tư vấntrước sinh - · pdf filecách giải quyết khủng hoảng ......
TRANSCRIPT
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Tư vấn trước sinhcác trường hợp nguy cơ cao
TS. BS. NGUYỄN KHẮC HÂN HOANTrưởng khoa XN Di truyền Y học
Bệnh viện Từ Dũ
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Khi nào cần tư vấn2
Biến động, thay đổi
Khó khăn trong cuộc sống
Khủng hoảng cảm xúc
Cách giải quyết khủng hoảng
Tự thân: dung nạp, uyển chuyển
Bạn bè, gia đình, vợ chồng
Chuyên gia tư vấn
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Nhu cầu của đối tượng
được quan tâm, được chia sẻ
tự phát hiện, tự ra giải pháp
được lắng nghe, được giữ bí mật
thỏa mãn
3
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Tư vấn trước sinh – di truyền Thai phụ và gia đình tham vấn bác sĩ
Bác sĩ tư vấn cho thai phụ và gia đình: Cung cấp thông tin, giải thích hiện tượng BN tự đưa ra quyết định
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Tư vấn di truyền
Cung caáp thoâng tin Khuyeán khích thay ñoåi
Chaån ñoaùn, yù nghóa tieân löôïng, vaø khaû naêng ñieàu trò
Kieåu di truyeàn, nguy cô phaùt beänh vaø khaû naêng truyeàn cho theá heä sau
Caùc löïa choïn ñeå giaûi quyeát vaán ñeà
ñoái töôïng töï quyeát ñònh
vôùi ñaày ñuû thoâng tin maø
khoâng bò lo aâu, khuûng
hoaûng, khoâng caûm thaáy
TOÄI LOÃI
5
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Nguy cơ bao nhiêu Không quên mặt tích cực
25% bệnh 1/4 bệnh 1 chọi 3
Nguy cơ HC Down 1/250 Nguy cơ sứt môi 4/100
Định lượng nguy cơ
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Định tính nguy cơ
Bản chất nguy cơ ? Hậu quả, gánh nặng lâu dài của bất thường ? Có thể chẩn đoán trước sinh ? Có thể chữa khỏi ?
•Kém thẩm mỹ•Phẫu thuật được
•Truyền máu suốt đời•Tử vong sớm
•Đần độn•DTBS
Thừa ngón
1/2
Betathalassemia
1/4
Hội chứngDown1/200
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Nguy cơ không có trí nhớ Nguy cơ con bệnh β thalassemia nặng 25%
Bb Bb
Bb bbBb ?
Chồng (Bb)
B b
Vợ (Aa)
B BB Bb
b Bb bb
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
BẤT THƯỜNG Sứt môi Tim bẩm sinh Thai vô sọ Thalassaemia, ¼ Klinefelter
LỰA CHỌN Chẩn đoán trước sinh? Điều trị khỏi sau sinh? Chấm dứt thai kỳ? Xin trứng / tinh trùng?
Cung cấp đủ thông tin để đối tượng TỰ QUYẾT ĐỊNH
Thảo luận các lựa chọn
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Bộ gen người
Bộ gen nhân 46 nhiễm sắc thể ~ 35.000 gen
• Khoảng 1.500 gen/ NST• 50% chưa biết chức năng
Bộ gen ti thể 37 gen
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Cơ chế di truyền một số bệnh di truyền
Ñuïc thuûy tinh theå baåm sinh AD,AR, XR
Ñieác baám sinh AD,AR, XR, M
Hoäi chöùng Ehlers-Danlos AD,AR, XR
Ñaàu nhoû AD,AR
Thaän ña nang AD,AR
U saéc toá voõng maïc AD,AR, XR, M
Cerebella ataxia AD, AR
AD: dt troäi, AR: dt laën, XR: lieân keát X, M: dt ti theå
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Chương trình sàng lọc trước sinhSàng lọc• Double test• Combined test• Triple test• Siêu âm hình
thái học• NIPT
Chẩn đoán• Karyotype• QF-PCR• FISH• Array-CGH
Thalassemia
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Nguyên nhân gây dị tật bẩm sinh
Nhiều gen 50%1 gen 19%Nhiễm sắc thể 15%Yếu tố gây quái 16%
Khó tìm nguyên nhân nếu chỉ có 1 bất thường
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Karyotype bình thường ở thai có nguy cơ HC Down cao
Thai phụ 37 tuổi, para 1001 NT 6,3mm lúc thai 12 tuần 2 ngày Combined test
• Nguy cơ Hc Down 1/3 • Nguy cơ Hc Edwards 1/20
Chọc ối thai 16 tuần, dịch ối nâu sậm Karyotype & QF-PCR bình thường
Thai 20 tuần siêu âm hình thái học bình thường
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Karyotype bình thường ở thai có nguy cơ HC Down cao
40 tuần, sinh thường Con trai, 4600g Tổng trạng bé không b.thường Vẻ mặt bất thường không điển
hình, da sạm đen - thô ráp, nhiều lông
Da gáy dầy Suy hô hấp Tử vong sau 6 tuần vì viêm
phổi, nghi ngờ do rối loạn chuyển hóa
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Karyotype bình thường ở thai có NT 7mm
Tử vong sau sinh 2 tuần
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Karyotype bình thường ở thai có NT tăng
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Đánh giá kết quả xét nghiệm
Tuổi thai lúc XN, kỹ thuật XN, cơ sở XN...
Các hệ thống XN sàng lọc và software tính nguy cơ
AutoDELFIA (Perkin Elmer) + phần mềm LifeCycles Kryptor (Brahms) (TRACE) Roche Cobas E + phần mềm FMF (điện hóa phát quang)
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Đánh giá kết quả siêu âm khoảng mờ gáy
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Ngưỡng NT 95th theo CRL
CRL (mm) NT ≥ mm CRL (mm) NT ≥ mm34 – 36 1,7 51 – 54 2,337 – 39 1,8 55 – 58 2,440 – 41 1,9 59 – 63 2,542 – 44 2,0 64 – 69 2,645 – 47 2,1 70 – 80 2,748 – 50 2,2
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
NT(mm)
(n = 1.063)
NST bất thường
%
NST bình thường % Sinh sống không DTBS
%DTBS /HC di truyền
Sinh sống không DTBS
95th – 3,4mm 10 7 92 833,5–4,4 25 8 90 684,5–5,4 45 21 79 435,5–6,4 70 45 45 14≥6,5 76 47 18 4
> 95th 22 9 89 70
Ayras (2013) Prenat Diag, 33:856-862
Dị tật bẩm sinh - Hội chứng di truyềnở thai có NT tăng + NST bình thường
Tỉ lệ thực tế có thể cao hơn vì được chấm dứt thai kỳ trước khi sẩy thai hoặc chết lưu
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Dị tật bẩm sinh ở thai có NT tăng + NST bình thường
Tim bẩm sinh• NT = 2,5 – 3,5mm tim bẩm sinh 0,6 - 5% • NT = 8,5 mm tim bẩm sinh 64%
Khe môi, khe hàm Thoát vị hoành Loạn sản cơ xương Bất thường thận Các DTBS khác
Bilardo (2007) Ultrasound Obstet Gynecol, 30:11-8
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Rối loạn phát triển TKVĐ và HC di truyềnở thai có NT tăng + NST bình thường
Không đặc hiệu cho một rối loạn cụ thể Chậm phát triển TK-VĐ: 8,7%
(thai có NST bình thường, hình thái học bình thường, NT tăng) Các hội chứng di truyền hiếm, tỉ lệ 1/10.000
• Hội chứng DiGeorge (del 22q11.2)
• Hội chứng Noonan (PTPN11, SOS1, RAF1, KRAS, NRAS, BRAF)
• Hội chứng Smith-Lemli-Opitz (DHCR7)
• Bệnh teo cơ tủy• Rối loạn phát triển cơ xương• Và nhiều rối loạn, bệnh di truyền khác
Ayras (2013) Prenat Diag, 33:856-862Bilardo (2010) Prenat Diag, 30:93-102
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Rối loạn phát triển TKVĐ và HC di truyềnở thai có NT tăng + NST bình thường
Thai có NT 5mm, Karyotype bình thường Sinh thường, đủ ngày Bé gái 6 tuổi, vận động kém, dễ té ngã, cơ lưng và mông kém
phát triển Không chẩn đoán xác định được nguyên nhân
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Thai nguy cơ cao vì DTBS có Karyotype bình thường
Thai phụ 45 tuổi, para 1001, sinh thường, con khỏe Triple test nguy cơ trisomy 21 là 1/200 Siêu âm 18 tuần: sứt môi, chẻ hàm, chi khoèo
Chọc ối, xét nghiệm QF-PCR bình thường
Tư vấn thế nào ? Thai lần sau có sứt môi nữa không ?
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Nguyên nhân sứt môi – chẻ hàm Tiền sử gia đình
• Cha mẹ bệnh• Anh, chị bệnh
Giới tính. Nam : Nữ = 1,5 - 2 : 1 Phơi nhiễm yếu tố gây DTBS trong thai kỳ Bệnh đơn gen: 487 gen
(Winter and Baraitser (2001) London Dysmorpholgy Database)
Bất thường NST: • Lệch bội: Trisomy 13, 18• Mất đoạn NST: del 22q11.2, 4p- …
Nguy cơ tái mắc: 4%
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Nguy cơ tái mắc một số dị tật bẩm sinh
Dị tật bẩm sinh Tần suất1/1.000
Nam:Nữ % con II bệnh (cha mẹ BT)
% con bệnh (cha/mẹ bệnh)
Khe môi, khe hàm 1 – 2 3:2 4 4Khoèo chi 1 – 2 2:1 3 3Dị tật tim 8 1:1 1-4 2 (cha)
6 (mẹ)Trật khớp háng 1 1:6 6 12Lỗ tiểu đóng thấp 2 - 10 10Vô sọHở cột sống
1,52,5
1:22:3
4-54-5
-4
Hẹp môn vị NamNữ
2,50,5
--
210
417
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Khiếm khuyết ống thần kinh
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Hội chứng Apertở thai có NT tăng + NST bình thường Cha mẹ bình thường Tỉ lệ 1/65.000 trẻ sơ sinh Đột biến FGFR2 (10q26.13)
Nguy cơ tái mắc rất thấp
Đóng khớp sọ sớm Mặt giữa trũng, mắt lồi xa nhau Gò má thấp, hàm trên kém phát triển Nhận thức bình thường kém Dính ngón, đa ngón Điếc, đổ mồ hôi nhiều, da nhờn, dính
khớp sống cổ, chẻ hàm
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Tại saoKết quả Nhiễm sắc thể > < Kiểu hình lâm sàng
Hầu hết chỉ định chọc ối vì NC bất thường số lượng NST • Bất thường cấu trúc NST không phải là đích của SLTS hiện nay
Karyotype không phát hiện được bất thường cấu trúc NST < 4Mb
Bất tương hợp nhiễm sắc thể ối & nhau• Khảm thật sự• Khảm khu trú ở bánh nhau, ối• Khảm giả (phát sinh trong nuôi cấy tế bào)
Nhiễm tế bào mẹ
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Kết luận
Xét nghiệm NST và xét nghiệm trước sinh• không thể khảo sát hết các nguyên nhân gây bất
thường di truyền và DTBS Cần tư vấn toàn diện
• các kết cục có thể xảy ra • khả năng tái mắc
BỆNH VIỆN TỪ DŨ KHOA XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN Y HỌC www.tudu.com.vn
Cám ơn