H.T. THCH TR TH

Ch trng L MNH THT

Ch bin

T IN BCH KHOA PHT GIO VIT NAM

A Tp 1

T A n A Di

1

Bo tr v duyt

THCH TR TH THCH TR C THCH MINH CHU

2

3

Li Gii Thiu

Cho Ln In Ti Hoa K

Chng ti, BTTTQ, mt nhm Pht t thin ch qun Cam, California, Hoa K, di s hng dn v khuyn khch ca qu thy Thch Thi Siu, cha Bo Tnh, California, v Thch Php Quang, cha Tnh Lut, Texas, v ng thi, di s t bi ha kh ca thy L Mnh Tht ti Vit Nam, mo mui cho in li tp 1 (bt u t A n A Di ) v tp 2 (bt u t A Di [Tnh Gio] n A Di T) ca b T in Bch Khoa Pht Gio Vit Nam do c H.T. Thch Tr Th ch trng v thy L Mnh Tht ch bin. B T in ny c thc hin trong mt hon cnh v cng kh khn ca t nc vo nhng nm u ca thp nin 1980. Cc thy trong ban bin tp, d phi ng u vi bao nhiu chng ngi, khng qun cng lao kh nhc hon thnh c hai quyn u ca b T in m c H.T. Tr Th hng khao kht thc hin. Chng ta ch cn nhn thong qua l c th bit c rng cc ngi b bao nhiu tm huyt cng s hy sinh. Hai quyn t in ny, nh chng ta s thy, ni dung v cng phong ph, va uyn thm li va qung bc; hn na, l lun v cng vng chi, va hp l li va su sc. S kin ny khng nhng em n mt kin thc mi m m li cn tng trng lng tin tng vo Pht php ni ngi c. y c th gi l mt cng trnh khong tuyt c kim.

iu ng tic l cng trnh thc thi b T in ny b gin on t lu, v cho n nay vn cha c du hiu no cho bit l cng trnh s c tip tc hay khng. K nguyn trong tng lai, cng trnh ny s c tip tc cho n khi hon tt. Nu khng y s l mt iu n hn rt ln cho nn Pht hc cng nh Vit hc ca dn tc Vit Nam.

Chng ti tuy mang nhiu nhit tm ng gp cho Pht gio Vit Nam, pht tm nh

ch, trnh by li hu cho quyn sch tr nn d c hn, th nhng, v nhn s t i, hc vn th gian cng nh kin thc Pht hc u km ci, thnh th c th s gy thm nhiu thc mc hn cho ngi c, v nh vy, e rng cng s khng b vo ti.

Tuy gp nhng s th thch ln lao nh th, chng ti vn khng sn lng m c lao u

vo cng vic. C nhn c cu ng nhn bt nhng (Lm vic nhn ngha, khng nhng mt ai), v nu khng nhn c hi ngn nm ny, cho hai quyn sch trn qu ra mt qu c gi, hu pht khi s hng th cng lng tin su xa ca mi ngi i vi Pht php, th chng l li cho cng trnh v i ca cc bc tin bi b chm m vo s lng qun ca thi gian!

V cng tc, chng ti ch c gng nh li nguyn bn mt cch trung thc, th nhng,

v nguyn bn c nhiu ch khng c c r rng, chng ti phi c gng ht sc bng cch i chiu bo tr s chnh xc n mc ti a. Tuy th, v nhn lc v nng lc c hn,

4

thnh th khng th no hon tt cng vic nh mun. y cng l mt iu m chng ti cm thy v cng y ny.

Mong rng Pht s th thin, y nhng khuyt im v v minh ny ca chng ti, c th em li cho qu c gi mt cht hoan h l thy c mt cng trnh v i ca Pht gio nc nh (tuy cha hon tt) c trnh hin trc nh sng huy hong ca Pht hc th gii. S ng gp nh mn ny ca chng ti chng qua ch l mt vic nm gch nh ngc (Hn: Phao chuyn dn ngc), hy vng s pht khi nim hng th cho th h tr, tip tc hon thnh cng trnh v i ca cc bc tin bi thc hc ca Pht gio Vit Nam.

Chng con knh dng ln lng tri n su xa n C H.T. Thch Tr Th, thy L Mnh

Tht, cng qu thy trong ban bin tp u tin, cng nh cc v n nhn ng gp sc lc, tm tr, cng tnh ti hon thnh cng tc Pht s ny. Sau ht, chng con chn thnh cm t qu thy Thch Thi Siu v Thch Php Quang. Nu khng c s hng dn v khuyn khch ca qu thy, chng con c l chng bao gi can m dn thn vo mt cuc mo him nh vy.

Nam m Cng c Lm B Tt Ma Ha Tt.

Rm thng 10, Pht lch 2548, TL 2004

Thay mt BTTTQ

T kheo Thch Hong o cn thc

5

TA

Pht gio truyn vo nc ta hai nghn nm, c nhn dn ta tip thu v vn dng vo i sng ca dn tc mnh. Cho nn ni n vn minh vn ho Vit nam, m khng k n vai tr Pht gio l mt thiu st ln. Ni n vn hc Vit nam, li cng khng th khng ni n Pht gio. Pht gio c mt v tr vai tr nht nh trong lch s dn tc. V th, nghin cu lch s dn tc, khng th khng nghin cu lch s Pht gio. Nhng nghin cu Pht gio, tt phi c nhng cng c dng cho ngi nghin cu, trong t in gi mt vai tr ht sc quan trng. T hu bn th k th 18 khi vit Kin vn tiu lc, L Qu n nhn ra s cn thit phi c mt b t in Pht gio. ng s b ghi li khong gn hai trm danh mc nhng thut ng, tp ng Pht gio, lm c s cho vic nghin cu Pht gio ca mnh. Sng cng thi vi L Qu n, thin s Php Chuyn Diu Nghim cng cm thy yu cu , nn li cho ta hai pho t in nhan Tam gio danh ngha v Tam gio php s. y c th ni l nhng pho t in trit hc Vit nam xa nht hin cn. Php Chuyn bin son nhng b t in y trn c s nhng qui tc v th l bin son c thc v tun th mt cch nghim chnh. Qua n th k th 19, cng trnh ca Php Chuyn ch c k tc mt cch na vi vi b o gio nguyn lu ca An Thin v b Tam bo s loi ca mt tc gi Minh hng.

Nh th, yu cu c mt b t in Pht gio lm cng c cho nhng ngi nghin cu vn cha c p ng. Yu cu cng tr nn cp bch hn vo lc ny khi nn hc thut nc nh ang trn pht trin mnh. Khng th no nghin cu lch s dn tc, vn hc dn tc, ngh thut dn tc, thm ch khoa hc k thut dn tc m khng bit n Pht gio. Khoan ni chi ti nhng thi xa xa, khi Khng Tng Hi vit Lc tp kinh, hay o Cao tho ra nhng l th xa nht ca vn hc hin cn, v hon thnh b t in ch quc m T m hin bit tn. Ch k t Nam Vit vng inh Lin v L i Hnh tr xung vi nhng trng kinh mi pht hin Hoa L, bit bao nhng anh ti ca t nc chu nh hng su xa ca Pht gio. c n li th ca v anh hng dn tc Trn Nhn Tn hai ln chin thng qun xm lc Nguyn Mng hung hn:

Bit chn nh, tin bt nh Ch cn tm Pht T ty ng Chng thc tng, ng v vi No nhc hi kinh thin nam bc

Hay c nhng cu th sau ca ngi tr thc Nguyn Tri sut i v nc v dn

6

Vun sinh ln thn my gi Mi s u nn thun nh a

Hay nghe nh th ln Nguyn Du ni ln nhng cu sau:

Nghn xa u cng th ny T bi u liu bt tay cho va

Nu khng c nhng kin thc v Pht gio, th lm sao m l hi thng cm vi tin

nhn, lm sao m gii thch, m hiu c nhng t ng Pht gio nh th? y l cha k ti nhng tc phm t tng ln ca Trn Thi Tn, Ng Th Nhim v.v Cho nn, tm hiu Pht gio l mt bc quan trng tm hiu lch s dn tc, tm v truyn thng c hu ca cha ng. M mun tm hiu Pht gio th phi c nhng cng c thc hin cng trnh tm hiu y. T in l mt trong nhng cng c thit yu va ni.

Hn 20 nm qua, Ho Thng Vin Trng Vin Ho o Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht Thch Tr Th c m hon thnh mt b t in Pht Gio Vit Nam nhm lm c s tra cu cho nhng ai mun tm hiu Pht gio. Chng ti may mn c Ho Thng ch o v gip trong cng tc bin son b t in va nu. Nay tp I ca b t in y hon thnh gm t ch A n A DI v c xut bn, chng ti thay mt nhng ngi cng tc bin son, vit li ta ny, trc ghi li cng n ca Ha Thng, v sau biu l lng cm kch trc s ch bo khch l tn tnh ca Ngi i vi chng ti. Tt nhin, vi mt cng trnh nh b t in y, khng th no khng c nhng sai st lm ln. Chng ti hy vng cc bn c vui lng gp kin ph bnh ln sau c in li, n s hon chnh hn. Trong khi thc hin tp I ca t in Bch Khoa Pht Gio Vit Nam, chng ti c s gip tn tnh ca cc bn b, v c bit ca anh em tra cu vin trong ban bin son t in. Vn Hnh Ngy n sinh c Quan Th m 1980.

7

LI GII THIU

K t hu bn th k th XVIII, khi L Qu n vit Kin vn tiu lc, tnh hnh hc thut nc ta vn ln nhng nc thang mi, trong c c Pht gio. Cho nn, yu cu s c mt ca mt b t in lm c s tra cu v Pht gio cng tr nn cp bch. Chnh L Qu n trong Kin vn tiu lc 9 thit lp mt bng danh t Pht gio gm 197 hng mc "gi l nghe bit cho thm rng", bi v ng dn trng hp ca Vng An Thch ch gii ch tam mui trong kinh Kim cang lm in hnh cho tnh trng thiu hiu bit v danh t Pht gio c th dn ngi ta n ch no. Sng ng thi vi L Qu n, Php Chuyn Diu Nghim (1726-1798) Nam h cng cm thy yu cu cp bch. Do th, ng li cho ta hai b t in Pht gio v ngoi Pht gio tng i xa nht ca dn tc, l Tam gio php s v Tam gio danh ngha. Tam gio php s gm c thy 4 quyn, t chc v xy dng da trn c s s ch ca tng t, bt u t ch mang s 1, cho n ch mang s tm vn. Cn Tam gio danh ngha th khng da vo s ca tng t, m da vo s lng ch ca tng t. N bt u t nhng t c hai ch cho n t duy nht cui cng di ti mi hai ch. N gm c thy ba quyn, v phm vi thu thp t vng ging nh trng hp ca Tam gio php s bao trm ln khng nhng Pht gio, m cn c Nho gio v Lo gio. C th ni vi Tam gio danh ngha v Tam gio php s, mt n lc xy dng mt b t in trit hc Vit nam nghim chnh hnh thnh. N lc ny bc sang th k th 19 khng c trin khai v k tc. B o gio nguyn lu in vo nm Thiu tr th 5 (1845) ca An Thin th hin mt phn no n lc y, nhng khng thnh cng cho lm. An Thin lm vic mt cch ty tin thiu hn khi nim th l v qui cch lm t in. Cng thi vi An Thin cn c mt tc gi Minh hng vit b Tam bo s loi khong vo nhng nm 1850. Nhng v n ang vo tnh trng vit tay, nn ngy nay ch cn 4 cun. S thc, Tam bo s loi cng cha hn l mt b t in trong ngha ch thc ca n, m ch l mt tc phm phn loi nhng vn Pht gio. Bc sang tin bn th k 20, phong tro nghin cu Pht gio li cng tr nn rng ri. Vn do c t ra mt ln na l lm th no c mt b t in tiu chun v Pht gio cung cp tri thc v t liu cho nhng ngi mun tm hiu. Ha Thng Vin Trng Vin Ha o Thch Tr Th, by gi vo nhng nm 50 ang cn gi chc v Gim c Pht Hc ng Bo Quc Hu, ri Gim c Pht Hc Vin Trung phn Nha Trang kh cng gng sc lnh o v bo tr cho mt s nhng hc tng ca hai vin y thc hin vic bin dch mt b t in Pht gio.

8

Hn hai mi nm qua, nhiu cng sc dn vo cng trnh y, nhng vn cha em li mt kt qu no. Nguyn do gy ra s tnh ny ch yu xut pht t kh nng gii hn ca nhng ngi c giao trch nhim thc hin s nghip bin dch. By gi, trng li nhng quyn v chp tay cn st ca cng trnh va nu, ta c th thy s gii hn ln ti mc no. Nhn thc c iu ny, Ha thng Vin Trng nh phi m p hoi bo ca mnh. Sau khi ngoi quc v, chng ti c may mn c lui ti thm ving v hu chuyn vi Ha Thng. T chng ti mi bit c hoi bo v nguyn vng ca Ha Thng. Chng ti ha s lm Ha Thng vui lng v tha nguyn. T nm 1977, nhn l k nim C hy mng Ha Thng th 70 tui, chng ti d nh cho ra tp u ca b T in Bch Khoa Pht Gio. Song v c duyn cha thun li, s vic khng xy ra nh mun. n gia nm 1979, chng ti quyt nh tip tc mi vic b d v d nh cho ra i tp th nht vo khong cui nm. Nh s khch l ch bo v gip v cng ln lao ca Ha Thng, tp Mt ca b Bch Khoa T in Pht Gio Vit Nam hm nay c ra i.

I. PHNG THC TIN HNH BIN TP Lc bt u, chng ti ngh bin tp mt b T in Pht Gio Vit Nam th ch cn tham kho cc b T in Pht gio ln ca nhng nc Nht Bn v Trung Quc, ri thit lp nn mt bng nhng hng mc cn thit i vi nhng ngi Pht Gio Vit Nam lm c s cho vic bin tp b T in y. Tuy nhin khi i vo cng vic nhiu vn mi xut hin, v vic bin tp t ra khng phi n gin t no. Nhng vn y c th thu vo hai mc chnh sau. Th nht, nhng hng mc do cc b T in ngoi quc k ra, chng t l khng y . Th hai, vic gii thch cc hng mc thiu chnh xc, thm ch i khi cn sai lm na. Ly th d b Pht Gio i T in ca Vng Nguyt Tn Hanh (Mochizuki Shinko) thng c coi l b T in tiu chun ca Pht Gio Nht Bn. Trong b T in ny, c nhng hng mc khng c a vo. V d: Hng mc A BA KHM MN khng c cp ti. Nhng hng mc c k ra th s gii minh khng c y . V d, v ngun gc ch Avadana, Vng Nguyt ch o xut c mt t nguyn l ava + (/dai, trong khi n cn c th o xut t mt s nhng ng cn khc. i khi, c nhng vn cn phi vo cng mt hng mc, Vng Nguyt li chia thnh hai hng mc khc nhau, do th khng cho thy s lin h v ngha ca vn . Trng hp "A ba la nh a" lm mt th d. Vng Nguyt c hng mc A BA LA NH A v hng mc V NNG THNG MINH VNG, trong khi ng ra th nn vo hng mc A BA LA NH A m thi. Gp li nh vy, ngi c mi thy ht v tr v vai tr ca V Nng Thng Minh Vng trong ton b t tng Pht gio. Trng hp b Pht Gio i T in ca Vng Nguyt l th. By gi nu kho n b Pht Hc i T in ca inh Phc Bo th s tnh trn cng tr nn bi t hn na. Khng phi b Pht Gio i T in ca Vng Nguyt khng c nhng sai lm t liu. S thc, n

9

i khi cng c, chng hn, mc A LA CA HOA t. 98 Vng Nguyt c dn Phin dch danh ngha tp quyn th 8, nhng Phin dch danh ngha tp ch c 7 quyn m thi. Song sai lm t liu va ni xut hin mt cch kh thng xuyn trong inh Phc Bo. C nhng hng mc ghi quyn ny kinh ny, th li phi i tm quyn khc mi gp. Thm ch, i khi ghi quyn m li khng bao gi tm thy, khi cn phi kho li t liu. Th d cho nhng trng hp trn, ngi ta c th kim ra mt cch d dng. Mc A LA BA MUC KH c Pht Hc i T in ghi l xut x t quyn 9 kinh Hin ngu trong khi ta phi tm n quyn 11. A K A X X KIM B LI, n bo tm quyn 55 Trung a hm kinh, nhng ta phi tm quyn 57 mi thy. Nhng sai lm t liu loi ny trong Pht Hc i T in cn nhiu na. Khng nhng th, n cn ghi xut x nhng kinh lun, m ta khng bao gi tm thy c. Hng mc A PHN NA c bo l xut x t A t m kinh quyn h. A t m kinh l A t m bt kin lun, nh chnh inh Phc Bo ng nht, th A t m kinh khng th no c quyn h c, bi v A t m bt kin lun c ti n nhng 30 quyn. Ngoi ra, Pht Hc i T in cn phm phi sai lm nghim trng hn, l khng gii thch ng t n mun gii thch. A BN LA lm mt th d. N gii thch l kit gii, trong khi A BN LA thc s ch l mt n v o lng ca Pht gio n thi xa. Sau khi pht hin nhng thiu st v sai lm trong cc b T in lu hnh rt ph bin trong nc cng nh nc ngoi, chng ti bt buc phi tnh ton k hoch d nh ca mnh. Chng ti i n kt lun l khng th da vo b Pht Gio i T in ca Vng Nguyt cng nh b Pht Hc i T in ca inh Phc Bo, lm c s cho mt b T in Pht Gio Vit Nam. T cng trnh tin hnh bin tp T in phi bt u li. Mi t liu phi tra cu li. Mi t vng phi kho nh li v thu tp thm. Chnh trong qu trnh bin tp ny, chng ti cng pht hin thm nhng sai tri ca khng nhng cc b t in ngy nay, m cn ca nhng b t vng ngy xa, ch yu l b Nht thit kinh m ngha v Phin phn ng. Pht Hc i T in c hng mc A SA PH NA D (t.1422b) v c gii thch l n t Kim cang nh s 2 ri c chua thm ch phn vsaa pnaka. Cch mt t sau, n li c hng mc A B PH NA D (t.1445b) v xut x t Hu lm m ngha 26. By gi, kho li Hu lm m ngha 26 th qu c hng mc A B PH NA D, nhng Hu lm li ni xut x t Kim cang nh kinh 1. Kho Kim cang nh kinh 1 th thay v c A B PH NA D ta c A SA PH NA D. Th r rng A B PH NA D l mt vit sai ca A SA PH NA D. Do khng cn thn trong vic kho nh v tra cu t liu, Pht Hc i T in sai lm trong khi a vo hai hng mc khc nhau ca cng mt ch. Tip , cng v do thiu cn thn trong vic kho cu t liu, Pht Hc i T in li chua thm ch Phn vsaapnaka. Ch Phn chc chn l mt ch do suy on, m khng c cn c t liu no c, bi v nu chu kh tra cu, A SA PH NA D ng l mt phin m ca sphnaka ting Phn. Ch ny xut hin trong Qung diu (Lalitavistara 183), m Phng qung i

10

trang nghim kinh 7 phin m l A sa b na v Ph diu kinh 5 dch l "Kh v s ch". A SA PH NA D ni n trong Kim cang nh kinh 1 tc chnh l sphnaka ca Qung diu, ch khng g khc. Vch ra nhng sai lm trn ca Pht Hc i T in nhm cho thy khng nhng bn thn Pht Hc i T in sai lm, m cc ngun t liu n dng lm in c cng cha ng nhng sai lm, m ta cn phi cnh gic. Ngoi trng hp A B PH NA D ca Hu lm m ngha 26, Phin phn ng cng c nhng trng hp tng t. N c k hng mc A B CA v ni xut pht t Ma ha tng k lut. Kho ton b Ma ha tng k lut trong i tng kinh in hin nay, ta khng bao gi tm thy mt t nh th. Ngoi ra, do vn truyn bn, ch ny vit ln thnh ch kia tng i rt nhiu. u sa kinh vit thnh Hng sa kinh. Cu Pht bn nghip kinh th vit thnh Cu Pht bn dip kinh ... Nh th, khi bt tay vo cng vic bin tp T in, chng ti gp ngay nhng tr ngi t liu cn phi vt qua. Chng ti quyt nh l trong khi thu tp t vng, phi tra cu v kho nh li ton b nhng t vng, m cc b T in khc cung ng. Chnh trong qu trnh tra cu v kho nh li ny, chng ti pht hin thm nhiu t mi, m th d in hnh l A BA KHM MN cha tng c mt b t vng hay T in no ni ti. D cng tc tra cu v kho nh li ny c tin hnh trong mt tinh thn l li lm vic nghim chnh, n vn cha hon ton thot khi s h. V th, c th mt s cc t b thot lc. Tuy nhin, nhng t no c tra cu, chc chn t liu lin h n l c th tin c. Ni tt, trong khi tin hnh cng tc thu tp t vng, chng ti pht hin nhng s h ca nhng b t vng, T in xut hin trc. iu ny gip chng ti cnh gic v cn thn trong cng tc bin tp, d i khi cng gy nhng tr ngi v cng phc tp. Phng thc tin hnh thu tp bao gm vic tra cu li nhng b t vng, T in c, ri trc tip i vo cc ngun t liu gc thm tra v i khi pht hin thm nhng t mi. Phm vi thu tp t vng do th rt rng, bao gm cc ngun t liu t Phn vn, Pal, Ty tng cho n Hn vn, Nht vn v ting Vit Nam ta. y l khng k n cc b t vng T in xa nay cn phi tra cu. II. PHNG THC BIN TP Sau khi tin hnh thu tp t vng v kim tra thm nh t liu, cng tc bin tp tt phi bt u. y l mt cng tc phc tp nht do iu kin c bit ca h thng kinh in Pht gio Vit Nam. Pht gio truyn vo t nc ta tuy rt lu v chc chn phi c nhng tc phm vit bng ngn ng dn tc rt xa, nhng cho n nay v s lng, vn cha chim lnh a v u th tuyt i. Do , s t vng tp hp c trong qu trnh thu tp, ch yu gm phn ln nhng t ch Hn. V vy, vn u tin cn gii quyt l lm th no x l s lng nhng t ch Hn y. Tip theo, mi mt t trong Pht gio thng c mt qu trnh bin thin v th c ni

11

dung. Bi vy, n khng n gin cho php l gii mt cch my mc ty tin, tri li i hi phi i tm ngun gc v qu trnh bin thin th c . y l vn la chn mt ngha tng i gn nht, xc nht ct ngha t mnh mun. gii quyt nhng vn va nu, chng ti chp nhn bin tp t in theo quan im ch ngha i hng mc. Bin php c th thc hin ch ngha y l chn mt t thng dng nht ri tp hp vi n tt c nhng t vng lin h cng nh nhng vn lin h thit thn vi n. V d, di hng mc A, chng ti tp hp tt c nhng tiu hng mc v vn lin h nh T, A T NG CHUYN, A T B TM, A T THT NGHA, A T QUN, A T T TC DNG v.v... gii thch v trnh by. Phng thc ny cho php mt mt trnh by vn mt cch lin tc, v mt khc, gip ta Vit ha mt cch d dng nhng t t bng ch Hn, m khng s b cch tr. Ai cng c th thy rng nu khng p dng phng thc va ni th A T QUN chc chn phi vo di hng mc Qun ch A. V nh th, tt nhin s to nn nhng ngn cch khng cn thit. Chnh v chp nhn ch ngha i hng mc y, chng ti phi thay i phng thc bin tp. T nh ban u l lm mt quyn t in tng i ngn gn c in c bng cch phi hp hai b Pht Gio i T in v Pht Hc i T in, chng ti xoay qua phng thc T in theo li Bch khoa. Ngha l c tp hp v huy ng cng nhiu cng tt nhng t liu thit yu lin h ti mt vn . Trong tnh hnh nghin cu Pht gio hin nay nc ta, mt s tp hp nh th s cung cp nhng kin thc vng chc cho nhng ngi mi bc vo lnh vc tm hiu v mt vn no trong Pht gio. N ng thi bo cho bit tnh hnh nghin cu trn th gii t n im no i vi vn y. Nh th, n s tit kim thi gian v cng sc cho vic dng vo nhng cng trnh c li hn. Tt nhin, ch ngha i hng mc cng c nhng gii hn ca n. Th nht, vn ti liu tp hp ti mc no th gi l thit yu? Th hai, nu chp nhn ch ngha i hng mc, vn t ra l phi bo m cho ngi c bit c in c ca nhng tiu hng mc. y l nhng cu hi khng d g gii p. Trong li lm t in hin nay, c hai cch x l vn . Mt l chp nhn ch ngha tiu hng mc. Hai l phi chm chc ch ngha i hng mc vi nhng nhn t tch cc ca ch ngha tiu hng mc. Nu khng chp nhn ch ngha tiu hng mc, th ng nhin ch cn c cch x l vn th hai thi. Ni c th ra, nu tiu hng mc cho php ta bit ch A BA TT MA RA xut x t u bng cch dn mt cu t la ni tp kinh 4, th by gi ch ngha i hng mc nn chm chc, c th hiu cu y cng trc tip t la ni tp kinh 4. Bng vo ch ngha i hng mc, ta c th trnh c tnh tn mn trong ch ngha tiu hng mc, m a s cc b t vng v t in trc vp phi. Chnh v thy c tnh tn mn y, mt s nhng v lm t vng xa xut nhng bin php sa sai qua vic p dng phng php s loi, chng hn. Song h vn cha vt ln trn nhng gii hn ca thi i v nhn thc ch quan, nn cha tin xa trn con ng sa sai y.

12

Phng thc bin tp nh vy da hon ton vo ch ngha i hng mc, trong khi tip thu nhng yu t tch cc ca ch ngha tiu hng mc. III. PHNG N TIN HNH Nu chp nhn ch ngha i hng mc, vn by gi l t chc v xp t s t vng thu tp c nh th no. T vng Pht gio thng thng c chia lm nhiu loi khc nhau, t thut ng, tp ng, tn tri, tn thn, tn Pht, tn kinh cho n vt danh, tp danh, ng vt, thc vt v. v... y chng ti khng s dng cch thc phn loi va ni v th chng khng cn thit cho lm. Du sao mi mt hng t ngay t u cng c qui nh n thuc hng no, m khng cn phi ghi tn li phn loi . T vng Pht gio cng thng c qui nh theo s lng ng trc nhng t vng. C c mt cao tro nghin cu Pht gio v kha cnh t vng c s lng y, gi l cao tro nghin cu php s. Kt qu l s ra i mt s t vng php s, m nh cao l i minh tam tng php s. B t in Pht gio Vit Nam hin cn cng da trn c s php s tin hnh bin tp. tc l Tam gio php s v Tam gio danh ngha ca Php Chuyn Diu Nghim. Phng thc bin tp trn php s ny, y chng ti cng khng chp nhn, v tnh tn mn ca n. Tuy nhin, i vi php s c vn cn ch . C ngi ch trng rng mun hiu Pht gio m khng da trn php s l iu khng th c. i vi h php s l mt b phn chnh yu v thit thn ca t tng Pht gio, m nu khng nm vng, th khng cch no m c kho tng t tng y. D nhin, php s c mt v tr nht nh ca n trong ton b Pht gio, nhng khng nht thit, phi gi mt vai tr xung yu. V vy, tr nhng php s no tr thnh quen thuc, thng dng th c a vo hng mc, cn tt c php s cn li th khng k n. Th d, ng cn s khng c a vo hng mc. Ch c a vo hng mc l CN. y chnh l mt th hin ca quan nim i hng mc, bi v khi gii thch CN l g ta khng nhng c vn nm CN, su CN, tm CN v. v... cho n 22 CN, m cn cho thy khi nim CN bin thin v pht trin nh th no trong qu trnh tn ti ca n qua lch s. Th th, phng n trc tip bin tp T in Bch Khoa Pht Gio Vit Nam ra sao? B t in ny c qui nh c hai nhim v chnh. Mt, cung cp t liu cho vic tra cu hay tm hiu mt vn Pht gio. Hai, lm c s cho vic tra cu nhng t liu Pht gio khc. Vi hai chc nng , tiu chun thit lp v gii minh cc hng mc l kh nng v ni dung truyn tin ca cc hng mc trong ton b Pht gio. Ni c th ra, nu nhiu hng mc m ch c mt kh nng v ni dung truyn tin, th vn k nh mt hng mc m thi. Nu mt hng mc m c kh nng v ni dung truyn tin ca nhiu hng mc, th n s c nh du theo th t 1, 2, 3, v. v..., m khng thit lp ra nhng hng mc ring bit. Khi da vo kh nng v ni dung truyn tin qui nh hng mc, vic gii minh cc

13

hng mc i hi mang tnh cht tng hp c th ni ln tnh cht phong ph v a dng ca kh nng v ni dung truyn tin . y l c s cho vic tp hp cng nhiu cng tt nhng mu tin thit yu lin h n mt hng mc ni trn. Tt nhin y ch l nu ln nhng nguyn tc chung, cn i khi cng c nhng trng hp ngoi l. IV. S THC HIN T in thng l mt cng trnh tp th. Khi bt u vo nm 1977, chng ti c s hp tc cht ch v lin tc ca mt s thn hu, c bit l c s ch o v gip ht lng ca Ha thng Vin trng. S tht, nu khng c s ch o v gip tn tnh ca Ha thng th chc hn Tp I ca T in Bch Khoa Pht Gio Vit Nam khng th cho i hm nay. S ch o v gip th hin u tin qua vic thnh lp mt ban son bin t in bao gm ch yu qu thy Minh Tu, c Chn, Nguyn Hng v Nguyn Gic do Ha thng ch tr v chng ti lm th k. Qua qu trnh bin son, dn d quan nim bin son v phm vi thu tp t liu thay i do s pht hin nhng thiu st v sai lm trong cc b t in Trung quc v Nht bn, nn ban bin son dn dn c tng cng, bao gm phn ln cc thy thuc Vin Cao ng Pht Hc Nha Trang: Thin Tu, Chn Tr, Qung Ba, Hu Nht v Hnh Hng. Vi t cch nhng tra cu vin, cc thy lm vic khng bit mt mi, thm nh nhng hng mc c cng nh pht hin nhng t mi. Ngoi ra, chng ti c s may mn c Thng To Vin Trng Vin Cao ng Pht Hc Nha Trang c qua bn tho v gp sa i nhng sai lm s h v thiu st. Vy, Tp I ny l kt qu ca mt n lc tp th, m chng ti ch l ngi chu trch nhim cui cng. Do th, nu cn c nhng g s st, m chng ti chc chn th no cng phi c, chng ti xin nhn ht mi trch nhim. 14

PHM L

I. PHM L TNG QUT 1. T IN BCH KHOA PHT GIO VIT NAM c i tng phc v ch yu l nhng ngi nghin cu trong cc lnh vc khc nhau lin h n Pht gio cn c mt kin thc chuyn mn v cp nht. 2. Cho nn tiu chun qui nh la chn t vng l ch ngha i hng mc. Tt c tiu hng mc v cc t t khc u phi tra trong tng mc sch dn. V d, hng mc A DI c nhng tiu hng mc nh A DI A DU, A DI D L, A DI PHT THP TAM DANH v.v... v cc t t V LNG TH, V LNG QUANG v. v..., tt c u phi tm trong Tng mc sch dn. 3. Phm vi thu thp t vng bao gm ton b cc kinh in Pht gio, c bit ch trng n Pht gio Vit nam. 4. Phng php gii thch cc t vng bao gm vic truy xt t nguyn, qu trnh pht trin v bin thin ca chng cng cc thay i qua thi gian triu i. 5. Th t gii thch mi hng mc bao gm trc ht vic ghi li nhng phin m, dch ngha hay tn gi khc nhau ca hng mc , tip n gii thch v minh chng, ri cui cng cung cp t liu tham kho. Trng hp vn hin tham kho c trch dn y trong phn gii thch th khng ghi ra. Nu c biu, hnh, tng, th u xp lun vo hng mc lin h. II. PHM L V MI HNG MC 6. Mi hng mc bt u trc ht l mt t hay t t thng dng, pht m theo tiu chun pht m H ni, tip ghi ting Phn, Pli, Ty tng, nu c, ri ghi ht nhng phin m v dch ngha trong cc t liu Hn vn. 7. Nu cc tn ring ngoi quc ch yu l tn ring bng ting Phn, Pli, Ty tng v Mng c m cha tng c phin m trong cc t liu Hn vn, th s nguyn v c bng ch dn cch c cc th ting y. 8. Ring v cc tn v t vit bng ch Hn ca Trung quc, Nht bn v Triu tin, th

15

nht lot u c theo li pht m Hn Vit tiu chun. Trong nhng trng hp cn thit s c chua thm li pht m ca cc ngn ng lin h. V d, Bn nguyn l mt ngi cha ni ting ca Nht bn, th s xp vo vn B, ri c chua thm li pht m Nht bn l Hongwanji (Bn nguyn t). 9. V t liu trch dn, ch yu u trch dn tn. Trong nhng trng hp c tn rt gn thng dng th dng tn rt gn. V d, Diu php lin hoa kinh ca La Thp th thng dn l Php hoa kinh. Trong trng hp khng c tn thng dng m vn gi tt hay dn gn, th c ghi Bng Vit Tt. V d, Ma ha tng k lut i khi cng c gi tt l Tng k hay Tk th tt c u c trong Bng Vit Tt. T liu Phn, Pli v Ty tng cng th. 10. V cc t liu Hn vn, ch yu thuc ba tng Kinh lut lun th mt phn c phin dch ra ch Vit, nn khi trch dn, nu dng Hn bn, th lun lun ch kinh, lut hay lun ra ng sau; nu t trc th l mt bn Vit dch hay do ngi vit t dch t cc bn Phn, Pli, Ty tng ra. V d, Php hoa kinh l ch cho bn ch Hn trong i tng kinh, cn kinh Php hoa th ch cho bn Vit dch t Phn hay Hn. 11. Mi hng mc nu c nhiu ngha th s c nh s 1. 2. v.v... cho tng ngha . 12. V tn ngi, tn t, tn cha v tn sch th tn ngi c vit hoa ton b khng c du ni, cn cc tn khc th ch vit hoa ch u. Ring tn sch nu c tn ngi, th tn ngi cng c vit hoa ton b. Mi tn sch u c gch di. 13. Ring cc v t Pht gio, v c nhiu loi tn nh php danh, php t, php hiu, v tn gi theo tn t, tn cha, hoc tc v, hoc tn truy phong, sc phong v.v..., th nht loi ch dng tn php danh lm tiu chun ghi vo hng mc, mc ch l lm r chnh thng ca Thin tn. V d, t Thit Diu khai sn cha Thin tn, Hu thng c gi theo php hiu l Liu Qun, nay gi l Thit Diu v a vo hng mc Thit Diu, nhm nu r vic t thuc vo dng k ca phi Thp thp. 14. Trng hp khng c cc k tn phi th ly tn do thy t lm tiu chun, cn nhng tn khc nh truy phong, thy hiu v. v... u dn vo loi tiu hng mc. V d, Php Loa th c mc PHP LOA, cn Ph Hu tn gi th ch lit vo mc PHP LOA. 15. Nhng nhn vt lch s ni ting d sao tr thnh cc thin s hay c s, vn gi nguyn tn quen thuc dng trong cc chnh s ca nh nc. V d, Trn Nhn Tn vn vo mc TRN NHN TN m khng vo cc mc HNG VN I U hay TRC LM I S. Ng Th Nhim cng th, d tr thnh Hi Lng i thin s, vn vo mc NG TH NHIM. 16. V cch xng h th tr c Thch Tn v cc v b tt la hn l gi bng ngi, cn tt

16

c nhn vt lch s u gi bng ng, gm lun c cc v t s cc phi. 17. V pht m th tt c cc tn u c theo cch pht m ting Vit tiu chun. i vi cc t Hn, th pht m theo li c Hn Vit tiu chun, tr trng hp nhng tn ngi, tn t, tn cha c mt li pht m ring quen thuc. V d, cha Vnh trng, nu ng theo pht m tiu chun th phi c Vnh trng, nhng v ngi a phng quen gi Vnh trng nn v mc VNH TRNG. 18. V nhng tn t, tn cha, thp v.v... ngoi vic ghi cc tn gi khc nhau, s qui nh v tr c th ca n trong bn a l hin ti, ri trnh by qu trnh hnh thnh, xy dng, trng tu, sa i v.v... v cui cng, nu c, ghi li tnh trng hin nay ca chng. 19. V tn sch, ngoi vic ghi s quyn v tn gi khc nhau, cn ghi cc d bn dch bn, ngi vit ngi dch, ri tm tt ni dung tng qut, trnh by l do quyn sch ra i v nh hng i vi nhng pht trin v sau. 20. V phin m cc ting Phn, Pli, Ty tng v Mng c, th s dng li phin m tiu chun quc t hin nay.

17

BNG VIT TT

BBS Bauddha Bharati Series, Varanasi. BST Buddhist Sanskrit Text, Dharbhanga. TK, i i chnh tn tu i tng kinh, Tokyo. GOS Gaekwad's Oriental Series Baroda. PTS Pli Text Society. SHB Simon Hewavitarne Bequest Series, Colombo. TcT Tc tng kinh, Hng cng. TT Ty tng i tng kinh, Kyoto. A., AN Aguttara Nikya, PTS. AA. Aguttara Nikya Ahakath, PTS Abhk. Abhidharmakoa and Bhsva, BBS. Abhp. Abhidhnappadpik, PTS. Ap. Apadna, PTS. ApA. Apadna ahakath, PTS. Bbh. Bodhisattvbhmi, BBS. BSOAS Bulletin of the School of Oriental and African Studies. Bv. Buddhavasa, PTS. Cu x lun A t t na cu x lun, TK. D., DN Dgha Nikya, PTS. DA. Dgha Nikya Ahakath, PTS. Dbh. Daabhmikastra, BST. Dh., Dhp. Dhammapada, PTS. DhA. Dhammapadahakath, PTS. Dhs. Dhammasagani, PTS. DhsA Atthaslin, PTS. DPPN Dictionary of Pli Proper Names. Dpv. Dpavasa, Oldenberg in, London. Dvy. Divyvadana, BST. EB Encyclopdia of Buddhism. GM The Gilgit Manuscrips, Dutt in, rnagar. Gv. Gandhavasa, PTS Journal, 1886. Gvy. Gaavyhastra, BTS. HN 40, Hn40 Hoa nghim kinh bn 40 quyn, cng gi T thp hoa nghim. HN 60, Hn60 Hoa nghim kinh bn 60 quyn, cng gi Lc thp hoa nghim. HN 80, Hn80 Hoa nghim kinh bn 80 quyn, cng gi Bt thp hoa nghim. IBK Indogaku Bukky Kenky, Tokyo

18

It. Itivuttaka, PTS. ItA. Itivuttaka Ahakath, PTS. J. Jtaka, Fausbll in, London. Kv. Kraavyha, BST. Kvu. Kathvatthu, PTS. L. Lalitavistara, BST. Lak Lakvatrastra, BST. M., MN Majjhima Nikya, PTS. MA. Majjima Nikya Ahakath, PTS. Mhv. Mahvasa, PTS. MhvA. Mahavas Ahakath, PTS. Mv. Mahvastu, BST. Mil. Milindapaha, Trenckner in, London. Mmk. ryamajurmlakalpa, BST. MSV Mlasarvstivda Vinaya, GM. MTK Ma ha tng k lut, TK. Mvy. Mahvyutpatti, Sakaki in, Kyoto. Nd.i. Mahniddesa, PTS. Nd.ii. Cullaniddesa, PTS. Ng phn, NP Ng phn lut, TK. Pvu Petavatthu, PTS. PvuA. Petavatthu Ahakath, PTS. S. Samyutta Nikya, PTS. SA Samyutta Nikya Ahakath, PTS. Sadd, Saddhp Saddharmapuarka-stra, BST. Sdh Sdhanaml, Bhattachrya in, Baroda. SBE Sacred Books of The East. SBr atapattha Brhmana. Sn. Suttanipta, PTS. SnA. Suttanipta Ahakath, PTS. Sukh. i Sukhavat-stra, BST, bn di. Thag Theragath, PTS. ThagA Theragath Ahakath, PTS. Thk Thp a kinh, TK. Th1 Thp a lun, TK. Thg. Thergth, PTS. ThgA. Thergth Ahakath, PTS. Tht Thp tr kinh, TK.

19

Tnt Tim b nht thit tr c kinh. TTg Thp tng lut, TK. Vbh Vibhaga, PTS. VbhA Vibhaga Ahakath, PTS. Vin Vinayapitaka, Oldenberg in, London. VinA Vinaya Ahakath (Samantapsdik), PTS. Xtk Xut Tam tng k tp, TK. ZDMG Zeitsehriftder Deutschen Morgenlaendischen Gesellsehaft.

BNG NHNG DU HIU B. Bn B.t. B tt H H H 1 Quyn th 1 ca quyn h M Mt Sd Sch dn T Thng t. trang T.g. Th gii Tr Trung Vt vit tt 1 quyn th nht 4/8 quyn th 8 ca quyn 4 q. quyn s.dl. Sau Dng lch t.dl. Trc Dng lch

20

A

Phn: a Pli: a Tng: a Hn: (p) a , , c , ai , an , am , t (d) v , phi , bt

Nguyn m u tin trong 14 nguyn m v ch u tin trong 49 ch ci ca Phn ng.

Mu t tiu chun thng vit v mu t tt m th vit . Ch a c nhiu ngha i vi Pht gio, nn cc kinh in gii thch theo nhiu cch khc nhau ty lp trng gio l ca mi kinh. i phm bt nh 5 phm Qung tha trong khi gii thch ngha 49 ch ci ca Phn ng, vit: "Ch ci a c ngha tt c cc php vn xa khng sinh", i tr lun 48 bnh lun cu y nh sau: "B tt khi nghe ch a trong tt c cc ch th c th theo di ngha ca chng. Cho nn ni tt c cc php vn xa l c tng khng sinh. A , ting Tn ni l vn xa. A nu b , ting Tn ni l khng sinh". Ni khc i, khi nghe ch a c ln, ngi ta lin tng n ch di trong ting Phn c ngha l vn xa, v ch anutpda c ngha l khng sinh. Xa hn na, i tr lun 89, khi bnh lun v on vn ni n s thip nhp ln nhau ca cc ch ci Phn ng trong phm T nhip ca i phm bt nh 24 vit : "Nh ly ch a m nh, a bin thnh la, cng bin thnh ba, nh vy thy u nhp vo trong 42 ch ci. Cn 42 ch nhp vo trong mt ch, y l trong 42 ch thy u c b phn a. B phn a li nhp vo trong a". Th cng c ngha ch a l ci vn xa ca tt c cc ch, gc r ca tt c cc t ngha, cn nguyn ca tt c gio php. Chnh da vo quan im y, i nht kinh s 7 vit: "Ch a l gc r ca tt c cc php. Trong nhng m khai khu ti s u c a. Nu ri a ra th tt c ngn thuyt u khng th c. Cho nn, n l m ca tt c cc m. Ht thy ngn ng trong ba ci u nng vo , m tn gi li nng vo ch. Cho nn, ch a tt m l m ca cc ch". Thm vo , v a c th thip nhp vo cc ph m, nn i nht kinh s 17 ni n thanh trong v thanh ngoi ca ch a, tc a t ni ngoi thanh. Ni thanh a l thanh a khi cn nm trong c, cn ngoi thanh l khi n c c ln.

21

V ch a mang ngha v vai tr quan trng nh vy, nn cc kinh sch khc khng c quyn no li khng cp ti ngha ca ch y. Ni chung, th hu ht u chp nhn li ct ngha ca i phm bt nh ni trn. Hoa nghim kinh phm Nhp php gii ni: "Khi c ln ch a, do sc mnh oai c ca b tt, m c th vo cnh ca bt nh ba la mt ca cnh gii v sai bit, v chng ng rng tt c cc php vn khng sinh". Phm Nhp mn tr la c duyn chn ngn ca i nht kinh 2 vit: "Ch a c ngha tt c cc php vn khng sinh". Du gi kim cang nh kinh phm Thch t mu ni: "Khi c ch a th tt c cc php khng sinh". Bt khng quyn sch thn bin chn ngn kinh 14 ni: "Vo ch th c th hiu tt c cc php vn khng sinh". Th h quc gii la kinh 3 vit: "Du ch l v tt c cc php vn khng sinh". Nh vy, cc kinh va dn u ng vi i phm bt nh coi ngha ch a l xut pht t ch a nu b , tc ch anutpda, ngha l khng sinh, v t ch a , tc ch di ngha l vn xa, u hiu ch a c ngha l xa khng sinh (s bt sinh) v vn khng sinh (bn bt sinh). ng nhin, nu l gii ngha ch a nh vy, tt khng th no lt ht ngha ca n. Cho nn, ta gp mt s cch l gii khc. i phng qung i tp kinh 10 phm i Hu b tt gii ngha ch a l v thng, tc n t ch anitya ca Phn ng. Quan im ny B tt S Li vn kinh quyn thng v Phng qung i trang nghim kinh nht tr. Ri i bt nit bn kinh 8 phm Vn t gii ngha c, m Nam bn ca kinh ny gi l a, ngha l khng ph hoi, khng chy trn: "c l chng ph hoi, chng ph hoi gi l tam bo, ging nh cht kim cng; c li chng chy trn, chng chy trn tc Nh Lai, v chn l ca Nh Lai khng chy ra, nn khng chy trn. Li khng c chn l, nn khng chy trn. Khng chy trn nn l thng. Thng cn chnh l Nh Lai. V th Nh Lai khng to tc nn khng chy trn. Li c c ngha l cng c, cng c tc l tam bo nn gi l c". Ni ch a c ngha l khng ph hoi, khng chy trn, khng to tc, tc l suy din t nhng ch akna, arava v akta. Cn a c ngha l cng c, th chng ti nghi c l n t ch anu v gua nhng cha chn chn cho lm. Nh th, ngha ca ch a c th suy din t nhng t bt u bng ch a. Do khng kh suy din ch a ngoi nhng t ni trn. Cho nn, i bo tch kinh 65 phm Khn na la th k ni ch a c ngha v tc, v bin, v phn bit, v t tnh, bt kh t ngh, v s th, v hu lai, tc l n suy din t nhng ting phn akta, ananta, abheda, asvabhva, acintya, anartha, angata. Cn Th h quc gii ch la ni kinh 2 ni ch , tc a ngn c n 100 ngha nh v lai, v kh, v hnh, v tr, v bn tnh, v cn bn, v chung, v tn v.v... Th c ngha ngha ch a c l gii theo ngha ca tip u ng ph nh a cc t trong ting Phn. V vy, trong cc dch bn kinh lun Pht gio Trung quc, ch a thng dch l v, phi hay bt. T , ngha n kh m cng tn c, bi trong ting Phn cng c rt nhiu t bt u bng ch a.

22

Du th, xu hng chung vn tip tc bo tn v pht trin cch l gii m i phm bt nh ngh trn, v ra nhiu phng thc t n cch l gii . Trong i nht kinh s 7 vit: "Ch a t n c ba ngha. l ngha khng sinh, ngha khng v ngha hu. V ch a trong Phn bn c m ca vn xa. Nu c vn xa tc c cc php nhn duyn, cho nn ni l hu. Li na, a c ngha l khng sinh, nu php do nhn duyn m thnh tc khng c t tnh, nn n l khng. Li na, khng sinh l cnh gii duy nht tht, cnh gii duy nht tht tc l trung o. Cho nn, Long Th ni, php nhn duyn cng l gi, cng l trung. Li na, trong i tr lun c gii r ba tn gi ca Tt b nh (sarvaja) tc nht thit tr, nh tha cng c; o chng tr, b tt cng c; v nht thit chng tr, duy ch Pht ring c. Ba tr tht s c th chng c trong mt tm, nhng phn bit ra cho ngi d hiu, m c ba tn. chnh l ngha ca ch a". Ch a nh vy t ngha vn xa v khng sinh, mang nng mt ngha trit hc thc t, c coi nh l ci tm gic ng u tin. Cho nn, da vo cu ni: "B l g? l bit t tm mt cch nh tht" ca i nht kinh 1 phm T tm, i nht kinh s 14 i n ch ni rng "Ch a l b tm". V th, ch a by gi tr thnh mt phm tr t duy v thc hin, tc mt th chn ngn, trong h thng Pht gio mt tn. N tr thnh i tng tp trung t tng, tp trung hnh ng ca mt nh tu hnh mt gio nhm t n s gic ng hon ton. i nht kinh s 7 vit: "Nn bit rng chn ngn ch a cng vy. N ph bin khp trong ngha ca tt c cc php. V sao? Tt c cc php t cc duyn m sinh, v t cc duyn m sinh, nn tt c u c khi thy, c vn xa ( l ngha ca hu). Nay qun st duyn nng sinh th cng li t cc duyn m sinh, theo duyn m bin hin khng c g l gc r ( l ngha ca khng). Nn khi qun st, tc bit c gii hn ca ci vn khng sinh. l cn bn ca vn php. Cng nh khi nghe ht thy ngn ng, chnh l nghe m a. Th khi thy tt c cc php sinh ra, tc thy c gii hn ca ci vn khng sinh ca chng. Nu thy c gii hn ca ci vn khng sinh th chnh l bit t tm mt cch nh tht. Bit t tm mt cch nh tht, l nht thit chng tr ( l ngha bt sinh). Cho nn, T L Gi Na ch ly mt ch lm chn ngn". Ni r ra, da vo ba ngha khng, hu v bt sinh ca ch a m chng nhp ci tht ngha ca n l vn khng sinh. V th, hiu c tht ngha y, tc l t n b , tc t n s bit t tm mt cch nh tht. Xut pht t quan im ny, da vo thuyt bin ch a thnh bn ch mi trong i nht kinh 3 phm Tt a xut hin, i nht kinh s 14 vit: "Ch a ny c nm th l a, a (di), m, c, c (di) ... tc l t mt ch a m chuyn sinh ra bn ch. A l b tm, a (di) l hnh; m l thnh b ; c l nit bn tch tnh; c (di) l phng tin". y l thuyt ch a chuyn thnh nm ch, m thut ng Pht gio Trung quc thng gi l a t ng chuyn. T ch a trong ting Phn, nu ta thm mt gch ngang trn n, ta c ch a di (), m

23

mu t tiu chun thng vit , cn mu t tt m th vit. Gch ngang trn u trong cc kinh sch Pht gio thng gi l im tu hnh hay tu hnh im. Bi v h quan nim rng nu ch a l b tm, th l s tu tp ba mt hnh, nn gi l hnh. V vy, trong i nht kinh s 14 ni: "Nu bn cnh ch a thm mt gch, chnh l hnh, bao gm s tu hnh trong b tm". N cng xc nh ngha ca ch ny l h khng, v h khng trong ting Phn l ka, bt u bng ch . L do cho s xc nh ny, i nht kinh s 10 vit: A (di), l ngha ca khng, v n l vn khng sinh nn ging h khng". Phng qung i trang nghim kinh 4 li ct ngha n nh t li, li tha, tch tnh hay thnh gi. y l mun suy din t nhng t c ch ng u nh tmaparahita, raya, v rya. i nit bn kinh 8 phm Vn t, Vn Th S Li vn kinh quyn thng phm T mu, Du gi kim cang nh kinh phm Thch t mu v i nht kinh s 22 u c xc nh thm ngha ca ch , nhng cng khng c g ng ch thm na, bi v nh i bt nit bn kinh th ch ni li ngha ca ch l A x l, tc phin m ch carya va thy. Ngoi ra, n thm ngha c ngha ch , y chc l suy din t ch crya Cng t ch a, nu ta thm mt chm bn trn m cc kinh sch Pht gio gi l im

khng b (khng im b ), th ta c ch am. Mu t tiu chun thng vit v mu t tt m th vit . Cc bn dch Trung quc thng phin m l m , am , n . ngha du chm bin ch a thnh ch am, i nht kinh s 14 gii thch nh sau: "Nu trn ch a thm mt chm l ni b tm bao gm s xa la tt c cc tng ca i khng v thnh tu b ". V ngha ch am, Du gi kim cang nh kinh phm Thch t mu ni n c ngha bin t, tc suy t ch Phn anta. ng khc, i bt nit bn kinh phm Vn t ni am c ngha ngn nhng vt bt tnh, tc suy ra t ch amarsina. Trong Hoa nghim kinh 4 li vit: "Khi xng ln ch n tt c cc vt u vang ra ting khng ng v ng s", m Phn bn Daabhmistra li c ch tng ng l amogha-utpatti tc ngha l s sinh khi c hiu qu. Ri t ch a, nu ta thm mt im b bn cnh n th ta c ch ah m mu t tiu

chun thng vit nh , v mu t tt m thng vit , cn cc dch bn Trung quc thng phin m l c . Nh on dn trn ca i nht kinh s 14 cho thy, ngha ca c c ngha l nit bn tch tnh. y hn l suy t ch raya, c ngha l tch tnh nh Phng qung i trang nghim kinh 4 ct ngha cho ch . im li cun l i nht kinh s khng ni nhiu v ch c ny. S kin ch phn nh mt tnh trng gio l khng r rng xy ra trong i nht kinh bi phm Tt a xut hin ca i nht kinh 3 ch ra bn chuyn cho ch m thi, tc thuyt a t t chuyn, trong khi i nht kinh s 14 do tip thu nhng trin khai gio l sau khi kinh i nht thnh hnh, nu ln thuyt a t ng chuyn.

24

Bin chuyn cui cng ca ch a l h m mu t tiu chun vit ; cn mu t tt m th vit . Cc dch bn Trung quc thng phin m l c . N c thm im b trn ch m thnh. i nht kinh s 14 vit: "Th nm l ch c, th ca ch a mu vng, chm trn mu trng, cnh l mu en. Nn bit chnh l cc loi tp sc". Sau li ghi ch b n ny n ngh t dng ca ch c ny nh , nhng ta khng tm thy trong cc bn Phn vn. hn l mt sng to ca tc gi i nht kinh s. ngha ca ch c ny, i nht kinh s 14 ni: "Th nm l ch c, bin khp mi ni, ty theo s tc ca tm m c. N ngoi thn v nh nh sng ca thn Pht th b tr trn thn". Ri quyn 20, li vit: "Ch c (di) l phng tin". Nhng kinh lun khc khng thy bn n ngha ca ch c ny. Vy th, t ch a, do s bin chuyn m ta c nm ch khc nhau, l a, , am, ah, v h. ng trn lp trng chn ngn, nm bin chuyn y ca ch a, hay gi l a t ng chuyn, c mt ngha nht nh i vi nhng ngi tht hnh mt tn. trn, ta thy ai nht kinh s 14 qui nh ngha ca nhng ch a y tc a l tm b , l s tu hnh, am l s thnh tu b , ah l nit bn vng lng v h l phng tin cu cnh. Ni cch khc, qu trnh t c gic ng i hi ngi ta phi tri qua nm bc tc pht b , ri tu tp ba mt hnh, sau khi tu hnh vin mn, ngi ta t c qu c ca s t chng l vic thnh tu b , do qu c vin mn m chng nhp l th bt sinh bt dit th gi l vo nit bn vng lng. Sau khi y qu c ca s t chng, ngi ta ty c m li vt th gi l phng tin hay cu cnh. Qu trnh nm bc ny hon ton ph hp vi quan im ch o ca kinh i nht l nhn, cn v cu cnh. Nhn l nguyn nhn, cn l gc r hay c s, cu cnh l mc ch t ti. Kt hp quan im ch o ba b phn ny vi qu trnh nm bc va ni, xa nay cc nh bnh gii khng ng vi nhau. Tu trung th c hai thuyt ln. Thuyt th nht ch trng bc pht b tm l nhn, ba bc tip theo tc tu hnh, thnh b v tch nit bn l cn v cui cng phng tin l cu cnh. Theo thuyt th hai, th pht b tm cng l nhn, nhng tu hnh l cn, cn ba bc cn li c gi l cu cnh v chng thuc v qu Pht tc chng nhp l th bt sinh bt dit. Chnh cn c trn s kt hp nm bc ny vi ba b phn trn, m trng phi mt gio Trung quc sau ny ln thuyt ng nhn pht tm v trung nhn pht tm, trong khi phi hp vi cc v Pht nm phng. Thuyt ng nhn pht tm mun ni pht tm c nguyn nhn bt u t phng ng. Ni r ra, phng ng l pht tm, phng nam l tu hnh, phng ty l b , phng bc l nit bn v trung ng l cu cnh. Theo truyn thuyt th y l thuyt ca Thin V y. i nht kinh s 20 gii thch l do th ny: "Ch a bt u phng ng v ch a ca Phn ng cng bt u ca mi pht m. Thun theo php ca th gian, trong cc phng, phng ng l trn ht, cho nn em th d vi b tm vn l ci

25

ti s ca mi hnh. Tn gi n l Bo Trng Pht. K n l ch tc l hnh. Nu ch c b tm m khng c s tu tp y vn hnh th cui cng cng khng thnh tu c g ... Tn gi n l Hoa Khai Pht. K n ch m l tm b , v do mun hnh m thnh gic ng hon ton chn chnh. V Pht gi l A Di tc phng ty. Th na, ch c vang li l i nit bn, ch c l qu ca s gic ng hon ton chn chnh v qu cho nn n sau Th na, ch c nng l phng tin. y l bn thn a ca Pht T L Gi Na, c dng i hoa vn ln tm cnh, khng c gc ". Thuyt ng nhn pht tm ny trong thut ng Pht gio Trung quc cng gi l thuyt th gic chuyn thng mn, v n gii ngha qu trnh bt u t nhn i n qu, t ch a n h, ly a lm nhn, ly h lm qu. i li vi thuyt ng nhn pht tm ta c thuyt trung nhn pht tm, cho rng nhn a tu hnh tc ch a xut pht t trung ng, ri s tu hnh pha ng, s chng ng pha nam, s i vo l th nit bn pha ty v cu cnh phng tin pha bc. Cn c ca thuyt ny xut pht t T diu qu do Bt Khng dch, nn tng truyn cng ni l thuyt ca Bt Khng. Nhng i nht kinh s 14 gii thch n nh sau: "Vng ch ny lm nn ba lp, gia t ch a, cc ch khc th lm quyn thuc bn ngoi ... Vng y chnh l ngha ca mn la. Trung tm ca n php ny l Nh Lai i Nht, tc ng vi ch a ... T ch a li sinh ra bn ch khc, chnh l l ca i bi thai tng". B tng k t bn sao 4 da vo on vn va dn, gii r thm: "A gia l nhn, l b tm bn hu, v y ni tm m pht b tm nn ni l nhn. pha ng l tu hnh, v y ni b tm bn hu m pht tm qui bn, tc l s tu hnh nn gi l hnh ... Am l chng qu pha nam, ah pha ty l th nhp nit bn, h l phng tin cu cnh phng bc". l thuyt trung nhn pht tm, cng thng gi l thuyt bn gic h chuyn mn. Gi ng nhn pht tm l thuyt th gic chuyn thng mn v trung nhn pht tm l thuyt bn gic chuyn h mn gin tip bo cho ta bit c s kinh in ca hai thuyt y l khc nhau. T th gic xut hin trong kinh i nht nh th gic tu sinh, cn t bn gic xut hin trong kinh Du gi kim cang nh. Nh vy, Thin V y v Bt Khng ln hai thuyt trn khng phi l khng cn c. Nhng h khng i lp nhau, m ch nhn mnh n tng b phn trong thi. Nu phi hp cc ch do ch a bin thnh vi ngha ca chng m ngi ta thng gi l nm v, cng vi cc phng hng v cc v Pht, th s khc nhau c th thy nh sau:

26

Ch

V Pht tm Tu hnh B

Nit bn

Phng tin

ng Nam Ty Bc Trung ng

nhn

A Sc Bo Sanh Di Thch Ca i Nht

Trung ng Nam Ty Bc Trung

nhn

i Nht A Sc Bo Sanh Di Thch Ca

27

HNH QUN CH A

S sai khc gia hai thuyt y ni ln v tr v cng quan trng ca ch a

trong t tng v phng thc tu hnh ca nhng ngi theo mt gio. H cho l mt th chng t, t gic ng c hin thc. Cho nn, h ra mt php tu gi l php qun ch a, m thut ng Pht gio Trung quc gi l a t qun. Xut pht t quan im cho rng ch a ni ln c tnh vn xa khng sinh ca mi vt ln trong i phm bt nh 5 v c bit l trong i nht kinh 2, m sau ny thut ng Trung quc thng gi l a t bn bt sinh, trng phi mt gio ln mt cch tu qun t ti ci nguyn l bt sinh y ca mi vt. Cch tu qun ny ly ch a lm i tng suy nim, nhng khng phi ch c ch a m thi. Tri li, n c b tr vi mt trng v hoa sen. S b tr ny c hai cch ty theo quan im gio l ca ngi thc hnh php tu ny. Nu da vo kinh i nht, tc i theo b phi thai tng gii php, th ta v mt hoa sen 8 cnh ri trn v mt mt trng, v trong mt trng li v ch a. Ngc li, nu cn c Du gi kim cang nh kinh, tc theo b phi kim cang gii php, th ngi ta v mt mt trng, ri trn mt trng v mt hoa sen 8 cnh, trn hoa sen ngi ta v ch a. i nht kinh s 5 gii thch ngha hoa sen l tng trng cho bn tm ca chng sinh, l c hiu cho b mt ca diu php. Cn A t qun dng tm khu quyt ca Tht Hu (785-847) li bo hoa sen tng trng tr hu ca tht tng t nhin. y l im m Thin tn bn hnh ca Chn Nguyn cp ti:

Trn trn st st Nh Lai Chng a sen

Bao hm ng bng

sinh mi ngi mi c hoHoa l bn tnh t nhin thin a phng vin c

28

Hu hc bit hay chng Tm i li

Lc c ng

V ngha ca mt trng, V y tam tng thin yu

hoa ng ming ni nng mThing linh ng khp mi ni n vn dng trong ngoi thn th

cho rng n th hin ba c tnh sau ca b tm, l tnh t tnh thanh tnh tch ri khi nhng bi nh ca tham dc, tnh cht thanh lng lm lng du ci nng sn nhu v tnh quang minh ri ht m ti ca ngu si. A t qun dng tm khu quyt cng ng vi cch l gii ny. V Thin tn bn hnh cng nht tr:

Nguyt lun bin ha quang huy Th in

Vi ngha va nu, php qun ch a

in giang hu thy cng th bng

c tin hnh v chia lm ba th. Th nht l quan st v m thanh a, m thut ng Pht gio Trung quc gi l thanh qun. i nht kinh s 6 phm Tt a xut hin v i nht kinh s 11 ni khc, thc hin phng php thanh qun ny, ngi ta ngi v bt n theo cc php qun thng thng, ch khc l mi ln th ra th vo ngi ta qun ch a ri gn cht tm mnh vo ting m khng h bit mt mi, mt mc chuyn nim m tin tu th vng tng tiu dit, tr tu t nhin pht sinh, thu sut c ngun gc ca cc php. y cng l phng thc m nhng nh mt gio Nht bn nh Quyn Tng Chnh Thng Lm (1057-1129) trong A t qun th v Mai V trong A t qun pht biu. Nhng Tnh Nghim (1639-1702) trong Bin hoc ch nam li ln phng thc l trong khi th ra, ngi ta c ln ch a ri ch tm vo n khng bit mt mi, th cng t n mt kt qu tng t. Cn o Phm (1178-1252) trong A hng thp qun th li xng xut phng thc l khi th ra, ngi ta c ln ch a, khi th vo th ngi ta c ln ch hng (h), v cng t kt qu tng t, bi v nh i nht kinh s din o sao 39 ni: "Khi th ra th qun st ci dit ca ci bt dit, khi th vo th qun st ci sinh ca ci bt sinh. Nn trong ci sinh dit ca hi th, ngi ta chng c tht tng ca bt sinh bt dit". l nhng phng thc khc nhau ca php qun ch a bng thanh, hay gi l thanh qun. Phng php th hai gi l phng php qun ch a bng ch, thng gi l phng php t qun. Phng php ny ly ch a lm bn tn, tc i tng qun st chnh kt hp vi mt trng v hoa sen. S kt hp ny s qui nh trng phi ca phng php qun ch y. Nu ta v hoa sen, ri trn v thm mt trng, v trong mt trng ta t ch a, th l ta ng vo lp trng ca thai tng gii da trn i nht kinh. Cn c vo b tr , ngi ta tin hnh php qun bng cch ngh rng "Mt trng tc l ch a, ch a tc l tm nht nim ca ta, tm nht nim ca ta l hi th ra vo, hi th ra vo chnh l mng sng", nh A t qun ca Minh Hu (1173-1232) vit: "th t c s gic ng theo ngha tc thn thnh Pht". tc l thc hin ci m H php thn sao gi l em ch a lm chng t mt trng v thut ng Trung quc gi l a t vi nguyt lun chng t.

29

Tri li, nu ta v mt trng, ri trong mt trng ta v hoa sen, v trong hoa sen ta t mt ch a, th l ng vo quan im kim cang gii ca Du gi kim cang nh kinh. Tin hnh php qun theo cch b tr ny, Bin hoc ch nam ch ra cch thc sau. Ch tm qun tng gia bng ta c vnh trng trn, ng knh bng mt ci tay, tc khong 1 thc 56 c hay 3 tc ri Ty, trong vnh trng y c mt hoa sen n tm cnh, trn gng sen c ch a vng. C qun nh vy m nim nim ni nhau khng gin tp, th vng tng ngy cng b y lui, v minh dn dn dit sch, tm Pht ca bn gic t nhin hin hin ra. Nh th, ch a c kh nng i biu cho tm. Cho nn, qun st ch a tc ly tm m ph ln tm, tc a t b tm hay cng gi tm tc tm, tm b tm. Hai cch thc qun tng ch a bng ch ca phng php th hai trn, c ngi ch trng l khng hon ton i lp nhau bi v i nht kinh 7 phm Thnh tu tt a v phm Bt t v thnh cng ca kinh quyn th 21 t nhiu ni n cch b tr v tu qun theo lp trng kim cang gii ca Du gi kim cang nh kinh. y l thuyt kim thai bt nh ca trng phi mt gio, m mt trong nhng i biu l Tht Hu. Chnh v ch trng kim cang gii v thai tng gii khng phi l hai, hoa sen tng trng cho tr l khng khc, nn Tht Hu ln cch thc th ba qun ch a bng ch. Trong A t qun dng tm khu quyt, ng chia qu trnh qun ch a thnh hai on. on u, "ch a l chng t mt trng, mt trng l nh sng ca ch a, mt trng v ch a hon ton ng nht vi nhau". on sau, "ch a l chng t hoa sen". Ch a nh vy bao gm c hoa sen, tng trng cho thai tng gii, v mt trng tng trng cho kim cang gii, m khng c s phn bit. Ngoi phng php qun ch a bng thanh v qun ch a bng ch, cn c mt phng php th ba l qun ch a bng tht tng hay cng gi l a t tht tng qun. Qun tng tht tng tc qun st nguyn l vn khng sinh ca mi vt, nay ta nh bt u c sinh m khng phi sinh tht, nay ta bt u dit m khng phi dit tht, tc l qun tng v ci tht ngha ca ch a, v nh ni, ch a cn c ngha vn khng sinh, m trong thut ng Pht gio Trung quc gi l a t bn bt sinh. Ngoi ra, nhng ngha khc ca ch a nh b tm, php mn, v nh, php gii, php tnh, t ti v php thn m thut ng Trung quc gi l a t tht ngha hay by ngha ca ch a, nh xut hin trong A t ngha v Hng t ngha ca Hong Php i s, cng u ni do Khng Hi ghi li (xem Hong Php i s ton tp 4) u phn nh ngha tht tng trn ca ch a tc tnh cht v th v chung, tt yu thng tr ca tt c mi vt ca cc php. By ngha trn ca ch a c ngun gc trong i nht kinh 3 phm Chuyn t lun mn tr la hnh. Phm ny ni rng: "Chn ngn l php tu hnh ca b tt. Nu mun thy Pht, b tt phi: 1. Cng dng, 2. Pht b tm, 3. Cng ng hi vi cc b tt, 4. Lm li ch chng sinh, 5. Cu tt a, 6. Cu c tt c bn tr v 7. trong tt c cc tm Pht, tc ch a cn phi n lc tu tp". y l 7 ngha ca ch a m thut ng thng gi l by cu v tnh cht ca ch a, tc a t mn cng c tht c.

30

By ngha ny, i nht kinh din o sao 42 gp li thnh ra nm ngha ph hp vi 5 ngha ca nm ch a, tc php tm, tu hnh, cu chng b , nit bn v phng tin. Trong 5 ngha ny, cng dng l tng ng vi pht tm, pht b tm l tu hnh, cng ng hi vi cc b tt l chng b , lm li ch chng sinh v cu tt a l nit bn, cu nht thit tr tr, n lc tu tp trong tt c Pht tm l phng tin. Trong cu th t v nm l by t tnh ni chng v ngoi dng ca nit bn, cn cu th su v by l ch phng tin bng thn v phng tin bng tm. Bn thn ch a mang nhiu ngha nh th, nn n c dng lm i tng cho vic soi tm chn l. V th mi c php qun tht tng ch a. Qui trnh php qun ny thng c m t nh sau: u ht, ngi thc hnh phi ngi mt mnh trong mt nh thin vng v c nh sng iu ha, v nu qu sng s lm cho ngi ta tr thnh bn chn tro c, nu ti qu s sinh ra hn trm. Ngi y s nh l ch a, qu xung, chp tay c chn ngn Sm hi dit ti, sm hi nhng ti chng ca mnh, ri kt n v tng ch Ph cng dng trn th phng cng ch Pht hin thnh, di b th cho lc o chng sinh. Sau khi sm hi v cng dng xong, ngi y s lm php an ta v kit h. Php ny c thc hin bng cch t mt ging xp (thng sng) cch ch bn tn ch a bn thc, tri to c hay b on ln, ri ngi bn gi hay ton gi, lm php kit gii h thn, trnh xa v loi tr cc chng nn. Mnh ngi phi ngay ngn, tay phi chng ln tay tri ngang mp l rn, iu chnh thn ng qu cong, ng qu thng. Li un ln nc hng, buc tm mnh vo cht mi, mt hi m. K iu ha hi th ra vo, t t m th ra th tng tng trng nh tuyt, thm nh sa, ri li ht vo tng tng nh chy khp c thn th. Khi iu ho hi th ri, dng con mt tr tu m ri thy ch a, nim nim chuyn ch khng khi ln cc tp nim khc. Lc u, ngi thc hnh s khng thy g, nhng nu tu tp lu ngy s thy ch a c mt vng sng trn lun lun xut hin. y l trng thi thnh tu ngoi qun hu tng, tc s thnh tu t c do qun tng ch a bn ngoi. V sau, hnh gi quay tr li trong tm mnh, tc nhn vo qu tim c tm cnh ca mnh m qun st, ch khng cn mn ly hnh v ch a bn ngoi na, y gi l ni qun. Giai on thc hnh ni qun ny ngoi ch a cn c hoa sen v mt trng nh trong giai on qun ch a bng ch. Khi thc hin thnh cng, ngi thc hnh s thy mt trng nh sng ca ch a soi sut thn mnh, hin hin ngoi thn v ph bin khp c th gii. l thnh tu php ni qun v tng, tc s qun tng trong thn mnh m khng cn n hnh v, thng gi tt l v tng qun.

31

Ngi thc hnh nh hp nht vi tuyt i, t thn mnh chng c tam mui Tr

l phng php qun ch a

nht thit ci chng v Ph hin sc nhn, tin ln a hoan h, t c s gic ng t tm, ra li tha cho chng sinh. Nu mun ra khi tam mui y, ngi thc hnh phi thu ngn nh sng li cho ti khi bng 1 thc 56 phn c, tc khong hn ba tc Ty, an tr n trong tim mnh ri xut nh.

bng tht tng. Trong qui trnh thc hin n, ta thy c s phi hp gia phng php qun hi th c in ca Pht gio v phng php qun ch a bng ch ni trn ca kinh i nht. Phng php qun hi th thng gi l phng php qun a na ba na chim mt a v v cng quan trng trong lch s thin qun ca Pht gio. Cho nn, trng phi mt gio khng th khng thi dng vo phng php thin qun ca mnh. V vy, i nht kinh 6 phm Tt a xut hin ni: "em ch a lm hi th ra hi th vo m t duy mi ngy ba ln th duy tr c mng sng". i nht kinh s 11 khi bnh lun v on , gi n l c s cho php qun ch a bng hi th trong mt gio, m thut ng thng gi a t s tc qun, v lm cn bn cho mng tc tam mui, tc cch thin nh bng hi th ca sinh mng. V ch a c nhng ngha nh th, nn i nht kinh s 7 ni n vic "Ch a c y bn tc dng. Tc dng th nht l lm dt sch nhng tai ng, v ch a vn c ngha l khng sinh. Khng sinh th ng nhin khng c tai ha. Cng v khng sinh nn ch a c y mi phm cht khng thiu, do , n c tc dng tng ch. V cng v khng sinh nn tt c li lm u b qut sch, do c tc dng hng phc. V cng v khng sinh, nn c tc dng thu nhm mi vt. l bn tc dng ca ch a, thng gi l a t t dng. A U

Phn: A

U, Au Hn: (p) A u , , , A u (d) Bt nh , V hu , Bt th

A v U l hai nguyn m kt nn ch O ca O, mt mt ngn thng bt u cc kinh in ngoi Pht gio. Theo truyn thuyt lun gii, ch a t trc kinh Qung ch, cn ch au th t trc bn V . Bch lun s T/h vit: "Xa c Phm Vng i ni ra 72 mu t dy th gian, gi l th ch kh lu (kharoh). Sau , lng knh trng ca th gian gim dn. Phm Vng ni tm keo kit, bn thu ly v nut ht cc mu t y, ch c hai ch a v au lt ra hai khe ming m ri xung t. Ngi i tm c, cho chng l t vng, nn ly ch au t u

32

bn V , ly ch a t trc kinh Qung ch". Kinh Qung ch, Bch lun T phm X ti phc c tn phin m B la ha ba , tc Bhaspati. Bhaspati l nhan mt b sch lut ca n gio. Bhaspati ng l c ngha qung ch, v bhas c ngha l ln v pati l ch. Kinh Qung ch do th c th ch b lut ca Bhaspati, tc Bhaspati-smti, nu khng l ch chnh b lut Manu (Manu-smti), v trong b lut Manu, Bhaspati l ngi i thoi chnh. Cn bn V , Rig-veda, l mt tp hp nhng bi ca xa nht ca dn tc A ri an v nhng v thn ca h; Sma-veda l mt tuyn tp nhng bi ca rt t Rig-veda dng cho nhng bui l nht nh; Yajur-veda cng bao gm nhng bi rt t Rig-veda, nhng c ghi th t c tng ca chng trong cc bui l; cui cng l Atharva-veda, mt tp hp nhng cu ba ch. Kho bn v cng nh cc b lut va k, tuy bn s ca Ct Tng dn trn ni chng c ch a hoc u ng trc, nhng khng tm thy mt d kin nh th. Nu gi thit a v u l mt phn ca ch om, s kin y c th tm thy, song li khng th gii thch c v sao ch u li t trc bn V . Du sao chng na, cc nh lun gii sau Ct Tng t Trm Nhin trong Php hoa vn c k 1 Tr cho n An Nhin trong Tt m tng 1 u nht tr cho rng cc kinh ngoi o l c ch a v u ng u. V ngha ca ch a v u ny, Tr khi trong Diu php lin hoa kinh vn c 1 T ni chng c ngha "khng nh vy, khng nh th" (bt nh bt th). Li ct ngha y d nhin l khng chnh xc, v Tr Khi mun i lp ch a ch u vi ch eva hay nh th ca Pht gio, nn a n cch hiu l bt nh bt th. V sau, Trm Nhin ph chnh li, v a ra cch gii thch "A ngha l khng, au ngha l c, tt c kinh in ngoi o u ly hai ch y lm u", m Php hoa vn c 1 Tr ghi li. Tt m tng 1 ca An Nhin cn ni r hn: "Cho nn kinh in ngoi o u u t hai ch a v au y, ni rng a c ngha l khng (v), au c ngha l c (hu), ngha l tt c mi vt u khng ra ngoi ngha ca c v khng, nn t u kinh". Ch a nh vy c ngha l khng v u c ngha l c. Hiu nh th, a tr thnh tip u ng ph nh, m ta thng gp trong Phn ng. Chnh cng da vo li hiu tip u ng ph nh ny, cc kinh in Pht gio gii thch ch a nh bt sinh, v thng, v to, v tc v.v... Cn hiu ch u vi ngha l c, tc vi ngha l sinh th hn l suy t ch utpda hay utpanna hay upapda, upapanna. Siddham tam mt sao H/Tr dn Kim cang nh nht thit Nh Lai chn tht nhip i tha hin chng i gio vng kinh ni: "Ch u c ngha th d ca tt c cc php l bt kh c". Ri chua thm bn di ch upama vit bng mu t tt m. Ch u trong Pht gio nh th i biu cho ch upama v c ngha l th d. V ngha sinh (utpda) hay ha sinh (upapada) Siddham tam mt sao H/Tr dng gii thch ch au, m kinh in Trung quc thng phin m l o. Vn ngun gc v ngha ca ch a v u do vy t ra kh l m. Tt m tng 1

33

xp chng vo mt trong ba th ch "t by" (vng k t) v ni l xut pht t Nit bn huyn (ngha) ca Qun nh. Kho i nit bn kinh huyn ngha H ca Qun nh th khng thy xp ch a v u vo gia ba th t by. Lai lch v ngha ca a v u l m, phi chng v chng l nhng vng k t, nh Tt m tng 1 ghi. Xem thm Hoa nghim kinh s din ngha sao 1 T v Vin gic kinh i s thch ngha sao.

BA

Phn: Avaka

A

, Apaka, Amaka, Asmaka Pli: Assaka Tng: Hgro hgyogs pa, Hgro mgyogs pa Hn: (p) A dip ma (d) Thy

Tn mt dng h Chuyn lun vng.

i lu thn kinh

6, sau khi m t qu trnh hnh thnh b my nh nc nguyn thy v

Kho cc bn d dch ca i lu thn kinh

k khai 25 i vua t v vua u tin l i Vng cho n v vua cui cng l Ba Din, vit: "Sau cc v vua rt l nhiu. Cc Chuyn lun vng c n mi dng h. Mt l h Ca N Xa. Hai l h a L . Ba l A Ba. Bn l Kin L. Nm l Ca Lng. Su l Gi Ba. By l Cu Lip. Tm l Bn X. Chn l Di Thi Li. Mi l Nht Ma Di. l mi dng h. Ca N Xa c nm vua. a L cng c nm vua. A Ba c by vua. Kin L cng c by vua. Ca Lng c chn vua. Gi Ba c mi bn vua. Cu Lip c ba mi mt vua. Bn X c ba mi hai vua. Di Thi Li c tm vn bn nghn vua. Nht Ma Di c mt trm l mt vua. Sau c vua tn i Thin Sinh, ngi i gi l Y Ma. Vua Y Ma c con, tn ch l Dip. Vua Dip c con tn ch l Bt Ni. Vua Bt Ni c con, tn l S T. Vua S T c con tn l Duyt u n. Vua Duyt u n c con tn l b tt Tt t. B tt Tt t c con tn l La Vn". l Khi th kinh 10 v Khi th nhn bn kinh 10 th khng thy ni n mi dng h chuyn lun vng y. Ring Th k kinh phm Th bn duyn ca Trng a hm kinh 22 th c k ti mi dng h va ni, m ta c th thit lp nn bng so snh sau:

34

STT

Lu thn kinh

Th k kinh

Dng h S i Dng h S i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ca N Xa a L A Ba Kin L Ca Lng Gi Ba Cu Lip Ban X Di Thi L Ma Di

5 5 7 7 9 14 31 32 84000 101

Gi Nu Sai a La B A Dip Ma Tr Th Gi Lng Gi Chim B Cu La B Ban X La Di T La Y Ma

5 5 7 7 9 14 31 32 84000 101

Qua bng so snh ny, ta thy cc ging h cui cng l tn nhng cng ha hay thnh ph bit t thi c Pht nh Ca lng l Kaliga, Gi ba l Champa, Cu lip l Kuru, Bn x l Pacla, Di thi li l Mithila, Ma di l Vajji. Bn ging h cn li, do th cng phi ch nhng a phng v thnh ph. Kin l v a l chng hn l ch nhng vng Gndhra v Darada. Ring Ca N Xa th ng l ch ging h Kaa. V ging h A Ba, Th k kinh c tn tng ng l A Dip Ma. A Dip Ma thng thng l phin ca Ama, hay Ava, nh trng hp cng ha Assaka, Trung a hm kinh 55 u phin m l A nhip bi hay A nhip kin. V vy A Ba ca i lu thn kinh cng l mt phin m ca Avaka hay Amaka, nh trng hp cng ha Assaka / Avaka, Trng a hm 5 phin m l A b (x. A B). A ba hay A dip ma, t phi l phin m ca Avaka / Amaka ting Phn v Assaka ting Pli. N ch mt ging h vua, hn l mt cng ha. Trong kinh in Pht gio, c bit l kinh in ting Pli, Assaka thng c ba ngha. Th nht, Assaka l tn mt cng ha, thng c k chung vi A bn . Th hai, n ch cho mt vng trn lu vc sng Godhvari. V th ba, Assaka l tn mt ging h vua. Truyn bn sanh Assaka (J. ii. 155-8) k chuyn vua Assaka ca nc Ksi. Ksi l mt trong 16 cng ha thi c. Cho nn vua Assaka y l ch cho v vua thuc ging h Assaka, ch khng phi v vua ca cng ha Assaka. Truyn bn sinh Nimi (J. vi. 99) k Assaka vo gia chn v vua cng t m vn khng thot khi th gii ng qu sau khi cht. A ba nh th l ch mt ging h vua ca cng ha Ksi, v phi l phin m ca ch

35

Avaka / Apaka / Amaka / Asmaka ting Phn v Assaka ting Pli. Phin phn ng 7 khi gp ch A ba trong Tam tiu kip sao kinh, tc mt b phn ca i lu thn kinh, suy A ba t ch pas ting Phn hay p ting Pli, nn dch l nc (thy). y l mt suy on sai v thiu cn c. Tuy A ba v A b u l phin m ca ch Assaka ca Pli v Avaka / Apaka / Amaka / Asmaka, nhng phn bit gia ch Assaka ch ging h vua v Assaka ch mt a danh, chng ti duy tr li phin m A ba v A b. A ba ch ging h vua, cn A b ch cng ha Assaka. Xem thm A B. A BA CP A

Phn: Apagupta, Avagupta Tng: Rta sbas Hn: (p) A Ba Cc , A B Qut a , A B Cc , A

Thp Ba Cc a (d) V h , Bt chnh h

Tn ngi anh c ca t s u Ba Cp a. A Dc vng truyn 5. A Dc vng kinh 8, Ph php tng nhn duyn truyn 1 v Hin

ngu kinh 13 u k chuyn vic t Thng Na Ha Tu hay Da Th i tm t nh ngi bn hng Cp a. Cp a ha s cho i xut gia ngi con trai u tin. Nhng khi A Ba Cp a ra i, ng khng gi li ha, ly l do mnh gi v cn c ngi ni di. n khi ngi con th hai l Na Cp a ra i, ng cng khng bng lng cho i xut gia. Cui cng, sinh c u Ba Cp a, ng thc hin li ha v cho i xut gia, sau ny tr thnh v t ni ting ca Pht gio n . V hnh tung tip theo ca A Ba Cp a khng thy nhng ti liu trn ni thm g na. Truyn cng ct trong Truyn Thin thn (Dvy. 216 Pupra- dna) cng k tng t. Ring Lch s Pht gio n ca Tarantha (Rgya Gar chos hbyun 3a v 32b) c k tn hai v t s cng c hiu Avagupta (Rta Sbas). Mt l mt v A la hn c th sng v vo thi c Pht. V Avagupta kia c bo l sng thnh Paliputra di triu vua sau Ca n st ca. Trong truyn thng Pli cng c hai a la hn mang tn Assagutta. V u sinh Paliputra v sng gi lam Vattaniya ( MA. iii. 276) di thi vua A dc (SA. iii. 143). V th hai l ngi sng vo thi vua Mi lan (Mil. 6-8). Hai v ny, v u c th l v A Ba Cp a y, v ng sng trong khong thi gian tr v ca vua A Dc hay trc sau khng lu.

36

V tn A Ba Cp a th ch xut hin trong A dc vng kinh 8 vi li chua Bt Chnh H v trong Hin ngu kinh 13 vi ngha V H. Nguyn bn Phn vn nh th t c tn Apagupta. Nhng A Dc vng truyn 5 v Ph php tng nhn duyn truyn 3 li c tn A Thp Ba Cc a, tc Assagupta ting Phn. Truyn Thin thn (Dvy. 216) cng c tn Avagupta. V v A dc vng truyn do An Php Khm dch nm 306, tn y do th c mt tnh c s ng ch . A BA NA

Phn Avadna Pli: Apadna Tng: Rtogs pa brjod pahi sde Hn: (p) A ba , A ba n na , A ba tha na (d) Th d ,

Th d kinh , Chng d kinh , Bn khi , Xut diu Tn mt loi b kinh Pht gio gm nhng anh hng ca hoc truyn ng ngn. C hai quan im v thc cht ca loi b kinh ny. Mt coi n c tnh cht s tch s ca. Quan im kia ch trng n c tnh cht ng ngn. Th, a ba na l g? 1. Cc thuyt truyn thng v a ba na a) Thuyt s tch s ca: Thuyt ny thy xut hin ln u tin trong i bt nit bn kinh 15: "A ba na l g? L nh nhng th d ni n trong gii lut, gi l a ba na". Sau , tr li cu hi th d l g, i t b sa lun 126 vit: "Trong cc kinh c ni n nhiu th th d nh Trng th d, i th d v. v... v nh nhng g ni v nhng ngi tr lut trong kinh i bt nit bn". i bt nit bn kinh v i t b sa lun nh vy cho ta bit ni dung a ba na l gm nhng s tch ca nhng ngi gi gii trong Lut tng hoc nhng truyn s tch nh Trng th d, i th d, nhng khng ni r ngha n l g. i tr lun 33 tin ln mt bc, nh r khng nhng ni dung m c ngha. N vit: "A ba na l nhng cu truyn nng cn mm du ging nh chuyn th gian. Trng a ba na kinh trong Trung a hm, i a ba na trong Trng a hm, c nh a ba na trong T ni, Nh thp c a ba na, Dc a ba na trong Gii nh bch ng thp gii kinh l mt b. B kia xut pht t B tt a ba na. A ba na l v lng nh vy". Ci m Tr lun gi l mt cu truyn nng cn, mm du nh chuyn th gian, th Thnh tht lun 1 gi l "Cu chuyn c u ui th lp nh trong kinh. Li ni ca ngi tr th c th lp, ngha khng ri lon, gi l a ba na". Ni r ra, a ba na l mt

37

th truyn c tch c th lp, v ta c th cn c vo c cu ni dung ca n xc nh m khng cn ni n mt suy din no khc hn. b) Thuyt ng ngn: Tri vi thuyt s tch s ca, tc thuyt da vo c cu ni dung ca mt truyn xc nh truyn y m khng ni n mt suy din no khc, thuyt ng ngn v a ba na cho rng mi truyn thuc loi hnh vn hc a ba na phi bao hm mt ngha nht nh, v thng c mt kt lun nh sn ni ln mt quan im trit hc o c v gio l. Trong Du gi s a lun 25, V Trc vit: "Th no l th d? Gi l th d v do th d m ngha chnh ca mt vn c sng t, gi l th d". Hin dng thnh gio lun 6 lp y li nh ngha y, cn i tha a t t ma tp lun 6 ni r hn v im v sao nh th d m ngha chnh hay bn ngha ca mt vn li minh bch: "Th d l g? L nhng g ni bng so snh trong cc kinh". Cu ny trong i tha a t t ma tp lun 11, An Hu chp li r rng hn vi nhng ch: "Th d l nhng g ni bng so snh trong cc kinh lm sng t ngha ca vn ". Th th, a ba na hay th d l nhng cu truyn nhm lm sng t mt ch trng hay mt quan im no trong mt cun kinh. Ni cch khc, v nhm ni r ch trng hay quan im, tc l ci m V Trc gi l bn ngha, kt lun ca nhng cu truyn ny c qui nh hn. Ngi c mt khi bit ch trng ri th c th thy cu truyn xy ra v kt thc nh th no. y l iu m Chng Hin trong Thun chnh l lun 44 ni: "Th d l cho ngi ta hiu r c ci ch trng (ngha tn) mnh mun ni". im kh khn nm ch, nu quan nim ngha v ni dung ca a ba na nh th, th tc phm no l i biu ca n? Chng Hin cng trong tc phm va dn quyn 44 n c Trng th d lm tiu biu. Vy, mt mt Trng th d c i tr lun cng nh i t b sa nu ra nh biu th cho quan im ca mnh v loi vn hc a ba na. Mt khc, n cng c Chng Hin dn k lm bng chng. S tnh ny ng nhin l khng hp l, bi v cng mt tc phm m c hai cch qui nh loi hnh khc nhau, tc cch qui nh a ba na nh truyn s tch s ca v cch qui nh a ba na l nh truyn ng ngn. Do , x l vn ny, chng ta phi tin hnh phn tch xem nhng truyn c hai thuyt k trn xp vo loi a ba na l nhng truyn g, tip th tm hiu xem t a ba na c ngha l g, cui cng rt ra nhng kt lun thch ng. 2. Nhng truyn a ba na Nh i t b sa lun, i tr lun, v Thun chnh l lun ghi nhng truyn a ba na bao gm Trng a ba na, i a ba na, c nh a ba na, Nh thp c a ba na, Dc a ba na, B tt a ba na. a) Trng a ba na: Trng a ba na i tr lun ni n thuc Trung a hm. i t b sa lun v Thun chnh l lun gi l Trng th d. Trc y, Hayashiya ng nht n

38

vi Tht Pht ph mu thnh t kinh hay Thuyt bn kinh. Nhng r rng trong Trung a hm 17, ngy nay ta cn c Trng Th vng bn khi kinh, v nh Hirakawa chng minh th Trng a ba na chnh l bn kinh . Bn kinh ny k truyn ngy xa nc Cu sa la c vua tn Trng Th. Vua sinh mt ngi con tn Trng Sinh. Sau Cu sa la b vua nc Gia sa chim ngi v bt git. Trc khi cht, vua dn con mnh l khng uc tr th. Nn sau c dp, Trng Sinh khng tr th cho cha. Vua nc Gia sa hi li v tr nc cho Trng Sinh. i khi ni dung Trng Th vng bn khi kinh l th. Mc d ngha ca truyn Trng Th ny l nhn mnh n s li ch ca vic nhn nhc v dp b ht nhng sn hn. Nhng c ton cu truyn, ta thy n khng nht thit nhm ni ln thun ty vic nhn nhc. Ni cch khc, n khng thun ty l mt truyn ng ngn, du Trung a hm ngy nay k ti n sau bi tng ni rng: Nu em tranh dt tranh Rt cc khng chm dt Ch nhn mi ngng tranh Cch l qu nht qui nh ngha thc s ca n. im ny ta c th thy r qua kinh tng Pli. C mt lot nhng kinh trong Trung a hm 17 u ni n ci hi ca tranh ginh v sn hn v ci li ca nhn nhc, tnh thng. Kinh s 74 ca n l hon ton nht tr vi kinh Ty phin no ca Trung b kinh (MN. 128 Upakilesasutta) v cng tp trung vo ch ca n, nhng khng c truyn vua Trng Th. Do vy, n hn c chp vo sau ny lm r hn na ch trng m Trung a hm mun nhm ti. iu ny ch ni ln s tnh l nhiu truyn s tch s ca cha ng mt s ngha o c hay trit l no , m khi khai thc ra c th phc v cho mt quan im o c hay trit l mt cch thun ty. b) i a ba na: thy r tnh cht khng phi ng ngn ca a ba na, ta bn tip truyn m i tr lun gi l i a ba na trong Trng a hm v i t b sa lun gi l i th d. Trc y, ngi ta bn ci nhiu xem i a ba na l tn ca bn kinh no hin cn. Song ngy nay, hu ht nht tr ng nht n vi i bn kinh ca Trng a hm 1, tc kinh i bn ca Trng b kinh (DN 14 Mahpadnasuttanta). Ni dung kinh ny l mt bn tng thut v cuc i ca 6 v Pht qu kh v ca Pht Thch Ca thi hin ti, t chi tit lin h n ging h, i sng, thnh o, t, ni thuyt php, cha m, quc . D vn thc h ca 6 v Pht qu kh khng quan tm chng ta y, iu hin nhin l i a ba na th hin ng mt truyn s tch mang tnh cht s ca. N khng th l mt truyn ng ngn, ni ln mt ch trng hay mt quan im nht nh, lin h n mt lp trng trit hc hay o c no . Trong vn bn Pli, n c qui nh l mt loi v i sng trc (pubbennivsa), ngha l mt truyn s tch xa hay c tch. Nh vy, vi i a ba

39

a na, tnh cht s tch s ca ca loi hnh vn hc a ba na cng nh ca chnh b kinh a ba na, nu b kinh y qu hin hu, thc qu r rng hin nhin. c) c nh a ba na: i tr lun ni n thuc T ni, tc thuc Lut tng, v t ni l phin m ca ch vinaya. Trc y, Wogihara v Hirakawa thnh cng xc nh n l truyn Kotkarnnadna trong Divyvadna Phn bn v truyn c nh trong Thp tng lut 25 v Cn bn nht thit hu b t ni gia b cch s T. Ni dung truyn k v mt nhn vt thc sng vo thi c Pht, l c Nh, hay Ngi c mt trm ngn l tai (kokara). Trc khi xut gia, c Nh l mt nh bun, trn ng i v nh, chng i lc vo mt thnh ng qu. Truyn k li s vic xy ra cho c Nh trong thnh Vi ni dung y, d mang t nhiu tnh cht h cu v nhm thuyt minh o l nghip bo ca Pht gio, c Nh a ba na khng th l mt truyn ng ngn, m l mt s tch, t nhiu ni ln nhng hnh ng anh hng ca c Nh. d) Nh thp c a ba na: Ging nh c nh a ba na, Nh thp c a ba na cng n t T ni tc Lut tng. Nh thp c tc dch ngha ch kovia (Pli: kolivisa) ting Phn trong tn ca roakovia (Pli: Sonakolivisa), mt nhn vt trong Cn bn thuyt nht thit hu b t ni gia ph tng s 1. Ni dung k chuyn t kheo Nh Thp c, v qu tinh tn tu hnh, c Pht phi em chuyn nh n ging gii cho ng bit khng nn qu nng khng nn qu di. Vi ni dung y, Nh thp c a ba na qu ng l mt s tch, ch khng phi mt truyn ng ngn. ) Dc a ba a na: i tr lun ni Dc a ba na l trong Gii nh bch ng thp gii kinh. Bn kinh ny ngy nay ta hin cha tm c. Nhng nhan m ch cho ta bit rng bn kinh y nhm gii thch 250 iu lut ca gii lut Pht gio. Theo Frauwallner, Dc a ba na l nhng truyn k v nhng tai hi ca ham mun v trong lut tng th c t nht l 6 cu truyn khc nhau lin quan n dc, trong hai truyn dnh cho n gii. Hirakawa nht tr vi quan im ca Frauwallner v vch ra nh th d hai cu truyn trong Cn bn nht thit hu b t ni gia 41, tc truyn k vua rng tic chu bu v truyn chim tic lng. Chnh s tic nui y dn n nhng ci tai hi bt ng cho chng. Ta phi tha nhn Dc a ba na nu n xut hin nh mt b phn ca Lut tng nh kinh Gii nh bch ng thp gii m ch, tt phi mang t nhiu tnh cht ng ngn, v truyn k ra nhm mc ch rn e, tc biu th mt lp trng o c. Du vy, xt trn ton b th tnh cht ng ngn c th t nguyn y khng c nhn mnh lm khi n cn thuc vo loi hnh vn hc a ba na, v ch c trin khai khi a vo trong Lut tng gii thch nhng gii iu. Cho nn, d khc vi c nh a ba na v Nh thp c ba na, c hai u ni n nhng nhn vt thc s, Dc a ba na tuy khng hn l nhng s tch, nhng cng l th truyn s tch xa hay c tch.

40

e) B tt a ba na: Khc vi nhng a ba na trn, B tt a ba na hin ang gi ln mt s cch ct ngha khc nhau. Hirakawa v nhng ngi khc ga thit rng n l nhng truyn lin h n i trc ca c Pht. Frauwallner ni r hn l nhng truyn tin thn lin h gia c Pht Thch Ca v B t a, v xut hin ch yu trong phn bn v vic ph v ha hip trong tng gi ca tt c cc b lut. Nhng ta hin cha c mt bng chng xc thc no cho php qu quyt B tt a ba na phi thuc v nhng mu truyn lin h n c Pht. c bit, nu vy, th a ba na ng loi vi loi hnh vn hc Bn sinh hay jtaka. S lin quan gia hai loi hnh vn hc ny ta s bn di. Ch cn ni l, qua nhng bn ci trn v a ba na, ta thy loi hnh vn hc a ba na phi khc vi vn hc Bn sinh ti mt mc no . Vy th, qua nhng phn tch v cc a ba na m c thuyt s tch s ca v thuyt ng ngn u ng lit vo loi a ba na, ta c th rt ra mt kt lun chc chn l a ba na khng phi l nhng truyn ng ngn. Ngc li, n l mt loi hnh truyn s tch s ca mang t nhiu tnh cht ng ngn nu c. Kt lun ny, ta s thy c l hn khi bn v kha cnh ng hc ca ch a ba na. 3. Ng nguyn ca a ba na V ng nguyn Avadna, ta hin c nhiu thuyt khc nhau. Cch y hn 100 nm, Bthlingk v Roth o xut avadna t ava + (/d v ava + (/dai. Nu vi o xut trc th n c ngha l ct dt. Nu vi o xut sau th n c ngha lm trong sch. T , avadna c ngha l s ct dt, on tuyt hay l hnh vi lm cho trong sch, lm cho hon thnh, lm cho ni ln, ngha l nhng hnh vi mang tnh cht anh hng. Chnh ngha th hai ny, sau Max Mller ly li ch thch ch avadna nh l "Mt cu chuyn khi nghe ti lm lng ngi thanh tnh". Khng nhng th, Bthlingk v Roth cn cho ch apadna v o xut n t apa + (/d, vi ngha nhng hnh vi thnh cng, nhng hnh vi danh d. Ri Speyer cho rng o xut avadna t hai ng cn ava + (/d v ava + (/dai khng chnh xc, v theo ng n ch n t ava (apa) + (/d v c ngha mt ci g c ct ra, tc mt ci g c tuyn chn, tc nhng s kin ni ting, nhng cng trnh quang vinh. y cng l im Winternitz ng khi ng ni avadna l truyn ca nhng hnh vi v i. Sau ny, ng ta cn tm tt trong mt bi bo tt c cc ngha ca Avadna m kt qu l c bn. Mt, n c ngha hnh vi (karma). Hai, n c ngha nhng hnh vi xy ra trong qu kh (karmavtta, ativtta). Ba, n c ngha nhng hnh vi anh hng (parkarma), nhng hnh vi cha tng thy (abhtakarma), nhng hnh vi thanh tnh (suddhakarma). V bn, n c ngha nhng s vic ang xy ra (itivtta). Ngoi ra, nhng ngi nghin cu Nht bn nh Wogihara cho apadna n t apa + (/d c ngha l dt ln, tc lm r ra, trin khai ra mt vn g, cn Hitaka ngh n n t ava + (/d vi ngha m ra nhng ci g buc, tc gii minh mt vn g. V vy, avadna c ngha l th d nh nhng dch gi Trung quc tng xut. 41

V pha nhng ngi nghin cu Pli, h chp nhn cch hiu ca Speyer nh th hin trong Pli ph bnh t in vi nhng ngha ct, gt hi, nhng cng trnh v i, truyn nhng hnh vi . Vy th, v phng din ng nguyn, ngha ca avadna hon ton ph hp vi nhng kt lun ta rt ra t nhng phn tch cc a ba na trn. Ngha l, n ch nhng truyn s tch anh hng s ca, ch khng phi l nhng truyn ng ngn. im ny s tr thnh r rng khi ta so snh n vi nhng truyn bn sinh (jtaka). 4. A ba na, Bn sinh v Bn s Trong Thun chnh l lun 44, Chng Hin ln mt cch phn bit truyn Bn sinh ra khi Bn s, l truyn Bn sinh th bt u t nhng s vic hin ti, kt thc bng nhng s vic trong qu kh. Trong khi truyn Bn s th bt u bng vic qu kh v chm dt bng vic qu kh. Bn sinh tc l jtaka, cn Bn s tc itivttaka. Mayeda thnh cng ng nht itivttaka vi avadna. T , ava- dna vi ngha truyn s tch s ca, by gi c thm ngha truyn c tch. M ng th, c th ni truyn c tch tc l mt th truyn s tch s ca, v avadna nu ng nht vi itivttaka, th phi c ngha truyn c tch ch n bt u trong qu kh v chm dt trong qu kh. Ni tt li, truyn c lit vo loi a ba d na l nhng truyn c tch, hay cho rng ri hn, ta ni n l truyn s tch s ca. Do th, thuyt ca i tr lun v i t b sa lun l hon ton chnh xc. 5. A ba na nh tn mt b kinh Sau khi bn ci v loi hnh vn hc a ba na, tc loi hnh vn hc truyn c tch Pht gio, ta by gi th hi t nguyn y phi chng a ba na l tn mt b sch ca kinh in Pht gio, hay ch l tn chung ca mt th loi hnh vn hc. T trc ti nay, ngi ta thng bo kinh in Pht gio c 9 b hay 12 b, tc thuyt Cu phn gio v Thp nh phn gio. Nhiu nghin cu cho bit nhng tn kinh lit ra trong hai thuyt y phn ln l ch th loi hnh vn hc hn l ch mt bn kinh nht nh, bi v c nhng tn lit ra trong hai thuyt, m ta khng bao gi tm thy trong u cc kinh hin lu hnh. V d, tn Bn s, tc itivttaka va thy, mc d xut hin trong thuyt chn b v thuyt mi hai b, khng bao gi thy xut hin trong nhan ca nhng cun kinh. Cn m ngoc n ni thm rng itivttaka ni y l itivttaka, ch khng phi ityuktaka m cho ta ch Pli itivuttaka, tn mt cun kinh trong Tiu b kinh. C th v avadna thay th cho itivttaka, nn sau ny ch b mt trong cc kinh. Gi thit ny ch gp kh khn ch itivttaka th xut hin trong thuyt chn b, trong khi avadna th xut hin trong thuyt mi hai b. Mayeda th ct ngha tnh trng kh khn ny bng cch cho rng itivttaka nguyn xut hin trong chn b kinh vi ngha itivuttaka, nhng

42

itivuttaka trong Pli cng nh trong tc ng, ngoi o xut chn chnh ca n l ityuktaka, c ci o xut itivttaka, nhm ch cho nhng chuyn xy ra trong qu kh. Khi vn hc truyn c tch xut hin, nhng nh in ch kinh in Pht gio, dn dn a nhng chuyn vo v xp chng vo loi itivuttaka vi ngha itivttaka. Nn khi thuyt chn b ra i, itivttaka c tha nhn nh mt b phn ca kinh in Pht gio. Nhng ngun gc ca nhng chuyn itivttaka l avadna. Do th, sau y thuyt 12 b kinh ra i, bao gm cho c c th loi hnh vn hc avadna, tc th vn hc loi truyn c tch, v tr itivttaka v cho ng nguyn nguyn thy ca n l ityuktaka, tn avadna c dng. Du sao chng na, ngy nay trong Tiu b kinh (KN. 13) c mt kinh mang tn Apadna. y l kinh m Thin kin lut t b sa 1 gi l D, trong khi lit k 14 kinh ca Khut ka, tc Tiu b kinh. Trong T phn lut 54, ta gp mt bn lit k nhng kinh ca ci gi l Tp tng, c thy bao gm 12 mc, tc Sinh kinh, Bn kinh, Thin nhn duyn kinh, Phng ng kinh, V tng hu kinh, Th d kinh, u b x kinh, C ngha kinh, Php c kinh, Ba la din kinh, Tp nn kinh v Thnh k kinh. Tp tng ngy nay c tha nhn l Tiu b a hm bng Phn vn, tng ng vi Tiu b kinh ca Pli. Do th, Th d kinh l avadna Phn vn. 6. B kinh a ba na bng Phn vn Nh s pht hin nhng th bn Phn vn ti Trung do cc nh nghin cu c thc hin, ta ngy nay c th phc hi li mt phn no b sch mang tn a ba na bng ting Phn. Qu trnh pht hin xy ra nh th ny. Nhn v tm c mt s on phin ca Phn bn Anavataptagth ti Trung , sau khi so snh vi phn Dc s bng Phn vn (Bhaiajyavastu) ca cc th bn Pht gio tm c ti Gilgit do Dutt in ra, Bechert pht hin chng c nhiu ging nhau. T , Bechert nhn ra Anavataptagth chnh l nhng cu truyn 500 t Pht tp hp li bn b h A nu t (anavatapta hay anotatta) trong Cn bn nht thit hu b t ni gia dc s 16-18. Truyn ny, ln u tin c Trc Php H gii thiu cho Pht t Trung quc di tn Pht ng bch t t thuyt bn khi kinh. Mayeda phc hi li chng s ca Anavataptagth bng cch cn c vo bn dch ca Trc Php H v Cn bn thuyt nht thit hu b t ni gia dc s, ri so snh vi apadna ca Tiu b kinh Pli, v cho ta bng so snh sau:

43

Trc Php H Dc s Anavataptagth Apadn 1 i Ca Dip 2 X Li Pht 3 Mc Kin Lin 4 Lun B 5 Tu Man 6 Lun Lun 7 Hon K 8 Tn u L 9 Ha Kit 10 Nam 11 D Da 12 Thi Li La 13 Bc Cu La 14 Ma Ha T 15 u Vi Gi Dip

16 Ca Da

1 i Ca Dip 2 X Li T 3 i Mc Lin 4 Thin Diu 5 Diu 6 Cu Chi 7 Diu m 8 Tn u L Ph La a X 9 Thin Lai 10 Hu H 11 Danh Xng 12 Ti ch 13 Bc Cu La 14 Tn gi u Lu Tn Loa Ca Dip Na Ca Dip Gi Da Ca Dip 16 Danh Xng

1 Kyapa 2 riputra 3Mah Maulyyana 4 Sobhita 5 Sumana (roa) 6 Kovia 7 Vga 8 Piolabharadvja 9 Svgata 10 Nandika 11 Yaa (1) 12 aivala 13 Bakkula 14 Sthavira 15 Uruvilva-Nad-Gay-Kyapa

16 Yaa (2)

III, 3 Mahkassapa 1 Sriputta 2 Mahamoggallna 386 Soa-koivsa 541 Vangsa 8 Piolabharadvja 32 Sgata 393 Bakkula

535 Uruveakassapa

17 Th C 18 Li Tra Ha La 19 Ha 20 Thin Tha Ca Dip 21 Chu Li Bn c 22 H Th 23 A Na Lut 24 Di Ca Pht 25 La Vn 26 Nan

27 Bt

17 Ha Sinh 18 H Quc 19 Sa 20 Tt a Ca Nhip 21 Chu Ly Bn Ca 22 X Bc 23 A N L 24 S T Vng Ca La 25 La H La 26 Nan 27 Tht Lc T 28 Cn Tng

29 Hin T

17 Jyotika 18 Rtrapla 19 Svti 20 Jaghkyapa 21 Capanthaka Sarpadsa 22 (Bahuruta) 23 Aniruddha 24 Mgadhara- klaputra 25 Rhula 26 Nanda 27 Dravya Mallaputra 28 Upasena 29 Bhadrika

18 Rahapla 14 Capanthaka 16 Rhula 13 Nanda 17 Upasenava gantaputta 538 Lakua

bhaddiya 44

28 La Ban Bt 29 Ma u Ha Lut

30 Th Tn

30 Hin Dim 31 Mt Tnh 32 Nhn Duyn 33 Kiu Trn Nh 34 B La 35 Khu T

30 Lavaabhadrika 31 Madhuvstha 32 Hetu 33 Kauinya 34 Upli 35 Prabhkara

36 Revata

I. Buddhpadna

Vi bng so snh y, ta c th c mt s nim v mt vn bn a ba na bng ting Phn thuc vo Tp tng ca b A hm ting Phn mt. im cn ch l ch avadna c Trc Php H dch bng t T thuyt bn khi. Trong Ma ha tng k lut 32 cng c ni n Tp tng v lit ra 7 b kinh ca tng ny, tc l Bch Chi Pht A la hn t thuyt, Bn hnh, Nhn duyn, Nh th, ng t, Ch k v Tng. R rng Bch Chi Pht v A la hn t thuyt y, chnh l a ba na, ch khng g khc. S thc Anavataptagth cho thy n l mt quyn truyn ni v cng trnh tu tp ca cc v Pht a la hn v cc v trng lo tng, ni. V nh bng so snh cho thy, trong tnh trng t liu hin nay, n c nhiu nht tr vi Apadna ca Tiu b kinh. Ngoi ra, ngy nay Phn bn ang cn bn lu mt s tc phm lin h n vn hc a ba na, ch yu l Divyvadna, Avadnakalpalat, Aokvadnaml, Vicitrakarnikvadnaml. 7. B Apadna ca Tiu b kinh Apadna bng Pli l b kinh th 13 ca Tiu b kinh hon ton vit bng thnh tit, gm c 4 phn (i) Buddhpadna, (ii) Paccekabuddhpadna, (iii) Therpadna v (iv) Therapadna. Bn phn ny li chia thnh 59 nhm (vagga). Mi nhm gm 10 truyn. Trong 59 nhm , 55 nhm l dnh cho cc tng trng lo, k truyn 547 ngi. Ring nhm th nht th gm lun c truyn Pht v Bch Chi Pht. Bn nhm cui cng k truyn 40 ngi trng lo ni. Phn (i) truyn c Pht chim t thnh tit 1-81, ca ngi c Pht l mt v php vng y 30 ba la mt, thc hin nhiu hnh ng kh lm trong nhng i trc. Cui cng n ku gi cc t kheo hy on kt thc hnh tinh tn con ng chnh tm nhnh m thut ng gi l bt chnh o

45

Phn (ii) truyn Pht Bch Chi chim t thnh tit 82-139, ca ngi cc c Pht Bch Chi theo con ng gic ng c c ca mnh ging nh mt con t gic. Phn ny thc s l kinh T gic mt sng ca Tp kinh (Sn. i. 3 Khaggavisa) c nht vo. Ton b kinh ny gm 41 thnh tit. Khi nht vo y, n c thm 8 thnh tit u v 9 thnh tit cui, cng thnh nh vy 58 thnh tit cho ton phn truyn Pht Bch Chi. Phn truyn ny do ghp kinh T gic mt sng vo nn lut th khng ging vi ton b tc phm. Phn (iii) truyn cc trng lo t li cuc i quang vinh ca 550 A la hn, bt u vi X Li Pht, v i t ca Pht. Ring chuyn ca X Li Pht y, di gp i truyn Pht Bch Chi cng li. N chim n 234 thnh tit. Sau truyn X Li Pht, ta c truyn ca Mc Kin Lin, Ca Dip, A Nu Lu , u Ba Li, A Nh Kiu Trn Nh, Tn u L Ph La a, A Nan, La Hu La, H Quc, ... Trong mi truyn k, mc d di ngn khc nhau, u ng nht trong vic m t mt hnh ng ca ng s trong i trc, v ngy nay em n nhng kt qu tt lnh. Phn (iv) truyn cc trng lo ni ghi li cuc i ca 40 v ni ca t chc Pht gio nh Ma Ha Ba X Ba , Khem, Uppalava, Patchra, Ya Du La v.v... Cuc i ca cc v ny cng c vit theo li cc v trng lo tng, tc k n mt hnh ng no tt lnh ca h trong nhng i trc em n nhng kt qu tt lnh trong i hin ti, to c hi cho h xut gia tr thnh nhng v chng o. Ni dung ca Apadna l th . Cc ngi nghin cu thng cho n thnh lp hu k nht trong cc tc phm ca Tiu b. Th nht l v n k n 35 v Pht trong qu kh, trong khi cc b kinh khc ch k ti 7 v. Ngay c Pht s (Buddhavasa) cng ch ni ti 24 hay 27 v Pht m thi. Th hai, Apadna khng c Dghabhaka k ra nh mt kinh trong Khuddakagantha, tc trong Tiu b kinh, m phi i n Majjhimabhnaka mi c k ra cng vi Cariypiaka v Buddhavasa. Th ba, mt s ng c ca n c th tm thy trong cc tc phm khc. Chng hn, mt s cu trong phn (i) truyn c Pht xut hin trong Lun s (Kathvatthu). Hay mt s cu trong truyn Ma Ha Ba X Ba phn (iv) thy trong th ca M Minh. Th t, nhng phn tch lut th cho thy phn ln dng tuhubha rt ph bin trong cc tc phm hu k nh Cariypaika. Do vy, Warder ngh n ra i khong vo th k th I t.dl. Ch c vn l, nh khi bn v mt bn a ba na bng Phn vn, ta nhn ra qua bng so snh trn mt quan lin gia Anavataptagth v Apadna. iu ny gi thit c mt bn a ba na chung, trc khi phn lit thnh Anavataptagath ting Phn v Apadna ting Pli. Ngha l, c mt bn A ba na lm c s cho c hai bn vn Phn v Pli. V s phn lit Phn Pli c l xy ra trc th k th I t.dl. kh lu. V vy, bn a ba na c s c th xut hin khong th k th IV v III t.dl. T , c Anavataptagth ln Apadna c th ra i t khong th k th III t.dl. tr i.

46

Ngoi ra, cn ch mt im l vn hc Avadna c k n ch trong thuyt 12 b

kinh, tc thuyt thp nh phn gio. iu ny khng c ngha n thuc vo mt trng phi nht nh. Trc y, E. J. Thomas da vo s kin vic n khng c nhng kinh nh Php hoa, Php tp danh s v.v... thuc i tha k n, i n kt lun Avadna tr thnh trng yu vi trng phi Nht thit hu. Tuy vy, nu xt k hn khng nhng avadna c k n trong trng phi Nht thit hu, m cn trong cc trng phi khc ca Pht gio cng nh cc kinh in i tha. V d, n c k n trong Ng phn lut, Hoa nghim kinh, Ma ha bt nh ba la mt kinh, Phng ng i tp kinh v.v... Th cng c ngha, avadna l mt th vn hc trng phi, du rng ty theo tng quan im ca b phi m ni dung n c thay i t nhiu. V vy, ta c th gi thit c mt vn bn A ba na chung trc khi phn lit thnh cc A ba na ca cc trng phi khc. 8. Tnh cht ca vn hc A ba na A ba na c th ni l th vn hc truyn s tch s ca Pht gio. Cho nn, n khng c tnh trnh by nhng gio l thm su, tri li l nhng truyn k v c tnh cht gio hun, va c tnh cht gii tr lnh mnh. Do vy, c Pht y xut hin nh mt con ngi, ging gii o l cho nhng con ngi khc, c xut gia ln ti gia, v tr thnh i tng tn ngng ca mi ngi. A ba na v vy khc vi cc loi vn hc khc nh vn hc Bt nh, hay Hoa nghim, Php hoa v.v... Tuy nhin, ta khng th da vo tnh cht trn ca vn hc a ba na xp loi trng phi n, nh Weeraratne lm. i bt nit bn kinh 25, Thnh tht lun 1, Du ga s i lun 25, i tha a t t ma tp lun 6, Thun chnh l lun 44, i tha ngha chng 1, Php hoa huyn tn 4, Hoa nghim kinh s 24, T phn lut khai tn k 2, T phn lut s sc tn ngha k 3, Kim cang nh i gio vng kinh s 1, O. Bthlingk und R. Roth, Sanskrit Woerterbuch 1 (St. Peterburgs, 1855), J.S. Speyer, Avadna ataka (London, 1902), M. Winternitz, Journal of the Taisho University (VI-VII, 1930 t. 7), Hirakawa Akira, Nihon Bukky gakukai menp (15. t. 88), Mayeda Egaku, Genji Bukky seiten no sairitsu shi kinkyu (Tokyo, 1964), H. Bechert, Bruchstcke buddhistischer Versammlungen aus zentralasiatischen Sanskrit- handschriften 1 (Berlin, 1961), W.G. Weeraratne, Encyclopdia of Buddhism 2, (Ceylon, 1966, t. 395), E.J. Thomas, History of Buddhist thought (London, 1933). A BA HI Phn: bhsvara

Pli: bhassara

47

Tang: Hod gsal Hn: (p) A ba hi b , A duy t , A hi hon tu , A ba

hon tu , A ba tot la gi , A ba la , A ba hi (d) Quang m thin , V lng thy thin , Thy v lng thin , Cc quang tnh thin , Cc quang thin , Quang tnh thin , Bin thng quang thin , Hong dc thin , Quang diu thin Tn mt ci tri ca sc gii, v tn ci tri th ba ca nh thin. V chng sinh sng trong ci tri y, nh sc thin nh, giao thip vi nhau khng phi bng ngn ng m bng nh sng pht ra t nh tm ca h, nn ci tri h c tn Quang m, tc ly nh sng (bh) lm m thanh (svara).

Nhng dch bn Trung quc i khi suy ch bhsvara l do bhs (nh sng) v vara (tt nht, tt cng) ghp li, nn dch l Thng quang, Cc quang, Quang diu, Hong diu v.v... Cn li dch V lng thy hay Thy v lng xut pht t nhng th bn vit bh thnh p, hay ngi dch c ln bh thnh p, cho ta pasvara t bhasvara. pas c ngha l nc. Do , bhsvara c dch thnh thy v lng hay v lng th Huyn ng m ngha 3 vit: "Ci tri A ba hi tc ci tri Quang m, cng gi ci tri Cc quang tnh, l ci tri th ba ca nh thin". Kh Hng m ngha 1 ghi li qu trnh ra i ca nhng tn gi ci tri ny nh sau: "Tri A ba hi, kinh Lu thn gi l A ba la, T a hm m sao gi tri A ba tot la gi. y gi l Quang m, tc v vua tri ca nh thin, cng l ci tri th ba ca nh thin. i ng dch l tri Cc quang tnh". Trng a hm kinh 20, Khi th kinh 7 v i lu thn kinh 4 t hnh dng v sinh hot cng nh ngun gc ca nhng chng sinh ti ci tri y. Da h mu vng, dng ngi to ln n 8 do tun, sng ti 8 i kip. H sng bng s sung sng, m thut ng Trung quc gi l lc. H pht ra nh sng truyn thng cho nhau. H cng c th bay. Ngun gc ca h l nguyn khi th gii mi thnh, trong cung Phm thin cha c ngi, bn th gii ca mnh n ha sinh v tr thnh v cha t ca ci Ta b (sahpati), sau khi cuc sng ca mnh ti ci tri A ba hi ht. A t t ma cu x lun 11, thu thp nhng kin trn cng vi nhng g pht biu trong i t b sa lun 136, Lp th a t m lun 6 v T a hm m sao gii 2 cho bit thm v i sng ca cc chng sinh ci tri y. H v sng nh vo s sung sng tinh thn (lc) do thin nh em li nn khu gic v v gic b loi tr. Nhng, mi v li vn cn v h c mt thn th khng thiu khuyt cc gic quan. Mt v tai h c kh nng v bin, nn gi l mt tri v tai tri, m thut ng thng gi l thin nhn (divyacakus) v thin nh (divyarotra). Thn th h nh nhng (prasrabdhi) nn h c th bay ln mt cch d dng. H khng cn thc n, nh , o qun. H khng c c quan sinh dc, nn s sinh sn xy ra

48

bng mun, bng cch ha sinh (upapduka). H khng c s ham mun nhc dc cng nh sn hn. Hnh nh nhng chng sinh ci tri y sau ny chuyn ha vo trong mt gio tr thnh mt v tri c hai quyn thuc trong vin Kim cng ngoi ca Mn la thai tng gii. V thn ny c tng trng nh nhng v b tt, vi tay phi cm mt hoa sen v tay tri nm cht li chng ln hng mnh. l nhng g vit v ci tri ny trong cc ti liu ca Hn tng. Trong tng Pli, cc kinh Phm vng (DN. i. 17 Brahmajalasutta), Khi th nhn bn (DN. i. 24 Aggaasuttanta) v Ba l (DN. i. 27 Ptikasuttanta) ca Trng b kinh u c cp. Ngoi ra, cc kinh lun khc ca tng Pli cng thng ni n ci tri . N thng dng ch cho ni c mt loi chng sinh sng bng lc (ptibhakkha) c to ra bng (manomay), thn hnh pht ra nh sng (sayapabh), i trong khng kh (antarkacar) v lun lun p lnh (subhahyino). Theo ba quyn kinh dn trn, th h l nhng chng sinh ci tri A ba hi ht mng sng v cung Phm thin th cha c ngi , bn n m ha sinh ti cung Phm thin tr thnh nhng chng sinh. Kinh Phm vng vit: "Lc by gi, chng sinh u tin sinh ra ti ngh rng: "Ta l Phm thin, i phm thin, ton nng ti thng, thy khp ni, thng tn, thng , cha sng to, cha ha sinh, v i tn xng, v cha t mi nh mng, ng t ti, t ph ca tt c chng sinh v s sinh ra...". Ri theo kinh y th cc chng sinh sinh sau cng ngh ngi sinh trc mnh l nh th. H t ngh rng: "Chng ta do Phm thin ny ha sinh, v sao vy ? V ta thy v ny sinh trc y ri, cn chng ta th sinh sau". l s ra i ca nim thng , nim Phm thin". V ngun gc ca nhng chng sinh y, kinh Phm vng vit: "C mt thi n giai on no , sau mt thi hn rt lu, th gii ny chuyn hoi. Trong khi th gii chuyn hoi, cc chng sinh phn ln sinh qua ci A ba hi ... C mt thi, n giai an no , sau mt thi hn rt lu, th gii ny chuyn thnh. Trong khi th gii ny chuyn thnh, cung Phm thin hin ra nhng trng khng. Lc by gi, mt chng sinh v mng sng ht hay phc bo tn, cht ci tri A ba hi, bn sinh qua cung Phm thin trng rng y ... Chng sinh sinh ra u tin th c sng lu hn, sc tng tt p hn v c nhiu uy quyn hn. Cn cc chng sinh sinh sau th sng ngn hn, sc tng t tt p hn v c t uy quyn hn ... Mt trong cc chng y, khi t b thn kia, li thc sinh n ci ny. Khi n ci ny, v y xut gia, t b gia nh, sng khng gia nh ...". Vy, ngun gc ca loi ngi c th tm tt li theo kinh Phm vng dn y l do cc chng sinh ci tri A ba hi n qua trung gian ca ci gi l cung Phm thin. Kinh Ba l cng ng vi quan im va nu ca kinh Phm vng. Nhng kinh Khi th nhn bn th

49

ni hi khc mt t im n loi b th gii trung gian ca cung Phm thin v cho rn