từ khủng hoảng Đến hòa bình - thuần chay hữu cơ là giải Đáp

8/13/2019 T Khng Hong n Ha Bnh - Thun Chay Hu C L Gii p

1/99

Thanh Hi V Thng S ng Cu ThCa Thi i

Trong lc Thanh Hi V Thng Scn ti th, bt cai thnh knh nim thnh hiu 'Thanh HiV Thng S'sc cu ri v gii thot. Nu mun c tc khc khai ngv hin i giithot cho chnh mnh v gip t nht nm i thhca mnh c siu thng, knh mi qu vn thun chay, thc hnh li sng o c cao thng v tu php thin Qun m c trao

truyn bi Thanh Hi V Thng S.

Ni dung v nhng ging chtrong quyn sch ny trn y n in v sc gia tr ca Thanh Hi V

Thng S. Thanh Hi V Thng Sv Hi Quc TThanh Hi V Thng Skhng nhn tngphm cng dng ca bt cc nhn hay tchc no. Nu qu vnhn li yu cu cng dngno th hy bit rng ngi ny khng phi l i din ca Hi Quc TThanh Hi V Thng S.

Trschnh: PO Box 730247, San Jose, CA 95173-0247, USAPO Box 9 Hsihu Hsiang, Miaoli Hsien, Formosa (Taiwan 36899)

n bn 2014

TKhng Hongn Ha Bnh

Thun Chay Hu CL Gii p'Ti ban tng hng c, c, c, c tim cng c tm linh thgii c trnn tt hn, conngi chuyn i tbn trong v cho mt ThGii Thun Chay-ThGii Ha Bnh. Ti cn ban tngthm vin nh ny trthnh stht. Nhng n sc thtrthnh stht. Ti ang gia tng n

lc thin nh ca mnh. Ti vn ang tip tc. Thi im gn nht ti kim tra l ngy 28 thng 1 nm2013, hnh tinh ca chng ta c ko di thm 62,352,043 nm na. Qu vhy yn tm l hnhtinh stn ti lu hn rt nhiu n hng trm triu nm. V ti dn xp vi thin ng hnhtinh tri t c tn ti lu nh b mun v c thl vnh vin nu b mun vy. l sgiao

c hm nay.'Thanh Hi V Thng Skhai thtrong bui hi tho truyn hnh trc tuyn v inm vi nhn vin Truyn Hnh V Thng Sti Los Angeles, California, Hoa Kvo ngy 22 thng

12 nm 2012 v ngy 14 thng 4 nm 2013 (nguyn vn ting Anh)

'Thun chay ton cu l biu hin ca spht trin lng tbi. iu ny snng cao v hp nht ccnn vn ha, mang thanh bnh n cho con ngi cng nhloi vt. San bnh ni ti n ts

thay thvic st sinh bng lng tn trng mi ssng slan ta nhmt ln sng khp ton cu,nng cao tm thc nhn loi v kin to mt thin ng hi ha trn a cu. iu ny sdn dt tt

cchng ta vng bc vo mt Thi i Hong Kim trng cu. V vy, vic la chn li sngthun chay l mt bc pht trin tht strong qu trnh tin ha v l bn tnh thin lnh ca tonnhn loi. Nhchng ta bit, ng thanh tng ng, tm thin lnh sthu ht thm nhng iuthin lnh. Mt khi chng ta chia schn l tbi ny vi ngi khc th khng chnhn cch cachng ta c thng hoa m cthgii cng sc thng hoa.' Thanh Hi V Thng S


2/99

TKhng Hong n Ha Bnh Thun Chay Hu CL Gii p 2

ThGii Thun Chay ThGii Ha Bnh

Mc Lc

Trang

Li Gii Thiu 9

SLc Tiu SThanh Hi V Thng S 11

TKhng Hong n Ha BnhThun Chay Hu CL Gii p

1. Li thnh cu ca Thanh Hi V Thng Sn cc nh lnh o thgii

1.1 Khuyn khch li sng khng sdng sn phm ng vt mang li li chcho ton thnhn loi

1.2 Tt cchng ta u gp phn thc hin gii php

2. Gii php thun chay cu a cu

Tnh trng khn cp ca a cu

2.1 Thi im nguy cp

2.2 Ngnh chn nui: Nguyn nhn chnh ca cuc khng hong ton cu

2.3 Kh mtan mnh hn kh CO2

La chn thc phm ca chng ta l vn sng cn

2.4 Chng ta ang n mn a cu

2.5 Li dinh dng da trn thc vt l gii php nhanh nht

2.6 St hi loi vt mang li nghip quxu

2.7 Lc lng tnh thng c ththay i mi th

3. Nhng du hiu cnh bo thc tnh nhn loi

Thc trng cn thn so vi kch bn xu nht

3.1 Bng tan chy Bc Cc v Nam Cc

3.1.1 Bng tan Bc Cc3.1.2 'Vng lp phn hi' v hm nng ton cu vt ngoi tm kim sot

15

15

15

16

17

17

17

18

19

19

19

20

21

21

22

22

23

2323


3/99



3.1.3 Bng tan Greenland v Nam Cct ai bngp chm v tnn kh hu

3.1.4 Mtan hyrat: Qubom nchm

3.2 Sng bng suy gim v tnh trng khan him nc3.2.1 nh hng ca ssuy gim cc dng sng bng3.2.2 Tnh trng thm khc ca cc dng sng bng trn thgii

3.3 nh bt c qu mc, vng bin cht v axit ha i dng

3.4 iu kin thi tit khc nghit

3.5 Thin tai xy ra thng xuyn hn3.5.1 Hn hn, sa mc ha v chy rng3.5.2 Bo tv llt xy ra thng xuyn hn3.5.3 ng t

3.5.4 Stn ph ca cn trng3.6 Nn ph rng

3.7 Tn tht a dng sinh hc

3.8 Khan him nc

3.9 Thiu lng thc

3.10 Sc khe con ngi

3.10.1 Dn chng iu ng v bin i kh hu3.10.2 Bnh truyn nhim do cn trng

Thi gian ca chng ta sp ht

Gii quyt ngay vn gc r

3.11 Chm dt nguyn nhn ln nht gy nn khng hong mi trng

3.12 Tm linh l vn gc r

3.13 Trvvi bn tnh yu thng ca mnh v cu a cuHy bng tnh!

4. Thun chay hu cgip khi phc a cu

Lm du mt a cu v khi phc mi trng

4.1 Loi bkh mtan, cacbon en v cc kh thi nh knh khc4.1.1 Chn nui: Ngun pht thi kh mtan ln nht4.1.2 Kh nh knh v khnng gy hm nng ton cu4.1.3 Snguy him ca mtan hyrat v hyro sunfua4.1.4 Cc loi kh c gy cht ngi khc tngnh chn nui4.1.5 nh hng tn khc ca cacbon en

23

24

252525

25

26

27272728

2929

29

30

30

30

3030

31

32

32

32

33

35

36

363636373838


4/99



4.1.6 Ngng sn xut tht nhanh chng lm du mt a cu

4.2 Bo tn i dng4.2.1 Ngn chn shnh thnh cc vng bin cht4.2.2 Chm dt nh bt c v khi phc i sng sinh vt bin

4.3 Chm dt tnh trng khan him nc4.3.1 Chn nui: Ngnh tiu hao nhiu nc nht4.3.2 Dinh dng thun chay hu c: Tit kim trn 90% lng nc cho

thgii4.4 Bo tn t

4.4.1 Chm dt pht hoang v tnh trng sa mc ha

4.5 Xa bnn i trn thgii4.5.1 Lng ph t cho ngnh chn nui4.5.2 Hiu nng sdng t

4.6 Chm dt nn ph rng

4.7 Bo tn nng lng4.7.1 Chi ph nng lng ca vic sn xut tht4.7.2 Chi ph tht sca tht

4.8 Phc hi a dng sinh hc

4.9 Khi phc sng ngi v t ai b nhim

4.10 Gim bt gnh nng ti chnh v chi ph y t4.10.1 Tit kim hng ngn t la Mcho chi ph ngn chn bin i khhuChi ph cho bin i kh huNgn khon tit kim c nhli dinh dng thun chay

4.10.2 Gim thiu chi ph y tChi ph y tca vic n tht v cc sn phm chbin tsa

4.11 Ko di thi gian thit lp cng nghxanh

Thun chay l gii php nhanh nht v xanh nht

4.12 Lm du mt a cu ngay lp tcSo snh vi li dinh dng thng thng gm ctht v rau qu

4.13 Thun chay: Li sng xanh nht

4.14 Chn tht hu chay tht sn xut ti a phng?

Hy nui dng ssng cu ssng

4.15 n tht sgit hi cloi vt v con ngi

4.16 Git hi loi vt: Ti c mang tnh ton cu

38

393939

404041

4242

424243

43

444445

45

46

4747

48

49

49

49

51

51

52

52

53


5/99



4.17 Khi phc sha hp vi thin nhin

4.18 Loi vt mang tnh thng n thgii4.18.1 Phm Cht Cao Thng (NQ) ca loi vt v con ngi4.18.2 Phm Cht Tnh Thng (LQ) ca loi vt v con ngi

4.19 Kin to thin ng ti thHi thoi gia thy v tr

5. Ban hnh chnh sch v lut thun chay

Cc nh lnh o thgii nn lm gng

5.1 Hy n thun chay

5.2 Hnh ng theo nguyn tc tnh thng

Cc chnh phphi khn trng hnh ng

5.3 Qung b thng tin vli dinh dng da trn thc vt

5.4 Cm tht nh cm thuc l

5.5 Chng ta khng cn sla chn no khc5.5.1 Hoc thay i, hoc tt cchng ta u stiu vong5.5.2 Ngng git hi loi vt, chm dt chin tranh v ti thit quc gia

5.6 Cng nghip tht l ngnh kinh doanh thua l5.6.1 Ngnh cng nghip tht sdng nng lng v ti nguyn khnghiu qu

5.6.2 Ngnh cng nghip tht tn ti nhvo tin thuv trcp5.6.3 Ngnh cng nghip tht i i vi chi ph cao vy t5.6.4 Ngnh cng nghip tht gy bit bao au khcho loi vt5.6.5 Cng vic trong ngnh cng nghip tht rt nguy him cho ngi lao

ng5.6.6 Cm tht l cch duy nht cu a cu

5.7 Khuyn khch, ng hv trcp canh tc hu c

5.7.1 Canh tc hu crt dthc hin5.7.2 Cung cp ba n thun chay ti trng hc v ng hcc ca hng

thc phm a phng

5.8 Li ch ca li canh tc thun chay hu c5.8.1 Sbn vng v sn lng cao5.8.2 Hn chvic sdng thuc trsu v phn bn ha hc5.8.3 Ci thin t ai v mi trng5.8.4 Tit kim nng lng v ti nguyn5.8.5 Tit kim tin cho chnh ph5.8.6 Li ch cho nng dn5.8.7 Ci thin sc khe v an ton thc phm

53

545455

55

55

56

56

56

56

57

58

585859

6060

60616161

62

62

6363

6464656566666666


6/99



5.9 Hy gip ngi lao ng lm vic trong ngnh cng nghip tht chuyn sangnghmi

Bc chuyn i thnh cng sang ngnh nghmi ca cc chtrang tri chnnui

5.10 Hoa K

5.11 Trung ng

5.12 Chu

Nhng tm gng lnh o mu mc

5.13 NghVin Chu u

5.14 c5.15 Ireland

5.16 B

5.17 Vng Quc Anh

5.18 Hoa K

5.19 Formosa (i Loan)

Thun chay hu cl mt tro lu tm linh

5.20 Li sng thun chay hu cgn lin vi thuyt khng st sinh

6. Ton cu tc khc chuyn i sang li dinh dng da trn thc vt

Thgii cn sphng sv dn dt cao cca gii truyn thng

Cc nh lnh o tn gio hng dn tn theo li sng o c

Nn gio dc cao qu dy li sng xanh lnh mnh

6.1 Cung cp thng tin cho trem

6.2 Vn ng thhtr

6.3 Htrvic khi xng ba tra hc ng thun chay

Cc tchc phi chnh phvn ng phong tro thun chay

Hy thay i theo hng chng ta mong mun

66

67

67

68

68

68

68

6868

69

69

69

70

70

70

71

72

73

74

74

74

76

76

77


7/99



6.4 Thay i thgii bng cch thay i chnh mnh6.4.1 Lc lng khng nh sbo vthgii6.4.2 Sc mnh nm trong tay ngi tiu dng6.4.3 'Cch n thun chay dnh cho ngi mi bt u' ca Thanh Hi V

Thng S

6.5 Sng xanh6.5.1 Htrcanh tc thun chay hu c6.5.2 Trng rau quv cy ci6.5.3 Sng thanh m

6.6 Hnh thin

6.7 Cu nguyn v sm hi

6.8 Pht ng phong tro thun chay

6.8.1 Truyn b thng tin6.8.2 Vit thcho chnh phv gii truyn thng6.8.3 Dn u cc phong tro qun chng v xu hng thun chay

7. Nhn loi thng tin nhanh vo Thi i Hong Kim

Bc ngot trong stin ha ca nhn loi

7.1 Nhn loi sn sng thng tin

a cu ang tin ti mt nn vn minh cao hn trong di ngn h

7.2 Bi hc tHa Tinh v Kim Tinh

7.3 Nhng ngi bn cao thng cc thin h ang mong ch

Thc hin gic mthin ng

77787879

79798080

81

81

82

828283

84

84

88

88

88

89

90

ThGi TThanh Hi V Thng S 92

Lin HHi Quc TThanh Hi V Thng S 93

Gii Thiu n Phm Thanh Hi V Thng S 94

Ghi Ch

Khi ni vThng hoc ng Ti Cao, Thanh Hi V Thng Ssdng nhng danh tkhng chnh gii tnh nhsau trnh vic bn ci Thng l nam hay n:She + He = Hes (nhtrong tBless).Her + Him = Hirm (nhtrong tFirm).Hers + His = Hiers (nhtrong tDears).Th d: Khi Thng mun, Ngi (Hes) c th lm bt ciu g din ra theo ca Ngi(Hiers) sao cho ph hp vi chnh Ngi (Hirmself).

L mt nh sng to nghthut, ng thi l mt vthy tm linh, Thanh Hi V Thng S


8/99



yu chung nhng cch biu t thhin nt p ni ti. l l do Ngi gi nc Vit Nam l'u Lc' v i Loan l 'Formosa'. u Lc l quc hiu cxa ca Vit Nam, c ngha l 'u calc nghip'. Cn Formosa ngha l 'mmiu', phn nh mt cch trn vn hn nt p ca hno v ngi dn ni y. Thanh Hi V Thng Snhn thy rng dng nhng danh xngny smang li sthng hoa vtm linh v may mn cho t nc cng nhngi dn haixsny.

Thanh Hi V Thng S thit k l ctuyt p v rt c ngha ny cho hion Qun m. Ngi cng gii thch ngha tiu biu v mu sc ca mi tritim.

Vng: Chng tc da vng: Chng tc da en: Chng tc da muTrng: Chng tc da trngGing dn da trngXanh l cy: Thin nhin, loi vt, chim mung, v.v.Xanh dng: Nc v nhng sinh vt sng di ncHnh dng:a cuNn c: Bu tri

Biu trng SM trn l c l nh thc bn chtThng ang cn yn ng ca chng ta, nhc

nh chng ta pht trin phm cht sng ngi bntrong. Mi bn l nhng hnh tri tim a mu sclng ghp vo nhau, th hin s k vng caThng i vi mi chng sinh a cu: Gt bmi s k th, mun loi nn yu thng v chmsc ln nhau, sng trong hoan ca v ha bnh dibu tri xanh bic.


9/99



Li Gii Thiu

Quyn sch ny bao gm nguyn vn cc trch on nhng bi khai th ca Thanh Hi VThng Sti cc bui hi tho truyn hnh trc tuyn quc tv nhng ln hp mt cng hivin cng nhnhng cuc phng vn vi gii truyn thng tnm 1991 n 2010. Thanh HiV Thng S khn thit ln ting vcuc khng hong kh hu hin nay ca a cu. Ngitng chia s, 'a cu chng ta ging nhmt ngi nh ang bc chy. Nu chng ta khngng tm hip lc dp la th ngi nh ny skhng cn na.' Bn cnh Ngi cng a ramt gii php thng hoa cho nhn loi m mi c nhn u c thddng thc hin, l, 'nThun Chay Cu a Cu.'

V cuc khng hong kh hu ang ngy mt nguy cp, nhng trn thin tai ang cp i sinhmng ca hng trm ngn ngi v khin hng triu ngi buc phi ri bnh ca, vi thithi ti chnh c tnh ln n hng t la M. Mc nc bin dng cao nhn chm nhiuhn o v e da stn vong ca nhiu quc o. Hn na, nhng trn ma tht thng,hn hn khc lit ang nh hng n nhiu vng, khin tnh trng khan him nc v thcphm trnn trm trng hn. Cc chuyn gia kh hu cnh bo rng thi tit thm ch scndin bin khc nghit hn na vi khnng 'hm nng ton cu vt ngoi tm kim sot'.

Trong quyn sch ny, Thanh Hi V Thng Scp n nhng nhn tchnh lin quann hm nng ton cu, v quan trng hn c l cn nguyn ca vn nn ny ngnh cngnghip chn nui.

Trn thc t, nhiu nghin cu khoa hc u cho thy rng quan im ca Thanh Hi VThng Sv nhng iu m Ngi cp trong sut hn 20 nm qua l ng. Chn nuigia sc ly tht khng chlng ph mt lng ln nc, t ai v nng lng qu bu, m cnng gp mt tlng kinh ngc l 51% tng lng kh thi nh knh ton cu. Chn nui giasc cng chnh l ngun thi kh mtan ln nht, mt loi kh nh knh c khnng ginhitmnh hn kh CO2 nhiu ln nhng thi gian tn ti li ngn hn.

V vy, nhThanh Hi V Thng Sgii thch th vic ngng sn xut tht v 'chuyn sangthun chay' hay p dng chdinh dng da trn thc vt l phng cch hp l duy nhtngay lp tc lm gim nhit ton cu, khi phc nhng thit hi vmi trng do ngnhchn nui gy ra v tit kim hng ngn t la Mcho vic gim nhtnh trng bin i khhu. Hn na, bng cch chuyn sang thun chay, chng ta cng c tht c nhng ktquny m khng tc ng tiu cc n a cu v x hi. Ngc li, vic ct gim mt lngkh CO2 tng ng ca ngnh cng nghip v giao thng c thgy nn nhiu thit hi vkinh t. Ngoi ra, hu ht cc cng nghxanh u phi mt nhiu nm pht trin, trong khivic ct gim kh mtan c tht c hiu qu tc th qua mi ba n thun chay. V th,vic p dng li sng thun chay l gii php ddng, nhanh chng v tit kim nht giiquyt tnh trng khng hong kh hu, v cng l cch cu vn duy nht, v chng ta hin

khng cn nhiu thi gian na.


10/99



Nhiu chuyn gia kh hu, chuyn vin mi trng v vin chc chnh ph bt u tn thnhgii php thun chay cu a cu thot khi nhng nh hng xu nht ca bin i khhu. Nlc ku gi ca h t n nh im trong bo co ca Lin Hip Quc vo thng6 nm 2010, thc gic cdn ton cu nhanh chng chuyn sang chdinh dng khngtht v sa, p li li thnh cu khn cp ca Thanh Hi V Thng S, 'Tt ccc nh lnho c quyn quyt nh nn can m ban hnh nhng o lut lp tc to iu kin thunli cho schuyn i ny.'

Nhng du vt m mu m chng ta li qua vic thm st hng tsinh vt v ti mi nmc lcn khng khip hn hu quca khng hong kh hu do kh thi CO2 gy ra. ThanhHi V Thng Scnh bo rng ti c v nhn o ny lan rng khp ton cu, nhnghnh ng tn bo do chng ta gy ra bbo ng qua hnh thc thin tai, 'Gieo nhn no,gt quy.' l gio l phbin c tm thy trong tt ccc kinh in vi trn thgii.

Tht vy, nhn loi ang ng trc mt bc ngot v cng quan trng. Chng ta chc duynht mt chi cu a cu v chi n vo ngay thi im ny. Chcn p dng li

dinh dng da trn thc vt nhn i, cu ssng l chng ta c thxua tan bng ti angbao trm quanh mnh. V bc i nhb ny sa nhn loi ln mt trnh tm thc caohn. Chng ta skhi phc li shi ha ca a cu tin vo mt Thi i Hong Kim habnh, ti p v chan ha tnh thng. Ri sau chng ta sc mt thin ng ti thnhThanh Hi V Thng S ha.

Hy nm ly chi v thay i ngay hm nay. Tt cchng ta hy la chn thng hoa vnng cao nn vn minh ca nhn loi cng nhca a cu.


11/99



SLc Tiu SThanh Hi V Thng S

Mt Tm Hn Bt Ngt Yu Thng

Nc u Lc, tng ging sng rng niTng bc ng vang vng khc ca dao

Tng nm t vn dy mm sc sngCtch, thn k, chuyn km trng

Non sng du hin, di t thing lingMt nh sao mai ta sng khp min

Ngi Thanh Hi V Thng Ston gicGing xung trn gian ni Min Trung u Lc

Nhn mun loi gia bi tan tcNhn con ngi cha thot khi iu linh

Ngi u tkhoc khoi tm chn tnhTthub ng lng BTt

Tri tim Ngi bit bao ln se thtTrc ni nim ca mun vn sinh linhQuyt ri xa mi m gia nhThn nhi nbn ba tm o

Bin rng, non ngn, bi trn vng oTm Chn Squa vn no gian nan

Hy M Lp Sn, cuc hnh trnh du bi Ngbng, Quang m thukhai thin

Thot khi tsinh, ty sch u phin

Sng hnh phc an nhin trong thin nh

Ting ku than tmun loi thm thitNu chn Ngi lu li chn trn gian

Mrng vng tay thng mn v vnBan n phc n mun trng vtr

Bao tai ng gia ci i lam l:ng t, sng thn, bo la tan hoangChin tranh, thin tai, i rt... chn

Khn khlm than bao cnh i phiu bt

Ngi l Bin Tnh Thng xoa i du mt


12/99



Nhn loi ban tng Ngi nhiu gii thng tri nTrc tuyn truyn thanh, hi tho truyn hnh

Ngi l vkhch mi uyn thm tr hu

Dt st nghip cu a cu ko trNgi ngc xui bn ba trn th

Truyn php lnh qua thin nh Qun mc mHong Kim trthnh sthtcon ngi tnh thc sng bnh an

Sng vinh quang trong hnh phc ngp trnKhng giai cp, khng hn th, bin gii...

Tay an tay trong nim vui phi phi'n Chay, Sng Xanh Cu a Cu!'Thng ip ny svang vng ngn sau

a nhn thvbn bn phc

Trc SPh, chng con thnh tm dng li knh chcHnh nguyn Ngi sp thnh t nay mai

V nhn gian ang chuyn hng thun chayV thgii ssinh tn vn i

Chng con xin dng Ngi li thnh khiNguyn theo Ngi trn mi bc chn i

Khp nm chu vui ht khc tbiCng xy dng thgian thnh thin ng ti th!

Thanh Hi V Thng Sl mt nh tthin, nh hot ng mi trng, nh vn, ha s, nhthit k, nhc s, o din phim, ng thi l mt vthy tm linh ni ting thgii. Tnh thngv strgip ca Ngi dnh cho nhn loi vt qua mi bin gii quc gia v chng tc. Tu thp nin 1980, Ngi cng l mt trong nhng ngi tin phong tn ty nht trn a cutrong hot ng bo vhsinh thi, vn ng bo vmi trng, bo tn a dng sinh hc, tito rng, cng li sng bn vng, v quan trng nht l vn ng li dinh dng thun chayhu c gii php hu hiu v nhanh chng nht gii quyt cuc khng hong kh hu.

Vi lng quyt tm kin nh, Thanh Hi V Thng S cng hin thi gian v nhiu ngunlc ca Ngi thc tnh thgii vtc ng thm khc ca tnh trng bin i kh hu cngnhxut gii php thun chay. Tnm 2006 n nm 2008, Ngi pht ng phong tro

'Li Sng Mi' v khi xng chin dch SOS hu nng cao nhn thc ca nhn loi vvnnn hm nng ton cu. Ngoi ra, Ngi cn xut bn Bn Tin, bin son sch, sn xut phimti liu vti thun chay 'Nhng Anh Hng Chn Chnh' vo nm 2005 v phim truyn hnhnhiu tp 'Vua v v.v', c pht sng trn Truyn Hnh V Thng S knh vtinh toncu pht sng 24 gimi ngy, 7 ngy trong tun, cung cp thng tin vbin i kh hu, lidinh dng thun chay v nhiu chthng hoa khc. Tnm 2007, Thanh Hi V ThngS chia shiu bit ca Ngi vi cc chuyn gia mi trng, cc nh lnh o quc gia,cc quan chc v i chng thng qua hn 40 bui hi tho vbin i kh hu c tchc6 lc a Chu , Chu u, Bc M, Nam M, Chu Phi v Chu c. Nhng skin ny u c pht sng trc tip trn i pht thanh v truyn hnh vtinh. Kt quca nhng nlc ny l khu hiu 'n Chay, Sng Xanh Cu a Cu!', 'n Thun Chay, Sng Ha Bnh','ThGii Thun Chay, ThGii Ha Bnh' do Ngi xng c phbin rng ri khp


13/99



ton cu, khuyn khch mi ngi p dng li dinh dng thun chay lnh mnh, bn vng t thng hoa thgii ln mt trng thi an bnh v ha hp hn.

Hiu r tc dng su xa trong vic la chn thc phm i vi kh hu, ng thi nhm gipnhn loi chuyn sang li sng thun chay nhn i, bn vng hn cho a cu, Thanh Hi VThng S khuyn khch pht trin mt chui nh hng mang tn 'Loving Hut'. c thnhlp ti nhiu ni trn thgii, n thng 7 nm 2012 c hn 200 nh hng thun chay LovingHut ang cvmt li dinh dng lnh mnh qua vic mang li cho thc khch nhng ba nthun chay ngon ming, bdng vi gi cphi chng. Vic lm ny cn nhm qung bmc ch bo va cu, bo vcdn, bo vtt cbn th ng cv thhtng lai cachng ta trnh c nh hng nguy hi ca hm nng ton cu.

Qua tm gng ti ca Ngi, Thanh Hi V Thng Snhc nhchng ta hng vbntnh lng thin bn trong cng nh v tnh thng dnh cho mi to vt ca Thng .Nhng hiu bit su sc m Ngi t c qua schng ngtm linh gip Ngi xc nhc nguyn nhn gy ra skhau cho con ngi, sbt ha trong x hi v tnh trng suy

thoi mi trng, l cch cx tn nhn ca chng ta i vi cc chng sinh khc, baogm ccc bn th v ti. Xut pht tlng tbi dnh cho cc chng sinh yu ui, khng thln ting bo vchnh mnh, Thanh Hi V Thng S bin son cc tc phm bn chynht thgii 'Nhng Ch Chim Trong i Ti', 'Nhng Ch Ch Trong i Ti' v 'Loi HoangD Cao Qu'. Cc tuyt tc qu bu ny c dch ra nhiu ngn ng, thhin suy nghvtnh cm su sc ca cc bn th ng cng qu, ng thi nu bt bn tnh cao thngcng tnh thng v iu kin ca cc chng sinh ny.

Thanh Hi V Thng Ssinh qun ti Min Trung, u Lc. Khi trng thnh, Ngi du hc tiChu u v tnh nguyn lm vic cho Hi Hng Thp TQuc T. Sm nhn thy ni khaulun hin hu khp mi ni trn th gii nn nim kht khao tm kim mt php mn gii

thot trthnh mc tiu cao cnht trong i Ngi. Lc by gi, Ngi ang sng hnh phcbn vhn phu l mt bc sngi c. Mc d quyt nh chia tay v cng kh khn i viNgi v phu qun, nhng vi n phc ca ng, Ngi ra i vi nguyn c hon thnh ltng ny. T, Ngi bt u cuc hnh trnh ln dy Hy M Lp Sn tm kim sgic ngtm linh. Cui cng, Ngi c truyn php mch thing ling vnh Sng v m Thanhni ti m vsau Ngi gi l Php Mn Qun m. Sau mt thi gian chuyn tm tu hnh, Ngi t i Khai Ng.

Do lng thnh tm ca nhng ngi mong cu Chn L, Thanh Hi V Thng S truyndy min ph Php Mn Qun m cho mi ngi, khuyn khch hhng ni tm li TTnh vi ca chnh mnh. Hi Quc TThanh Hi V Thng Sc thnh lp vo thp

nin 1980 vi nn tng l gio l ca Thanh Hi V Thng S. Khng lu sau, Ngi nhnc nhiu li thnh mi n thuyt php ti cc quc gia Chu M, Chu u, Chu , Chuc v Chu Phi. Tm lng ti ca Thanh Hi V Thng Scn c thhin qua squantm su sc dnh cho nhng ngi km may mn. Ngun ti chnh thu c tvic bn cctc phm ngh thut ca Ngi h trNgi trong smnh gip nhng ngi con caThng trong lc kh khn qua cng tc tthin v cu trthin tai trn ton cu.

Mc d Thanh Hi V Thng Skhng mong cu bt ksbo p no cho cc hot ngnhn o ca Ngi, nhng cc chnh phv tchc tnhn trn khp thgii vinh danhNgi vi nhiu gii thng, bao gm Gii Ha Bnh ThGii, Gii Nh Lnh o Tm Linh ThGii, Gii Vn ng Nhn Quyn, Gii Cng Dn Nhn o ThGii, Gii Phc VNhn LoiXut Sc, Gii Gusi Ha Bnh nm 2006, Bng Tuyn Dng Tun Lm Nhc Los Angeles,Gii Tng Bc Hng Nht Telly Thng Nin ln th27 nm 2006, Gii Li Sng Nng ng


14/99



Ca Tng Thng do cu Tng Thng Hoa KGeorge W. Bush trao tng v Gii Hot ngThin Nguyn Ca Tng Thng 2010 do Tng thng Hoa KBarack Obama trao tng.

Ngoi ra, ngy 22 thng 2 v 25 thng 10 hng nm c chnh phhai tiu bang Illinois vHawaii vinh danh l 'Ngy Thanh Hi V Thng S' ti Hoa K. Trong bui ltuyn dng tiIllinois, cc cu Tng Thng Hoa KClinton, Bush v Reagan gi thng ip chc mngn Thanh Hi V Thng S. vinh danh cc c nhn c hnh cng nhkhuyn khchmi ngi noi theo tm gng ca h, Thanh Hi V Thng S cng sng lp cc giiGng Sng Ngi ThGii, ghi nhn hnh ng anh hng, lng tbi, ti lnh o, lng dngcm hoc tr thng minh xut chng ca nhng con ngi v bn th xng ng.

Thanh Hi V Thng Scng hin cuc i Ngi mt cch v vkkin to mt tng laiti p cho a cu thn yu ca chng ta v cho mun loi ng cng qu. Nhiu vnhntrong lch s c nhng c m, v Thanh Hi V Thng Scng tng chia sc mca Ngi nhsau, 'Ti c mt c m. Ti mton thgii trnn ha bnh. Ti m tt cmi sst hi u chm dt. Ti mtt ctrem u c sng trong ha bnh v an lc. Ti

mtt ccc quc gia cng bt tay nhau, bo vv gip ln nhau. Ti ma cu xinh pca chng ta skhng bhy dit. Phi mt hng t, t, c nm to dng a cu ny, vni y tht mmiu, rc r. Ti ma cu s trng tn trong thanh bnh, p v yuthng.'


15/99


16/99



Chng ta khng cn thi gi, khng cn nhiu thi gian na. iu ny khng cn gii hntrong phm tr chnh trna, m l vn lin quan n ssng cn ca bn thn v con cichng ta. Nu tt c chnh ph cc nc u khuyn khch ngi dn hng ti li dinhdng lnh mnh, khng thnh phn ng vt, th a cu sc cu ngay lp tc.

Nhng hot ng ny khng nhng tt cho a cu, m cn c th to ra sinh kcho ngidn. Chng ta ang trong tnh trng thiu thc phm, v vy chnh phc thddng htrcho ngi nng dn canh tc thun chay hu cv khuyn khch pht trin cc hot ngxanh khc. iu ny smang li li ch to ln. V chnh phcng phi u tin cho vic cu acu, canh tc hu cv chnh sch trcp.

Hi tt ccc nh lnh o, mt ln na ti ku gi qu vhy dnh tnh thng trc nhtcho ngi dn, phnv tt c trem trong t nc mnh, mnh dn chp nhn thchin nhng vn cp thit hin nay, v hy dng quyn lc m ngi dn trao cho qu vcu a cu.

Ngnh chn nui trn thgii hin nay ang gy ra vn nn hm nng ton cu tng ngvi ngnh nng lng, hay thm ch cn nhiu hn. Theo ti bit th ngnh chn nui chutrch nhim cho t nht l 80% nguyn nhn gy ra thm trng ny. Ngnh sn xut tht anglm cn kit ngun nc, hy hoi sc khe ca ngi dn, y con ngi ti thm ha chintranh v lm pht sinh cc cn bnh nan y mi mi ngy.

Ngnh sn xut tht ang git dn dn chng. Qu vl ngi duy nht c thchm dt thmtrng ny.

Qu vnn l mt tm gng sng, thun chay, anh dng cho ngi dn noi theo, bi v htht snhn vo nhng g m chnh phhay cc nh lnh o ca hlm.

Ngi dn sc li ch rt nhiu t chnh sch h tr canh tc thun chay hu c haynhng chnh sch vn ng khuyn khch chuyn sang li sng thun chay ca qu v.

Ri ngi dn scm kch qu v, ngi ca qu v, thng yu, ng hqu v. V hsghi nhcng lao ca qu vv cu a cu ny cho nhng thhmai sau, v cu sinh mng cah, sinh mng ca nhng ngi thn yu cng nhca con ci hsau ny. V thin ng sban cho qu vphn thng xng ng.

Hy dn u phong tro chuyn sang thun chay. Hy cng cho ha bnh v tinh thn vtha,ri tt cmi vn khc nhngho i, xung t, ngay ckhng hong ti chnh, dch bnh

cng u slng du.

Ti xin cm n qu v, nhng nh lnh o ca cc quc gia, v nhng nlc theo chiu hngny ca qu v.

Tt cchng ta u gp phn thc hin gii php

Nhng nu qu vcho php, ti xin thnh tht ni rng tt cnhng g chng ta hin ang lmcng nhang hoch nh vn cha nhiu v cha nhanh. Ti cu cho qu vc dng kh v nim tin lm c nhiu hn v nhanh hn na.

i vi cc tchc trn thgii, bao gm gii truyn thng nhng ngi hiu r sc mnhca phong tro x hi, ti xin cm n nhng nlc ca qu vtrong vic cung cp thng tin v


17/99



khuyn khch mi ngi hng ti li sng thun chay khng ng vt, mt li sng nhn i,hp thi, hu ch v y hng khi.

i vi cc c nhn, cm n qu v cng gp sc cu a cu. Nhng ti xin qu vhyhnh ng kp thi, v c rt nhiu vic phi lm trong khi chng ta cn rt t thi gian.

Chng ta phi tip tc thc gic cc nh lnh o, bn hu, lng ging ca mnh thay i,chuyn sang thun chay cu chnh bn thn h, gia nh h, cng nhcu loi vt v tt cnhng g hhng trn qu.

Nu i ng hng, chng ta sc ththot khi nguy him. Ngi nh ca chng ta ang bcchy, m vi nc th ngay trc mt. Chcn chng ta nhc vi nc ln v sdng. ngin vy thi. Chcn n thun chay. Xin qu vhy khn trng ln. Thi gian cn li cachng ta ang c tnh tng ngy.

i vi nhn loi, thin ng rt mc thng yu qu v. V vy chng ta c hy vng hn bao

giht l a cu sc cu. Chng ta sbng tnh trc mt a cu hon ton mi, mta cu thun chay ti, mt a cu trn y tnh thng, thin tm v n phc v bin tthin ng.

Ti cu nguyn cho tt cqu vtip tc hng ti nn ha bnh trong tm tay ny ca chngta. Cm n qu vtht nhiu. Cm n tt cqu v.

Nu tt cmi ngi u tbtht ngay lc ny, th chtrong thi gian 8 tun, thi tit sciu ha trli. Tt cnhng g btn ph sc khi phc trong vng 8 tun. Nu tonthnhn loi ngng n tht v khi dy lng ti, th sc kt qungay lp tc.

GII PHP THUN CHAY CU A CUTnh trng hin nay rt khn cp. Trc ht, chng ta phi chn ng hm nng ton cu tn ti. V vy, dinh dng thun chay l gii php duy nht mang li hiu qutc th v tondin cho mi vn vmi trng, stn vong, sc khe, kinh t, v.v... trn a cu.

Ti tin rng a cu ang ng trc ngng ca ca si mi mang tnh xy dng, vic nysmang li cuc sng tt p hn cho mi cdn, bao gm ccc loi ng thc vt.

Nu chng ta nm bt chi ny cng nhau tbnhng thi quen xu nhn tht, ungru, tim chch ma ty, ht thuc l, th cng vi phng cch m nhiu quc gia p dngngn chn thi quen ht thuc l, ngay lp tc chng ta c thcng nhau chng kin mtsthay i ln lao v kdiu n vi a cu.

TNH TRNG KHN CP CA A CU

Thi im nguy cp

'Thi gian tr, n lc phi a ra quyt nh. Ti hon ton tin tng qu vsc schn la sng sut. Cc nh khoa hc chng minh rt r rng

vvn nn hm nng ton cu.'

Ban Kimoon


18/99



'Chng ta ang i din vi khng hong kh hu, mt tnh trng khn cpmang tnh ton cu.'

Al Gore

Cc nh khoa hc trn thgii lo ngi rng nu chng ta vt qua nhng im ti hn xcnh, th giai on tip theo ca bin i kh hu khng nhng sdin bin rt nhanh m cn vcng thm khc v khng th xoay chuyn c na. c nhng du hiu chng t thiim nguy him ny ang n gn, cc cuc kho st cho thy sng hv nhng ni khcang si bt kh mtan, loi kh vn c nn gian ton di lp hn bng ca a cu.

Khng ai bit khi no lng kh khng l st thot ra, lm nhit bin i t ngt, kchhot nn hm nng bng pht vt ngoi tm kim sot. sl thm ha i vi chng ta.

Cc nh hng mang tnh hy dit khc ca bin i kh hu cng v ang din ra: Theotin trnh ny, lp bng phn xnhit Bc Cc sdn bin mt hon ton vo mt ma hgn nht; mc nc bin dng cao khin nhiu hn o be da hoc c nguy cbnhn

chm. Do nng kh CO2 qu cao, nhiu vng bin cht ang baxit ha trm trng n mckhng cn ssng; nn chy rng xy ra ngy mt thm khc v thng xuyn hn; cc loihoang d trn ton cu ang b tuyt chng vi tc nhanh gp 100 ln so vi tc bnhthng; nhng cn bo d di v tn khc xut hin nhiu hn; mui truyn bnh lan trnkhp ni do nhiu khu vc ang m ln; sng bng trn thgii dn bin mt; hng chc ngnsng hang kh cn hay bxa sv tnh trng sa mc ha ngy cng gia tng.

Hu quca nhng nh hng mi trng ny l 2 tngi ang phi i din vi tnh trngkhan him nc, 20 triu ngi ang sng trong tnh trng tuyt vng nhnhng ngi tnn,chkhc l hkhng nhn c bt kstrgip no tpha chnh ph.

Tht ra, nhng iu ny phn ln lun l hu quca nhng hnh ng bo lc do con ngigy ra. Nht l vic n tht.

Hn na, ngnh cng nghip chn nui khin cho phn ln t ai trn thgii bxi mn. yl nguyn nhn hng u dn n tnh trng sa mc ha, tn tht va dng sinh hc, lng phv nhim nc, trong khi nc ang ngy cng khan him do nh hng ca hm nng toncu. Khng chvy, ngnh chn nui cn sdng ngun nhin liu ha thch v ngcc mtcch khng hiu qu. Tm li, sn xut mt ming tht b, chng ta lng ph mt lngngcc nhiu hn gp 12 ln, lng nc ti thiu gp 10 ln v nhin liu ha thch gp 8ln so vi vic sn xut thc phm thun chay c gi trdinh dng tng ng hoc thmch cao hn.

Ngnh chn nui: Nguyn nhn chnh ca cuc khng hong ton cu

Cch duy nht trnh thm ha kh hu 'khng thvn hi' l c bin php i vi nguynnhn hng u gy ra thm ha ny, l ngnh sn xut tht. Hin nay chng ta c y bng chng v thng tin khng nh iu ny. Cng nghip chn nui l ngnh ng utrong vic pht thi kh nh knh.

Nhng pht hin c cng bmi nht ca Lin Hip Quc trong nm 2006 cho bit ngnhchn nui thi ra lng kh nh knh nhiu hn tng lng kh thi ca tt ccc ngnh giaothng vn ti trn thgii gp li, bao gm my bay, xe la, xe hi, xe gn my, v.v...


19/99



Kh mtan mnh hn kh CO2

Ngnh chn nui l ngun pht thi kh mtan ln nht do con ngi gy ra. Kh mtan khngchc khnng ginhit mnh hn 72 ln m cn l loi kh tn ti ngn hn. iu ny cngha l n sthot khi bu kh quyn nhanh hn nhiu so vi kh CO2, ch trong vng mtthp nin, chkhng phi hng ngn nm nhkh CO2. V vy, loi trkh mtan bng cchloi bngnh chn nui l gii php nhanh nht lm du mt a cu.

ng vy, chng ta phi tp trung vo nhng ngun pht thi trng yu nht.

Ti cu nguyn cho tt ccc nh lnh o anh minh chm dt thi quen tiu ththt c hi,nguyn nhn chnh dn n im khng thvn hi hin nay. Bng khng, tt cnhng nlckhc loi tr kh CO2 s khng c hiu qu hoc khng bao gi c c hi thc thi.Chng ta s hy dit th gii nu khng chm dt vic sn xut v tiu th tht cng nhnhng sn phm ng vt khc.

LA CHN THC PHM CA CHNG TA L VN SNG CNChng ta ang n mn a cu

Nu chng ta khng ngn cm hay hn chtiu ththt th ca cu sbhy dit. y l vnsng cn ca tt cmi ngi, chkhng ch l la chn c nhn. Vy m chng ta vncn ang n tht, ang n mn a cu, n cn n 90% ngun thc phm, v cho nhngngi khc phi chu cnh i kht. y hon ton khng phi l la chn thit thc.

Thm ch trc khi a cu ri vo tnh trng khn cp, nhng ngi n tht cng n mna cu, tiu hao qu nhiu thc phm, dn ti nn i v chin tranh. Ngay tu, n tht

khng phi l sla chn ng n.

'Trkhi chng ta thay i la chn thc phm ca mnh, bng khng,nhng nlc khc su v hiu, bi v tht ang tn ph hu ht cc cnh rng,

gy nhim ngun nc v lm pht sinh dch bnh, tiu hao tt ctin bcca chng ta cho chi ph khm cha bnh. V vy, thun chay l la chn

hng u cho tt cnhng ai mun cu a cu.' Maneka Gandhi

Tt cnhng tnh trng hm nng ton cu ny ang ngy cng trnn trm trng hn v skhng dng li cho n khi chng ta tht sthay i li sng ca mnh. Gii php kh ddng:

Chcn ngng n tht. y l gii php hu hiu nht. Vic ny v cng khn thit bi v tnhtrng ca a cu ang rt nguy cp, m thi gian ca chng ta th c hn.

Chm dt sn xut tht l gii php nhanh nht ct gim kh thi nh knh, ng thi ngnchn c v s thit hi vmi trng, t bin i kh hu ti lm dng t ai v ngunnc, nn nhim, tn tht cc loi ng vt hoang d cng cc nguy cvsc khe ca conngi.

Ngoi vic ngn chn 50% hm nng ton cu ti l thm ch cn nhiu hn thna, ychl c tnh rt khim tn cn c rt nhiu li ch quan trng khc. Ngng sn xut tht cngii quyt c vn khan him nc, nn i trn thgii, suy thoi t ai v tnh trng nhim.


20/99



Nu em so snh vi li dinh dng thun chay th li dinh dng tht sdng t nhiu hn17 ln, nc nhiu hn 14 ln v nng lng nhiu hn 10 ln. Lng ngcc chng ta snxut nui sng ton thnhn loi, thm ch cn dna. Thnhng, li c 1 tngiang bi v 10,9 triu trem cht hng nm c5 giy li c mt trem tvong v i,trong khi chng ta c thc phm nui sng ton bdn s thgii, thm ch cn nuic nhiu hn gp i sdn hin nay. Mt khc, c khong 1 tngi mc bnh bo ph vcc cn bnh khc lin quan n vic n ung qu mc hoc tiu thqu nhiu tht.

V vy, ngoi vic trng dng bn tnh tbi bng cch bo vmi ssng, cn c rt nhiul do thit thc chuyn sang thun chay. iu ny v cng quan trng. Chcn con ngibt u vi li dinh dng thun chay th i sng ca mun loi cng sc chm sc.

Lin Hip Quc ku gi ton cu chuyn sang li dinh dng khng tht v sa:

'nh hng ca ngnh nng nghip c don stng ln ng kdo stng trng dnsdn n vic gia tng tiu thsn phm ng vt.nh hng ny chgim xung ng k

khi ton cu chuyn sang li dinh dng khng ng vt.'Li dinh dng da trn thc vt l gii php nhanh nht

'Vic thay thsn phm ng vt khng nhng c thnhanh chng ct gimlng kh thi nh knh trong bu kh quyn m cn c thxoay chuyntnh trng khng hong lng thc v nc ang xy ra trn thgii.'

Vin Quan St ThGii

Thun chay smang li hiu qutc th trong vic loi trkh mtan khi bu kh quyn, mttrong nhng loi kh nh knh c khnng ginhit cao nht, nhiu hn 72 ln so vi kh CO2.

Thun chay chc chn sy li qu trnh sa mc ha v bo vngun ti nguyn thin nhin,chng hn nhsng hv rng ca qu v.

Qu vcng c thp dng cc bin php xanh khc, nh trng cy hoc chuyn sang cngnghxanh. Tuy nhin, nhng bin php ny i hi nhiu thi gian hn pht huy hiu qu.Gii php thun chay mang li hiu qutc th v gim thiu st nghip, do y l gii phpquan trng nht.

Chng ta bo tn c 70% ngun nc sch v cu 70% rng ma Amazon khi bphthoang chn thgia sc. Thun chay mi nm sgii phng ti 3,5 triu hecta t, 760 triutn ngcc mt na ngun ngcc cung cp cho thgii. Qu vc thtng tng c

khng? Gim hai phn ba lng nhin liu ha thch sdng cho ngnh sn xut tht, gim nhim do cc cht thi tng vt khng c xl, duy tr bu khng kh trong lnh, gim 4,5tn kh thi hng nm cho mi hgia nh Hoa K. V cn ngn chn 80% hm nng toncu.

Chring vvn tit kim ti chnh, cc nh khoa hc H Lan c tnh cn khong 40 ngnt la Mngn chn hm nng ton cu, 80% stin ny sc tit kim nhli sngthun chay! Ngha l tit kim c 32 ngn t la Mchbng mt bin php n gin lchuyn tvic tiu thsn phm ng vt sang tiu ththc phm thun chay.

a cu c khnng tphc hi, ch l chng ta lm cho a cu bqu ti. Chng ta gy nhim v to ra qu nhiu st nghip. Do , ngay ca cu cng khng c php thiphc v nghip quxu ca cdn ni y. Mt khi chng ta ha gii c nghip quxu


21/99



n tvic git hi th a cu strli nhtrc, sc php tiu chnh, ti to v duytr ssng. Mi vn xy n u xoay quanh nghip quxu. Chng ta khin cho acu b qu ti, v vy chng ta phi thay i hnh ng ca mnh. l tt c nhng iuchng ta cn phi lm.

Ri chng ta scu c a cu, cu c ssng ca chnh chng ta, ca con chu chngta v ca c loi vt. a cu s tr thnh thin ng, skhng cn ai thiu thn, khng cngi i, khng c chin tranh, dch bnh, tai ng hay hm nng ton cu, khng cn nhngiu nhthna, chc ha bnh, hnh phc v phn vinh. Nhn danh c Pht, ti xin haa cu sc nhvy.

St hi loi vt mang li nghip quxu

'Gieo nhn no, gt quy.' 'ng thanh tng ng.' Vphng din khoa hc hay tm linh,chng ta cng u c cnh bo. Cho nn dnhin tt ccc thm ha xy ra trnkhp thgii u c lin hn vic con ngi i xthiu ttvi cc bn ng c. l

ci gi phi trcho nhng vic chng ta lm i vi cc sinh linh v ti, khng gy phnghi g cho chng ta; nhng chng sinh cng l con ci ca Thng , c gi n acu hng ngy gip v mang li nim vui cho chng ta.

khng phi l vn kthut; sa cha kthut khng phi l vic chng ta cn ch trng.Nghip qu, nhn qubo ng mi l iu chng ta phi lu tm. Ci gi ca sgit hi, cigi ca bo lc cn t hn bt kchic xe hi no, cn nguy him hn bt kvnno camt tri hay i dng kt hp li, bi v chng ta phi chu trch nhim cho hnh ng camnh. Mi hnh ng u to ra mt phn ng tng thch. V vy, chng ta phi ngng githi. Chng ta phi chm dt tn st loi vt v con ngi. Chng ta phi dng ngay li. V rimi thstnhin c ha gii.

Chng ta spht minh ra phng tin kthut ti tn hn gii quyt vn nn kh hu. Ccvt en trn mt tri thm ch c thngng pht n. Cc vni dng c thchm dt.Cc cn bo nhit i c thngng li. Cc cn lc slng du. ng t skhng cn na.Cuc sng sbnh yn trli vmi phng din, bi v chng ta to ra ha bnh th sc habnh, ha bnh khng chgia ngi vi ngi m cn gia mun loi ng c. l l do tilun nhn mnh li dinh dng thun chay. l tiu chun o c lm ngi, l biuhin ca mt vnhn.

Lc lng tnh thng c ththay i mi th

Li sng thun chay nhn i smang n cho qu v nng lc vui v, to thm nhiu nimhnh phc v thu ht nhiu nim hlc hn; khi qu vhnh phc th mi thu strnn ttp. Qu v suy ngh sng sut hn, phn ng nhanh nhn hn, i sng trnn ti phn, con ci qu vsngoan ngon hn, mi thu svin ton.

Lc lng yu thng, khng nh v mnh m ca ton th gii sy li bng ti anghng n chng ta, iu m hin nay chng ta ang phi i mt. l gii php duy nhtm ti c ththng tin cho qu v.

Nhqu vbit, chng ta c nng lc thay i tt c, chng ta c lc lng iu khinmi th din ra quanh mnh, nhng chng ta phi s dng n. Chng ta phi s dng lclng ny v li ch ca mi chng sinh trn a cu. Suy nghv hnh ng ca chng ta phigi mt thng ip ti lc lng vtr, rng chng ta mun c mt a cu tt p hn, chng


22/99



ta mun c mt i sng an ton hn, chng ta mun mt thgii c cu ri. V ri lclng vtrslm ng nhvy.

Nhng chng ta cng phi hnh ng ng nht vi nng lc ny. Nu mun nhng iu ttp, chng ta phi lm nhng vic thin lnh. Nu mun c sng, chng ta phi trn qu ssng ca nhng chng sinh khc. Cho nn nng lc thin lnh m chng ta to ra c ththchin c nhng iu ny v cn nhiu iu tuyt diu hn na. T trng nhn i, yuthng m chng ta cng ton thnhn loi pht ra c thv smang li thm nhiu phpmu cho chng ta.

Nu sng thun theo quy lut ca v tr, chng ta skin to c mi th chng ta mongmun. l sc mnh ca li sng thun chay. V thun chay c ngha l chng ta qu trngsinh mng, chng ta mun sng, mun bu ttrng mang tnh xy dng, chkhng phi shy dit. V vy, li sng thun chay chnh l gii p.

Tm thc nhn loi cng thng hoa bao nhiu th tt nhin hm nng ton cu scng c

gim thiu by nhiu. Khi nhn loi thng hoa hn vtm linh v c nhiu tnh thng hn ivi con ngi, i vi mun loi, th trong tt cmi trng hp v hon cnh, hm nng toncu sgim dn ri hon ton lng du. Sau , mi ngi trn thgii svui sng trong habnh, hnh phc v thng yu. Nhng nhn loi cn phi thc tnh.

Ti tin chc rng a cu ca chng ta st n mt trnh tm thc cao hn v nhng iukdiu sxy ra trong hng n ca thin ng.

NHNG DU HIU CNH BO THC TNH NHN LOI

V tnh trng ca a cu rt nguy cp nn nu chng ta khng nhanh chng hnh ng, th n

mt lc no , cho d chng ta mun cng skhng cn g bo vna. Lc c thqu trri. Chng ta khng thctip tc theo ng hng ny, ri dng li bt ckhi nochng ta mun cu a cu. Ti rt tic phi ni rng thi gian ca chng ta c hn.

THC TRNG CN THN SO VI KCH BN XU NHT

Tnh trng bin i kh hu hin nay cn thn so vi kch bn xu nht m y Ban Lin ChnhPhVBin i Kh Hu Lin Hip Quc (IPCC) dkin, vi nhng tc hi thng gy tvong v ang xy ra qua nhng bin ckhc nghit nhbo t, l lt, hn hn v nhngt kh nng.

Ngay ckhi ton thgii ct gim kh nh knh, a cu cng cn phi c thi gian phc hi,bi vn cn nhng loi kh thi tch tsn trong bu kh quyn.

y l l do ti sao cn phi ch trng vo nhng loi kh thi ngn hn, cthl kh mtan.Kh mtan tch nhit ti thiu 72 ln nhiu hn so vi kh CO2, trong khong thi gian trungbnh 20 nm. Ngun pht thi kh mtan ln nht l ngnh cng nghip chn nui, mt trongnhng nguyn nhn hng u gy nn vn nn hm nng ton cu cn phi c chm dt.

Nhng trc tin, xin cho php ti chia smt vi dn chng mi nht vnhng tc ng cabin i kh hu n i sng ca con ngi v loi vt.


23/99



Bng tan chy Bc Cc v Nam Cc

Bng tan Bc Cc

Bc Cc c thskhng cn bng vo nm 2012, sm hn 70 nm so vi nhng c tnhca IPCC. Khng c lp bng bo vphn chiu nh sng mt tri, 90% nhit lng camt tri c thchiu thng xung mt nc, do y nhanh qu trnh hm nng ton cu.

Sthay i ca lp bng bao phBc Cc tht khng khip, cc chuyn gia kh hu cho bithin nay chc 10% l lp bng cv dy, 90% cn li u l nhng lp bng mng mi hnhthnh.

'Vng lp phn hi' v hm nng ton cu vt ngoi tm kim sot

Nu nc bin m hn, bng stan chy nhanh hn. Mt khi bng tan, skhng cn sphn xnhit tr li khng gian na. V th, lng nhit ny slm bng tan chy nhanh

hn, ng thi lm nc bin m ln. V chai qu trnh tng hnhau lm bng tan nhiuhn, do lm cho a cu nng hn. Qu vthy , chu trnh ny tht nguy him.

l l do ti sao trc y, cc nh khoa hc khng thdon chnh xc, nhng by gihang rt thn trng. Hang theo di st tnh hnh. Chc iu chng ta hnh ng cha nhanh m thi.

Tliu: Trung Tm DLiu Bng Tuyt Quc Gia Hoa K.http://nsidc.org/arcticseaicenews/index.html

Bng tan Greenland v Nam Cc

V nhng tng bng khng lGreenland v Nam Cc vn tip tc tan chy, nn mc ncbin dng cao ti mc thm ha v bo tmnh hn l nhng hu qutt yu. Nu ton khibng vng Ty Nam Cc tan chy th mc nc bin trung bnh ton cu stng ti thiu t3,3 ti 3,5 mt (10,8-11,8 bAnh), gy nh hng n hn 3,2 tngi l mt na dnsthgii nhng ngi sng trong phm vi 200 dm dc cc bbin.

Cc nh khoa hc Hoa Kthuc Trung Tm DLiu Bng Tuyt Quc Gia hin nay cho bitnu ton bkhi bng Nam Cc tan chy, mc nc bin c thdng cao hn rt nhiu so vidkin, mt snh khoa hc khc ni rng thm ch nc bin sdng ln n 70 mt (230bAnh), iu ny c ngha l mi ssng trn a cu u be da.


24/99



t ai bngp chm v tnn kh hu

Trong lc ny, khi chng ta ang tr chuyn, th cc hi o cng ang bnhn chm do mcnc bin dng cao. o Tuvalu, Tonga v khong 40 quc o khc ang phi ln khochdi tn ton bdn ctrong cnc.

Mt bo co ca TChc Di Dn Quc Tcho bit khnng sc 200 triu hoc thm ch 1 tdn tr thnh ngi t nn kh hu vo nm 2050 hoc ngay trong thi i ca chng ta.Nhng ngi ny phi ri khi o hoc ni ctr ca hvng ven bin v mc nc bindng cao hay lp bng vnh cu tan chy khin ton thcng ng hoc cquc gia bnhnchm v sp .

Cc dkin vmc dng ca mc nc bin

Tliu: Bo Co nh Gi Ln ThT, IPCC, trang 111, hnh 1.Mtan hyrat: Qubom nchm

Mt thay i na ca Bc Cc l hin tng bng vnh cu tan chy, y thng l lp bngtch trmtan (di dng mtan hyrat). Stan chy ca lp bng ny trong nhng nm gny gii phng kh mtan, khin lng kh mtan trong kh quyn t ngt gia tng k tnm 2004.

Hm nng ton cu tng vt qu 200C c thlm hng t tn kh mtan (tn ti di dnghyrat di y i dng) thot vo bu kh quyn, dn n shy dit hng lot ssng

trn a cu.

'Nhit chtng vi thi cng lm nhng loi kh ny bc hi v thot vo bu khquyn, t lm nhit tng thm. V vy, cng nhiu kh mtan thot ra th a cu v idng cng bhm nng, v chu trnh cthtip din. C khong 400 ttn kh mtan clu gitrong lp bng vng lnh nguyn Bc Cc lng kh kch hot phn ngdy chuyn. Mt khi c chm ngi, chu trnh ny c thdn n hu qul hm nng ton

cu vt ngoi tm kim sot.' John Atcheson, nh a cht hc

iu chng ta lo ngi khng chl sdng cao ca mc nc bin, m cn l nh hng ca

cc loi kh c, c th l kh hyro sunfua, kh mtan v cc loi kh khc trong i dng.Bng cng stan thm nu nhkh mtan tip tc thot ra tlp bng vnh cu, v.v... cng


25/99



nhti dng v tt ccc loi hnh chn nui. Nhvy, loi kh ny ctip tc tch tvlu li trong bu kh quyn mt thi gian di.

Ti thi im khng thvn hi, tnh trng sxung dc nhanh chng v khng th thay ic g na. Khng thlm g thm cu vn vo lc . V c thskhng cn ai sngst, hoc c lchcn li rt t ngi thi.

Mt khi a cu bhy dit, n sging nhtnh trng ca Ha Tinh, khng thsinh sng cna. V phi mt hng triu nm, i khi hng trm triu nm cho bt cmt hnh tinh nophc hi li, nu hnh tinh cn c khnng phc hi.

Cng khn trng thay i, chng ta cng c khnng ngn chn bin i kh hu. V chngta c thkhi phc a cu rt nhanh chng, ngay lp tc, nhng nu chng ta khng thay ith a cu cng sbhy dit rt nhanh v tc th.

Sng bng suy gim v tnh trng khan him nc

nh hng ca ssuy gim cc dng sng bng

Hu ht nhng dng sng bng trn a cu sbin mt trong mt vi thp nin ti, e da ssng ca hn 2 tngi. 1 ttrong snhng ngi ny sphi gnh chu nhng hu qudosng bng Hy M Lp Sn suy gim. Tnh trng ny v ang din ra vi tc nhanh hnbt kni no trn thgii, vi hai phn ba trong shn 18.000 sng bng trong vng angthu hp dn. Nhng nh hng ban u ca hin tng sng bng tan chy l llt v st lt nghim trng. Tnh trng sng bng ang dn b thu hp sko theo ssuy gim lngma, hn hn v nn khan him nc trm trng.

Tnh trng thm khc ca cc dng sng bng trn thgii

Ti tiu bang Montana, Hoa K, cc chuyn gia don rng nhng dng sng bng ni tingca Cng Vin Sng Bng Quc Gia sbin mt trong vng mt thp nin ti. Sng Colorado(ngun nc tbng tuyt tan chy) cung cp nc cho 7 tiu bang pha Ty ang cn dn.

Peru l qu hng ca 70% cc dng sng bng thuc rng Andes, vi cc nh phbngcung cp nc v thy in cho cdn quc gia ny. Tt cnhng dng sng bng ny cdon sbin mt vo nm 2015, chcn vi nm na thi. Sthiu ht ngun nc khintnh hnh cng trnn cng thng v thm ch cn dn ti xung t v qu nhiu ngi, kcnhng ngi nng dn ngho kh, khng c nc sinh hot hoc ang phi tranh u cho

phn nc ca h.

nh bt c qu mc, vng bin cht v axit ha i dng

y ban Pew c trsti Hoa K pht hin ra rng vic nh bt c qu mc l mi e danghim trng nht cho hsinh thi bin, tip theo l nc thi ca ngnh nng nghip, baogm phn gia sc v phn bn ha hc dng cho vic trng lng thc nui gia sc.

Nhiu vng bin cht ang hnh thnh bi bin i kh hu, hin nay con sny ln n hn400 vng. Slng nhng vng bin cht tng dn do dng chy nhim phn bn chyu ntngnh chn nui, gp phn lm cho tnh trng thiu ht kh xy cn thit cho ssng cngthm nghim trng.


26/99



Nc nhim bi thy triu l nguyn nhn gy ra cc vng chtbin Copacabana, Rio de Janeiro, Brazil

'Sbin mt ngy cng nhanh ca cc loi sinh vt bin e da sc khe con ngi.' B. Worm v cng s

Science, ngy 3 thng 11 nm 2006http://www.compassonline.org/pdf_files/WormEtAlSciencePR.pdf

Cc nh khoa hc c tnh rng hn 90% loi c ln ca i dng bin mt trong vng 50nm qua do ngnh nh bt c thng mi.

Hcnh bo rng vi tc nh bt nhhin nay, n nm 2050, cc loi c ang bnhbt trn ton cu ssuy kit trm trng. Hcng khuyn nghchng ta cn phi bt u ngaynhng nlc phc hi.

Skhan him mt sloi c nht nh gp phn lm tng nng axit v gim khnnghp thkh CO2 ca i dng.

iu kin sng ngy cng trnn thn khin c voi v c heo tri dt vo bv nght th.i khi, hng trm con c ng lot cht trn bbin do khng thtip tc chu ng c tnhtrng nhim c ca nc bin.

iu kin thi tit khc nghitTrong thp nin qua, c t nht hai ln nhit trung bnh hng nm c ghi nhn l t


27/99



n mc cao nht trong lch sa cu. Vo nm 2003, mt t kh nng klc trn vo Chuu, ly i sinh mng ca hng chc ngn ngi. Nhng t kh nng cng gy ra nhiu vchy rng kinh hong nht trong lch snc c.

Tiu bang Puebla, Mexico chng kin nn chy rng gia tng trong nhng nm qua, lngma gim xung cn 200 lt trn mt mt vung, nhit trung bnh hng nm tng n17,50C. Nhit ma ng hin nay ang cao hn mc bnh thng.

Trong 6 nm qua, Peru tri qua t nht 3 skin nhit khc nghit v llt tn khc, nhhng n hn 500 ngn cdn. Chtrong vng 30 nm, llt tng hn 60% v bn chytng n 400%. Nm 2009, Tng Thng Peru, ng Garcia, cng btnh trng khn cp linquan n bin i kh hu do hin tng lnh gi v ng bng nghim trng pha Nam dyAndes, khin gn 250 trem thit mng v nhiu ngi khc lm bnh.

'Kh hu c xc nh khng chn gin qua nhit v lng ma trung bnh,m cn cn cvo tnh cht, tn sv cng ca cc hin tng thi tit.

Bin i kh hu do con ngi gy ra c khnng thay i tlv cng ca cc hin tng thi tit khc nghit, chng hn nhnhng t kh nng,kh lnh, bo t, llt v hn hn.'

CQuan Bo VMi Sinh Hoa K

Thin tai xy ra thng xuyn hn

Hn hn, sa mc ha v chy rng

Theo Lin Hip Quc, tnh trng sa mc ha hu quca vic cht ph qu nhiu cy ci vthit hi thot ng chn thgia sc ang nh hng n i sng ca hn 1,2 tngi

ti hn 100 quc gia c nguy c.

Ngun nc sch qu gi cng ang cn dn, nhnhng mch nc ngm chy di thnhphBc Kinh, Delhi, Bangkok v hng chc khu vc khc, chng hn nhMin Trung Ty HoaK, trong khi phn ln thi gian trong nm, sng Hng, sng Jordan, sng Nile v sngDng Tcng bthu hp thnh nhng dng chy nh.

Trung Quc, trn hn hn khc lit nht trong nm thp nin qua (vo nm 2009) tn phnhng vma chnh t nht 12 tnh pha Bc, gy thit hi hng t la Mtngn ququcgia vin trcho nhng nng dn bmt ma do hn hn.

Nm 2009, nn chy rng Nepal v c trnn trm trng hn do tnh trng hn hn. TiChu Phi, ngi dn Somali, Ethiopia, Sudan, v.v cng iu ng v hn hn.

Cc nh nghin cu cho bit Min Ty Hoa Kang i din vi nguy c hn hn nghimtrng, v tuyt min ni ang tan chy, lm mt i phn ln ngun nc dtr.

Bo tv llt xy ra thng xuyn hn

Cng v thi gian ko di ca cc trn cung phong v bo nhit i c ghi nhn lgia tng 100% trong 30 nm qua. Theo cc nh khoa hc ca Hc Vin Cng NghMassachusetts (MIT), Hoa K, hin tng ny rt c thl do nh hng ca bin i kh hulm gia tng nhit i dng.


28/99



Theo cc nh nghin cu ca Hc Vin Cng NghGeorgia, Hoa K, s lng cc cn bocp 4 v cp 5 c mc tn ph ln nht trn ton thgii tng gp i trong hn 35 nmqua. Cc cn bo cp 5 gy thit hi thm khc nht ti nhng thnh ph ln. Cng vthi gian ca cc cn bo cng tng 75% ktnhng nm 1970.

Mt trong nhng cn bo ny vn cn li hu qucho n tn ngy nay, l cn boKatrina. Vo nm 2005, cn bo ny tn ph cc khu vc thuc tiu bang New Orleans; nhca v cuc sng ca ngi dn ni y n nay vn cha c khi phc hon ton.

Cc Qun L i Dng v Kh Quyn Quc Gia Hoa Kcho bit ln u tin hghi nhnc l c 6 cn lc nhit i lin tip bvo t lin Hoa Ktrong nm 2008.

Bc i Ty Dng v n Dng l hai vng c xu hng bo mnh nht.

i Cu TrHi Quc TThanh Hi V Thng Sti Pakistan nm 2010

i Cu TrHi Quc TThanh Hi V Thng Sti Haiti nm 2010

ng t

Cc nh khoa hc pht hin ra rng ng t c lin quan ti hm nng ton cu. Bi v, khibng hai a cc v di thm Greenland tan chy, p lc sdn ln lp vTri t, kchhot schuyn dch v gy ra ng t.


29/99



Mt trong nhng thm ha bi thm nht trong thi i ca chng ta l trn sng thn (hu quca ng t) tn cng Indonesia vo nm 2004, gy bit bao au thng cho ngi dn qucgia ny cng nhcdn thgii.

Stn ph ca cn trng

Hoa K, do hm nng ton cu m bcnh cng tn ph gn mt triu mu Anh rngthng trn dy ni Rocky. Canada cng gp phi thm trng tng t.

Nn ph rng

Rng ma l l phi ca a cu chng ta. Khi cy ci bcht ph, cc loi thc vt strnntha tht v kh cn, thm ch chng sthi ra kh CO2 thay v hp thn. y cng l mtnguy ckhc ang e da chng ta.

Ti Brazil, ktnm 1970, 90% din tch rng bcht ph lm ng cchn thgia sc

hoc trng ngcc lm thc n chn nui. Trong khi chng ta ang tr chuyn y, th nhiucnh rng xanh ti c din tch tng ng vi tng din tch ca 36 sn bng angtng pht btn ph v dn bin thnh nhng mnh t hoang.

V Min Nam Mexico, nhng cnh rng ma nhit i tng bao phgn mt na tiu bangTabasco b thu hp cn cha n 10% din tch ban u. ng thi, nhng ng cchn thgia sc tng ln n 60% tng din tch ca tiu bang ny.

Tng t, ti cc quc gia nhArgentina v Paraguay, ngy cng c nhiu cnh rng bphthoang chn thgia sc v trng u nnh. Argentina mt i 70% rng nguyn sinh.

Indonesia c rng ma ln th 3 thgii, ch sau rng ma Amazon v Congo. Tuy nhin,nhng cnh rng ny ang b thu hp vi tc bo ng, cmi pht mt din tch tngng bng mt sn bng li mt i. Lin Hip Quc thng bo rng 98% tng din tchrng sbin mt chtrong vng 15 nm na.

Ch ring rng ma Amazon hp thc lng kh CO2 nhiu hn tng lng kh nhknh do con ngi thi ra trong 10 nm. Thm vo , khi t rng, chng ta thi ra mtlng cacbon en, y l nhng phn tmui than c khnng tch nhit nhiu hn gp 680ln so vi cc phn tkh CO2.

Tn tht a dng sinh hc

Cc nh sinh thi hc hng u cho bit tc suy gim ca cc loi hoang d do b tuytchng din ra qu nhanh, n mc khng g c thso snh c. Hin ti cc nh khoa hccng dbo rng 16.000 chng loi trn Tri t c nguy cbtuyt chng nhanh hn 100 lnso vi c tnh trc y.

'Nh sinh vt hc ni ting ca i Hc Harvard, ng Edward O. Wilson, v cc nh khoa hckhc c tnh rng tc tuyt chng thc tnhanh hn t1.000 n 10.000 ln so vi tc

tuyt chng tnhin. Mi ngy c t2.7 n 270 loi bxa s.' Julia Whitty


30/99



'20% n 40% cc loi sinh vt trn Tri t c thsbtuyt chng trong thkny, vcbn l do hm nng ton cu, cha tnh n tc ng ca cc nhn tkhc.'

y Ban Lin Chnh PhVBin i Kh Hu (IPCC)

Khan him nc

Ngun nc ngy cng khan him lm tnh trng thm cng thng v thm ch ny sinhxung t. V nhiu ngi, trong c cnhng nng dn ngho, khng c nc hay phiv cng kh nhc mi ly c phn nc ca mnh.

Hng vn sng htrn khp thgii ang kh cn. Ngi dn ang cht dn v hn hn. Dnchng phi ri bxm lng, qu hng v khan him nc.

1 tngi khng c nc sch v an ton. V hng nm c 1,8 triu trem tvong v nhngcn bnh do nhim nc gy ra.

Thiu lng thcLin Hip Quc thng bo rng tnm 2009 n nay, sngi bi trn thgii ln nmc cao nht trong bn thp nin qua. Trn th gii c khong 1,02 t ngi khng c lng thc.

Peru, do hn hn v nhit qu nng trong 12 nm qua, 140.000 hecta khoai ty v ng bhhoi tng ng vi lng thc phm nui 11 triu ngi.

Zimbabwe, Somalia, Mauritius, Mozambique v Sudan l nhng quc gia in hnh Chu Phiang phi hng chu nhng trn hn hn khc nghit, khin cho vic canh tc trnn v cng

kh khn, ko theo tnh trng thiu lng thc v tng gi thc phm.

Thm vo , tnh trng sa mc ha v nn ph rng cng lm cho t ai bsuy thoi. Nhittng ng ngha vi lng ma tht thng qu thp hoc qu cao trong mt thi im v vy chng ta phi hng chu nhng trn l lt tn ph nhn chm hoa mu v cc vhahon thiu ri rng cy.

Nhng nh hng ny ca bin i kh hu lm gia tng s bt n v khng hong lngthc.

Sc khe con ngi

Dn chng iu ng v bin i kh hu

Theo nghin cu ca Thy S, bin i kh hu cp i sinh mng ca khong 315.000ngi mi nm v nh hng nghim trng n 325 triu ngi khc. iu ny gy tn thtkinh t125 t la Mmi nm. Ni chu nh hng nng nnht l cc quc gia ang phttrin Chu Phi, nhiu khu vc c nguy cNam v cc quc o nh. Hn na, 99% sngi bthit mng v thin tai l ngi Chu .

Bnh truyn nhim do cn trng

Mui gy ra bnh st xut huyt c pht hin ln u tin ti Piura, Peru, ri lan trn nnhng vng mi do bin i kh hu.


31/99



Nguy cmc phi nhng cn bnh khc cng ang gia tng, chng hn nhbnh st rt, vmui di chuyn ti nhng vng cao. Lin Hip Quc lo ngi rng hng trm triu ngi ChuPhi ang phi i mt vi nguy cny.

THI GIAN CA CHNG TA SP HT

Theo tt ccc chng minh khoa hc v vt l mi nht, th chng ta khng cn nhiu thi gianna. Thm ch sau ny, nu chng ta mun cu a cu th cng khng cn kp na.

Cc mi e da ca hm nng ton cu cn k, chng xy ra ri, nhqu vc ththyqua nhiu thm ha, bin ng, tnn kh hu v nhng hin tng khc ang din ra khpni trn thgii.

Theo cc chuyn gia khoa hc, nhit kh quyn ang tng nhanh, chng ta khng cn nhiuthi gian thay i.

'Chng ta vt qua im ti hn. Nhng chng ta vn cha vt qua im khng thvnhi. Chng ta vn cn c thxoay chuyn tnh th, nhng phi tht nhanh chng.' Dr. James Hansen, Vin Trng Vin Nghin Cu Khng Gian Goddard NASA

Rt nhiu nh lnh o v nh khoa hc trn thgii cng ang lo ngi vvn ny. Qutht chng ta khng thkim sot ni tnh trng ny nhng ni m hm nng ton cu tn nh im.

Mt vi quc gia v mt scng ng phi i ph vi cc tnh trng hn hn khc nghit. Hkhng c nc trng hoa mu hay thm ch ung. Cc sng hca hang thu hpdn hoc hon ton kh cn. Sng bng nhiu ni tan chy nhanh n mc trong pht

chc gy ra nhng trn lln, ri ngay sau li l hn hn.

Vy nn, lm sao cng mt lc chng ta c thng ph vi slng di dn ln n hng chctriu ngi do tnh trng sa mc ha v mc nc bin dng cao, hay do vnh vin mt i cccnh ng hoa mu? Qu tht rt kh v thm ch l khng gii quyt c. Chng ta chahon ton sn sng. Chng ta vn cha chun by .

Chng ta phi cu a cu, trc tin l cho chng ta c ni cng. Bi v nu nhbng tan chy ht, nu nhchai a cc u tan, v nu bin m ln th kh c c thsthotra ti dng, ri tt cchng ta sbnhim c. Lng kh c di lng i dng rtln.

Nu qu v xem bi thuyt ging Singapore vo thng 9 nm 1994, ti cnh bo rngchng ta phi thay i li sng ca mnh, nu khng squ mun. l vo khong 10 hay 15nm trc. Hoc trc , ti lun ni vvic chng ta tn ph nhng cnh rng ca acu ra sao. n tht v tt cnhng vic tng tgy tn hi rt ln cho a cu ca chng ta.

Cc nh khoa hc cho bit rt nhiu iu. Giy ngi ta ang lng nghe, nhng ti hyvng rng hsthc hin nhanh chng. Chcn mi ngi hnh ng. Tt ccc chnh phtrn thgii giy ang nghim tc xem xt vn ny. Ti ch lo rng hhnh ng quchm, vy thi. Bi v lp bng phn xnh sng mt tri trli khng gian hin nay angtan chy rt nhanh, khng cn khnng phn xna, v v i dng m ln nn bngcng tan chy nhanh hn. V v bng tan nn i dng li cng m hn. Qu vc hiu chu


32/99



trnh ny khng? Theo chiu hng ny, nu hkhng gii quyt vn , th trong vng 4 hoc5 nm na l chm ht, khng cn g na. Vic ny tht sv cng cp bch.

GII QUYT NGAY VN GC R

Chm dt nguyn nhn ln nht gy nn khng hong mi trng

'Chn nui l mt trong nhng ngnh gp phn ln nht vo cc vn mi trng nghimtrng hin nay. Chng ta cn phi nhanh chng hnh ng cu vn tnh th.' Tin SHenning Stenfeld, Trng Ban Chnh Sch v Thng Tin Chn Nui,

FAO, Lin Hip Quc

'Chn nui gia sc l nguyn nhn chnh dn n nn ph rng. Chn nui gia sc l ngungy nhim nc ln nht. Chn nui gia sc thi ra nhiu kh nh knh hn tt ccc ngnh

vn ti trn thgii gp li.' 'Bng Di Ca Ngnh Chn Nui'

Hy ngng quy trch nhim cho kh CO2 vmi vn hm nng ton cu. Chnh chng ta lngi c li. Ngnh cng nghip tht phi chu trch nhim. Cng nghip tht l ngnh chng taphi tp trung ngn chn v xa s. ngn chn bin i kh hu, chm dt lng ph t vrng, chng ta phi ngng bn lun vng vo quanh vn ny. Hy i vo trng im: Ngnhcng nghip tht phi c chm dt.

Thun chay l phng cch sng sut nht ngn khng cho tnh trng hm nng ton cutrnn trm trng hn. Nghe c vn gin nhng l gii php tt nht, hu hiu nht, vhiu qusc thy gn nhtc th. Nu khng c sthay i ct yu, em li hiu qutcth ny, th bt lun chng ta c cgng lm g i chng na, cng skhng y li

nhng hu quxu nht m chng ta tch ly.

Hn na, nhng vn chng ta ang phi i din hin nay chng hn nhhm nng khquyn, thiu nc, khan him lng thc v sa mc ha chng ta c thgii quyt nhanhchng bng vic ngng sn xut tht. Phi chm dt ngay by gi, khng thchm tr thmna!

'ng n tht. y l iu m trc y y Ban Lin Chnh PhVBin i Kh Hu (IPCC) engi thng bo, nhng giy chng ti phi cng b: Xin hy gim tiu ththt tht l loi

sn phm thi ra lng kh CO2 rt ln.' Tin sRajendra K. Pachauri

Tm linh l vn gc r

'Khng c g ch li cho sc khe ca con ngi v tng chi sinh tn trn a cu bng victin n li dinh dng thun chay.'

Albert Einstein

Nhti cp trc y, chng ta phi gii quyt vn tn gc. Nguyn nhn gc rcavn nn hm nng ton cu l do chng ta khng i xttvi cc loi ng c.

Mi hnh ng u to nn mt phn ng, iu ny rt khoa hc. Qu vbit rng nu chng tagieo ht to th smc ln cy to v cho ra tri to. l chu trnh ca ssng. Nu st sinhth chng ta khng thmong i c c s sng t vic st sinh . Mi hnh ng u


33/99



mang li mt kt qutng ng vsau. y khng phi l gio l tn gio, m l nguyn l rtkhoa hc.

V vy, vn gc rl chng ta khng i xttvi cc bn ng c: Nhng chng sinhang sng, ang cm nhn, ang i li, hnh ng v yu thng, chng hn nhnhng loivt vi mun hnh mun v. V chng ta cng khng i x t tvi mi trng ca mnh.Chng ta git hi v scc bn th ng cv tn ph mi trng, nhph rng, gy nhim nc v kh quyn. Do , chng ta khng thkvng mt kt qu tt hn tnhnghnh ng ny.

Nhng ting ku la thm thit, ni thng khv au n tt cng m loi vt phi chu ng khibgiam ginhng ni dbn, t tng, trong nhng chic lng cht chi v phi sng trongcnh tm ti mi ngy, khng bao gic thy nh sng mt tri, v cng au n trccng nhsau khi bgit hi lay ng t tri.

V vy, thin tai, hn hn l gi ra nhng hnh vi ti li ca con ngi, l li cnh co cng

nh li khuyn rn nhn loi phi thay i, phi trnn thin lnh hn c c tng lairng ngi, hnh phc v khng phi gp au khnhnhng g loi vt ang phi chu ng.

'Gieo nhn no, gt quy.' Bt kquyn sch thnh hin no cng u dy chng ta nhvy,cho nn loi ngi cn phi thc tnh, nu khng chng ta sphi hng chu mi hu qu.

V vy, gii quyt vn m chng ta hin ang phi i mt, chng ta phi o ngchnh ng ca mnh. Chng ta phi ttvi cc loi ng c. Thay v git hi, tn st, ly isinh mng ca mung th, chng ta phi chm lo, sn sc v i xttvi h. Thay v phrng, chng ta phi trng thm cy. Hy chm sc mi trng m chng ta ang c. V thay vlm nhim a cu, bu kh quyn, chng ta phi chuyn sang dng nng lng thn thin v

bn vng. Chcn chuyn i hnh ng ca mnh.

Chng ta nn ha nhp vi nng lng ca vtrv tun theo quy lut tnh thng ca thinnhin. Nu khng tn trng ssng ca nhng chng sinh khc, th ssng ca chnh chngta cng sgp nguy him, bi v mi chng sinh u lin hmt thit vi nhau.

Tt cchng ta u phi da vo nhau tn ti, con giun t d nhb cng c li cho ttrng. Cho nn nu con ngi trnh xa vic st hi v la chn li sng khng ng vt, hsc gt hi tnhng ht ging ha bnh v nhn i . Chng ta cu nguyn rng sc sngi lm iu , v lm nhanh chng, v thi gian ca chng ta khng cn nhiu.

Trvvi bn tnh yu thng ca mnh v cu a cu

Chng ta phi hiu rng thin tai l hu quca nng lc phnh trong bu kh quyn. Vnng lc phnh ny c to ra bi tnh cm, ttng, hnh ng mang tnh on hn vbo lc ca chng ta, cng nhbi vic ly i sinh mng ca qu nhiu ngi v cc bn thv ti. Nu chng ta khng thay i li sng kch ng v gy thm ha ny, th tai ng skhng bao gichm dt.

Chng ta phi thay i quan nim v cch sng ca mnh ln mt trnh cao hn, tbi hnv cao thng hn. Chng ta phi trvvi bn tnh yu thng chn chnh ca mnh quavic trn qu v bo vmi ssng. Hy bt u ngay vi li sng thun chay cu a cuqu bu v xinh p ca chng ta. Thun chay, trng chay l gii php nhanh chng v huhiu nht.


34/99



Thun chay em li li ch cho bt kstin btm linh no. Trn thc t, tt cgio l cacc bc thnh hin thuxa u nhn mnh tm quan trng ca li dinh dng da trn thcvt nhn i ny. y l iu kin cn bn ca mt ngi tu hnh.

Khi nim ng sau vic tbcc sn phm ng vt l khng st sinh, ngha l khng bolc. Qua li dinh dng thun chay, chng ta cng trnh c nhng nghip quxu ca vicst sinh v nh loi bc mi gnh nng v chng ngi trn hnh trnh tm linh camnh.

Thun chay n gin l bo vmun loi. Hnh ng git hi cc chng sinh khc phi cchm dt nhn loi tin ha ln mt nn vn minh mi. Ngng git hi em li rt nhiu lich. Bn cnh vic sc khe c phc hi, a dng sinh hc nh cng spht trin, scn bng trn a cu sc khi phc, ng thi lng tm ca chng ta san n v tmthc nhn loi cng c nng cao.

Tt cnhng iu ny u l kt quca mt li sng nhn i hn. Thi yu thng cng

to ra bu khng kh an ha hn, em li cm gic th thi hn cho mun loi. Ha bnh sn khi chng ta bit rng mnh khng cn gy au n hay thng khcho cc bn th na,chng ta st c san bnh ni ti chuyn tm theo ui nhng nlc tm linh.

V trn bnh din rng ln hn, a cu ca chng ta cng sc cha lnh. Ging nhmtngi khi bnh nhchuyn sang li dinh dng tbi vy v ng thanh tng ng. Ttrng nhn i, yu thng v tbi sxua tan bng ti ang n gn chng ta.

Ni tm li, chng ta sc thin ng ti th.

Hy bng tnh!

(Thca Thanh Hi V Thng S)

Ny thgii em hy bng tnh dyNhn ra kia sng ni ngn ngang suRng nung chy v non mn sui cnCht linh hn ri cng svu?

Ny i a xin bt cn qun quiCho lny cng cn vi m thuNy bin hhy ng vi sng nhcCho con ngi cn hy vng ngy sau...

Ny sinh linh hy ngm ci chn suiD khng li trn tri lc chia lyCho tim ta mu gim phn nc nChnhn gian sm hi kp chu k

Ny rng thm hy gng gn bn thChche cho nhn loi pht m lmHy nhn ny trong ta nghn git lvun bi cy l rhng lm

Ny tim hi thi hy ngng thn thcCho hn ta an nghnhng m di


35/99



Lnhkh v lng khng ting niKhc nhn loi thng mun vt lt ly!

Ny m ti xin hy bng mch sngSoi hn bao nhn thchn u trmNgng trn trcho hn ta bt ngVo hv cng diu php thin m

Ny bch nht chbng hong si ngCho bnh yn nggia tri tim nginhn loi bt quay cung kip sngBnh minh vrc Din Mc Bn Lai

Ny tim ta thi hy ngng rn rNhcn trng qun tht gia hn ngHy bnh lng chtng lai hon m

V mt ngy thgii bin o nguyni ta khc, ta van, ta cu oi hng sa Pht BTt, thin thnHy cu ri nhng linh hn lc oMi i vquanh qut no trm lun!

Bng tnh dy, anh i bng tnh dyBc hin ngang trn bin csng diHy nhn thng vo mt tri hc laNguyn hy sinh m cu tmun loi

Bng tnh dy, em i bng tnh dyHy vn vai trn nhng no hoang tnHy cng ta xy li hnh tinh mimun loi ca nhc khc phng hoan

THUN CHAY HU CGIP KHI PHC A CU

Li dinh dng thun chay scu a cu ca chng ta. p dng li dinh dng da trn thcvt c thngn chn 80% hm nng ton cu, xa bnn i trn thgii, chm dt chintranh, thc y ha bnh v gii phng ngun nc cng nhcc ngun ti nguyn qu bukhc, ng thi mra con ng sng cho a cu v nhn loi. Tm li, thun chay snhanhchng gii quyt nhiu vn ton cu m chng ta hin ang phi i mt.

Chng ta ang chng kin nhng nh hng thm khc ca bin i kh hu ti nhiu khu vc,chng hn nhbng Bc Cc tan chy, t ai bnhn chm, thiu nc do sng bng tanchy v thm ch bo txy ra thng xuyn hn; tt cnhng thm trng ny u lin quantrc tip n vic nhit Tri t gia tng. V vy, trc tin v quan trng nht, chng taphi lm du mt a cu. V cch tt nht ngng hm nng ton cu l chm dt vic phtthi kh nh knh tch nhit.

Chng ta

u

bi

t v

nh

ng n

l

c gi

m l

ng kh th

i c

a ngnh cng nghi

p v ngnhgiao thng vn ti. Nhng sthay i trong cc ngnh ny i hi qu nhiu thi gian, m vitc nhhin nay, vo thi im ny, th thi gian ca chng ta khng cn nhiu. Mt trong


36/99



nhng cch hu hiu v nhanh chng nht gim nhit trong bu kh quyn l loi trngunsn sinh kh mtan.

Kh mtan khng nhng tch nhit nhiu hn kh CO2 72 ln, m cn thot khi bu kh quynnhanh hn nhiu so vi loi kh ny. Cho nn vic ngng to ra kh mtan slm mt bu khquyn nhanh hn so vi vic ngng to ra kh CO2.

Thun chay hu csmang li hiu qutch cc trong vic lm du mt a cu, v n gip ctgim kh mtan v cc loi kh nh knh khc c hi i vi ssinh tn ca chng ta.

Phi l hu c, bi v chng ta khng mun nhng ha cht c hi bphun ri khp ni, xmnhp vo ngun nc, lm nhim c sng ngi, t ai v mi sinh vt, ng thi gy ra bnhtt cho con ngi. Ngoi ra, li canh tc hu ccng gip hp thmt lng kh CO2 khng ltrong bu kh quyn, nhvy lm du mt a cu.

LM DU MT A CU V KHI PHC MI TRNG

Loi bkh mtan, cacbon en v cc kh thi nh knh khc

Chn nui: Ngun pht thi kh mtan ln nht

Him ha ln nht i vi chng ta khng phi l kh CO2, m chnh l kh mtan thi ra tngnh chn nui.

Chng ta c thbt u bng cch ct gim ngun sn sinh kh mtan ln nht trn thgii, l ngnh chn nui gia sc. Do , cch nhanh chng nht lm du mt a cu l ngngtiu ththt xa bngnh cng nghip chn nui, t ngn chn cc loi kh nh knh, kh

mtan v nhng loi kh c hi khc do ngnh ny thi ra.

Kh nh knh v khnng gy hm nng ton cu

Kh thi nh knhCO2

(cacbonioxide)

CH4(mtan)

N2O(initoxit)

Khnng gy hm nng ton cu (GWP)* 1 25* 298*

Nng trong kh quyn thi tin cng nghip 280 ppm 0,715 ppm 0,270 ppm

Nng trong kh quyn nm 2005 379 ppm 1,774 ppm 0,319 ppmTlthi kh tngnh cng nghip chnnui**

9% 37% 65%

* Nu tnh trung bnh 100 nm, kh mtan v kh initoxit c khnng gy hm nng toncu tng ng mnh hn 25 ln v 298 ln so vi kh CO2. Nu tnh trung bnh 20 nm, khmtan gy hm nng mnh hn 72 ln. (Mt phn triu (ppm) biu th1/1.000.000.) (nhgi thng nin ln tht, nm 2007, y Ban Lin Chnh PhVBin i Kh Hu, bng2.14.)

** 'Bng Di Ca Ngnh Chn Nui', Steinfeld v cng s, nm 2006.

Nu tt cmi cdn thgii u p dng li dinh dng thun chay n gin nhng v cng


37/99



hu hiu ny, th chng ta c thxoay chuyn nhng nh hng ca hm nng ton cu ngaylp tc. Sau chng ta sc thi gian thc hin nhng gii php di hn, chng hn nhpht trin thm cng nghxanh loi bkh CO2 khi bu kh quyn.

Tht ra, nu chng ta thvi vic chm dt ngnh sn xut tht, th tt cnhng nlc xanhu strnn v hiu hoc a cu c thskhng cn na trc khi chng ta c iu kinthit lp bt ccng nghxanh no, nhnng lng gi, nng lng mt tri hoc xe dngnng lng hn hp.

Cc nh nghin cu ca NASA gn y cng b rng kh mtan c kh nng tch nhitnhiu hn kh CO2 100 ln trong khong thi gian 5 nm, m ngun pht thi kh mtan lnnht do con ngi to ra li chnh l ngnh cng nghip chn nui.

'Trong 20 nm, kh mtan gy hm nng a cu mnh hn gp 72 ln so vi kh CO2.' y Ban Lin Chnh PhVBin i Kh Hu

'Trong 5 nm, kh mtan gy hm nng a cu mnh hn 100 ln so vi kh CO2. Trong thigian mt nm, mt tn kh mtan thi ra stch tmt lng nhit nhiu hn so vi lng nhitm mt tn kh CO2 (thi ra cng ngy) tch tcho n nm 2075.'

Tin SKirk Smith, Gio SVSc Khe Mi Trng Ton Cu, i Hc Berkeley

Cng xin lu rng, mc d cc bo co cho bit ngnh chn nui to ra 18% tng lng khthi nh knh, nhiu hn lng kh thi ca tt ccc ngnh giao thng trn thgii gp li,nhng con s ny thc ra cha phn nh ng mc, bi v theo nhng tnh ton gn y,ngnh chn nui c th thi ra nhiu hn 50% tng lng kh thi ton cu. Ti xin nhc li:Ngnh chn nui c tnh ton li l c thsn sinh ra trn 50% tng lng kh thi toncu. Hn 50% kh thi pht sinh tngnh cng nghip chn nui. V vy, xa bngnh cng

nghip chn nui l gii php smt.

Snguy him ca mtan hyrat v hyro sunfua

Khi thi tit lnh, mtan hyrat bnn gidi y i dng v c lu gi m khnggy hi g. Nhng hin nay, v thi tit ang m dn ln, nhng kh ny s thot ra. Chngang thot vo bu kh quyn, nhqu v bit tcc bo co khoa hc. Lp bng vnh cuang tan chy mi ngy.

c nhng du hiu cho thy thi im nguy cp ang n gn. Ti cc sng hv nhiu nikhc, ngi ta quan st thy nhng bong bng kh mtan, loi kh vn c nn gian ton

di lp hn bng ca a cu. Khng ai bit c khi no lng kh khng lny st thotra, lm nhit tng t ngt, chm ngi cho hm nng ton cu bng pht. y tht sslhim ha i vi chng ta.

'Lp bng vnh cu ging nhmt qubom hn gi v lp bng ny ang tip tc tan chy,hng ttn kh mtan c thsthot vo bu kh quyn, y nhanh qu trnh hm nng khhu. Cho n nay, ngun kh mtan mi c pht hin ny cha c cp trong cc m

hnh don kh hu.' Tin SKatey Walters, nh sinh thi hc vhsinh thi i dng thuc i hc Alaska

V vy, mtan khng phi l loi kh duy nht chng ta phi quan tm, m cn c rt nhiu loikh khc trong lng i dng. Th d, trong lch sa cu ca chng ta, kh hyro sunfuac ghi nhn l tng hy dit hn 90% sinh vt sng.


38/99



Ty thuc vo nng , chring kh hyro sunfua cng c thgy bng rt cc bphn khcnhau trn c thnhmt, mi, hng, gy co tht phqun, sy thai, ri lon cc chc nngca c th, au u, chng mt, bun nn, ho, kh th, tn thng mt, chong, hn m, tvong, v.v...

Chng ta thm ch c thcht v kh c, chcha cn ni n hm nng ton cu. Hin nayc qu nhiu kh mtan thot vo bu kh quyn. Theo nghin cu ca cc nh khoa hc,ngy cng c nhiu ngi mc cc cn bnh tinh thn hay bau n vthcht.

Kh mtan c thgy au u, ri lon htun hon v hh hp; vi nng cao hn c thgy t vong do nght th. Nhim c kh mtan cng tng t nh nhim c kh cacbonmonoxit. Kh mtan thm ch cn c hn kh cacbon monoxit n 23 ln.

Cc loi kh c gy cht ngi khc tngnh chn nui

Ngnh cng nghip chn nui cn thi ra nhiu loi kh c khc. l ngun thi kh init

oxit ln nht, chim 65% lng kh initoxit ton cu, mt loi kh nh knh c khnng gyhm nng mnh hn khong 300 ln so vi kh CO2. Ngnh chn nui cn thi ra 64% tnglng kh amoniac nguyn nhn gy nn ma axit, v kh hyro sunfua mt loi kh cgy tvong. V vy, ngng chn nui gia sc sgip loi trkh mtan cng nh tt cccloi kh gy cht ngi ny.

nh hng tn khc ca cacbon en

Cacbon en l mt loi phn tgy hiu ng nh knh, c khnng tch nhit nhiu hn 680ln so vi kh CO2, khin cc dng sng bng v cc lp bng trn thgii tan chy nhanhhn. C ti 40% lng cacbon en c sn sinh tvic t rng chn nui gia sc.

Cc nh khoa hc pht hin rng 60% phn tcacbon en Nam Cc l do gi thi n tnhng cnh rng bt ly t chn nui gia sc Nam M.

Ngng sn xut tht nhanh chng lm du mt a cu

Nu chng ta mun thy a cu du mt trong mt hay hai thp nin ti, th hiu quhn ht lct gim kh mtan trc tin. V bi v ngun pht thi kh mtan ln nht trn a cu n tngnh chn nui, cho nn thun chay l gii php nhanh chng nht ct gim lng kh thimtan, nhvy gip lm du mt a cu mt cch nhanh chng v hiu qu.

Nh nghin cu ngi Hoa K, thnh vin ca IPCC, Tin SKirk Smith, chng minh rngchtrong vi nm, tc tiu tn ca kh mtan nhanh hn nhiu so vi kh CO2, v loi khny hu nhhon ton thot khi bu kh quyn chtrong vng mt thp nin, trong khi khCO2 svn cn lu li gy hm nng a cu n hng ngn nm! Do , nu mun lm nguia cu nhanh hn, chng ta phi loi bnhng loi kh c thnhanh chng thot khi bu khquyn.

Ni cch khc, kh mtan c sc tn ph mnh hn rt nhiu trong thi gian ngn, nn nungn chn c loi kh ny, chng ta sc th nhanh chng xoay chuyn c tnh trnghm nng ton cu.

Cch tt nht l ngng n tht, ngng st hi loi vt v ngng chn nui gia sc. Ri sau kh mtan v kh initoxit skhng cn na! Nhvy chng ta ct gim c mt lng


39/99



ln kh nhim v chn ng c tin trnh hm nng ton cu. Nh ti ni, 80% hmnng ton cu sc ngn chn gn nhngay lp tc, v chng ta sthy c hiu quchtrong vi tun.

Bo tn i dng

Ngn chn shnh thnh cc vng bin cht

Chm dt chn nui smang li nhiu li ch to ln khc. Th d, cc vng bin cht chyuc hnh thnh do dng chy nhim phn bn ha hc tngnh nng nghip, m phn lnsn phm c sdng nui gia sc.

Cc vng bin cht l him ha i vi hsinh thi bin, nhng chng c thc phc hi,nu chng ta ngng gy nhim bng cc hot ng lin quan n chn nui.

Vng bin cht khng lvnh Mexico, c din tch bng tiu bang New Jersey, ang lm ngt

cc sinh vt bin do dng nc thi c cha nittcht thi gia sc v phn bn cho hoa muchn nui cc khu vc vng Trung Ty Hoa K. y l loi cht thi c hi, c cha thuckhng sinh, kch thch t, thuc trsu v tch tnhng mm bnh gy cht ngi nhkhunE.coli, khun Salmonella nhiu gp 10 n 100 ln so vi cht thi ca con ngi.

Mt ln vo nm 1995, tiu bang North Carolina, mt m cha phn heo rng tm mu Anh bv, lm trn ra 25 triu galng cht thi c hi vi khi lng ln gp hai ln vtrn duni ting ca tu ExxonValdez. Hng trm triu con c sng New thuc tiu bang ny cht ngay lp tc v cht nitrat trong cht thi, cng thm cc nh hng tai hi khc khi chtthi ny lan trn khp i dng.

'Slng vng bin cht, thiu xy tng t49 vngtrong thp nin 1960 ln ti 405 vng vo nm 2008.' Robert J. Diaz v Rutger Rosenberg, nh sinh thi hi dng hc hng u

Chm dt nh bt c v khi phc i sng sinh vt bin

C v cng cn thit i vi chng ta, v c gip cn bng i dng; nu khng c c, ssng ca chng ta sgp nguy him.

nh bt c gp phn gy ra hm nng ton cu, bi v hot ng ny lm ri lon nhng hsinh thi vn a dng ca cc i dng trn thgii. Gicn bng hsinh thi bin l iu v

cng quan trng, v hn hai phn ba bmt a cu c bao phbi i dng.

i dng l hsinh thi rt phc tp, ni mi sinh vt sng u m nhn mt chc nngchuyn bit. Cho nn bt i d chmt con c nhlm thc n cho con ngi cng c thlm ri lon scn bng ca hsinh thi bin. Trn thc t, chng ta thy hu quca smt cn bng ny cc loi hu nhtrong i dng.

Chcn ngng nh bt c, th i sng ca sinh vt bin sc hi phc. K tkhi vicnh bt c hng lot khin cho loi c hi bin mt khi bbin Namibia, spht tn ca ccloi kh c to nn cc vng bin cht, ph hy hsinh thi ca khu vc do sbin mtca mt loi sinh vt tuy nhb nhng c vai tr sinh thi quan trng ny.


40/99



Vic nh bt c hi qu mc khin cho i dng chcn li nhng loi c nh, v thkchthc mt li nh c cng c lm nh li c thbt c sc nhny, kt qu lcc loi c khc cng bsa li. Do , hsinh thi bin cng bsuy kit trm trng hn v sc bin bgit hi cng tng cao. Nhng con c ny hoc bxay nt lm thc n cho gia sc,hoc bsdng lm phn bn, hay bnm trli bin khi cht. Th d, cmt tn tm nhbt c, th c ba tn c khc cng bgit hi v b.

Ngoi ra, mt nghin cu ca Hoa Kcho bit heo v g bp tiu thmt lng hi snnhiu gp i lng tiu thca ngi dn Nht Bn v gp su ln lng tiu thca ngidn Hoa K. Ngy nay, ti thiu mt phn ba slng c trn thgii bnh bt c dngnui gia sc, chkhng phi lm thc phm cho con ngi.

'Nu nhng c tnh l chnh xc th chng ta sri votnh trng khng cn c trong vng 40 nm na.'

Pavan Sukhdev, ChTch Sng Kin Kinh TXanh caChng Trnh Mi Sinh Lin Hip Quc

Cn mt tnh trng khc gi l axit ha. Skhan him mt sloi c nht nh gp phn lmgia tng nng axit bin, do lm gim khnng hp thkh CO2 ca i dng.

Cc tri nui c cng ging nhcc nng tri chn nui trn t lin, u gy ra cc vn mi sinh tng t, vi nhng nh hng lin quan n tnh trng nhim nc. C c nuitrong nhng khu vc rng ln ngoi khi c li bao quanh. Thc n tha, phn c, thuckhng sinh hay cc loi ha cht cng nhdc phm khc trn vo cc vng nc ln cn,gy tn hi cho hsinh thi v lm nhim ngun nc sinh hot ca chng ta.

Cho nn vi nhng ai cho rng n c khng gy nhiu tn hi n mi trng th xin hy suy

ngh li. Tiu th bt k sn phm ng vt no cng u gy nh hng tiu cc cho idng v a cu ca chng ta.

Chm dt tnh trng khan him nc

Chn nui: Ngnh tiu hao nhiu nc nht

'Chng ta phi xem xt li cc hot ng nng nghip v cch chng ta qun l ngun ncca mnh, ngnh nng nghip v chn nui tiu hao n 70% lng nc ngt, l nguyn

nhn ca 80% nn ph rng.' Ban Kimoon

Nc v cng quan trng cho ssinh tn ca chng ta. Chng ta phi bo vngun nc;chng ta phi lm tt cmi vic trong khnng ca mnh. V bc u tin l chuyn sangthun chay, bi v ngnh cng nghip chn nui sdng hn 70% lng nc sch ca acu.

Trong khi 1,1 tngi ang thiu nc ung an ton, th mi nm chng ta li lng ph 3,8ngn ttn nc sch qu gi cho ngnh chn nui.

Dn sthgii hin nay l trn 6 tngi, v mch nc ngm ca cc ging nc cung cpcho mt na dn sthgii ang ngy cng trnn kh cn, ang cht dn. Mi hthngsng ngi chnh trn ton cu ang dn kh cn hoc suy gim v 3 tngi ang thiu nc.


41/99



Phi chng chng ta thiu nc?

Mt khu phn THT B tiu tn hn 1.200 galng nc.

Mt khu phn THT G tiu tn 330 galng nc.

Mt ba n hon ton THUN CHAY gm U PH, CM v RAU QU tiu tn 98 galngnc.

Ngay cnu chng ta khng tm v nh rng th lng nc tit kim c cng chng ngl bao, khi m con ngi vn cha ngng n tht.

Ngi M bt u lo lng vnn khan him nc. Sng bng ca h tan chy rt nhiu,sng ngi cng trnn kh cn hn. Chtrong vi nm na, thm ch skhng cn nccho 23 triu ngi ang sng phthuc vo ngun nc .

Dinh dng thun chay hu c: Tit kim trn 90% lng nc cho thgii

Tliu: 'Lng Nc SDng Trong Sn Xut Thc Phm California'Marcia Kreith, QuGio Dc VNc, thng 9 nm 1991 (biu E3, trang 28).

Sn xut tht tiu tn mt lng nc khng l. sn xut mt khu phn tht b phi cn ti1.200 galng nc sch. Ngc li, mt ba n thun chay y dng cht chtiu tn 98galng nc. iu ny c ngha l tit kim c hn 90% lng nc sdng.

Chng ta c thchm dt tnh trng khan him nc. Chng ta khng thlng ph nc trongkhi nhiu ngi ang khsv hn hn. Cho nn, nu mun chm dt tnh trng thiu nc vbo tn ngun nc qu bu, chng ta phi ngng sn xut cc sn phm ng vt.


42/99



Bo tn t

Chm dt pht hoang v tnh trng sa mc ha

Chn nui gia sc l ngnh sdng nhiu t ai nht v l nguyn nhn hng u dn nnn cht ph rng ma.

Chng ta phi ngng chn thgia sc bo vt v cuc sng ca mnh. Chn thgia scqu mc l nguyn nhn chnh gy nn tnh trng sa mc ha v nhng thm ha khc, lmcho hn 50% t ai bxi mn.

Chng ta chc 30% t bao pha cu. Nhng n mt phn ba din tch ca 30% qu bu li c sdng, khng phi cho ssinh tn chnh ng ca chng ta, m trng ccng cchn nui hay hng tn ngcc lm thc n gia sc tt cchsn xut mt viming tht.

Th d, khong mt tmu Anh hay 80% din tch t nng nghip Hoa K, ngha l khongmt na tng din tch lnh thHoa Kc dng vo vic sn xut tht. Ngc li, din tcht dnh cho vic trng hoa mu quc gia ny chchim cha n ba triu mu Anh.

Mexico, mt nghin cu gn y cho bit 47% t ai c nguy cbsa mc ha do tc ngca ngnh cng nghip chn nui. V 50% n 70% phn t cn li ca quc gia ny angphi hng chu hn hn mt mc no .

Vic pht hoang t chn nui gia sc gy mt n nh v suy thoi t nghim trngtrn khp Mexico. cc vng pha bc Mexico, gn hai phn ba din tch lnh ththuc loit hon ton xi mn hoc ang bxi mn nhanh chng. Khi gia sc n ht hoa mu v gim

nt t ai, th nhng g cn li chl nn t chai cng nhxi mng, khng thcanh tc cna. iu ny khin tnh trng hm nng ton cu cng trnn trm trng hn, bi v cy cikh cn v t ai trtri sthi ra nhiu kh CO2 hn.

Xa bnn i trn thgii

Nu mi ngi u n thun chay th sc thc phm nui sng 10 tngi.

Lng ph t cho ngnh chn nui

'Phi chng chng ta thiu lng thc? Bao nhiu ngi trn thgii bi? 1,02 tngi. C

5 giy li c mt trem cht v i. Lng ngcc ang c dng nui gia sc hin nay nui gn 2 tngi.'

Julie Gellatley v Tony Hardle

90% u nnh, 80% ng v 70% ngcc trng Hoa Kc dng lm thc n gia sc, trongkhi lng thc phm ny c thnui sng t nht 800 triu ngi bi. Chng ta vn cnc ngi bi; cvi giy li c trem cht v i, bi v chng ta sdng qu nhiu t, qunhiu nc, qu nhiu lng thc nui gia sc thay v nui sng con ngi.

Nu khng n tht, chng ta s c thdng cc nng phm v ng cc nui dng conngi thay v nui thm gia sc trong tng lai. Nhvy, nn i skhng cn na, v chintranh v i km cng schm dt. Hiu quv cng ln lao.


43/99



Hiu nng sdng t

Tliu: USDA Nhm TVn vcht m thuc FAO/WHO/UNICEF, nm 2004.

'Phi mt t6 n 12 cn Anh cht m thc vt sn xut mt cn Anh tht. Sn xut thttiu hao nc nhiu hn khong 1.000 ln so vi vic trng khoai ty hay la m. Phi mt 2hecta t nui mt ngi n tht. Chcn 1,2 hecta t nui 20 ngi n thun chay. Vvy, vcbn, din tch t cn sdng nui sng mt ngi n tht nhiu hn 80 ln so

vi din tch t cn cho mt ngi n thun chay.' Gary L. Francione, Gio SKhoa Lut, i Hc Lut Rutgers, ngi n thun chay

Ngoi ra, cng p dng nhiu phng php canh tc hu ctnhin, chng ta cng c nhiulng thc, cng trnn khe mnh hn v t trng scng thm mu m. Do , t trngsc khi phc v chng ta sngy cng c nhiu lng thc hn.

Chm dt nn ph rng

Chng ta phi cm ph rng, v dnhin l phi trng thm nhiu cy xanh. Chng ta phitrng cy trn t trng i trc hoc bt cni no t ai bxi mn.

Sn xut tht cng l nguyn nhn chnh gy nn nn ph rng. Theo c tnh ca Lin HipQuc, ph rng l nguyn nhn to ra khong 20% tng lng kh thi nh knh, hu nhmi

trng hp ph rng u lin quan n sn xut tht. Rng ma Amazon bpht hoang, 80%l chn thgia sc ly tht, v phn t cn li l trng u nnh, chyu cng cdng nui gia sc.

Mi nm, chng ta cht ph mt din tch rng tng ng vi din tch ca nc Anh chchn nui gia sc. l l do ti sao a cu ca chng ta ang nng ln v nhng thin tainhllt, hn hn lin tip xy ra khp mi ni.

Cmi giy, mt din tch rng ma bng mt sn bng li bph hy chsn xut 250chic bnh m kp tht.

Chng ta mt 55 mt vung rng ma cho mi chic bnh m kp tht b.


44/99



Rng ng mt vai tr quan trng trong vic hp thkh CO2. Th d, nhng cnh rng khuvc Ty Bc Thi Bnh Dng ca Hoa Kc khnng hp thmt na lng kh thi catiu bang Oregon, Hoa K.

Theo tchc mi sinh Ha Bnh Xanh, 8% lng kh CO2 m rng hp thc lu gitrongnhng khu rng ma rng ln lu vc sng Congo ca Trung Phi. Cc nh khoa hc don rng vic ph rng lin tc Congo sthi ra lng kh CO2 tng ng vi lng khCO2 m Vng Quc Anh thi ra trong hn 60 nm qua! Do vy, vic quan trng l phi bovrng trong khi chng ta cn c th.

Cy ci thu ht ma, git v chng xi mn. Cy ci cho chng ta kh xy v bng rm,cung cp ni ctr cho cc bn th, nh cng gip duy tr squn bnh ca hsinh thitrn a cu.

Ph rng khng chgy ra nhng bin ng lu di vnhit , lng ma v cc iu kinthi tit ca a cu vn c rng iu ha; ph rng khng ch lm cho hng triu ngi

sng da vo rng mt i sinh km cn gy ra nhiu hu qukhc na. Cc loi ng thcvt hoang d tuyt chng nhanh hn gp 100 ln so vi tin trnh tnhin, v iu ny angph hy hsinh thi ca chng ta.

May mn thay, chng ta c sn gii php trong tay, chnh l li sng thun chay hu c.Chng ta phi xem li sng ny nhgii php hng u v duy nht cu a cu ngay lcny.

t dng cho vic chn thgia sc v trng trt ngcc chn nui c thc chuynthnh t trng rng, iu ny sgip gim bt hm nng ton cu. Ngoi ra, nu ton btcanh tc c chuyn sang t trng trt hu c, th khng nhng con ngi sc y

thc phm, m n 40% lng kh thi nh knh trong kh quyn cng sc hp th. Thmvo vic ny cn gip loi bhn 50% lng kh nh knh thi ra thot ng chn nui.

V vy, tm li, chng ta sloi bc gn nhtt ccc loi kh thi nh knh n thotng ca con ngi chn gin bng vic chuyn sang li sng khng tht, li sng thunchay hu c.

Bo tn nng lng

Chi ph nng lng ca vic sn xut tht

Sn xut tht tiu hao nhiu nng lng mt cch khng hiu qu. sn xut 1 kg tht b,phi sdng 169 megajun (169 triu watt) nng lng, tng ng vi lng nng lng cho mt chic xe hi Chu u hng trung chy 250 km!

sn xut 6 oz tht b cn mt lng nhin liu ha thch nhiu gp 16 ln so vi mt ban thun chay gm cm v ba mn rau.


45/99



Tliu: 'Dinh Dng, Nng Lng v Hm Nng Ton Cu', Gidon Eshelv Pamela A. Martin, Tng Tc a Cu, tp 10 (nm 2006), trang 9.

ChTch y Ban Lin Chnh PhVBin i Kh Hu, Tin SRajendra Pachauri, nhn mnhthm rng sn xut tht i hi khu vn chuyn v bo qun phi m bo c iu kinng lnh lin tc, phi trng trt v vn chuyn lng thc cho gia sc, cng nhcng on

ng gi cng phu, chbin thc n nhit cao trong thi gian di. Ngoi ra, cn phi xlv tiu hy cmt khi lng ln cht thi gia sc. Sn xut tht qu tn km, khng hiu quv thiu bn vng, l mt ngnh kinh doanh bt li.

Chi ph tht sca tht

'sn xut 1 cn Anh tht b phi tiu tn 2.500 galng nc, 12 cn Anh ngcc, 35 cnAnh t mu v nng lng tng ng vi mt galng xng. Nu gi thnh sn phm phnnh ng ph tn sn xut ra sn phm , khng tnh nhng khon trcp, th gi ti thiu

ca mt chic bnh m kp tht Hoa Ksl 35 la M.' John Robbins

Phc hi a dng sinh hc

Mi th trn a cu ny, bao gm cchng ta, u lin hvi nhau, v chng ta h tr lnnhau lm cho cuc sng tr nn thoi mi, d chu. Nhng nu khng bit iu , thchng ta ang tgit chnh mnh. Mi khi chng ta n mt ci cy hay git mt con vt, lc chng ta ang tgit mt phn nhb ca chnh mnh.


46/99

TKhng Hong n Ha Bnh

từ khủng hoảng Đến hòa bình - thuần chay hữu cơ là giải Đáp

Documents