếnào.Chúng ta thườngkêucaquânđộiViệtNamCộnghòachưabaogiờmuốnchiếnđấubâygiờchúngtalạikêucahọkhôngdừnglại”.Tôitiếptụcđitheobờbiểntrênquốclộ1quacácđụncátvàdốcđá,đivề

phíacăncứMỹtrướcđâyởvịnhCamRanh,nơiTướngWestmorelandđãquyết địnhnhổneohệ thống tiếpviện cho cuộc chiếnTâyNguyên.HàngnghìnlínhMỹđổmồhôivàchửi thề trongcáinóngkhihọbắtđầuvàkếtthúcthờigiannghĩavụtrongtòanhàtriểnkhainhânsựlớntạisânbay.CơngióthổitunglớpcátnóngcủabánđảoCamRanhkhichúngtôiláixe

qua,bếncảngvắngvànhữngtòanhàcăncứtrênbánđảochỉcònlànhữngđốnggạchđổnát,giốngnhư thànhphốmacổkínhởNevadavàArizona.Nơi lộn xộn đó đã từng đón chào Tổng thống Johnson hai lần tới thăm.Nhữngđèngiao thông tốiđenởchỗgiaonhauđượcgọi là“quảng trườngthờigian”.MỹđãrótmộtphầntưtỷđôlavàovịnhCamRanhvàmộtsốngườiđã

từngmơướcnósẽtrởthànhbiểutượngchosựcómặtlâudàicủangườiMỹtrênđấtchâuÁ.Nhữnggìchúngtôichứngkiếnngàyhômđólàmộtđôitấtrúmrótreotrêndâyvàmộtbứcthưtìnhtrêncát,nétchữmờdầntheoánhmặttrời,mộtsốđoạnmiêutảtìnhái,kếtthúcviết“hãyhủybứcthưnàykhianhđọcxong.”Nhưngngườinhậnđãnémnóvàothùngrác.ỞbãibiểncáttrắnguốncongtạithànhphốNhaTrangmộtbiểnhiệusơn

trắngtobằngtiếngAnhvàtiếngViệtnóirằngbãibiểndànhchoKhônglựcCộnghòa–“NgườiMỹchỉvàonếuđượcmời.”TrongvòngsáunămngườiMỹ đã cấm người Việt vào khu vực biển Nha Trang cũng với biển hiệutương tự và bây giờ những người địa phương đang trả thù. Tôi hỏi tỉnhtrưởngKhánhHòa,Đại táLýBáPhạmvềđiềuđóvàông ta chỉ cườinóirằngnhững tayphicôngcủaông ta rấtcanđảm.Ông tanói thêm:“ngườithựcsựmuốnngườiMỹrờiđilàcộngsản;mụctiêucủangườiBắcViệtlàtựchiếnđấuvớimiềnNamvàtôinghĩhọthậtkhônngoan”.Tỉnhtrưởngtrongtrangphụcquânđộigọngàngróttràchochúngtôi,lắng

nghekhitôikểvềsựbấtanởMỹđốivớichiếntranhvàmongmuốncủahầu

hếtngườidânlàquênvềnó.Ôngtađáplại:“ChẳngcólídogìđểHoaKỳtừbỏhoàntoànvàkhôngđảmbảotựdo,dânchủchomiềnNamViệtNam”.Chúngtôinóichuyệnmột lúcvàcuốicùngôngta thểhiệnsựbựctứcvớitôi:“LàmsaoHoaKỳcóthểtừbỏtấtcảtrongthấtbại?”.ConđườngphíabắctừNhaTrangchạydọctheobãibiểnđẹpnhấtởĐông

NamÁ,nhữngvịnhđácùngnhữnghàngdừavànhữngngôinhàlợpmáilá,nơicónhữngthuyềnđánhcábằnggỗxếpdọcbãibiển.ConđườngcaotốcgậpghềnhtheonhữngmũiđấtởVũngRô,từđâyvềphíabắclànhữngcánhđồngphìnhiêucủavùngđấtbằngphẳngtrảidàivềphíatâytớicaonguyênĐắcLắcvàcácthànhphốcaonguyêncủaPlâycuvàBuônMaThuột.ỞTuyHòa,tôigặpmộtsĩquanLựclượngđặcbiệtHoaKỳtrướcđâyở

khucốvấnHoaKỳchỉvàomộtđồngnghiệptrẻvớimáitócvàngdàitớivai“đâylànhữnggìdịchvụnướcngoàicó.Nhữnggãnàykhônglàmnhiệmvụchiến trường, họ ra biển, họ tới các hồ ởĐà Lạt. Chúng tôi biết nơi nàonhữngxácchếtđượcchôn,nơinàocóthamnhũngvàsựbấttài,gãmớiđókhôngmuốnbiết”.Sựchuyểnđổitừtìnhtrạngchiếntranhsangtìnhtrạngngừngchiếnđược

thểhiệnrõnhấtởQuyNhơn,mộttrungtâmthươngmạinhộnnhịp,nhữngtòanhàcũkĩ,khôngđượcsơn.TôibắtđầuhiểurõhơnbứctranhvềsựkhókhăncủachínhphủmiềnNamViệtNam.BamươilácờViệtCộngbayphấpphớitừmộtngọnđồinhỏchỉcáchchốtquânsựcủachínhphủkhoảnghơn600m.CácnhânviênMỹnóivớitôiBìnhĐịnhvẫnlàvùngchiến,cộngsảnchiếmgiữchânđồi,cácngọnnúivàkhôngthểđánhbậthọrakhỏivịtrí.Vàomộtđêm,chúngtôitớicốđôHuế,quanhữngcungđiệntrangtríhoa

vănvànhữngkhuvườnumtùmđổnát.TôicốgắngchỉchoAndrewvềdisảnvănhóacủaViệtNamnhưngnóthíchthúchơiởchốtanninhbằngbêtôngcủangườiPháptrướcđâydọcđườngđivàxemnhữngtaychơimặcđồflanentrắngthamgiavào“cuộcgặptenniscủacáctỉnhphíabắc”tạimộtcâulạcbộ thể thaocủangườiPháp trướcđây.Thànhphốvẫnnằmtrongvùngchiến,quânđộiBắcViệtđổbộquavùngphiquânsựhóavàoChiếndịchPhụcsinhnăm1972vàhọkhôngtrởvềnhà,đểlạimọithứquasôngThạchHãnvàđểlạiQuảngTrịtrongđổnát.TôinhớQuảngTrị làmột tỉnhkháphát triển.Bâygiờnónhưmảnhđất

trêncung trăng,các tòanhàđãbịsanbằngvàcướpphá.Cộtđiệnvàđiệnthoạibịkéođổ.MộtsĩquanngườiViệtláixeđưachúngtôitớibờsôngnơicóthểnhìnsangphíabênkiakhuláncủangườiBắcViệt.MộtthậpkỷtrướcQuảngTrịlàtrungtâmtinhthầncủagiađìnhTổngthốngNgôĐìnhDiệmvàcũngchínhcủaViệtNam,mộtvấnđềvềphảncôngcho8nghìncốvấnquânsựMỹ.

Tôi nghĩ rất nhiều vềmức độ bất hạnh xảy ra từ đó nhưng tay sĩ quanngườiViệtchỉquắcmắtvớitôi.Anhtagiảithíchvềhướngnhữngxeủiphíatây trongkhungcảnhbằngphẳngkhinhữngngườicộngsảnnângcấpconđường548đượcxemnhưsựlựachọnchomùamưatrênđườngmònHồChíMinhchạyquacácngọnnúi.Từconđườngmớimởrộngnày,miềnBắccóthểcungcấpsứcngườisức

củađểđánhápđảomiềnNam.Chúngtôi láixevềphía tâycốđôHuếtớithămmộttrungđoàncủaSưđoànLínhbộCộnghoà1đangphòngthủbảovệmộtthunglũngvàothànhphố.Chỉhuytrưởngđơnvị,ĐạitáVõToànthậtthàmộtcáchtànnhẫn.Ôngta

nóinếunhữngngườicộngsảntấncôngbằngsứcmạnhthìôngtakhôngcósựphảnkhángchínhxácvàsẽrútquântrởlạithànhphốnếumáybaynémbomB-52vàmáybaychiếnđấucủaMỹkhôngtớigiúp.TôigiảithíchvớiôngtarằngquốchộiMỹchuẩnbịngừngđánhbom.Vịđạitálắcđầutừchối.Trở lạiSàiGòn, tôiphỏngvấnmộtngườiquenởĐạisứquánMỹ,một

ngườiquansáthiểubiếtsâusắctìnhhìnhViệtNamtênFrankScotton,ngườiđưa rađánhgiá thẳng thừngvề sựkhủnghoảng.Anh tanói rằngHoaKỳkhôngcòncốgắngchiếnthắngtrongcuộcchiếnnữacũngnhưkhôngngănchặnnổiviệctiếpquảnkhôngthểtránhđượccủacộngsản.“Miền Nam Việt Nam chống cộng sản ngày nay giống như băng trên

sông.Bạncóthểbướcquatrênbăngngaybâygiờ,bạncóthểlănnhữngviênđáquanónhưngconsôngbêndướiđangchảyrấtnhanhvàbăngđangtan”.NhữngtríchdẫntừanhtalàmộtchuỗinhữngbàiviếtởAPcủatôixuấthiệntrêncáctờbáocủaMỹngày15-7.Ngàyhômsau,16-7,nhânviênbáochícủaTổngthốngThiệu,HoàngĐức

Nhã,đọccâuchuyệncủatôitrêntờPacificStarsanhStripes,gọichotôitớivănphònganhtađểquởtrách.LầnđầutiênmộtnhânviênngườiViệttháchthức việc tác nghiệp của tôi. Nhã là cháu trai của Tổng thống Thiệu, nổitiếngvì từng thétvàomặtHenryKissinger trongbuổibàn thảo cuối cùngchothỏathuậnhòabình.Bâygiờanhta thétvàotôi:“Làmsaoanhcóthểviếtnhữngthứnhưthếnày,đồrácrưởi,đókhôngthểlàsựthật,chínhphủcủatôimuốntrụcxuấtanh”.Tôicảmthấytôinợanhtamộtlờigiảithích.Tôinóivớitaythưkíbáochí

phươngphápcủatôivàbốicảnhđilạicủatôikhôngchỉláixetớiHuếmàcảnhữngchuyếnthămtớiTâyNguyênvàĐồngbằngsôngCửuLong.Tôiđềcậpbốicảnhchính trịcủaMỹvàhọc thuyếtKissinger,màtôihiểuMỹcónhữngngườibạnkhôngthườngniênnhưngcónhữngsởthíchthườngniênvàbâygiờViệtNamkhôngphảilàmộttrongnhữngmốiquantâmhàngđầucủahọ.Sựđềcậpcủa tôi tớiKissingerđã làmgiảm tháiđộcủaNhã.Sau

mộtgiờ,chúngtôinói lời tạmbiệt thânáivàanhtakhôngđềcậptớiviệctrụcxuấttôinữa.

Chương26:SàiGònSụpĐổVàocuốituầnthứbatháng3-1975tảngbăngđãvỡ.Tôiđọctinđóởtờ

Thời báo NewYork khi lái xe đi làm vào sáng thứ hai trên đoạn đườngngầm.NhanđềnóirằngTổngthốngThiệuđangbỏmặcvùngTâyNguyênrơivàotaycộngsản,cáckhuđôthịcủaKontum,PlâycuvàBanMêThuộtđangbịtừbỏ.Tôimuốnhéttolênrằngchiếntranhcuốicùngđangkếtthúc.TôitớiPhòngNgoạisựAP,ởtầng4nơibiêntậpviênđanggậplưngtrên

máytelextừSàiGòngửivề.“Hãynhìnnày,toànbộhỗnđộn”,anhtagiậtbảnmớinhất từGeorgeEsper,mộtcâuchuyệnvềdicưkhôngcó tổchứcrộng lớn từvùng caonguyên tới venbiểnmiềnTrung.Hàngnghìnngườitrốnthoátquanhữngconđườngítđượcsửdụng.TôinóivớiNatePolowetzkyrằngtôicảmthấyđiềunàyđangkếtthúcvà

tôimuốnđi tớiViệtNamngay.Anh tanói tôibáocáovới sếp,Gallagherkhônghoàn toànbị thuyếtphụcvớiniềm tincủa tôi.Ông tacònmộtnămnữavềhưuvàđãdànhrấtnhiềuthẩmquyềncủamìnhchocâuchuyệnViệtNam.Nhưngôngtanắmlấytaytôivànói:“Tớiđóđi,vàchúngtasẽcầnrấtnhiềungườichếttiệthơnthamgiavớicậunếucậuđúng”.Tôiđãlênđườngvàongàyhômsau.SàiGònchoángvángvàtứcgiận.Ngườidânthíchlờđihơnlàhiểubiết,

ngu ngốc ủng hộ một Tổng thống đã không quan tâm tới số phận chiếntrường.NguyễnVănThiệukhôngmongmuốnthỏahiệpvớibấtkìgiảiphápchínhtrịcólínàocảvớinhữngngườicộngsảnđãkếtánmiềnNamsựhủydiệtquânđội.Nhưng từchiếndịchMậuThân trởđi– chỉvới sựgiúpđỡchiếnđấuđángkểcủangườiMỹ–ngườidânSàiGònhànhđộngnhư thểkhôngcầntínhtoánđángkểnàonữa,rằnghọđãchiếnthắngtrongcuộcđấutranhcủamình.Bâygiờđấtnướccủahọđangbịhủyhoại.Espergặptôiởsânbaynóirằngchínhphủvừatừbỏmộtphầntưphíabắc

củađấtnướcgồmcáctỉnhQuảngTrị,ThừaThiênHuế.VùngTâyNguyênđãrađi,miềnNamViệtNambịthunhỏmộtnửatrongvòngmộttuần.AnhđồnghaovớitôilàĐạitáNguyễnMinhchâunóiđãnghevềmộtcuộcđảochínhcó thể lậtđổTổng thống, rằng lãnhđạongườiViệtbịđổ lỗivềcáccuộcrútquânchiếntrường.Những người bạn cũ hỏi tôi những ngườiMỹ và những chiếcmáy bay

B52đãcứuhọtrướcđâygiờởđâu?TôicốgắnggiảithíchvớihọrằngchínhsáchViệtNamcủaMỹđãhếtlòngtin.Vìnhữnglídohoàntoànkhôngliênquan tới Việt Nam, Nixon đã bị cách chức và rời Nhà Trắng vì một vụscandalnộibộ.VịTổngthốngmớiGeraldFordbịquốchộihạnchếsửdụngngânquỹchocáchoạtđộngchiếntrườngởĐôngNamÁ.

Mỗingày,những tinbàimiêu tảmộtđấtnướchoàn toàn sụpđổkhôngngừngtuônchảy.Gallagheryêucầutăngnhânlực,vàmộtsốTrưởngphânxãkhuvựccủaAPbaytới.Trongmộtcuộcchiến,nơicácnhânviêncủaôngta đã giành được 5 giải thưởng Pulitzer,Gallagher quyết tâm duy trì điềuthuậnlợicótínhchấtcạnhtranhtớicùng.Cáctổchứcthôngtinkháccũngchothấysựquantâmmớitrởlạitrongcâuchuyện.TrêncácconđườngtrànngậplolắngcủaSàiGònvàtrongcácnhàhàng

Pháp, tôi gặp các đồng nghiệp báo chí trước đây đã lâu không gặp trongnhiềunăm.MalcomBrowneđãtrởlạicùngvợmình,LêLiễu,đểviếtchotờThờibáoNewYork.ĐốithủcạnhtranhcũUPLcủatôi,LonDanielsđãtrởlại.Mỗingàybảngtênphóngviên lạidàira.Tấtcảchúngtôiởđóghi lạikhoảnhkhắccáichếtđangđếngầncủamiềnNamViệtNam,tấtcảchúngtôicùngđặtmứcđộbiểucảmtrongcâuchuyệnnhưngcốgắngđểnóđi theocáchvốncó.Vàongày24-3,tôiđinhờchuyếnbaysángsớmđưathưcủakhôngquân

MỹtớiĐàNẵng,nơinhữngngườiphòngthủrútquântừQuảngTrịvàHuếđangtậphợp.ĐàNẵngchỉlànơiquantrọngthứhaisovớiSàiGòn,thủđôcủamộttriệungườivớicáckhuvựcdâncưvàthươngmạitrảidàitheobếncảng.Thànhphốvốnđượcmiêutảnhưmộtthànhtrìcókhutiếpviệnquânsự

khálớnởcăncứkhôngquâncùngnhữngmáybayvàtrựcthăngchiếnđấutốtsẵnsànghỗtrợlựclượngphòngthủvàkhichúngtôihạcánhtớiđó,nódườngnhưyênlòng.Bứctranhtrênmặtđấtthậtkhôngdễchịu.Tôinhậnthấymộtthànhphố

gần như sụp đổ. Những đám đông xung quanh các đoạn đường đứng cãinhauvàthétlác,nhữngngườilínhđikhôngmụcđíchtrênđường,vũkhícủahọthả lỏngtrênvai,khônggiốngnhưvị trícủa lực lượngphòngthủđangchuẩnbịchiếnđấusinhtử.Lãnh sựMỹ,Al Francis, hy vọng rằng vận chuyển hàng không như đã

địnhsẽnhanhchóngdichuyểnhàngchụcnghìnngườivôgiacưđểcứumộtsốnơiởphíanam.Nhưngbuổisánghômsaubứctranhbấtngờđentối.SàlanvàthuyềnchởngườiditảnquânsựnhếchnháctừHuếđổvàocảngvàdỡnhữnglôhàngcủahọ.Nhữngconđườngchínhgầncảngnhanhchóngbị tấncôngcùngnhững

người lính bị tước vũ khí hoặc mất, những đôi vai cúi xuống mệt mỏi.Nhữngngườisốngsót làconsốcòn lạicủahaisưđoàn línhbộ tốtnhấtởViệtNam.Những ngườimà tôi nói chuyện kể cho tôi nghe về sự sụp đổhoàntoàncủalực lượngphòngthủởcốđôvàsựdicưlộnxộntừcácbãibiểndướilànđạndữdội.Điềuđónhắctôinhớtớicáccâuchuyệnđãnghe

vềcuộcditảntạiDunkirktrongChiếntranhthếgiớithứhai.Cuốibuổichiều, lờiđồnđại lankhắpthànhphốrằngnhữngngườicộng

sảnđãtiếnvàocổngthànhphố.Tiếngsúngvangdộitrênđườngphốthuyếtphụctôitìmkiếmsựantoàntrongkháchsạn,nơicácphóngviênkhácđangởđó.Khoảngnửađêm,mộtnhânviêntrẻngườiMỹtriệutậpchúngtôitớilãnh

sự.AlFrancisvẽramộtbứctranhtămtốinhấtvềtìnhhìnhanninh,ôngtatuyênbốkhôngcònchịutráchnhiệmvềsựantoàncủachúngtôinữavànóirằngchúngtôinênrờikhỏithànhphốvàobuổisáng.Điềuđótốtchochúngtôivìchúngtôicũngđãchứngkiếnđủ.Tiếngrocketnổđánhthức tôi,nhữngviênđạnđầu tiêndonhữngngười

cộngsảnbắntrongcuộctấncôngĐàNẵng.TôitựhỏitốcđộtấncôngcủaViệtCộng.Huếcách50dặmvềphíabắcvàđãsụpđổmộtngàytrướcđóvàbâygiờcácđơnvịpháobinhdichuyểnquanúivàở trongphạmvi thànhphố.Chúngtôiláixetớisânbaytrongxetảicủalãnhsự.Cócácnhómngười

vộivãcùnghướngvàtậptrungởcổngsânbay.Giữabuổisáng,sângatắcnghẽnbởiđànông,phụnữvà trẻemđangmuốnrờiđi.Đámđôngdườngnhưbịkíchđộngvà tấncôngchuyếnbayđầu tiên,chiếc727HàngkhôngThếgiớimàchúng tôiđãđượcđặtchỗ.Cảnhsát,anninhsânbaybắtđầuthétlênvànổsúnglêntrời,đẩyđámđônglùilại,cuốicùngbằngcáchnàođóviệckhởihànhcũngđượcthựchiện.Tôichỉbiếtơnvìđãrờiđiantoàn.Bangàysauđó,GeorgeEspersửdụngnguồn tinSàiGòncủaanh ta là

ngườiđầutiênbiếtrằngĐàNẵngđãrơivàotaycộngsảnnhưngchúngtôinhanhchóngbiết rằng“rơi” là từchưachuẩnmàphảidùng từ“thổi tung”mớimiêutảchínhxáchơn.MộtcộngtácviênảnhngườiViệttớivănphòngchúngtôivàocuốituần

đó cùng những bức hình từBiểnĐông vàNgũ hành sơn nói lên sự thật.NhữngkhẩupháobinhvàxetăngđãđượcchuyểntớiViệtNamtừcáckhotiếpviệnquânđộiMỹđểbảovệĐàNẵngbịbỏkhôngtrêncácbãicátvàng,nòngsúngkhônghướngvềphíacácthunglũngnúi,nơinhữngngườicộngsản Chiếm lĩnh. Tổng thống Thiệu từng huênh hoang tuyên bố một tuầntrướcđórằngvùngđósẽđượcbảovệtớingườicuốicùng.NhưnglínhcủaôngtađãtừbỏmộttrongnhữngcăncứquânsựhùngmạnhnhấtởTháiBìnhDươngkhôngmộtcuộcgiaotranhnào.ĐókhôngchỉlàsựsụpđổcủaĐàNẵng.Điềuđócònthuyếtphụctôirằng

SàiGòncũngsẽbịsụpđổ.Vàođầutháng4,tôiviếtmộtbàiphântíchcuộctấncôngcủacộngsảnởthànhphốlàđiềuhoàntoànkhôngthểtránhkhỏi.CâuchuyệnđóđượcinởmộttờbáotiếngAnhtờSàiGònPost.Chínhphủ

đáplạiviệcrútluichiếntrườnglàkếtquảkhôngtránhkhỏikhitậphợplựclượngquânđộibảovệSàiGònvàkhuvựcđôngdâncưquanhđó.Sauđóchúngtôibiết rằngvịnhCamRanhthất thủcùngvớikhuvựcdọcbờbiểnNhaTrang.Gallaghergọi tôi trở lạiMỹđể thamgiacuộchọp thànhviênhàngnăm

củaAPởNewOrleans.TôiđangđặthãnghàngkhôngthươngmạithìđượcđềnghịmộtchỗvềnhàtrênmáybaycủaHàngkhôngThếgiớichởtrẻemmồcôiViệtNamchonhữnggiađìnhnhậnconnuôiởMỹ.Nógiúptôitrởlạiđúngthờigiancùngmộtbàitin.EdDaleylàngườimờitôiđichuyếnđó,mộtchủtịchnhiềumàusắccủa

hàngmáybayđộcquyềnđóngởOakland.Ôngta làngười tobéo,độimũnồi giốngnhânvật trong cuốn truyện tranhnổi tiếng “Terryvànhững têncướpbiển”.Ông tađeosúng lục,cài thắt lưngdaquanhcáibụngbéocủamình.Daleydườngnhưkhôngbịcuộckhủnghoảnghămdọa;rấtnhiềumáybay

đắttiềncủaôngtađậuởsânbayđầynguyhiểmTânSơnNhấtđểthựchiệnlờihứacủanhiềungườinhấtcóthể.Ôngtabấtchấpsựnguyhiểmkhiyêucầumộtmáybaycủacông ty tớiĐàNẵngchởnhữngngườidi tản từ sânbay,thậmchícảsaukhicộngsảnđãchiếmđượcthànhphố.HầuhếtđồngnghiệpcủatôiviếtvềDaleynhưngườitìmkiếmtiếngtăm,

lolắngcứunhữnghànhtrìnhmớichohãnghàngkhôngcủaôngtaởMỹ.Họdịứngvớiphongcách thôbạovà to tiếngcủaông ta,đặcbiệt là sở thíchchiếnđấulạinhữngcuộctranhcãitrênbànăntốikhinémkhẩusúnglụclênbàn.Mộtlầnkháctôiđánglẽđãbỏđinhưngcảthếgiớiđangnhượngbộvàdườngnhưvẫncóchỗchomộttaygianghồtỷphúvớimộthạmđộimáybaychởhàng.Chúngtôitậphợpmộtđêmtạikhunhàkhoxasânbay,nơicómáybay

chởhàngDC-8đãbímậtđỗtrongphầntốicủađườngbăng.Daleyvànhânviêncủaôngtađặtnhữngtấmnệmgỗdọctheosànmáybay,nhữngchiếcchăncuốnvàgốicho70đứa trẻmàông tađã tậphợp.MộtnhómphụnữngườiMỹđi cùng chuyếnbayđểgiúpnhữngđứa trẻ.Họ là nhữngngườisốngnhờvàocácnhânviênMỹvàlànhữngcôngnhânhạnhphúcđượctrởvềnhà.TayphicôngKenHealeynóivớitôimáybaybịtừchốikhởihànhvìlosợ

du kích Việt Cộng tấn công. Daley gạt rắc rối sang một bên và yêu cầuHealey khởi độngmáy, trượt trên đường băng và cất cánhmà không cầngiấyphép.Healeytuânlệnhthậmchíkhiđàiquansátthétvàoanhta:“Đừngcấtcánh,đừngcấtcánh,bạnkhôngcógiấyphép”.Tôiởtrongngănphíasaucùngnhữngđứatrẻvàxemchúnglậtlưnglại

khimáybayrúlênlaovàobầutrời,hướngtớicăncứkhôngquânYokotaởNhậtBảnvà từđó tớiOakland,California,25giờ tớinơian toàn.Chuyếnbayấn tượngcủaDaleychiếmnhanđề lớn trêncác tờbáoMỹvàsựkhởiđầucủaôngtacókếtquảthuyếtphụcnhânviênMỹcầnđốimặtvớikhủnghoảngvàbắtđầudichuyểnnhữngngườiphụthuộctìnhnguyệnnhấttừSàiGòn.Đốivới cácnhàxuấtbảnởNewOrleans, tôigiải thích“Thậtkhôngdễ

dàngmiêutảvềnhữngkhuvựcxungquanhdễchịunhưthếnàytrongmộtthànhphốđángyêucủaMỹ,nhữngkhủnghoảngbaotrùmngườiSàiGòn,nhữngngườibằngcáchnàođó thamgiavàochiếndịch to lớncủaMỹtạochomiềnNamViệtNammộtbứctườngthànhchốnglạicộngsản”.HọhỏitôibaolâuthìSàiCònsụpđổ.Tôiđoánrằngthànhphốsẽsụpđổ

trongtháng.Họdườngnhưhoảngsợ.Ninacũngvậy.CôấynàinỉđượctrởlạiSàiGòncùngtôinơibốmẹvàchịemcôấymắckẹtcùngnhữngngườicònlại.TôinóivớiTomBuckleyrằngtôisẽcốgắnghếtsứcđểcứugiađìnhNina.Anhtanói:“Peter,cậukhôngđủnặngkíđểlàmđiềuđó”.TrởlạiSàiGòn,hầuhếtmọingườichúngtôibiếtđềumuốnrờiđivàsẵn

sàngrađibằngmọigiá.ThôngtinlộnxộnvềsựsụpđổcủaĐàNẵnglanrakhắpmiềnNamvớinhữngngườisốngsóttuyệtvọng.MỗingàyhàngtrămngườiViệtxếphàngxinvisatạiĐạisứquánMỹ.KhimiềnNamViệtNamsụpđổ,hàngngườiđócàngdàihơn.Hàngnghìnngườikhácđangchờđợitạinhàvớihànhlíđóngsẵnbởivìhọđủtiêuchuẩnđểđượcditảntheokếhoạchdi tản200nghìnngườiViệtmàcuộc sốngcó thểbịnguyhiểmbởimốiliênhệcủahọvới20nămchínhsáchcủaMỹ.Tôi sắp xếp cho Nina và gia đình cô ấy bay tớiWellington trongmột

chuyếnbayđặcbiệtđượcthuêđểditảnnhânviênngoạigiaoNewZealandvàtôiláixeđưahọtớiđạisứquánvàobuổisánghọkhởihành.Họchỉđượcphépmangmộttúinhỏhànhlý.Đâylàlầnthứbahọmấtgầnhếtmọithứ.DướisựsắpxếpđặcbiệtvớiĐạisứquánMỹ,chúngtôicóthểditảntoànbộnhânviênViệtNamcủaAPvàgiađìnhcủahọ.Tôicóthểđưahaichịemcủa Nina và chồng của họ tới Philipptn trên chuyến bay C-130s của lựclượngkhôngquânMỹ.Buổi sáng sauđó,một sĩquan lâunămngườiViệtđangngồi trongvăn

phòngcủaEsper,nóichuyệnvớiôngta.Chỉhuytốicaoquânđộihiếmkhitìmkiếmchúng tôi,mốiquanhệđối lậpcủachúng tôi còn tồi tệhơnvàonhữngnămđó.EspergiớithiệutôivớiTrungtướngNguyễnVănMinh,tổngchỉhuyđơnvịđồntrúSàiCòn,mộtnhânvậtthenchốttrongcôngtácphòngthủcủathànhphố.Chúngtôiđãgặpnhautrướcđónhưngtôikhôngchuẩnbịchocáiômcủaôngtahaynhữnglờikhenngợidạtdàovềkhảnăngbáochí

củatôi.Vị tướngnhanhchóngnêu rõmụcđíchcủachuyếnviếng thăm.Ông ta

muốnchúng tôi cungcấpchoông ta tọađộnhữngcon tàucủahạmđội7HoaKỳngoàibiểnvàdấuhiệugọiIDbộđàm,điềucóthểkhiếnôngtađếnvới tựdo trongchiếc trực thăng lên thẳngcủamìnhnếukết thúcđếnquánhanh.Ôngtagiải thíchtạmthờichỉhuytốicaoMỹkhôngsẵnsàngcungcấpthôngtinnàychoôngtanhưngsẽcungcấpkhithựcsựcầnthiết.Minhmuốnbảnlềantoànhơn.Ôngtakhônglàmgìđểchegiấusựchắc

chắnrằngSàiGònsẽthua.Ôngtakêucacómộtsưđoànkhôngđượcđàotạochỉcó6nghìnlínhbảovệthànhphố.Sựthôngminhcủaôngtachỉrarằngcó16sưđoànBắcViệtđangtậptrungtấncôngthànhphố.Chúng tôi giải thích rằng thông tin quân sự mà ông ta mong muốn là

thôngtinmậtvàchúngtôikhôngbiếtnhưngsẽtưvấnchínhquyềnMỹvềnhữngmongmuốncủaôngta.Vịtướngravềvớilờihứasẽgiữliênlạc.Tôibiếtchúngtôiđãgặpđượcmộtnguồntinvôgiá.CónhữngnhânviênởĐạisứquánMỹ,HộiđồngQuansátvàKiểmsoát

quốc tếvẫnbám lấyniềm tin sẽcómộtkết thúcchiến tranh trong thươnglượngvàmộtgiảiphápvẫngiữđượcSàiGònnhưmộtchínhphủtrunglập.TôihoàinghikhilầnđầutiênnghenhữngbảntinnàyvìtôitậnmắtchứngkiếnsựsụpđổbấtngờcủaĐàNẵng,Huếvànhữngthấtbạicủamỗithànhphốdọcbiểnvàvùngcaonguyên.TôithấykhôngcólídogiảithíchsựkhủngkhiếpcủangườiBắcViệtgác

vũkhíởcửangõSàiGòn.TrưởngnhânviênCIA,ThomasPolgarlàngườiđềxuấtđầutiênvịtrínày.TừnhữnggìtôichứngkiếntừtưởngtượngcủacácnhàngoạigiaoBaLan,HungaryvànhữngngườikhácđanggiảiquyếtvớicáccơquancộngsảnởHàNộivànhữngvănphòngcóthểnóiđiềugìđólàmlệchhướngquan tâmkhỏinhữngnhiệmvụ thựcsựcủacác lực lượngquânsựcủahọ.TôichạmtránMalBrownevàvợcủaôngtaởquáncàphêGivral.Tôihỏi

tạisaobàkhôngrờikhỏiđấtnướccùngvớinhữngngườikhác.NhưngMalcườivớitôitựtinvànói:“Peter,sẽkhôngcótrậnchiếncuốicùngđâu,tintôiđi.Tôilàngườiđãngấmtốthơnvớitấtcảcácmặttrongđời”.Mallàmộtphóngviênmàtôikínhtrọngvàlàngườibạnmàtôingưỡngmộnhưngtôinghĩông tađã sai về chuyệnnày. “Mal”, tôi nói, “anhđãdạy tôi chỉ viếtnhữnggìnhìnthấychứkhôngphảinhữnggìnghethấyvànhữnggìtôinhìnthấylàcuộcchiếnquyếtliệtcuốicùngởngaytrongthànhphố”.TrụsởNewYorkcàngngàylolắngvềsựantoàncủachúngtôikhihồi

chuôngcảnhbáođãgiónglênquanhSàiGòn.ChúngtôidượcnhắcnhởcáctổchứcthôngtinMỹsẽđóngcửakhiĐạisứGrahamMartinđưaramệnh

lệnhtrênchuyếnditảntrựcthăngcuốicùng.ChúngtôiđượcnóituântheohìnhthứckhisựsụpđổcủaPhnômPênhởCămpuchianơihầuhếtcácnhânviênAPđãrútvàchỉmộtsốởlại.ChúngtôibắtđầulậpkếhoạchđưamọingườirờikhỏiViệtNam.Trongvòngbuổitrưangàythửhai,27-4,TướngMinhgọiđiệnchotôivới

lờimờitớithămnhàôngtaởgầnDinhTổngthống.ChúngtôinhâmnhitràTrungQuốcnóngvàôngtagiảithíchkếtthúcđãtớigầnvàsựkhônngoancủaôngtachothấylựclượngcộngsảntớigầnBiênHòaởhướngđôngvàCủChiởhướngtâyvàtấtcảchuẩnbịdồnvàotừmọihướngtheohìnhcompa.CónhữngpháobinhlớnxếphàngđểthổitungSàiGònthànhtừngmảnh,cácđơnvịthámthínhcủacộngsảnthửđụngđộvớilựclượngphòngthủcủaSàiGòn.Ôngtamiêutảnhữnggìgọilà“nhiễmđộckhủnghoảng”đangtrànngậplựclượngSàiGòn.Độihìnhchỉhuyvàlãnhđạođãmệtmỏi,tanrãvàkhởihànhtrongnhữngtrựcthăngdànhchonhữngchỉhuychạytrốn.Tôinóirằngtôivẫnđangcốgắngtìmkiếmtọađộyêucầuchohànhtrình

củaôngtanhưngôngtavẫytaygạtđivànóiđãbiếtvịtríchungcủahạmđộivàkhithờigianđếnsẽbayrađểtìm.Ông ta chỉ cho tôi xem ngôi nhà được trang hoàng như cung điện với

những bức tranh sơn mài lớn về phong cảnh Việt Nam truyền thống cónhữngngườiphụnữvấntócngồibênbểnướcvànhữngconngựađangphinướcđại.Ôngtalắcđầubuồnbã:“Giờđãquámuộnđểtôimangđượcchúngđi”và

quaysangtuyênbố“Nhữngthứnàylàcủacậu,tấtcảchocậu.TôibiếtcậuđánhgiácaonghệthuậtvàđâylàbứcđẹpnhấtcủaViệtNam”.TôikhẳngđịnhvớiôngtarằngtôicũngkhôngthểmangnhữngbứctranhrakhỏiViệtNamnhưngôngtacốnàinỉvàkhitôirađếnvườnthìhaitaylínhđãbuộcnhữngbứctranhlênnócmộtchiếcxejeep.TôinóivớiTướngMinhrằng,tôicómấyviệclặtvặtphảilàmvàsẽtrởvềmuộn.Sauđó,tôiláixeđivàbiếtrằngtôisẽkhôngthểgặplạiTướngMinhhaynhữngbứctranhđónữa.Vàosángsớmngàythứba,đườngbăngvànhữngnhàgatạisânbayTân

SơnNhấtđầysúngpháobinhmàcộngsảnkéoxuốngtừnúi.Đạnbắnpháthức tỉnh thànhphố.Tôinhảy rakhỏigiường tạiKhách sạnCaravellekhinhữngviênđạnđầutiênchạmđấtlúc4giờsángvàchạylênnóckháchsạnnơicóvàiđồngnghiệpđãtậptrung,máybayvàcáctòanhàbốccháy.Mộtbìnhminhđầy lửa toé lênnhữngmái nhàSàiGòn, chúng tôi nhìn

thấyrấtnhiềungườidânđangchứngkiếnnhưchúngtôi,mộtvàichiếctrựcthăng dũng cảm chiến đấu với những tay súng dướimặt đất, những khẩusúngnhỏnhảđạnkhinhữngchiếctênlửabayvềphíahọ.Tôinhìnthấyhaimáybayrơixuống.

Tôi điện thoại cho Esper từ quầy bay Khách sạn Caravelle. Chúng tôiđồngýrằngtrậnbắnphácóthểkếtthúcviệcditảnởsânbayvàthựchiệnphươngán4,sựrútluicuốicùng.Tấncôngrocketcũngkếtthúcnhữngbàinóichuyệnxahơnvềthỏathuận

chínhtrị.Khiviệcvậnchuyểnhàngkhôngbịhủybỏ,quyếtđịnhditảnnhânsựcầnthiếtbằngtrựcthăngđượcđưara.Đólàcơhộicuốicùngrờiđi.EspercộclốcthôngbáotìnhhìnhvềNewYorkvàbachúngtôisẽởlại,Esper,tôivàMattFranjola.GallagherphảnđốiviệcđểFranjolaởlạivìôngtalođiềuđótăngthêm

nguyhiểmchotấtcảchúngtôi,nhưngôngtađồngýkhiEsperkhuyênnhủ:“Franjolaquyếttâmởlạivànếuchúngtabuộcanhtarờiđi,anhtasẽởlạichongườikhác.Yêucầuôngxemxétlạivàhãyđểtôilàmcâuchuyệnnàymộtcách tíchcựcnhất”.Tôibiếtnênđưara lờigiải thíchđầyđủhơnchoquyếtđịnhở lạicủachínhmìnhvìvớinhiềungười,điềuđódườngnhư làđiênrồ,đặcbiệtlàvớiNinh.Tôihứasẽrờiđikhitớilúc.TôigửimộtthôngđiệpchoGallaghernóirằngtôiđãởViệtNamtừđầu,

tôicảmthấyđángmạohiểmởđóđểviếtvềnhữnggiờkhắccuốicùngkhikếtthúc.Tôikhôngnóichoôngtabiếtýđịnhnhỡchuyếnbaycuốicùngnếuôngta

nàinỉtôirờiđi.

Chương27:30-4-1975Brian Eltis của CBS, gọi cho văn phòng AP lúc 11 giờ. Đại sứ quán

khuyên anh ta việc rút lui toàn bộ bắt đầu.Matt Franjola và tôi tham giacùngEdWhitetạiđiểmđónxebusgầnvănphòngchúngtôinơicácđồngnghiệp đang đi bộ tới hoặc bằng xe ô tô. Không ai nói gì. Những ngườichứngkiếncuộcchiếntừđầuđềuủrũ.BobShaplencủatờNgườiNewYorkmắtđỏhoevàMa1Brownekhônggiốngnhưtínhcáchtrầmlặng.AnhtalàngườilậpdịtrongcáchkếtthúcvớichiếcmũsắtcũkĩcủaĐứcđặttrênđầu.EdWhiteviếtvềcuộcchiếnlâunhưtôivàđãbướcvàotuổitrungtuần.

“Chúaơi,tôighétbỏđitheocáchnày”,anhtanóikhitrèolênchiếcxethứhai.Anhtaquaysangtôi:“Cậucóchắccậuđanglàmđiềuđúngđắnkhông,”vàtôiđáplại“CóChúa,đúng”.Mộtphóngviênthườngtrútrẻlaotới,míccầmtrongtay,tậphợplờibìnhluậnphútcuốicùng.khianhtabướclênxebus, tôingheanhta tuyênbố trongchiếcmicrophonecủamình,“Giớibáochíđangrờiđi,tấtcảđãkếtthúc”.Không,tôitựnóivớimình,khôngthậtsự.MọithứtôiviếtvềViệtNamđãhiệnravàongàyhômnayvàtôicảmthấy

mìnhbuộcphảichứngkiếnlờitừbiệtcuốicùng.FranjolavàtôileolênxejeeptheosaunhữngxebustớinhàcủaĐạisứMỹnơihọchỉdẫn.Khichúngtôiđỗxeởđiểmdừng,mộtsĩquanquânđộiCộnghoàmặcquânphụcchạytớivànănnỉchúngtôiđưarasânbay.TôinhậnraanhtalànhânviênBộThông tin.Tôinói anh ta sẽkhôngbaogiờquanổi cửa sânbayvìnhữngngườigác sẽđẩy lính trở lại.Anh ta thayquầnáo trênđường,némbộđồđồngphụcraphíasaucâyvàmặcchiếcquầnbìnhthườngcùngáothểthao.AnhtagiớithiệumộtđứatrẻnhỏlàcontraicủaanhtavànóivớitôirằnghọlànhữngthànhviênduynhấtcủagiađìnhsẽrờiđivìvợanhtacùngcongáisẽởlạiTôinhìnvàoMattvàchúngtôihiểuphảilàmgì.Nhữngchiếcxebusđang

xarời,Mattvàtôinóihọvàoxejeepcủachúngtôi.Chúngtôiláitrướcmộtxebusvàcốgắngdừngnólại.Chúngtôigõvàocửatớitậnkhingườiláixemở ra, thét vào chúng tôi: “Các cậumuốn cái khỉ gì?”,một chuỗi nhữngtiếngkêukhôngkiênnhẫntừnhữngngườiđangchờđợi.TôiđẩytaysĩquanCộnghoàvàcon traicủaanh ta lênxebusđôngđúcvớisựkhángcựcủanhữngngườibêntrong.Tôinóianhtachịuđựngcuộcchiếnđấunếubấtkìaicốgắngnémhọrangoài.Mattvàtôiláixequanhữngcổngsânbayđượccanhgácphíasauxebus,

điquahàng tánhữngxeđậudọc theođường.KhinhữngđồngnghiệpcủachúngtôinhậnraMattvàtôicốgắngởlại,họchúcmừngvàicâuvàném

chìakhóaxeôtôcủahọchochúngtôirồinóivịtríđỗxe.NhữnggiờkhắccuốicùngcủaSàiGònướtát.Giómùađếntrongmộtcơn

mưalớn.TừmáttòanhàDen,tôichứngkiếnbóngtốicủanhữngchiếctrựcthăngbiếnmấtvàođêm.Phíadướiánhđènđườngmộtsốngườiđangnhìnlênbầutrờivàradấuhiệu,vớimộtsốtúihànhlínhỏtrêntay.Nhưnggiờđãquámuộn để bay đi. Buổi tối đó trực thăng đã đi hết, tôi leo xuống vănphòngAPở tầng 4 nơi phiên dịch của chúng tôi, ôngHương và gia đìnhđangnằmtrênsànnhà.GeorgeEspercốgắngđưahọtớiđịađiểmditảntạiđạisứquánvàobuổi

sángnhưngđámđôngquáthôbạotiếnsátgầnhàngrào.Espergọiđiệntớiđạisứquán,thậmchínhânviêncònkhôngtrảlời.Anhtađãngồitrênchiếcbànđóhàng thậpkỷviết ranhữngđoạnmởđầu trênchiếcmáyđánhchữUnderwood cổ lỗ. Anh ta chẳng bao giờ nhận được sự công nhận nghềnghiệpxứngđáng.Nhữngtinbàicủaanhtaxuấthiệntrênnhiềubáohơnbấtkìphóngviênnàokháctrongnhữngnămgầnđâynhưnganhtavẫnkhôngđượcbiếttới.Vàolúc3giờsángtrongmộtthànhphốchuẩnbịđónchờcáichết,anhtađangcốgắnggọiđiệnđểchuyểntin,bài.Esperlolắngxemanhtađãviếtđủchongàyhômđóchưavàtôiđoánrằnganhtađãgửikhoảng10nghìntừvềNewYork.Anhtagầyhốchácvàđôimắtđầymệtmỏi.Tôinóivớianhta:“Hãyloại

bỏnhữngthứchếttiệtnàyrakhỏiđây,George.Chúngtacầnngủmộtchút”.Anhtalẩmbẩmmộtmìnhvàtrởlạimáytetex.Tôi nhận thấymột số thông tin từ các biên tập viên yêu cầu viết về số

phậncácnhàbáocủahọ, cònnhữngngườikhácyêucầu tinngoại sựcủachúngtôivàmộtsốtừvănphòngAPởchâuÂuvàMỹcùngphiếughiđiểmvềviệcsửdụngcáccâuchuyệncủachúngtôi.“Khôngcóthôngtinnàotrongcácthôngtinnàylàquantrọngcả”,tôinói

với anh ta. “Giờ chúng ta là nhữngngười duynhất còn lại đây, không cóngườiphátngôncủachínhphủ,khôngnhânviênbáochívớinhữngdựđoánthứhaichocâuchuyệncủachúngta,khôngnhânviênđạisứquánnàovuivẻvẫytaytừchốinhữnggìchúngtađãviết.Họcáchchúngta10.000dặm.Lầnnàychúngtaviếttheocáchcủachúngta,George,họsẽkhôngcósựlựachọnnàokhác”.Georgequyếtđịnhchống lại cơnbuồnngủvàđánhmáynhữngghichú

khóchịutớiPhòngNgoạisựNewYorkkêucavềviệcùntắcthôngđiệpvàtôihyvọnganhtađãgửiđượcnó.Tôikhôngđợiđểxem.Tôiđixuốngbằngchiếccầuthangtốt,băngquaquảngtrườngLamSơnẩmướttớiKháchsạnCaravelle. Tôi vừa chạm vào chiếc giường thì tỉnh lại bởi tiếng thét phíadướicửasổ.Tôikéorèmsangbên,mặttrờilàmlóamắttôimộtlúc.Tôicó

thể nhìn thấy cuộc khởi nghĩa ở quảng trường. Tôi nghĩ mình đang mơnhưngđólàsựthật.Cướpphábắtđầu.Tôicạorâu,tắmnướclạnhvàchọnchiếcáosơmigiảndịmàuxám.Tôi

lênphía trêncầuthangtớiphòngăntối,nghingờbữasángđượcphụcvụ.Nhưngtôiđãnhầm,nhữngngườiphụcvụmặcđồngphụcvẫnlàmviệcbìnhthường.Phíadưới,đườngphốnhộnnhịphướngvềphíabếnsôngSàiGòn,nơinhữngconthuyềnthươngmạivàhảiquânneođậu.Biểnlàđịađiểmtrốnthoátcuốicùng.Tôinhìn thấynhữngnhómngườichờđợi trênmáinhững tòanhàcaoở

trungtâmthànhphố,liếcnhìnbầutrời.Họkhôngbiếtlànóđãkếtthúc,tôiphân vân, nhưng sau đó là tiếng kêu quen thuộc của trực thăng lính thủyđánhbộMỹ,bayvòngquanhthápđôinhàthờlớnởquảngtrườngJohnF.KennedyvàđậutrênmáinhàĐạisứquánMỹ,mộtngườiphụcvụđưatôichiếcốngnhòmvàtôinhìnthấymộtnhómlínhthủyđánhbộvậnquầnáochiếnđấuchạyratừphíasaubứctườngchắnbằngbaocátởtrênmáiĐạisứquánvàbướclêntrựcthăng.Chưađầymộtphúthọđãđi,nhữngnhânviênMỹcuốicùngđãrờikhỏiSàiGòn.TôigọiđiệnchoEsperởvănphòngcùngcâuchuyệnđó.Thậmchítrước

khichiếctrựcthăngcuốicùngbiếnmấtkhỏibiển,tintứcnórờiđiđãởtrongvănphòngnhữngtổchứcthôngtinlớntrênthếgiới.Franjolacùng tôi ăn sáng.Tôiđangcốgắngdạychoanh tagiọngNew

Zealandcủatôiđểgiảdạngbấtkìphethamchiếnnàovớirấtítthànhcông.ChúngtôixuốngđườngnơinhữngxejeepchởlínhCộnghòacùngsúnggiơlên, láinhưđiên trong thànhphố.Khôngcóâm thanhcủa trậnchiến.Bâygiờhọkhôngphảisợainữa,sĩquancấptrêncủahọđãrờiđihết.Chúngtôiđiquabatrạmxănggócphốnơinhữngcộtbơmxăngđãbịnhổlênvànhữngngườiláixehútbằngxiphôngxăngtrựctiếpvàoxeôtôcủahọ.ChúngtôiláixetớiĐạisứquánMỹ.Conđườngphíatrướctrảiđầygiấy

in,cáctàiliệubịxénát,sáchviếtvàcáctờbáo.CổngcáctòanhàhànhchínhđượcmởrộngvàmộttaylínhtrẻngườiViệtnhảydựnglêntronghànhlangthétbằngtiếngAnh:“BâygiờnólàĐạisứquáncủachúngtao”khianhtachếnhạo.Chúng tôi lênnócĐại sứquánpháthiện ragần100ngườiViệtvẫnngồiởđó,chờđợi.Họđịnhởlạiđótớikhinhữngchiếctrựcthăngquaytrởlạiđónvàtôikhôngnỡlòngnàonóivớihọrằngtấtcảđãkếtthúc.Chúngtôitrởlạivănphòng.CầuthangkẹtđầynhữngngườiViệttrốnsau

nhữngbứctườngbêtôngdàyđảmbảoantoànvàrấtnhiềungườitậptrungtronglốiđibênngoàivănphòng.Họhiểunhầmhoạtđộngcủachúngtôivớichínhquyềnvàhọtinrằngchúngtôicóthểbảovệhọ.Bên trongvănphòng,Esperđangđiềuhànhviệc truyền tin radio từSài

GòncùngôngHươngvàngaysauđóngườiphiêndịchthétlêntừphòngvôtuyến:VịTổngthốngmớibổnhiệmDươngVănMinh(haycòngọilà“Minhlớn”),ngườidẫnđầucuộcđảochínhchốnglạiTổngthốngDiệmnăm1963đãtuyênbốđầuhàngvôđiềukiện.Bâygiờôngtađangchínhthứcgiaođấtnướcchongườicộngsản.Esperđánhmáybản tinvànhanhchóngđưanóchongườiđánhmáy in

telex.Câuchuyệnlàbằngchứngcụthểvớithếgiớirằngchiếntranhđãkếtthúc.PhòngNgoạisựNewYorknhanhchónggửichochúngtôithôngđiệprằngbảntinđầuhàngcủachúngtôiđếntrướcnămphútsovớicủaUPL,chothấytrongkhicáccuộcchiếncóthểbắtđầuvàkếtthúcvànhữngngườilãnhđạodựng lênhoặc sụpđổ thìngườiquyếtđịnhquan trọngduynhất trongkinhdoanhtintứcchínhlàngườiđầutiêncócâuchuyện.Georgerấtvuivớichiếncôngcủamình,đứngdậy,giangtayvàtuyênbố

anhtasẽđixuốngđườngxemchuyệngìđangdiễnra.Anhtangồitạibànđãbốnngàyliêntụcvàtôichúcanhtamaymắnnhưnganhtachạytrởlạimáyđánhchữchỉtrongvòngnămphút,mặtxámngắt.Trong khi băng qua quảng trường Lam Sơn,một đại tá cảnh sát người

Việt trongbộquânphục trang trọngbắtchuyệnanh tavà lắpbắpvớivốntiếngAnhlắpráp:“Đãkếtthúcrồi”trướckhibướckhoảngmươibước,thểhiện khuônmặt sắc lạnh, nói tạm biệt bức tượng gần đó sau đó giơ khẩusúng lục4.5 libắnvàođầumình.TrongmộtkhoảnhkhắcGeorgeđãnghĩviênđạnđódànhchomìnhvàanhtaviếtcâuchuyệnxảyravớiđôitayvẫncònrunsợ.Franjolabướcvàovàtuyênbốđơngiản:“Dùsaohọđãởđây”.Tôinhìn

lênvàhỏianhta:“Aiởđây?”,anhtađáplại,ViệtCộng.Tôiđangláixeraphía sauĐại sứquánAnh thìmột chiếcxe jeepmàuđenđi tới cùngmộtngườingồitrênnócmặcáosơmitrắng,quầnđenvàđigiày.AnhtamangtheokhẩuAK-47vàthéttôibằngtiếngAnh:“Mọingườivềnhà”vàtrongxejeeplànhữngngườikhác,tấtcảđềumặcáođen.HơnnữahọđangvẫycờViệtCộng”.Tôixemđồnghồcủamình:11giờ25phútsáng.TôinóivớiGeorgesẽđi

rangoàixemxéttìnhhình.MộtđámlínhCộnghòachạytớiđườngTựDo,nhảylòcòvìhọđangtháobỏgiầy,áovàquầntrongkhichạy.Họchạyquatôivàbiếnmấttrongmộthẻm.Tôinghetiếngcòibịpbịpinhtaicủamộtxetải.Mộtchiếcxelớntiếptục

lănbánhvềphíasôngSàiGòn.Tráitimtôingừngđập:đólàchiếcMolotovacủaNgavàđằngsauxelànhómbinhsĩcộngsảntrẻmặcquânphụcmỏngmàuxanhcómũsao.KhuônmặtcủahọđầyvẻnghiêmtrangvàphânvânkhihọnhìnlênnhữngtòanhàcaotầngởtrungtâmSàiGòn,cólẽlànhững

khuxâydựngcaotầngđầutiênmàhọtừngnhìnthấy.NgườidânSàiGònởtrêncácconđườngcũngxuấthiệntrongsựngạcnhiên.Tôinhìn thấymộtngườivẫymộtxetảivàsauđótiếptụcđi.Băng-rônViệtCộngmàuxanhdatrời và xanh lá cây lớn bất ngờ được kéo lên ở cột cờ của Khách sạnCaravelle.Nhânviênởđóchắcđãbímậtkhâunótrongmộttuần.Tôilêntầngtrên.Điềunàylàkếtthúccủatấtcảnhữnggìmàmộtthếhệ

Mỹđãchiếnđấuchốnglạivàmấyđờitổngthốngđãâmmưungăncản.Cáikết thúcđếnquánhanhvà thoái trào,mọingườinhốnnháo trên lốiđicầuthangđẩyvàongườitôivàmộtaiđóhỏi:“Cóchuyệngìđangxảyravậy?”,tôitrảlời“ViệtCộngởbênngoài”.Tôiláchquađámđôngtụtậpquanhcửavănphòngvàcảmthấymệtmỏi

quỵxuống.Espernhìntôi.Tôihoàntoàncứnglưỡi.Georgedìutôilạimộtmáyđánhchữ:“Peter,cóvấnđềgìkhôngvậy”,tôinghethấyanhtahỏi.Tôira hiệu lấy giấy và đánh bản tin bắt đầu bằng: “Sài Gòn, 30-4 quân giảiphóng chiếm đóng SàiGònmột cách thanh bình ngày hôm nay, họ hànhquântrênnhữngđạilộđầycâybênđườngtrênnhữngxetảicủaNgacùngcờbayphấpphới:NgườidânSàiGònđứngchứngkiếnhaibênđường.Khôngmộttiếngsúngnổ”.Tôi lảođảovềphíaphòngmáy in telex,nhét tranggiấychongườiđiều

hànhmáytelex,Tammy.Anhtađọcbản tin,háhốcmồmvàcốgắngtrốnkhỏicănphòng.Espervàtôiđẩyvaianhtaxuống,sauđóanhtabiếnmấtkhỏicửavănphòngvàrađitrongnhiềungày.Esper và tôi rất ngạc nhiên khi liên lạc của chúng tôi vẫn bình thường,

chínhquyềnViệtNamCộnghòađangbỏtrốnkhôngcắtđườngdây.Nhưngchúng tôi biết rằng bất kì lúc nào phạmvi liên lạc của chúng tôi với vănphòngNewYorkcóthểbịcắtbởinhữngngườinắmquyềnmớiởSàiGòn.Mattvàtôixuốngđườngmộtlầnnữa,nhìnthấynhữngxetảicủaNgatrên

đườngTựDo,vớisốlượnglớn.Mọingườiđổrabênđường,nỗisợhãivềmộtthảmkịchtứcthờiđãbiếnmất.MộtngườilínhCộnghòamặcquầnkakivàáophôngtrắngđứngphíatrướctôi,tôichứngkiếnanhtaxéchiếchìnhIDtừvòngcổvànémchúngxuốngđất.TôiđiquacổngBộquốcphòngởđườngGiaLongvàđivàosân,nơicó

nhiềusĩquanCộnghòamặcquânphụcvớinhữngngườidânmặcquầnáomàu đen được cho là các cán bộ cộng sản.Khi tôi giơmáy ảnh lên,mộttrongcácsĩquanSàiGònnóivớitôibằngtiếngAnh:“Đừngchụp”vàanhtagiơtaylên.Tôimỉmcườivàtiếptụcchụp,tựnghĩ:“Tôikhôngnghĩbạnởvàovịtríđểralệnhnữaphảikhông?”.TayquayphimngườiÚcNeilDavistiếnlạiphíatôiởđườngPasteurtừ

DinhTổng thống.Anh ta ở đómột phút trước khimột xe tăng quân giải

phóngđâmquacửachínhbằngsắt.Anhtanóiđộiquânnhảyxuốngvàđilênbancôngtầngtrên,nơihọgiươngmộtbăngrônlớncủaViệtCộng.TôitrởlạivănphòngnóichoEsperbiếtđiềunàythìtiếngsúngdữdộinổ

ra ngay ngoài cửa sổ của chúng tôi. Một nhóm quân giải phóng bò quanhữngbụicây trongcôngviênởphíadướichúng tôi tiếnvềphíaTòaThịchính, nơimột số línhphòng thủđangyếuớt chống trả.Quângiải phóngđangyểmtrợnhaukhihọdichuyểnnhanhvềphíatrướcgầntớitòanhàvàsauđótiếnnhanh.TòanhànhìnsangcôngviêntừphíabênkiađườnglàKháchsạnRex,nơi

BarryZorthianvànhómchuyêngiathôngtincủaôngtadànhnhiềunămnóichochúngtôirằngngườiMỹđangchiếnthắng.NgaysauđómộtngườiViệtNamtrẻ tên làKỳNhân,một trongnhững

phóngviênảnhcộngtácvớichúngtôibướcvàovănphòng,cùnghaichiếnsĩquângiảiphóng.Tôichợtnghĩđếnviệcbịbắthoặcgiamgiữ.Tôitựnóivớimình rằng tất cả chuyệnnàyđềuđánggiábởivì chúng tôi đã chuyểnđược câu chuyện ra cho thế giới. Esper thậm chí không nhìn lên từ chiếcđiệnthoại,anhtađangcốgắngsửdụngđiệnthoạivănphòngSàiGònchomộtcuộcgọidàivềMỹ,mộtđồngnghiệprấtấntượngvớisựngoancốcủaGeorgeđãnói rằnganh ta sẽở trênđiện thoại nếunhữngngười cộng sảnchiếmSàiGòn.Tôiđitớichàohaivịkhách.MộttrongsốhọcósúngAK-47đeotrênvai,

ngườikiarõrànglàcấptrênvìanhtamangsúnglụccủaNgatrongvỏbaobằngdaởthắtlưng.Khitôitiếntớihọ,KỳNhânvungrộngcánhtayvàgiảithích bằng tiếng Anh “Tôi đảm bảo sự an toàn cho văn phòng AP. Anhkhôngcólídogìphảilolắng”.Tôinhìnanhtangạcnhiênbởivìtrongnhiềunămanhtabánnhữngbứchìnhvềchiếntranhchochúngtôivàanhtalàmộtđồngnghiệpcấpdướikhábịđộng.Tôinhanhchónghiểutạisaoanhtaquávuinhưvậy.Anhtanóimìnhlà

điệpviêncủaViệtCộngtrongmườinămvànhiệmvụcủaanhtalàđiềuphốivớigiớibáochíquốc tếởSàiGòn.Chúngtôi thậmchíchưabaogiờmảymaynghingờanhta.Ngườiphóngviênảnhvẫy tayvềphía tôivànói“Tôiđãnóichohọvề

AP,vềanh,rằngcácanhđềulànhữngngườitốtvàhọtớiđâythămcácanhnhư những người bạn”.Những vị khách lặng lẽ của chúng tôi cũng đangmỉmcười,vàGeorgeđứngdậybắttaychàomừngcũngnhưtôicảmơnvìchúngtôikhôngphảilàtùnhâncủahọ.HọcùngchúngtôiănbánhnướngvàuốngCocaColanhưng từchốiuốngcognacmà tôiđãgiữ trongngănbànchonhữngdịpđặcbiệt.TôigợiývớiEspernênphỏngvấnhọ.Họtrảlờicáccâuhỏicủaanhta.

BìnhHuânLâmvàTrầnViệtCảđềulàtrungsĩ,cảhaiđều25tuổi,vàđếntừHàNội.Họgiảithíchhọlàlínhbộbinh,đơnvịcủahọđãtấncôngBiênHòathắnglợihaingàytrướcđó,vàtiếnvàoSàiGòncùnglữđoànxetăngsáng30-4.Họchỉchotôixemhànhtrìnhcủahọvềnhữngvùngtrênbảnđồvănphòngvàhọtựtintớimứctôiđoánhọlàđiệpviên.George vào phòng telex, bắt đầu chuyển trực tiếp về New York cuộc

phỏng vấn đầu tiên với những người chiến thắng củaSàiGòn.Hai ngườilínhtheoanhtavàotrong,nhìnvàkhônghiểugì.HệthốngtinđếncủaAPkêulạchcạchởchiếcmáytelexthứhai.TôixémộttrongnhữngcâuchuyệntừmáyvàyêucầuKỳNhândịchcho

họ và anh ta đọc bằng tiếngViệt: “Tổng thốngFord tuyên bố việc di tảnngườiMỹtừViệtNamkhép lạimộtchương trongkinhnghiệmcủangườiMỹ.TổngthốngyêucầumọingườiMỹtránhtốcáo lẫnnhauvềquákhứ,hãynhìnvềphíatrước.Córấtnhiềumụctiêumàchúngtaphảicùngnhauchia sẻ và cùng nhau làm việc để hoàn thành nhiều nhiệm vụ lớn lao”.NhữngvịkháchngườiViệttớithămtrônghàilòng.Franjolavàtôitrởlạiđườngphốthấyđámđôngrakhỏichỗẩnnấp,hòa

cùngnhữngngườilínhchiếnthắngvànóichuyệntrêncácgócphốhoặctụtậpởvỉahè.Mộtgiờtrướcđó,dânchúngcònengại,nhưngrồilấylạisựtựtintứckhắc.TôigặpmộtnhânviêncaocấpcủaBộNgoạigiao,mộtngườibạn thân

củagiađìnhNina,đidạocùngvợtrênđườngTựDovàôngtagiậttayáotôi:“Peter”ôngtanói,“Tôikhônghiểuđiềunày.TôiđếnPariscùnglựclượnggiảiphóngPhápnăm1945vàhọtổchứcbằngcáchcướpphámộtsốnơi.Họbắnmộtsốgáiđiếmvàngaysauđólànhữnghànhđộngtànáckhácchốnglạinhữngngườicộngtác.Nhưngnhữngngườicộngsảnnàyhọchẳngphảnứnggìhết”.Vợôngtaxenvào:“Họquátôntrọngchúngtôi.Tôikhônghiểunổi”.ẤntượngchínhcủatôilàsựsụpđổhoàntoàncủachínhquyềnSàiGòn

tớimứcchínhquyếnBắcViệtđưanhữngcánbộtuyêntruyềngiỏihòavàocùngđámđông,tuyêntruyềnchiếnthắngcủhọ.Trongkhi láixerasânbay trênđườngCôngLý,chúng tôigặpmộtđội

tuầntracủaquângiảiphóngnhưvừarakhỏinhữngtrangsáchhướngdẫnvềchiếnthuậtchiếntranhdukích,cảtrămngườidichuyểnhàngđôidọctheovỉahètrênnhữngđôidépcaosu.Bộđồngphụcrộngthùngthìnhcủahọbayphấp phới trong gió và người chỉ huymang theo những vũ khí chiến đấunhẹ.Ngayphíasauhọlànhữngsúngcốiloạilớnvànhữngkhẩusúngmáycựlilớnđượcngụytrangtrênđườngđi.ĐâylànhữngnétcắtsắcnétvềlựclượngquânđộiBắcViệt.Họlàlínhbộ

binh cộng sản thách đố những trận tấn công B-52 trên đườngmòn trongrừng,lànhữngngườivượtquabomnapanvàpháobinhbảovệcácthịxã,thành phố và các căn cứ quân sự họ đã kiên trì và cuối cùng giành chiếnthắng.SựngoancườngcủahọlàđiềukhóhiểuvớimộtthếhệcácnhàlậpkếhoạchquânsựMỹ.Tôikhôngcảmthấymìnhhiểurõhơnquyếttâmcủahọkhichứngkiếnhọđiquatôihailầntrongcáinóngbuồichiềucủathànhphốđãbịđánhbại.Chiếcmáy telexvẫnkêuchiềuđókhi tôi trở lạivănphòngAP,George

nóirằngtôinênviếtmộtcâuchuyệntrìnhbàycảmnghĩcủatôiTôibắtđầu:“TrongmườibanămviếtvềChiếntranhViệtNamtôichưabaogiờmơnókếtthúctheocáchnhưbuổichiềuhômnay.Tôinghĩrằngnócóthểkếtthúcbằngmột cuộc thanh toán chính trị giống như ở Lào. Thậm chímột trậnđánhsinhtửvớithànhphốcònlạitrongtànphá.NhưngsựđầuhànghoàntoànchỉdiễnrahaigiờsaukhicócuộcgặpthânmậttrongvănphòngAPởSàiGònvớimộtngườiBắcViệtmặcquầnáochiếntrườngcóvũtrangvàphụtácủaanhta–mộtchiếcbánhvàcoke?.ĐólàcáchmàchiếntranhViệtNamkếtthúcvớitôivàongàyhômnay”.Tôi gõ chiếcmáy chuyển tin, nó cuộn vàomáy nên tôi đánh lại nhưng

chiếcmáykẹtđôilầnvàngừnghẳn.Tôithửlạicácphímmộtlầnnữanhưngkhôngcótínhiệugì.Chỉvàiphútsau7giờtối,chếđộmớicuốicùngcũngrútgiắccắmthôngtinliênlạccủachúngtôivớithếgiới,hệthốngcungcấptin từSàiGònbịvôhiệuhóa.Tôinhìnvàonhữngghichépnguệchngoạccủamình,nghĩrằngthếgiớicóthểtiếpdiễnmàkhôngcầnnhữngtriếtlícủamình.TôigọiEsper:“ĐólànhưvậyGeorge”.Giờchẳngbiếtlàmgìngoàiviệcchờđợixemchínhquyềnsẽquyếtđịnh

làmgìvớichúngtôi.Mộtmặttôicámơnvìđiềunày.Tấtcảchúngtôiđềukiệt sức. Esper, Franjola và tôi rời văn phòng và đi bộ về Khách sạnCaravelle.MộtsốlượnglớncácnhàbáochâuÂuởlại.Hàngđêmnhiềungườitrong

chúngtôitụtậpởphòngănKháchsạnCaravelleđểtraođổithôngtin,khôngcòncạnhtranhnữavìmọiliênlạcđãbịcắt.GiớibáochíAnhcóquyềntớihầmrượuđạisứquánbỏkhôngcủahọ.Họ

chiếmmỗibuổichiềuđểlàmsốnglạibanđêmcủahọ.TôikếtbạnvớimộttayngườiPháp,ngườinắmgiữcácchìakhóacủaĐạisứquánNewZealandtừnhữngnhàngoạigiaođãrờiđi.Anhtatớivănphòngcủađạisứvàđóngdấucấphộchiếu,visachonhữngngườibạnViệtNamcủaanhtamệtmỏitìmcáchhợpphápđểđirangoài.Cáctàiliệuđóđượcđóngdấuchínhthứcvàđượckíbằngnhữngnétcong.TôirấtthíchthúvớicôngviệccủangườibạnPhápđóvàanhtamờitôiđibằngphươngtiệncủađạisứquán.Tôilái

quanhSàiGòntrongxemuikínmàuđensangtrọngvớibiểnsốngoạigiao,cờNewZealandbayphấpphớitrênnóc.Hầuhếtchúng tôiđượcdànhhaingàyđểkhởihành,để lạinhómngười

làmtinphíasautrongvàituầngồmcóEsper.Sau25ngàysốngdướichếđộmới,chúngtôilênxebuschochuyếnđicuốicùngtớisânbayTânSơnNhấtvà bay tớiViêngChăn,Lào và sau đó về nhà.Những người lính trẻViệtNamlụcsoáthànhlýcủachúngtôimộtcáchlịchsự.Họchophépchúngtôimangtheotấtcảphimcủamìnhnhưnghọkhôngtếnhịvớiđồđạccánhânvà thậm chí còn tịch thu chiếc gạt tàn là quà kỉ niệm của Khách sạnCaravellemàmộtsốphóngviênđãnhétvàotrongtúicủahọ.Có82ngườichúngtôileolênchiếcmáybaycủaNgacócờđỏsaovàng

sơnởđuôimáybay.Chúngtôirakhỏiđườngbăngđiquanhữngtàntíchcủatrựcthăngvậnvàmáybaychiếnđấu.Khichúngtôicấtcánh,lờireovangởkhoanghànhkhách.Chúngtôihànhđộngliềulĩnhvàsốngsót.TôichuyềnchomọingườicùnguốngchaiJohnnieWalkerđenmàtôiđãkiếmđượctừvănphòngcủaĐạisứNewZealand.

PhầnIII:1975-1990Chương1:CắtBỏNhữngTróiBuộcTôicảmthấythoảimáikhilàmviệcởAPvànhữngđồngnghiệpởđó.Tôi

dự định rằng đó là công việc cả đờimình.Đó là truyền thống cống hiếntrongngànhbántin.Tôimongđợitớilúcđeohuyhiệubamươinămvànghỉhưumộtcách thoảimái.Nhưng tìnhbạn thân thiếtmàchúng tôichiasẻởvănphòngSàiGònkhôngcóởvănphòngNewYork.Tôiđóngvaitròlàngườilậpdị.Tôikhônglàmhàilòngcáinhìnảmđạm

khôngsángtạocủabanquảnlíAP.Tôiđểmáitócmỏngdàitớigầnvai.Tôiđứngvề phía người lao động trong cuộc đấu tranhnội bộ giữa quản lí vàđồngnghiệpcủahệthốngtintức,mộtquyếtđịnhlàmtứcgiậncấptrêncủatôi.WesGallagherphảiđảmbảorằngtôiđượctrảlươngtốtvàkhôngcótranh

cãi cánhângìvới tổ chức tin tức, nhưng tôi không tránhkhỏinhững liênquantớicácthànhviênđồngnghiệptừnglàmviệccùngtôi.Mộtsốngườitrongbanquảnlírấttứcgiậnvìtôilàphóngviênduynhấttrongcấpbậccủamình thamgiavàođámphườnghội.Tôicòn làmhọ tứchơnkhi thamgiavàohàngngườibiểutìnhbênngoàiTrungtâmthươngmạiRocketfellersố50.Đánhgiánhânsựnăm1977đượccoilàtệnhấtmàtôitừngcó.Tháng4-1981tôiđượccửtớiAtlanta,Georgiađểviếtmộtcâuchuyệnthu

hútsựchúýcủatoànquốcvềcuộctìmkiếmkẻgiếtngườihàngloạt.Một sáng, tôiđangđứngbênngoàiKháchsạn lnnQuality, chờđợimột

quanchứcxuấthiệnđểphỏngvấnthìnhìnthấymộtđồngnghiệpAPtrướcđây,RichardBlystone.AnhtaởAtlantađểthỏathuậnlạihợpđồngcủamìnhvớihệthốngtruyềnhìnhcáp,CôngtytruyềnthôngTedTurner(CNN)thànhlậptrướcđómộtnăm.BlystoneđãbỏAPsaukhicôngviệcthànhcôngđểlàmchoCNNởLondon.Bahệthống,CBS,NBCvàABCđãchiếmlĩnhchântrờitruyềnhìnhvà

tôiphânvânvớisựtáobạocủaanhta.CNNlàtổchứctruyềnthôngcòicọccùngnhữngthamvọnglớnvà lượngkhángiảnhỏ.Côngnghệ truyềnhìnhcápkhôngphổbiếnvớitoànbộnướcMỹ.NhưngBlystonequảquyếtrằnganhtachưabaogiờcónhiềuniềmvuinhưvậy.AnhtathuyếtphụctôitớithămtrụsởDriveTechwoodcủaCNNvàgặp

phóGiámđốcBurtReinhardt.Anhtacảnhbáoôngchủcủaanhtasẽrấtlỗmãng,vàReinhardtquảđúngvớilờiquảngcáođó.Câuđầutiêncủaôngtadànhchotôilà:“Đóchỉlànhữnggìcậuđanglàmởđâythôihả?”khitôiđềcậprằngBlystonenóianhtacórấtnhiềuniềmvuiởCNNvàtôitòmòmuốnxemnhữnggìđangdiễnrakhiếntôihốihậnvìđãđến.

Khitôichuẩnbịbỏđi,Reinhardtnhậnxét:“Oh,dùsaohãythửlênhìnhđi”và tôinghĩ chuyệnđóchẳngmấtgì.Ông tađưa ranhữngchỉdẫnvớingườiphụtá:“Đểanhtanhìnthẳngvàocameravànóivềmìnhtrongvòngvàiphút”.Ngàyhômsauôngtagọichotôi:“Hãynóinghiêmtúcvềchuyệnnày”.

CNNđưarachứcdanhphóngviênthườngtrúquốcgiavàtrảlươngnhiềuhơnAP trả cho tôimột chút.Khôngmột chút lưỡng lự tôiđồngý.Kẻduhành47tuổiđangđỗtrênmộthànhtrìnhmớiởnhữngvùngbiểnchưađượcthámhiểm.CácđồngnghiệpAPcủatôihiểuđượcđiềukhônghàilòngcủatôivìvậy

khôngaingạcnhiênvớiquyếtđịnhcủatôi.Vộivãtháobỏnhữngtróibuộc,tôicầmbứcthưxinnghỉviệcdòngchữ

cònnónghổi trên tayvàquyết tâm trìnhbàyvớiLouBoccardi,Giámđốcđiềuhànhtintức.NhữngđồngnghiệpAPtổchứctiệcchiataytrongkhuvườntrênnócmột

tòanhàchọctrờigầnTrungtâmRocketfeller,mộtvàinhânsựcủaAPthamdự,hàngtábạnbèphòngtinnóirằnghọrấttiếcnhìnthấytôirađi.Trongbuổitốicảmđộngvàsaysưađó,họmởramộtbảncopyảnhlớn

củaAnhthếkỷXVIIIvềmộtngườiđưathưbịgôngcùmbởimộtconvítcỡlớn.Họđưanóchotôimộtcáchkháchsáo,phóngviênthườngtrúđặcbiệtPaulPen tuyênbố.“Arnett, anhbị tróichặtbởiAPvàđừngbaogiờquênđiềuđó”,cónhiềutiếnghuýtsáo,tiếngcườivàcụngli.Khôngdễchiasẻcảmxúcthựcsựcủatôivớibấtkìaibởitôinghingờhọ

có thể hiểu được điều đó. Tôi bỏ đi bởi những gì tôi học được ở AP vànhữnggìtôiđãhọcđểyêusựlikìkhiviếtvềchiếntranh,nhữngđiềukhôngcósựthaythế.Tôisợđiềuđósẽkhôngxảyranữa.

Chương2:TrongHầmHàoCùngCNNTôinóirõvớiCNNtôimuốnởtrongnhữngvùngchiếnsựnóngnhưng

đồngýrằngđầutiêntôiphảihọclàmquenvớiphươngtiệnmới.CNNchấpnhận.Lầnđầu tiênbướcvàophòng tinvàđượcmộtnhàsảnxuất lâunămchàođón,TedKavanau,ngườilàmtôihoảngkhituyênbố:“Tôisẽlàmchocậunổi tiếng trênhình.Chỉcầncậunhớ là“Cócôngmàisắtcóngàynênkim!”.Ôngtanắmvữnghuyếtmạchvàcôngviệclàmtincủabảntinlúc10giờ

MetromedtathànhcôngởthànhphốNewYork.ÔngtamuốnCNNtrởnênkhácbiệtmàhệthốngtruyềnhìnhtruyềnthốngkhônglàmđược,mangđếntinhthầncạnhtranhvàthúvịchobảntinđịaphươngtớinhữngkênhquốcgia.Sựnhiệttìnhcủaôngtakhómàdiễntả.MộtquanđiểmkháccủaCNNgiốngvớitôihơnđólàtừReeseSchonfeld

ngườiTedTurnerđãchọnđiểuhànhcôngty.ÔngtamuốnCNNcómặtđầutiên tạihiện trường trongmọicâuchuyện lớnvàpháthình trướccáchãngkhácchodùlàchínhtrịhayngộđộcthứcăn.Tôirấtvuilàmquenvớiphươngtiệntruyềnthôngmới.Tôipháthiệnra

giọngnóilànhântốquantrọnghơnvìnhiềungườilắngnghetintức,thậmchíkhôngxemhình.Tôicũngmấtmộtthờigianđểlàmquenvớikhuônmặtmình trênhình.Tôi khôngdámcôngnhậnvới cácđồngnghiệp trướcđâyrằngtôitrangđiểm.NhiệmvụtruyềnhìnhđầutiênởnướcngoàicủatôilàtớiElSalvadormùa

thu năm 1981.Một số nhà quan sát sợ rằng nó đang trở thànhmột “ViệtNamthứhai”bởiMỹủnghộmộtchínhphủhàkhắcchốnglạilựclượngdukíchcánhtả.ReeseSchonfieldcửtôiđichủyếuchứngminhquanđiểmmàôngtasẽđưaraởhộinghịquốcgianhữngnhàtruyềnhìnhvàotháng10:hệthốnghoànchỉnhcủaôngtasẽlàmtinvềnhữngđiểmnóngcủathếgiới.Tôibiếtơnđượcquaytrởlạilàmtinvềchiếntranh.Đólànhữnggìtôiđã

được hứa. Tôi vui mừng sử dụng video và âm thanh để kể những câuchuyện,nhưngtruyềnhìnhtrựctiếpvẫnlàđiềukhôngthểvàolúcđó.Chúngtôiđilạiít.ChúngtôikhôngcóthiếtbịbiêntậpdovậytôichuyểntoànbộvideovềAtlantavàingàymộtlầncùngbảnđọcphátthanhmàtôiviếtvàghiâm.TôilàmviệcdướisựhướngdẫnchungtừCNN.Tôipháthiệnrabảntintruyềnhìnhlàsựcốgắngcủacảđội.TạiElSalvador,chúngtôiđãchứngkiếnnhữngdãmangâysốc.Những

độiquântửthầncánhhữuhoạtđộngvềđêmdướisựbảovệcủaquânđộibắtnhữngngườinghingờkhôngtrungthànhvớichếđộ.Chúngtôiláixevòngquanhmỗibuổisáng,chụphìnhnhữngthithểmớichếtcủanôngdânvàsinh

viêntrênvỉahè.ỞbờlởdungnhamcũphíasaunúiSanSalvador,chúngtôiđi bộ giữa những bộ xương người lớn và trẻ embị giết gần đây vẫnmặcnhữngbộđồráchnát,xươngcủahọđượcrócsạchsẽbởinhữngchúkềnkềnđậutrongrừngcâygầnđó.TôibắtđầunhậnrakíchđộnglàmộtphầntrongcơnđauđẻcủaCNNvà

đammêlànhântốtrongquátrìnhsángtạocủatấtcảcácbảntintruyềnhình.Những cơn thịnh nộ của Reese Schonfeld xung quanh phòng truyền hìnhtrựctiếpởAtlantalàtriệuchứngcủasựđiêncuồnghoangdại.KhitôigợiývớiSchonfeldrằngtôicầnvàichỉdẫnkhigiảiquyếtvớiphươngtiệntruyềnthôngmới,ôngtacười:“Cậuđãđitớitrường:trườnghọcbơi–hoặc–chìmcủabảntintruyềnhình”.Tôi nói vớiCNN tôi sẵn sàngmọi nhiệmvụ,mọi nơi và rằng tôi thích

hànhđộnghơn,rằngtôimuốnlàmtinvềcáccuộcchiếnnhỏđanglanratoàncầu.TôinghingờsẽcómộtcuộcxungđộtkhácquantrọngnhưViệtNam,nhưngmiễnlàcócáccuộcchiếnđangdiễnrathìcầnlàmtinvềchúng.Tôikhôngthấycôngviệccủamìnhcógìkhácnhữngphóngviênchuyênmục.EdTurner,PhóchủtịchcủaCNNcửtôitớiAfghanistanviếtvềcuộcđấu

tranhdukíchchốnglạiquânđộiXôviếtnhưngôngtanóirấtkhómangtheothiết bị truyền hình cồng kềnh vào đất nước đó. “Cậu là người sẽ đi tớiAfghanistan”vàđólànhữnggìtôiđãlàmvàotháng9-1982,chonhiệmvụviết bài từ tạp chí Parade. Tôi đi tới thành phố biên giới của Pakistan,PeshawarcùngphóngviênảnhtựdoEdHillevàthamgiacùngsựhộtốngcủanhómHồigiáoJamiat.Trongtrangphụcđịaphương,chúngtôilêbước13giờquađèoởnúivào

thunglũngKunar.Nhữngviênđásỏilớntrênđườnglàmchochuyếnđinhưđịangục.ChúngtôilộiquaconsôngchảysiếtKunarvàonửađêmtrênmộtchiếcbè làm từ lốpxe tải đãbị thủng.Chúng tôi không thể chịuđược sựtrừng trị từ những tảngđávà chúng tôiướt sũngkhi sang tới bờbênkia.Chúng tôiởmột tuầncùngđội línhchiếnđấudukíchngườiHồigiáomànhiệm vụ của họ làmai phục đội hình quân đội LiênXô trên con đườngJalalabad. Chúng tôi ăn bánhmì làm bằng ngô, hạt đậu đỏ và ngủ trongnhữnghangđá.Làm tin về những câu chuyện nguy hiểm cho truyền hình làmột gánh

nặnglớnhơnsovớitrướcđâyvìtôiluôncầnmộtđộiđicùng.CNNcửtôitới Iran năm1982 trongmột chuyến thămđược chính phủ tài trợ, và trênđườngvề,nhómchúng tôiđượccử làmtinvềcuộcxâmchiếmLebancủaIsrael.Cácthànhviêntrongnhómcủatôi,VitoMaggiolovàGeorgeMcCarger

từbỏdùđượctănglương.Vitonóivớitôi:“Chúngtôikhôngkýhợpđồng

vớiCNNđểbịbắn”.Tôiđãcãinhauvớihọđểtiếptụchànhtrình.Tôibiếthệthốngsẽkhôngtrảthêmtiềnchohọvànhiệmvụsẽđổvỡnếuhọkhướctừ.Cuốicùng,tôithuyếtphụchọđicùngvớitôitớiBeirut,vàkhichúngtôibayvàoDamascus,Syria,bướcchânđầu tiêncủacuộchành trình, tôibiếtrằngsựantoàncủahọlàtráchnhiệmcủatôi.Haingày saukhi chúng tôi tới, người Israel tiếnvềbờbiểnvàbaovây

phíatâyBeirutcùngxetăngvàpháobinh.Chúngtôinhìnthấynhữngkhẩusúnglớntrênđườngđivàtrongnhữngkhuvườnbênsườnđồi.ChúngtôiláixetớivịtrícủahọmỗibuổisángđểxemhọbắnphánhữngngườiPalestin.Sauđóchúngtôi láixetrởlạiphíatâyBeirut,kiểmtramứcđộtànphávàchứngkiếnngườiPalestinbắntrả.Nhữngbuổichiềumuộn,cácđoànphóngviêntruyềnhìnhtụtậptrênnóc

kháchsạn,nhữngchiếccamerachốt trêngiábachân,chĩa lênbầutrờikhinhữngmáybay Israel tớivớinhiệmvụ thảbomhàngngày.Chiếccameraquaytrongkhichúngtôirútvàovịtrítrúẩnkhinhữngmảnhđạnnhưmưarơitrênmáinhà..ĐộiCNNnhỏcủachúng tôi sát cánhbênnhaumọi lúc.Chúng tôi thuê

mộttaxiMercedesvớimộtláixetincậyđivòngquanhvùngmặttrận.LãnhđạoPLO,YasserArafat,cómộtvănphòngtrongtòanhàcaoluôndướilànđạncủaIsrael.Khichúngtôimuốnphỏngvấnôngta,chúngtôiláixetrongphạmvimộtkhuphốvàchờđợicholượtđạnnổdừnglại.Sauđóchúngtôiláixedọcconđườngtối,lốivàocóbaobọccáttrướchàngràochiếmgiữ.Hàngngàychúngtôiđềuvàotrạingười lánhnạncủaSabranơimộtchỉ

huyquânđộingườiPalestinlậpratrụsởchỉhuyởtrongmộtgiáođườngvàsẵn sàng tóm tắt chochúng tôivề tìnhhìnhquân sự.Tôimaymắnvàvuimừngvìkhôngphóngviênảnhhaykĩthuậtviêntruyềnhìnhnàobịthươngkhilàmnhiệmvụcùngtôi.Nhưngcuốicùng,ởSantiago,Chile,vàomùathunăm1983sựmaymắn

đãkhôngđếnkhichúngtôilàmtinvềsựquấyrốicủangườidânxungquanhlễ kỉ niệm thứ 10 của chế độ độc tài quân sự của Tổng thống AugustoPinochet.WillisPerryngườiquayphimcủa tôivà làmộtgãngườiMỹlaiPhicaolớn.Trongsuốtcuộcbiểutìnhởbãihọpchợ,mộtđộixecảnhsáttấncôngđám

đông.Chúngtôichạysangbênđường.Willisquaysanggiơcameralênvaivừakhichiếcxebuscảnhsátchạyquađiểmgiaophíasautôi.Súngnổratừcửasổ.Tôinghethấytiếngrítcủađạncaosu.Wlillisđứngngayphíasautôivàtôinghethấyanhtathởhổnhển:“Tôibịbắn”,khianhtangãxuốngđất,thả camera củamìnhvào tay tôi.Anh tabị bắnvàongực, vết thươngkhásâu.

Nếutôicaohơn7,6cmthìtôiđãbịbắnvàomặt.Tôi đề nghị giao nhiệm vụ quay phim cho người phụ trách âm thanh

TyronEdwardbởivìCNNkhôngcótiếnđểthaythếWillis–ngườiđãđượcđưavềnhàphụchồisứckhỏe.ChúngtôiđivàosángsớmChủnhậtngày25-9khihầuhếtgiớibáochí

đang thưgiãn.Tôicầnbănghìnhchobàiphân tích tinvềnhững lựachọnchínhsáchcủaMỹởTrungMỹ,vàtôiđanghyvọngcóthêmmộtsốhìnhảnhvềngườilínhtrongchiếndịch.MỹđangtiêutốnhàngtriệuđôlahỗtrợquânđộichoChínhphủSalvadornhưngnhữngkẻphảncôngcánhtảđangchiếnđấulại.Người láixeđưachúngtôiđidọcđại lộPanAmericanphíađôngthành

phố.Chúngtôinhìnthấynhữngmáybaythảbomởphíaxanhữngngọnđồi.Chúngtôiláixevềphíanémbomtớichỗđườnggiaonhauđầybùncólínhcanhgáctừchốichochúngtôiqua.Ngaysauđóvàinhómngườidânđivộivã trênđườngmang theonhữngngười thânbị thươngvàkêucarằngmáybaychínhphủbắnvàohọtrongthịtrấnTenancingo.Tôicảmthấykhôngthểchờđợiởbùngbinhnữavàkhôngcólựachọnnàokháclàđibộđểcócâuchuyện.Chúngtôiphânphốithiếtbịnặngvàđibộ.TớigầnTenanctngo,chúng tôinhìn thấynhững trực thăngđịnhvịngay

phíatrênđầuvàchúngtôitrốnvàokhurừngbênđường.Khitớigầnthànhphố,máybaynémbomA-37củachínhphủhiệnratrênbầutrờigầmrú,laovàođườngnémbom.Một trực thăngcóvũ trangở trên tầmngọncâyvớinòngsúngbắnlóevàchúngtôichạyvàomộtngôinhàđácổnơilựclượngdukíchcánhtảcóvũtrangđãchiếmđóng.Họbắtchúngtôivàocanhgác,kiểmtrathẻbáochívàsauđóhộtốngchúngtôiquathànhphố.Gầngóctòanhàcuốiphốbịbomoanhtạctrênconđườngđầysỏi,xácrất

nhiềuphụnữvàtrẻemnằmngangtrênđường.TôichứngkiếnEdwardsbịsốcnhưnganhtađãghiđượchìnhảnhhiệntrường.Cónhiềunhómlínhdukíchxungquanhđó.HọchiếmđóngTenacingosánghômđóvàchiếmlấykhuđồntrúquânđộichínhphủ:Némbomlàtiếpsauphảnứngtứcgiận.Rõràng thương vong trên đường và bên trong những ngôi nhà bị tàn phá làngườidânthườngđánglẽrachínhphủphảibảovệhọ.Khichúngtôirờiđi,línhdukíchđangrútkhỏithànhphố.Mộtsĩquannói

vớitôi,“Nếuchúngtôiởlạiđâysẽcónhiềutrậnnémbomhơnnữavànhiềudân thườngsẽbịchết”’TànpháTenancingo làbiểuhiệncủasự leo thangkháctrongchiếntranhSalvador.Chúngtôitrởlạikháchsạnởthủđôvàonửađêmvàxemlạiđoạnbăngđã

quay.Tôi viết lời bìnhbắt đầubằng “ThầnChết đãghé thămTenancingovàongàyChủnhật.ThầnChếtnánlạicảngàyhômđóởthànhphốxaxôi

nàycủaSalvador,cướplấymạngsốngnhiềuphụnữ,trẻemvàđànông”.KĩthuậtviênâmthanhDuncanFinch,làmhainhiệmvụnhưmộtngườibiêntậphình.Mặcdùanhtakiệtsứcnhưngvẫnngồitrướcmáybiêntậpvàbắtđầuchắpnốicácđoạnhìnhtheolờibìnhcủatôi.Anhtalàmộtkĩthuậtviêncẩnthận.Khi tôi tỉnhdậyvàobìnhminh thì anh tađang làmđoạnvideocuốicùng.Mặt trời mọc khi tôi lái xe dọc đường bờ biển tới sân bay quốc tế và

chuyểncâuchuyệnbằngchuyếnbaycủaTacaAirlinesớmnhấttớiMiami.NótớiMỹvàokhoảngbuổitrưavàđượcphátlầnđầutrênCNNngaychiềuhômđóvàđượcphátlạinhiềulầnsaunày.Đólàcâuchuyệnbikịchnhấtmàtôi từng làmcho truyềnhình.Một nhàphêbình của tờLosAngeles hàngtuần nhận xét: “Cảnh phim thật tới mức tôi quá ngạc nhiên khi nó đượcchiếu.MộtlờikhenngợichoCNN”.ĐạisứngườiSalvadorởWashington,RivasGallontngaylậptứcphảnđối

rằngcâuchuyệnđólàgiả,đổlỗicholínhdukíchvềsựtànphávàphủđịnhbấtkìcuộcnémbomnào.ĐạisứquánMỹởSalvadorlúcđầuchorằngviệcnémbomchỉ là tìnhcờnhưngkhiđiều tra cho thấy tráchnhiệm thuộcvềLựclượngKhôngquânSalvador.Tôilạigiànhđượcmộtgiảithưởngbáochíchocâuchuyệnđó,giảithườngCôngviệcxuấtsắcSigmaDeltaChithứbacủamình.Nếulàmộtphóngviênbáoin,tôisẽcốgắngviếtvềvụđánhbomsửdụng

lờinóitừnhữngnhânchứngcònsốngnhưngbảntintruyềnhìnhchỉcóthểthuyếtphụcđượckhicóhìnhảnhtrênhình.Dovậytôiđãhiểunhữngđiềukhoảnvớiphương tiện truyền thông rằng tôi cóvai trònganghàngvớikĩthuậtcủatruyềnhình.TrongcâuChuyệnvềTenancingo,tôiđãhọcđượcsựnhấnmạnhcủahình

ảnhvàđánhbạichiềuhướngthiênvềmiêutảcủamình.Hìnhảnhtựnóicâuchuyệncủanó.MoreySafer từngkhuyêntôiviết từgócđộtruyềnhìnhđểđảmbảomọi hình ảnhđược sửdụngđúngmụcđích.Tôi cốgắngbùđắpđiểmyếubằngnhữngxoaysởhọcđượctừAP.Tôiởlạicùngvớinhómđểchỉdẫnvềnhữngcâuchuyện.Tôi cố gắng gửi những bản tin được chỉnh sửa hoàn chỉnh sẵn sàng sử

dụngtớitrụsởAtlantahàngngàytừbấtkìnơinào,thườnglàchuyểntheođườnghàngkhôngđểtiếtkiệmtiền.Đốivớinhữngcâuchuyệnlớn,tôithấycáchệthốnglớnthườnglãngphíhàngnghìnthướcphimđểchọnchođượchìnhảnhhoànhảo.Nếucóthểtôisửdụngtừnginhtrongmỗihìnhảnhcủamáyquay.Cáchệthốngkháchaythayđổivềsởthíchtintứccủahọ,thườngbỏquanhữngthôngtinhaykhihọtậptrungvàomốiquantâmtintứcngàyhômđó.CNNthìcórấtnhiềuthờigianđểpháthình,mọithứtôigửivềđều

lênhìnhsớmhaymuộn.Cạnhtranhvềkhốilượng,banquảnlíCNNcốgắngthúcéptấtcảcácvăn

phònglàmviệctheocáchđóbởichiphíbỏracóhiệuquả.Lấyđượctinpháthìnhđầutiênvànhiềuvềsốlượngquantrọnghơnlàlàmchonóhay.nhữnghệthốngkháccốgắnglàmbảntintheomộtkhuônmẫunghệthuật,chắtlọctrongbảntinkhoảng30phúthàngngày.Họlàtạpchígiấybóng.CNNlàhệthốngcungcấptinvàtôiđãquen,mộttờbáovớihàngtáphiênbản,bắtđầucâuchuyệntừsángsớmvànóivềnócảngày.Một số nhà phê bình bắt đầu nhận ra hệ thống truyền hình không độc

quyền về độ trôi chảy. Tháng 12-1984, nhà phê bình của Thời báo LosAngeles, Howard Rosenberg chỉ ra bản tin của tôi về nạn đói của ngườiEthiopi:“Arnettvàđộicủaanhtađãthêmvàodanhmụctruyềnhìnhnhữnghìnhảnhcósứcnặng”.KhốilượngthôngtincủaCNNtruyềntảicùngdunglượngcủanó.HàngtriệungườiMỹbắtđầuđăngkítruyềnhìnhcáp.Tôibắtđầuthoảimáivớiviệctậphợphìnhảnhvàchuẩnbịbảntintruyền

hình hoàn chỉnh. Tôi thấy rằng truyền hình trực tiếp khó hơn. ReeseSchonfeldbắtđầuđiềuhànhCNNvớilờihứavềnhữngbảntintruyềnhìnhtrựctiếpkhắpthếgiới.Vềlýthuyếtđiềunàylàcóthểnhưngthựctếrấtkhóthựchiện.ElSalvador,mùahè1983.BiêntậpngoạisựVonEssenquyếtđịnhCNN

làhãngđầu tiên có chương trình truyềnhình trực tiếpbản tinvềbùngnổchiếntranh.ChúngtôidựngmáyquaytrênmáinhàcủaKháchsạnCaminoReal,kếtnốibằngdâycápxuốngtườngnhàvàcắmvàomáypháttínhiệusóngngắntrongphòngchúngtôi.Khitôiđứngtrướcmáyquaytrongánhnắngchóichangbuổitrưa,nhàsản

xuấtGerlindYountscốgắnglắngnghelờichỉdẫntừđạodiễn.Tôikhôngthểngheđượcnhữnggìhọnóiđành thựchiệnbaphútbình luận trực tiếptheo ámhiệu.Gerlind cố gắng hết sức nhưng những lời chỉ đạo trên điệnthoạikhôngrõràng.Côtarakíhiệutaybắtđầuphầntruyềnhìnhcủatôiquámuộn.Tôiđãđứngtrêntruyềnhìnhvàiphútvàbịcâmtiếng.Khitôibắtđầu,đạo

diễnnóivớiGerlindđẩynhanhphầncủatôivàcôtarahiệutaynhiềuhơn.Tôinhìnchằmchằmvàocôta,máyquayvàkhungcảnhnôngthônsángsủaphíasaumáinhàkháchsạnvàtôimuốnởnơinàođókháctrênthếgiớihơnlàtrựctiếptrênCNNThờigiantrôiqua,tôitiếnbộhơn.Sựthànhthạocủatôingàycàngtăng

dườngnhưgâyấntượngchoBurtReinhaut.ÔngtacứtôitớiNhậtcuốimùahènăm1985đểchuẩnbịchươngtrìnhtruyềnhìnhtrựctiếpthờilượngmộttiếngvề lễkỉniệmlần thứ40vụnémbomnguyên tửHiroshima.Chương

trìnhphátsóngvàođầubuổitốitrướchaichươngtrìnhquantrọngnhấtcủahệthống,MoneylinevàCrossfire.TrưởngphânxãởTokyoJohnLewisnóirằngchúngtôicókinhphíquánhỏnênchúngtôiphảiphụthuộcvàosựsắpxếpcủacáctổchứctruyềnhìnhđịaphương.Khitớithờigianphátsóng,tôicảmthấymìnhđangbịsứcépvớinhững

tráchnhiệmnặngnềvìchươngtrìnhquálớn,rấtkhóđểhoànthành.Độisảnxuấtnhỏvàtôilàmviệcsuốtđêmđểhoànthànhnhữngyêucầucuốicùngcủacâuchuyện.TôikiệtsứckhiđứngởvịtrícaocủaCôngviênHòabình,Hiroshima.Máyquaycáchxa200thướcvìgiớihạnvị trí,quáxađểquaycậncảnhtôihoặcvịtrícủanhữngchuyêngiamàtôisẽnóichuyện.Tìnhhìnhcòntệhơnkhilễkỉniệmbắtđầumuộnvàiphútlàmhỏngmọi

kếhoạchcủaCNN.VàtôimộtlầnnữakhôngthểliênlạcđượcvớiđạodiễnBodFurnadcủaCNNởvùngAtlantaxaxôi.GerlindvàElsacốgắnggiúpđỡ tôigiảiquyếtvấnđềkhiđứng lẫnvào

đámđôngbêndưới,giơlênnhữngkíhiệubằngbìacứngmàtrênđóhọviếtámthị.KhitôiliênlạcđượcvớiFurnadtrênđiệnthoại,ôngtahỏitôichuyệnkhỉgìđangdiễnravàtôi trả lờibằngmộtlờichửi thề.Ôngtađáplạigaygắt:“Tấtcảchúngtôiđềunghethấyđiềuđó”điềuđócónghĩanóđượcpháttrựctiếp.Tôi nhục nhã bởi toàn bộ trình diễn ởHiroshima và cảm thấy đau khổ

trongnhiềutuần.EdTurnervàJeanneeVonEssencốgắnglàmtôicảmthấytốthơnkhi tôi trởvềAtlanta.Họđảmbảovới tôichuyệnđókhôngtệđếnvậy.NhưngReinhardt đã có quyết định cuối cùng.Khi tôi bước vào vănphòngcủaôngta,ChủtịchCNNgàolên:“Đólàmộttiếngđồnghồtruyềnhìnhtệnhấtmàtôitừngxemtrongđờimình”.ỞnơikhácthìđólàkếtthúcnghềnghiệpnhưngvớiCNNlạilàkhởiđầu

củabản tin trực tiếp truyềnhình.Tôichỉphải thử lại lầnnữa.TôiđãởElSalvadorđầumùathukhithànhphốMexicochịutrậnđộngđấtlớn.Chúngtôibay tới thànhphốđêmđó.Lửabùng rakhỏiphạmviđiềukhiển,gạchngóitừcáctòanhàvănphòngvàcănhộđổđầytrêncácđườngphốlớn.Chúngtôi thamgiacùnghệ thống truyềnhìnhkháckhisửdụngvệ tinh

truyềnhình di độngmới để truyền tín hiệu vềMỹ.Chúng tôi truyền hìnhtrựctiếptạimộtđiểmtừđốngđổnátcủamộttòanhànơinhữngđứatrẻmớisinh được cứu.Các phóng viên thường trú củaCNNxếp hàng cùngTomBrokawcủaNBCvàPeterJenningscủaABCđểtớilượtlênhìnhtrựctiếp.Tháng10,núi lửaphun trongvùngnúiphía trêndòngsôngđịnhcưcủa

ngườiComlombiaởArmero,bùn,tàntrođổxuốngcácngọnđồidốc,thunglũngvàchônvùicộngđồngtronghaimươithướctạpchất.VonEssenđưatôi5.000đôlavànóitrởvềnhàkhitiêuhếttiền.

Tôi chi tiêu tốt nhất có thể, thuê taximỗi buổi sáng vào thànhphố củaBogotavà láixenhiềugiờ trênnhữngconđường lộnggióAndean tớikhichúngtôitớinơithảmhọa.Chúngtôilộihaigiờquađámbùn,kéomáyquayvàthiếtbịâmthanhtớiArmeronơi20nghìnngườibịchônvùitrongđốngđổnát.Đólàmộtbảntinhấpdẫn.CáchệthốngkháclàmtinvềArmerovớimáybayđượcthuêởsânbay

Bogotađểchởđộicủahọvànhàsảnxuấttớiđườngbănggầnhiệntrườngthảmhọa.HọchuẩnbịxebốnbánhchạyquađámbùncủaArmero.Họdờiđikhichúngtôitới.HọsẽtrởlạiBogotađúnglúcchotruyềnhìnhbuổitốivàcómộtđêmngủngon.MộtnhàsảnxuấtABCnóivớitôirằngôngtatiêutốn100.000đôlathuêmáybaytrongtuầnđầutiêncủathảmhọa.Tôivàcảđộikiệtsứctrởvềkhikhoảntiềnchitiêuđạmbạccủachúngtôi

hếtsautámngày.Tôicảmthấykiệtsức.Đượcởtrênđườngvớinhữngbảntinlớnlàgiấcmơđãthànhsựthậtcủatôi,nhưngCNNđòihỏicốgắngcủanhữngngườisiêuphàm.Lầnđầutiêntrongđờitôinghĩtớichuyệntừbỏ.Sau khi tôi được biết CNN đang tìm một Trưởng phân xã mới ở

Mátxcơva, tôi nộp đơn cho vị trí đó.VonEssen cảnh báo tôi vị trí đó sẽkhôngđilạinhiềubởiviệclàmtincủachúngtôitậptrungvàothủđô.Điềuđótốtvớitôilúcnày.

Chương3:NhữngChânTrờiMớiTrướckhiđếnMátxcơva,tôitrởthànhcôngdânMỹ.Tôiđãnghĩvềđiều

đótrongnhiềunămquakểtừngàytôiđặtchânlênđấtMỹnăm1971.TôisốngởMỹvớitưcáchkhôngphảilàngườinhậpcưmàlàmộtnhàbáo.Tôibắtđầunghĩvềbảnthânnhưmộtcôngdâncủathếgiớivàngầnngại

khinhữngngườibạnMỹquởtráchtôivìkhôngcốnghiếnnhiềuhơnchođấtnướcnơitôisốngvàđượctrảlươngtrongnhiềuthậpkỷ.TôinhìnnướcMỹtrongconmắtmộtphóngviênthườngtrúnướcngoài.NướcMỹkhôngphảiquêhươngcủamình,thậmchílàcủacảconcáitôikhiAndrewvàElsalớnlêntrênmảnhđấtnày.Cuốicùng tôibắtđầusuynghĩgiốngnhưmộtngườiMỹ.Điềuđóhình

thànhkhitôilàmtinvềcuộckhủnghoảngbắtcóccontinnhânviênĐạisứquánMỹ ở Iranmùa đông năm 1979. Tôi được cử tới Teheran vào ngàyGiángsinh.Tạitòanhàgiamgiữ50nhàngoạigiaotừngày4-11bởinhữngngười ủng hộAyatollahKhomeini, số phận các con tinMỹ vẫn không rõràng.Khu vực đó chiếm khoảng 1 phần tư dặm trên đường Teleghan, được

trangtrínhữngpanôchínhtrịbênngoàitườngđạisứquánvàtrênnhữngtòanhàcaohaibênđường.NhữngpanôbằngtiếngAnhliêntụcđượcdánlên,nào là “NướcMỹ không thể dọamột quốc gia đã chọn tử vì đạo từ thầnChết”,nàolà“TruyềnthốngcủaMỹlàgiếtngười”.Hàngngày,nhữngđámđôngtứcgiận,đixevàothànhphốtừvùngnôngthôn,diễuhànhdọcđường,đôikhimang theohìnhnộmcủaTổng thốngCartermàhọđốt trong tiếngreohòủnghộ.Nhiệmvụcủatôitrởthànhsựcầunguyệnhàngđêm,mộtcửchỉủnghộ

chonhữngngườibịbắtvàsựtháchthứcđốivớiđámđôngngườiIran,nhữngngườiđánhđậpvàocácphóngviêntậptrungởcổng.Nhữngcâuchuyệncủatôi bắt đầu phản ảnh sự tức giận của bản thân.Tôi viết về cuộc biểu tìnhtrướcđại sứquánnhư thể làmột“hành lang tứcgiận”củangườiTeherandựnglên.Thậmchítôicảmthấy,niềmvuicốnghiếnbiếnmất,vàtôipháthiệnnhữngcâuchuyệnnhạycảmcủamìnhđangđánhtrúngtimđencủacácbiêntậpbáoMỹ.Họthểhiệntâmlýđódướinhữngnhanđềlớntrêntrangnhất.Tôi ngạc nhiên với đammê của chínhmình nhưng đó chỉ là khởi đầu

nhữngđổithaycủatôi.TôiđãluônômlấyvănhóaMỹ.Bâygiờtôibắtđầuquantâmcảchínhtrịđịaphươngvàcáccuộcthithểthao.ĐiềuđóxảyravàinămtừkhitôibắtđầucảmnhậnmìnhgiốngnhưmộtngườiMỹthựcthụ.Caotràocuốicùngchínhlàsựphávỡcuộchônnhân20nămcủatôivới

Nina,ngườichịucăngthẳnglâungàyvìviệcvắngnhàdocôngviệcphảiđilạithườngxuyêncủatôi.Tôiđanglàmviệcvớirấtnhiềungườitrẻ.Tôiđãgặp Gerlind Younts, sau này là biên tập viên cho CNN ở văn phòngWashington.Tôi cảm nhận ởGerlind sở thíchmạo hiểmmà tôi cũng có. Chúng tôi

chuyểntớiAtlantavàcôấy trở thànhnhàsảnxuấtcủa tôi.NinavànhữngđứatrẻởlạiNewYorknơiElsahọccấpbavàAndrewhọcđạihọc.LàcôngdânMỹtrởthànhphầnlogictrongnhữngchântrờimớicủatôi.TôiđãthềnguyệntạibuổilễởAtlanta,bangGeorgiacùngmộtnhómnhỏ

nhữngngườichâuÁ,PhivàÂu.Mọingườitựhàokhichúngtôigiơtayphảinóilờithềbổnphậnvớitổquốcmới.Tôicảmthấyđólàsựphávỡsạchsẽvớiquákhứ.CNNchotôisáutuầnhọctiếngNgavàtôicốgắnghếtsứcđểhọcnhững

kiếnthứccơbản.Tôiđãnhìnthấymộtđiềugìđóởthếgiớicộngsản,từngtớiHàNội,Havana,phỏngvấnFidelCastrovàcómộtchuyếnđilàmtintớiBắcTriềuTiên.ThếgiớicộngsảnnghiêmkhắcvàbuồntẻvìvậyMátxcơvakhôngcógìlàmtôingạcnhiên.VănphòngMátxcơva củaCNNcóvai trò quan trọngkhông chỉ làmột

phòngthườngtrúsảnxuấttinbàiđơnthuầnmàcònthểhiệnướcmơcủaTedTurnervềviệcquốctếhóacủahãngtin.ContraicủaTeddyTurner,J.rđanglàmviệcởđónhưmộtkĩthuậtviên.KhitôihỏimọingườiởCNNvềTedTurner,họmiêutảôngtanhưmột

ngườilậpdịnhiềutiền,mộtthiêntàivềtruyềnthôngvệtinhvàthươngmại.HọkínhtrọngôngtavìTedTurnerluônbiếtkinhdoanh,cóđủtiềntrảchonhân viên chứ không phải vì sự hiểu biết ngành truyền thông của ông ta.Thamvọngquốc tếhóahãng tinCNNcủaông tađượcxemnhư lý tưởnghóanhữngmongướcngâythơ.Tôicũngcónhữngnghingờcủamình.Nhưngkhiôngtahiểuraphảiđể

việcđiềuhànhcácđội thểthaocủamìnhchonhữngngườiquảnlícủahọ,TedTurnerrờicôngviệcđiềuhànhCNNchonhữngngườiquảnlíbảntinvàhiếmkhicanthiệp.DanhtiếngcủaôngtaởLiênXôđãgiúptôilàmviệcvàođầunăm1986

dễdàng.CácnhânviêncủaBộNgoạigiaonhiệttìnhgiúpđỡtôi.TìnhthânáitrongquanhệcủachúngtôivớichínhquyềnLiênXôkhôngmấtđitrongmộtthếgiớibáochíphươngTâykhôngđángtincậy.Sựchỉdẫnduynhấttôinhậnđượctừtrungtâmlàsảnxuấtcàngnhiềucâu

chuyệncàngtốt.Tôinóivớicácnhânviêncủamình,tôimuốnđưađiềugìđólênhìnhhàngngàyvàhọtừtừnớilỏngnhữngquyđịnhnghiêmngặtvề

làmtinvốndĩkhôngbaogiờcóởbáochíphươngTâynhiềuthậpkỷ,chophép tôi phỏng vấn các quan chức nổi tiếng như Ngoại trưởng AndreiGromykovàcungcấpcácđầumốitiếpcậnlựclượngcảnhsátvàquânđội.Trongnhững thángđầu tiên,chúng tôi làmtinvềhậuquảsau thảmhọa

hạt nhân Chernobyl. Câu chuyện dễ dàng hơn tôi tưởng vì chính quyềnXôviếtrơivàotìnhtrạngbấtổnbởiáplựcđạođứccủaTâyÂudướisựđedọađầuđộchạtnhân.NhiệmvụcủatôitạiMátxcơvadiễnrasonghànhvớibốicảnhthăngtiến

sựnghiệpcủaMikhailGorbachev.Chínhsáchthayđổixãhộicủaôngtađãđánhdấumộtkỉ nguyênmớikhi chínhquyềnXôviết tiếp tụcvi phạm lờihứađốivớicộngđồngDoTháivềviệcmởrộngtựdovàtăngthêmsốlượngvisanhậpcảnh.NgườiDoThái thường đi tới các đường phốMátxcơva cùng biển hiệu

trongcáccuộcbiểutìnhbấtngờ.Chớplấythờicơ,chúngtôithườnglàmtinvềhọkhicảnhsáthaynhữnggãKGBchạyvàodòngngười,bắtngườiDoTháivàđẩyhọvàoxetải.MộthômtôibịgọitớiBộNgoạigiaovàđượcgiáohuấnnhắcnhởvềviệc

làmtinvôtráchnhiệm.Tôiđáplạirằng,phảnánhcáccuộcbiểutìnhchỉlàmộtcáchtrìnhbàyđịnhnghĩacủaCNNvềbảntin.“NhưnghọchỉlàngườiDoThái”,ngườichấtvấnnói.Caotràocủavấnđềnàybùngnổvàotháng2-1987trênconphốArbatrải

đầyđásỏiđóngbăng,conphốsángtạonổitiếngởMátxcơva.CácnhàhoạtđộngxãhộiDoTháiquyếtđịnhthửtháchgiớihạnchínhsáchcảicáchcủaGorbachevbằngcáchtàitrợmộtchuỗicáccuộcbiểutìnhkéodàihàngtuầnnhằmthảtựdochoJosephBegun–mộtnhàđốilậprakhỏinhàtùchínhtrịởSiberia.Vợ anh ta, Ina Begun và những người tham gia khác bị cản trở trong

những ngày đầu, nhưng vào cuối tuần chính quyền trở nên rất kiên nhẫn.Vàongày3-2,mộtđộigiánđiệpKGBhùnghậutấncôngđoànbiểutìnhvàgiớibáochíbằngcáchđấmđá,xôđẩydòngngườitrênlốiđi.Gerlindmangtheo thiếtbịâm thanh,côấybịxôngãvàdẫm lên.Ngườiquayphimcủachúngtôi,GayShore,cốgắnggiữvịtrívàphảilùilạiđểbảovệthiếtbị.Còntôi,saukhihứngchịutrậnđấmđá,tôibịkéolêtớimộthẻmvàbịđánhgụcxuốngđất.TôiđãnhậnranhânviênanninhMátxcơvatheodõitôi.Haikĩthuậtviên

đặtmáynghetrộmởbuồngđiệnthoạingoàicửacănhộ.Cảnhsátđãcắtdâycápthiếtbịcủachúngtôi.Vào ngày Chủ nhật, 7-12, là ngày Gorbachev bay tới gặp Tổng thống

ReagantrongcuộcgặpcấpcaođầutiêntạiWashington,D.C,nhữngngườibiểutìnhDoTháitậphợptạicôngviênnhỏtrướcBộNgoạigiaoMátxcơva.Chínhphủcửnhữngngườibiểutìnhvàcuộcẩuđảxảyra.Chúngtôiởgiữa.Cótiếngvađập,lathétvàchửibới.Khitôicốgắnggiúpcácđồngnghiệptácnghiệpthìbịmộtcảnhsáttolớn,mặcthườngphụckéosangmộtbênbắtđi.TôitrìnhthẻphóngviênnhưngbịnhiềunhânviênKGBmặcthườngphục

kéongãquađámđôngvànémtôivàomộtchiếcxebus,nơitôibịcácnhânviênanninhcóvũtrangcanhgiữ.Mộtcảnhsátgiẫmgótchânlênhộchiếucủatôitrướckhinémnóvàoxechotôi.Khixebusđãđixa,tôilàmcửchỉtừnhẫnnhụcvớimộtnhânviênquayphim,ngườighihìnhsựviệccủatôi.TôibịgiữtạiđồncảnhsátgầnBộNgoạigiao,nơimộtnhânviêncốéptôivào tội gây rối trật tự công cộng. Tờ Thời báo New York và Bưu diệnWashingtonchỉtríchhànhđộngcủacácnhânviênKGBtrongphầnxãluận.CNNphảnđốichínhquyềnXôviếtvànhậnđượcmộtlờixinlỗi.Trongphạmvihiểubiếtcủachúngtôi,cuộcbiểutìnhcủangườiDoThái

vàotháng12làlầncuốicùngMátxcơvacóhànhđộngcứngrắn.TôiđồngýởlạiMátxcơvabanămchoCNN,nhưngtôitrởnênmệtmỏi

vớiáplựccôngviệcvàyêucầurờiđisauhainăm.TôitrởvềnhàsaukhiReaganvề.CNNcửtôitớivănphòngWashingtonnhưmộtphóngviênthườngtrúan

ninhquốcgia.Đókhôngphải là côngviệcmang lại cho tôinhiềubản tintruyềnhình.Hầuhếtnguồntincủatôikhôngmuốnlênhìnhhoặcbịlộdiện.ChuyênđềgồmFBIvàCIA,haicơquanchínhphủđặcbiệtkhôngsẵnsànggiúpđỡbáochínóichunghoặccánhântôinóiriêng.Tôikhôngbậntâm.Xôviếtđãlàmtôikiệtsứcvàtôicầnnạplạinănglượngchomình.Nhưng

khichứngkiếnnhữngcâuchuyệnlớntrôiquatrướcmắtmình,tôilạikhôngvui. Tôi không được điều động làm tin trong chuyến thăm lịch sử củaGorbachevtớiBắcKinhvàvụthảmsáttạiquảngtrườngThiênAnMônhaynhữngbiếnđộngởĐôngÂudẫntớikếtthúcChiếntranhlạnh.CNNđangsửdụngnhânviêntrẻhơnvàmộtlầnnữatôilolắngvềnhững

ngàylàmtinchiếntranhcủamìnhđãkếtthúcnhưngtôitặclưỡi,kiềmchếlờiphànnànvớiEdTurner.Tôitựhứavớimình,rằngkhôngbaogiờtôivậnđộnghànhlangmộtcáchhănghái.Tôikhôngmuốnliềulĩnhvớitínhcáchkhátkhao.Tôihyvọngnhữnggìđãgiànhđượctronghànhtrìnhtácnghiệpđờimìnhlàlờibiệnhộhiệuquảnhất.Dùsaotôicũngbiếtơncôngviệccủamình.Sựthịnhvượngđãthayđổi

CNNgiốngnhưâmthanhđãbiếnđổiHollywood.Rấtnhiềuchuyêngiamà

bắtđầulàCôngtybảntintruyềnhìnhcápkhôngtheoquytắcnàyđãrađihoặcbỏviệctrongsựtứcgiận.CNNngàycànggiốngnhữnghệthốngtruyềnhìnhkhác,thậmchícảviệcsathảinhânviên.Tôi sống thoải mái ở Washington cùng với số phận của mình nhưng

khôngdễgìchấpnhậnnó.Hyvọngđãlóelên.Mùahènăm1989tôiđượccửtớiNamPhi2thánglàmvềchuỗicácsángkiếnhòabìnhquốctếmàTedTurnergợiý.TôiđitớiNamibia,Angola,Zaize,Mozambique,NamPhivàhànhtrìnhđóđãthắplạingọnlửatrongtôi.Buổi tối ngày 19-12-1989, tôi ở nhà xem CNN truyền hình về khủng

hoảngởPanama.Trongvàigiờ,cáccuộcđiệnthoạitừnhữngngườidânnóivềviệcxâydựnglựclượngquânđộiMỹbấtngờđượctruyềnhìnhtrựctiếp.Họ suy xét rằngMỹ đổ bộ vào Panama nhằm hất cẳngManuel Noriega,ngườicóthếlựckhéttiếngnhưngkhôngcònđượclòngChínhquyềnBush.TôiđãphỏngvấnNoriegatrướcđóvàinămkhiôngtacònlàđồngminhcủaMỹvà tôiquen thuộcvớiđấtnướcđó.Điện thoại reovàđó làEdTurner.ÔngtanóimuốncửtôitớiPanama:“Anhlàlựachọnđầutiêncủachúngtađểtớiđó”.Tôihoanhỉlênđườngsánghômsau.Đó là Cuộc đấu tranh đầu tiên như sự kiện truyền thông. CNN tương

đươngvớicáchệthốngkhácvềnhânviênvàkĩthuật.CNNthuêmáybayJumboL1011củahàngkhôngPhươngĐôngrakhỏiMiamivàbayvàocăncứquânsựHowardởCanalZone.Chúngtôimangtheothiếtbịbiêntậpvàđĩa vệ tinh riêng.Quânđội từ chối rất nhiềuphóngviênvì tuyênbố rằngkhôngcóchỗchohọnhưngtôilàmộttrongmườinhânviêncủaCNNđượcởlại.Chúng tôi thiết lập trung tâm truyềnhình tại câu lạc bộ sĩ quanQuarry

Heightstrongvàingày.Hơn50nhânviênlàmtincảnamlẫnnữsửdụnghainhàvệsinhvàkhẩuphầnănđạmbạc,ngủtrêncácbàn,sânbằngbêtông.CharlesJacovàtôithayphiênnhaucùngcácphóngviênthườngtrúcủacáchệthốngkháctruyềnhìnhtrựctiếphànggiờtừthiếtbịvệtinhtrongsân.ChúngtôirangoàicùnglínhkhicóthểvàsụcsạothànhphốPanamatìm

kiếmcáccâuchuyện.LầuNămgócngăncảncôngviệc làm tinvềnhữngcuộc tấn côngxâmchiếm lúcđầunhưng chúng tôi có thể theo saunhữngđánhgiávềthảmhọavàtổnthất.TướngNoriegalẩntrốn,tránhnécuộctấncôngđầutiên,nhưngkhiôngtaxuấthiệnvàongàygiángsinhtạinơiởcủaPapalNuncio,CNNlậpnơilàmtintrêntầngnămcủaHolidayInnnhìnvềphíađóvàbắtđầutruyềntin24giờmộtngày.Quânđộicốgắngquấynhiễuvềmặttâmlí:bậtnhạcrockởmứcđộchói

tai,âmthanhđượccả thếgiớinghe thấy trênCNN.Chúngtôi truyềnhìnhtrựctiếptớikhiNoriegađầuhàngquânđộiMỹvàongày3-1-1990.

CâuchuyệnởPanamachothấyCNNcókhảnăngtruyềnhìnhtrựctiếpvềcuộckhủnghoảnglôicuốnnhưthếnào.CNNbâygiờcókĩthuật,kĩnăngvàtàichínhđểthựchiệncácchươngtrìnhtruyềnhìnhtrựctiếpbấtkìnơinàotrênthếgiới.

PhầnIV:1990-1991Chương1:BaghdadChúngtôiláixetrênconđườnglộnggiótừThunglũngJordantìmkiếm

sựkiệnvàotháng10-1990.Tôivuvơnhìngióbụicuộnlênchântrờisamạc,chạyquakhungcảnhkhôcằndướiánhmặttrờitốisầmnhưngkhinhìnrõtrongtầmmắt,tôinhậnthấyluồnggióbụikiađangàotớibởimộttácđộngnàođó.“Đókhôngphải làcơnbãobụi!”, tôikêu lênvớicácđồngnghiệpCNN

đang ngủ trong xe.Mikhail, kĩ thuật viên âm thanh, giụi mắt nhảy ra xexuốngđường.Yehuda,nhânviênquayphimvạmvỡtheosau,chạytớilắprápthiếtbịcồngkềnhcủahọ.Bámsátvớinhaunhưnhữnglữkháchsamạc,họquayvềphíacơnlốccátđangbắtđầuphátraánhsángđèn.Tôiđứngxemthíchthú.Chúngtôiđãtìmthấyhànhđộngcủamình!Đóchínhlànhữngchiếcxetăngtolớnlănbánhrakhỏiđámmâybụicát,

nòngsúngcủanóthổi tungnhữngmụctiêutrênsườnđồiphíaxa.Yehudacườikhichỉnhđộnhấnmáyquay.KhuônmặtMikhailnhễnhạimồhôicũngnởnụcười.Nhữngngườinàylànhữngcựubinhtronglàngbáochí,họđãlàmtincuộcxâmchiếmởLebanmộtthậpkỷtrướcđây.Trong một lúc, tôi tin rằng chúng tôi đang nhìn thấy sự thật. Nhưng

khoảnhkhắcđótrôiqua.NhữnggìchúngtôiđangchứngkiếnchỉlàđợttậptrậncủalựclượngxetăngquânđộiIsraelởsanạcNegev.HànhđộngthựcsựcáchđómộtnghìndặmbăngquanhữngsamạcnhiềuđácủaJordanvàtrậpnơi30quốcgiachốnglạiSaddamHussein.Tôibịnhầmchỗvàthậtsựkhôngvuivìđiềuđó.Cuốibuổi chiềuhômđó, chúng tôi lái xevềdọc theobờbiểnChếtkhi

những tia nắngmặt trời cuối cùng tắt dần sau bức tường đá và ghé thămpháođàitrênđỉnhđồicổxưacủaMasadatrongánhsángbạc.Tôimêhoặcvới vở kịch củaMasada. Truyền thuyết nói rằng những người phòng thủngườiDoTháitựkếtliễumạngsốngcủamìnhvàonăm79saucôngnguyênđểtránhbịrơivàobàntaybáothùcủaquânLaMã.Cónhữngbằngchứngkinhhoàngvềcuộcvâyhãmvẫncònđượcnhìnthấyrõtrênsamạc,mộtbứctường đá đỏ được các nô lệ LaMã lăn chuyển tới bờ vực để chặn ngườiphòngvệ.Tôitựanủimìnhbằngnhữngtruyềnthuyếtvềnhữngcuộcchiếntranhở

miềnTrungĐôngthờicổđạivìdườngnhưkhôngcókhảnăngtôisẽlàmtinvềcuộcchiếnhiệntại.TôichuyểntớiIsraelvài thángtrướcvới tưcáchlàmộtphóngviênthườngtrúđóngởJerusalem,vàCNNnănnỉtôiởlạiIsraeltheosátcuộckhủnghoảngtừphíađó.Đólàmộtnhântốquantrọngtrong

câuchuyện,họnóivớitôi.KhủnghoảngxảyrakhingườiIsraelđốimặtvớisựđedọatấncônghóahọccurangườiIraq.NhưngtôiđoánIsraelchỉlàmàndiễnphụ.Sự buồn bã của tôi càng lớn dần khi trướcGiáng sinh, người sản xuất

RobertWienervàphóngviênthườngtrúJohnHollimantới từBaghdadđểnghỉngơivàingày.Họdựđịnhquay trở lại Iraqchonhữngchuẩnbịcuốicùngkhingày15-1tốihậuthưcủaLiênhợpquốcdànhchoSaddamHusseinrútquânrakhỏiKuwaithếthạn.TrongbuổigặpgỡtạiBarFink,Wienerkhólòngkìmchếsựphấnkhích

của mình, rằng người Iraq đã cho phép CNN thiết lập văn phòng truyềnthôngđặcbiệtởBaghdadnếuchiếntranhnổra.Khôngnhữngthế,chínhphủcònchophéphọởlạiđểlàmtinvềcuộcchiến.TôirấtấntượngvớitàinăngcủaWienernhưngcũngrấtghentị.CNNsẽlàmtintrựctiếptừhaiphíavàtôibịtắctrongvũngnướcphíasau,mộtđươngđầuquânsựlớnnhấtcóthểxảyrakểtừkhiChiếntranhViệtNamtànlụi.TôiđượcKimberlyMooreanủi,mộtphụnữtrẻtừLakeland,Floridamà

tôigặpsaukhiGerlindYountsvàtôiđitheoconđườngriêngcủamìnhmộtnămtrướcđó.KimberlylàthựctậpsinhởCNN,vàtớiJerusalemthamgiacùngtôi.CôtacócôngviệcvớichươngtrìnhtintứcbằngtiếngAnhhàngngàycủaTruyềnhìnhIsrael.ChúngtôihủybỏkếhoạchkỳnghỉgiángsinhởParisvìchúngtôikhôngmuốnởngoàinếuchiếntranhxảyra.Đầutháng1,mọithứCNNđưalênhìnhliênquantớicuộckhủnghoảng

vùngVịnh.Cảthếgiớiđangtínhtừngngàytớikhicuộcchiếntranhnổra.SựcứngđầucủaSaddamHusseinmờigọisựtrảthùkinhhoàng.Phảnkhángdườngnhưvô ích.Mỹbàybinh bố trận rộng lớn và những cỗmáy chiếntranhđồngminhđãtậphợpsẵnsàngnghiềnnátôngta.ĐồngminhlàmrõmụctiêuđầutiênsẽlàBaghdad.Baghdadđặcbiệtlàđiểmyếuvìkhảnăngtấncôngbằngbomcủalựclượngliênminhrấtlớnnếuchiếntranhxảyra.Khi tôiphỏngvấnThủ tướngIsrael,YitzhakShamir,vàongày10-1, tôi

đề cập rằngCNN cómột đội làm tin ởBaghdad và ông ta nhìn tôi ngạcnhiên:“Họcóđiênkhôngvậy?Cóphảihọmuốnviếtmộtcuốnsáchhaycáigìđókhông?”.RấtnhiềuphóngviênđãrờikhỏiBaghdad,ĐạisứquánMỹtưvấnsốcònlạicũngnênrờiđi.Khitrởvềvănphòng,tôiđượcthôngbáolàgọiđiệnvềchobiêntậpquốc

tế CNN, Eason Jordan ở Atlanta. Ông ta nói với tôi đội hình CNN ởBaghdadđangbắtđầulỏnglẻo,mộtsốngườisẵnsàngrờiđi.VàrằngtôicóđếnđóđểgiúphọkhôngvìBaghdadsắplànơinguyhiểmnhấttrênthếgiớitrongmộtvàingàytới.Dĩnhiênlàtôimuốntớiđó!Đókhôngphảilàcâuhỏihaytrảlờivềsựdũngcảm;tôichỉtincóthểlàmnhữnggìphảilàmvàtôicó

thểsốngsót.Easonlạihỏikhinàotôicóthểđi.“Ngaylậptức”,tôiđáp.Tôi nói vớiKimberly, ngày hôm sau tôi sẽ đi Baghdad. Cô ấy đã chịu

đựngsựkêucacủatôinhiềuthángnhưngbâygiờcôấylạilongạichotôi.CôấyláixetiễntôirasânbayTelAvivBen–Gurtonvàongày11-1,nămngàytrướckhiSaddamHusseinphảirútkhỏiKuwaithoặcđốimặtvớichiếntranh.Sân bay đang trong tình trạng báo động và lính chiến trường cómặt ở

khắpnơi.Rấtnhiềuhãnghàngkhôngphảihủybỏchuyếnbaytrongkhuvực.ChỉsáutrămdặmcáchxatừTelAvivtớiBaghdadnhưngtôikhôngthểbaythẳng tới đó mà phải đi khoảng cách gấp hai lần qua Cairo và Amman,Jordan.HàngkhôngAiCậpkhônggặpvấnđềgìtrênsamạcNegev,nơivàituần

trướcđó tôiđãchứngkiếnxe tăng tập luyệnchiến tranh.Tôichuyểnsangmáybayhàngkhông Jordanbay tớiAmman,vì Jordanvẫn làngườihàngxómthânthiệnduynhấtcủaIraqvàAmmanvẫnlàsânbayquốctếduynhấtphụcvụBaghdad.CNNthiếtlậpcăncứtiềnphươngởđó,thuêtiềnsảnhrộnglớntạiKhách

sạnPhiladelphia, tắpđặt thiếtbịbiên tậpvàmộtđống lớn thiếtbịkĩ thuậtcao nhấp nháy tín hiệu thu phát sóng.Một nhóm kĩ thuật viên và nhữngngườilàmtinđangchuẩnbịcôngviệccủahọ,báocáothườngxuyênđượcgửivềtrụsởCNNởAtlanta.TôigặpDominicRoberston,mộtkĩthuậtviêntrẻCNNngườiAnhđang

chuẩn bị vào Baghdad với tôi ngày hôm sau. Anh ta đang tháomột điệnthoạivệtinhcầmtay,giậtmácvàconsốởtrênđó.NicnóisẽmanglénvàoBaghdadbởivìngườiIraqsẽkhôngchophépmangnóvào.Điệnthoạivệtinhcóthểsửdụngbấtkìlúcnàovàliênlạctớibấtkìnơiđâutrênthếgiới.Đólàthiếtbịthôngtinmớinhấtkhôngthểthiếuđược.Nhưng Nic không chắc anh ta có thể làm được điều đó. “Khi tôi vào

Baghdadtháng9nămngoái,mọingườicònlấycảradioxáchtaycủatôi”,anhtanóivớitôikhibắtđầugiấunhữngphầnđiệnthoạitrongmộttátúivàhộpchứadụngcụ,bănghìnhvàthứcăn.Nhưnganhtabiếtsựkiểmsoátsẽlàgì.Tôiquansátchàngtraitrẻlàmviệcvớicácthiếtbịđầysựtươngđồngtrongtưtưởng.Chiếcđiệnthoạivệtinhtrịgiá52nghìnđôlanếubịpháthiệnnósẽbịtịch

thu.CNNsẵnsàngmạohiểmmấtdụngcụđắttiềnđó,nóđãmởkhobạccủamìnhvàđangtiêutốnhàngtriệuđôlavàoviệclàmtintruyềnhìnhvềcuộcchiếnmộtcáchđầyđủnhất.NhânviênCNNởAmmannóivớitôirằngsựđónggópđóchỉcósaurấtnhiềucuộcchiếnnộibộ.BankĩthuậtcủaCNNsợrằngthiếtbịtruyềnhìnhảnhcóthểchophépchúngtôitruyềnhìnhtrựctiếp

từBaghdad–rấthữuíchvớikẻthùnếurơivàotayhọ.ThiếtbịtrịgiánửatriệuđôlarảikhắpcácthùngtạiKháchsạnPhiladelphiachờsựđồngýchovàotừIraq.CNNđầutưnhiềuchocâuchuyệnhơnlàcạnhtranh.Buổisánghômsau

tại sân bayAmman, tôi gặp hai đồng nghiệp từ Truyền hìnhCBS, phóngviênthườngtrúLanPisseyvànhàsảnxuấtLarryDoyle.Doylelàngườiđànônglựclưỡngcótiếngtáobạonhưnganhtatrôngkhôngvui,uốngvàichaibia.Tôi thíchDoyle.Anh ta từngmượn tiền tôiởPanamađể trảhóađơnkháchsạn.VàanhtalàngườitrongsuốtcuộcđảochínhởGuatemalanăm1983chophépCNNsửdụngbăngvideocủamìnhkhingườiquayphimlàmchúngtôithấtvọng.“Các cậu, tôi cần các cậu bây giờ”, Doyle nói. Anh ta giải thích rằng

PisseyvàanhtađượccửtớiBaghdadmàkhôngcóphóngviênquayphim.BanquảnlíCBSkhôngsẵnlòngcungcấpđủbảohiểmđểthuyếtphụccáckĩthuậtviênlênđường.“ĐâylàhệthốngcủaEdMurrowvàWalterCronkitevàchúngtôikhôngcómộtđộiđicùngtrongcâuchuyệnquantrọngnhấtcủanăm”,Doylenói.“Chúngtôisẽgõcửacủacậuđểlấyvideokhiviệcquayphimbắtđầu”.Chuyến bay đếnBaghdadmuộn và đông đúc, đám đông các nhà ngoại

giao và phóng viên vào phòng chờ. Không có nhiều người ở phòng khởihành, chỉ vài nhà ngoại giao người Iraq và các thương gia người Jordan,Palestinvàbađộitruyềnhìnhtừcáctổchứctinchâuâu.TracyFleming,phátthanhviêntrẻCNN,đicùngNicRoberstonvàtôitới

Baghdadsaukhinghỉngơi.Côtanóimuốnởlạitrongsuốtthờigianchiếntranh.Côtanhìntôinhưbùamaymắn.“họnóianhlàáochốngđạn”,côtatuyênbố.Nickhôngquyếttâmlắm.AnhtanóirằngnếuCNNkhôngcókhảnăng

đảmbảo,anhtacóthểrútrangaylậptứctrongtrườnghợpanhtamuốndời.Anhtasẵnsàngmangthiếtbịđiệnthoạivệtinhvàonhưngkhôngphảiởlại.Rấtítngườiởbấtkìtổchứclàmtinnàokhácmuốnởlại,anhtanói.Tôingồicùngcácnhânviên trẻcủaCNNtrongchuyếnbay40phút tới

Baghdad.Phíadướichỉlàsamạccháykhôtrànngậpánhnắngmặttrờivànhữngngọnđồitrọcthấpbé.TôichưabaogiờtớiBaghdadnhưngđókhôngphải là vấn, đề với tôi, khung cảnh của khủnghoảngnhìn chung là giốngnhau.Khichúngtôixuốngsânbay,Nicđitrướctôivàokhuvựchảiquan.Anh

tamangtheogiáthiếtbịđĩavệtinhnặngthờơdướitaymình,nhưđịnhnóivớingườiIraqđóchỉlàkhungcủamáyquay.Chúngtôichuyểnphầncònlạicủathiếtbịvàonămxeđẩyvàlănchúngtớinhânviênhảiquanđangchờ.

Phầnđiềukhiểnnằmcùngvớithứcăn,máythuphátâmcầmtaytronghộpđồdùngđiệntử,đĩaôbằngnhômtrongtúiđầyquầnáo.Các nhân viên dò xét cẩn thận thiết bị của đội truyền hình phía trước

chúngtôi,xécáchộpbăngtáchnhau.Nichơitáimặtđimộtchútnhưnganhtacũnggiữđượcbìnhtĩnh.Khi tới lượtchúngtôi,mộtnhânviênhảiquanmởhộpđầutiênvànhìn

thấymảnhđiềukhiển.Nicnóinódànhchobiêntậphình.Taynhânviêngậtđầuvàđẩysangbên.ThiếtbịcápđãđiquanhưngNicmấtradiosóngngắnthaythế.Taynhânviênđặtnóphíasauanhtatrênbàntịchthu.“TôinghĩhọsửdụngnhữngthứnàyđểngheVOAvàBBC”,Nicthìthàovớitôi.Thanhtrahảiquanlụclọitúiquầnáovàtìmthấyđĩavệtinh,mộtthiếtbị

khéoléođượclàmbằnglướidâybạcgiốngnhưmộtchiếcôgãykhôngcònsửdụng.Nicgiảithíchvớiôngtarằngnóđượcsửdụngđểchemáyquay–“ởđâymặttrờirấtnóng,”anhtanóinhưthểmộtngườiIraqkhôngbiếtđiềuđó.Taynhânviênđãkhôngmởnóra.Kiểmsoátđãtiếnhànhđượcnửagiờ.Mộtchiếcvalibằngnhômđượcmở

ra.Bêntronglàmộtmodem,thiếtbịđượcsửdụngđểbắttínhiệutừđườngdâyđiệnthoạitớimáytính.Đólàphầnquantrọngcủathiếtbịmàkhôngthểđượcngụytrangvàcầnthiếtchođiệnthoạivệtinh.Khichúngtôiđặtnólênbàn,nótrôngthậtto.NicđãcảnhbáotôirằngngườiIraqluônluôntịchthumodem.“Đâylàbộđiềuchỉnhđiệnáp”,Nicgiảithíchvớihọ,cườivìsựmiêutảkĩ

thuậtchitiếtchoviệcsửdụngnó.TaythanhtralắngnghecẩnthậntấtcảvàsauđónhìnthẳngvàomắtNic.—Không,đólàmộtmodem–TaythanhtraphảnbácNic.—Đókhôngphảilàmodem–Nictrừngmắtcãilại.—Đólàmộtcáimodem–Taythanhtratiếptụckhẳngđịnh.—Không–Nicđáptrảmộtcáchtựtin,lêncaogiọng–Đâykhôngphảilà

mộtcáimodem.Đâylàbộđiềukhiểnđiệnáp?Cónhữngphúthòakhíhơnvàsauđótaythanhtranhúnvaiđểnóqua.Tôinghĩchúngtôiđãlàmđượcđiềuđó.Nhưngsauđótaythanhtraphát

hiệnrathiếtbịđiệnthoạicầmtayvàmỉmcườigọimộtđồngnghiệpkháctớixem.Nicbảovệmộtcáchkịchliệt.“Cácôngkhôngthểgiữnó,tôicầnnóchocôngviệccủatôi”.Lầnnàythìsựphảnkhángcủaanhtathấtbại.Thiếtbịcầmtaybịcấm.Vịtrícủanólànằmtrênbàntịchthu.Giữa sựhỗnđộnở sânbay, láixengười Iraqcủachúng tôi tới.Anh ta

cầm lấy đĩa vệ tinh bằng kim loạimàNicmang trên tay ra xe ô tô. Khi

chúngtôichấtnhữngphầncònlạicủathiếtbị,tôichúcmừngNic.Anhtađãgầnnhưvượt qua tất cả nếukhôngphải vì chiếcđiện thoại cầm tayquantrọng.Anhtacườichiếnthắng.“Peter,đóchỉlàmộtphầncủabộmáymàkhông

quantrọng.Tôicóthểcắmvàobấtkìđiệnthoạinàotrongkháchsạnđểthaythếnó”.TôileolênchiếcxecómuicủaNhậtđangđợisẵn,thởphàovớisựthành

côngcủaNic.ConđườngsânbaydẫntớiđạilộQadisiyaExpressway,đạilộsáu tầng hiện đại, có những ngôi nhà sàn và những hàng cây rợp bóng ởvùng xung quanh.Nó rất giốngmột số nơi ởQueens,NewYork giữa samạc.Niềmvui của tôi được tớiBaghdad làm tin trở nên lớn hơn.Từ những

ngàycònnhỏ,tôiđãrùngmìnhvớivẻđẹpkìlạcủaquầnđảoẢrập.Hoaquảsấykhôcủacửahànghoaquảđịaphươngđãtới trongnhữngchiếchộptừBasra. Tôi đã đọc trong những cuốn sách ở trường rằng, khu vườn treoBabylonlàmộttrongnhữngkìquancủathếgiớicổđại.NhữngbàihátcủadòngnhạcKismetthêudệtbứcthảmdàitrongtrítưởngtượngcủatôi.Bâygiờtôiđãgiàhơnvàkhônngoanhơnnhưngchiếcthảmthầnkìbáochíđãmang tôi đi từNewZealand và sau hơn 35 năm, đã đưa tôi tới nơi hằngmongướctrongnhữngngàythơấu.Người láixe taxicủachúngtôi,OmarHussainal-Aiad,mộtngườiIraq

nhiềutuổivớibộrâucắt tỉagọngànggiốngnhưhầuhếtnhữngngườiđànôngđịaphương.Khichúngtôivàothànhphố,anhtachỉracácđịađiểm:trụsởĐảngxãhộiBa’athQuốctếcủaSaddamHussein,khuvựclễhộivàdiễuhànhởCôngviênZawra.Chúngtôiđiquađàitưởngniệmchiếnthắng,haicổngvòmbằngthéplớnđượctạobởinhữngthanhkiếmvắtchéovàonhaudonhữngđôibàntaybằngnhômnắm.OmarnóivớitôimộtcáchtựhàorằngSaddamHusseinđãdùngphầntay

dướicủamìnhlàmhìnhmẫu,đượclàmto48lầnvềkíchcỡ.MọingườinóisắtdùngchotoànbộcôngtrìnhđótừchiếnlợiphẩmmũvàxetăngthuđượctrongchiếntranhvớiIran,hàngnghìnnhữngchiếcmũcủangườiIrandùngđểtrangtríchophầnmóngcủađàitưởngniệm.Ra khỏi đường cao tốc, chúng tôi lái xe qua đoạn đường hầm bằng bê

tông,bêncạnhtrungtâmhộinghịhiệnđạt lớn.Phíabên trái làKháchsạnAl-Rashid.Tòanhàmườibốntầngcaonhấttrongcảkhuphố.Hàngràocaomườithướcbaoquanhkháchsạn.Chúngtôiláixequanhvòiphunnướclớntỏaratừcácbìnhđựngnướcgia

làmbằngkimloạimàunâu.Phíatrêncôngtrình,làtượngmộtphụnữbằngđồngthiếcvươntaylêntrời.Nólàmtôinhớtớinghệthuậtchuyênchếcủa

cộngsảnBắcTriềuTiên.Đoạnđườngláixevòngquanhđượctôđiểmbằngnhữngbụihoadẫntớicổngchínhcủakháchsạn.Tôibướclênnhữngbậcđácẩmthạch.Mặtchínhtiềnsảnhđượclàmbằngđácẩmthạchmàuxámsẫmlớnvàmàubekhắchìnhcấpsốnhân.Manawer,mộtngườiđứngởcổnggiới thiệumình.Anh ta caonhưvận

động viên trung phong bóng rổ, chiều cao của anh ta được tô điểm bằngkhănxếpđỏthẫmcuốnquanhđầu.AnhtamặcbộquầnáotruyềnthốngẢrập.Khianhtatiếntớibắttaytôi,chiếcáongoàikhôngthắtvàtôinhìnthấyanhtađangmặcmộtáovestmàubenhỏ,quầnốngbónhiềusóngmàutrắngvàđigiàyxỏngón.Những người khuân vác Sudanmang hành lí, chào đón chúng tôi bằng

tiếngAnh.Trênmộtbứctườngđácẩmthạchtôinhìnthấymộtthẻbàicóhaibứcrèmnhungđỏthẫmviềnvàng.Câuviếtđềtặngnóirằngkháchsạnđượcmởnăm1982“suốtthờiđạicủaSaddamHussein”.Lốivàoấn tượngvà lấp lánh.Tôimongđợinhìn thấyhàngmáybán tự

động.Bốnchiếcđènchùmbằngthủytinhlớntreotrêntrầnnhàgiốngnhưnhữngtổongbằngphalê,vànhữngcửakínhcaodẫntớikhuđidạotrongvườn.Nhưng có rất ít đồ đạc, chỉ vài cây để trong bình vàmột bức hìnhSaddamHusseincỡlớnmặctrangphục.Tiềnsảnhkháchsạntốivàảmđạm.Từxacómộtbảnghiệutrêncửa“Bar

Sheherazade”.Tôi tiến tớibàn lễ tândàibằnggỗdáingựa,đăngkíphòngvớimộtngườiđànôngtrongbộlễphụcmàuđen,chiếcáovestvàquầnkẻsọcmàuxám.Tôiđoánrằngkháchsạnphụcvụđámđônghiệnđạihơn.NicRoberstonchỉtớimộtgócnơimấyngườiArậpđangngồinóichuyện

tạimộtchiếcbàngỗcạnhhàngđiệnthoạicôngcộngvànhìnvềphíachúngtôi.“Họlànhữngngườigiámsát”,Nicnói.CácnhânviênIraqđãđượccửtớiđểhộtốngcácphóngviênvàtheodõimọithứhọlàmbênngoàikháchsạn.Tôibướcvàomộtthangmáyvớiánhđènmờcuốitiềnsảnh.Nólắclưtới

tầng9,nơicóvănphòngCNN.Tôipháthiệncósựgiámsátbêntrong:mộtnhânviênanninhngườiIraqđangngồitrongbuồngbằnggỗgầnthangmáyvàanhtatheodõikhitôibướcrahànhlangtớikhuvựcCNN.Tôinghethấygiọngnóiquenthuộcđangnóitrênđiệnthoạiởphòng906.

Đó là nhà sản xuất Robert Wiener, đang nói chuyện với trụ sở CNN ởAtlanta.AnhtađangsửdụngđiệnthoạiFour-wire,mộtthiếtbịliênlạcđặcbiệtvớiAtlanta.Anhtanóichuyệnbằngmicro-phonecắmtừhộptruyềntínhiệubằngthépmàuđennhỏtrênbàn.Nógiốngnhưhệthốngliênlạcquốctế, liên kết bốn đường dây điện thoại giữa Baghdad và Atlanta. Nhữngđườngdâyphụlàmchotốcđộchuyểnlờinóitốthơn.

Thiếtbịfour-wirelàmhỏnghệthốngbànphímkháchsạnvàcáchệthốngđangbậtlênkhác.NóđượctruyềntrựctiếptớithiếtbịtruyềnsóngngắntớiAmman và sau đó bằng vệ tinh vềMỹ. Chỉ có CNN làm việc với chínhquyềnIraqvàđượcphépsửdụnghệ thống.Đó làquânbàicủachúng tôi.ChúngtôicóthểliênlạcvềMỹbấtkìkhinàomuốnvàngượclại.Weinerđứnglênômchầmlấytôi.Anhtakhôngcạorâutrongnhiềungày

vàđeokínhđen.Anhtacảmơntôivìđãtớiđây.“Tôimuốnanhbiết”,anhtachenvàonhanhchóng,“Chúngtôicóthểđưaanhrakhỏinơinàybấtkìkhinàomuốn.TôiđãthuyếtphụcAtlantathuêmộtmáybayvàsẵnsàngởAmmanchonhữngtrườnghợpkhẩncấp”.“ChotôirakhỏiđâyhảRobert?Tôivừamớitớimà”.Anhtagạtsangmộtbênvớivẻbíẩn.Anhtanóivớitôimongmuốnlớn

laocủaanhtalàthaythếlựclượngnhânviênlàmtinvềchiếntranhđangtanrã,nhữngnhânviênchủchốt,nhữngngườiđãhứavớianh tasẽở lạiđếnphútcuốinhưnggiờhọđangthayđổi.“NhữnglờihứatrướcGiángsinhgiờđãthayđổivàonămmới”,Robertthanvãn.AnhtanóihầuhếtđộicủaanhtavẫnởBaghdadchỉbởianhtađảmbảocóthểđưahọrađikhicókhủnghoảng.Vớigiọngđiệucăngthẳng,Robertnóivới tôicácgiảiphápbốchơicủa

nhânviênCNNđồngnghĩavớilòngtinngàycàngtăngtronggiớibáochíởBaghdadrằngởlạikhichiếntranhxảyracóthểsẽlàtựvẫn.Anhtamuốnlàmtinnhưngkhôngmuốnbấtkìaichếtđểlàmđiềuđó.AnhtanhắclạicâuchuyệnđồnthổigiữacácnhàbáoởẢrậpnhữngngườinóirằngBaghdadsẽbịđánhbomtrởvềthờikìđồđákhichiếntranhbắtđầu.CácphicôngởcácchuyếnmáybayHảiquânMỹởVịnhbịtríchlờikhinóirằngKháchsạnAl-Rashidsẽđượcdùnglàmmốcchochiếndịchđánhbombởinólàtòanhàtonhấttrongthànhphố.—Dovậy–tôinóivớiRobert–mộttrậnnémbomđúngnghĩaphảibiết

sựkhácnhaugiữacăncứchiếnlượcvàmộtkháchsạnchứ?—Nhưngthếnàonếuchúnglàmộtvàgiốngnhau–Anhtađáplạimột

cáchlolắng.SựrốiloạncủaWienerthậtđángthương.Khoảnhkhắcdễchịunhấtcủa

anhtalàkhithuyếtphụcchínhquyềnIraqchophépCNNởlạilàmtinvềsựkhắcnghiệt của chiến tranhvới thếgiới.Nhưng chínhbản thân anh ta lạikhôngđộngviênnhânviêntrongcôngtyvàothờikhắc“nướcsôilửabỏng”.“anhkhônghiểuđâu,Peter”,anhtanóivớitôi“TôichịutráchnhiệmvềtấtcảnhữngngườinàyởCNN.Anhchỉchịu tráchnhiệmvớibản thânmình.Họphảibiếtsựthật,tấtcảnhữnggìđangdiễnra”.

Tôikhôngtranhcãi.Robertchânthành.Tôicốgắngvượtrangoàicơnsốtđồn thổi và những suy đoán, tìm hiểu tình hình và tựmình cân nhắc vớinhữngtiêuchuẩncủatôi.Tôi hỏi anh ta sự an toàn của khách sạn. Anh ta chỉ ra ngoàimột căn

phòngvềphíanhữngváchngănlàmbằngbêtôngtrênmỗicửasổđượccholà bảo vệ những viên đạn bay tới. Kính của cửa sổ chỉ dày vài centimét.“Anh phải đi xem các boong ke của khách sạn”, Robert nói, “một nghìnngườicóthểtrốndướiđó”.AnhtachỉchotôiphònglưutrữcủaCNNbênkiahànhlangvănphòng.

Nước đóng chai chất tới trần nhà. Thức ăn đựng đầy các thùng giấy. Cónhững thùngbánh,kẹo,phomát, thịthộp.Cócáchộpnến,diêm,đènpin,đèndầu,giườngcắmtrại,chăn,mànchốngmuỗi.VànhữngthùngwhiskeyScoth,rượuvangvàrượumạnhcủaÝ.Đólàkhochung.Tôikinhngạc“Anhphảixemsựantoànđiệntửcủachúngta”,anhtatiếp

tụcmộtcáchhânhoan.“Nóđượcchấtbằngtiền”.“Anhnghĩgì?Peter.Anhđãnhìnquatấtcảrồi.Anhsẽởlạichứ?”’“Robert,tôicònởđâyvìlídogìnữa?tấtnhiênlàtôisẽởlại”’Tôihỏianhtaxemcóởlạicùngtôikhông.Anhtađáplại:“Tôitạodựng

điềunày.Tôiphảiở lại.Tôiđãbuộc thòng lọngxungquanhcổchúng ta.Chúngtasẽđungđưacùngnhau”.Khi trời tối, một số ít sẵn sàng chia sẻ số phận với chúng tôi. Tôi tới

phòngkhaithácchínhcủaCNN,BernardShawởtronghànhlang.AnhtađãtớitrướcmộtvàingàyđểphỏngvấnSaddamHusseinvàvẫnđangđợi.Anhtanóisẽởlạimiễnlàcảmthấykhônngoan.“Tôikhôngmuốnởlại”,Bernienói,“nhưngphảicóailàmđiềuđó”.VàobữasánghômsautôigặpIngridFormanek,mộtnhàsảnxuấtCNN.

IngridđãgiúpCNNlàmtinvềsựsụpđổcộngsảnởĐôngÂu,côtathànhthạonămthứtiếngvàbiếtcáchgiảiquyếtnhữngđiểmcóvấnđề.Côtađềnghịđưatôiđimộtvòngquanhthànhphố.TôiđãtớiBaghdadcùngmộtbótàiliệuvàbáomàtôiđãvớđượctừhệthốngthôngtinnhưngcâuchuyệntôimuốnviếtlàmộtcâuchuyệnbìnhthường,mộtcâuchuyệncóthểnhìnvàtựmìnhnghethấy.Chúngtôi thamgiacùngAla’aai-Ani, từBộThông tin,mộtnhânviên

caolớn,usầulàngườigiámsátCNN.Ala’achàotôivuivẻbằngtiếngAnhhạnchếvàsauđónóichotôiSaddamHusseinxuấtsắcnhưthếnào.Tôilắngnghemộtcáchlịchsự.TôinóichuyệnvớiAla’akhiláixevàothànhphố,cốgắngđánhgiáanh

ta.Anhtaquantrọngvớichúngtôinhưngườihướngdẫnvàphiêndịch.Tôi

hiểunhiềuvềIraqquađôimắtanhta.Anhtachưabaogiờđixa.Anhtanóivớitôicómộtphòngtrongkháchsạndướihànhlangcủatôi.Chúngtôitíchtrữsáubìnhnướckhoáng.IngridmuanhữngthùngđàoMỹ

vàcáckhốiphomátCamember.Mộtngườibánhàngđiquavớithùngchàlàkhô,có lẽnặng20kgvà tôimuốnmuatoànbộ.Chà làkhôlà thứcănvậnchuyểnđườngbiểnvàgiàunănglượng.Ingridnhìntôikhi tôikiểmtrahạndùng.“Anhmongđợigìvậy?Chiến

tranhthếgiớithứba?Trậnđánhtồitệnàysẽkếtthúcvàocuốituần”nhưngIngridvẫnmuamặcnhữngdựđoáncủamình.Côtachấtlênxewhiskeyloạinặngvàcô-nhác.RobertthấtvọngvìchúngtôikhôngtìmthấyrượuVodkaởkhuchợđịa

phương.“Tôiđoánchúngtacóthểkhắcphụcởthị trườngngoạihối trướckhigiátăng”,anhtanói,“Cóaimuốnmuamấythứnàytrừchúngtađâu”.VàobuổichiềuRobertvàtôiđi tớiBộThôngtingặpmộtsốquanchức

cấpcao.Anhtađiquatiềnsảnh,vẫymộtsốnhânviênanninhkhihọtới.Chúngtôiđiquanơichạmtrổtrangtríởphònghộinghịphíatrong.RobertchỉtaymộtbứcchândunglớncủaSaddamHusseintrongtrangphụctruyềnthống khi chúng tôi vào thang máy của nhân viên lên tầng tám. “NgàiSadoun”,RobertgọimộtngườiIraqvạmvỡđangđứngchờchúngtôibướctới.Họômnhauthânthiện.Tôinghe thấyâm thanh“NgàiRobert” từngười Iraqđókhiông tahôn

Robertvàohaimá.Khôngaicạorâutrongvàingày,tôihầunhưnghethấymácủahọbịcào.NgườiIraqlúcnàocũngvậy,sửdụngsựkínhcẩnkhigọichúngtôi.Saukhiđượcgiới thiệu,Sadounal–Jenabisămsoi tôi.Đôi tay to toàn

thịtcủaôngtanghiếnlấytaytôi.“Ngài Peter”, ông ta nói giọng vang. “Ngài công bằng với chúng tôi,

chúngtôisẽcôngbằngvớingài.ChúngtôiyêuquýngàiRobert,chúngtôiyêuquýCNN.Chàomừng”.Tôikhôngquennhữnglờicôngkhainhưvậy.Tôikhôngmongđợinhững

lờiđótừbấtkìnhânviênchínhphủnàovàđặcbiệtkhôngphảitừmộtnhânviêncấpcaocủamộtđấtnướcchuẩnbịgâychiến.RobertnàinỉtôigặpsếpcủaSadounlàNajial–Hadithi,TổnggiámđốcởBộVănhóa.Naji làmột quan chức Iraq quan trọng, người không đơn giản tiếp xúc

ngaylậptứcvớibáogiớinướcngoài.Ôngtađến,Robertvòngtayômvàhọcùngtraođổinụhôn.Vịquanchứcđómỉmcườivớitôiquacặpkínhdày.Đólànụcườinồng

ấmvàthânthiện.Ôngtanói tiếngAnhhoànhảo:“Chúngtôivuivìôngở

đây,ôngArnettạ.Chúngtasẽlàmviệccùngnhauthânthiện”.RobertđẩyNajisangbênvàthìthầmđiềugìđóvàotaiôngta.Tôinhớtớimộtứngcửviênchínhtrịnhậnlờikhuyênkhẩncấptừmộtcố

vấnhaymộtngườiđánhcượclắngnghesựmaymắntừngườiđánhcángựathuê. Robert nói anh ta nói với Naji rằng CNN cảm thấy câu chuyệnBaghdadlàmộtphầnquantrọngtronglàmtinvềchiếntranh.Najigậtđầuquảquyếtkhichúngtôirờiđi.TôingạcnhiênvớisựtựtincủaRobert,nhưngtôikhôngsẵnsàngdừng

lại sự cảnh giác cuamình.Vài tháng trước đó, nhà báo FazardBazoft bịhànhquyếtvìtộigiánđiệpkhôngcócăncứởIraq.BộThôngtinđãđồngýcấpvisachoanhtavàchịutráchnhiệmbảovệanhtasuốtchuyếnthăm.HọlànhữngquanchứctươngtựđãnóihọyêuquýCNN.Khi tôi hỏiRobert điều đó, anh ta cười. “Peter, anh làm những gì phải

làm.Khôngcóvịtríởđây.Họhoặclàyêuanhhoặclàghétanh”.Anhtanóiđang épNaji cho phép chúng tôi sử dụng truyền hình di độngmặt đất ởAmman.SếpcủaNaji,BộtrưởngThôngtinđãhứavớiRobertôngtasẽđềcậpvấnđềđóvớiSadamHussein,một người bạn thời thơ ấu củaông ta.ThiếtbịvệtinhchophépchúngtôitruyềnhìnhtrựctiếptừBaghdad.NếunótớitheodựđịnhthìCNNsẽlàmnênlịchsửbáochí.SựtáobạotrongkếhoạchcủaRobertlàmtôirốitrí.Anhtarõrànggiành

đượcsựtintưởngcủacácquanchứcIraqvàđãthuyếtphụchọrằngCNNsẽcómặttrongsuốtcuộcchiến.ĐiềukhôngchắcchắnduynhấtchínhlàsựlolắngcủanhânviênCNN.Trở lại khách sạn, Ingrid nói với tôiNhàTrắng tuyên bố thời hạn cuối

cùng rời khỏi Iraq từKuwait hết hạn vào giữa đêmngày thứba giờNewYork.Cònhaingàynữa.Roberttinrằngtấncôngđầutiênbằngbomcủađồngminhsẽlàmtêliệt

thànhphố,sáuchiếccầutrênsôngTigrissẽlàmụctiêuchiếnlược.AnhtagợiýchúngtôinênchuyểntớiKháchsạnSheratonởbênkiasông,vìKháchsạnal-Rashidđầymùichínhtrị,mộtphầntrongdựánxâydựngcủachínhphủ.Tôicóýkiếnchúngtôicóthểởlạigầncáctrungtâmcủachínhphủ.Nếu

chiến tranh xảy ra đó là cách duy nhất chúng tôi có thể cómặt trên cácđườngphốcủaBaghdadcùngsựhỗtrợvàbảovệcủacácnhânviênchínhphủ.BằngcáchởlạitrongsựgiamhãmđầykhônggiancủakhuvựcKháchsạnAl–Rashid,chúngtasẽcónhữngngườigiámsáttrongtầmtaycộngvớitầmnhìncuộcchiếnđặcbiệt từnhữngcănphòng tầng9.Robert cho rằngđiềuđóđủthuyếtphụcđểởlại.

Đêmhômđótôiviếtbản tinđầu tiên từBaghdadvềnhiệmvụhòabìnhcuốicùngcủaTổngthưkíLiênhợpquốcPerezdeCuellarđãthấtbại.Khidờiđi,ôngtatrôngcaucó.KhiởParis,ôngtađượchỏichiếntranhcóxảyrakhông.“ChỉcóChúamớibiết”,ôngtađáplại.VàobuổisángthứhaiởBaghdad, tôi thứcgiấcbiếtrằngchiếntranhcó

thểbắtđầuvàongàyhômsau.Lúcđólà5giờ30phútsáng.Phòngcủatôivẫntối.Tôilàmmộtghichútrongđầuvềnhữngthứcầnngaylậptức.Mộtchiếcđèn làcần thiếtbởivìkhichiến tranhnổ rakhôngnghingờđiệnsẽmất.Nến,nướckhoángvàthứcănđónghộp.Tôiđoánvàcầunguyệnkháchsạnsẽkhônglàmụctiêucủanhữngmáy

baychiếntranhcủađồngminhvìcóquánhiềungườinướcngoàilánhnạnởđây. Nhưng tôi phân vân về nhân viên của khách sạn, hầu hết là ngườiSudan,ẤnĐộvàPakistan,nhữngnhânviênhợpđồng.Tôiđượcnóirằnglýdoduynhấthọởlạivìbanquảnlíkháchsạnđãtịchthuhộchiếucủahọ.Mặt trời lêncaokhi tôi tớinơi làmviệccủaCNN.Robertđangngồi tại

mộtbànănbừabộn,khuỷutaychống,mộtkhaycókemđangchảy.AnhtanóivớitôibiêntậphìnhTracyFlemmingsẽrờiđi.“Tôiđanggọimáybaychocôấyvàosángmai”.CNNđanggửivàomộtchiếcRockwellSabreliner,vớigiá15nghìnđôla.TôinóivớiRobertđiềuđósẽtốthơnchochúngta,Tracynênđinếutrái

tim của cô ấy khôngmuốn ở lại.Anh ta không được an ủi. Tracy làmộttrongsốítnhânviênđầutiêncamkếtởlại.BâygiờTracyđangrờiđi.Tìnhhìnhbắtđầuxấuđi.Robertđangchứngkiếnsựtanrãtrongnộibộcủamình.Tôinóivớianhtakếhoạchcủaanhtacóthểlậplạinếuchúngtanghĩlại

vềưu thếnhânviên.Anh ta không lắngnghe, lo lắng cho sự an toàn củanhânviên,vàsauđó lànhững thiếtbịcógiá trị, rồiđến tráchnhiệmnghềnghiệpcầnđượcxemxét.CNNchưabaogiờgặpnhữngchuyệnnhưvậy.TôinhìnthấycáicaumàyvàkhuỷutaybịướtcủaRobert,cảmơnChúarằngtôichưabaogiờrơivàovịtríquảnlí.TôinóivớiRobertcầnphảigiảmtốithiểulượngnhânviênnếubombắt

đầu rơi. Tôi đang lo lắng Trung tâm sẽ yêu cầu tất cả chúng tôi ra khỏiBaghdadnếunhững tổchức thông tinkhác rútnhânviêncủahọ.Tôi theokịpRobert trong hành lang. “Trong toàn bộ cuộc nói chuyện của anh vớiAtlanta,anhhãynóivớihọrằngkhôngchỉ tôimuốnởlại làmtinvềcuộcchiếnmà tôi còn tin sẽ sống sót trongchuyệnnày.Nhớ rằng tôi đã có13nămkinhnghiệmkhitớiđây”.Cònainữasẽởlại?KhoảngcáchgiữatôivànhữngnhânviênCNNtrẻ

dườngnhưquálớn.Tôiđãđếnquámuộnđểchiếmđượclòngtincủahọ.TôithấyNicRobertsontrongphònglàmviệccẩnthậnthửnghiệmđiệnthoạivệ

tinh.Chúngtôibiếtrằngrấtíttổchứcthôngtinkháccóthểcạnhtranhvớichúngtôi.Khixemanhtatậptrungvàochiếcđiệnthoại,tôibiếtrằngtôicầnNic.Trongmộtthờigianngắntôiđãhiểuanhtalàmộtngườitáobạo,khéoléovàchínhtrực.Anhtakhẳngđịnhthiếtbịởtrạngtháihoạtđộngvàmỉmcườitrongchiếnthắng.“Nic, chúng tôi cần anh điều khiển thiết bị này.Anh là chìa khóa hoạt

độngcủachúngtaởđây”.Tôimỉmcườihyvọngvớianhta.Nickhônglẩntránh:“Peter,tôibiếttôiđượccần.Mọithứcóthểxảyra.Anhcầnmộtkĩsư.Nhưngtôikhôngquyếtđịnhởlại”.Tôitinanhta.Khinhữngngườikhácđưaraquyếtđịnhtươngtựtôibiết

họđangđưaralờixinlỗivàđơngiảnlàtrìhoãnquyếtđịnhchắcchắnrờiđi.TôihiểuNic.Anhtacósựuyênthâmbêntrong,sựtáchbiệttừtâmtrạngloâudễhiểuxâmchiếmquanhchúngtôi.“Tôi biết, Peter.Cónhữngngười tin rằng anh là người yêu chiến tranh

điêncuồng,ngườicóthểlàmmọichuyệnvìmộtcâuchuyện”,Nicnói.Tôicốgắngđểgiảithích:“Nic,chìakhóavớitôilàchẳnglàmđiềugìchỉ

đểtiêukhiểnvàtôilàmrấtcẩnthận.Tôiđánhgiátìnhhìnhởđây.Chúngtacóthểsốngsót.Tôichỉđơngiảnlàmnhữnggìtôiđượctrảđểlàm.Nếutôirakhỏiđây,tôicảmthấymìnhsẽphảitrảlạitấmsécbởivìnólàsựbáohạichocôngtyđãthuêtôinhưmộtphóngviên.NếuCNNyêucầutôirakhỏiđây,TedTurnernêntrảlạichocôngchúngtiềncủahọcùngnhữnglờihứađưarakhiôngtakíhợpđồngvớihọ,nhữngngườiđăngkíhệthốngtintức20giờcủaôngta.Chúngtakhôngthểbướcrakhỏibảntin”.Nicđangmỉmcười.“Điềuđócũnghay,Peter.Thếcòncuộcsốngriêngtư

củaanh?Tôicócuộcsốngriêng.Côtakhôngmuốntôiởđây.Côtalolắngvềtôivàgọiđiệnchotôihàngngày.Peter!Nóithẳngnhé:Tôisợ.”.Anhtahơntôiởđiểmđó.Tôiđãluônđặtcôngviệclêntrên,vàtôikhông

tựhàovìđiềuđó.—Nic,anhcóthểrờikhỏiđâyvàkhôngaiđềcậptớichuyệnnàymộtlần

nữa.Nhưnganhsẽluônluônbiếtrằnganhđãbỏlỡcâuchuyệnlớnnhấttừngcó.Nếuanhkhôngthửnghiệmbảnthânởđâythìđósẽlànơinào?—Có phải anhmuốn nói những gì chúng ta làm ở đây tách biệt giữa

ngườiđànôngvàcậubé?—Không–tôiđáplạithẳngthừng–chẳngcógìliênquantớivấnđềđại

trượngphuởđâycả.Đóchỉlàvấnđềnghềnghiệp.Nóchochúngtanhìnrõvề sự lựa chọn và những trách nhiệm của chúng ta.Tôi không đề cập tớiLuậtsửađổiThứnhấtvànhữngtráchnhiệmđặcbiệtcủachúngtatheoHiếnphápvìcậukhôngphảilàngườiMỹvàkhôngainghĩnhiềuvềnhữngvấnđề

nàynữa.Nhưngkhôngcầnphảinói,córấtnhiềungườitrongthếgiớinàyrấtquantâmtớinhữnggìđangdiễnraởBaghdad.Họsẽthựcsựđánhgiácaonếuchúngtaởđâyđểnóichohọbiếtđiềuđó.Tôinhậnthấyđangchiếnthắngnêntôitiếptục:—Nic,vấnđềduynhấtmàtôinghethấybàntánquanhkháchsạnnàylà

sự sống sót.Khôngainóivề tráchnhiệmbáochí cả.Nhưngnếuđó là sựsốngsótmàanhquantâm,thìđâylàđánhgiácủatôivềnhữnggìđangdiễnra.TôinóirằngKháchsạnal-Rashidlàmộtcấutrúckiêncốvàthíchhợplàm

tinkhibomtới.Nơitrúẩntrongkháchsạnđượcthắpsángđủ,cóđiềuhòabởinhữngngườiđiềuhànhkhẩncấp.Tôinóivớianh ta tôinghingờrằngkháchsạnlàmụctiêuvàkhôngcólídolôgícgìđểđánhbomnó.Cónhânviênbáochívàngườidânsốngởđó,phụnữvàtrẻem.TôicónhữngtranhluậncủamìnhvớiLầunămgócsuốt13nămtrướcnhưngtôichưabaogiờsợmìnhsẽbịChínhphủMỹámsát.Lực lượngkhôngquânsẽsửdụngcác trậnđánhbomđúngcách.Họsẽ

hướngtớicácvịtríquânsựđặcbiệt.Họđãcôngkhainóirằngsẽkhôngcónémbomrảithảmxuốngthànhphố.Tôinóivớianhtamọithứcóthểxảyra,Kháchsạnal-Rashidcóthểsốngsótnếubịđánhbomtìnhcờ.“Điềuđócóthểrấtđángsợ.Nic.Nhưngcóthểsốngsót”.Nicmỉmcườivớitôi.“ĐiềugìsẽxảyraPeter,aisẽnhặtxáctôitrongvàituầntới.BạngáitôihayCNN?”.Cuốibuổisángtôiđixuốngkhuvựcmuasắmtrungtâmthànhphốđểcó

hìnhảnhvềviệcchuẩnbịchiếntranh.Giờítngườiởtrênđườnghơn.Nhữngxechởđầytàisảncánhânhướngrakhỏithànhphố.TruyềnhìnhIraqgửitớinhững đoạn băng về quốc hội ủng hộ chính sách của SaddamHussein vềviệcphảnkháng,ủnghộchiếntranhhơnlàrútkhỏiKuwait.Tấtcảnamgiớitrên15 tuổiđềuđược cấpvũkhí cầm tay.Chiến tranhdườngnhư làđiềukhôngtránhkhỏi.Sauđó, trongkhi chúng tôi ngồi quanhkhuvực làmviệcCNN,Bernie

Shawtớitrongbộđồtắmđểmượnmáyđánhchữdiđộngcủatôi.AnhtađãphỏngvấnThứtrưởngNgoạigiao,NizarHamdoonởhậutrườngsángngàyhômđó.WallStreetđáplạingayvớibảntruyềnhìnhcủaanhta,thịtrườngchứngkhoánlênhơn30điểm.Bernietrởlạiphònganhta,nhưngtrongvàiphútlạibòrakhỏigiườngvì

trụsởAtlantalolắng.Chúngtacóhaykhôngcóhòabình?Bernie tiếp tục lên hình nhấnmạnh khá tốt bản tin củamình về những

điềukiệnnhânnhượngđượcđưaraởHộinghịhòabìnhquốctế.Cácđồngminhtừchốidứtkhoátnhữnghộinghịnhưthếnày.

WallStreetrútlui.SựkiệnđóchotôithấyCNNđượccảthếgiớixemvàtintưởng.Chúngtôi

phảicócâuchuyệntheođúngnghĩavàphảilàmrõràng.ThápđồnghồthếkỷXIXtrênsângaBaghdadmờtrongsươngdàyđặc

buổisángnhưngtôicóthểnghethấytiếngchuôngrung.Một,hai,ba,bốn,năm,sáu,bảy,tám.Đólàngày16-1.ThờihạncuốicùngđãquavàSaddamHusseinkhôngnhúcnhích.Kĩ thuậtviênquayphimcủaCNNMarkBeil lo căng thẳngquanhhình

ảnhrõràngvềthápđồnghồcổbằnggỗ.NicRobertsonchỉnhmicrophoneởthiết bị âm thanh. Tôi nhìn lên bầu trời xám và lắng nghe chăm chú. âmthanhnhữngbướcchânởsângalànhữnggìtôinghethấy.Tôi trở lạiKháchsạnal-Rashidđểpháthình.TôiđượcbiếtTổng thống

Bushđãkíchỉthịanninhquốcgiaphátđộngchiếntranhmàkhôngcầnchọcthủngphòng tuyếnngoạigiao.Tôimiêu tảnhữnggìnhìn thấy trênđườngphố, những người qua đường thầm lặng, các nhóm thanh niên mặc đồngphụcchờđợiphươngtiệntới.TôitríchlờimộtngườiIraqnóirằngSaddamHusseinvàGeorgeBushđều lànhữngngườiđànôngngungốcdấnmìnhvàosựtànphá.Thời hạn rút quân đã qua, giới báo chí bắt đầu rời đi. LarryDoyle của

CBSnhảyvàophòng chúng tôi. “Chúng ta ra khỏi đây”, anh ta tuyênbố.DoylenóirằnghầuhếtmọingườiđềucốgắnglaotớiphầnđấtgiápbiêngiớiJordan.VănphòngtrụsởcủaanhtachorằngBaghdadsẽbịđánhbomtốihômđó.ChủtịchCNNTomJohnsonmuốnnóichuyệnvớitôitrênđiệnthoại.Ông

tahiểutôimuốnởlạinhưngôngtalolắngchonhânviêncủamình.KhilàChủtịchThờibáoLosAngeles,ôngtađãphảitìmxáchaitrongcácphóngviênthườngtrúyêuthíchcủaôngtatừchiếntrườngởTrungĐôngvàTrungMỹ,ôngtakhôngmuốnlạilàmđiềuđó.Tôiđảmbảotôikhôngcóýđịnhtrởthànhconsốthốngkê.Tôichỉrarằng

Baghdadcó sốdân là4 triệungườivànếu tôiở lại consốđó trở thành4triệulẻ1!SaddamHusseinđãxâmchiếmKuwaitmột ngày saukhiTom Johnson

đảm nhiệmCNN.Ông ta đã tiêu tốn hàng triệu đô la chuẩn bị cho chiếntranhvàgửihơn100nhânviêntớiTrungĐông.SựlựachọncủaôngtalàrútmọingườirakhỏiBaghdad,chuyểntớivịtríantoànhơnởngoạiôthànhphốhoặclàđểchúngtôiởlại.Suốt tuầnđó,ngườiphátngôncủaNhàTrắng,MarlinFitzwaternóivới

Johnson:“ngườicủaôngởBaghdadlàởtrongnấmmồnguyhiểm”.Ôngta

đãnóichuyệnvớiPhóChủtịchDanQuayle,ngườiđãnóivớiôngtarằngBushrất lo lắng.ChínhTổngthốngcũng thểhiệnsự lo lắngvềsựcómặtcủangườibạnôngtaBernieShawởIraqvàgiụcTom“đưaanhtarakhỏiđó”.CNNdaođộngvàsauđóTedTurnerđingượcvớilờichỉdẫndànhcho

nhânviênquảnlícủaCNN:“ChúngtalàhệthốngquốctếvàchúngtabắtbuộcphảilàmtinvềcâuchuyệntừBaghdadnếuchúngtacóthể.Chúngtanênchonhữngngườicủachúngtacơhộiđượclàmđiềuđó.Nhưngchúngtacũngnênchohọcơhộidờiđinếuhọmuốnvậy.Tôikhôngmuốnquanđiểmcủamìnhbịbấtkìaihủybỏ”.Chínhtôicũngkhôngthểnóiđiềuđótốthơn.Buổitốingày16-1,cósáunhânviênkhácdựđịnhrờiđitrêntrựcthăng

thuê vào sáng hôm sau. Họ nghĩ có thể ra khỏi Baghdad trước khi chiếntranhbắtđầu.WienervàNicRobertsonquyếtđịnhởlại.Tốimuộnhômđó,WalterCronkitelênhìnhtừvănphòngWashingtoncủa

CNN,mộtngườiđànônglớntuổicủatruyềnhìnhtrongtâmtrạngđầytriếtlíkhinóichuyệnvềnhómcácphóngviênthườngtrúMỹởlạithủđôcủakẻthùtrongnhữngngàyđầucủaChiếntranhthếgiớithứhai.“TôikhôngnghĩsựnguyhiểmởBerlinhayTokyohaybấtkìđâulạiđặc

biệtsắpxảyranhưđốivớiBaghdadhômnay”,“Tôinghĩquyếtđịnhởlạimột nơi rõ ràng là vùng chiến sự nguy hiểm, nơi đạo đức của con ngườiđượcxemxétởcácphòngtuyếncóthểcoilàquyếtđịnhkhókhănnhấtmàbất kì người làm báo nào từng phải đốimặt.Điều đó cũng khó khăn vớichínhngườiquảnlícủaanhta”.Ông tacũngdựđoáncácnhà tuyên truyềnởMỹsẽkhôngvuinếuviệc

làmtincủachúngtôigợtlênsựthôngcảmchongườiIraq.Cronkitechotôivàilờikhuyênthânthiệntrêntruyềnhình.“Peter,anhlàtàisảnvôcùngquýgiá với việc làm tin dũng cảm trên thế giới.Anhđã chứngminhđiều đó.Đừngđứngtrênsânkhấulầnnàynữa.Nếuanhcóthểxemxéttấtcảnhữngđiềuđó.Tạisaothìanhđãbiết,bảotrọng,chàngtrai”.Trongmộtkhoảnhkhắc tôinhìn trừng trừngvàochiếcmicro-phonebốn

dây.Tôiđãkhôngmongđợingheđiềunày từWalterCronkite,một trongnhữnghìnhmẫuvaitròcủatôi.Tôinóivớiôngtalàtôikhôngcógìcònlạiđểchứngminhcả:“Đâychỉlà

câuchuyệnlớnnhấttrênthếgiớivàothờiđiểmnàyvàtôimuốnlàmtinvềnónhiềunhưcóthể”.

Chương2:NgàyThứNhất17-01Chúngtôibồnchồnđilại.Saukhoảnghaigiờsáng,MarkBiellobắtđầu

dựngmáyquayởcửasổtrongtrườnghợpcóđiềugìxảyrabênngoài.Nicđangnóichuyệnvớitôi.Tôi nhìn ra ngoài cửa sổ.TrờiBaghdad không có trăng, “một đêm của

nhữngmáybaythảbom”màmộtaiđótừngnóivớitôiởViệtNam,khimáybaychiếntranhcóthểđếnbấtngờ.Nichơinghiêngđầumộtchút,hìnhnhưanhtanghethấytiếngmáybay?

Tôinóivớianhtarằnganhtađangmơ.Anhtabướcquahànhlangtớimộtphòngcócửasổmở.Sauđóanhtachạylại,mặtxúcđộng.Trongkhoảnhkhắc tiếp theo,một vệt sánghiện ra rõ hơn trên bầu trời

phíanam.Nicnhưchùngxuống.Tôi lắcđầukhông thể tinnổi.Thông tintìnhbáochorằngTổngthốngBushsẽchờvàingàytrướckhira lệnhmáybaynémbom.Nhữngâmthanhcủatiếngsúngbắnlêntrờibáohiệurằngchiếntranhđã

bắtđầu.Tôiliếcnhìnđồnghồtronggiờphútlịchsử:2giờ32phútsáng.Trongnhữngngàylàmtinbáoviếtcủamình,phút làmnênsựkhácbiệt

giữatinsốtdẻocòntrongtruyềnhìnhtrựctiếp,giâylàmnênsựkhácbiệt.Tôilảođảovềvịtrílàmviệc.Điệnthoạifour-wirevovelờimờitruyền

hình.Nicđãsẵnsàng,biếnmấtởhànhlang.Anhtamởcửamọilốiđigiữaphònganhtavàsựantoànnơitrúẩntránhbommườitầngphíadưới.BernieShaw đang quỳ xuống, nhìn ra ngoài cửa sổ tầng 9 khi mò mẫm tìmmicrophone. “ĐếnvớiBaghdad,đếnvớiBaghdad”, anh ta thét lên,nhữngngóntaybấmnútđiềukhiển.“Điềugìđóđangxảyra.Điềugìđóđangxảyra”.Trái tim tôi như ngừng đập. Bernie là người đầu tiên với câu chuyện.

Nhưngsựthấtvọngcạnhtranhcủatôibiếnmấtkhitôinhìnrangoàicửasổphíasauanhta.Vệtsángđỏtớimứcdườngnhưmặttrờimọctrởlại.Chuỗiánhsángvàng

trải trên nền trờimặc dù phản lại từ chiếc đèn chùm lớn và tôi dám chắcchúnglànhữngviênđạnlửatừsúngtrênmáybay.MarkBiellodichuyểncẩnthậnkhilắpráplạimộttrongnhữngmáyquay

củaanhta.Khôngphátđượchìnhvàothờiđiểmnày.Ngườiquayphimđangcốgắnglấyhìnhđểsửdụngsauđó.TôigiúpanhtathìnghethấyBerntegọi:“PeterArnett, thamgiacùngtôiởđây”.Atlantađangtruyềnhìnhtrựctiếpchúng ta, cắt ngang cuộc phỏng vấn với Bộ trưởng Quốc phòng CasparWeinberger.

Bernie bắt đầu, “bầu trời Baghdad sáng rọi. Chúng ta đang nhìn thấynhữngvệtsángtrànkhắpbầutrờiphảikhôngPeter?”.Khitôiđẩymặtmìnhtới chiếcmicrophone, tôinói lắpbắp sựquan sát củamìnhvề“nhữngvệtsánglớntrênbầutrời,nhữnghiệuứnggiốngnhưsấmchớp”.Bênngoài,đènvẫnsángtrongcáctòanhàvàđườngphố.Tiếngcòibáo

độngbắtđầurúlênkhắpthànhphố,nhưngmọingườidânIraqđãtỉnhgiấctừlâu.KhiJohnHollimanbướcvàophòng,đènkháchsạnđãtắtcũngnhưcáctín

hiệu truyền thôngbốndâycủachúng tôi.Tôinghĩ, tất cảkếhoạch, tất cảnhững đấu tranh, tất cả tiền…đều đổ xuống sông. Thế giới ngoài cửa sổchúngtôinổcònchúngtôilànhữngngườiđứngbêntrongkhônggiúpđượcgì.TôithấyBielloởphòngbêncạnhvàgiúpanhtadựngcácmáyquaynhỏở

mộtsốcửasổtrướckhidờitớivịtríẩnnấp.Khitrởlạinơilàmviệc,tôinhìnthấyHollimannúpdướicửasổ,nhìnlêntrongđêmsợhãivànóivàochiếcmicrophonebốndâymàanhtagắnvớisợidâydài.“ChàoAtlanta,Atlanta.ĐâylàHolliman.Tôikhôngbiếtlàcácbạncóthể

nghethấytôibâygiờhaykhôngnhưngtôisẽtiếptụcnóichuyệnvớicácbạnlâunhưcó thể”.Hollimanđặtpinmớivàobốndâyđểkhởiđộng lại.ÁnhđènvànghoatiêulóelênnhưngAtlantakhôngnhậnđượctínhiệu.Hollimanđặtmicrophonerangoàicửasổthuâmthanhđêmđó.Cửasổcủachúngtôirunglên.Chúngtôimởcửaravàokếtnốicácphòngđểcótoàncảnh.Sauđó,khinghỉvaiđộcthoạicủamình,HollimannghethấylờiđáptừAtlanta.Họđã lắngngheanh takhoảngmườiphút, chờchoanh tadừng lạiđểhọchenvào.Johnnhảymúatrongniềmvuikhi trậnbomlớnnổ tungba toànhà làm

rung chuyển cănphòngkhách sạn.Tôi đoánđó là trụ sởđảngBa’ath củaSaddamHussein.“David, đây là một đêm đặc biệt. Tuyệt biết bao được ở cùng cậu”

HollimanđangnóichuyệntrựctiếptừBaghdadvớingườidẫnchươngtrìnhDavid French. Chúng tôi chuyểnmicrophone qua lại cho nhau giống nhưgậynghỉngơi.Giám đốc sản xuất ở Atlanta, Bom Furnad, cổ động trên đường dây.

Giọngôngtanáonhiệt.—Cácbạnlàmđiềuđóđi.Cảthếgiớiđangxem!Vàolúcbagiờsáng.Cuộctấncôngđầutiênkếtthúc.Mộtxecứuthương

màutrắngchạydọcđạilộcócâyphíadướichúngtôi,ánhđènmàuxanhlấplóevàcòibáođộngrúlên.Khôngcóthứgìkhácchuyểnđộng.Bầutrờiphía

namtốilại,nhưngởphíađông,trênDinhtổngthống,nhữngtaysúnglolắngbắnthườngxuyên,đạnlửauốntrênbầutrời.MộttrongcácbiêntậphìnhcủaCNN,KrisKrizmanich,nhìnlêntôiesợ.

Côtađangngồixổmtrênsànnhàdựavàotường,holặnglẽ.NgaysauđócôtavềnơitrúẩncùngWiener.TôigiaomicrophonechoHolliman.“Oh,oh,bâygiờcómộttrậnbắnphá

lớnởphíatâyvịtríchúngta.Vàchúngtachỉnghethấywhoa,…Nólàvụnổtrên không lớn mà chúng ta thấy. Nó đang đặc kín bầu trời…”Mắt củaHollimanlồiragiốngnhưbàivăncủaanhta.Tiếngvangcuộcchiếnkĩthuậtnhấnchìmchúngtôi.Giờ tới lượt tôi. Tôi dựa gần chiếc microphone. Khách sạn đang rung

chuyển.Tôingórangoàicửasổvàgiọngtôichếttrongcổhọng.“Tôinghĩ,John,vụnổtrênkhôngđãthổitungtrungtâmviễnthông”.Tiếngvangcủabomnổđiquachúngtôi.Tôicốgắngnóibìnhtĩnhnhưngdườngnhưcóâmsắccaogiọngmàtôi

khôngthểnàokiềmchếđược.“Bâygiờcácbạncóthểnghethấytiếngbom.Nếucácbạnvẫnởđâycùngchúngtôi,cácbạncóthểnghethấytiếngbom.Chúng tấn công về trung tâm thành phố”. Tôi nhắm mắt lại và giơmicrophonelên,đểcảthếgiớingheâmthanhcủacuộcchiếnvangquacửasổ,âmthanhdộilạitừnhữngvụnổlàmrăngtôivavàonhau.TôichuyểnmicrophonechoHolliman,ngườiđoán liên lạc truyền thông

củachúngtôivớiMỹcuốicùngsẽbịngắt.“TôisẽhỏinếuanhcóthểnghethấychúngtôiởWashingtonvàAtlanta.Cácanhvẫncóthểnghethấychúngtôichứ?”.GiọngcủaphátthanhviênDavidFrenchtrênchiếcmicro-phonekêulách

cáchđảmbảovớichúngtôi,“John,chúngtôivẫnnghethấyanh.Tiếptụcđi.Chúngtôivẫnnghethấyanh”.Hollimangiảithích:“Cácbạnbiếtđấy,khicácbạnnhìnthấyđườngdây

truyềnthôngliênlạcrabênngoàithếgiớibịtấncôngbằngmộtquảbomthìphảitiếptụckiểmtrađểchắcrằngvẫnliênlạcđược”.Frenchngắtquãngbằng thôngbáo từ sởchỉhuycủaMỹởẢRập rằng

chiếntranhđãbắtđầu.“Tôinghĩthôngtinnàylàthừavớicácbạn.Cácbạnđangxemnó”,anhtabìnhluậnngắngọn.ChúngtôiđãhànhđộngtrướcVănphòngbáochícủaLầuNămgóckhoảng27phútvềsựbắtđầucủaChiếntranhvùngVịnh?TôibắttayHolliman.Johnchotôilênhìnhsaukhikếtluậnrằng:“tôisẽ

nóichocácbạnbiếtrằngkinhnghiệmcủatôitrongcuộcchiếnlàgiớihạn,tôitựhàonóiđiềuđó.Nhưngtôinghĩkhimặttrờimọcvàongàymai,kinh

nghiệmcủatôisẽnhiềulênrấtnhiều”.Khimặt trờimọc,vẫncònkhoảngbốngiờnữa.Chúng tôikhôngmong

đợimáybaygiảmbớtoanhtạchaynhữngyêucầucủaCNNbìnhluậntrựctiếp.Cổhọngcủa tôi rátmỏi,nói luônmồmkhôngdứt.Đầu tôinhức, tôicảmthấycánhtayvàlưngđauêẩm.Chúaơi,tôibịphátban,ítnhấttôiđãkhôngngất.Chúng tôi tạm dừng khá lâu. Đường dây liên lạc dường như đảm bảo.

Chiếntranhđanggàorútrênđầuchúngtôigiốngnhưtrậnbãođượcdựđoántrước.Mốiquantâmlớnnhấtcủatôilàtránhxuấthiệnmộtcáchngungốctrướckhángiảtrêntoànthếgiới.Tôithềtránhviệcnóiliênmồm,ủymịvàphỏng đoán – chỉ truyền những gì tôi nhìn thấy. Thiển cận là một trongnhữnghiểmhọacủatruyềnhìnhtrựctiếpnhưnglưỡnglựlàmộttộiácđạođức,khôngdễdàngđểnóitrướckhibạnnghĩ.Có tiếng rít bên ngoài cửa sổ. Holliman dựa vào vai tôi về phía

microphone.“Oh,đónghenhưtiếngrocket.Nókhágần”.Tôiđảmbảovớianhta,“Tôinghĩlàrocketđangtớigần,nhưngkhônghướngvềphíachúngta,John”.Anhtacườitheophảnxạtựnhiên.Tiếnggầmrúcủaphicơnémbomlậptứcrúlêncùngnhữngluồngkhóiđendàyđặcphụtratừcáctoànhàchínhphủchỉcách1dặmrưỡi.Trậnnémbomcăngthẳngvàtiếngầnhơnvềphíakháchsạn.Córấtnhiềumụctiêutrongkhuvựccủachúngtôi.TấtcảcácngọnđènởBaghdadđềutắttrừphòngchúngtôi,nơichiếcđèn

khẩncấpđanglóelêntrêntrầnnhà.Khinhậnrađiềuđó,Johnquayvềphíatôi: “Peter, tại sao chúng ta không nhìn thấy nếu tắt ngọn đèn đó đi.Nếuchúngtaphảiđậpnóthìhãylàmđi.Hãytắtngọnđènđó”.Ánhsánglấplóelà quan trọng vớimọi di chuyển của chúng tôi trong phòng, để tìm nướckhoáng,đểđiềukhiển truyền thôngbốndây,để tránhđâmvàoghếvàcáchộpdụngcụ.Tôinóivớianhtakhôngphảilolắng.Đốivớitôidườngnhưnhữngmáy

baynémbomvàtênlửađầuđạnhạtnhântầmthấptấncôngnhữngmụctiêuđãđượcquyết định trước.Khách sạn al –Rashid làmục tiêu chỉ khiLầuNămgóc quyết định như vậy và nếu chúng tôi nằm trong danh sách némbomthìkhôngcănphòngtốinàocóthểcứuđượcchúngtôi.Ánhsánglấplóetiếptheovềphíađôngnamvàtheosaulàhơnmườivụ

nổ.ChúnglànơilọcdầutrênsôngTigris.NhữngbiểutượngbềnvữngcủaIraqhiệnđạibịdọnsạchtrongmộtgiây.Sứcnóngcủatrậnbắnpháthổiquacửasổkháchsạnmởcủachúngtôi.Giờlạitớilượttôiởchiếcmicrophoneđãbật.Tôinóirằngtấtcảcácquả

bom dường như đều ngắm thẳng tới mục tiêu. Tôi cố gắng để mô tả rõ.Chúngtôicóthểnhìnthấyrấtnhiềutừđộcaotầng9,tấtnhiênkhôngphải

hếtmọithứ.Chúngtôikhôngbiếtchuyệngìđangdiễnrangoàiđó.Tôibiếtrằng trongnhữngkhoảnhkhắcđầu tiênquan trọngcủacuộcchiến,ýkiếncôngchúngcó thểhình thànhđốivớibản tin củachúng tôi.Chúng tôi cóđườngdâymởvới thếgiới;khôngcó sựkiểmduyệtởcảhaiđầu.NhữngngườigiámsátIraqđãrờivàotrúẩntrongcácboongke.BernieShawthamgiacùngchúngtôi.Anhtaởdướihầmtránhbomcủa

kháchsạnvàđangthởhổnhểnkhicốgắngleolênchínlượtcầuthangtrongbóng tối.Anh ta đã tớimicrophone, nhưngHolliman lấy nó lại từ anh ta.“Bernie,bạnvàtôiđãcómộtquyđịnhtừnhữngngàycảhaichúngtaphátthanh.Anhluônluôncảnhbáotôiđừngbaogiờlênhìnhkhihụthơi.Tôisẽdànhchoanhmộtkhoảngthờigianđểlấylạihơi”.Chuôngđiệnthoạitrongphòngbấtngờreovàchúngtôinhảylên.Bernie

nhấcmáynghekhiJohnhòlatrongphòng,“Cóphảiđiềugìđómànhữngngườixemcủachúngtamuốnbiếtà”Hollimandườngnhưquyếtđịnhđểcảthếgiớinghelénmọicửđộngcủamỗingườichúngtôi.Đólàđiệnthoạicủakhách sạngiục chúng tôi rời khỏiphòngvàđi xuốngnơi trú ẩn.Tôinghĩrằngviệclàmtincủachúngtôiđãhết.Từ khi đánh bom bắt đầu, tôi đã chờ đợt nhân viên an ninh bước vào

phòngvàngăncảnchúngtôi.TheoBernie,tấtcảcácnhânviêntruyềnthôngcủachúngtôiđãtậphợptrongnơitrúẩndướihầmvàbịgiữlạibởicácnhânviên có vũ trang.Những người này cùngmáy thu bán dẫn bắt kênhBBCđangphátphầnbìnhluậntrựctiếpcủachúngtôi.Sựphảnkhángcạnhtranhđangtớiđiểmbùngnổ.Tôi tínhđếnsựbốirối trongnhữnggiờđầu tiêncủacuộcchiến,để tiếp

tụcchocửasổphát thanhcủachúng tôimở.TôinghingờChínhphủIraqtừngcóýđịnhđểbachúngtôi,cácphóngviêntruyềnhình–nhữngquansátkhôngcógiámsát– truyềnnhữnghìnhảnhcho toànbộkhángiả trên thếgiớibiếtthờiđiểmquantrọngnhưthếnày.Mọibướcchânngoàikháchsạnvàmọicuộcphỏngvấntrongsuốtkhủng

hoảng vùngVịnh được chính quyền Iraq kiểm duyệt.Những thông tin trìhoãnlàsựquantrọngquânsựsốngcòn.Nếucácđồngnghiệpcủachúngtôiởnơitránhbomcóthểlàmchủđiềuđó.TôiđoáncácnhânviênquânsựởBaghdadcũngcóthểlàmđược.Chúng tôinghe thấy truyềnhìnhCNNtừTelAviv,mộtphóngviênnói

BộNgoạigiaoIsraelđangxemCNNvàđàiphátthanhquốcgiaIsraelđangphátphầnbình luận của chúng tôi, cácnhânviênquản lí củaCNNkhẳngđịnhđiềuđó.HollimanđềnghịBerniemộtchiếcsandwichkẹpcáthu.Cótiếnggióthổi

quacửasổmởvàHollimanđềcậpthậmchívậynhưngtấtcảchúngtôivẫn

đangtoátmồhôi.Mọithứchúngtôinóiđềuđượctruyềntrựctiếp.Cảmơnchúawienerđãkhôngởđóvớivốntừvựngphongphúcủaanhta.Chúngtôicónhiềuthờigiantrênhình.Cuộctấncôngdiễnracứ15phút

mộtlần.Chúngtôisosánhcuộcđánhbomvớimộttriệuconđomđómvớimàntrìnhdiễnpháohoangày4-7,vớicơnbão,vớisaobăng,vớitàuvũtrụkhởihành.Shawnóirằngnógiốngnhưtrungtâmcủađịangục.Chúng tôi hiếm khi phủ định lẫn nhau, nhưng cómột lầnBernie thách

thứcsựmiêutảcủaHollimanvềmộtvụnémbomnhưlà“cáiđẹp”.Anhtabìnhluậnđanhthép,“John,điềuđóvớitôikhôngđẹp”.Chúngtôichạyhếttừmặtbênnàykháchsạntớimặtbênkiađểkiểmtra

khungcảnh.Dồndậpbomvàtênlửatấncôngcáckhẩupháobắnphámáybay,vịtríradar,cácbộngànhchínhphủ,mụctiêucôngnghiệp,cácđầumốiliênlạcvớichiếntrườngKuwait.NhưngchúngtôicóthểnhìnthấynhữngchiếccầuvẫnnằmtrênsôngTigris.Có tiếngđậpcửa.TôinhìnBernie,Johnvàgợiýhọ trốnđi.Tôisẽgiải

quyếtviệcquấyrầy.Hollimanluồnvàophòngkếbênrúcxuốngmộtchiếcgiường.Shawvàomộtphòngvàtrốndướibàn.Tôibậtcôngtắcđiệnthoại,đènmàuvàngvàmởcửa.Bachiếcđènpinrọi

vàomặttôivàtôibịđẩyvàotrongphòng.Họlànhữngnhânviênanninhvàto cao hơn tôi rất nhiều.Một người xoay tôi vào tường trong khi nhữngngườikhácđivòngquanhphòngcủachúngtôi,mởtủvàđóngcáccửasổ.Họlấymáyquaycủachúngtôikhỏikhungmáyvàmangchúngrahànhlangyêu cầu tôi xuống boong ke. Không còn cách nào khác, tôi buộc phải đixuốngcầuthang.Tôingồixuốngtronglốicửaravào.Tôituyênbốrằngtôisợbịgiamgiữ.

Tôichứngminhbằngđôi tayrunlênsợhãi trongmộtkhoảngkhôngđóngkín.Tôinóirằngtôiđãcó10nămởViệtNamvànhữngtrậnđánhbombênngoàikhônglàmtôilolắngnhưngởđâytrongmộtcănphòngđóngkíntôinhưphátđiên.Nhữngnhânviênanninhcốgắngmộtcáchhờihợtkéotôiđivàsauđóbỏ

đicùngmáyquaycủachúngtôi.Tôinhìntheoánhđènpincủahọbiếnmấtvàocầuthangvàsauđótrởlạiphòng.Atlantanghĩrằnghọđãmấtchúngtôi.DavidFrenchđãnóivớikhángiả,

“Tôikhôngmongmuốncảnhbáobấtkìai”nhưngsựliênlạcvớichúngtôiđãbịmất.WolfBlitzer truyền tin từLầuNămgóc rằng tắcnghẽnđiện tửcuốicùngđãlàmchúngtôimấtphátsóng.TôibậthệthốngbốndâylênvànóivớiAtlantarằngchúngtôiđãtrởlạinhiệmvụ.Bernienóianhtalotấtcảchúngtôicóthểbịrờiđi.“Tôisẽchuyểnmíc

choJohn,choanh,Peter,vàtôisẽtrốndướibàn,khôngphảivìtôisợnhữnggìđangdiễnrangoàikiamàtôimuốnđảmbảonếucócuộclàmphiềnkhácvànếuhaianhbịđưađithìítnhấtcònmộttrongchúngtasẽởđây”.Bây giờ các phát thanh viên đang gọi chúng tôi là “Những cậu bé của

Baghdad” khiBernie lên hình thì có tiếng gõ cửamạnhmột lần nữa ngắtquãnganhta.Anhtathìthào:“Chúngtaphảitrốn”vànémmicrophonevàotôi.Tôi tắt tín hiệu để kiểm tra cửa và nghe thấy David French tuyên bố:

“Cảmơnrấtnhiềucácquýông.ChúngtôiđoánđókhôngphảilàngườibánhàngFullerBrush”.Đó làWiener.Anh tacốgắngrakhỏichỗẩnnấp.Bốnngườichúng tôi

nghetrênhệthốngbốndâybàiphátbiểucủaTổngthốngBushđưaranhữngyêu cầu tối thiểu cho việc dừng ném bom: rằng lực lượng của SaddamHusseinphảirờiKuwaitvàôngtaphảituântheonhữnggiảiphápcủaLiênhợpquốc.TiếngvangcácvụnổnhấnmạnhbàiphátbiểucủaTổngthống.KhiBush

nói:“ĐâysẽkhôngphảilàmộtViệtNamkhác”,thìtôiđangnghĩvềchuỗicáccuộctấncôngcủaMỹbênngoàiHàNộikhitớithămvàonăm1972.Mỹđãdừngnhữngcuộctấncôngácliệtnhấttớitậnkhikếtthúccuộcchiến.Nóitheocáchnàythìđâymớichỉlàđiểmkhởiđầu.IngridFormanek,ngườicũngthoát ra thànhcông,đi lên từboongkevà

nóivớichúngtôicómộtcuộcbiểutình“đảđảoBush”khicácnhânviênanninhkháchsạnđivòngquanhcácnơitrúẩncùngvũkhítựđộngvàmặtnạkhígas.ChúngtôibậtcuộchọpbáocủaBộtrưởngquốcphòngDickCheney.một

phóngviên hỏi ông ta có lo lắng đánhbomởBaghdadđã giết người dânthườnghaykhông.Ôngtađáplại:“ViệclàmtintốtnhấtmàtôitừngxemvềnhữnggìdiễnraởBaghdadlàtrênkênhCNN.DựavàonhữnglờibìnhluậntừđộilàmtinCNNởkháchsạnởBaghdad,cuộctấncôngvàocácmụctiêuvớiđộchínhxáccaođãthànhcông,ítnhấtđólàthôngbáotheoCNN”.Vàolúcbìnhminh,khônggiantrởnênyênắnghơn.Chúngtôivuivẻngồi

vàoghếthayđổivị trísaukhinằmtrênbụngvàbòtrênđầugối.Tôinhắckhángiảnhớ sựyên tĩnhkhôngcónghĩa làkết thúc củabất kì điềugì vì“nhữngphátsúngđầutiêntrongcuộcchiếnđãđượcbắnra”.KhôngcódấuhiệugìvềphảnứngcủaSaddamHussein.Tôinghĩôngta

cũngganlì.“ôngtađãnóirõvàituầntrướcôngtachàođóncuộcchiếnnàyvàchuẩnbịđểchiếnđấu.Chiếntrườngcủaôngtalàkhẩuhiệu“AllahAkbar–Allahvĩđại”.

Sươngmùtrởlại.Cónhữngdấuhiệugiaothôngtrênxalộtámlànphíatrước khách sạn.Chúng tôi nhìn thấy xe cứuhỏa đi qua bầu trời phủ đầykhóiđendàyđặc.Tôitỉnhdậyvàokhoảngtrưa,pháthiệnrahậuquảcủatrậnnémbomqua

đêm: toilet mất nước. Tôi rửamặt bằng nước khoáng. Điện không có lạitrongkhách sạn.Hollimanđanggõbảnphát thanhbằngmáyđánh chữdiđộngcủatôivìmáytínhkhônghoạtđộngvàtôicườivớichínhmình.Mọingười trêu khi tôi mang nó tới khách sạn vài ngày trước đó. Có phải tôikhôngbiếtchúngtôiđangởtrongthờiđạimáytínhđâu?Điệnthoạifour-wirevẫnhoạtđộngnhưngvìlúcđóvàosángsớmởMỹ

vàcórấtítcuộcgọitruyềnhìnhtrựctiếp.Khônggianlàmviệccủachúngtôilộnxộnkhiđộixếpđồ rời đi.Dãyphòngkhách sạnđã trở thànhnhà củaCNNvàcácđồngnghiệptruyềnthôngtrongvòng5tháng.Tôi nhìn ra ngoài cửa sổ khách sạn. Từ xa, phía sau Trường đại học

Baghdad,khóiđencuồncuộn từnhàmáy lọcdầu.Dora trênsôngTigris.NhiềukhóiđenhơnbaoquanhchântrờiphíanamnơitậptrungcôngnghiệpnănglượngvàhóahọccủaIraq.BụinâuvàkhóitrùmlêntừvùngthànhphốlâuđờinơicóđạntênlửabắnthẳngtànpháBộQuốcphòng.Nhữngtòanhàcaocácbộcủachínhphủvẫnkhôngbịtànphá.Giaothôngthưathớttrêncácđườnglớncủathànhphố.SaddamHusseinkhônghoảngsợvớisứctànphácủanhữngđợttấncông

phủđầu.NicRobertsonđãgặpôngtatrướcđóởtrungtâmviễnthôngtrênđườngđigửithôngđiệptớingườidâncủaôngtarằng“nguồngốccủacáctrậnchiến”đãbắtđầu.NicnóiSaddamvậnquânphụcchỉnhtrang,trông“rấtcươngquyết,cósựquyếtđoántrongbướcchâncủaôngấy”.Nếunhưcácđồngminhđangmongđợicúđấmhạgụcmộtlần,thìđiềuđókhôngxảyra.ĐếnlượttôitruyềnhìnhcùngHollimankhiBerniengủ,miêutảcáctrận

đánhbomcứnửagiờmộtlầnhoặcnóichuyệnvềBaghdadvàcáccửahàngđã đóng cửa, những hạn chế trên ống kínhmáy quay. Tôi hiểu chúng tôikhôngcònđộcquyềnvớicâuchuyệnnữa,vàmộtsốcáctổchứcthôngtinkhácđãcôngkhaiđiệnthoạivệtinhcủahọvàbắtđầulàmtindướisựkiểmsoátcủacácquanchứcIraq.Tôidầnnhậnrachúngtôiđãtrởthànhmộtphầncủacâuchuyện.Cácphát

thanhviênCNNthườnghỏivềsứckhỏecủachúngtôi.MollyMccoynhắclạimộtlờibìnhluậnmàtôiđãnóitrướcđórằngtôicảmthấy“tươngđốiantoàn”trongKháchsạnal-Rashid.Côtahỏinhữngngườikháccảmthấythếnàovàtôitrảlờirằnghọkhôngchiasẻsựtựtincủatôi,mộtbìnhluậnmangđếnlờixìxàotánthànhtừđámđôngCNNtụlại.Tấtcảđềukếtthúclúc7giờtốikhiHollimanđangtruyềnhìnhtrựctiếp.

Ngườigiámsátcủachúngtôi,Ala’a,bướcvàonơilàmviệc,kéotayáotôivàthìthàorằngchúngtôiphảiđóngcửa.SauđóanhtaquaysangHollimanvàđặtngóntaychặnngangcổhọnganhta.Hollimangiảvờkhôngnhậnra,nóicaogiọng,“NgàiAla’a,ngàimuốntôi

làmgìthưangài?Tôikhônghiểu.Ngàiphảinóivớitôi”.Taynhânviênđóđãkhôngđitớimicrophonenhưngtrướcsựnănnỉcủachúngtôi,buộcanhtalưỡnglựđưaralờigiảithích:Bộviễnthôngyêucầuđóngcửa.Wienerbướcvàophòng tuyênbốkiểmduyệtquânđộiđãbansắc lệnh,

truyềnhìnhtrựctiếpbảntinbịcấmvàchúngtôiphảiđóngcửangaylậptức.Wiener nói vào microphone: “Đây là điều mà chúng tôi không hề muốnlàm”.WienervàHollimankhôngsẵnsàngnhượngbộphầnviệccủahọ.CNN

đãchiếmđượcsựchúýyêuthíchtrongsuốtcuộcthảmsátThiênAnMônkhicácnhàsảnxuấtchốnglạicácyêucầucủamộtnhânviênTrungQuốcđóng cửa việc phát hình. Tôi đoán rằng các đồng nghiệp của tôi đang cốgắnglàmchiếnthuậttươngtựnhưvậy.Tôimuốndừnglại.Cảmnhậncủatôilàchúngtôiđãtậndụngđượcchiếc

cửa sổ đặc biệt. Chúng tôi đã truyền hình trực tiếp 17 tiếng đồng hồmàkhông cómột giây kiểmduyệt.Chúng tôi đã chứng kiến thủ đôBaghdadtrongcuộctấncôngkhủngkhiếp.Chúngtôinêurõmọimụctiêubịtấncôngmàchúngtôibiếtvàchỉrarấtnhiềumụctiêuchưabị tấncông.Chúngtôinói mọi thứ và bất kì điều gì chúng tôi muốn về cuộc chiến và SaddamHusseintởngaytrongvườnsaucủaôngta.Chúngtôiđãcótinhoàntoànsốtdẻo so với các đối thủ cạnh tranh vào đêm chiến tranh bắt đầu.Và tất cảchúngtôicầnngủ.Tôilợidụngthứhạng.TôilấymicrophonetừHolliman.“DovậyJohn,tôi

sẽquyếtđịnhcắtthôngtinliênlạcbởivìtôilàphóngviênlâunămởđây”.PhátthanhviênchịutráchnhiệmởAtlanta,BobCainđangđáplạikhitôi

bướcđikhỏihệthốngbốndâymàcáccậubécủaBaghdadđãcó“Nhữngbàitinđầutiênvàhọcóthểchỉtruyềnhìnhnhữngbàitincuốicùng.Chúngtôisẽgiữliênlạcvớicácbạn”.Chúngtôiđixuốngboongkekhilờiđồnđạilankhắpkháchsạnal-Rashid

nằmtrongdanhsáchnémbomđêmhômđó.TôikhôngcãinhauvớiniềmtincủaWeinercósựnguyhiểmsắpxảyrakhianh tađónđầu lốiđi.Tôiđấutranh với sự hoảng sợ nhìn thấy quanhmình. Tôi tự vấn bản thân và vớinhữngngườikháclídogìchophíađồngminhnémbomkháchsạn,đặcbiệtbâygiờsựcómặtcủachúngtôiđãquárõràngtrongmắtcôngchúng.Thậmchí nếu khách sạn bị némbom, tôi nghĩ những nơi trú ẩn không đủ vữngchắcchochúngtôisốngsót.

CácboongkeđôngđúcvàánhđènlờmờvớinănglượngkhẩncấpNhữngnhàvệsinhbắtđầubốcmùi.ĐámđôngCNNcốgắngkhoanhvùnggócngủchochúngtôibằngchăntừtầngtrênnhưngnhữngngườikháctrànquanhnó.TôinằmcạnhmộtquanchứcBộThôngtin,JalilalSekh,ngườiđãmang

cả gia đình tới trú ẩn: hai đứa congái tuổi vị thànhniên,RandvàReem,cùngvợôngta,lsahravàmẹvợSaffia.Họthânthiện.HọnóichuyệnvềtrậntấncôngcủangườiIransốngsóttrongsuốtcuộcchiếnchỉvừamớikếtthúc.Họchuyềnnhaumộtchainướckhoángvàvàiquảcam.Họkhôngcóchỗnàođểđi.Họbịtắctrongsuốtthờigianvừarồivàđangcốgắngvượtqua.Tôibắtđầuquendần.

Chương3:NgàyThứHaiHầuhếtnhânviênCNNtrừtôi,NicvàRobert,khởihànhgiữabuổisáng

trênchuyếntaxidàitớibiêngiớiJordan.Vìnhữngtrậntấncôngkhôngquânpháhoạigiao thôngtrênđườngcao tốc,chiphícủachuyếnđi lên tớinămnghìnđôlatiềnmặtchomộtxe.“Giờcònlạiba”,Nicnhậnxétkhichúngtôibướctrởlạitiềnsảnhkhách

sạn.Tôi có cảmgiác lẫn lộn.Chúng tôi ở đókhông cóngười quayphim,biên tậpđể tậphợp lại nhưmộtđột truyềnhình.Tôi sẽphải tiếp tụcphátthanhgiọngmình trênhệ thốngbốndây trongkhiNBCvàBBCcòn lạiởBaghdadvớiđộitruyềnhìnhđầyđủ.MặttíchcựclàchúngtôiđãlàmrõràngnhữngaikhôngmuốnởlạiĐiều

đódễthựchiệnhơnvìkhôngcầnlolắngvàbốirốiđưaramọiquyếtđịnhđối với chúng tôi.Wiener sốc khi tôi nói vậy nhưng tôi không có ý coithườngnhữngngườiđãbỏđi.Tôichỉmuốnxúctiếncôngviệc.Nhưnggiờgiớibáochícolạicònmộtnhóm,thậmchíngườiIraqđộngviêntấtcảởlại.WienerchuyểnhoạtđộngcủaCNNtớiquầybarSheherazadeởtiềnsảnh

vì thangmáykhôngcònhoạtđộngnữa.Nhânviênkháchsạnmangxuốngcáchộp thiếtbị.Banquản líkhôngphảnđốibởi tiền sảnhbâygiờ làmộtvùngchiến,nhữngcửasổbằngkínhđónglạivàquầylễtânđóngcửa.Niclắpđặtlạithiếtbịfour-wire.Chúngtôimấtvịtrítoàncảnhthànhphố

nhưngtiềnsảnhlạigầnvớinơitrúẩnmàchúngtôitụtậpbấtkìkhinàocòibáođộngkêumỗinửagiờhoặchơn.Vàghếdadễchịuhơnsànnhà.Chúng tôi bắt đầunhậnđượcphảnứng chính thứcđầu tiênđối với các

cuộctấncôngkhôngquân,vàtôilolắngchosựbắtđầucâuchuyện.Khicòibáođộngrúbênngoàivàđènchùmrungởtiềnsảnh,GiámđốcThôngtin,tướngNaial–HadithiđọcchochúngtôithôngcáođầutiêncủachỉhuyLựclượngVũtrangIraq,chêcườiTổngthốngBushvàcangợiviệcphòngthủtrênkhôngcủaBaghdad.SauđóchúngtôiláixetớiBộThôngtincáchđóvàidãyphốchocuộchọp

khácvớiBộtrưởngThôngtinLatifJassim–ngườilặplạinhữngdòngthôngcáocủachínhphủ.Sauđó,chúngtôipháthiệnrachiếctaxicủachúngtôiđãbỏđi vìmột đợt tấn côngkhôngquân chỉ cáchđóvài tòanhà.Chúng tôinhanhchóngđinhờtrởlạikháchsạn.TôivộivànglợidụngvịtrícủaCNN.Tôinóivớicácquanchứcviệccần

thiếtđểchúngtôitruyềnlạinhữngcâuchuyệnnhằmlàmrõsựcómặtcủachúngtôiởđây.Tiếtlộbảntinchỉlàmtăngsuyxéttiêucựcởnhà.Họsẵnlònglắngnghetôinhưngkhôngchắcphảithựchiệnnhưthếnào.Khôngaitrongsốhọđốimặtvớikhủnghoảngnhưvậytrướcđây.

Cuốicùngchúng tôicũngđược thôngbáocó thểsửdụngđiện thoại tốihômđó.Tôi núpmình trong cầu thang lénviết bản tin bằngmáyđánh chữ suốt

cuộctấncôngkhôngquândài.Ala’angồibêncạnhchúngtôi,quansátcẩnthậnvà tuyênbố sẽ làngườikiểmduyệtchính thức, tôi rấtvui.Tôiđã sợrằngchúngtôisẽbịcácnhânviênquânđộikiểmduyệt.SovớinhữngngườikiểmduyệtchínhthứcmàtôitừnglàmviệcởSàiGòncủaNgôĐìnhDiệm,ởHàNộivàởnhữngcâuchuyệnbịhạnchếkháctrênkhắpthếgiớithìAla’alàchấpnhậnđược.CácnhânviênCNNluônvuivẻvớiphongcáchlịchsựcủaAla’a.Nhưngvớitôi,anhtalàràochắngiữanhữngbàitincủatôivàthếgiớibênngoài.Bảntincủatôilànộidungđầyđủvềcuộchọpchúngtôinhậnđượctừcác

quanchứcBộThôngtincùngmộtsốlờibìnhvềcuộcsốngdướisứcépbomđạnởKháchsạnal-Rashid.Ala’achẳngcắtbỏđoạnnào.LúcđầuchúngtôiđượcnóilàghiâmbảntinnhưnganhtađãđểtôiđọcnótrựctiếptrênđiệnthoạiởquầybarSheherazade.Anhtangồicạnhtôitrongsuốtbảntin.Ánhsángnhữngvụnổphảnchiếutrêncáctấmgươngtrêntường.Còi báo động rú lên. Khi tôi hoàn thành, Bob Cain, phát thanh viên ở

Atlanta,đềcậpvàicâuhỏi,nhưngtôiphảinóivớianhtarằngtheochỉdẫnthìtôikhôngđượcphéptrảlời.Tôinghethấyanhtanóivớikhángiả:“ToànbộbàitincủaArnettđãbịcácnhânviêngiámsátcủaIraqkiểmduyệtvàanhtakhôngthểthêmbấtkìđiềugìchotớikhiđượccácnhânviênkiểmduyệtchophép”.Đókhôngphải làmột thửtháchhoàn toàndễchịu.Tôivuivìđượctiếp

tụclàmtinnhưnglạilolắngvìnhữnghạnchế.TôinóivớiRobertcầnphảithuyếtphụcnhữngngười Iraqchophépchúng tôimởrộngphát thanhđápứngsựmongđợimàbảntintrựctiếptrướcđâycủachúngtađãlàm.

Chương4:NgàyThứBaChúngtôivẫnbị từchốiđượcphépkhámphábênngoàikhuvựckhách

sạn.Tuynhiênbạnkhôngphảiđixađểthấynhữnggìđangxảyra:đườngchântrờicủaBaghdadthayđổingaytrướcmắtchúngtôi.Cuốibuổisángđó,trungtâmviễnthông,mộttrongcáctòanhàlớnởthànhphốbiếnthànhđốnggạchnát.Hệthốngliênlạcfour-wirecủachúngtôivớiAtlantachếtcùngvớitrung

tâmđó,vànólà liênlạctrựctiếpcủachúngtôi.Nhưngchúngtôivẫncònđiệnthoạivệtinh,hộpkimloạisángbóngđượcgiấudướihộpcáthuđónghộptrongphòngcungcấp.ĐãtớilúclộrasựtồntạicủađiệnthoạivớingườiIraq,thậmchíchúngtôimạohiểmmấtnó.Họkhôngphảnđốithiếtbịnàynhưngđềnghịchúngtôichỉsửdụngdướisựgiámsát.Chúngtôikéovali toraquầybar tiềnsảnh.Vớiniềmhânhoanhiệnrõ,

Nicbắtđầu lắpráp thiếtbịcôngnghệcao.Nhưngbản tinđầu tiêncủa tôimộtgiờsauđómangđến thông tinbuồn:giớibáochíphươngTâybịyêucầurakhỏiđấtnước.Chúngtôibuộcphátđónggóihànhlí.Cácđồngnghiệptruyềnhìnhthấtvọngnhưtôi,nhưngchúngtôikhôngcố

gắngcùngnhauđểcáithiệnđiềunày,quanhệcủachúngtôivớihọđãtrởnênbấttiện.CuộcchạyđuatruyềnhìnhđầutiêncủaCNNđãgâysửngsốtvàcónhữngảnhhưởngnhấtđịnh.Cócảmgiáclàtínhhiếuchiếnhơnlàtìnhbạngiữanhữngngườiởlạiphíasau.Họđãcóđiệnthoạivệtinhvàcácđộiquayphimđãsẵnsàng.Họcuốicùngcũngởvịtrícạnhtranhtốthơnvàsẵnsàngđẩymạnhlợithế.Niềmđammênhanhchóngđượcđẩy lêncaokhingười Iraqquyếtđịnh

CNNcóthểởlạitrongkhicáchãngkhácphảirađi.NgườiIraqquyếtđịnhchiến trường cạnh tranh tin tức của chúng tôi. Những tháng ngày lập kếhoạchvàlàmchínhtrịcủaWienerđãđượcbùđắp.

Chương5:NgàyThứTưCácđối thủ của chúng tôi phảnđốinhưngcũngnhanhchóng rờikhách

sạnbởi cácnhânviênkhôngđủkiênnhẫn.Nicvà tôi ănbữa sángbímậttrong phòng dự trữ của CNN với pho mát và bánh quy,Wiener đi vòngquanhkháchsạngiảvờtrongsốsắpdờiđi.Khôngaingungốctinđiềuđó.Mộtphóngviênảnhtựdo,JanaSchneidertìmthấynơichúngtôitrốnvà

đậpcửaphòngxinđượcởcùngđộiCNNbởicôtalàngườiMỹ.Côtathậtđiênrồ.Tôikhôngthểđổlỗichocôtanhưngnhìncôtatừchốithẳngthừng.CuốibuổisángđótôigặpRobertởtiềnsảnhcùngSadoun,viênchứccao

cấpcủaBộThôngtintạikháchsạn.NgườiIraqđóđầytựtin.RobertđãnóivớitôiSadounnổitiếngvớigiớibáochívìanhtavuitínhvàđượcđảngyêuquý.VìđượcphéptrởthànhbạnnhậuvớicácphóngviênphươngTây,anhtachắcphảiđượcchínhquyềntintưởng.Sadounnóivớitôigiờmọingườiđãđi,anhtacóthờigianđểquantâm

tới“mốiquantâmcánhân”trongnhucầucủachúngtôi.Tôihỏianhtađólànhữngquyđịnhnàovàanh tađếm trênđầungón taybằngvốn tiếngAnhhoàn hảo của mình. Không thông tin hậu cần, không thông tin quân sự,khôngđilạimàkhôngđượcphép.Tôihỏianhtavậythìcònlạicáichếttiệtgìvàanhtamỉmcườivớitôi,“khôngbìnhluận”.Tôihyvọnglàanhtađangđùa.TôingủmộtgiấcbuổichiềutrongdãyphòngCNNthìtiếngnổlớnrung

chuyểnkháchsạnlaytôitỉnh.Khinhìnrangoàicửasổ,tôithấyhaitênlửathondàiphóng trênTrung tâmHộinghị,quađườngvàquayquanhkháchsạnphíatrêntôi,hướngvềtrungtâmBaghdad.Vũkhíchốngmáybaytrênmáitòanhàphíasauchúngtôikhaihỏacácloạtbắnchoángváng.Tôiđoántênlửađangtới là loạiTomahawks.Tôiđãxemnhữngbứchìnhvềchúngnhưngchưabaogiờnhìnthấyởngoàicả.Chúngbayquágầnkháchsạntớimứchìnhdángdàicủachúngvừatầmcửasổphòng.Tôicảmthấycóthểthòrangoàivàchạmvàođầutròncủachúng.Tiếngnổbêndướicólẽlàviênthứba.Tôichạyxuốngtiềnsảnhvànhìn

thấybứctườngkínhdàyởquầybarSheherazadeđãvỡ.Đồđạclungtung.Bụiđầykhôngkhí.Khóiđenbốclêntừvườnquabểbơi.TôithởphàovìkhôngđồngnghiệpCNNnàonằmtrongđốngđổvỡđó.

Nhưngkhitôithấyhọdướiboongke,họtinrằngvừathoátchếttronggangtấc.Wiener la lên:“Tôibiếtkháchsạnsẽbị tấncôngsớmhaymuộnmà”.AnhtađangnóichuyệnvớiNictrongquầybarthìbịngãbởitrậnnổởvườnbênngoài.Khichúngtôikiểmtrahiệntrườngthìchỉmộtphầnđạntênlửacàyvào

khuvựcnhânviênkháchsạntrốngkhông,cólẽsauđónóbịnhữngtaysúngchốngmáybaybắnhạ.CảNicvàRobertkhôngaibịthươngnhưngchuyệnđó làmhọhoảng.Người Iraq thôngbáovới chúng tôi chắc chắnphải dờikháchsạn“tớimộtnơiantoànhơn”ởvùngnôngthôn,nhưngđiềuđókhônglàmchoaitrongchúngtôicảmthấybớtlolắng.Tôi lo lắngCNN sẽ yêu cầu tôi đi cùng với họ.Tôi đảmbảo vớiTom

Johnsontôicóthểthựchiệnnghềnghiệptrongmôitrườnghạnchế.Ngượclạivớiđiềulosợcủatôi,Johnsonđềnghị“sựủnghộđầyđủnhất”.Tôiđượcđộngviênrằnghệthốngluônởphíasautôi.Đêmhômđó trongboongkekhách sạn, đài truyềnhình Iraqphát sóng

cuộcphỏngvấnnhữngphicôngđồngminhvàngườiMỹbịbắtchonhữngngườiởBaghdad,nhữngngườivẫncónguồncungcấpđiện.CácgiađìnhIraqvàJordanđôngkínvìsựantoàncủanơitrúẩn.Họvuimừngvớicảnhđókhinhữngtùnhânchiếntranhmặcquânphục,bịkhuấtphụclưỡnglựkếttộichínhphủcủahọtronglờiđốiđápvớingườithẩmvấnkhôngchiếumặt.Tôibiếtđósẽlàmộtcâuchuyệngâytranhcãi.Tôiđãtrảiquađiềuđóvới

cáctùnhânchiếntranhMỹởHàNội.Tôighichúvàviếtnguệchngoạcbàitinphátthanhcủamìnhvìmáyđánhmáydiđộngcủatôiđãbịăncắphoặcbịphátrongđốngđổnátcủaquầybar.TôiphảiđọcphầnviếtcủamìnhchoSadounbởivìchữviếtcủatôihơikhóđọc.Anhtađồngýđiềuđó.BâygiờSadountới tiềnsảnhđiềuhànhphầntinđọctrênđiệnthoạicủa

tôi.Tôi lêndanh sách têncácphi côngvàphầnnhậnxét củahọvềchínhsáchchiến tranhcủađồngminh.Tôi trích lờiSaddamHusseinhứađốixửnhânđạovớihọkhichiếntranhkếtthúctrongchiếnthắngcủaôngta.Tôi tiếp tụcnóingoàinhữnggìSadounđồngývàbắtđầu trả lờinhững

câu hỏi của phát thanh viên Reid Collin. Sadoun đang nói chuyện vớiRobert.Tôinói rằngmộtphi côngbăngbóở tayvàhaiphi côngkháccókhuônmặt thâm tím.Tôi so sánh lời thú tội quay phimnày với những tùnhânphicôngMỹbuộcphảinhậnxétcuộcchiếnởHàNội.TôibiếtrằngCNNdánnhãntấtcảcáctin,bàicủatôibịhạnchếbởicác

nhânviênkiểmduyệt Iraq.SựcómặtcủaSadoun trên thực tế làđiềuhạnchếvềmặtnàođó,nhưngnhữngcâuhỏicủacácphátthanhviênCNNbắtđầucóhiệu lực.Tôinhậnthấy tôicó thể truyềntảisắc tháivề tìnhhìnhởBaghdadtrongcáccuộcđốithoạithôngthườngmàkhôngthểtrongbảnviếtbịkiểmduyệtcủamình.Tôiđangcảmthấythoảimáihơnvềcáckhảnăng.Tốimuộn hôm đó người Iraq cho chúng tôi phỏng vấn ghi âm và Nic

chuyểnbảnâmvềAtlantathôngquađiệnthoạivệtinh.Khôngphảilolắngvềsựcạnhtranh,chúngtôitậndụngthờigiancủamình.

Giámđốc thông tin,Najial-Hadithihỏi tôixemcómuốnphỏngvấn tùnhânchiếntranhngàyhômsaukhông.Conngườiphóngviêntrongtôimuốnđiềuđónhưngconngườitừngtrảitrongtôinhắcnhởnêndừnglại.TôinóichuyệnvớiEdTurnerbằngđiệnthoạivệtinhvềlờiđềnghịđó.

TôinhắcanhtanhớvềsựtranhcãikhicácnhàbáobịchỉtríchgaygắtvềcáctùnhânchiếntranhMỹởViệtNam.TôinóitôihiểuvịtrícủaCNNởBaghdadnhạycảmnhưthếnàovàrằngchúngtôitựnguyệnởđây.Tôinóitôihiểunếuanhtatừchốicơhộichocáccuộcphỏngvấn.“Mẹkiếp,Arnett”,Turnernói.“Làmcâuchuyệnđóđi”.

Chương6:NgàyThứNămNic và Robert khởi hành vào bìnhminh tới biên giới. “Và giờ thì còn

một”,Nicchâmbiếmkhibắttaytôilêntaxi.Khivẫytạmbiệthọ,tôinghĩvềlờibìnhluậntạmbiệtcủaRoberttrongcảmxúccủakhoảnhkhắc,nóirằngtôi là “người cuối cùng của nòi giống đang tiệt chủng” các phóng viênthường trúbởivì tôiđangở lại.Tôibiếtanh tađãnhầm:cónhữngphóngviên trẻ cũng cảmnhậnnhư tôi vậy.Khôngphải tất cả sốhọđềuở trongdanhsáchnhânviêncủaCNN.Tôiđibộtrởlạitiềnsảnhkháchsạnnhéttiềnvàochiếcáokhoácbằngda.

Robertđưatôi40nghìnđôla,chúngtôiphảitrảtấtcảcáchóađơnbằngtiềnmặt.Đêmhômtrướctôiđãcắtđườngchỉởáokhoácvàgiấu60nghìnđôlakhácbởivìtôikhôngtinsựantoàncủakháchsạn.nhữngtậphóađơnhàngtrămđôlalàmchotôitrôngtohơngấpđôi.Tôi gặp Sadoun ở tiền sảnh và anh ta chúcmừng tôi vì ở lại, trao tôi

nhữngnụhônthườngdànhchoRobert.Tôikhônghôntrảlại.Tôicốgắnggiữkhoảngcách.Đókhôngphải làphongcáchcủatôiđểlàmbạnvớicácnhânviên.NhưtôiquantâmkhiRobertdờiđi,anhtađãmanghếttoànbộquanhệđicùng.GiờchúngtôichơitheoquyluậtcủatôivàSadoun.Tháiđộcủaanhtathayđổinhanhchóng.Anhtanóitôinênbắtđầuđóng

góiđểchuyển tớikhuvựckhác.Tôibướngbỉnh.Tôinănnỉmuốnbiết tạisaovàanhtathúnhậnchínhphủquantâmvềsựantoàncủaKháchsạnal-Rashid.CùngvớiTrung tâmHộinghịngaybêncạnh,đó lànơi trìnhdiễncủachếđộ.Tôimuốnở lại thường thức những gì thoảimái nhỏ nhoi còn lại vì tôi

nghingờcónơitốthơnthếởđâuđó.Tôiloạibỏmọicãicọ.Tôinóivớianhta,tôitinlídoduynhấtkháchsạnkhôngbịtấncôngvìgiớibáochíđãlàmcho nó nổi tiếng. Tôi nói với anh ta sự thật tôi biết Tướng NormanSchwarzkopf từnhữngnămđầu tiêncủachiến tranhViệtNamvà tôisángtạothêmmộtchút:Schwarzkopfkhôngbaogiờchĩamáybayđánhbomcủaôngtavàomộtngườibạn.Tôinói rằngquyếtđịnhcủa tôiở lại làchắcchắnvìnhữnggìcòn lạiở

kháchsạn.ChúngtôiđangnóichuyệnthìsếpcủaSadoun,Najial-Hadithitớivàchúngtôitiếptụcđốithoạiởmứcđộcăngthẳnghơn.Cuốicùnghọđồngýtrìhoãnviệcchuyểnđi.Quảnlílễtân,bàNihadtớicảmơntôivìđãđảmbảosựantoànchokhách

sạn.Tôichấpnhậnsựđánhgiácaocủabàấyvớinụcườibuồnbã.Tôibiếtrằngnếutôisai,khôngaicònlạiđểtranhcãichuyệnđó.VànếuIsraelquyếtđịnhtrảđũaBaghdadbằngnhữngcuộctấncôngtênlửaScudvàoTelAviv,

tôinghingờhọsẽdànhsựưuáiđặcbiệtvớiKháchsạnal-Rashid.Khiổnđịnhlạitôipháthiệnramìnhkhôngphảilàphóngviênduynhất

đượcphépởlạiBaghdad.BaphóngviênNgabịkẹtlạivìkhôngcótiềntrởvềnhàởMátxcơva,cùngvớimộtsốphóngviênngườiJordanvàmộtphóngviênTâyBanNha.Tôivẫncómộtlợithếkhôngthểbácbỏđược,làsợidâyliênlạcduynhấtvớithếgiớibênngoài.Buổichiềumuộnđó, tôicốgắng lắp rápđiện thoạivệ tinh.Tôiđãxem

Nicvàviếtlờichỉdẫncủaanhtaởcuốnghichúnhưngtôikhôngphảilàtaycừkhôivềkhoảnđó.Tom Johnson cho tôi những chỉ dẫn đặc biệt về chiếc điện thoại đó:

KhôngaicóthểsửdụngnótrừCNN;tôichỉnêngọichoAtlantavàkhôngnơinàokhác.AnhtanóiLầuNămgócđảmbảorằngchúngtôisẽlàngườisửdụngduynhấtđườngliênlạcâmthanhrangoàiđấtnướcIraq.Tôihiểurõràng.Mộttrongcácmụcđíchtấncôngkhôngquântronghai

ngày đầu tiên là đánh phá hoàn toàn liên lạc của Iraq. Chúng tôi có ảnhhưởngmởđầubằngđiệnthoại.TôikhôngvuivẻđưaralờixinlỗichoquânđộiMỹtốngkhứchúngtôirakhỏicôngviệc.Lắprápchiếcđiệnthoạiđóquảlàkhó.SadounvàMohammed,nhânviên

quayphimcủahệthốngtruyềnhìnhThếgiới,mộttrongvàiphóngviêncủaJordanởlạiđãgiúpđỡtôi.Chúngtôikéochiếcvalinặngtớivườn.Cơngiólạnhđangthổivànhữngngóntaycủachúngtôirunlên.Đầutiênchúngtôibắtđầuvớiphầnđiềukhiểnnănglượnggasnhỏ,vàsau

đólànốidâylênđĩacùngvệtinhxaẤnĐộDươngđểtruyềntínhiệu.Mộtbànphímnhỏthửtiếnđộcủachúngtôi.Sauđótớimodem,chúngtôinốivớitrạmmặtđấtởNauychothôngvớiphòngquốctếCNNởAtlanta.Bâygiờlàđầubuổitối.KhoảngmộtphúttrôiquatrướckhitôinghethấychuôngđiệnthoạikêuvàEasonJordanởtrênđườngdây.TôiđấmvàolưngMohammed.Chúngtôiđãlàmđược.Còibáođộngtấncôngkhôngquânbắtđầurúlêncùnglúcchúngtôikết

nốiđườngdây.PhátthanhviênJonathanMannởtrênđườngdây.Sauphầnbài tin của tôi, anh ta hỏi tôi xem chính quyền Iraq có cố gắng phục hồikhủng hoảng và xáo trộn mà “người dân ở Iraq đang mất lòng tin vàoSaddamHussein,rằngviênthuốcthôimiênôngtadànhchohọgiờđangbịxétungbởinhữngtrậnbomhạcánhxuốngIraq?”.TôiliếcnhìnSadoun.Anhtađangmỉmcườithânáivớitôivàkhôngthể

nghethấyphầnthôngtintới.TôinóivớiJonathanrằng,ngườiIraqđãcó8nămchuẩnbịchoviệcđánhbomtrongsuốtcuộcchiếnvới IranvàdườngnhưcósựtựtinyênlặnghơnlàkhủnghoảngởBaghdadnhưngbứctranhđó

cóthểkhácởđâuđó.SadounđưaphóngviênngườiTâyBanNha,AlfonsoRojotớiđiệnthoại

vàhỏianhtacóthểgọiđiệnvềvănphòngcủamìnhởMadridkhông.TôinhắcSadounvềnhữnggiớihạncủatôivàyêucầuchuyểnđoạntinquavănphòngAtlanta.Rojođồngý.Cácphóngviênkháctới.Họvuimừng,cuốnghichúnắmchặttrongtay

họ.MộtphụnữngườiJordan,LeilaDhib,bắtđầulêndanhsáchcáctổchứccôtalàmviệc,gồmmộthãngthôngtấnlớntrênhầuhếtchâulục.SauđólànhữngngườiNgamuốnsửdụngđiệnthoại.TôinóichuyệnvớiEdTurnertrênđườngdâyvàgiảithíchtìnhhình.Ông

tađáp lại rõ ràng:“Khôngaiđượcsửdụngđiện thoạiđó trừCNNvàanhchịutráchnhiệmvềđiềunày”.Tôicóấntượngrằngôngtaquantâmtớiviệclàmtinsốtdẻochocảthếgiớihơnlàlolắngchotôinhưngdùsaothìlờichỉdẫncũngđãrõràng.Khicuộcgọikếtthúc,tôitháophầnmodemđútvàotúi,đềphòngtrường

hợpSadounvớikiếnthứcvềcôngnghệmớihấpdẫnmuốntựmìnhsửdụngđiệnthoạiđó.Sadounnănnỉvìsựantoàn,tôinênngủquađêmtrongboongkenhưngtôi

nghĩanhtamuốnđểmắttớitôi.GiađìnhcủaJalilchotôimộtchỗgầnhọtrênsànnhàcứng.TôimangchăntừphòngdựtrữcủaCNNchocảgiađình.Nơitrúẩnđôngđúcnhưngchỉnhữngđứatrẻnhỏnhấtmớicóthểngủđược,mùinhàvệsinhcàng tệhơnvàsựcăng thẳng làmchohầuhếtmọingườitỉnhgiấc.Nhữngngườitrongboongketrởthànhnhữnggươngmặtquenthuộc.Cạnh

tôilàgiađìnhTawtieq,mộtngườimẹvàhaiđứacongáichuyềnnhauphíchtrànóngcủaIraqvàmờitôinhữngchiếcbánhbíchquyngọtvàsanwichthịtnướng.Ngườimẹbậtkhóckhicòibáođộngrúlên,vùiđầuvàochănkhitoànhàrungchuyển.Congái lớncủabà ta,Laheeb,mộtgiáoviêncôngnghệnhakhoatạiHọcviệnYhọcBaghdadhếtsứcanủibà.Sadounvànhữngngườibạngiámsátnằmườnratrongnhómgầnđó.Tất

cảđềunóitrôichảytiếngAnhvàtrongnhữngthángkhủnghoảngđãtrởnêngầngũivớirấtnhiềuphóngviêntớithăm.Họcườirấtnhiềuvềnhữngđiểmyếucủacácđồngnghiệpcủatôi.Tôi tiếptụctácnghiệpcủaRobert,mangnhữngchaiScothvàcognacxuốngvàchuyểnvòngquanhtớitậnkhihọgục.Tôiuốngxãgiaovàđiềuđógiúptôicóthểngủ.Khihọvượtquanỗisợhãibanđầu,Sadounvànhữngngườitrôngcoicó

niềmvuikhitrêuchọctôivềviệcđánhbom.Vìtôichiasẻsựnguyhiểmvớihọ,họdườngnhưmiễntráchnhiệmchotôi.SadountinMỹđãbắtđầuném

bomvộivàngvàcóthểđượcthuyếtphụcdừnglạikhihiểuravịtrícủaIraq.AnhtachorằngđòihỏithuộcvềlịchsửcủaIraqđốivớiKuwaitlàhợplí,nhưngnhữngchitiếtđócóthểthươnglượng“giữanhữngngườibạn.“Anhtakhôngphải làngườiđànôngkhônkhéo.Anhtanóirõvới tôi lídoduynhấtmàCNNđượcmờiở lạivìnhữngbài tincủachúngtôicógiá trịvớinguyênnhâncủaIraq.Tôiđộngviênanhtavìtôitinnhucầucủaanhtavàcủatôigiốngnhau.Sadoun cũng nói tới nguyên nhân của người Palestine mà Saddam

Hussein từngcôngbố.Tôiphô trương thanh thếkhôngxấuhổvề sự thânmậtcủamìnhvớigiớichứcPalestinenhữngngườitôiđãbiếttrongsuốtnămtôiởIsrael–chỉtrướckhitôiđượccửtớiBaghdad.Dân sốboongkegồmmột tángười châuÂu từđoànhòabìnhquốc tế,

nhữngngườitớilàmrõnguyênnhâncủangườiIraq.MộtsốlượnglớnhơntrongsốhọởtạimộttrạibansơtạibiêngiớigiữaIraqvàSaudi,nơihọhyvọng hình thành lá chắn con người.Tôi thấy trò chuyện với các nhà hoạtđộngxãhội căng thẳnghơn làvớingười Iraqbởihọphảnđối cuộcchiếnđinhtaivàkhôngchịuđựngcuộctranhluậnnào.Sadounnóivớitôichínhphủanhtatrảtoànbộchiphíchohọvàsẽđưahọvềnhàsớmvìnhiệmvụcủahọđãthấtbại.

Chương7:NgàyThứSáuMộtphóngviêntrẻtựdongườiAnhđượcđưatớikháchsạnđêmhômđó,

và Sadoun giới thiệu tôi với cậu ta ở bữa sáng. Tên cậu ta là BruceCheesman.Cậutatrônggầyvàhoảngsợ.TôiđãhỏiSadounvềcậutađêmhômtrướcsaukhimộtnhàsảnxuấtCNNnóivớitôicậutađãđượcthôngbáomấttích.Sadounnóianhtatìmthấycậutatrongtù;cậutabịbắtđêmhômchiến tranh bắt đầu khi đi lang thang quanhBaghdad tìmđiện thoại.Cậu tabịnhầmlàmộtphicôngMỹbịbắnhạ.Sadounmiêu tảcậu tanhưnạn nhân của “một sự hiểu lầm”. Tôi gian lận quy định một chút và đểCheesmangọiđiệnchobốmẹcủamình.Cậutanóivớitôitốnggiamcậutalàtộiác.Cậutanhẵntúivàmấthộchiếu.TôiđưachoCheesmanchìakhóavàophòngdựtrữcủaCNNvànóicậutaănởđó.Naji,Giám đốcThông tin tổng hợp tới khách sạn cùngmột tin choáng

váng.ChínhphủôngtađãquyếtđịnhchophépCNNmangvàođĩavệtinhtruyềnhìnhdiđộng,chophépchúngtôilưugiữhìnhảnhvànhữngtin,bàitrựctiếptừchiếntrường.ThiếtbịnặngđóvẫnđangởAmmanvàsẽđượcchởquasamạcnguyhiểmbịđánhbom.TôilolắngCNNsẽkhôngtìmđượcaimạohiểmchochuyếnđivấtvảđó.Nhưnghọđãtìmđược.Sựẩndậtcủatôiđểchứngkiếnnhiềuhơnvềchiếntranhđãđượcđềnđáp.

Ala’aláixeđưatôiđiquaphíaTâyBaghdad.Anhtabắtđầugiảngdạytôivềviệcnémbomcủađồngminh,nhưngquậnMansurgiàucómàchúngtôiđang láixequakhôngcódấuhiệugì tànphá.Cáccửahàngvàcôngviệckinhdoanhđềuđóngcửanhưngchúngtôiđiquarấtnhiềuquầyrauvàhoaquảtấpnập.Xeôtôxếphàngởnhữngtrạmxăngmởcửa.Xetảichởnướcđầycáccan.Xecộ trở lại thànhphốchấtđầyhànhlí.Cúsốcđầu tiêncủacuộcchiếndườngnhưđanglắngxuống.Vùngngoạiônghèohơncũngkhôngbịảnhhưởngnhưngkhiquacầubắc

quađườngtrongkhuliênhiệpnôngcôngnghiệpởAbuGarib,tôinhìnthấytừxanhữnggìcònlạicủamộttòanhàlớn.ChúngtôiláixedọcconđườngcaotốcchínhJordantớiđó,đivàoconđườngbụiquabứchìnhlớnSaddamHusseindỗmộtđứatrẻđaubuồnbịmờ.Biểnchỉdẫnnhỏởcổngvàocómộtdòngchữqualoa“Nhàmáysảnxuất

sữatrẻem,”bằngtiếngAnhvàtiếngẢrập.Côngtrìnhkhóđượccoilàmộttòanhà.Nhữngbức tườngbằngphiếnnhômvàmáibị rơixuốngmặtđất,phảnánhnắngmặttrờibanngàykhắcnghiệtvàomặtchúngtôi.Dầmmáinhàbằngthépcongvàđenlại.Máymócởdướilàđốnglộnxộnkimloạinấuchảy.Ala’adangtayratrongcửchỉxácnhận.Đâylàbằngchứngcủaruộttrận

đánhbombừabãi,chỉlànhàmáysảnxuấtsữatrẻemtrongvùngnôngthôn,anhtanóivớitôi.MụcđíchcủanólàvìsứckhỏetrẻemIraq.“TổngthốngBushcủaanhđãnóiôngtasẽkhôngđánhbomcácmụctiêudânsự,vậyhãynhìnđi”.Ala’agiới thiệuvàinhânviên làphóngviênquayphimTin truyềnhình

Thếgiới,Mohammed,vànhàsảnxuấtcủaanhta,MichelHaijdichuyểntựdoquanhđốngđổnát.Cácnhânviênđónóirằngnhàmáysảnxuấthaimươitấnthứcănchotrẻconmỗingày,vàbịtànphátrongtrậntấncôngthứhaivàchủnhậttrước.Họnóikhôngaibịthươngvì300côngnhânđãlàmxongcatốicủahọ.Họchỉvềphíađổnátchotôixemnhữngmáylàmthìanhựacùnghàngnghìncácốnghúttrênsànnhà.Cónhữngchiếcxebằngsắtchởđầybộtsữadọcmộtbứctường.Tôinhìnthấycáctúibịđốtthànhtro.Cómộtsốtàiliệunằmởđó.Tôibímậtnhặtlênbỏvàotúicủamình.Một

làkếhoạchbằngbiểuđồđầyđủcủacôngtrìnhđượcgọi“NhàmáysữatrẻemIraq”donhữngnhàxâydựngvẽra,CôngnghệSodetegcủaPháp.Sảnphẩmsữađượctrìnhbàytrongcác tài liệukhácnhưnănglượngđườngvàchiếtxuấtmạchnha.Hàngràodâythépgaixungquanhkhuvực.Mộtthápcanhbằnggỗvắngvẻnằmởgóc.Nógiốngnhưmộtnhàmáysảnxuấtvôtội.Tôivácđầytaycácgóibộtđểphátchonhữngđứatrẻởkháchsạnbởichúngkêucakhôngcósữa.Lúc8giờ30tốingày23-1,tôiphátbảntinđầutiênvềsựtànphácủanhà

máy.Tôiđưarachitiếtnhữnggìnhìnthấyvàtríchlờicácnhânviênkhinóirằngđó lànguồncungcấp thứcăncho trẻemduynhấtở Iraq.Tôikhôngthấybằngchứngnàochothấynhàmáyđãđượcsửdụngvìbấtkìmụcđíchnào khác. Phát thanh viên Patrick Emory không hỏi tôi câu nào về câuchuyệnđó.AnhtaquantâmhơntớinhữngcuộctấncôngtênlửaScudcủaIraqvàoTelAviv.

Chương8:NgàyThứBảyTôi lạnhgiá thứcdậysaukhinghỉđêmđầu tiên trongphòngkháchsạn

củachínhmìnhtừlúccuộcchiếnbắtđầu.Sadounđểtôiởtầngtrênvìviệcném bom dường như xa khu vực khách sạn. Tôi thích thú với chiếc đệmmềm,nhúnnhảycủachiếcgiườngđơnnhưngtôiđểchănrơixuốngđấtvàbênngoàinhữngcửasổmởlàtiếngrúvangcủatrậnnémbomởxavàgiómùađônglạnh.Tôiđốtnếntrongphòngtắmđổnướckhoángđóngchaivàobồnvàcạo

râutrongánhsánglậplòe.Tôicốgắnggiữsạchsẽhàngngàydùcóbấtcứchuyệngìxảyra.Điềuđóđòihỏiphảibướcvàobồntắmtrốngkhôngvàchàxàphòng,đổnhữngbìnhnướclạnhhơnlênmình.Làngườiduynhấttrongcảtầngkháchsạn,tôicảmthấytựdohítthở.Tôitìmkiếmtấtcảcácphòng,mởlấykhănsạchnhưngaiđóđãlàmđiều

đótrước tôi.Vẫnkhôngcódịchvụdọnphòng.Gatrảigiườngcủa tôibẩnthỉu.Tôiđanghếtcảquầnáosạch.Tôigiặttấtvàquầnáolótbằngnướcsuốivàcũngdộitoiletbằngnguồndựtrữđanghếtdần.Yêucầukinhkhủngnhấttừmộtngườikháchghéthămphònglà,“Anhcóthểlàmơnchotôidùngnhàvệsinhmộtlátđượckhông?”Tôihếtáosơmivàbổsungbằngmộtsốtrangphụcrẻtiềntừnguồnkinh

phíeohẹp từcửahàngmộtđô lacủachínhphủ.Chúngtôicũngphảiđấutranhvớiviệcăncắpđènpin thườngxuyên.Khinhìn rangoàicửasổ, tôithấycácvịkháchđangtậptrunguốngnướcởbồntrangtrítrongvườnkháchsạnvàgiặtquầnáocủahọtrongbểbơi.Sángkiếnhay.Tôiđivàophòngănsángđượcchuyểnsangbêncạnhchoantoàn.Mộtsố

phục vụ người Pakistan trong những áo khoác màu trắng đứng lo lắng.Khôngcóthựcđơn.Thứcănđượcxếptrênbàngồm:trứngluộc,vàilátbánhmìôi,vàiquảcamhéovàhộpJellyổi.Nhữngngườiphụcvụrótcàphênhạttừchiếcbìnhbằngthép.Tôicókholớndựtrữthứcănthôtùyýsửdụngvàbổsungkhẩuphầnbữasángđạmbạcvớiphomát,bánhqui.TôingồichungbànvớiSaid,mộtdoanhnhânngườiPalestintừJordanđã

ởlạiđểchămsócnhàmáyphânbóncủaôngtaởngoạiôBaghdad.SaidbiếtthànhphốrấtrõvàcómốiliênhệtạicôngtynướcZulal.Ôngtabánchotôi40bìnhnướcuống.ÔngtatớicùngnhiềuthùngphomátdêPhápướpbằngdầuôliutăngthêmvịchocácbữaăncủachúngtôi.Ngườiláixemớicủatôi,Sabah,muachotôinhữngổbánhmìphảinhaikỹ,khôngcómenmàvợanh ta làmnóng lạimỗibuổi sáng.Bữa trưavàbữa tối đạmbạcnhưbữasáng.Khẩuphầnchínhlàloạithịthầmkhôngnhậnbiếtđược,trángmiệnglàbánhlăngbịôi.

Cuộcchiếnđãđượcmộttuần.MộtnhàsảnxuấtcủaCNNnóivớitôitrênđiệnthoại,LầuNămgócthừanhậnkhôngcókếtthúcnhanhchóngvàrằngchiếndịchđánhbomsẽtiếptục.TôiđithămdòBaghdadcùngAla’a,ngườilàmphiêndịchchotôinhữngthôngcáoquânđộicủachínhphủcatháncácđợttấncôngnhiềuhơnvàokhucôngnghiệpvàthankhócvềviệcmấtnhàmáysảnxuấtsữachotrẻem.MọingườiđiquanhkhuchợchínhgầnmiếuthờKhazmir,muahoaquả,

rau và những lát thịt tươi. Người dân đã thích nghi với khủng hoảng vàkhôngcònsợlàmụctiêubịnémbomnữa.Khitiếngcòicảnhbáocủalựclượngphòngkhôngkhôngquânrúlên,họhầunhưkhôngcònbịkíchđộng.Vụnổtừbênkiasônglàmchấnđộngcảchợnhưngmọingườidườngnhưkhôngngạcnhiênhơnmộtchiếcxebịnổ.Sadouncầmbảntintườngthuậtvềchuyếnđivàbắtđầukiểmduyệt.Tâm

trạnganhtaxenkẽgiữacáibúngđồngývàsựkhắtkhe.Anhtađangđọcphầnviết về chuyến thăm trung tâm thànhphố.Tôi đãviết rằnghệ thốngnước “đang bắt đầu hoạt động trở lại”.Anh ta quay sang tôi, giơ bút lên“Anhmongđợitôibỏquacáiđókhông?”,tôibảovệrằngnóvôhại.“Đókhôngphảilàvấnđềantoàn,đólàngữpháp,”anhtatráchmắngtôi,

“anhđặtphótừgiữa“to”vàđộngtừnguyênthể”.Anhtasửanóbằngmộtnétvẩy.TôinhớSadountựhàolàngườitốtnghiệpvănhọcAnhcủaTrườngĐạihọcScotland.MặcdùSadounkhókhănvới thông tinquân sự,kiểmduyệtphần tham

khảovớiviệcphòngthủkhôngquâncủaBaghdadvànhữngdựđoánchúngtôicóvềsựtànphábomvớithànhphố,tôicảmthấycólídođểđấutranhvớicôngviệccủamình.Tôiđãnắmrõđiệnthoạivệtinhvàlàmtinthườngxuyên về CNN. Và tôi vượt qua giới hạn kiểm duyệt với những lời đápkhôngchínhthứcvớicáccâuhỏitừAtlanta.

Chương9:NgàyThứTámTrong bản tin BBC lúc bình minh, người phát ngôn của Nhà Trắng,

MarlinFitzwatergọitôilàkẻnóidối.Tổngthốngđãxemphóngsựcủatôivềnhàmáy sảnxuất sữa trẻ emvàFitzwaternói rằnghọkhônghài lòng.Ôngtanóiđólà“nơisảnxuấtvũkhísinhhọc”.Fitzwatertuyênbốsảnxuấtsữatrẻemlàsựtrơtráo;ôngtamiêutảCNN

như“ốngdẫnthôngtinđánhlạchướngđốiphươngcủaIraq”.NhữngbàitinđầutiêncủaCNNvềcáccuộctấncôngBaghdadđápứng

sựđồngýcủachínhquyềnMỹbởivìsựquansátcủachúngtôivềđộchínhxácđánhbomđãgiúpíchchochínhsáchcủaMỹ.Bâygiờtôilạiđangnhìnthấymặttiêucực,vàrõràngNhàTrắngđangthayđổigiọng.TôigặpSadountạibữađiểmtâmsángvàanhtachetayvuivẻ.“Anhđã

làm cho ngườiMỹ tức giận hả?” anh ta cười.Tôi nói với anh taCNN sẽbuộctôiđưarabằngchứngxác thựcnhàmáyđólàđúngvớinhữnggì tôinói.Anhtađảmbảo:MọingườiởBaghdadđềubiếtđólànhàmáysữatrẻem.NgườiPhápđãxâydựngvàđiềuhànhnótrongnhiềunăm.Dùngbữasángvớitôi,Saidnóichenvào:–Peter,tôiđãởđóvàilần.Nó

sảnxuấtbộtsữa.Đêmhômtrướctôiđãchoanhtamộtgóisữatìmthấyởnhàmáy.Anhta

xégóc,đổnóvàocốccàphêvànhâmnhi.TôinóivớiSadounnhữnghìnhảnhchúngtagửiđivẫnkhôngđủ.Tôicần

tàiliệuthuyếtphụcvềlịchsửcủanhàmáy.TôicũngđãnhâncơhộinàyyêucầuSadouncho tôi thoảimáihơnkhi

làmtin.Tôicầntựdotrênđiệnthoạiđểđáplạinhữngcâuhỏi từcácphátthanh viênCNN, không giới hạn thời gian để nói về câu chuyện. Tôi nóiphảichứngkiếnnhiềuhơnnhữnggìđangdiễnratrongthànhphốvàvùngngoạiôbởivìchiếndịchđánhbomđangtiếpdiễnhơnmộttuầnvàtôiphảichủyếuphátthanhtừIraq.Sadounômlấyvai tôi.Anh tacười thân thiện.TôinhớmộtngườiẢrập

nóirằngkẻthùcủakẻthùcủamìnhlàbạncủamình.AnhtaghétNhàTrắng,NhàTrắngghéttôivàdovậytôiđượcchấpnhận.Anhtanói:“Peter,ngườiMỹchorằnghọlàcácchuyêngianémbomchínhxácphảikhông?Họchorằnghọchỉpháhủycácmụctiêuquânsự.ỒhômnaytôisẽđưaanhđivòngquanhBaghdadvàchỉchoanhthấy”.TôiláixecùngAla’avàcácnhàbáokháctớiquậnIwadhiởphíatâybắc,

nơicókhuphốkinhdoanhsầmuấtnằmtrongđốngđổnát.Cómộthốbomsâu15thướcbênvỉahè.Nhữngcửakínhbịđậptrongmộtgiáođườnggần

đónhưngnhữngngườidânđịaphươngnóikhôngcóaibịthương.ChúngtôitớithămquậnSumaởphíabắcnơiđượcnóilàbịtấncônghai

lần.CáchKháchsạnal-Rashidnửadặm,chúngtôiláixetớiconđườngnhỏnơi có ba ngôi nhà riêng bị phá hủy, một số người dân được cho là bịthương.Trongvònghaigiờ,chúng tôinhìn thấybavídụvềnhữngsự tànphámàngườidânhứngchịu.Chúngtôiláixequavàitòanhàtruyềnthôngvàcácbộbịtànphátrướcđótrongcuộcchiếnvàlàmtinvềsựtànpháđó.ĐốivớitôinhữngtrậntấncôngkhôngquânchínhxáchơnnhữnggìSadounmuốntôitin.Khi tôi trởvềvàobuổi trưa làmbài tinđầu tiên trongngày,phát thanh

viên RickMoore đề cập tới lời phàn nàn liên tục của Nhà Trắng về câuchuyệnnhàmáysữatrẻemvàhỏi“Cóphảianhbịnhầmlẫnkhông?”.Tôixácnhậnmìnhchỉlàmtinnhữnggìtôinhìnthấy.Chúngtôiđượcphépđibộquanhkhuvựcbịtànphávàkiểmtrakĩlưỡng.Tôinóisẽlolắngnếucóchấtsinhhọcvàhóahọcđượcsảnxuấtởđóbởivìnhưvậytôiđãbịnhiễmđộc.Tôinhắcanhtachúngtôiđượcphépquayhìnhthêmvềsựtànpháđó,thiếtbịđang trênđườngđến từAmman, Jordanvàcó thểđượccácchuyêngiakiểmduyệtđồngý.Khianhtahỏithôngtinvềnhàmáysữatrẻemđángtincậynhưthếnào,

tôinóichúngtôihỏimọingườiđãgặpnhưngkhôngthểđảmbảotínhxácthựcvềcâutrảlờicủahọ.Tôinóivớianhta:“TôiđãhọcđượcởViệtNamchỉ tinvàonhữnggìnhìn thấy.Tôicósựhoàinghibẩmsinhvì tôi làmộtnhàbáo.Tôichỉcóthểxácnhậnnhữnggìmắttôicóthểnhìn”.Ricknhấnmạnhcóphảitôibịépphảinóinhữnggìkhôngcóvàđangbịchỉdẫnlàmtintheohướngcủa Iraqkhông?Tôinói rằngđókhôngphải làvấnđề.NgườiIraqhầuhếtđềuquantâmtôikhôngđưarathôngtincólợichophíađồngminh.Rickkếtthúckhinói:“Chúngtôiyêucầukhángiảnhớrằngbảntincủa

PetertừBaghdaddựavàonhữngcôngbốchínhthứccủaChínhphủIraqvàbấtkìquansátcánhânnàoanhtacóthểđưara.TấtnhiênmọihoạtđộngcủaanhtađềuđượcgiớihạnbởiChínhphủIraqvàanhtakhôngđượctiếpcậnđộclậpvớinhữngnguồntinbênngoài”.Kếtthúcbuổiđó,tôicảmthấythậmchítổchứcthôngtincủachínhmình

cũngnghingờkhảnăngđánhgiáthựctếcủamình.Tôilolắngsứcépchínhtrị từphíaChínhphủMỹcó thểquyếtđịnhnhữnggì tôiđang làm.TôiđãkinhnghiệmvớinhữngchuyệntươngtựởViệtNamvàTrungMỹ.Sadounlắngnghetôivàdườngnhưbốirối.Anhtanói,“Họmuốnbằng

chứnghả?Ngàymaitôisẽđưaanhđi.Chúngtasẽđitớinơinàođóđểchoanhthấysựtànphábừabãi.Anhsẽcóbằngchứngcủamình”.

Chương10:NgàyThứChínChúng tôichởđầyđồchochuyếnđidàivềphíabắc,“rakhỏiSamara”,

nhưSadoungiải thích.Samara làvị tríkhảocổhọcquan trọng,một trungtâmvănhóacủangườiMesopotancổ.Nócũngnổi tiếng là trung tâm lớncôngnghệhóahọcIraq.Như thường lệAla’a đi cùng.Chúng tôi trở thànhbạn saukhi tôi hành

độngnhưngườitrunggiangiúpđỡanhtavàcôtiếptânxinhđẹpởKháchsạnal-Rashidthuyếtphụcgiađìnhgiàucócủacôtađồngýmốiquanhệcủahọ.Ala’ađangcốgắngnângcaovốntiếngAnhcủamìnhvàsửdụngnhanhbấtkìmộtcụmtừkhôngquenthuộcnào.Ngàyhômtrướctôiđãbổsungtừ“đávàomông”vàovốntừcủaanhta.Conđườngphíabắcđưachúngtôirakhỏivùngngoạiôngổnngangcủa

BaghdaddọctheoconsôngTigrisvềphíaMosul.Đólàmộtngàyẩmướt,âmuvàkhônglítưởngchotấncôngkhôngquân.Tronggiờđầutiên,chúngtôi đi quanhiều cộngđồngdân cưbênđườngnhỏ, khôngnơi nào códấuhiệuđánhbom tànphá.Nhữngngườidânbuônbán tại cácquầybánhmì,hoaquảvàchândungSaddamHusseintrongquânphục,bộquầnáoẢrậpvàbộđồphươngTâyxuấthiệnởcácquảngtrườngvàtrênđường.Vùngnôngthônbằngphẳngvớinhữngnôngtrangvàrừngcâyrợpbóng.

Tạimộtđoạnđườnggiaonhau,tôinhìnthấymộtxetảihộtốngtênlửaScudvàmáyphóngtốcđộtăngtốchướngtâyvềkhuvựcgầnIsrael.Ala’achạmngóntaytrênmiệngtronglờicảnhbáoimlặng.XetăngvàxetảiquânđộirúvangđiquachúngtôitiếnvềBaghdadvàtôiđoánhệthốngphòngthủthủđôđangđượctăngcườngthêmcácđơnvịtừphíabắc.Điềuđócũngcónghĩađâylàthôngtinquânđộimàtôikhôngđượcphéptiếtlộ.Sauhaigiờ,mặtđấtđầycátmặcdùtôicóthểnhìnthấynhữngngọnđồi

trùngtrùngphíaxa.KhichúngtôiđiquaSamaracóvếttíchđàobớikhảocổ,dặmdàinhữngụđấtkhaiquậtvànhữngbứctườngcổvàhàođổnát.Phíasaulàlớpkhóiđencuồncuộnởchântrờiphíađông.Chúngtôinhanhchóngởvùngđấtđầybụirậmvàđábánsamạc.Cáctòa

nhàhỗnhợpnằmdọcđườngđitớiphíatâyđangcháyâmỉ.Ala’amiêutảnónhưmột “cơ sởđào tạokĩ thuật”.Từxavài dặm, tôi nhìn thấymột cộngđồngdâncưbênsườnđồidốccằncỗi.ĐólàthịtrấnAlDour,Ala’anói,lànơisinhsốngcủalựclượnglaođộngcủaviệnkĩ thuật.Chúngtôi tiếnvàotrungtâmthị trấn.Cácngôinhàxâybằnggạchbê tôngmàuxámvà trôngkhámới.Chúngtôiláixevềhướngtâynamvàrẽvàomộtgócphố,mộtsốtòanhà

thànhphốbịsanbằngtrongtrậnđộngđấtvàchúngtôikhôngthểđiquacác

conđường.Tôiđibộquanhữngngôinhàmáiđổnát,tườngbịsậpvàrễcâybậtgốc.Tôiđếmtổngsố23nhàbị tànphá trướckhidừng lại.Cómộthốbomtrướcmộttoànhà.Đằngtrướcmộtgiáođườngbịoanhtạcnặngnềlàmộthốsâugần30mvàdàikhoảng50m.Tạimộtđườnggiaonhaucóbốnhốbomkhágầnnhaunhưthểxếpthànhmộtnhóm.Chúngsâutớimứctrônggiốngnhưvụkhaiquậtmóngmộttòanhàcaochọctrời.Ata’ađixungquanhnhómngườidânđịaphươngnóivớitôicó24người

dânbịgiếttrongvụđánhbom.Nhữnggiađìnhcóngườithânbịgiếtnhìntôiđầyhậnthù.NếutôitớiAlDourmộtmìnhthìcólẽđãbịtấncôngthôbạo.Cácquanchứcđịaphươngnóirằngvụđánhbomxảyravàosángsớmngày21-1,ngàythứnămcủacuộcchiến.Khôngcónơitránhbomtrongthịtrấnbởihọtinkhuvựcdâncưkhôngcógìphảisợ.Chúngtôiđượcđưatớimộtnghĩatrangđịaphươngcó24ngôimộmớichôn.CácquanchứckhẳngđịnhkhôngcómụctiêuquânsựởAlDourvàmột

ngườinóivớitôi:“Hãynhìnvềchântrời.Anhsẽchẳngnhìnthấygì”.Tôiđãnhìnthấykhóibốclêntừ“cơsởđàotạokĩthuật”vàidặmphíanam.DườngnhưtheotôicóthểAlDourbịđánhbomtìnhcờbởimáybaycủađồngminhtấncôngcăncứquânsự.Trongđốngđổnát củamộtngôinhà tôi tìm thấybảncopybìamềmbị

rách cuốn tiểu thuyếtHội chợphùhoa củaThackeray.Trang đầu viết tênRaedaAbdulAziz,ngườichếttrongvụtấncông,nhữngngườihàngxómnóirằng,cậubéđó19tuổiđanghọcVănhọcAnhtạiĐạihọcBaghdad.Cậutacó rấtnhiềughi chúở lềvà trongmột tờgiấy riêngcậu taviết: “RebeccaSharpkhôngphảilàngườitốtbụngvàđộlượng.Côtanóirằngcảthếgiớiđốixửvớicô ta tồi tệ.Nhưng thếgiớiđốixửvớiconngườinhưhọxứngđángđượchướng.Thếgiớilàmộttấmgương.Nếubạnnhìnnótứcgiậnthìnósẽnhìn lạibạn tứcgiận.Nếubạncườivớinó…nósẽ làngườibạn tốtbụngvànhânhậu”.Tôicầmcuốntiểuthuyếtméomóđìnhưmộtvậtkỉniệmnhưngkhôngcó

ýđịnhđềcậpnó trongbản tin truyềnhìnhcủamình.Tôibiết sẽphảiđấutranhvớitráitimmìnhrấtnhiềukhilàmtinvềcuộcđánhbomgâytranhcãivềngườidânIraqtrongkhôngkhíkhôngủnghộhiệntại.Sadounkhôngthayđổigìtrongcâuchuyệncủatôi,thậmchítôiđãviếtxe

tảiđilạinhiềutrênđường.Hollimantruyềnhìnhbảntinbuổitốivàtôimiêutảđầyđủmứcđộtànphávàphầntinvềnhữngngườisốngsót.Trongphầnbình luậnđầu tiên,anh tanóivới tôinhiềungườiMỹnghĩ tôiđangbị lừabịp.Người xem sẽ phải quen khi nghe những bản tin giống như vậy vềAl

Dour,tôiđáplại.Bạnkhôngthểtrútxuốnghàngnghìntấnbomtrênmộtđất

nướcvới17triệudânmàkhôngmongđợitổnthươngdânthường.Tôinóivàonăm1966HarrisonSalisburycủatờThờibáoNewYorkđượcđưatớinhữngnơiởmiềnBắcViệtNam,nơicáccộngđồngdâncưbịđánhbomvàngườidânbịthươngtrongnhữngđợttấncôngkhôngquâncủaMỹ.Anhtabịbìnhluậnrấtnhiềukhilàmtinvềmứcđộtànphá.Tôinóibâygiờ tôihyvọng tấtcảchúng tađềuhiểuquy luậtcủachiến

tranh,nhưngHollimanxenvào,“Khôngcócáchnào,điềunàychỉlàsựkiệndàntrướcchobạnchứngkiếnphảikhông?Ýtôilànókhôngthựcsựxảyraphảikhông,Peter?”.Tôimuốnđấmvàomũianhtanhưngkhôngthể,ítnhấttôimuốnhétlên

lờibángbổnhưngquyđịnhtruyềnhìnhđãkìmtôi,tôinóichậmrãi,“Khôngthểnàolàmộtsựkiệndànxếp,John.Tôiđãnhìnthấysựtànphácủabomqua17cuộcchiếndiễnratrongvòng30nămqua.Nóđápứngđầyđủcấpđộvàsựhiệndiệncủamộttrậnđánhbom.Nhữngngườidânxácnhậnđiềuđó.Đâykhôngphảilàsựdànxếp”.Hollimanhỏitôicóýkiếnmớinàovềviệclàmtinchiếntranhtừphíakẻ

thùkhông.TôiđáplạitôihyvọngngườiMỹđủtinhtếđểbiếtnhữngngườidânvôtộiđangbịtổnthươngtrongcuộcchiếnvàNhàTrắngcóthểthanhminhđiềuđó trongbức tranh rộnghơnvềcuộcchiến. “Tôinghĩchútnhỏnhặtchúngtôiđónggópởđâycógiátrị”.Anhtahỏitôiđánhgiánhữngnỗlựcchiếntranhlớnhơnnhưngtôikhông

thểđưara.Tôinóitôikhôngbiếtchiếntranhsẽđixarasaongoàiđiểmquansát bị giới hạn củamình.Tôi không thể xác nhậnLầuNămgóc tuyên bốrằngđồngminhcósứcmạnhkhôngquânđánhbạilựclượngIraq.Từnhữngtờbáođịaphương,tôitríchlờiSaddamHusseinnóirằngsựtànphámàđấtnướcphảigánhchịusẽchứngminhchomộtchiếnthắngtoànvẹn.Tôinghĩđiềunàycónghĩanhữngmấtmátcủaôngtalàtolớn.KhiHollimanhỏiliêntiếpcáccâuhỏi,mưadộtquachiếcôcủaSadoun

làmướtáoanhtavàtôiđangkhàngiọng.Tôicũngđói.TôinóivớiJohnliênlạcsắpcắt,tiếngồnquátảivàtắttínhiệu.Mộtđiềuthuậnlợikhimộtmìnhmộtcâuchuyệnlàkhôngaiởxungquanhđểcãilạinhữngquyếtđịnhnhưvậy.

Chương11:NgàyThứMườiAtlanta nói với tôi,BobSimon củaCBSvà đội của anh tamất tích tại

vùngchiếnởKuwait.HọđượccholàbịquânđộiIraqbắtgiữ.TôichạmtránBobởJerusalemmộtthángtrước,anhtanóivới tôibáochíbịhạnchếrấtngặtnghèoởchiếntrườngẢrập,anhtaphảiláuhơnhọđểcóđượctin.TôiđềcậptrườnghợpcủaanhtavớiNajivànhờxácnhận.TôicũngthúcépNajicứuxetảiCNNcùnghệthốngtruyềnhìnhvệtinh

diđộngbịtắcởbiêngiớiJordantrongtuyếtdày.ĐộitruyềnhìnhCNNtậphợpgọivềAtlantanóirằnghọlạnhvàhoảngsợ.Najigửihaipháiviêncóquyềnhạnmanghọtrởvàonhưnghọkhôngtìmthấyđội.Tôigiụccácnhânviênthứlạilầnnữa.TomJohnsonnóivớitôixetảicóchữCNNsơnmàuđỏtươitrênnócvà

đảmbáocácnhânviênsẽantoàn.Họtrônghoàinghinhưngvẫnđi,tôichấtđầythứcănchohọtừphòngdựtrữvàchohọvàitrămđôlatiềnđilại.HômnayNajikhôngcạorâuvàmệtmỏi.Ôngtanóitôitrôngnhưđang

thưởngthứccuộcchiến.Ôngtađúng.Tôilàmtinhàngngàyvàcâuchuyệnthúvịrấtnhiềuvớichínhtôi.HãngWTNgửibăngquangườiđưathưmỗisángchoCNNsửdụng,hìnhảnhkếthợpvớiphầntinđiệnthoạicủatôi.Tôinói vớiNaji,CNNmuốn tôi phóng vấn các quan chức cao cấp của chínhphủ, ngoài các cơ quan tuyên truyền. “Thế cậumuốn ai, SaddamHusseinhả?”.Ôngtabậtcười.Tôihỏiôngtatạisaokhông“Thậtmaylàcótôiđấy”,Najinói,“Vịlãnhđạođócònnhiềuviệcquan

trọnghơnđểlàm”.ÔngđềnghịtôichuyếnđivềphíanamtớiAnNajaf,mộtthànhphốHồi

giáolinhthiêng,trungtâmHồigiáoquantrọngthứbasauMeccavàMedina.ÔngtachorằngAnNajafđãbị“đánhbomdãman”.Vàongàythứtưtrongchuyếnđi,chúngtôiđượcđưatớinhữngvùngcó

dâncưbịtànphátrongchiếntranh.Tôikhôngphànnànvìmỗinơilàmộtcâuchuyệnthảmhọa.Đóvốnlànhữnggìtạonênchiếntranh.Tôiyêucầutớithămnhữngvịtríquânsựbịtànphánhưnglờiđềnghịcủatôiđãbịtừchốivìvấnđềanninh.Tôikhôngbậntâmnhữngbàitincủatôiviếtvềmộtphíachiếntuyếncủa

câuchuyện.MỗingàychỉhuytốicaoliênminhởẢrậptuyênbốdanhsáchcácmụctiêuquânsựIraqđãbịtiêudiệt,thậmchíđưarabănghìnhngưlôinhữngvụtấncôngthànhcôngchotruyềnthông.Nhưnghọkhôngđềcậptớinhữngtổnthấtcủadânthường.TôibiếtcácquanchứcIraqtinmốiquantâmcủahọđượcđápứngbằngcáchnhấnmạnhvàonạnnhânvôtộicủachiếntranh.Tôicảmthấyphầntincủamìnhđápứnghơncảmụctiêutuyêntruyền

củahọ.Khi những chỉ trích của CNN và củaArnett ngày càng tăng thì những

ngườigiámsátcàng trởnêndễbaohơn,họnới lỏngsựkìmkẹphơnmộtchút.Tôibiếtmìnhđangtrượttrênbăngmỏng.Trong chuyếnđi 300dặm tớiAnNajaf, tôi nhận thấynhiềuxe tăngvà

nhữngngườiđimuasắmvàothứbảytấpnậptrongcáckhuchợ,nhữngnôngdânđang làmviệc trên các cánhđồng lúamì và các trang trại chà là.DùđánhbomthìtrungtâmAnNajafvẫnsốngđộng.Ngồighếphíasautrênđườngtrởvề,tôiviếtbàitrêngiấykhổrộng,kẹp

đènpindướicằm.MànđêmbuôngxuốngvừakhichúngtôitớingoạiôphíanamBaghdad,mộttrậntấncôngkhôngquânlớnbắtđầuởkhucôngnghiệpvềphíabêntráiđườngcaotốc.Nógầntớimứcngườiláixecủachúngtôitắtđèn,đitheoánhsángcủatrậnchiếnchốngtrảmáybay.Ala’agiụcanhta,vàlolắngnhưtôiđểthoátkhỏinguyhiểm.Nhưngởtrongtrungtâmthànhphốvẫncótiếngvangchóitaicủanhữngđợtbomtấncông–mộtđợttấncôngkhác vào nhà máy lọc dầu Dora và tiếp tục đợt tấn công vào sân bayMuthandcủachínhphủgầnkháchsạn.Tiền sảnh củaKhách sạn al-Rashid tối và trống không.Sadounở trong

boong ke kí phần tin của tôimà không thay đổi gì.Anh ta nói với ngườigiámsátkhácđangquansátcuộcgọicủatôivềAtlantavànóirằnganhta“quámệt”.Chúngtôikéovaliđiệnthoạinặngravườn.Trongcáilạnh,tôigặprắcrối

vớiviệcđiềuchỉnhhệthốngâmthanh.Ngườiquayphim,MohammedcủaWTN,đãgiúptôi.BobbieBattistaởbànphátthanhvàcôtagiữtôitrênđiệnthoạikhoảng15phútvớicáccâuhỏigâynhiềukhóchịuchongườigiámsát,anhtamuốntrởlạinơitrúẩnvìnghetiếngbomrơinhiềuhơn,tôicóthểnóichuyệnthoảimáihơnbìnhthường.Bobbiehỏitôicónghecuộcnóichuyệnnàovềhòabìnhtừnhữngngười

chúngtôigặpkhông.Tôinóicónhữngbằngchứngbấthạnhvềcuộcchiến,mộtquanđiểmtôiđãnghe thấy trongcáccuộcđối thoạivớinhữngngườidânIraqởtrongkháchsạnvàtrênđường.MộtngườibánthảmtrongthànhphốđãlặnglẽnguyềnrủangàySaddamxâmchiếmKuwaitvìviệcbuônbánquátệ.TôinóivớiBattistanhiềungườiIraqđanglắngnghenhữngquanđiểmcủa

phíađồngminhtrêncácbuổiphátthanhsóngngắntừBBCvàĐàitiếngnóiVOA.Côtahỏitôi“cópháttriểnquanhệ,đểnóichuyệnvớinhữngngườigiám sát củamình không?”. “Cômuốn điều đó giống như hội Stockholmphảikhông”,tôicười,“Khinhữngngườibịbắtgiốnghệtnhữngngườiđanggiamgiữhọhả?”cólẽAtlantanghĩtôiđãmấtsựlạnhlùngcủamình.

Cóphảicácnhà sảnxuấtđãkhông lắngnghebuổipháthìnhcủa tôivàđoángìđókhácchăng?Tôihyvọngcácnhàbìnhluậncủamìnhsẽkhôngđánh đồng sự nhã nhặn của tôi với những người giám sát là không trungthành.Nếu tôi thựcsựđượcnhữngngười Iraq tin tưởng, tôiđãkhôngcầnngườigiámsát.ĐêmđóSadounnóianh tađãnhậnđượctinđầu tiên từngườivợmang

bầuvàmẹvợ.Khi trậndộibombắtđầu,họđã trốn tớinhàmộtngườihọhàngởngôilàngxaxôi.Họantoàn.Najicũnggửigiađìnhôngtavềvùngnôngthônvàlolắngvìkhôngnhậnđượctintứcgìtừhọ.GiađìnhcủaJalilhàilòngcùnganhtatrongboongke.Họchuyềnnhauthứcăn,hátnhữngbàihátvàođầubuổitốivàcườirấtnhiềukhitrậnbomởxa.Sau vài chai Scoth và cô-nhắc của tôi, những người giám sát trở nên

huyênnáo.SadounnóianhtalúngtúngvớisựđáptrảcủaMỹvềviệcxâmchiếmKuwaitcủaIraq.Anhtahànhđộngvìbịtổnthương“TronghàngchụcnămchúngtôinhìnngườiMỹnhưnhữngngườibạnvàhãyxemgiờcácbạnđãlàmgìvớichúngtôi”,anhtaphảnứng.“NướcMỹsẽkhôngbaogiờlấyđượclòngtintrởlạiởIraq”.TôicốgắngcắtngangđiệubộtựmãncủaSadoun.TôinóinướcMỹvà

thếgiới tứcgiậnvớiSaddamHusseinvà chínhông ta làngười chịu tráchnhiệm.BâygiờIraqđangphảitrảgiáchochínhsách“bênmiệnghốchiếntranh”củaôngtavàđiềuđóthậtđángxấuhổ.Anhtalắngnghemàkhôngcónhiều sự phẫn nộ. Một trong những người giám sát trẻ hơn chen ngang,“Sadounsẽkiểmduyệtanhnếuanhnóiđiềuđótrênhình”.Sadounvẩyngóntaytolớncủamìnhvàotôivàcười“đừngthử,thưaôngPeter”.TôihỏixemhọcảmnhậnnhưthếnàovềSaddamHussein.Họđáplạivới

sựcảmthông.Ôngtalàngườithốngtrị,quyềnlựctốicaovàchỉđơngiảnlàvậy.Mộtsốngườiđãnhìnthấyôngtatrongcácbuổidiễuhành.Khôngaitrongnhữngngườigiámsátđãgặpôngta,họởnhữngvịtríquáthấp.TôicócảmnhậnthậmchíítngườitrongsốhọnằmtrongĐảngBa’athxãhộichủnghĩa,mộttổchứcchínhtrịmàSaddamđiềuhànhđấtnướcquađó.Trênđườngvềphòng,tôiđilangthangquatiềnsảnh.Bầutrờicaoquang

đãng.Tôimởcửatrướcvànhìnthấyhìnhdángtolớncủamộtchiếcxeđỗởđường látxevàonhà.Khimắt tôiđãquenvớtánhsáng, tôinhậnrađó làmộtdànphóngtênlửaScudnằmngayởsântrước.NếuLầuNămgócbiếtthìkháchsạnal-Rashidsẽbiếnmất.Tôiđóngcửavànhónchânđivềphòng.

Chương12:NgàyThứMườiMộtSadoun hối hả tới chỗ tôi ở tiền sảnh trong buổi chiềumuộn ngày thứ

mườimộtcủacuộcchiếnvànóitôiphảichuẩnbịđểphỏngvấnmột“VIP”.Anhtatừchốitiếtlộchitiết,giụctôiđithayáothểthaovàáokhoácdabằngbộđồtrangtrọnghơn.Tôimặcchiếcquầnlentốimàuvàáokhoácthểthaomàuxám.Tôiđãkhôngmangbộvestnàotớichiếntrường.TôiđoáncuộcphỏngvấnlàvớiJassim,BộtrưởngThôngtin.Tôiviếtvộivàicâuhỏiđểhỏiôngta.Khi trở lại tiền sảnh, tôi được bốn người đàn ông trong trang phục tối

màu,máitóccắtngắnhộtống,khiêngtôilêntầngtrên.TôirahiệucầucứunhưngAla’aphảnkháng,anhtanóirằngtôikhôngnênlolắngvàtheosautừkhoảngcáchxa.Bên trong căn phòng trống, bốn người đàn ông nói tôi cởi quần áo để

khámxét.TôinghingờkhôngaikhácngoàiSaddamyêucầukiểm tra anninhngặtnghèonhưthế.Khitôiđangtheođuổiýnghĩấy,họlấytừngphầnquầnáocủa tôivàkiểm trakĩcàng, lầnngón tay theocácđườngkhâuáokhoác,lộntúiquầnvàngóvàobêntrongquầnáolótcủatôi.Họgõvàođếgiày,tháobútbivàlụcví.Họkiểmtracảcơthểkhôngquầnáocủatôi.Saukhi tôimặcquầnáo,họđềnghị tôirửa taybằngthuốctẩyuế trong

bồnrửavàtôiđoánđiềuđóvìtôisẽbắttaylãnhđạocủahọ.Tôikhôngbịyêucầu rửamiệng, làm tôi tinsẽkhôngphảihônông ta.Họđặtcuốnghichú,vívàbútcủatôivàomộttúinhựađểtrảlạisauvàđưatôixuốngtiềnsảnh.Trongkhichờđợi,tôinghethấygiọngnóiquenthuộctừlốivàotiềnsảnh.

Tôinhận rakhuônmặt tỏasángcủaVitoMaggiolo,nhàsảnxuấtCNNtừWashingtonmàtôiđã làmviệccùngởLebanvàNicRobertson.HọđãhộtốngthiếtbịtruyềnhìnhCNNtừJordan.Tôibiếtchắchẳnđólàchuyếnđikhủngkhiếpđàyđọavàtôimuốnchàohọnhưngtôiđượccảnhbáogiữimlặng,khôngđượcnóivớibấtkìai,vìvậytôinói:“Đừngtớigần,đừngnóichuyệnvớitôi”.Vitonhìntôinhưthểtôibịđiên.Mộttrongnhữnglínhgácgiật tayáotôivàrahiệuchotôiđi.Ởlốivào

kháchsạn,mộtchiếcBMWmàuđenđờimớiđangchờsẵn,độngcơđãkhởiđộng,cửamở.Tôibướcvàobêntrongvàchàongườiláixe.Khôngđáplại,anhtalậptứcđitớiconđường14tháng7.Tôingồiphíasautrongsựthoảimáicủachiếcxevàthưởngthứckhoảnh

khắchiếmhoiđó.Mộtcuộcphỏngvấnvớingườiđànôngđángsợnhấtthếgiới.Chúngtôi láixequacầuCộnghòavàođại lộQadisiyaởphíabắcđiqua trung tâmviễn thôngđãbị tiêudiệt.Khôngcóchiếcxenàokhác trên

đường.Chúng tôi sang đườngPalestine và người lái xe nhìn qua vai xemchúngtôicóbịbámtheokhông.Chỉcóvàichiếcxetrênđường.Ngaysauđó, chúng tôi vào khudân cư sinh sốngở phía tây bắc thànhphố, nơi tôichưatừngtới.TừnhữngbiểnhiệutrênđườngtôibiếtđólàquậnCairo.Trongánhsángchậpchoạng,tôinhìnthấyhaibênđườngcónhữngngôi

nhàbằnggỗhaitầngcóhoavàcâyxanhởvườnphíatrước.Chúngtôidừnglạiởmộtcănnhà.Khôngkhíthanhbìnhhơntưởngtượng.Ngườiláixemởcửavàmộtngườiđivềphíatôi,chỉtôivàotrongvàkhôngnóimộtlời.Tôiđiqualốihànhlangtốivàomộtcănphònglớnsángánhđèntivi.Ba

máyquayhướngvàocănphòngđượctrangtrísangtrọng.Nógiốngnhưdàncảnh trong phim củaHollywood.Bức tường trắng được trang trí các hìnhmàuvàng, những chiếc bình lớn được bàyở các góc.Trênmột tấm thảmsangtrọnginbiểutượngchínhthứccủaIraqcóhaichiếcghếthoảimáitrảilụađa-máttrắng.Vài người đàn ông trong phòng, gồm cóBộ trường Jassim.Một người

đượcgiớithiệulàthưkíriêngcủaSaddam,mộtngườikháclàhọhàngcủaông ta.Họ thờơ.Tất cảđềumặc trangphụcquânđội.Tôinhận rangườiphiêndịchtừbănghìnhmàtôiđãxemtừcáccuộcphỏngvấn.AnhtanóihọđãxemtôitrênCNN.SaddamHusseinđượcmongchờtronggiâylát,nhưngsaukhoảngnửagiờ

ông tavẫnchưa tới.Đểphávỡ sựyên lặng, tôihỏi JassimvềBobSimonngườivẫnbịmấttích,vàôngtabùngnổsựtứcgiận,nghingờtôiquantâmtớimộtnhómngườiMỹhơnlàtôiquantâmtớisốphậncủaIraq.SaddamHussein,tôiđãnghenóithậmchícònkhóđoánbiếthơn.Nhưng

tôikhôngbịhămdọa,tôiđoántôiđượctriệuđếnvìcólídovàtôisẽsốngsót qua thử tháchđó.Vềmặt tâm lí, tôi cómột lợi thế.Ông ta là kẻ trốnchạy.Ôngtalàmụctiêucủanhữngmáybaynémbomchứkhôngphảitôi.Tôicảmthấytôicóthểchủđộngtrướcôngta.CửamởvàSaddamHusseinbướcvàomộtmình.Ôngtamặcmộtbộđồ

xanhthẫm,mộtáochoàngmỏngvàmũlenxám.Ôngtacaohơnnhữngtrợlýxungquanh.Ngaysauđóôngtaxinlỗivàđirachuẩnbịchobuổiphỏngvấn.Ngườiphiêndịchđicùngôngtađểthaybộđồthườngphục.KhiSaddamtrở lại,ôngta tiến tớiphía tôivàgiơ tayra.Ôngtabắt tay

chặt, trôngthoảimái.Bộrâucủaôngtađượctỉagọngàngvàmái tócđenthưađượccắt tỉahoànhảo.Tôinhớ tớihình ảnhHollywoodcổvềnhữngngườiLatinyêunhau.Ôngtacóthểđãthửgiọngchomộtvai,cólẽlàngườiđóngthếchoCesarRomeo.Bộđồcủaôngtađượcmaycaocấpvàđeocàvạthoađỏthẫmthờitrang.

Quangườiphiêndịch,Saddamhỏitôi tạisaoởlạiBaghdad.Tôinói tôilàmnhữngđiềunhưvậyvìkiếmsống.Ông tamỉmcười thân thiện.Đó làmộtloạicôngviệcnguyhiểm,ôngtanói,cólẽđâylàlầncuốicùngtôiphảilàm.Tôinhớôngtađãtừngnóiđấylànguồngốccủamọicuộcchiến.Tôinóivớiôngtathếgiớirấtmuốnnghenhữnggìôngtanói.“Anhcómangtheomộtdanhsáchdàicáccâuhỏi tớiđâykhôngđấy?”,

ôngtahỏi.Tôinóitôisẽhỏinhữnggìthếgiớimuốncâutrảlời.Đólàmộtlờinhậnxétkhoa trươngvà tôi lập tứchốihậnđiềuđó,nhưngdườngnhưôngtakhôngđểý.Ôngtacầmtaytôivàhướngtôivềphíadàncảnh.“Hỏitôinhữnggìanhmuốn”,ôngtanói.TôibiếtphỏngvấnSaddamHusseinởgiữacuộcchiếnnàysẽlàđiềugây

tranhcãi.NhữngngườitừngnhậnxétquyếtđịnhcủaCNNởlạiBaghdadvàtứcgiậnchúngtôiđãchỉranhữnghậuquảđánhbomcủađồngminhsẽcàngtứcgiậnhơn.TôiquyếttâmcàngkhôngthoảhiệpvớiSaddamcàngtốt.CNNchắcchắnsẽpháttoànbộcuộcphỏngvấnđó.Mọilờitôithốtrasẽ

được nghiên cứu kĩ lưỡng. Tôi không gọi Saddam bằng chức danh trangtrọng.Tôibắtđầutrựctiếpvàomỗicâuhỏihoặchầuhếtlàdùngtừ“ông”.SaunàytôimớibiếtngườiphiêndịchbắtđầucáccâuhỏicủatôibằngtiếngẢrập:“Thưangài”,“Lãnhđạocaoquý”hay“Ngườivĩđại”.TôiquansátthấynémbomđãđẩyBaghdadvàobóngtối,vàchỉhuytối

caoMỹđãtuyênbốhọsẽgiànhchiếnthắng.Saddamđáplạirằngánhsángchóichangnhấtvẫnđangchiếusáng,ánhsángtrongtâmhồnngườidân,vàcácđồngminhkhônggặtháichiến thắng từviệcđánhbom,xấuhổvìbắtđầunhữngcuộctấncôngtừđầu.Câu trả lời của ông ta dài dòng, quanh co. Tôi biết không thể cố gắng

dừng được, để xem xét các chiến thuật khác nhau nhưng tôi biết phải cónhữngtrả lờiđánggiáhơntừphíaôngta.Tôinhậnxétchỉ trongvàingàynémbom, Iraqphải gánh chịunhiều sự tànpháhơn là trong8nămchiếntranhcủanóvớiIran.Saddamcoikhinhđiềuđó.Ngườidânvàquânđộicủaôngtavẫnquyếttâmchiếnđấu.Tôimuốnbiếtsốphậncủalựclượngkhôngquânôngtađãróttoànbộcho

cuộc chiến Iran và việc sử dụng dầu của ông ta như một loại vũ khí ởKuwait.Ông ta lờđi trongcáccâu trả lờicủamình.Nhữnghạnchếphiêndịchlàmtôikhókhănthúcépôngtatrảlờichínhxác.Tôicốgắngkhiêukhíchkhihỏivềquyếtđịnhcủaôngtasửdụngcácphi

côngđồngminhbịbắtnhưláchắnconngườitạicáccăncứchiếnlượcvàmặcdùchínhôngtachỉtríchHiệpđịnhGiơnevơnhưngcáchxửsựcủaôngta không tuân theo các thỏa thuận chỉ đạo trong chiến tranh. Saddam lật

ngượccâuhỏi,đổlỗichophươngTâyvềquyđịnhnhânđôihạnchếnhữngngườidânmangnguồngốcIraq trongđấtnướccủahọkhichiến tranhbắtđầu,sauđóphànnànvềcáchđốixửtùnhâncủaôngta.Tôicảmthấyviệcgâyáplựccóhiệuquả.SaddamphànnànTổngthống

Bushkêugọiđốithoạigiảiquyếtkhủnghoảngchỉnhưcáivỏchoviệcxâydựngchiếntranhcủaôngtamàthôi.Ôngtaquảquyếtvớigiọngcayđắngbịlừa khi thả tự do cho 5 nghìn vị “khách” phương Tây vàNhậtmà chínhquyềnIraqđãgiữởBaghdadtrongvàituầnkhicuộckhủnghoảngvẫnđangdiễnra”.NhữngkẻđạođứcgiảchínhtrịởPhươngTâyđãnóigìvàothờiđiểmđó?Họnóirằngbắtgiữngườinướcngoàisẽdẫntớichiếntranh.Họnóiđểhọđisẽngănchặnchiếntranhxảyra.Chúngtôihốihậnđãthảhọ.Nhưngnếuchúngtôigiữ5nghìnngườiphươngTâyvàNhậtởđâythìBushcótấncôngBaghdadkhông?”.Tôi cảm thấy tôi đang tiến tới. Saddamđang trở nên phát điên.Ông ta

thoátrakhỏisựhùngbiệnhơn,bộclộmìnhhơn.Tôiéptiếpôngtavềnhữngkếhoạchchiếntranh.Đósẽlàvấnđềthenchốtcủabuổiphỏngvấn.Tôinóicónhiềusuyđoánvềchiếntranhbộsắptớivànỗisợhãivềnhữngkhovũkhíhuyềnthoạivàkhảnăngchốngtrảcủaôngta.Ôngtanghĩchiếntranhbộsẽdiễnrabaolâu?Baonhiêutổnthươngôngtamongđợisẽgiángvàokẻthùcủamình?Saddamdườngnhưthíchcâuhỏiđó,nhưngkhi trả lờinó,ôngta tiết lộ

nhiềuhơnmộtchútmàsẽlàmchonhữngngườinghethấynhậnđịnhôngtatrongsựkhinhmiệt.Ôngtakhoáclác:“NgườiIraqsẽchiếnđấutheocáchsẽgiànhchiếnthắngmanglạichohọsựthánphụccủanhânloại”.Nhưngôngtađedọa:“Rấtnhiềumáusẽđổxuống,rấtnhiềumáu”.Ôngtadangtayramiêutảmứcđộcủanóvàcảnhbáo:“chúngtôinóiđến

máucủatấtcảcácphía-Mỹ,Anh,Pháp,SaudivàtấtnhiênmáucủaIraq.Vàkhôngđểcáctaychínhtrịkhôngcóđịnhkiếnlừađảocácbạnmộtlầnnữakhichiatrậnchiếngiữatrênkhôngvàmặtđất–chiếntranhlàchiếntranh”.Ôngtamỉmcười:“Họkhôngnóiđiềunàylàcuộcchiếnchỉtínhbằngngàysao?Họđãsaikhiđánhgiávàsẽlạisaitiếp”.Tôi đề cập đến nỗi sợ hãi lớn nhất của những người chống đối ông ta,

nhữngvũkhíhủydiệtlớncủaôngta.TrướcđóôngtatừngđedọatànphámộtnửađấtnướcIsraelbằngthứvũkhíđó,nhưngôngtađãkhôngsửdụngnótrongnhữngcuộctấncôngbằngtên lửaScudvàoTelAviv.LựclượngđồngminhởvùngVịnhđãchuẩnbịchocáccuộctấncônghóasinh.Cuốicùngôngtacómớkhovũkhílợihạicủamìnhkhông?Saddamdừnglại:“Chúngtôisẽsửdụngvũkhítươngđươngvớinhững

vũkhíchống lại chúng tôi.Chúng tôiđãchocácbạn thấychúng tôi chân

thậtvớinhữnglờinóicủamìnhnhưthếnào.Cácbạnthửchúngtôi,chúngtôiđáplạinhưđãhứa”.Ôngtanóinướcđôi,dovậytôiđưađẩy:“Cáclựclượngđaquốcgiađã

nóirằnghọsẽkhôngsửdụngvũkhíhóahọcchốnglạiông.Cóphảiđiềuđócónghĩanếuhọkhôngsửdụngthìôngcũngkhông?”.“Nhữnggìtôinóilàchúngtôinênsửdụngnhữngloạivũkhítươngđương

với nhữngvũkhí chống lại chúng tôi”, ông ta đáp lại.Dườngnhưông tađangrútlạilờiđedọacủamình,dovậytôiđẩythêmchútnữa.TôinóirằngtênlửaScudcủaIraqđượcgọilàElHusseincóthểmangtheođầuđạnhạtnhân,sinhhọc,hóahọc.“Cóphảiđếnlúcnày,ôngđãsửdụngnhữngloạivũkhínày?”.Saddamlưỡnglựmộtlúc.“Chúngtôilàmộtdântộctuântheonhữnggiá

trị truyền thống.Tấtcảnhững lợi thếkhôngquânanh thấyđãkhôngđánhbậtchúngtôirakhỏilộtrìnhcủamộtchiếntrườngcânbằng.Chúngtôivẫngiữđượcvịtrícânbằngcủamình.Chúngtôiđãsửdụngtênlửavớicácđầuđạnthường”.CóphảiôngtathấtvọngIsraelđãkhôngđáplạitrựctiếpvớicáccuộctấn

công tên lửa của ông ta, chuyển đổi phân cực lớn hơn của thế giớiẢrập.Saddamtrảlờibằngđiệpkhúccũ,đólà“NhữngngườitheochủnghĩaphụcquốcDoTháitronghànhlangchínhquyềnMỹdẫntớicuộcchiếntranhđangđượctrảlương”.Nếunhữngcơsởsảnxuấthạtnhâncủaôngbịtiêudiệt,nhưLầuNămgóc

tuyênbố?Tôihỏi.Ôngtagiảvờphẫnnộvàchotôimộtbàigiảngnhỏvềanninh.“Anhmuốntôinóivềđiềunày,mặcdùChínhquyềnMỹđưaranhữnghạnchế, thậmchínhững thông tinđơngiảnnhấtvềcánhânnhữngngườilínhởẢrậpphảikhông?Họhạnchếnhữngchitiếtđơngiảnnhấtvềchiếndịchquânsựcủahọ.Vàhọnóihọlàdânchủ.AnhmiêutảIraqnhưsựđộctài thì làm sao anh có thểmong đợi chúng tôi đưa ra chi tiết quan trọngnày?”.Lờ đi câu hỏi của tôi Saddam tựmình độc thoại về đạo đức của người

Iraq.“ĐiềugìlàquantrọngvớicánhânngườiIraqđểduytrìsựnguyênvẹn,âmthanhvềlòngtrungthành,âmthanhvềsựtựtin,âmthanhvềlòngtin.Bấtkìnhữngkẻxâmlược tànphágì,miễn làngười Iraqvẫncònnguyên,cònngheđượcvàcònsống,thìsauđóhọcóthểxâydựnglạitốthơnnhữnggìđãbịtiêudiệt”.Tôicảmthấymìnhđãgiữđượcvịtrí.VàkhiSaddamhầunhưlắngxuống

và hài hòa. Sự căng thẳng duy nhất ông ta biểu lộ là trong cái nháymắtnhanhcủamình(theotạpchíTime,cóphóngviênđếmôngtanháymắt40lầnmộtphútsovớithôngthườngchỉcó25lần.)

TôinóivớiSaddammỗichỉhuychiếntrườngtronglịchsửđềucónhữngnghi ngờ dành cho chiến trường phía trước. “ông có bất kì nghi ngờ gìkhông?”.“Khôngcó,thậmchímộtphầntriệu”ôngtađáplại.Nhữngngườiphụtá

củaSaddamđangsốtruột.Tôinhìnđồnghồ.Câuhỏicuốicùng,tôihỏiSaddamHusseinhyvọnggìvềảnhhưởngcủa

buổiphỏngvấnđốivớinướcMỹvàthếgiới.Ôngtanghĩmộtlúcvàsauđócổđộng“Nhữngngườirađường,biểutìnhchốnglạicuộcchiếnnày.”ôngtacảmơnhọvì“phảnđốicuộcchiếnđượctrảlươngkhôngchínhđángchốnglạingườidânchúngtôi”.Tôichắcrằngnóđượcxemvìnhữnggìnhưvậy.Cuộcphỏngvấnkéodài90phútvàcóthểtiếpdiễnlâuhơnnữa.Songtôi

muốndừng lại.Saddamđứngdậymỉmcười thân thiện,bắt tay tôi.Ông tadườngnhưhàilòngvớiphầntrìnhdiễncủamình.Ôngtađãchiếmđượcthờigianlàmtuyêntruyền.Ôngtađãcóđượcthôngđiệprangoài.Tôicảmthấyôngtathểhiệnsựngoancốvàđạođứcgiả.Saddam vẫy tay một phóng viên ảnh chụp suốt trong buổi phỏng vấn.

Chúng tôi đứng cùng nhau trên nền tường trang trí vàng và cười vào ốngkính.VịlãnhđạongườiIraqnóivàilờivớinhữngngườiphụtárồiđira.Độitruyềnhìnhchọnnhữngđoạnhìnhđẹptừbuổiquay.Mộtmáyquay

đượcđặttậptrungvàoSaddam,mộtchiếcvàotôivàchiếcthứbaquaytoàncảnh. Khi chúng tôi lấy băng, Jassim động vào vai tôi và nói để chúngxuống.Ôngtanóichúngsẽđượcchuyểntớikháchsạnvàobuổisáng.Tôivộivàngtừchối.NgườiIraqthườngbịnghingờxáotrộnbănghìnhvềcáccuộcgặpvớiSaddam.Chúngtôithỏahiệp.Jassimsẽchuyểncácbănghìnhchotôivàonửađêm.Tôiđoánrằngđiềuđóchỉđủchoôngtasaochúngchứkhôngđủthờigianđểbiêntập.Tôitrởlạitiềnsảnhtốiomcủakháchsạn.TôiđixuốngboongketìmVito

vàđộiCNNvàgặpSadoun,ngườivỗvàotaytôivàlàmtôichếtngạttrongcácnụhôn.AnhtathétbằngtiếngẢrậpvớiđámđôngrằngtôiđãgặpTổngthống.Boongkerựclêntiếngvỗtay.Tôibịcácgiámsátkháctấncông.Cácgiađìnhtớichỗtôi,mỉmcười,độngvàotaytôi,hỏicáccâuhỏi.Vitonóitrongsựngạcnhiên:“Chúaơi,cậulàanhhùngởđây”.Tôinói

cầnnóichuyệnvớiAtlantavềbuổiphỏngvấn,chúngtacóthểphátnótrênvệtinhvàobuổisáng.Nic Robertson nhanh chóng lắp điện thoại. Tôi nói chuyện với Tom

Johnsontrênđườngdây,ôngtamuốncóngaymộtcâuchuyệnlúcđóvànốitôivớiphátthanhviên.Tôicưỡnglạivìphảitậphợpcácghichúcủamìnhnhưngôngtanàinỉvàtrongvòngvàigiâytôiđãlênhìnhtrựctiếp.

Tôinóirằngđólàcuộcphỏngvấnớnlạnh,bởivìSaddamHusseinkhôngbiểulộcảmxúcgìngoàisựtựtintốicao,thậmchíkhiđấtnướccủaôngtađãbịthổitungthànhtừngmảnh.ÔngtathừanhậnviệcxâmchiếmKuwaitvàkhôngthỏahiệp.Nhưngôngtađãnóisẽkhôngsửdụngvũkhíhủydiệthàngloạt.Saddamđếnnhưmộtngườiđànôngngoancố,khôngthỏahiệp,tôinói.NếucóđiềugìtôicảmthấythìcuộcphỏngvấnsẽchỉlàmtăngthêmquyếttâmcủaphươngTâytiếptụcvớicuộcchiếnmàthôi.Tôiđượchỏicuộcphóngvấndiễnraởđâu.Trongmộtcănnhàcánhânở

ngoạiô thànhphố, tôiđáp lại.Sadounđang lắcnắmđấmvào tôi “Anhsẽlàmôngtabịgiếtvớinhữngchitiếtđó”,anhtathìthào.Cáccuốnbănghìnhtớivàonửađêmnhưđãhứa.Ngườibưutágửikèm

mộttậpảnhbuổiphỏngvấnđượcphóngviênảnhcủaTốngthốnginra.Khibìnhminh,mộtphụtácủaSadounđậpcửaphòngvànóitôigửibăng

phỏngvấn về Jordan cùngxe bưukiện vì họ khôngnhậnđược giấy phépthiếtlậpvệtinhtruyềnhình.Tôilolắng.TôiđãnhậnracóthểcócuộctranhluậnởIraqvềviệcchophéptruyềnhìnhtrựctiếpchiếntranh.NếuhọthậmchíkhôngsẵnlòngchuyểnbăngcuộcphỏngvấnvớichínhTổngthốngthìhọcóthểhủybỏvụđó.Tôi quyết định nếu chúng tôi không thể làm trực tiếp thì sẽ không gửi

cuộcphỏngvấn.TôicăngthẳngvớiSadouncảngày,nóivớianhtanhữngcuộnbăngtrênđườngtớiJordanđểchuyềnvớicảthếgiớithôngquavệtinhcủachúngtôiởAmman.Khiquámuộnđểchuyểncuộcphỏngvấntrênmặtđất,tôitớithămanhtatrongboongkevànóianhtakhôngcósựlựachọnnếumuốncuộcphỏngvấnđượcphát.Chúngtôiphảipháttrựctiếp.Sadounnghingờtôiphảnbội.Anhtanóiđanggặprắcrốilớn.Anhtađã

nhờmộtngườiphụtáđưasếpcủaanhta,Najitớikháchsạn.Najigiảithíchvấnđề.ChínhphủtinrằngviệcphátcuộcphỏngvấntừBaghdadsẽmangtớisự trảđũachokháchsạnvàngườiMỹsẽ làmmọi thứđểSaddamim.TôitranhcãingườiMỹchỉmuốnnghenhữnggìSaddamnói.EasonJordan,biêntậpviênchuyênmụcquốc tếởAtlantađãnóivới tôi trênđiện thoạiCNNđangnhậnhàngtrămcuộcđiệnthoạivềcuộcphỏngvấn.Najikhôngvui,Sadounbuồnrầu.Họđicùngnhau.Nhưngvàogiữabuổi

tối,Naji trở lại. “Được rồi,Peter.Chúng tôi sẽ làm theocáchcủaông lầnnày”.NicvàkĩthuậtviênJayAyernhảyvộiđilắprápmáypháttínhiệutrong

vườnKhách sạn al –Rashid.Trongánh sángđènpinmờ,vàđènbão,họcùnglắprápnhữngmiếngbánhcắtlớncủachiếcđĩa.Họkéomáyphátđiệnlớnvềphíaxavườnđểgiảmđộồnvàdựnglềulàmnhàpháttínhiệu.Tiếngrít tấn công của không quân không ngừng.Có nhiều trận bomvào những

đêmtrướcrungchuyểnchấnđộngmặtđất.Bầutrờithắpsángtrongtrậnđịabắntrảcủamáybay.Cáckĩthuậtviêncuốicùngcũnghoànthànhxongthiếtbịvệtinhtruyền

tínhiệu23nghìndặmtrênbầutrờivànhậnđượctínhiệutừAtlanta.Chúngtôisẵnsàngchoviệcquaycuộnbăngđầutiênthìmộttrậnbomkhá

gầnlàmmọingườichạyvàotrong.Khichúngtôiẩnnáuởcầuthang,Nicđềcậptớimộtđiềuđanglàmanhtalolắng.Anhtanghethấycáctínhiệuphátrabởimộtmáytruyềntínhiệunănglượng,loạichúngtôiđangsửdụng,cóthểthuhútnhữngquảbomđịnhvị.Điềuđócóthểlàmộttênlửahoặcđượcbắntừmộtchiếcmáybaycóthểlẫnvàotínhiệucủachúngtôivàbaytheolộtrìnhcủanótớinguồn.Anhtanóirằngnếuchúngtôitruyềnbấtkìtínhiệunàosẽlàmnguyhiểmchínhmìnhvàkháchsạn.Anhtađềnghịbỏchuyệnđó.MargretLowrie,mộtphóngviênthườngtrútừAmman,ủnghộanhta.Vito nhắc chohọ nhớ rằng chúng tôi đã sử dụng côngnghệ tương tự củađiệnthoạivệtinhmàkhôngbịsao.Tôigiụctiếptục.Chúng tôibắtđầuphátcuộcphỏngvấn lúcmộtgiờ sáng.EasonJordan

nóivớichúngtôitrênđiệnthoạirằngphòngtinCNNởAtlantađãrấtvuikhinótới.Tôichuẩnbị lênhình lúc4giờsánggiờBaghdadmởđầuchương trình

bảntinbuổitốivớiphátthanhviênBernieShaw.DaveRustđặtmáyquaydướilốiđibộbằngbêtông.Sauđótôilênhình,ánhđènsángcủamáyquaychiếuvàomắttôivàgiọngnóiquenthuộccủaBernietrongtaitôi.Nhưthểcó bản đọc, những trận bom nổ phía xa bắt đầu rít lên làm nhạc nền củachúngtôi.Shawmuốnbiết tấtcảvềcuộcphỏngvấn,vàhỏirấtnhiềucâuhỏi.Khi

chúng tôi nói chuyện, Ala’a bắt đầu cảnh báo về các quả bom đang dộixuống.Anhtamuốnchúngtôidừngtruyềnhình.ChúngtôilàánhsángduynhấtởBaghdadcùngnhữngmáybaynémbomtrênbầutrời.Anhtanàinỉchúngtôitắtđi.Chúngtôitiếptụcpháthìnhtrongbónglối,máyquaydùngánhsángnhữngtrậnbắnphámáybayphíasautôi.Bernienóicongáicủa tôiElsađangxemởBostonvà tôinói:“chayêu

con,congáiyêu,hãytiếptụcxem”.Anhtahỏicảmgiácnhưthếnàokhilênhìnhkhắpthếgiới,làmtintừthủđôcủakẻthùtrongtrậntấncông.TôinóinhớtớilầntruyềnnhữngbàitinchoAPbằngMorsetừJakarta.“Anhcótinđượckhông,từnhữngkítựMorsetớiviệcnóitrựctiếpvớicảthếgiớilàmất30năm?ô,đócóthểlàtómtắtnghềnghiệpcủatôi,Bernieà”.TôitiếptụcnóitrongbảnpháthìnhcủaBerniekhoảngvàiphútsaubàitin

củatôi.BillMoyersnhớlạiđãởtrongNhàTrắng“LyndonJohnsonthườngtứcgiậnvớicácbài tincủaArnett rakhỏiViệtNam.Johnson thườngnói,

“cậubiếtđấyanhtaphảicósựthôngcảmvớicộngsản”.Shawđáp lại:“Và tấtnhiêngiờcó tìnhhuống tương tựcủaNhàTrắng,

BushvàLầuNămgócphảnứngtiêucựcvớimộtsốbảntindoPeterArnettcủaCNNlàm”.Tôikéotainghera.Tôimệt.Tôiđãkhôngngủtrongvòng30tiếng.

Chương13:“BaghdadPete”Vàocuốitháng1,ngườiIraqbắtđầuchonhiềunhàbáovàohơnđểlàm

tinvềcuộcchiến.KhôngcónhàbáoMỹnào trongnhómđầu tiêncủa20nhómtớivàtôivậnđộngSadounchothêmcáctổchứctintứclớnvào.AnhtanóiCNNlàđủrồinhưngtôitranhluậnsựtintưởngcủatôisẽmạnhhơnnếunhữngngườiMỹkhácnhìnthấyvàlàmtinvềnhữnggìtôiđanglàm.MộtsốhãngtinphànnànCNNđangnhậnđặcquyềntừnhữngngườiIraq.

Mộtsốchorằngchúng tôiđã thỏa thuậnđểchiasẻvệ tinhvớichínhphủ.TôiđãchophépSadoungọichoĐạisứquánIraqtrênđườngdâycủaCNNđểcấpvisachocácnhàbáo.AnhtađãđồngýnóibằngtiếngAnhvàtôilắngnghe.Sadoun,mộtsốđồngnghiệpnóicóthểdễdàngđãsửdụngtelextrongBộThôngtinđểtrìhoãnviệccấpvisacủaanhta.Tôinóivớihọanhtaquásợdờikhỏikháchsạnnhưnghọkhôngtintôi.Tạimộtbuổihọpnơinhữngngườitới thămphànnànvềnhữnghạnchế

vớigiớibáochí,Sadounnói:“NếubạncóbấtkìvấnđềnàochỉcầnhỏiPeterArnett.Anhtalàngườigiámsátcủachúngtôi”.Sựtrêuđùacủaanhtachotôivàochútnướcnóng.KhuvườnKháchsạnal-Rashidtrởthànhtrungtâmliênlạc;vàichiếcđiện

thoạivệtinhgiờđãđượcsửdụng,ăngtenôdựngra,máyphátnănglượngkêuvovo.CNNđồngýchophépphóngviênVOAởIraqsửdụngđiệnthoạicủachúngtôi,vàtôitựýđểchocácphóngviênkhácgọiđiệnvềnhà.Tôikhôngcònlolắngkháchsạnsẽbịđánhbom.Nhưngvìchúngtôicóhệthốngpháttínhiệutruyềnhìnhduynhấtvàtrụ

sởởAtlantađòitrảtrướckhichúngtôitruyềnhìnhchocáctổchứctruyềnhìnhkhácnênchúng tôiphảiđấu tranhvớicácphóngviên thường trú tứcgiận không chuyển hình ảnh của họ tới khi văn phòng của họ có tiền tới.Thayvìbịnóisaulưnghoặcthậmchíbịnhậnxétlàbấtlịchsự,tôilàtrungtâmcủarấtnhiềuxíchmíchvàcàunhàu.Áplựclàmtôinảnlòng.ThậmchísaukhiđộiCNNtới,tôicôđơnvềđêm

vàthỉnhthoảngcảmthấymệtmỏi.Némbomluônluôngầnhơntrongbóngtối.TôiđãcầuhônKimberlytrênđiệnthoạivệtinhvàsungsướngkhicôấychấpnhận.Sadoun,ngườiquansátnhưthườnglệ,đãchúcmừngtôi.Giờ cùng vớimột đội hoàn chỉnh trong thành phố, tôi có thể đạt được

nhữngbàitinhiệuquảhơn.Chúngtôichuyểnmọithứxuốngtừnhữngtầngtrêncủakháchsạn,vàthiếtlậpStudiotrongquầybarcủatiềnsảnh.NgườiquayphimDaveRustvuimừngđượcrachiếntrườngvớitôiMộthômchúngtôitớithămđốngđổnátcủanhàmáysữathìbắtgặpsáu

tênlửađầuđạnhạtnhântầmthấpbaytrênđầutớitrungtâmBaghdad.Sau

khiDaveRustquayhìnhtênlửa,chúngtôiđuổitheochúngvàothànhphốvàtớihaikhuvựccóngườidânnơingườiIraqnóirằnghaiviênđạntênlửađãbắntới.KhóitừnhàmáyđiệnDoragầnđóchothấynhữngviênkhácđãtrúngmụctiêu.SựcómặtcủaRustchophéptôimiêutảsinhđộngtoànbộcuộcsốngở

đây.ChúngtôithamgiacácbuổigiảngởmộtnhàthờTinlành.Chúngtôiđilang thang qua khu chợ đồng nổi tiếng, nơimọi ngườimua đèn và thùngchứanước.ChúngtôichiếunhữngđứatrẻchơibênbờsôngTigrisvànhữngbàmẹgiặtquầnáotrongdòngnước.Tôi liên tụcđềnghịNajichophép tới thămchiến trườngKuwaitnhưng

ôngtatừchối.Ngày6-2,ôngtachophépchúngtôitớithămAnNasiriya,40dặmtừphíanamthànhphốBasra.Conđườngcaotốcchúngtôiđangđinằmtrongsựtấncôngcủacácmáybaychiếntranhliênminh.Tôinhìnthấymộtxechởkháchnhỏbịđạntênlửabắntrúng.Cóánhlửabốclên.Khichúngtôiđi qua, tôi nhìn thấy nóc xe bị tung và hành khách bên trong bị thương,nhưngngườigiámsátkhôngchophépchúngtôidừnglại.HaicâycầuchínhcủaAnNasiryabịđánhsậptrongtrậnnémbomvàlần

đầu tiên chúng tôi được phép chụp ảnh. Người Iraq trước đây phân biệtnhữngmụctiêuquânsựvànhữnggiớihạnmáyquaycủachúngtôi.TôiđãcốgắngthuyếtphụcSadounnhiềutuầnđểđượcmởrộngphạmvi làmtin.Trướcđó,anhtađãnóikhôngthểtớithămcácngânhàngvàbưuđiệnbịtànphá.ChúngtôitrởlạiBaghdadvàotốimuộnhômđó.Chúngtôilênhìnhtrực

tiếp vào nửa đêm nhưng có báo động máy bay tấn công trong suốt buổitruyền hình và người giám sátmới,Mahmoud, bước vào ngay phía trướcmáy quay để dừng buổi phát hình.Anh ta lo lắng rằng ánh đèn sáng củachúngtôisẽthuhútmáybaytấncông.Chúngtôitiếptụcvớiđènpinchiếuvàomặttôi.Ngàyhômsau,chúngtôiđượcphéptiếngầnhơntớichiếntrường.Chúng

tôiđitớiBasra,thànhphốmàtừđóviệcxâmchiếmKuwaitđãbắtđầu.Nóhầunhưnằmtrongtầmnhìncủabiêngiới.Chúngtôiláixedọctheonhữngđường tách biệt và những làn đường nông thôn để tránh các cuộc khôngkích,nhưngchúng tôiđãđiquađốngđổnátcủanhữngchiếcxe tảivàxetăngchởdầu.ChúngtôiđiquaBasratrênmộtchiếccầuduynhấtcóthểđiquađược,và

nhậnthấythànhphốnằmgiữacuộcchiến.Máybaytấncôngtừbầutrờiphíatrên.Họláixechạybomdộivàchạyquanhnhữngtênlửabắntừmặtđất.Mọingườinhốnnháotìmnơitrúẩnkhitiếngcòibáođộngthườngxuyênrúlên.

Basralàmộtmụctiêulớncócảngvàcăncứquânsựmởrộng.KếtquảlàcónhiềusựtànphávớicăncứdânsựhơnlàởBaghdad.Chúngtôitớithămmộtbệnhviệnbịtiêudiệtvàmộtgiáođườngbịsanphẳng.ChúngtôiởlạtKhách sạnSheratonBasra,một khách sạn từng rất đẹp nay đã biến thànhboongke,tiềnsảnhvàhànhlanhcóbaobọccát,cáccửasổbịbịtkín.Vàobữa tối hômđó, bàn ăn rung lên đến nỗi dao và dĩa ăn của chúng tôi rơixuốngsàn.Tôi rấtvuikhi có sựđadạng trong tin,bàinhưngvịkháchđầu tiên tôi

chọn phỏng vấn trực tiếp ở Baghdad có thể là một sai lầm. Ông ta làAnthonyLawrence,mộtthànhviênMỹcủaĐộihòabìnhVịnhvừatrởvềtừchuyếnđibatuầntạibiêngiớiSaudisauthấtbạikhôngngănđược.VịquanchứcWashingtongiọngmềmmạiđượctruyềnhìnhvớilờiyêucầuủnghộcảmđộngrằng, tấtcảngườiMỹthamgiavàophongtràoủnghộhòabìnhtrướckhicuộcxungđột“trởthànhhủydiệthàngloạt”.Mặcdùtôicốcânbằngsựcôngkíchcủaôngtavớinhữngcâuhỏiđúng

chỗ nhưng tôi đã nhận được điều tồi tệ nhất của phần đổi lại. Rất nhiềungườiủnghộôngtatậptrungtrongvườnkháchsạnđểxemvàvỗtay.CácnhàsảnxuấtCNNkhôngvuivẻ.NhómphóngviênđầutiênthamgiacùngchúngtôiởBaghdadrờiđingày

8-2,họchỉđượccấpvisa1tuần.Mộtnhómkháctới,gồmnhữngngườiMỹđầu tiên từ khi chiến tranh bắt đầu,một đội làm tin truyền hìnhABC dophóngviênthườngtrúBillBlakemoredẫnđầu.CNNđượcmiễncácyêucầuvềvisavàởlại.NhữngngườiMỹ tới cùng thư, thôngđiệp và giờ tôi đã biết đầy đủ sự

tranh cãi quanh phần tin của tôi.Những cuộc gọi vô số của tôi tới trụ sởCNN ở Atlanta hầu hết dành cho bản tin từ Baghdad. Tôi đã nhận đượcnhữngbàitinkhôngthườngxuyênvềphảnứngtiêucựcởMỹvànơinàođótrên thếgiới, lúc đầu từnhững cuộc trò chuyệnđiện thoại với congái tôiElsa, đang làmphóngviênở tờBostonClohe, saukhi tốt nghiệpĐạihọcHarvard.Bâygiờtôihiểutôibịlênánởquốchội.ĐạidiệnLawrenceCoughlincủa

Pennsylavania đã buộc tội: “Arnett là thánh Joseph Geobbel của chế độgiốngHitlercủaSaddamHussein”.TomJohnsonđãnhậnđượcmộtbứcthưtừ34thànhviênquốchộiphànnànvềphầnlàmtincủatôi“giúptênđộctàiloạntrícómiệngtuyêntruyềntớihơnmộttrămquốcgia”.Các thành viên bảo thủ của quốc hộiAnh đã so sánh tôi với những kẻ

phản bội của Chiến tranh thế giới thứ hai. Những tay vẽ tranh biếm họachínhtrịthíchthúminhhọanhómtôivớiSaddamHusseinnhưmột“videoBenedictArnold”.Mộttổchứccánhhữucựcđoanđặtnicktôilà“Baghdad

Pete”vàbiểutìnhkêugọiCNNkhôngpháthìnhtôi.CharltonHestonmôtảtôinhưmộtkẻphảnbội.CNNvẫnđểcácbàitincủatôi“bịkiểmduyệt”vàliêntụccácthẩmvấn

hàngngàytừcácphátthanhviên.Nhưngnóđangngàycànglàmnhiềuhơn:balầnmộtngày,hệthốngphátcảnhữngbứcthưvàfaxvềsựphànnàntừphía người xem – những người phẫn nộ tôi làm tin từ phía kẻ thù.Hàngnghìncáccuộcgọi, thưvàfax tớiCNNhàngngày.CNNsửdụngcáccâuchuyệncủa tôi thườngxuyên,nhưngcũngđềcậpđếnmộtvị tướngkhônglựcđãnghỉhưu,ngườiủnghộquanđiểmLầuNămgócvàcoithườngphầntincủatôi.Ngày7-2,ThượngnghịsĩĐảngCộnghòaLanSimpsoncủaWymingnói

vớicácphóngviêntạimộtbữatiệctrưaởCapitolHillrằngtôilà“Nhữnggìchúngtathườnggọimộtngườithôngcảm…AnhtađãrấtnăngđộngởChiếntranhViệtNamvàanhtađãgiànhđượcgiảithườngPulitzerphầnlớnlàbởivìnhữngtưliệuchốngchínhphủcủaanhta.VàanhtađãcướimộtngườiViệtNamcóanhtrai làViệtCộng.TôigọiđólànhữngngườiThôngcảmtrongnhữngngàyđầucủatôiởChiếntranhthếgiớihai”.Trongmột lần trả lờiđiện thoại từ tờWashingtonPost,Simpsonnóiđã

đượccungcấp thông tin“bởimộtngườiAPcó liênquanđếnviệc làmtinChiến tranhViệtNam.Một người đàn ông có danh tiếng lớn.Anh ta nóikhôngbiếttêncủangườianhrểhaycáigìlàhoạtđộngViệtCộngđượccholàcủaanhta”.Tôicũngkhông.MộttrongbangườianhemtraicủaNinađãchếtnhững

năm1950.Người thứhai,mộtdược sĩ, chếtởmiềnBắcViệtNamnhữngnăm1960.NgườithứbalàmộtgiáoviêndạytoánsốngởHàNộivàkhôngcóhoạtđộngchínhtrịgìcả.Simpson làmộtnhânvậtcóquyền lựcởCapitolHill, sauđó làNghịsĩ

phụtráchdântộcthiểusốvàlàbạnthâncủaTổngthốngBush.Đầunhữngnăm1980,tôiđãphỏngvấnôngtavàlàmviệccùngnhânviêncủaôngtavềluậtnhậpcưmàôngtathảora.Lầncuốicùngvàotháng4tôigặpSimpsonởJerusalemkhiôngtatrởvềnhàtừcuộcgặpvớiSaddamHusseinởBaghdad.Tạimộtcuộchọpbáo,ôngtachỉtríchsựkhôngnhạycảmcủacácphóng

viênphươngTâyvớivịlãnhđạoIraq.SaunàylộrarằngôngtađãnóivớiSaddamHussein:“VấnđềcủaôngnằmởchỗtruyềnthôngphươngTâychứkhôngphảivớiChínhphủMỹ.Miễnlàôngtáchbiệtkhỏitruyềnthông,giớibáochí–nólàmộtgiớibáochíkiêucăngvàbợđỡ–tấtcảhọđềutựcoimìnhlànhữngthiêntàichínhtrị.Đólànhữnggìphóngviênlàm.Họrấthaychỉtrích.Nhữnggìtôikhuyênlàôngnênmờihọtớiđâytựchứngkiến”.Bạnbè ủng hộ tôi.DavidHalberstamnói với tờWashingtonPost thích

Nghị sĩnhưngkhôngphải“sựxấuxacủaông ta thậmchíkhiđềcậpmộtngườigiốngnhưNinavàliênhệtớiviệclàmtinkìlạcủaPeternhưthểanhtathôngcảmvớiphíabênkia.Ôngtahoàntoànsai.Tôibiếtgiađìnhhọvànhữnglờibuộctộiđặcbiệtđauđớnvớihọ”.TờWashingtonPostlênánSimpson,“NếuPeterArnettđãởởbấtkìnơi

nàođểliếmgótgiàyvàkhúmnúmvớiSaddamHusseinnhưAlanSimpsontrongchuyếnthămnhàđộctàiIraqtháng4nămngoáithìchúngtôicóthểhiểutạisaophóngviênthườngtrúCNNlạiđangbịtấncôngvềnhữngbàiphỏng vấn và phần tin của anh ta. Nhưng so sánh với những gì Nghị sĩSimpsonvàmộtsốđồngnghiệpcủaôngtatrênchuyếnthămđóđãlàmđểnịnhSaddamHussein và làm chohọ cảmmếnông ta thì ôngArnett nhìnxuốnggắtgỏng…PeterArnettđangkiêncườngởBaghdad.Cònởnhàđây,AlanSimpsonđãtrượttrongchấtnhờn”.VàCNNkhángcựlạicáccuộcgọivềviệcdidờivịtrícủatôi.Ngày12-2,

EdTurnerđưaramộttuyênbố:“Mộtsốtừngữvàhìnhảnhlàđauthươngnhưngđólàchiếntranh.Việckiểmduyệtlàphiềnhànhưngđólànhữnghạnchếtrongcácnước,gồmcảMỹ”.Ôngtakếtluận:“ArnettvàCNNởđóđểtấtcảnhữngngườixemcủachúngtacóthểởđó,khônghoànhảo,hạnchếvànguyhiểmnhưvốncó”.

Chương14:NổiGiậnỞAmilriyaSángsớmngày13-2,tiếngvangtừcácvụnổđánhthứcgiấcngủcủatôi.

Sauđó,tôingồiănsángcùngVitovàDavethìSadountới,nướcmắtchảydài:“CóChúa,đây làđiều tồi tệnhất,đây làđiều tồi tệnhất”,anh tahổnhển,laumặt.Anhtanóimộtnơitrúẩncáccuộckhôngkíchcủangườidânđãbịđánhbomsángnayvàmộtsốngườibạn,thưkícủaanhtacóthểđãbịchết.Chúngtôichạytớibãiđỗxe.Nhữngphóngviênkhácđãđượcbáođộng,

gồmcóBillBlakemorecủaABC.Tôinóingười láixe theosauchúng tôi.ChúngtôiláixuốngđườngYagavềphíaquậnAmiriya.Đólàkhuvựcdâncư trung lưusinhsốngmà tôichưa tớiđó trướcđây.Nhữngchiếcxe jeepquânđộivượtquachúngtôitrênđườngJordan,còibáođộngcủachúngrúlên.Mộtchiếcxecứuthươngđảoratừvàitòanhàphíatrướcchúngtôi.Chúng tôi đỗ bên cạnhđường.Khói dày đặc tỏa ra từmáimột tòa nhà

bằngbêtôngngayphíatrướcmặt.Mộtđámđônglớnbulạitrênđường.Tôinhìn thấy tấm biển trên cột điện với biển hiệu giao thông củamột ngườiđangchạy,vớitừ“Trúẩn”viếtbằngtiếngAnhvàtiếngẢrập.Tôiđẩylốiđiquahàngràodâyxíchvâyxungquanhtòanhàđangbốccháy.Hoạtđộngứngcứudiễnrađiêncuồngtrongsânphíatrong.Linhcứuhỏa

đangphunnước lênbệ tên lửavàvàochiếccửabằngsắtmởvào tòanhà.Nhữngngườikhácthâmnhậpbằnglốivàokhácbịtắcnghẽn.Sĩquanquânđộimặcquânphụcđanghòhétbằngmệnhlệnh.Mộtchiếcxetảiđangđỗvàolốiđivàlínhcứuhỏatrởxuốngcùngnhữngbọcđượcgóitrongchănvàcờ Iraqbỏvàoxe.Đámđông lầm rầm trong sựđauđớnkhihọxuấthiệnmangxácchếtđi.CómộtbiểnhiệubằngtiếngẢrậptrêntòanhà,Ala’atạmdịchlà“VănphòngTrúẩncôngcộngbiênphòngdânsựsố25”.Davetiếptụcchạymáyquay.Chúngtôiđiquanhlốivàochính.Tôinhìn

thấyJassimđangnóichuyệnvớithịtrưởngcủaBaghdad.TôichenvàogiữahọkhiDavebắtđầuquayquavaitôi.TôihỏiJassimchuyệngìxảyra.Ôngtanóihaiquảbomđịnhvịchínhxácđãnémxuốngnơitrúẩnkhoảng4giờ50phútsánghômđó.Ôngtakhẳngđịnhđólànơitrúẩnchongườidân.TôihỏiDavevàtôicóthểvàobêntrongkhông,ôngtayêucầumộtlính

cứuhỏađitheochúngtôi.Chúngtôiđixuốnglốivàobằngbêtôngdốcquachỗ ngập nước và sau đó lênmột cầu thang tối. Tôi nghẹt thở vì khói vàtrượttrênbậcthang.Sứcnónglàmtôingạtthở.Cómùihôithốikinhkhủngcủathịtcháy.Vớiđènmáyquaysángtrướcmặt,Davevữngchânhơnvàdẫnđầu.Chúngtôilòdòquađốngđổnátvàbướcvàophòngtrốngởtầngtrên.Đènrọisángmộtkhungcảnhkhủngkhiếp.Nhữngngườilínhcứuhỏabò

quanhđốngđổnát.Sựcôlậptáchkhỏicácbứctường.Lửavẫncháyởđốngquầnáovàđệmgiường.Davedichuyểnvềphía trước.Chân tôi trượtvàocáigìđómềm,mộtxácchếtcháykhô.Hai línhcứuhỏađẩytôisangbên,mộtcơthểkháctrongtayhọ.Lúcsauánhsángbanngàychiếuquamộtlỗlớntrênmáinhàbằngbêtôngdàygần13m.Cácthanhchốngbằngsắtđãbịvặncong.Tôiđirangoài.Ngườiquảnlícưtrú,HassanJanadigặptôiởlốivàoAnh

takíchđộngdựđoánkhoảnghơn400ngườidânđãởtrongkhucưtrúđó,hầuhếtlàphụnữvàtrẻem.Mộtsốbịkẹtsaunhữngcánhcửasắtđóngbởisứcnóngquálớn.Anhtanóingườidânđịaphươngmanggiườngvàthứcăncủahọ tớiboongke.Đây làmột tronghaimươinơi trúẩn tương tự trongthànhphốđượcxâyvàonăm1984.Ala’ađanglaunướcmắt.“LàmsaonướcMỹcóthểlàmđiềunày?”.TôiđểVitolạivàđicùngvớiDave,Ala’a,ngườiláixetrởlạikháchsạn.

Tôiđiquatiềnsảnh,gọiSadoun,“Cửchotôimộtngườigiámsát”.BiêntậpviêntrựcđêmởphòngquốctếCNNtrênđườngdây.Tôinóivớianhtatôicần phải lên hình trực tiếp ngay lập tức.Khi tôi đợi, Sadoun tới. “Khôngkiểmduyệthômnay.Nóinhữnggìanhmuốnvềchuyệnnày.Chúngtôihoàntoànchẳngcógìphảichegiấucả”anhtanói.Khiphátthanhviênhỏichuyệngìđangxảyra,tôiđáplại:“Cómộtthảm

hoa lớnởđây,mộtbikịch,mộtnơi trúẩnmáybaycủangườidânbị tiêudiệt”.Mộtnhàsảnxuấtđãsẵnsàng trênđườngdây.“Hãy làmđi”,anh tahướngdẫn.Tôihoànthànhphầnbảntincủamình.Hìnhchúngtôigửivềvụđánhbomgồmnhữnghìnhảnhbithươngnhất

vềcuộcchiến.NhưngSadounnói:“ngườiĐứcđanggửinhữngbứchìnhcòntệhơncácbạn”.TôinóirằngchúngtôikhôngphátphầnxácchếttrênCNN.KhiReidCollinslênhìnhvàigiờsautôitríchlờicủaquảnlínơitrúẩnnói

rằng200xácchếtđãđượctìmthấy,chủyếulàphụnữvàtrẻem.Reidchenvào:“Peter,chỉhuyMỹởRiyadhnóirằngđókhôngthựcsựlà

nơi trú ẩnmà làmột boong ke điều khiển và điều hành quân sự thì đúnghơn”.LầuNămgócchorằngnơitrúẩnđóđượctăngcườngchomụcđíchquânsự.CuốibuổitốitôinghethấylờituyênbốchínhthứctừNhàTrắnggiảithích

vụtấncôngnơitrúẩn,rằngnhữngchỉđạoquânsựđượcđưaratrựctiếptừbộmáychiếntranhIraqtừnơitrúẩnđãbịtiêudiệt,vàrằngnóđượcsơnvàngụytrangđểtránhtànphá.Khôngaibiếttạisaodânthườnglạiởđó.Khitôitrởlạinơitrúẩnđólầnthứhai.Tôileolênmáinhàcùngmộttá

các nhà báo khác.Chúng tôi khôngnhìn thấy sơnhay sự ngụy trang nào.

Nhữngngườidântôigặpởhiệntrườngnóirằnghọđãsửdụngnơitrúngụnàytừkhichiếntranhbắtđầu.Tôinhìnthấymộtcầnăngtencao3mnhưngkhôngcóbằngchứngcủatrungtâmchỉhuycôngnghệcao.Nơitrúẩnnằmgiữatrungtâmcủacộngđồngdâncưngoạiôxungquanhlàmộtgiáođường,mộttrườnghọcvàmộtsiêuthị.Đókhôngphải làviệccủatôiđểcãinhauvớichínhphủMỹ.Họcólực

lượng gián điệp công nghệ và những nguồn thông tin đặc biệt ngoài khảnăngcủa tôi.Khôngmộtkhoảnhkhắcnào tôi tin lời lênáncủangườidânIraqrằngnơi trúngụđãlàmụctiêucủaLầuNămgócđểgiếtdânthường.Toànbộchiếndịchđánhbomtớithờiđiểmđódùsaođãđượcchỉra.Tấtcảcáckhuvựcdâncưsinhsốngbị tiêudiệtmà tôinhìn thấyhầuhết làmụctiêuquânsự.Vẫncómộtsốmụctiêu–nhưcăncứsửdụnghaimụcđíchnơicảnhân

viênvàngườidânlàmviệccùngnhau–mởrộngkhảnăngchonhữngtổnthấtvôtội.NơitrúẩnAmiriyacóthểnằmtrongdanhmụcđó,bịnghingờvừalàtrungtâmchỉhuyquânsựvừalànơitrúẩncủangườidân.Mộtsốcơquanbộ,chínhphủchuyêngiảiquyếtcáccôngviệchànhchính

đãbịtànpháhoặctiêudiệttrongtuầntrước:BabưuđiệnđãbịđánhbomởBaghdad.Hai trongnhữngchiếccầuquasôngTigrisở trungtâmBaghdadchủyếungườidânsửdụngđãbịđánhsậpmặcdùquânđộihầuhếtđilạiquachiếc cầu hiện đại về phía bắc và phía nam của thủ đô lại không bị đánhbom.Đêmhômtrước,trongkhitôilàmtintrựctiếp,batênlửalaovàotrungtâmhộinghịlớntừKháchsạnal-Rashidbịcháysuốtđêm.Kết luận cuối cùng côngkhai vềvụđánhbomnơi trú ẩn là ít cuộc tấn

cônghơnđượcchỉđạoởBaghdad.Nhưngdùsao,cuộctấncôngđãsửađổithóiquencủarấtnhiềungườitrongthủđô.NhânviênKháchsạnal-Rashidchothấysởthíchbấtngờcủahọlàngủởcácphòngtrọbênngoài.Khi tôiphỏngvấnChủ tịchcủaPLO,YasserArafat tạiđại sứquáncủa

ôngta,ôngtanóirằngngườiIraqđãchỉchoôngtamộtnơitrúẩnmáybaynhưngôngtathíchtựloliệulấy.PhóngviênthườngtrúBảntin truyềnhìnhĐộclậpBrentSadlernóivới

tôirằnganhtađãtớithămmộtnơitrúẩnrộnghơngầncầu14tháng7màtrốngkhông.Mộtsốngườinóithậmchíhọkhôngngủtrongcáchầmcủahọ.Cứkhinàocóbom trên trời,khôngai cảm thấyan toàn.CáigiáchoviệcxâmchiếmKuwaitlàđặtcuộcsốngcủamọingườivàonguyhiểm.Một cuộc diễu hành khá lớn ởAmirya với những khẩu hiệu chốngMỹ

ngàyhômsaunổra.Đólàcuộcbiểutìnhcôngkhaiđầutiênmàtôichứngkiếntừkhichiếntranhbắtđầu.Ngườidândườngnhưkhôngquantâmhọcóthểtrởthànhmụctiêunémbom.

Đóchỉđơngiảnlàmộtkhángcựcôngkhai.KhôngkhícủaBaghdadtrởthànhnơicủasợhãi,hămdọavàcamchịu.Cácđồngnghiệpbáochícủatôinói về nhữngphản khángkhông lường trước với nhữngngười qua đườngphànnànvềSaddamHussein.Một hôm,một thanh niên trẻ tới chỗ chúng tôi đang phỏng vấn những

ngườichủcửahàngvàhétlênanhtaghétchínhphủvàchạyđi.Ala’anóirằngnếuchúngtôisửdụngvideođóanhtasẽbuộcphảiđiềutrangườithanhniênđó,dovậytôiphảicắtbỏđoạnhìnhcóngườithanhniên.KhitờThờibáoNewYorktríchnguồntinquânđộituyênbốKháchsạn

al-Rashidlànơitrúẩnchomộttrungtâmliênlạcquânsựlớntrongmộttầnghầmphụbímật.LầuNămgócnóirằngviệctiêudiệtnơitrúẩnAmiryavìnólàtrungtâmchỉhuyquânsự.Cóphảitiếptheolàchúngtôi?Cógần150dânthườngđangsốngtrongkháchsạngồmcácphóngviênvà

cácnhàngoạigiao.Tôinhanhchóngkiểmchứngđiềunày.TôigặpngườiquảnlíkháchsạnGahziAliIsmailvànănnỉrằngtôiphảiđượcđithămngaylậptứcvàhoàntoàncơsởcủaôngta.KhiôngtađưaSadounvàocuộcbànbạc,tôiyêucầuđượcphépchiếumáyquayquabấtkìcửanàotôimuốn.Họđồngýkhônghềphảnđối.Davevàtôihướngvàotầnghầmvàquacác

boongke,ngườiquảnlímởcácphòngkhovàtủ.Chúngtôitớimộtphòngrộngmàôngtanóirằngtrungtâmhệthốngliênlạcnộibộcủakháchsạn.Tôinghĩchúngtôiđãtìmthấyđiềugìđó:haingườiđànôngđanglàmviệcởbànphím.Đóchỉlànhânviêncủakháchsạn.Chúngtôinhìnquacácđườnghầmnối liền tầnghầmvớicác tòanhàkhácvàcáccửa lậtở trênsàn.Saumộtgiờ,tôithôngbáokhôngcódấuhiệutồntạinàocủamộttrungtâmchỉhuy.BuổisánghômsautờThờibáoNewYorktríchlờicácquanchứcMỹở

Washingtonnói rằngkhách sạn“giờcó thể làđịađiểmchỉhuychínhcủaIraq” nhưng xác nhận nó không bị đánh bom bởi vì sự có mặt của dânthường.Đógiốngnhưtròđùarấttệdànhchotôinhưngtôikhôngchắclắm.Tôicóthểđãnhầmlẫnchiếntranhtuyêntruyềnvớichiếntranhthật.Tôichưabaogiờhoàntoànchắcchắnvềnhữngngườiởtrongcácphòng

kháchsạnvàtấtcảchúngdùngđểlàmgì.KháchsạnđangcólợithếđặcbiệtvàtôibiếtrằngngườiIraqsẽkhônglưỡnglựsửdụngnếunócầnchomụcđíchcủahọ.SựtranhcãivềvụđánhbomnơitrúẩnAmiriyachuyểnsựchúývềđộtin

tưởng của tôi sang LầuNăm góc.Những hình ảnh gây sốc đếnmứcmọingườibắtđầuđặtcâuhỏivềchínhsách.Mộtsốngườitranhcãirằnghậuquảcủamộtcuộcđánhbomlấyđimạngsốngcủahơn300ngườidâncóthểbịlờđi,đặcbiệttrongmộtcuộcchiếntranhcôngnghệcaonơinhữnglỗilầmnhư

vậykhôngmongđợixảyra.Côngchúngtựnhiêntinvàonhữngngườirathôngcáoquânđộivàsựxác

nhậncủahọvềsựhoànhảocủacôngnghệvàsựchínhxáctuyệtđối.BâygiờcácnhàsảnxuấtCNNnóivớitôi,thưgửitớihệthốngbắtđầuchuyểnsangyêuquýtôivớiítlờihơngọitôilàphátngônviêncủaSaddamHussein,vànhiềungườiđềcậptớinhucầuvềquyềnđượcbiếtcủacôngchúng.Vào giữa tháng 2 ởBaghdad,một tháng sau khi có trận đánh bomđầu

tiên, người Iraqbắtđầunóivề thỏa thuận.Cácmục tiêuquân sựvà côngnghiệp cơ bản bị tàn phá ở Iraq. Quân đội ở Kuwait đã bị nghiền nát.YevgenyPrimakov,một phái viêndo lãnhđạoXôviếtMikhailGorbachevpháiđiđểthuyếtphụcSaddamrờikhỏiKuwaittrướckhichiếntranhmặtđấtbắtđầu.KhichúngtôinóichuyệnvớiôngtatạiKháchsạnal-Rashid,ôngtatựtin

về hòa bình. Chính phủ Iraq thậm chí tuyên bố họ đã sẵn sàng rút khỏiKuwait,bằngchứngrõràngrằngýchícủaSaddamđangnaonúng.NhưnglờiđềnghịđókèmtheoquánhiềuđiềukiệnkhôngthểchấpnhậnđượcvớiTổngthốngBush.Tuynhiên,lờiđềnghịrútluiđượccôngbốtrênĐàitiếngnóiBaghdadtiết

lộnhiềuđiềuvềtháiđộcủangườidân.Họmuốnchiếntranhkếtthúc.Chúngtôichụpảnhngườidânbắnsúnglêntrờitrongtrungtâmthànhphố.Họtấncông chúng tôi khi chúng tôi đi bộ trên đường Jamouri. Họ lờ đi nhữngngườigiámsátvàbộcphátcảmnhậncủahọ.MộtngườiđànôngnóibằngtiếngAnh:“Thếgiớikhôngchochúngtasự

lựa chọn nào. Chúng ta phải rời khỏi Kuwait”.Một người khác nói rằngchẳng cógì phải tiếp tụcphảnkháng: “Không thức ăn, không thuốcmen,khôngđiện.Dovậychúngtacóthểlàmđượcgì?”.MộtngườigiámsátđẩytôisangbênvànóivớitôirằngBobSimonvàđội

củaanhtađãbịbắtởBaghdad.AnhtathậmchícònláixeđưatôiquatrụsởgiánđiệpnơiBobSimonbịgiữởđóvàtôiđãchứngnhậnđiềuđótrênhình.TôinghingờngườiIraqđangcốgắngchuyểnmộtthôngđiệptớiLầuNămgócrằngkhôngđược tấncông tòanhàđó,nhưnghọđã thấtbại.Vàingàysauđó,trụsởbịđánhbom,cácnhânviêncủaCBSkhôngbịthươngvàvẫnsốngtronghầm.Ngày19-2,tôichiasẻnhiệmvụlàmtin,lênhìnhtrựctiếpvàobuổisáng,

trưavàtốicùngphóngviênthườngtrúCNNChristianeAmanpour.Chúngtôiđinhiềuhơntớivùngnôngthônnhưngnhữngvụđánhbomtìnhcờcóíttintứchơnbởinhữngcốgắngphútcuốichomộthòabìnhtrướckhichiếntranhmặtđấtsẽbắtđầu.

Trongnhữngchuyếnđi tớiSamawavàKebalaởphíanamvàKirkukởphíabắc,tôinhậnthấycóítcácvụđánhbomhơn,cácmáybayđồngminhđangtậptrungtiêudiệtlựclượngIraqởKuwait.Giaothôngtrênđườngcaotốctấpnập,chủyếulàcácxetảichởquân,mộtthựctếmàchúngtôikhôngđượcphépđềcậptới.Mộtđêmtrênhình,BobCainhỏitôixemchiếndịchđánhbomcóthành

côngtrongviệcngănchặnsựđilạicủaquânđộitrênmộtđườngcaotốclớnmàtôiđãđikhông?Tôinóivớianhta:“Córấtnhiềuphươngtiệngiaothôngtrênđườngvàkhôngcónhiềudânthường”.Nhữngcốgắngđểđạtđượchòabình thương lượng trở thành trung tâm

củanhữngbài tincủachúngtôi.ĐiệnKremltntìmkiếmmộtsựthỏahiệp;BộtrưởngNgoạigiaoTariqAzizdànhmộtchuyếnthămđượcbáogiớiquantâmtớiMátxcơva.Vàingàysauđó,21-2, Iraq tuyênbốquaLiênXô,mongmuốnbắtđầu

“việc rútquânđầydủvàvôđiềukiện”khỏiKuwait.Theosau làbàiphátbiểuthamchiếntừSaddamHussetnnóirằngnếulờiđềnghịbị từchốithìIraq sẽchiếnđấunhưông ta từnggọi trướcđó“themotherofbattles” tớichiếnthắng.Tổng thốngBushchoSaddam48giờđể rút toànbộquân rakhỏi thành

phốKuwaitvàhoàn thànhviệc rútquânkhỏiđấtnướcđó trongmột tuần.Saddamtừchốitốihậuthư.Ngàythứsáu,23-2,Bushtuyênbốbắtđầuchiếntranhmặtđất.

Chương15:BuổiTruyềnHìnhCuốiCùngChiếntranhmặtđấtđếnnhanhvàtànkhốc.LựclượngIraqởKuwaittrốn

chạy.ĐốivớicácnhàbáoởBaghdad,việclàmtintrởnênthậttồitệbởivìthủđôbịchiacắtvàtấtcảbảntincủachúngtôiphảidựavàocácchươngtrìnhphát thanhquốc tế.Người dânBaghdadkhủnghoảng.Họ lắngnghenhữngbản tin tương tựvềsựsụpđổnhanhchóngcủa lực lượngquânđộichínhphủ.Vàosángngày26-2,SaddamHusseinchính thứckêugọi lực lượngcủa

ôngtarútkhỏiKuwait.Nhữngngườigiámsátởkháchsạnvuimừngômhônnhau.Tôikhôngthấybàntayxiếtchặttrênchiếnthắng,khôngsựhốihậnvìmấtKuwait,chỉlàsựgiảitỏatháchthứcđãkếtthúc.Tôichứngkiếnnhữngngườilínhmấtnhuệkhílácđáctrongthànhphốtrở

vềtừchiếntrườngởphíanam.HọbịtướcvũkhíởngoạiôBaghdad.Chúngtôikhôngđượcphépchụpảnhhayphỏngvấnhọ.Baghdadtrởnênrộngmởchocáccuộctấncông.Tôitỉnhdậymỗibuổisángtrongsuốtcuộcchiếntranhmặtđấtvànhìnra

cửasổxemcác trực thăngvũ trangcóxuấthiện trênbầu trờikhông,xemTướngSchwarkopfcódànnhữngchiếcxetăngcủaôngtatrênđườngtớithủđôkhông.KhôngcógìngăncảnôngtatiếntớiBaghdadtừvịtrítiềnphươngtrênsôngEuphratesnếuBushyêucầu.Nhưngnhữngmệnh lệnhđóchẳngbao giờ được đưa ra.Mà rõ ràngBush cũngmongmuốn thoát khỏi cuộcchiến.TrậnđánhbomcuốicùngcủaBaghdadxảyravàođầugiờsángngày28-2

ởngoạiôphíanamtrướcgần1giờkhiBushtuyênbốchiếntranhkếtthúc.Những cuộc tấn công đã tiếp diễn trong vòng 43 ngày. Đài phát thanhBaghdadtuyênbốIraqđãchiếnthắng.Tôitớitrungtâmvàođầugiờchiềutrêncácconđườngđầyngườidânđã

đi ẩn náu trong nhiều tuần. Thanh niên chơi đá bóng trên đường, nhữngngườitàntậtngồixelănvàđangthưởngthứcánhnắngmặttrời.TôikhônghềtìmthấysựhốihậncủabấtcứaikhirờikhỏiKuwait.Điềukhoảnđầutiêncủaviệcngừngbắnlàthảtựdongaylậptứcchotất

cảtùnhânchiếntranhquânđội.BobSimonvàđộicủaanhtacũngđượctựdo,vàởlạiđêmđótrongkháchsạntrướckhivềnhà.KếtthúcchiếntranhkéotheonhữngcuộcnổidậycủangườidânKurdish

ởphíabắcvàngườiShiaởphíanam,nhưngchúngtôikhôngđượcphéptớithăm.Trên đài phát thanh quốc tế, chúng tôi nghe nói người dân tập hợphàngnghìnngười,chiếmcáctòanhàchínhphủvàcácdoanhtrại,tậndụngđiểmyếucủachínhquyềntrungương.

NhưngSaddamvẫnđủlựclượngquânsựđểgiảiquyếtcuộcnổiloạn.BộtrưởngThôngtinởBaghdadchochúngtôivàichitiết.Chúngtôivẫntruyềnhìnhtrựctiếpmỗingàynhưngcóíttintứchơnbởivìchúngtôikhôngđượcphéptớinhữngvùngcórắcrối.Tôimệtmỏivàhorấtnhiều.Tôigầyđi.TôimuốnrờiBaghdad.Sadoun

tứcgiậnvớicáckếhoạchcủatôi.Anhtanóivớitôirằngtấtcảcáctổchứctintứcsẽbịtrụcxuấttrongvàingày.ChỉCNNcóthểởlạinếutôitiếptụcởlại.Tôicảmthấygiốngnhưmộtvụbắtcontin.Tôicôđơn.Nhưngtôicảmnhận tôi không có sự lựa chọnnàokhác là ở lại, thậmchí câu chuyệnđãchuyểnsangKuwaitđượctựdovàcácthànhphốchiếntrườngIraqnơichiếntranhnhândânvượtngoàitầmvớicủachúngtôi.Sadoun khắc nghiệt, nói rằng chúng tôi chỉ được phép làm tin các câu

chuyệncủachínhphủcôngkhai.TôibảovệrằngsựđànápcủaChínhphủIraqvớicácdântộcthiểusốđangđượcphátkhắpthếgiớitừcácvùngchiếnmớivànhữnggìchínhphủcủaanhtađangnóivớitôibắtđầutrởnênnựccười.NhữngngườiIraqchorằngchẳngcógìdiễnratrừnhữngdoanhnhânmà

tôigặpởBaghdadvàcácnhàngoạigiaoẢrậpchuyểnchotôinhữngthôngtinvềcáccuộcđànápdãmanđốivớingườidânKurdvàShia.Nhưngtôikhôngthểsửdụngnó.TôithậmchícónhữngbảntincógiátrịvềcuộctấncôngtrongnhữngkhungườiShiaởthủđôvàsựđànápthôbạocủahọ.Mộtsốphóngviênthườngtrúởđócũngbựcmìnhvớinhữnghạnchế.Lee

HoffstadercủatờWashingtonPost,ngườiđangsửdụngphươngtiệnliênlạccủaCNN,thửsựkiênnhẫncủaSadounbằngcáchnộpnhữngbàiviếtgồmnhữngchỉtríchvềSaddamHussein.Ngườigiámsátđótứcgiận.HoffstadernóivớitôilàSadounxénátbàitin.Cácphát thanhviênCNNkhôngđểchovấnđềchìmxuống.Bấtkìkhi

nàoChristianhoặctôilênhình,họhỏidồnchúngtôicáccâuhỏivềcuộcnổidậy.Sadountrởnêntứcgiận.Anhtayêucầuchúngtôikhôngđáplạivàtôiphải thôngbáovớiCNNrằngnhữngcâuhỏinhưvậy thậmchíkhôngnênđưa ra.Điềuđó làquánhiều.Tôinóivớianh ta rằngchúng tôikhông thểthựchiệncôngviệccủamìnhtheocáchđó.Đâykhôngphải thờiđiểmcaotràocủachiếntranhđểđưaranhữngyêucầuđó.Sadounđáplại,“Điềunàycònnhạycảmhơncảchiếntranh”.Tôiđoánanhtacũngchịuáplựclớn.Tôitựgâyrắcrốichomình.TôiphànnànvớiNajirằngchúngtôikhông

thểtiếptụckiểuđó,chúngtôimuốndòngchảythôngtinthườngxuyên.Dovậyhọquyếtđịnhkếtthúcsựkhổcựccủatôi.SadountớikhitôiđangăntốimuộnđểthôngbáorằngCNNsẽphảirờiđivàobuổisáng.Cuốicùngchúngtôiđãđượcrađi.

Tôithởphào.Câuchuyệnđãtớiđiểmchết.Bảntincònlạiduynhấtlàsựkhởihànhtrướcmắtcủachúngtôi.TôitriệutậpDavevàchúngtôilắpđiệnthoạivệtinhgọivềAtlanta.Tôidẫnđầuvàtruyềnhìnhtrựctiếpkhôngcầnđợingườigiámsát.Lầnđầutiêntôikhôngcógìđểmất.Atlantakhônghàilòngchỉvớiphỏngvấnđiệnthoại.Họmuốntôilênhình.Sadounđồngýbuổitruyềnhìnhcuốicùngvàcửmộtngườigiámsáttrẻ

tôi không biết mặt để giám sát tôi. Anh ta thậm chí không quan tâm tớinhữnggìtôinói.AnhtađứngdướibóngrâmtrongvườnvừahóngtainghevừanóichuyệnvớiChristiancònDavecàimicrophonevàoáotôivàchỉnhánhsáng.Frank Sesno đang dẫn chương trình từWashington. Tôi tiết lộmọi thứ

mìnhbiết.Tôinóikhoảngnửagiờ.TôinóirằngSaddamHusseincóthểvẫnduy trì quyền lực vì vị trí chính trị của ông ta còn nguyên và vẫn có lựclượnganninhlớnđểđànápmọicuộcnổiloạn.TôinóirằngngườiIraqnhậnbiết rõvềchiến thắng trênchiến trườngnhưngkhôngcóvị tríđể làmnênmộtsựthayđổichínhphủ.NgườigiámsátvẫnđangnóichuyệnvớiChristiane.Tôikhôngmuốnđi

quáxa.NếunhữngnghịsĩcủaIraqđangxemtôibằngđĩavệtinhcủahọ,thìtươnglaicủangườigiámsáttrẻkiasẽrơivàolâmnguy.TôinóivớiSesnotôiđangđểdànhnhiều lờibình luậnhơnchoAmman,“nơi tôikhôngcầnthiếtgâyphiềnhàchobấtkìnhânviênđịaphươngnào”SesnoyêucầutôiphátbiểucảmnhậnhaithángởBaghdadvàvềnhững

lờibìnhluậnvớiphầntácnghiệpcủatôi.TôinóirằngcảthếgiớiđãngừngđánhbomBaghdadvàtôilànhânchứngcủađiềuđó.Tôitựhàoởđó.Sesnohỏitôicóbiếtmìnhnổitiếngkhông.Tôinóivớianhtamộtphóng

viêntừAnkaranóirằngphụnữởThổNhĩKìđặttênchoconhọtheotêntôi,thậmchílàcongái.MộtphóngviênVaticannóirằngGiáohoàngmuốngặptôi. Tôi nói rằng tôi không cảm thấy có gì khác từ lần đầu tiên tôi tớiBaghdadcáchđóhaitháng,chỉđơngiảnlàmệtmỏihơnthôi.Chúng tôi dànhmộtngàyđónggóihành lí và rađi vào sáng sớmngày

hômsau.Sadounhôntôilầncuốicùng.Anhtalạikhôngcạorâuvàrâucứngcàomá tôi. “Tôi học rất nhiều từ anh, Peter ạ”, anh ta nói nghiêm trọng.Sadoun luôn quá nhạy cảm, quá cường điệu. Tôi nghĩ anh ta ít quý tôi.Chúngtôichiasẻrấtnhiềuvàkhônggiốnglàmộtcặpbạnbètrongthờiđạingôilàngtoàncầu.Tôibiếttôisẽnhớanhta.Nhưngtôikhôngbaogiờnghingờvềnơianhtađặtlòngtrungthànhcủamình.Đội hộ tống của chúng tôi hướng theo con đường qua samạc, qua rất

nhiềutháptruyềnthôngbịpháhủy,xetăngbịđốtvànhữnghốbom.Trạmbiên giới Iraq đã sống sót trong chiến tranh.Các nhân viên kiểm tra giấy

xuấtcảnhvàvẫytaychochúngtôiqua.NhữngngườiJordanmauchóngmờichúngtôidùngtrà.VitovàtôicùngđichungtaxitớiAmman.Đãquánửađêmvàchúngtôi

đãtrảiqua14tiếngtronghànhtrìnhtừBaghdadthìchiếctaxibịhỏngtrênsamạctrongkhicònmộtgiờnữathìđếnnơi.Tôiđibộtrênconđườngtốivàmộtlúcsauvẫyđinhờmộtchiếcxetải,ánhđènphadừnglại.Tôinghethấygiọng thét tên tôi từcabin.Tôiphânvânkhônghiểuaibiết tôi trongmộtchiếcxe tảiởgiữasamạcJordan.Mộtngười láixePalestinđộikhănxếptrèoravàbắtđầuđấmvàotaytôi.Anhtalàmộtfanhâmmộ.AnhtađãxemcácbuổipháthìnhcủatôitrênđàiTruyềnhìnhJordan.“PeterArnett,CNN,chàomừng”,anhtanói.TôigọiVitovàchúngtôileolênxetải.Tôirấtngạcnhiênvìđượcnhậnra

nhưngtôicảmơnđượcđinhờnhiềuhơn.Khichúngtôitớikháchsạn,mộtđámđôngcácđồngnghiệpbáochíđangchờởđóhọvâyquanhVitovàtôi,chụphìnhvàthétnhữngcâuhỏivềBaghdad.TầngtrênlàvănphòngCNN,tôivộivàngvàoStudiopháthìnhtrựctiếpvàlầnđầutiênđượcFrankSesnophỏngvấn,sauđólàLarryKinh.Khôngcóngườigiámsátxungquanh.TôibỗngnhớtớiSadoun.Năm giờ sáng, CNN cuối cùng cũng để tôi một mình. Phòng ngủ ấm.

Toiletsạchsẽ.Cónướcnóng.Gatrảigiườngtrắngtinh.Kháchsạnal-Rashiddườngnhưđãxarờitrongkýức.

Tháng3-1997,cùngvớiđộiquayphimcủaCNNtôiđãphỏngvấntrùmkhủngbốOsamaBinLadenởnơiẩnnấptrênnúicủaôngtaởAfghanistan.Vàothờiđiểmđó,BinLadenítđượccôngchúngbiếtđến,nhưngôngtađãbịcáccơquantìnhbáoquốctếtheodõinhưmộtngườicuồngtínHồigiáonguyhiểmvớinguồn tàichínhcánhânđángkể.Trongbàiphỏngvấncủamình,BinLaden tuyênbốmộtcuộc thánhchiếnvớiMỹvàhứa sẽgây ranhiềuxungđộtvàthiệthạiquânđộinhằmxóabỏsựảnhhưởngcủaphươngTâytrongthếgiớiHồigiáo.Vàothờigianphỏngvấnôngta,nhữngmốiđedọa củaBinLaden từ những ngọn núi phía xa chỉ là lối nói hoamĩ rỗngtuếch.NhưngkhicuộctấncôngkhôngtặcmàôngtatổchứctấncôngvàoTòanhàThươngmạithếgiớingày11-9-2001giếtchết3.000ngườidânđãlàmthayđổitrậttựthếgiới.HẾT.