tÜrk tarİhİnİn kaynaklarindan olan bazi menakibnam
TRANSCRIPT
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
1/24
TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIB-NAME VE GAZAVATNAMELER HAKKINDA
Yrd. Do. Dr. smail Hakk MERCAN*
ZET
slm ve Trk tarihinde menkb-nmelerin ve gazavt-nmelerinolduka nemli bir yeri vardr. Hz. Peygamberin hayat ve savalarn konuedinen Siyer kitaplar, Mslman askerlerin kahramanlk duygularn artrangaza ve fetih hikyeleri zamanla bu konuda yeni bir tarih yazclnndomasna neden olmutur. Bu eserlerden gazavt-nmeler, bilhassaOsmanl dnemi iin olduka nemli kaynaklardr.
Balangta, Hz. Peygamberin ve gzide sahabesinin stn ahlakn ve yaantlarn konu edinen menkb-nmeler de daha sonraki yllardatasavvuf ve tarikat erbabnn hayatlarn konu edinmektedir.
Gerek gazavt-nmelerin ve gerekse menkb-nmelerin dikkatliceincelenmeleri bize orijinal ve salkl sonucunda, Trk ve slm tarihinin,tarih ve zerinde yaanlan Trk yurtlarnn toponomisi, yaayanlarn dasosyo-kltrel ve dn yaantlar hakknda bilgiler verecektir.
Anahtar Kelimeler: Gazavt Gazavt-nme, Menkb, Menkb-nme,Trk, Trk Tarihi, slm, slm Tarihi, Osmanl, Osmanl Tarihi, Fetih, Gazi.
Balkesir n. Fen-Ed. Fakltesi Tarih Blm r. yesi
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
2/24
smail Hakk MERCAN 108
HISTORICAL VALUE OF SOME EPIC (MENAKIBNAME) ANDRELIGIOUS WAR STORY BOOKS (GAZAVATNAME) AS THE
SOURCES FOR TURKISH HISTORY
ABSTRACT
Manakibnames and Gazavatnames have a certain place in Turco-Islamic historiography. The biography books of Prophet Muhammed and theepic and conquest story books, which are produced for the stimulation ofmslim soldiers' heroic feelings, paved way to the birth of a new history writing. Especially,Gazavatnames constitute an important source for theOttoman period.
While at the begining menakibnames were created in order to describehigh moral values of both the prophet Muhammed and his companians. Inlater periods, the lives of some important men of sufism and religious orders
were also added to these accounts.
After a careful examination of both menakibnames and gazavatnames,we can get original and true information regarding the Turco-Islamic history,geographical area, sosyo-cultural and religious life.
Key Words: Gazavt-nme, Menkb-nme, Turkish-Islamic and Ottomanhistory, Conquest.
GR
slam Tarihilii, "Siyer" ve "Megz" yazcl ile balamtr.
Mslmanlarn, Hz. Peygamberin yaantsn, savalarn ve dier
davranlarn bilmek ve muhafaza etmek dnceleri, "Siyer" ilminindomasn salamtr1. Mslmanlarn kahramanlk duygularn gelitirmek
ve onlar her an savaa hazr hale getirmek dncesi ile de "Megz"
kitaplarnn yazld bilinmektedir2. phesiz bu eserlerin yazlmasn
salayan en byk etken, Kuran ayetleri ile Hz. Peygamberin rnek yaay
ve hadisleri olmutur. "Siyer", insann gidii, huyu ve ahlak anlamna gelen
1 Sabri Hizmetli, (1991)slam Tarihilii zerine, Ankara: Diyanet . Bask. Yayn, s. 49.2 A. Vehbi Ecer, (1991) slam Tarihi Dersleri (Metod-Kaynak-lk Devir), Kayseri: Erciyesniversitesi Basmevi, s. 28; Hizmetli, a.g.e., s. 50;Ayrca baknz, Ignace Goldziher,, (1993)
Klasik Arap Literatr, ev.:Azmi Yksel-Rahmi Er, Ankara: maj yaynlar, s. 134-136.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
3/24
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
4/24
ismail Hakk MERCAN 110
dolaysyla da Ktahya yeni bir r ve ilim muhiti olma zelliini
kazanmtr7.
Trke Trk tarih yazclnn veya Osmanl tarih yazclnnncln yapm olan ve 1412'de len air Ahmed8, eyholu Mustafa9
hep Germiyanolu'nun saraynda yetimi kimselerdir. nk; 1381
tarihinde Germiyan linin bir dn mnasebetiyle Osmanllara gemesi
zerine, bu bilgin ve airler de Osmanllara intisap etmiler; air Ahmed,
Sleyman ah adna kaleme alm olduu skender-nme adl eserini
Yldrm Bayezid'e takdim etmi, daha sonralar da Yldrm Bayezid'in olu
Sleyman elebiye ayrca "Dsitn- Tevrh-i Al-i Osman" da ilave
etmek suretiyle, ilk Osmanl tarih yazclnn nclerinden olmutur.
Ahmed'nin manzum olarak kaleme alm olduu bu "Dstn", kendinden
sonra tarih yazan btn Osmanl tarihilerine kaynaklk etmitir.
zellikle, I. Muard'tan II. Murad'a kadar geen srede, daha
nceden Farsa ve Arapa olarak kaleme alnm olan bt'n eski eserler
birer birer, Anadolu'da hakim bulunan Beyler adna Trke'ye evrilmeye
balanmtr. Bu meyanda, bn-i Sina'nn "el-Knun fi't-Tbb" bata olmak
zere, tbba dair baz eserler Trke'ye evrilerek bahse konu Trk
Beyleri'ne sunulmulardr10. Bu arada; Osmanl Devleti'nin kuruluu
dnemine ait bilgiler yaklak bir asr boyunca yazlamam ve meydana
gelen olaylar, ancak Osmanllarn saltanatlarnn ikinci asrnda kaleme
alnmaya balanmtr".
Yukarda da ifade edildii gibi, ilk Osmanl tarih yazcs, Germiyan
Beyliinde yetimi ve beyliin Yldrm Bayezid devrinde Osmanlya
katlm ile de Osmanl tebaasna dahil olmu olan ir Ahmed'dir. Aslen
7 Uzunarl, a.g.e. s. 51-52; Tekinda, a.g.makale, s. 656.8 Franz Babinger,( 1992), Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri, 2.bs., ev.: Cokun ok,
Ankara: s.12-14; Uzunarl, a.g.e., s.46.9 Uzunarl, a.g.e., s.46.10 Tekinda, a.g.makale, s. 657.11 Necib sim, (1328) "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri, Medhal", Tarh-i OsmnEncmeni Mecmuas, Say: I, stanbul : 41-52; Babinger, a.g.e., s. 7.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
5/24
Sosyal Bilimler Dergisi 111
Sivasl olan Ahmed, Nizm'nin "Hamse-i Nizam" adl eserinin
"skender-nme" ksmn ayn adla evirmi ve Osmanl ehzadesi
Sleyman elebi'ye caize almak dncesi ile sunmu ve bu arada daeserine Osmanl tarihine dair bir blm eklemitir. Nitekim, Ahmed'den
sonra Osmanl tarihi yazan btn mellifler onun eserini kullanmlardr.
"Behet't-Tevrh" in yazar irvanl krullah ve "Tevrh-i l-i
Osman" yazanlardan birisi olan Edirneli Ruh de bunlar arasnda
saylabilir12.
Yine ilk Osmanl tarihileri arasnda saylan veya Osmanllar
zamannda tarih yazanlardan birisi de Ahmed'nin biraderi Hamzav'dir1 .
Emir Sleyman elebi'ye musahiplik yapm olan Hamzav, Hz.
Peygamber'in amcasnn hikayesini ieren "Hamza-nme"
14
adl manzum ve mensur olan ve ok ciltli bir kitap kaleme alm ve bundan sonra da
kendisi bu lakapla anlmaya balanmtr. Aslnda; onun eserinin de
"skender-nme" olduu, Taber v.b. gibi kitaplardan alntlar yaparak,
halka kahramanlk duygularn alamak dncesi ile kaleme alnd ve bir
"skender-i Z'1-Karneyn" hikayesi olduu kabul edilmektedir15.
Bu arada, Necib Asm Tarh-i Osmn Encmeni Mecmuas'nda
"Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri, Medhal" isimli makalesinde ilk
Osmanl tarihileri olarak, "Oru Be" ve "Yahi Fakh" i kabul edip
kaydediyorsa da
16
Babinger, "Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri" adleserinde, Osmanl Tarihilerini yle tavsif eder: "Tarih yazcl acemice
olup, hemen hemen birbirleriyle hi ilgili olmayan olaylar destan tarznda
kaleme alnmtr. XV. Yzyl sonuna kadar "Neden-naslc" bir tarih tarz
grlmez. Tarih yazcl, genel manada tarih yazclklarnda olduu gibi,
Tekinda, a.g. makale, s. 657; Babinger, a.g.e., s. 48.13 Necib sim, a.g. makale, 45; Babinger, a.g.e., s. 14-15.14 Bu konuda geni bilgi iin ayrca baknz, Ltf Sezen, Halk EdebiyatndaHamzanmeler, Ankara, 1991.15
Necib sim, a.g. makale, 46.16 Necib sim, a.g. makale, 42.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
6/24
smail Hakk MERCAN 112
uzun zaman sultann stn meziyetlerinden ve onun ihtiaml hayatndan
bahsetmekle geerdi."'7
Yine Necib Asm, Osmanl tarihilerini tavsif ederken, OsmanlPadiahlarnn Fatih Sultan Mehmed Hn'a gelinceye kadar, meydana gelen
olaylarn yazlmasn kimseye emretmemi olduklarn belirtir. Fatih,
Osmanl Tarihini "ehname" tarznda dzenlemesini "ehd"18 ye emretmi
ise de, ad geenin bu ii yapamadan lm zerine, bu konu Fatih
tarafndan bir bakasna havale edilmemitir19. Sultan Bayezid II,
ehnmecilik iini, drs-i Bitlsi'den nesir olarak yazmasn istemi ise de;
O, 80.000 beyit olarak ve "Het Behit" adyla manzum bir eser kaleme
almtr20. Yine II. Bayezid'in Kemal Paa-zde'ye Osmanl Tarihini Trke
olarak yazmasn emretmesi de Osmanl Tarihilii asndan olduka
nemli bir gelimedir21.
Bu arada, Yavuz Sultan Selim devrinde aldran seferinin tarihini
yazmas air "Tli'" ye emredilmi ve yine padiah tarafndah "Scd" ye
de ayn ynde emir verilmitir22. Aslnda ehnmeciliin bir meslek haline
gelmesi Kanun Sultan Sleyman devrinde olmutur. Seyyid Lokman'a
gelinceye kadar ehname yazanlar eserlerini manzum olarak yazarken23
onun halefi olan "Talik-zde Katib Mehmed" manzum ve mensur olarak
ehname yazmtr ve bunun halefi durumunda olan "Hkm Efendi" de
1010 senesi C. hiri (1610 Ekimi balar) sonlarnda mverrih tayin
edilmitir24.
17 Babinger, a.g.e., s. 7.18 Babinger, a.g.e., s. 29-30, 180.19 Necib Asm, (1329) "Osmanl Tarih-nvislerive Mverrihleri ehnameciler", Tarh-iOsmn Encmeni Mecmuas, Say: VII, stanbul: s. 425-43420 Necib sim, ehnameciler, s. 424; Ahmet Uur, (1987) bni Kemal, zmir: s. 20.21 Uur, a.g.e., s. 21-22.22 Necib Asm, ehnameciler, s. 425.23 Necib Asm, ehnameciler, s. 425; Harun Gngr, "SeyyidLokman ve Ouz-nmesi",Trk Dnyas Aratrmalar, Say: 44'ten ayr basm, s. 91-103.24 Necib Asm, ehnameciler, s. 426.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
7/24
Sosyal Bilimler Dergisi 113
Yine Necib sim, ilk ehnameciler arasnda ehd, Arif, Efltn-
irvn, Seyyid Lokman, Talik-zde Katib Mehmed, Hkm Efendi25,
Ndiri ve Mlhemi
26
yi zikreder. Btn bu bilgilerden sonra, biz Menkb-nmelerin ve Gazavt-nmelerin tarihimizde ve bilhassa Osmanl tarihindeki
yerini ele almaya alacaz.
I- MENKIB-NMELER
Arapa "menkabe" kelimesinin oulu olan "menkb" sz, bir
insann fazilet, hner ve meziyet gibi vnlecek vasflarn dile getirir27.
Bu konuda baka tarifler de yaplmaktadr: vnlecek gzel i, hareket ve
davran". lk nce Hadis kitaplarnda, Hz. Peygamberin ashabnn meziyet
ve faziletleri hakknda kullanlan menkbn, bir ok tarihi ahsiyetin hal
tercmeleri, baz zmrelerin vgye deer ileri iin de kullanlm olduu
da anlalyor28. Ayrca; menkb kavramndan asl anlalan ise, tasavvufun
douu ile ortaya karak yaylm olan bir anlam olmaldr29. Bu meyanda
mehur tarikatlarn kurucularnn, halifelerin ve tannm eyhlerin hayat
hikayelerini anlatan eserlerdir demek doru olsa gerekir.
Hem szl ve hem de yazl olarak tarihin kaynaklarndan olan
Menkb-nmeler de destanlar gibi, yaplan incelemeler sonucunda nemli
birer kaynak olabilecek eserlerdendir. Menkbelerin zayf ynleri, yani
evliya ve meyihe dair uydurma olanlarnn hangi merkezlerde dnd
25 Necib sim, ehnameciler, s. 426-435.6 Necib Asm, (1329), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihlerei ehnameciler", Tarh-i
Osmn Encmeni Mecmuas, Say: VIII, stanbul: s. 498-49927 Frz-bd, (1304), Kms'l-lVTuht ve Okyans'l-Bast (Kamus Tercmesi), I,ev.: Ahmed Asm Cenn Ayntb, stanbul: s, 513.28 Ahmet Ate, (1970), "Menkb", slam Ansiklopedisi, VII, stanbul: s. 701-702; ayrca baknz: Ktib elebi, (1943) Kef'z-Znn an Esmi'l-Ktbi ve'1-Fnn, II, stanbul: s.1835-1845 "Menkbu'1-mam A'zzam Eb Hanfeti'n-Nu'mn, Menkbu Emir Sultan bi-Bursa, Menkbu'l-Etbb, Menkbu Bahddin, Menkbu eyh a'ban Efendiyi'l-Kastamon, Menkbu Hnervern v.b. gibi.29 Ahmet Yaar Ocak, (1992), Kltr Tarihi Olarak Menkbnneler (Metodolojik BirYaklam), Ankara: s. 26.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
8/24
ismail Hakk MERCAN 114
tespit edilebilir ve bu tespitten sonra uydurma olanlarnn dnda kalan
haberler tenkit esaslarna tabi tutularak, onlardan yararlanlabilir. Bu
menkbeler, eitli memleketlerin dnce yaplar zerindeki etkilerinigstermesi bakmndan nemli belgelerdir. Zira, bu menkbelerde eyhlerin
hayatlarna ait geni ve onlarn kerametlerine dair hikayelerde tarihi olaylara
deinilmektedir30. Menkb-nmelerde; konusu olan ahslarn yaptklar
iler, mezarlarnn yerini ve devirlerinin dnce tarzn belirlemek
mmkndr31
.
Menkb-nmelerle ilgili olarak yle grler de vardr: slam
dininde, eitli vesilelerle kendini gstermi insanlar hakknda yazlan ve
Avrupallarca "hagiographie" denilen kitaplar, menkb-nmelerin rneini
tekil ederler. Bu kitaplar;
1) Dini kahramanlarn, yani din urunda savaanlarn hayat
hikayelerinden ve maceralarndan, olaanst kuvvetlerinden spz ederler ki
-bunlara Danimend-nme ve Battal-nme adlar verilir. Bu eserlere, bu
gnk ifade ile dini mahiyette destn eserler demek daha doru bir ifade
eklidir.
2) Zht ve takvasyla hret bulan veya yle olmasa bile halk
arasnda bu ekilde tannan ve Avrupallarn "saint" dedikleri veliler
hakknda yazlan menkb-nmeler olarak ele alnabilir32. zellikle, ikinci
gurup menkbelerde; 160 H/ 776-77 de len brahim Edhem gibi zht ve
takva sahipleri ile, zht ve takvasnn yannda tarikat kuranlar veya 1014 H/
1605-1606 da lm olup Msr'da kendi adna bir tarikat kurmu olan
brahim Glen gibi, bir tarikatn kurulmasna vesile olanlar, zht ve takva
perdesi altnda siyasi bir akmn kurucular - Bedreddin Simv, Uzun Hasan
ve eyh Cneyd gibi- grlmektedir.
30 Zeki Velid Togan, (1985; Tarihte Usl, stanbul: s. 49.31 Mbahat S. Ktkolu, (1991),Tarih Aratrmalarnda Usl, 2. bs., stanbul: Kubbealt
Neriyat, s. 20.32 Tahsin Yazc, (1986), Ariflerin Menkbeleri I, stanbul: nsz, s. XXVII.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
9/24
Sosyal Bilimler Dergisi 115
Yukarda bahsedilmi olan velilerin, tasavvuf erbabnn ve byk
zatlarn hayat hikayelerinden bahseden eserler VI. hicr ve XII. milad
yzyldan itibaren bamsz kitaplar halinde yazlmaya balanmtr.
A) MENKIB-NMELERN MUHTEVASI
Menkb-nmeler, yazlm olduklar devrin bir tr dini, sosyal, ruhi
ve siyasi panoramas mahiyetinde olup, edebiyatta da nemli bir yer igal
etmektedirler. Bir ka mstesna, slam byklerinin hayatlarna dair olan bu
menkb-nmeler, zerinde durularak henz daha gerei gibi
incelenmemitir33. Bununla beraber, en ok zerinde durulan ve Mevln'y
konu edinmesi sebebiyle de daha ok tannan Eflk'nin "Menkbu'l-
Arifn" adl eseridir34.
Menkb-nmelerde, hemen hemen devrinin her trl olay ve
ahslar hakknda bilgiler bulunabilir. Bu ynyle de bahse konu eserler
ayn zamanda bir tarih kitab nitelii kazanrlar. Bu tr eserlerde; konu
edindii ahslarn, olaylarn ve menkbelerin cereyan ettii blgelerin tarihi,
ksmen de olsa sosyal durumu ve mehur kiilerin, bilginlerin ve airlerin
haklarnda ok defa baka kaynaklarda bulunmayan nemli bilgiler verilir.
Bu tr bilgiler, bazen eserin asl konusu ile ilgili olanlar glgede brakabilir.
te, bu tr eserlerden birine Muhy-yi Glen'nin eserlerinde rastlamak
33 zerinde alma yaplm olan baz menkb-nmeler: Necmi Atik, (1997), Yesevlik veCevhiru'l-Ebrr min Emvci'I-Bihr, (Y. Lisans) ASBE, Ankara; smail Hakk Mercan,(1990) Menkb-Nme-i eyh Evhadeddin Kirmn, (Y. Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:;Elvan elebi, (1995), el- Menkbu'l-Kudsiyye f Mensbi'l-nsiyye, Haz.: . Ernsal-A.
Y. Ocak, Ankara:; Esat Coan, (1996); Maklt- Hac Bekta- Vel, sad. Hseyin zbay, Ankara:; Ahmet Eflak, (1995), Ariflerin Menkbeleri, I-II, ev. Tahsin Yazc, Ankara:;smail Hakk Mercan, (1996), eyh Aleddin Ali b. Yahya es-Semerkand veMenkbnmesi'nin Transkribe, Tahlil ve Tenkidi (Dr. Tezi), Erciyes SBE, Kayseri: vb.
gibi'4 Tahsin Yazc, a.g.e, nsz, s. 11.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
10/24
ismail Hakk MERCAN 116
mmkndr. Onun eserleri incelendii zaman, bilhassa Osmanl tarihi iin
ilgi ekici bilgilerin elde edilebilecei kuvvetle muhtemeldir35.
1) MENKIB-NMELERN ZELLKLER
Menkb-nmelerin zelliklerinin slup ve dil ynnden olmak
zere iki ynden ele alnmas mmkndr.
a) MENKIB-NMELERN SLUBU
Menkb-nmelerin slubu genelde sade ve halkn anlayabilecei bir
tarzda olmas ynyle nemlidir. Bununla beraber, ait olduklar yzyln
geerli olan geleneklerine uyularak Arapa-Farsa-Trke ifade biimleri ve
yine dilde ksa da olsa iirler ve daha ok an bir Trke ile kurulmu ksa
ve ak nesirler bulunur.
Menkb-nmelerde, menkbe sahibine ait hatralar, yer yer ata
szleri; Trke, Arapa ve Farsa beyitler, ayet ve hadisler ile byk zatlarn
szlerine yer verilir.
b) MENKIB-NMELERN DL
Menkb-nmelerde en nemli husus onlarn, okuyanlar tarafndan
kolaylkla anlalabilir olmasdr. Bu sebeple, hitap ettii topluluun dili ile
yazlm olmas olduka nemlidir. Bununla beraber, menkb-nmeler
dilde (Arapa-Farsa-Trke) yazlm olup, yazlm olduklar dillerin
dilbilgisi kurallarna uygun olarak kaleme alnmlardr. Baz menkb-
nmeleri yazanlar avamdan da olsalar, genellikle menkbeyi yazan kii
eyhin yaknnda bulunan ve onu iyi tanyan birisidir. Ayrca, bu kii alim
birisi de olabilir. Mesela, Menkbu'I-rif'ni kaleme alan Eflk Dede,
Tahsin Yazc, (1982), Menkb- brahim-i Glen, Ankara: nsz, s. XXVII.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
11/24
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
12/24
ismail Hakk MERCAN 118
50 nin zerinde menkb (mezhep imamlar, din ve tarikat bykleri v.b.
gibi) dan bahsedilmektedir.
a) TARKAT BYKLENN MENKIBELER
Bu tr eserler; tarikat kurucularnn, onlarn halfelerinin ve mehur
eyhleri konu edinen menkb-nmelerdir.
Menkb- Sipehslr; Mevln'dan, babasndan, halifelerinden ve
mritlerinden bahseder. Menkbu'l-rifn; Eflk'nin bu eseri de yine
Mevln ve evresi ile ilgilidir. Reaht Ayn'l-Hayt, Menkb-
a'bniyye, Semert'1-Fud fi'1-Mebdei ve'1-Me'd, Menkb-
Melmiyye-i Bayrmiyye, Hediyyet'l-hvn, Silsile-nme-i Tark-iCelvetiyye, Menkb- mm A'zm, Menkb- Mevln, Menkb- Emir
Sultan, Menkb- Hac Bekta- Vel, Menkb- eyh brahim Glen,
Menkb- Akemseddn40, Menkb- Evhadeddn Kirmn41 v.b. gibi.
b) TARH KAYNAI OLAN BAZI MENKIB-NMELER
Yukarda da ifade ettiimiz gibi, menkb-nmler tarih iin nemli
birer kaynak zelliine sahiptirler. imdi bunlardan bazlar hakknda ksa
ksa bilgiler vermeye alalm.
Menkb- l-i Osman T Yldrm Hn'a Gelince; bilinen en eski
Osmanl tarih yazcs olan Yahi Fakh tarafndan kaleme alnm olan eser,
k paa-zde ve Oru Be gibi tarihilerin eserlerine kaynaklk etmitir42.
40 Levend, a.g.e., s. 427-439.41 Bu konuda geni bilgi iin baknz, smail Hakk Mercan, (1990) Menkb-Nne-i eyhEvhadeddin Kirmn, (Y. Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:42 Babinger, a.g.e., s. 11.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
13/24
Sosyal Bilimler Dergisi 119
Menkb- Sultn Osman; Hseyin b. Abdullah tarafndan kaleme
alnd tahmin edilen eser, II. Osman'n biyografisini ve Mays 1622 deki
Yenieri isyann anlatr43
.
Menkb- Sultn Sleyman (Risle-i Padih-nme); Eyyb bu
eserinde, Knn Sultn Sleyman dneminin nemli olaylarn ve zellikle
mimar faaliyetlerini anlatr .
Menkb-nme-i Mahmd Paa (Mahmd-nme); Karamam
Mahmd Paa'nn 1474 ylnda idam edilen Sadrazam Mahmd Paa-i
Vel'nin hayatna dir yazm olduu bir eserdir45.
Menkb-nme-i Tc'l-Arifn; Ak paa-zde'nin damad olan
Seyyid Velayet eyh Eb'l-Vef'y metheden bu eser, ad geenin hakknda
geni bilgileri iermektedir46.
Menkb- Melmiyye-i Bayrmiyye; Mstakm-zde SleymanSa'deddn'i nl Bayrm veya Melm dervilerinin biyografileri ile ilgili
eseridir.47
c) SALTUK-NME
Anadolu'nun ve Rumeli'nin Trklemesi ve slamlamasn salayan
baz etkenler vardr ki ; "Gziyn- Rm", "hiyn- Rm", "Bciyn-Rm" ve "Abdaln- Rm"48 gibi adlarla anlan faal, heyecanl, imanl ve
topluluklar sevk eden nc kiilerin her biri halkn muhayyilesinde birer
kahraman, vel, bilgin ve mutasavvftr. te Sar Saltuk da sz edilen byk
4j Babinger, a.g.e., s. 173.44 Bu konuda geni bilgi iin baknz, Mehmet Akku, (1991), Menkb- Sultan Sleyman(Risle-i Padih-nme), Ankara: Kltr Bakanl Yayn; Babinger, a.g.e., s. 72.45 Babinger. a.g.e., s. 27.46 Babinger. a.g.e., s. 39.47 Babinger, a.g.e., s. 345.48 Fuad Kprl, (1988), Osmanl Devlet'nin Kuruluu, 3. bs., Ankara: Trk Tarih
Kurutrmu Yaym, s. 84-102. Ayrca baknz, k Paa-zde, Dervi Ahmed k, (1990),k Paaoh Tarihi, 2. bs., Haz.: Atsz, Ankara: M. Eitim Bak. Yayn.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
14/24
smail Hakk MERCAN 120
ahsiyetlerden birisidir. Halkn dncesinin deer yarglarna gre; gz,
bilgin, mutasavvf ve mcahit bir kiidir49.
Saltk-nme50
, XIII. Yzyl alp erenlerinden olan bu kiininmaceralarn anlatan destn bir eserdir. Anadolu ve Rumeli'nin Trkler
tarafndan fethi srasnda pek ok savaa katlan ve kahramanlklar gsteren
Sar Saltuk, daha salnda destn bir ahsiyet haline gelmi ve menkbeleri
dilden dile yaylmaya balamtr51.
Bu eseri derleyen Eb'1-Hayr- Rm, kendi ifadesine gre Sultan
Cem'in istei zerine bahse konu menkbeleri halkn arasndan toplamtr.
XV. Yzyln sonlarnda kaleme alnm olan Saltk-nme, bir slm-Trk
destandr. slm-Trk destan zincirinin bir halkasn oluturan bu eserde,
destn, tarih, ve din unsurlar mevcuttur. Saltk- nme; Eb Mslim-iHorasan, Danimend-nme ve Battal-nme ile byk lde benzerlikler
gstermektedir52.
Anadolu'nun fethi yllarnda, asker fetihlerin yan sra manev fetih
diyebileceimiz bir baka kltr hadisesi iinde, Horasan Erenleri, Ahler
v.b. nin yannda, en nemli rol oynayan zmre, "Gziyn- Rm" olmutur.
Bunlar arsnda, zellikle Battal Gz, Danimend Gz ve Sar Saltuk Gz -
bir btnlk ierisinde ve alplk taraflar gittike azalarak- nemli
fonksiyonlar ifa etmilerdir. Bu yzden, destanlarn incelenmesinin Trk
Kltr Tarihi asndan birinci dereceden nemleri vardr5j. Esasen, Eb'l-
Gz Bahadr Hn54'n, Rei'd-Dn55'in, Kagarl Mahmd56'un ve Dede
Korkut hikayelerinin, o devirdeki Trkmenlerin yaaylarnn
Kemal Yce, (1987), Saltk-nme'de Tarih, Din ve Efsnev Unsurlar, Ankara: KltrBak. Yayn, s. XII1-XIV.50Babinger, a.g.e., s. 179.51 kr Akaln, (1988,), Saltk-nme I, Ankara: Kltr Bak. Yayn, s. III.52 Yce, a.g.e., s. XIV.53 Yce, a.g.e., s. 3.54 Baknz: Trk eceresi (ecere-i Trk), stanbul 1343 H/ 1925.55 Baknz: Cmi'u't-Tevrh, ner.: A. Ate (Seluklular ksm), Ankara 1960.56 Baknz: Kagarl Mahmud, (1941), Dvnu Lugati't-Trk, ev.: Besim Atalay,
Ankara:Milli Eitim Yaynevi.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
15/24
Sosyal Bilimler Dergisi 121
aydnlatlmasnda oynad rol kadar, ayn eyin XV. Yzyl Osmanl Trk
toplumu asndan Saltk-nme iin de sz konusudur3 .
Saltk-nme'deki menkbeler iki gurupta ele alnabilir. Birinciguruptakiler, Anadolu ve Rumeli'de cereyan eden hadiseleri konu
edinenlerdir ki; bunlar Sar Saltuk'un savalaryla beraber Anadolu'da yani
bir devlet olarak Osmanl Devleti'nin kuruluu, Trklerin Rumeli'ye
geileri, Anadolu ve Rumeli'nin Trkletirilmesi ve slamlatrlmas ve
dnemin nde gelen ahslaryla ilgili bilgilere rastlanr.
kinci gurup menkbeler ise; Onun Hindistan, Habeistan, Kuhistn,
Cinnistn, Kaf Da v.b. yerlere yapt seferleri ve buralardaki olaan st
hadiseleri konu edinmektedir. Btn bu bilgilerin altnda, Saltk-nme;
mill tarihimizi, edebiyatmz ve folklorumuzu ilgilendiren en nemli bireser konumundadr .
II- GAZAVT-NMELER
Arapa "gaza" kelimesi ile, Farsa "nme" kelimesinden meydana
gelen "gazavt-nme" kelimesi, Trk Edebiyatnda dmanla savalar veya
aknlar zincirinin tasvir edildii eserlerin genel addr.
Gaza, cenge gitmek ve cenk etmek anlamlarna gelir. Aslnda, din
dmanlar ile yaplan savalara "cihd" ad verilmekte olup, gaza kelimeside bu anlamda kullanlmaya balanmtr. Arap edebiyatnda, gazalar ve
gazilerin kahramanlklarn anlatan eserlere "megz" ad verilmitir. Trk
edebiyatnda ise bu tr eserlere "gaz-nme" veyahut da "gazvt-nme" ad
verilmi ve bu ad altnda toplanmlardr39. Geri, Arapa gazavat60
' Yce. a.g.e., s. 4.5S Akaln, Saltk-nme II. s. III.59 Agh Srr Levend, (1956), Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-nmesi,
Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn, s. !, Trk Edebiyat Tarihi I, Ankara: 1988, Trk Tarih
Kurumu Yayn s. 158; Hseyin (Gazi) Yurtlaydn. (1962), "Gazavl-nmeler'e EK lif,(A..) lahiyat Fakltesi Dergisi, Ankara: A. . Basmevi, X/ 167-174.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
16/24
ismail Hakk MERCAN 122
kitaplarna da olduka sk rastlanr. Bu eserler de yine slm'n cihad ve fetih
politikas dorultusunda yazlm eserlerdir.
A) GAZAVT-NMELERN MUHTEVASI
Trk edebiyatnda, genelde bir tek sava konu edinen eserlere
"gazvt-nme" ad verilmitir. Bunlara bazen kronik adnn da verildii
grlmektedir61. Aslnda, gazalarda fetih veya zafer bahis konusu deildir ve
gaza sadece savatr.
Bir ehrin62 veyahut bir kalenin alnmasn anlatan eserler de "fetih
name"63 adn alr. Ayrca; fetihleri ve dmann yenilmesi ile sonulanan
savalar hikaye eden fetih-nmelere "zafer-nme"64 ad da verilir. Bu eserler
sonralar birbiri ile kartrlm, fetih-nme ve zafer-nmelerin hepsine
gazvt-nme ve son devirlere ait savalar hikaye eden eserlere de genel
olarak zafer-nme denilmitir.
Btn bu eserler, Osmanl tarihinin bazen eksik kalm veya
braklm olan noktalarn aydnla kavuturan birer nemli belgelerdir.
Tarihin seyrini deitiren, yahut yerli ve yabanc bir ok slalenin kaderini
izen eserlerden ou, btn ayrntlaryla grlr.
Gazavt-nmelerde;
a) Padiahlardan birinin hayatn odak yaparak, onun zamanndakieserlerle belli bal olaylar tasvir eden manzum ve mensur eserler ki "selm-
nmeler" ve "sleyman-nmeler" bu gurup eserler arasnda n sray alrlar.
Bu konuda baknz: Kayhan Atik, (1990), Gazavt- Mesleme (b. Abdlmelik), (Y.Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:61 Levend, Gazavt-nmeler..., s. 4.62 Babinger, a.g.e., s. 112 (Fethnme-i stanbul).63 Babinger, a.g.e., s. 261 (Fethnme-i Kamanie).64
Babinger, a.g.e., s. 73 (Zafer nme-i Sultan Sleyman Hn).
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
17/24
Sosyal Bilimler Dergisi 123
b) Vezirlerden veya nl komutanlardan birisinin gazalarn tasvir
eden gazvt-nmeler. Bunlar arasnda Barbaros Hayreddin Paa65, Kprl
Fazl Ahmed Paa66
, Tiryaki Hasan Paa67
, zdemirolu Osman Paa v.b.gibi paalarn ahsiyetleri etrafnda toplanan eserler bu tre rnek tekil
ederler.
c) Belli bir seferi veyahut bir kalenin alnmasn anlatan gaz-
nme, fetih-nme veya zafer-nmeler bu trn rnekliini tekil ederler.
B) GAZAVT-NMELERN ZELLKLER
Gazvt-nmeler, daha ok birer tarih niteliini tarlar. Bununla
beraber, hamas ve destn karakter tayanlara da rastlanr. Yukarda da belirtildii zere; gazvt-nmeler, tarihlerde yer alan savalar hakknda ve
onlarn eksik brakt yerleri tamamlar ve hem de savalar btn
ayrntlaryla anlatt iin daha canl ve daha alml olurlar68.
Gazavt-nmelerde, yabanc kaynaklarn da kabul ettikleri olaylar
hakknda derin ve geni bilgiler ile yer ve ahs adlar zerinde mutabakat
vardr. Mesela, "Gazavt- Sultan Murad b. Mehmed Hn (zladi ve
Varna Savalar (1443-1444) zerinde Anonim Gazavt-nme)" isimli
eserde, Macar kral ve askeri ile ilgili geni bilgiler, onlarn eli ve esirlere
kar davranlar, dier kral ve despotlar hakknda da ayrntl malumat bulunmaktadr. Ad geen eser, Ak Paa zade Tarihi gibi yerli
kaynaklarla da karlatrld zaman, belirtilen konularda byk bir
mutabakat ve uyum bulunmaktadr69.
Babinger, a.g.e., s. 72.66 Babinger, a.g.e., s. 238 (Cevhir't-Tevrih).67 Babinger, a.g.e., s. 136.68 Levend, Trk Edebiyat Tarihi I, s. 158.69
Baknz; Gazavt- Sultan Murad b. Mehmed Hn (zladi ve Varna Savalar (1443-1444) zerinde Anonim Gazavt-nme), Haz.: Halil tnalck-Mevlud Ouz, Ankara 1989.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
18/24
ismail Hakk MERCAN 124
C) GAZAVT-NMELERN TARH DEER VE NEM
Osmanl tarih yazclnda nemli bir tr olan "Gazavt-nme" ler,
esas itibari ile, bir padiah devrini anlatan ya da geni olarak "Tevrh-i l-iOsman" tipinde eserlerdir. Bunlar, bazen kroniklerle birlikte de
deerlendirilirler. Osmanl tarihlerinin bazlar hilkatten (Hz. Adem'in
yaratl) , bazlar da Osmanl hanedannn ortaya kndan ve bazlar da
belli bir devreye ait eserler olmakla beraber; edeb eserler arasnda, belli
bal gazalar tasvir edenler de bulunmaktadr. Ahmed'nin skender-
nme'si, Talcal Yahya Bey'in Usl-nme'si bu tr eserlerdir.
Bununla beraber, yukarda da deinildii gibi gaz-nme veya zafer-
nme adn tayan eserler de vardr ki bunlar, byk bir tarih kitabnn
deiik blmlerinden olumaktadr. Bunlar, bazen ayr bir cilt tekil ettiiiin bu eserlere byle bir ad verilmi olmasnn doal olduu kadar, daha
sonra mstensihler tarafndan da isimlendirilmi olabilmektedir. Mesela;
"Tc't-Tevrih"in II. Bayezid zaman ile ilgili blm {'RisIetn f
Trh-i Sultn Bayezid Hn" adyla kaydedilmitir. Hasan Bey-zde
tarihinden alnm bir para da "Trh-i Sultn Sleyman Hn" ismiyle
ktphane kaytlarna gemitir. Hoca Selim Efendi adna kaytl "Trh-i
Feth-i stanbul"71 adl eser de "Knh'l-Ahbr" in Ftih devrine ait
blmdr.
D) BAZI GAZAVT-NMELER VE
DEERLENDRLMES
Gazavt-nmeler bir tarih srasna gre ele alnabilir. Bunlarn,
padiahlarn zamanna gre ele alnmas daha iyi olacaktr.
Bu tre rnek olarak; Mneccimba Ahmed b. Lutfullah'n Cmi'u'd-Dvel'i, GeliboluluMustafa l'nin Knh'l-Ahbr adl eseri v.b. gsterilebilir.71 Babinger, a.g.e., s.283.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
19/24
Sosyal Bilimler Dergisi 125
a) II. MURAD ZAMANI
1- Gazavt-nme: Gelibolulu Zf Mehmed'in II. Murad'n
gazalarn tasvir eden bir eser olup. nshas bulunamamtr.
2- Gazavt- Sultan Murad b. Mehemmed Hn: zladi ve
Varna (1443-44) zerine Anonim Gazavt-nme. Prof. Halil nalck ve
Mevlud Ouz tarafndan Trk Tarih Kurumu yaynlar arasnda neredilen
bu eser, 70 varak (yaprak) olup sonu eksiktir.
b) FATH ZAMANI
1- Trih-i Eb'1-Feth: Tursun Bey'in Fatih dnemini ieren
eseridir ve Mertol Tulum tarafndan yayna hazrlanan bahse konu eserTercman Gazetesi yaynlar arasnda (tarihsiz) ve Damla yaynlar72
arasnda neredilmitir.
2- Mahrsa-i Fetl-i Kostantniyye: Tc-zde Ca'fer
elebi 'nin eseridir.
3- Trh-i Fcth-i Kostantniyye: Kemal Paa-zde'nin
eseridir . Byk bir ihtimalle Tevrh-i Al-i Osman75 adl Osmanl Tarihine
dair ilk mufassal ve II. Bayezid'in emri ile kaleme alnan Fatih devrine ait
VII. Deftercinden bir ksm olup, eitli ktphanelere bu adla
kaydedilmitir.
Fazla bilgi iin baknz, Tursun Bey (Tr-i Sina Bey), (1977), Trh-i Ebii'1-Feth, Haz.:Mertol Tulum, stanbul:" Babinger, a.g.e., s. 56; Ayrca baknz, Tarih-i Osmn Encmeni Mecmuas lavesi,
stanbul 1331; Feridun Emecan, (2001), "stanbul", Diyanet slam Ansiklopedisi, XXIII,istanbul: Diyanet Vakf Yayn, s. 212-220.
lyas elebi, (2002), "Kemal Paazade, EserlerP, Diyanet slam Ansiklopedisi, XXV, Ankara:, Diyanet Vakf Yayn s. 245-247.75 Babinger, a.g.e., s. 70; Ayrca fazla bilgi iin baknz Ahmet Uur, (1996), Kemalpaa-Zade bn Kemal, Ankara:'*' erafcttin Turan tarafndan 1957 senesinde neredilmitir.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
20/24
ismail Hakk MERCAN 126
4- Feth-i Kostantniyye: mam-zde Mehmed Es'ad'n, II.
Mahmud'un emri ile yazm olduu eseridir77. stanbul zerine Fatih devrine
kadar yaplm olan fetih giriimleri anlatlr.
5- Brika-i Zafer: Namk Kemal'in stanbul'un fethine dair
1861 de yazm olduu eseri78 olup, sz konusu eser 1290 ve 1305 yllarnda
iki defa baslmtr.
6- Fatih Devri Tarihi: Bak'nin manzum olarak kaleme ald
eseridir.
c) II. BAYEZD ZAMANI
Menkb- Sultan Bayezid Hn bn M. Hn, Byezid-nme79,
Sef'nin Feth-i nebaht ve Moton80, Mora Fethi, Kutb-nme yahut Kssa-i
Midilli81, Sinoplu Sef' nin Gazavt-nmesi ", Edirneli Hayreddin'in
Gazavt-nmesi, Prizrenli Sz elebi'nin nl aknclardan Mihalolu Ali
Bey83'in gazalarn tasvir eden Gazavt-nme adl mesnevisi.
d) I. SELM ZAMANI
kr-i Bitls'nin Selm-nmesi, skpl shak elebi'nin Selm-
nmesi, Kalkandelen'li Scd'nin Selm-nmesi, Kef'nin Selm-nmesi,
Babinger, a.g.e., s. 385.8 Babinger, a.g.e., s. 403.9 Babinger, a.g.e., s. 61.0 Babinger, a.g.e., s. 55-56.1 Babinger, a.g.e., s. 36.2
Babinger, a.g.e., s. 55-56.3 Babinger, a.g.e., s. 38.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
21/24
Sosyal Bilimler Dergisi 127
Sheyl'nin Selm-nmesi, Sa'd b. Mte'l'in Selm-nmesi, Seny'nin
Selm-nmesi, Muhy elebi'nin Selm-nmesi84 v.b. gibi.
Ayrca, Knn ve halefi olan padiahlar zamannda da Gazavt-nme rnei saylacak bir ok tarihi eser, fetih-nmeler ve zafer-nmeler de
grlmektedir.
SONU
Osmanl tarih yazclnn nemli bir blmn tekil eden
Gazavt-nmeler zerine derinlemesine bir alma yaplamamtr. unu
hemen belirtmek gerekmektedir ki, elde mevcut olanlar dnda daha bir ok
gaz-nmeler bulunduu dnlmektedir. Bu gaz-nmelerin phesiz
hepsinin tarihi deeri ayn olmayabilir. Bunlar arsnda, sefere ktan
itibaren, karargahn kuruluuna kadar geilen yollar85, varlan menzilleri,
gnleri ve saatlerine kadar tespit eden, savan balad andan sonra
meydana gelen hcumlar ve savunmalar btn detaylarna kadar aklayan,
nihayet silah ve malzeme miktarlarn bile belirten nemli eserler bulunduu
gibi, olaylar geitiren bir tarzda hikaye eden, verdikleri bilgiler bakmndan
hibir deer tamayan eserlerin de bulunduu bilinmektedir. Temennimiz
bu eserler zerinde ciddi almalarn yaplmas ve gn yzne
karlmasdr86.
84 Babinger, a.g.e s. 57-61; Yavuz devri iin baknz, Ahmet Uur, (1989). Yavuz SultanSelim, Kayseri: Erciyes n. Yayn, 160 s. Eser, MEB tarafndan II. defa baslmtr.85 Geni bilgi iin baknz, Feridun Ahmed Bey, (1275), Mnet's-Seltn I-II, stanbul:86 Bu konuda geni bilgi iin baknz, Agah Srr Levend, (1956), Gazavt-nmeler ve
Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-nmesi, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
22/24
ismail Hakk MERCAN 128
KAYNAKLAR
Ahmet Eflak, (1995), Ariflerin Menkbeleri, I11, ev. Tahsin Yazc, Ankara:
Trk Tarih Kurumu Yayn.
Akaln, krSaltk-nme I, Ankara 1988.
Akku, Mehmet (1991), Menkb- Sultan Sleyman (Risle-i Padih-nme),
Ankara: Kltr Bakanl Yayn.
k Paa-zde, Dervi Ahmed k, (1990), k Paaolu Tarihi, 2. bs., Haz.:
Atsz, Ankara: Milli Eitim Yayn.
Ate, Ahmet (1970)"Menkb", slam Ansiklopedisi, VII, stanbul: Milli Eitim
Yaym, s. 701-702.
Necmi Atik, (1997), Yesevlik ve Cevhiru'l-Ebrr min EmvciT-Bihr, (Y.
Lisans) ASBE, Ankara:
Atik, Kayhan (1990), Gazavt- Mesleme (b. Abdlmelik), (Y. Lisans), Erciyes
SBE, Kayseri:
Babinger, Franz (1992), Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri, 2.bs., ev.: Cokun
ok, Ankara: Kltr Bakanl Yayn.
Coan, Esat (1996), Maklt- Hac Bekta- Vel, sad. Hseyin zbay, Ankara:
Kltr Bakanl Yayn.
elebi, lyas (2002), "Kemal Paazade, Eserleri, Diyanet slam Ansiklopedisi,
XXV, Ankara: Diyanet Vakf Yayn, s. 245-247.
Ecer, A. Vehbi (1991), slam Tarihi Dersleri (Metod-Kaynak-lk Devir), Kayseri:Erciyes n. Yayn. . .
Elvan elebi, (1995), el- Menkbu'l-Kudsiyye f Mensbi'l-nsiyye, Haz.: .
Ernsal-A. Y. Ocak, Ankara:
Ferdn Ahmed Bey, (1275), Mnet's-Seltn I-II, stanbul: Matbaa-i mire.
Frz-bd, (1304), KmsT-Muht ve OkyanusuT-Bast (Kamus Tercmesi),
I, ev.: Ahmed sim Cenn Ayntb, stanbul: Matbaa-i mire.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
23/24
Sosyal Bilimler Dergisi 129
Gazavt- Sultan Murad b. Mehmed Hn (zladi ve Varna Savalar (1443-
1444) zerinde Anonim Gazavt-nme), (1989), Haz.: Halil nalck-
Mevlud Ouz, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.
Goldziher, Ignace (1993.), Klasik Arap Literatr, ev.:Azmi Yksel-Rahmi Er,
Ankara: maj Yaynlar.
Gngr Harun, "Seyyid Lokman ve Ouz-nmesT, Trk Dnyas Aratrmalar,
Say: 44'ten ayr basm, stanbul: Tarihsiz, Trk Dnyas Vakf Yayn, s.
91-103.
Hizmetli, Sabri (1991), slam Tarihilii zerine, Ankara: Diyanet . Bakanl
Yayn.
Ktib elebi, Mustafa b. Abdullah (Hac Halfe), (1941), Kef'z-Znn an
EsmiT-Ktbi ve'1-Fnn II, stanbul: Milli Eitim Yayn.Kprl, Fuad (1988), Osmanl Devlet'nin Kuruluu, 3. bs., Ankara: Trk Tarih
Kurumu Yayn.
Ktkolu, Mbahat S. (1991), Tarih Aratrmalarnda Usl, 2. bs., stanbul:
Kubbealt Neriyat.
Levend, Agah Srr (1956), Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-
nmesi, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.
Levend, Agah Srr (1988), Trk Edebiyat Tarihi I, Ankara: Trk Tarih Kurumu
Yayn.
Mercan, smail Hakk (1990), Menkb-Nme-i eyh Evhadeddin Kirmn, (Y.Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:
Mercan,smail Hakk (1996.), eyh Aleddin Ali b. Yahya es-Semerkand ve
Menkbnmesi'nin Transkribe, Tahlil ve Tenkidi (Dr. Tezi), Erciyes
SBE, Kayseri:
Necib Asm, (1328), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri, MedhaP, Tarh-i
Osmn Encmeni Mecmuas, Say: I, stanbul: Matbaa-i mire.
-
8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM
24/24
ismail Hakk MERCAN 130
Necib sim, (1329), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri ehnameciler",
Tarh-i Osmn Encmeni Mecmuas, Say: VII, stanbul: Matbaa-i
mire.
Necib sim, (1329), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri ehnameciler",
Tarh-i Osmn Encmeni Mecmuas, Say: VHI, stanbul: Matbaa-i
mire.
Ocak, Ahmet Yaar (1992) Kltr Tarihi Olarak Menakbnameler (Metodolojik
Bir Yaklam), Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.
Sezen, Ltfi (1991), Halk Edebiyatnda Hamzanmeler, Ankara: Kltr Bakanl
Yayn.
Tekinda, ehabettin (1971), "Osmanl Tarih Yazcl", Belleten, XXXV/ 140,
Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn, s. 655-663.
Togan, Zeki Velid (1985), Tarihte Usl, stanbul: Enderun Yaynevi.
Tursun Bey (Tr-i Sina Bey), (1977), Trh-i Eb'I-Feth, Haz.: Mertoi Tulum,
stanbul: Damla Yaynevi.
Uur, Ahmet (1996), Kemalpaa-Zade bn Kemal, Ankara: Milli Eitim Yayn.
Uur, Ahmet (1989), Yavuz Sultan Selim, Kayseri: Erciyes n. Yayn.
Uzunarl, smail Hakk (1988), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu
Devletleri, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.
Yazc, Tahsin (1982), Menkb- brahim-i Glen, Ankara: Trk Tarih Kurumu
Yayn. Yurdaydn, Hseyin (Gazi) (1962), "Gazavt-nmeler'e EK ///", (A..) lahiyat
Fakltesi Dergisi, Ankara: Ankara n. l. Fak. Yayn, X/167-174.
Yce,Kemal (1987),Saltk-nme'de Tarih, Din ve Efsnev Unsurlar, Ankara:
Kltr Bakanl Yayn.