tÜrk bankacilik sektÖrÜ swot analİzİ -...

www.hakanguclu.com

TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ SWOT ANALİZİ

ÖZGÜR ASLANHAKAN GÜÇLÜAYTAÇ ERSAN

www.hakanguclu.com ii

İSTANBUL 2006

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER.......................................................................................................................................... II

TABLO VE GRAFİKLER........................................................................................................................ 3

EKONOMİK GÖRÜNÜM........................................................................................................................ 4

TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNİN BİLANÇO VE PİYASA YAPISI.............................................. 9

SWOT ANALİZİ ..................................................................................................................................... 13

GÜÇLÜ YÖNLER..................................................................................................................................... 13ZAYIF YÖNLER ....................................................................................................................................... 16FIRSATLAR............................................................................................................................................. 21TEHDITLER ............................................................................................................................................. 22SWOT MATRISI .................................................................................................................................... 23

www.hakanguclu.com 3

TABLO VE GRAFİKLER

Tablo 1 Kamu Borçlanması ve Finansal Sistem (GSMH %) ....................................................9

Tablo 2 Mevduat ve Kredi Bilgileri (GSMH %) .........................................................................9

Tablo 3 Banka Bilgileri............................................................................................................10

Tablo 4 Yoğunlaşma Mevduat % (Aktif Büyüklük) .................................................................10

Tablo 5 Bankacılık Bilgileri (2005 Haziran) ............................................................................11

Tablo 6 Bilanço Aktifleri..........................................................................................................11

Tablo 7 Bilanço Pasifleri.........................................................................................................12

Tablo 8 Ürün Bilgileri ..............................................................................................................13

Tablo 9 Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu..........................................................................14

Tablo 10 Tüketici Kredileri......................................................................................................15

Tablo 11 Sermaye yeterliliği %...............................................................................................16

Tablo 12 Finansal göstergeler (GSYİH %, 2003) ...................................................................17

Tablo 13 Finansal göstergeler - 2 (GSYİH %, 2003)..............................................................17

Tablo 14 Tüketici Kredileri......................................................................................................18

Tablo 15 Mevduatın Vade Yapısı ...........................................................................................19

Tablo 16 Kredi Stoku..............................................................................................................20

Tablo 17 Strateji Matrisi..........................................................................................................23

Grafik1 Enflasyon .....................................................................................................................5

Grafik2 Bütçe Açığı / GSYİH ...................................................................................................5

Grafik3 Kamu Borç Stoku /GSYİH............................................................................................6

Grafik4 USD – DİBS Faizleri – O/N Faizler ..............................................................................6

Grafik5 Tasarruf Dengesi/GSMH .............................................................................................8

Grafik7 Para Talebinin Milli Gelire Oranı (%) .........................................................................16


EKONOMİK GÖRÜNÜM

Türk Bankacılık Sektörü’nün analizini yapabilmek için öncelikle Türk BankacılıkSektörünün içinde bulunduğu ekonomik görünümü incelememiz gerekmektedir. Bukapsamda Bankacılık Sektörünü doğrudan etkileyen ekonomik görünümü genelhatlarıyla aşağıda vermeye çalışacağız.

• IMF tarafından desteklenen “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı”uygulanmaya devam edilmektedir.

1999 yılında IMF ile uygulanmaya başlayan 3 yıllık stand-by anlaşması sırasındaKasım 2000 tarihinde çıkan ve Demirbank’ın TMSF’ye devrolması ile sonuçlanan krizardından Şubat 2001 tarihinde çıkan kriz ile bu stand-by anlaşması devam ettirilemezhale gelmiş ve döviz kuru serbest bırakılmıştır.

• Yapısal reformlarla desteklenen sıkı maliye ve para politikalarıuygulanmaktadır.

2001 yılında IMF desteği ile yeni bir program olan “Güçlü Ekonomiye GeçişProgramı” oluşturulmuştur. Bu programın amacı olarak ekonomide yapısal reformlaryaparak, sürdürülebilir bir büyüme ortamının sağlanmasıdır. Bu amacıngerçekleştirilmesi için enflasyonun düşürülmesi ve fiyat istikrarının sağlanması birincibirinci öncelik olarak kabul edilmiştir. Bu kapsamda döviz kuru serbest bırakılmış,bütçede gayrisafi milli hasılanın en az %5’i oranında faiz dışı fazla hedeflenerek sıkıbir maliye politikası uygulanmış ve bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılması içinmali durumu bozulmuş bankalara BDDK tarafından el konularak TMSF’yedevredilmiş, sektördeki bankalar üzerinde etkin denetim mekanizmalarınınkurulmasına çalışılmıştır.

• İktidarda Meclis çoğunluğuna sahip tek parti hükümeti bulunmaktadır.2002 Kasım seçimlerinden Adalet ve Kalkınma Partisinin’nin tek başına iktidar olarakçıkmış, politik istikrarın da katksıyla ekonomik istikrardaki artış devam etmiştir.

• Enflasyon hızla düşmüştür. (2005 sonu itibarıyla %8)

• Ekonomide hızlı bir büyüme temposu yakalanmıştır. (2005’de %5)TC Merkez Bankası’nın enflasyonun düşürülmesi ve fiyat istikrarının sağlanmasınıtek hedef olarak belirlemesi ile enflasyonda hızlı bir düşüş sürecine girilmiş ve 2005yılı sonunda %8 olan enflasyon beklentisinin biraz altında bir değere ulaşılmıştır.


Grafik1 Enflasyon

Politik istikrar, yapısal reformlar ve enflasyondaki düşüş ile birlikte 2004 yılında %9,9büyüme yakalanmıştır ki bu programda öngörülen hedeflerin üzerinde bir büyümehızıdır. 2005 yılında ise %5 civarında bir büyüme beklenmektedir.

• Devletin borçlanma yoluyla piyasalara yaptığı baskı görece azalmıştır.Ekonomik istikrarın sağlanmasında kuşkusuz en önemli etken kamuda sağlanan malidisiplindir. Güçlü Ekonomiye Geçiş Programının temel hedeflerinden olan faiz dışıfazla hedefi sıkı maliye politikası ve gelir arttırıcı ek vergiler ile sağlanmıştır.Aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere bütçe açığının gayri safi yurt içi hasılaya oranı15 Avrupa Birliği üyesi ülkenin ortamasına yaklaşmıştır. 2007’den itibaren buülkelerle aynı seviyeye ulaşılması hedeflenmektedir.

Grafik2 Bütçe Açığı / GSYİH

Uygulanan sıkı maliye politikasının, düşen enflasyonun ve faizlerin kısacaekonomideki iyileşmelerin sonucu olarak kamu borç stokunun gayri safi yurt içihasılaya oranı düşmüştür. Güçlü ekonomiye geçiş programı kapsamında bu düşüşün

95 . . . . '00 . . . . '05 . . '08

0-1-2-3-4-5-6-7-8-9

-10-11-12-13-14-15-16-17-18-19-20

Türkiye 15 AB Üyesi


devam ederek 2008 yılında 15 AB üyesinin ortalamasını yakalamasıhedeflenmektedir.

Grafik3 Kamu Borç Stoku /GSYİH

• Reel ve nominal faizlerdeki düşüş

• Ters dolarizasyonYukarıda kısaca değilinilen ekonomik gelişmelerin sonucu olarak gecelik repofaizlerinde önemli bir düşüş ve istikrar sağlanmıştır. Dolar kurundaki düşüş ise TürkLirasının aşırı değerli olduğu yönünde tartışmalara sebeb olmuş ancak dalgalı kurrejiminin uygulandığı göz önüne alındığında Türk Lirasının gerçek değerinin piyasaoluşan değer olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Grafik4 USD – DİBS Faizleri – O/N Faizler

-50

0

50

100

150

200

99 00 01 02 03 04

O/N TL/USD DİBS Faizi

95 . . . . '00 . . . . '05 . . '0840

50

60

70

80

90

100

110

120

Türkiye 15 AB Üyesi


Türk Lirasının değerindeki artışta genel olarak döviz arzının artışının etkili olduğunusöylemek yanlış olmaz. Döviz arzı artışının bir kısmı yerli yatırımcıların dövizlerinibozdurarak TL’ye dönmelerinden yani “ters dolarizasyon” diye ifade edilenkavramdan diğer kısmı ise yabancı yatırımcıların Türkiye’de yatırımlarınıartırmalarından kaynaklanmıştır.

• Uluslararası piyasalarda likidite bolluğu yaşanmaktadır.

• Yabancı sermaye girişinde ve yerli sermaye sahiplerinin yatırımcesaretinde artış

• Özellikle bankacılık sektörüne yabancı girişinin artmasıYabancı yatırımcıların yatırımları ilk aşamada portföy yatırımları şeklinde olurkendaha sonra banka satın almaları ve ortaklık kurmaları ile özelleştirme satın almalarıile devam etmiştir.Yabancı yatırımların artışını destekleyen bir diğer unsur ise uluslararası piyasalardabir süredir devam eden olumlu hava ve artan likiditedir.

• Dış ticaret hacmindeki artış (2005’de 187,5 milyar ABD $)

• Cari açıkta artış (2005’de 21,5 milyar ABD$, GSMH %6’sı)Ekonomik büyümenin program hedeflerinin üzerine çıkması ithalatın da artmasınaneden olmuştur. Özellikle 2001 krizinden sonra yerli firmaların daha fazla dış ticareteyönelmesi ve uygun ekonomik ortam ile birlikte dış ticaret hacminde önemli bir artışsağlanmış, 2005 yılında 187,5 milyar USD dış ticaret hacmine ulaşılmıştır.Ancak aynı dönemde gerek ekonomik büyüme gerekse TL’nin değer kazanması ilebirlikte cari açık da gayri safi milli hasılanın %6’sına ulaşmış ve 21,5 milyar USD’yibulmuştur.Cari açık bazı kesimler tarafından kaygı ile izlenmmesine rağmen dalgalı kursisteminin uygulanmakta olması cari açık karşısında kaygıların artmasınıönlemektedir.

• Yapısal reformların devam edeceğine olan inançta ve Türkiyeekonomisinin geleceğine duyulan güvende artış

• Özellikle konut kredilerinde olmak üzere kredilerdeki artışSıkı maliye politikaları sonucunda kamunun tasarruf açğı önemli ölçüde azalmıştır.Politik istikrar, AB üyeliği yolunda olumlu devam eden görüşmeler ve yapısalreformlar Türkiye’de ekonominin geleceğine duyulan güveni artırmış bunun sonucuolarak özel kesim yatırımlarını artırmış ve özel sektörün tasarruf fazlası aynıdönemde azalmıştır.


Grafik5 Tasarruf Dengesi/GSMH

Hızlanarak artan bir diğer gelişme de konut kredileri başta olmak üzere kredilerdekiartıştır. Konut kredilerinin vadesi 20-30 yıl gibi uzun bir vadeye ulaşmıştır. Diğertüketici krediler ve kredi kartlarındaki artış da önemli boyutlara ulaşmıştır.

• Özelleştirmeler artarak devam etmektedir.

• Avrupa Birliği ile müzakereler başlamıştır. Özellikle 2005 yılında Türk Telekom, Tüpraş, Ereğli Demir Çelik Fabrikaları gibi uzunyıllardır sorun olan özelleştirmelerin başarıyla ve yüksek fiyatlarla gerçekleştirilmesipiyaslarda güveni artırmıştır. Türk Telekom ve Telsim’in yabancı yatırımcılartarafından satın alınması, Tüpraş ve Ereğli ihalelerine de yabancı yatırımcılarınkatılmış ve önemli teklifler vermiş olamaları ise yabancıların da Türk ekonomisiningeleceğine ilişkin beklentilerini göstermesi açısından önemlidir.Avrupa Birliği ile Ekim 2005’ten itibaren müzakerelerin başlamış olması da doğrudanyabancı sermaye girişini teşvik eden bir diğer unsurdur.

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

99 00 01 02 03 04

Kamu Özel Toplam


TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNİN BİLANÇO VE PİYASA YAPISI

Tablo 1 Kamu Borçlanması ve Finansal Sistem (GSMH %)

2002 2003 2004 2005/8

İç Borç 55 54 52 52İç Borç/M2YRF* 106 118 110 104Bankaların tuttuğu DİBS 14 27 27 27Yerli Yatırımcılardaki DİBS 11 14 15 13Yabancı Yatırımcılardaki DİBS 1 1 3 5

M2YRF= M2Y + Repo + Fonlar

Yukarıda da anlatıldığı üzere kamunun finansal piyasalar üzerindeki baskısınınazalması ile yabancı yatırımcıların ve banka dışı yerli yatırımcıların da Türkiyeekonomisine olan güveni arttı. Daha önce de belirtildiği üzere portföy yatırımı ilebaşlayan yabancı yatırımlar daha sonra doğrudan yatırıma dönüşmeye başladı.

Tablo 2 Mevduat ve Kredi Bilgileri (GSMH %)

2002 2003 2004 2005/9

Mevduat 52 45 46 48TL mevduat 22 23 26 29Krediler/mevduat 38 43 52 59Krediler 20 20 24 28 Tüketici Kredileri 1 4 4 5 Kredi Kartları 1 4 4 3

Ekonomik görünümün iyileşmesi diğer sektörleri olduğu gibi bankacılık sektörünü deolumlu yönde etkilemiştir. Mali yapısı sağlam olmayan bankaların sistem dışınaçıkarılması bankacılığa duyulan güveni artırmış 2003 yılından itibaren mevduatlardaartış gözlenmiştir. TL’ye duyulan güvendeki artışla birlikte TL mevduat oranı daartmaya başlamıştır.Yine ekonomik büyümeye paralel olarak ticari ve tüketici kredilerinde önemli bir artışbaşlamıştır. Tüketici kredilerindeki artış kredi kartları ve otomobil kredileri ile başlamışdaha sonra konut kredileri ile güçlenerek devam etmiştir.


Tablo 3 Banka Bilgileri

2002 2003 2004 2005/9

BANKA SAYISI 52 45 46 48Ticaret bankaları 40 36 35 34 Kamu bankaları 3 3 3 3 Özel bankalar 20 18 18 17 Fondaki bankalar 2 2 1 1 Yabancı bankalar 15 13 13 13Mevduat kabul etmeyen bankalar 14 14 13 13Toplam 54 50 48 47PERSONEL SAYISI Türk Bankacılık Sektörü 123.271 123.249 127.163 ŞUBE SAYISI Türk Bankacılık Sektörü 6.106 5.966 6.106 6.164BANKA SAYISI 40 36 35 34

2002 yılından bu yana banka sayısı 7 adet azalmış olmasına rağmen şube vepersonel sayısında artış gözlenmiştir. Özellikle 2001 yılında mali yapısı zayıf olanbankaların sistem dışına çıkarılması ve denetimlerin artırılması ile bankalar dahasağlıklı bir mali yapıya kavuşmuştur.

Tablo 4 Yoğunlaşma Mevduat % (Aktif Büyüklük)

1980 1990 2000 2005/6İlk BeşAktifler 63 54 48 61Mevduat 69 59 51 65Krediler 71 57 42 54İlk OnAktifler 82 75 69 84Mevduat 88 85 72 89Krediler 90 78 71 78

1990’lı yıllarda düşen yoğunlaşma oranları 2001 krizinden sonra tekrar artmayabaşlamıştır ve daha da artması beklenmektedir. Parekende bankacılık ve butikbankacılığı yapan bankaların ayrışması ölçek ekonomisi açısından bankacılıksektöründeki verimin artışını sağlayacaktır.


Tablo 5 Bankacılık Bilgileri (2005 Haziran)

BankaSayısı

PersonelSayısı

ŞubeSayısı

Aktifler%

Krediler%

Mevduat%

Mevduat bankaları 34 125.416 6.034 96,5 94,1 100 Kamu bankaları 3 39.080 2.039 32,5 19,9 39,5 Özel bankalar 17 79.870 3.786 60,1 69,3 57,1 TMSF bankaları 1 401 1 0,5 0 0 Yabancı bankalar 13 6.065 208 3,4 4,8 3,4Mevduat kabul etmeyen bankalar 13 4.471 19 3,5 5,9 0

Toplam 47 129.887 6.053 100 100 100

Türk bankacılık sektöründe kamu bankalarının ağırlığı özellikle mevduattahissedilmesine rağmen kredilerde bu büyüklükleri ile orantılı varlık gösterememeleridikkat çekicidir. Yabancı bankaların sektörde artan ağırlığı henüz tablolara yeterinceyansımamış olmasına rağmen yabancı bankaların satınalmalar ve ortaklıklar yoluylasektörde ağırlıklarını arttırdıklarını gözlemlemekteyiz.

Tablo 6 Bilanço Aktifleri

AKTİF BİLEŞİMİ 2003 2004 2005/9

Likit aktifler % 15 14 14Menkul değerler cüzdanı % 43 40 39Krediler % 28 34 37Duran aktifler % 8 7 6Diğer aktifler % 7 5 4

Toplam aktifler (milyon USD) 179.300 229.328 271.385

Bankacılık sektörünün bilanço aktif kalemlerindeki iyileşmeler de dikkat çekicidir. Likitdeğerler yavaş olsa da azalmakta menkul değerler cüzdanındaki düşüş daha hızlıgeçekleşmektedir. Bunda kamunun borçlanma ihtiyacındaki azalmanın etkisibüyüktür. Ayrıca ekonomideki büyümenin sonucu olarak kredilerde önemli bir artışolmuştur. Duran aktiflerin ve diğer aktiflerin azalması da diğer olumlu gelişmeler.


Tablo 7 Bilanço Pasifleri

PASİF BİLEŞİMİ 2003 2004 2005/9

Mevduat % 64 64 63 TL % 33 36 39 YP % 32 29 25Mevduat dışı % 16 15 17Özkaynaklar % 14 15 13 Ödenmiş ser. % 5 5 5 Dönem karı % 2 2 1Diğer pasifler % 6 6 7

Toplam Pasifler (milyon USD) 179.300 229.328 271.385

Sektörün pasif yapısı da olumlu yönde gelişmiştir. Özellikle TL mevduattaki artışdikkat çekicidir. Faizlerin düşüşü ile dönem karında meydana gelen azalmabankalarımızın yeni ekonomik sisteme uyumları açısından önemle takip edilmesigereken bir kalemi oluşturmaktadır. Toplam bilanço büyüklüğündeki artış bir miktar USD kurundaki düşüştenkaynaklansa da bankalarımızın toplam aktif büyüklükleri büyümüştür. Ayrıca sözkonusu dönemde bankalarımızın ülke derecelendirme notundaki artışa paralel olaraknotlarının artması da olumlu bir gelişmedir.


SWOT ANALİZİ

Güçlü Yönler

• Teknoloji alanında Türk bankacılık sektörü uluslararası rekabet düzeyiniyakalamış durumdadır.

• İnsan gücü kalitesi ve uzmanlaşma düzeyi yüksektir.İnsan gücü kalitesinin yüksek olması ve özellikle büyük bankaların sektördekipaylarını artırmak için rekabet etmeleri sonucunda Türk bankacılık sektörü teknolojikanlamda uluslararası düzeyi yakalamıştır.Bankacılığın görece olarak diğer sektörlere göre daha iyi maaş vermesi ve 2001özellikle 2001 krizine kadar işsiz kalma probleminin olmaması nedeniyle kalitelipersonel bulmakta zorluk yaşanmamıştır.

• Bankaların gelişmiş şube ağı ve dağıtım kanalları mevcuttur.

• Bankalar gelişmiş ürün ve hizmet yelpazesine sahiptir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak yeni ürünlerin piyasaya sürülmesinde deözellikle 4 büyük özel banka arasında yaşanan rekabet de ürün ve hizmetyelpazesinin gelişmesine ve kalitesinin artmasına önemli katkı sağlamıştır. Diğerbankaların da bunları takip etmeleri ile dağıtım kanalları ve yeni ürünler açısındanTürk bankacılık sektörü oldukça iyi bir noktaya gelmiştir.

Tablo 8 Ürün Bilgileri

2002 2003 2004 2005/9

Toplam Kredi Kartı (milyon) 16 20 27 29,0Toplam Banka Kartı (milyon) 35 40 43 45,7POS Sayısı (bin) 496 662 912 1.100,0ATM Sayısı (bin) 12 13 14 14,5

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere kredi kartı, banka kartı, pos cihazı veotomatik para çekme makinesi sayılarında önemli bir artış olmuş ve bu artış devametmektedir. Ancak bu hızlı büyümenin bazı riskler içerdiği göz önündebulundurulması gereken bir noktadır. Özellikle pos cihazlarında ve otomatik paraçekme makinelerindeki artış sektöre gereksiz maliyet ve zayıflık getiren bir unsur daolabilir.


• Risk yönetiminin geliştirilmesi ve kurumsallaşması yönünde krizlerdensonra mesafeler alınmıştır.

Bankalar başta zorunluluk olduğu için kurdukları risk yönetimi birimlerinin öneminikısa sürede kavramış ve bu konuda önemli çalışmalar yapmışlardır. Özellikle BASELII ile yürürlüğe girecek risk yönetim uygulamalarına yönelik sektörün büyük bankalarıtarafından çalışmalar çok önem verilerek sürdürülmektedir.

• Kur riski azalmıştır.Eylül 2005 itibariyle, bankaların euro cinsinden açık pozisyonları ve dolar cinsindenfazla pozisyonları önemli ölçüde daralırken, toplam döviz açık pozisyonu azalmıştır. Banka grupları itibarıyla bakıldığında, özel bankaların sektörün toplam açığındandaha yüksek tutarda yabancı para açığı ile çalıştığı, diğer bankaların ise toplamdakapalı pozisyonda çalıştığı görülmektedir

Tablo 9 Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu

2000 2001 2002 2003 2004 2005/9

Kamu bankaları -184 191 194 227 223 154 Özel bankalar -10.674 -1.486 -454 -368 -814 -2.169 Fondaki bankalar -5.177 -441 -367 1 56 … Yabancı bankalar -1.966 108 42 82 3 357 Mevduat kabul etmeyen bankalar -441 40 34 37 40 -149

Toplam -18.442 -1.588 -551 -21 -491 -1.834

• Globalleşmeye uyumTürk bankacılık sistemi yetişmiş personeli ve kurumsallaşmış yapısı ilegloballeşmeye hazır durumdadır.

• Kriz yönetimi deneyimi


• Kredilerde (özellikle konut ve tüketici) ve kredi kartı kullanımında artışTürk bankacılık sektörünün kriz yönetimi konusundaki belki de en önemli tecrübesitekrar krize yakalanmamak için nelere dikkat edilmesi ve krizin ne ilesonuçlanacağını görmüş olmasıdır.

Tablo 10 Tüketici Kredileri

2003 2004 NominalDeğ.

ReelDeğ.

Tüketici Kredileri 5.331 11.831 122 95 Konut 506 2.008 297 248 Taşıt 1.655 3.974 140 111 Diğer 3.169 5.850 85 62Tüketici Kredileri (Dövize Endeksli) 482 900 87 64 Konut 280 624 123 96 Taşıt 122 221 81 59 Diğer 80 56 -30 -39Kredi Kartları 7.030 13.920 98 74

Toplam 12.842 26.651 108 82

Tüketici kredilerindeki önemli artış müşteri bağlılığın sağlama açısından önemliolmakla birlikte çeşitli riskler içerdiği de unutulmaması gereken bir noktadır. Ancaktüketici kredilerinin toplam mevduata oranı müzakere sürecindeki olduğumuz ABülkeleri ortalamasının hala altındadır.


Zayıf Yönler

• Finansal sistemin sığlığıTürkiye finansal sistemi hala AB ülkelerine göre sığ durumdadır. TL mevduat, repo vekısa vadeli yatırım fonlarından oluşan para talebinde artış görülmesine rağmenhenüz yeterli değildir.

Grafik6 Para Talebinin Milli Gelire Oranı (%)

• Özkaynak yetersizliğiTürk bankacılık sektörünün belki de en önemli zayıflığı özkaynak yetersizliğidir.Aşağıdaki tablo sermaye yeterliliği açısından Türk bankacılık sektörünü kriterlinüzerinde gösterse de, tabloda yer alan kamu bankalarının yüksek sermayeyeterliliğinin büyük ölçüde nakit dışı olarak verilen kamu menkul kıymetlerindensağlandığı, TMSF bünyesindeki Bayındırbank için de benzer durumun söz konusuolduğu mevduat kabul etmeyen bankaların ise sektördeki paylarının çok küçükolduğu göz önünde bulundurulduğunda Türk bankacılık sektörünün sermayeyeterliliği açısından yeterince güçlü olmadığı görülür. Özellikle BASEL II ilehesaplanmaya başlanacak yeni sermaye yeterlilik oranları açısından.

Tablo 11 Sermaye yeterliliği %

2000 2001 2002 2003 2004 2005/9

Kamu bankaları 7,7 46,6 48,3 56,3 37,9 34,3 Özel bankalar 15,3 14,9 19,6 23,5 22,1 16,8 Fondaki bankalar -62,3 -10,7 -7,5 -21,6 160,4 178,8 Yabancı bankalar 21,9 44,0 32,8 36,2 24,5 18,1 Mevduat kabul etmeyen bankalar 32,5 41,6 57,7 78,4 77,8 98,6

Toplam 9,3 21,4 25,1 30,9 26,5 23,3

20

30

40

50

60

70

99 00 01 02 03 04M2YRF M2RF


Ayrıca, bankacılık aktiflerinin gayri safi yurt içi hasılaya oranı gelişmekte olan ülkelerortalamasının altındadır. Tahvil ve bonoların oranı gelişmekte olan ülkelerden yüksekolsa da bunun tamamının devlet iç borçlanma senetlerinden oluşması özel sektörünhala “dışlama etkisi” nedeniyle borçlanma senedi ihracı yoluna gidememesi bir diğerzayıflıktır. Hisse senetlerinde de finansal sistemimizin küçüklüğü görülmektedir.

Tablo 12 Finansal göstergeler (GSYİH %, 2003)

Dünya Ort. AB Ort. GelişmekteOlan Ü. Ort

Türkiye

Bankacılık aktifleri 112 173 78 72Sermaye Piyasası 230 233 84 86 Hisse Senedi 86 74 47 29Tahvil&Bono 144 159 37 57 Kamu 56 60 23 57 Özel 88 99 15 0

Toplam 342 405 162 158

Toplam aktif büyüklüğün AB ortalamasından çok düşük olması da Türk bankacılıksektörünün bu zayıf yönünü daha net görmemizi sağlamaktadır.

• Yabancı bankaların güçlü sermaye yapılarına kıyasla ulusal bankalarınyetersiz sermaye yapıları

Yukarıda da değindiğimiz üzere Türk bankacılık sektörü finansal büyüklük olarak ABortalamasının oldukça altında. Konut kredilerindeki AB ortalaması Türkiye’ye göredikkat çekici oranda yüksek. Ancak, AB ülkelerinde bankaların kredileri menkulkıymetleştirme imkanı olduğu düşünülürse uzun vadeli konut kredilerinin miktarınındüşük olması şu aşamada çok büyük bir zayıflık olarak kabul edilmeyebilir.

Tablo 13 Finansal göstergeler - 2 (GSYİH %, 2003)

15 AB Ort. Türkiye

Bankacılık Sistemi Aktifler 281 73 Mevduat 98 47 Krediler 128 20 Konut Kredileri 40 1 Tüketici Kredileri 8 4

Kişi başına milli gelir (euro) 24.324 2.999 Kişi başına aktif (euro) 68.361 2.010

Kişi başına milli gelir ortalamasının Türkiye’den çok yüksek olması finansal sistemaçısından önemli bir veri. Ancak Türkiye’nin kişi başına bankacılık aktiflerinin ABortalamasından çok düşük olduğu görülüyor. Kişi başına geliririn akım, kişi başınaaktiflerin ise stok değer olduğu göz önünde bulundurulmalı ancak bu durum bize


Türkiye’de sermaye birikiminin yetersiz olduğunu göstermekte. Bunun en önemlietkenlerinden biri uzun yıllar yaşanan yüksek enflasyon ortamı olabilir.

• Kamu bankalarının ağırlığıKamu bankalarının ağırlığı toplam aktifler içinde %30 civarında olmasına rağmentoplam mevduat içinde bu oran %40’ çıkmaktadır.

• Operasyonel giderler

• Hizmet geliri kültürü eksikliği nedeniyle hizmet gelirleri düşükUzun yıllar süren enflasyon nedeniyle banka personelinde hizmet geliri bilincinineksik olması ve aynı nedenle müşterilerde hizmetler için ücret ödeme konusundakidirenç nedeniyle bankalarımız açısından operasyonel giderler ve hizmet gelirleriniartıramama düşen enflasyon ortamında önemli bir zayıflıktır. Düşük enflasyonortamlarında bankaların en büyük gelirinin hizmet gelirleri olduğu düşünülürse bununönemi daha iyi anlaşılır.

• DİBS’lere bağımlılık devam etmekteFinansal piyasalarda kamunun ağırlığının azalmakta olmasına rağmen hala önemlibir yer tuttuğu gerçektir. Bu da gerçek bankacılık yerine Hazine bankacılığı yapmayönünde yanlış bir yapılanmaya neden olmuştur.

• Kaynak maliyeti yüksek ve vadeler kısaKısa vadeli mevduat toplanmasına rağmen özellikle son dönemde uzun vadeli konutkredilerindeki artış dikkat çekici boyuta ulaşmıştır.Ayrıca, kredi kartlarında oluşan taksitlendirme rekabeti kısa vadeli mevduat toplayanbankacılık sektörü için risk oluşturmaktadır.

Tablo 14 Tüketici Kredileri

2003 2004 NominalDeğ.

ReelDeğ.

Tüketici Kredileri 5.331 11.831 122 95 Konut 506 2.008 297 248 Taşıt 1.655 3.974 140 111 Diğer 3.169 5.850 85 62Tüketici Kredileri (Dövize Endeksli) 482 900 87 64 Konut 280 624 123 96 Taşıt 122 221 81 59 Diğer 80 56 -30 -39Kredi Kartları 7.030 13.920 98 74

Toplam 12.842 26.651 108 82


• Likidite RiskiGeçmiş istikrarsız dönemden kaynaklanan güvensizlik nedeniyle mevduat vadelerininçok kısa olması Türk bankacılık sektörünün likidite riskine açık olması sonucunudoğurmaktadır.Kredi sürelerinin uzaması likidite riskini artırmaktadır.

Tablo 15 Mevduatın Vade Yapısı

2000 2001 2002 2003 2004

Toplam 100 100 100 100 100 Vadesiz 19 17 19 20 21 1 ay 29 34 30 26 25 3 ay 38 38 38 38 38 6 ay 9 6 8 10 8 12 ay+ 6 6 6 6 9 Ortalama vade (ay) 2,8 2,7 2,8 2,7 2,8

• Finansal piyasalarda kamunun dışlama (crowding out) etkisi devametmekte

• Özel sektörün borçlanma araçları çıkarması yüksek maliyet nedeniyleimkansız (vergi, harç, komisyon...)

Finansal piyasalardaki kamunun dışlama etkisinin en önemli sonucu aslında yukarıdabelirtilen likidite riski doğurmasıdır. Bankacılıkta hiç bir zaman vadelerin tamuyuşması mümkün olmadığı göz önüne alındığında, bankaların uzun vadelikredilerinden kurtulup likide dönebilmeleri için tek yol olarak menkul kıymetleştirmekalıyor ancak bu da Türkiye’de dışlama etkisi nedeniyle en azından şimdilik imkansızolduğu için Türk bankacılık sektörü açısından önemli bir likidite riskinin doğmasınaneden olmaktadır.


• Sorunlu KredilerSorunlu kredilerde her ne kadar azalma görünse de bu aslında krizin yarattığı sorunlukredilerin temizlenmesinden kaynaklanan görece bir düşüştür. Kredi miktarındakiartışa paralel kredi riskine maruz değerin artacağı göz önünde bulundurulmalıdır.

Tablo 16 Kredi Stoku

2000 2001 2002 2003 2004

Toplam krediler** 29.602 38.812 39.413 56.144 85.601 Canlı krediler*** 28.366 35.910 36.762 54.600 84.785 Sorunlu krediler (net)**** 1.236 2.902 2.651 1.544 816 Sorunlu krediler***** 3.121 6.421 10.122 8.750 6.081Toplam krediler/GSMH % 24 22 14 16 20

* Yurt içindeki şubelerden kullandırılan krediler ** Canlı krediler + karşılık sonrası takipteki krediler*** Bankacılık sistemi kredileri (mali kesim hariç) **** Karşılık sonrası takipteki krediler (bankacılıksistemi) ***** Karşılık öncesi takipteki krediler(bankacılık


Fırsatlar

• Politik ve ekonomik istikrarın devamıPolitik ve ekonomik istikrarın devamı Türk ekonomisi ve bankacılık sektörü açısındanen önemli fırsattır. Bu durumda sağlanacak ekonomik büyümeye paralel olarakbankacılık sektörünün de büyümesini bekleyebiliriz.

• İpotek piyasası oluşumuYine politik ve ekonomik istikrara bağlı olarak uzun vadeli ipotek piyasasınınoluşması ekomik canlanmayı artıracağı gibi bankaların taşıdığı uzun vadeli konutkredisinin likidite riskini azaltması açısından da oldukça önemli bir fırsat.

• Yükselen kredi derecelendirme notu ile erişilen ucuz dış kaynakolanakları

Türkiye’nin ve buna bağlı olarak bankalarımızın yükselen kredi derecelendirme notuile erişilebilecek olan ucuz dış kaynak bankacılık sektörümüz açısından önemli birfırsattır.

• Ekonomideki büyümeye paralel artan kredi talebiEkonomik büyümeye paralel olarak artan yatırım ve kredi talebi bankacılık sektörüaçısından önemli bir fırsattır.

• Yabancı stratejik ortakEkonomik ve politik istikrar ile artan yabancı sermaye girişi ile uygun şartlarla yabancıstratejik ortak bulmak mümkün hale gelecektir.

• Artan dış ticaret hacmiTüm Dünyada devam eden ekonomik büyüme ve canlanma uluslararası ticareticanlandırmıştır. Aynı dönemde Türkiye’nin de dış ticaretindeki önemli artışın bankakazançlarını artırması beklenmektedir.


Tehditler

• Türkiye’deki ekonomik kırılganlıkPolitik nedenlerden kaynaklanacakolan ekonomik kırılganlık Türk bankacılık sektörüaçısından en önemli riski oluşturmaktadır. Her ne kadar IMF ile yapılan anlaşma2008 yılına uzatılmış olsa da siyasi nedenlerden kaynaklacak, özellikle Ortadoğu’dakibeklenmedik gelişmeler ekonomiye zarar verebilirKüresel ekonomideki dengesizlikler özellikle artan petrol fiyatları da ekonomimizaçısından bir diğer tehdittir.

• Kur riskiTürk bankacılık sektöründe döviz açık pozisyonları önemli ölçüde kapatılmışolmasına rağmen dış ticaret hadleri ve enflasyon farklarına dayalı klasik kur riskianlayışdan beklentilere dayalı kur riski anlayışına geçişte Türk Bankacılık Sisteminingöstereceği direnç bankacılık sektörümüzün en önemli kur riskini oluşturmaktadır.Türk bankacılık sektörünü etkileyebilecek olan bir diğer kur riski ise reel kesimin tamolarak hesaplanamayan açık pozisyonu ile maruz kalacağı kur riskinden dolaylıetklilenme.

• Cari açıkEkonomik büyüme ve döviz kurlarındaki düşüş ile birlikte artan cari açığın nedenolabileceği finansal krizin reel ekonomiye ve dolayısıyla bankacılık sistemine etkisi.Her ne kadar dalgalı kur sistemi ile bu riskten belli ölçüde korunuyor olsak dakurlardaki aşırı yükselme ekonomik istikrara zarar verebilir.


SWOT Matrisi

Tablo 17 Strateji Matrisi

GÜÇLÜ YÖNLER TTeekknnoolloojjii aallaannıınnddaa TTüürrkk bbaannkkaaccııllııkk sseekkttöörrüü

uulluussllaarraarraassıı rreekkaabbeett ddüüzzeeyyiinnii yyaakkaallaammıışşdduurruummddaaddıırr..

İİnnssaann ggüüccüü kkaalliitteessii vvee uuzzmmaannllaaşşmmaa ddüüzzeeyyiiyyüükksseekkttiirr..

BBaannkkaallaarrıınn ggeelliişşmmiişş şşuubbee aağğıı vvee ddaağğııttıımmkkaannaallllaarrıı mmeevvccuuttttuurr..

BBaannkkaallaarr ggeelliişşmmiişş üürrüünn vvee hhiizzmmeett yyeellppaazzeessiinneessaahhiippttiirr..

RRiisskk yyöönneettiimmiinniinn ggeelliişşttiirriillmmeessii vveekkuurruummssaallllaaşşmmaassıı yyöönnüünnddee kkrriizzlleerrddeenn ssoonnrraammeessaaffeelleerr aallıınnmmıışşttıırr..

KKuurr RRiisskkii AAzzaallmmıışşttıırr.. GGlloobbaalllleeşşmmeeyyee uuyyuumm.. KKrriizz yyöönneettiimmii ddeenneeyyiimmii KKrreeddiilleerrddee ((öözzeelllliikkllee kkoonnuutt vvee ttüükkeettiiccii)) vvee kkrreeddii

kkaarrttıı kkuullllaannıımmıınnddaa aarrttıışş

ZAYIF YÖNLER FFiinnaannssaall ssiisstteemmiinn ssıığğllıığğıı.. ÖÖzzkkaayynnaakk yyeetteerrssiizzlliiğğii KKaammuu bbaannkkaallaarrıınnıınn aağğıırrllıığğıı OOppeerraassyyoonneell ggiiddeerrlleerr DDİİBBSS’’lleerree bbaağğıımmllııllııkk ddeevvaamm eettmmeekkttee HHiizzmmeett ggeelliirrii bbiilliinnccii eekkssiikklliiğğii YYaabbaannccıı bbaannkkaallaarrıınn ggüüççllüü sseerrmmaayyee yyaappııllaarrıınnaa kkııyyaassllaa

uulluussaall bbaannkkaallaarrıınn yyeetteerrssiizz sseerrmmaayyee yyaappııllaarrıı KKaayynnaakk mmaalliiyyeettii yyüükksseekk vvee vvaaddeelleerr kkııssaa LLiikkiiddiittee RRiisskkii HHiizzmmeett ggeelliirrii kküüllttüürrüü eekkssiikklliiğğii nneeddeenniiyyllee hhiizzmmeett

ggeelliirrlleerrii FFiinnaannssaall ppiiyyaassaallaarrddaa kkaammuunnuunn ddıışşllaammaa ((ccrroowwddiinngg

oouutt)) eettkkiissii ddeevvaamm eettmmeekkttee KKaammuunnuunn bbaannkkaaccııllııkk ssiisstteemmiinnddeekkii aağğıırrllıığğıı ddeevvaamm

eettmmeekkttee.. ÖÖzzeell sseekkttöörrüünn bboorrççllaannmmaa aarraaççllaarrıı ççııkkaarrmmaassıı yyüükksseekk

mmaalliiyyeett nneeddeenniiyyllee iimmkkaannssıızz ((vveerrggii,, hhaarrçç,, kkoommiissyyoonn....))FIRSATLAR

PPoolliittiikk vvee eekkoonnoommiikk iissttiikkrraarrıınn ddeevvaammıı İİppootteekk ppiiyyaassaassıı oolluuşşuummuu YYüükksseelleenn kkrreeddii ddeerreecceelleennddiirrmmee nnoottuu

iillee eerriişşiilleenn uuccuuzz ddıışş kkaayynnaakk oollaannaakkllaarrıı EEkkoonnoommiiddeekkii bbüüyyüümmeeyyee ppaarraalleell aarrttaann

kkrreeddii ttaalleebbii YYaabbaannccıı ssttrraatteejjiikk oorrttaakk AArrttaann ddıışş ttiiccaarreett hhaaccmmii

Güçlü Yönler ve Fırsatlar Stratejileri UUccuuzz yyaabbaannccıı kkaayynnaakk iillee kkrreeddiilleerriinn

ffiinnaannssmmaannıı AAllaaccaakk ppoorrttffööyyüünnüünn mmeennkkuull

kkııyymmeettlleeşşttiirriillmmeessii

Zayıf Yönler ve Fırsatlar Stratejileri AArrttaann eekkoonnoommiikk ffaaaalliiyyeettlleerr iillee bbiirrlliikkttee hhiizzmmeett

ggeelliirrlleerriinnii aarrttıırrmmaa YYaabbaannccıı ssttrraatteejjiikk oorrttaakkllııkk yyoolluuyyllaa öözzkkaayynnaakk

yyeetteerrssiizzlliiğğiinnii ggiiddeerrmmee EEkkoonnoommiikk bbüüyyüümmeeyyee ppaarraalleell aarrttaann kkrreeddii ttaalleebbii

ssaayyeessiinnddee DDİİBBSS''lleerree bbaağğıımmllııllııkkllttaann kkuurrttuullmmaa

TEHDİTLER TTüürrkkiiyyee’’ddeekkii eekkoonnoommiikk kkıırrııllggaannllııkk KKuurr rriisskkii CCaarrii aaççııkk

Güçlü Yönler ve Tehditler Stratejileri KKrriizz yyöönneettiimmii ddeenneeyyiimmii ssaayyeessiinnddee

eekkoonnoommiikk kkıırrııllggaannllııkkttaann ddaahhaa aazz eettkkiilleennmmee UUzzmmaannllaaşşmmıışş ppeerrssoonneell ggüüccüü ssaayyeessiinnddee

ccaarrii aaççıığğıınn rreeeell eekkoonnoommiiddee nneeddeenn oollaaccaağğııoolluummssuuzz eettkkiilleerrddeenn kkaaççıınnmmaa ((sseekkttöörr vveeffiirrmmaa bbaazzıınnddaa))

Zayıf Yönler ve Tehditler Stratejileri DDİİBBSS''lleerree bbaağğıımmllııllıığğıı aazzaallttaarraakk eekkoonnoommiikk

kkıırrııllggaannllııkkttaann ddaahhaa aazz eettkkiilleennmmee KKaayynnaakkllaarrıınn vvaaddee yyaappııssıınnıı uuzzaattaarraakk oollaassıı

kkrriizzlleerrddeenn ddaahhaa aazz eettkkiilleennmmee


Güçlü Yönler ve Fırsatlar Stratejileri• Ucuz yabancı kaynak ile kredilerin finansmanı• Alacak portföyünün menkul kıymetleştirilmesi

Güçlü Yönler ve Tehditler Stratejileri• Kriz yönetimi deneyimi sayesinde ekonomik kırılganlıktan daha az etkilenme• Uzmanlaşmış personel gücü sayesinde cari açığın reel ekonomide neden olacağı

olumsuz etkilerden kaçınma (sektör ve firma bazında)

Zayıf Yönler ve Fırsatlar Stratejileri• Artan ekonomik faaliyetler ile birlikte hizmet gelirlerini artırma• Yabancı stratejik ortaklık yoluyla özkaynak yetersizliğini giderme• Ekonomik büyümeye paralel artan kredi talebi sayesinde DİBS'lere bağımlılıkltan

kurtulma

Zayıf Yönler ve Tehditler Stratejileri• DİBS'lere bağımlılığı azaltarak ekonomik kırılganlıktan daha az etkilenme• Kaynakların vade yapısını uzatarak olası krizlerden daha az etkilenme

tÜrk bankacilik sektÖrÜ swot analİzİ -...

Documents