türkçemino akilli tÜrkÇe defterİ 8 - atlaspazarlama.com · köyün ileri gelenleri emine...

AKILLI TÜRKÇE DEFTERİ

Artıkkelimeleri

doğru yazıyorum.

ArtıkTürkçe

dersindeeğleniyorum.

ArtıkTürkçe’den

korkmuyorum.Artık

Türkçe’yi daha çok

seviyorum.

Artıkaz yazarakçok zaman

kazanıyorum.

ArtıkTürkçe’den

sıkılmıyorum.Artık

daha fazlayazar

tanıyorum.

Artıkdaha fazla

kelimeöğreniyorum.

Ar tık Türkçe'yi Daha İyi Öğreneceksiniz!

TürkçeMino

8

Enver YILMAZ

Ar tık Türkçe'yi Daha İyi Öğreneceksiniz!2

YAZAREnver YILMAZ

KAPAK TASARIMİhsan SONDOĞAN

GRAFİK-TASARIMŞ. Kübra MERAL - Safiye SELALMAZ

Bilal KARAGÜLMEZ

BASIM YERİAykut Basım (0212 428 52 74)

Bu kitabın her hakkı Arı Defter ve Dağıtım’a aittir. İçindeki şekil, yazı, resim ve grafiklerin

yayınevinin izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile

çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.

Arı Defter ve Dağıtım İnternet Bilişim HizmetleriGüneşli Yolu Cad. İkebana Evleri H Blok D:26 Bahçelievler/İSTANBUL

Tel: 0212 879 20 60 - Faks: 0212 879 20 70www.ariyayin.com - [email protected] /ariyayin /ariyayin

Ar tık Türkçe'yi Daha İyi Öğreneceksiniz! 3

Merhabalar,

Hazırlamış olduğumuz Akıllı Türkçe Defteri ile siz saygıdeğer öğretmenlerimizin işlerini biraz daha

kolaylaştırırken, sevgili öğrencilerimizin de Türkçe’yi daha iyi öğrenmelerini sağlamak istedik.

Akıllı defterlerin amacı, not tutma sıkıntısı yaşayan öğrencilerin ve konu yetiştirme telaşına giren

öğretmenlerimizin işlerini kolaylaştırmaktır.

TürkçeMino’da konu anlatım bölümleri boş bırakılmıştır. Bunun nedeni; her öğretmenin konuyu

anlatım ve not alma tarzının farklı oluşudur. Türkçemino'da boş bir defter kadar not kısmı bulabi-

lirsiniz. Öğretmen, gerekli bulduğu ayrıntıları kendi anlatım tarzına uygun olarak yazdırabilecek;

soru çözmek, konuyu tekrar etmek, kitap okumak, şiir ve hikaye yazmak vb. gibi bir çok etkinlik

için bol bol zaman kalacaktır.

Akıllı Türkçe Defteri’nin ek bir kaynak olarak algılanmasını istemeyiz. Çünkü bu defter ile öğrenciye

ek kaynak aldırmıyoruz, DEFTER İHTİYACINI karşılıyoruz. Bu defteri alan bir öğrencinin başka bir

defter almasına gerek kalmayacaktır.

Başarılarınızın sürekli olması dileğiyle…

Enver YILMAZ

Ar tık Türkçe'yi Daha İyi Öğreneceksiniz!


İÇİNDEKİLER

1. TEMA - DUYGULAR

Sözcükte Anlam (Gerçek, Mecaz, Yan Anlam, Zıt Anlam, Eş sesli, Deyimler) ...................................... 8 - 12

Söz Sanatları (Benzetme, Kişileştirme) ....................................................................................... 13 - 16

Dil Bilgisi (Fiilimsiler) ............................................................................................................... 17 - 30

Noktalama - Yazım (Virgül - Büyük Harflerin Yazımı, Sayıların Yazımı) .......................................... 31 - 36

Yazma (Masal, Destan) ............................................................................................................. 37 - 40

Şair-Yazar Köşesi ...................................................................................................................... 41 - 42

2. TEMA - ATATÜRKÇÜLÜK

Sözcükte Anlam ........................................................................................................................ 46 - 47

Cümlede Anlam (Nesnel, Öznel Cümle, Amaç-Sonuç, Neden-Sonuç, Koşul Cümleleri) ...................... 48 - 54

Dil Bilgisi (Cümlenin Ögeleri) .................................................................................................... 55 - 68

Paragrafta Anlam ..................................................................................................................... 69 - 70

Yazma (Deneme-Makale) ........................................................................................................... 71 - 74

Şair-Yazar Köşesi ...................................................................................................................... 75 - 76

3. TEMA - DOĞA VE EVREN

Sözcükte Anlam (Terim, Yan Anlamı, Anlamdaş, Atasözü) ............................................................. 80 - 86

Dil Bilgisi (Cümlenin Ögeleri, Fiilde Çatı) .................................................................................... 87 - 98

Yazım, Noktalama (Noktalı Virgül) ........................................................................................... 99 - 104

Yazma (Haber Yazıları) ......................................................................................................... 105 - 108

4. TEMA - TOPLUM HAYATI

Sözcükte Anlam (Yansıma Sözcükler) ..................................................................................... 112 - 114

Cümlede Anlam .............................................................................................................................115

Paragrafta Anlam (Anlatım Biçimleri) ..................................................................................... 116 - 118

Dil Bilgisi (Cümle Çeşitleri) ................................................................................................... 119 - 126

Noktalama - Yazım (İki Nokta - Ki ve De'nin Yazımı) ................................................................ 127 - 130

Yazma (Roman-Hikaye) ........................................................................................................ 131 - 136

5. TEMA - İLETİŞİM

Sözcükte Anlam (Yakın Anlam, Duyu Aktarımı, Ad Aktarması, Dolaylama, Abartma) .................. 140 - 147

Cümlede Anlam .................................................................................................................... 148 - 152

Dil Bilgisi (Yapısına Göre Cümleler) ........................................................................................ 153 - 158

Noktalama İşaretleri - Yazım Kuralları (Üç Nokta - Kısaltmaların, Tarihlerin Yazımı) ................... 159 - 162

Yazma (Sohbet, Eleştiri) ........................................................................................................ 163 - 166

Şair-Yazar Köşesi (Üstün Dökmen) ......................................................................................... 167 - 168

6. TEMA - ZAMAN VE MEKAN

Sözcükte Anlam .................................................................................................................... 172 - 174

Dil Bilgisi (Anlatım Bozuklukları) ........................................................................................... 175 - 188

Yazım Kuralları ..................................................................................................................... 189 - 190

Yazma (Biyografi, Otobiyografi, Anı) ...................................................................................... 191 - 192


• Başkalarını rahatsız etmeden dinler.

• Dinleme - İzleme yöntem ve tekniklerini kullanır.

• Dinlemenin, okunanın bağlamından yararlanarak kelime ve kelime gruplarının anlamını çıkarır.

• Dinlediklerine izlediklerine cevap verir.

• Türkçenin kurallarına uygun cümle kurar.

• Metnin konusunu belirler.

• Metnin ana fikrini belirler.

• Metin türüyle ilgili özellikleri kavrar.

• Kâğıt ve sayfa düzenine dikkat eder.

• Fiilimsiyle, fiil ve isim soylu kelimeler arasındaki farkları kavrar.

• Fiilimsilerin işlevlerini kullanım özelliklerini kavrar.

• Cümlede fiilimsiyle bağlı kelime gruplarını bulur.

• Yazım kurallarını kavrayarak uygular.

• Olay yazıları yazar.

TEMA 1 - KAZANIMLAR


T EMA 1 - DUYGULAR

Benim yan okulumda felsefe öğretmenliği yapan aynı zamanda arkada-

şım olan bu hanımefendiyi bu sabah okulun önünde gördüm. Etrafına toplan-

mış en az on tane kediye mama veriyordu. Okulun önü âdeta kedi barınağı

gibi olmuştu.

Ama benim size anlatmak istediğim hanımefenidinin kedi sevgisi değil,

kedilerin ona olan sevgisidir. Evden atılan, sahipsiz kalmış kedileri her gün

okulun önünde topluyor; onları tek tek kucaklıyor, başlarını okşuyor. Hep-

siyle ayrı ayrı ilgilenip, sağlık durumlarını kontrol ediyordu. Yüreğinde ısıttığı sevgiyi, şefkat ve merhamet

duygusunu elleriyle ruhunun güzelliğini de gözleriyle onlara teker teker verdiğini dışarıdan bakan her insan

görebilirdi. İlginç olan okulun önündeki o kediler, onu görür görmez yanına sokuluyorlar, ayaklarına do-

lanıyorlardı. Bir sabah evdeki artan yemekleri alıp okula götürdüm ve kedilerin olduğu yere bıraktım. Ben

ordayken hiçbir kedi yemeklere yanaşmadı. Ama o hanımefendi bahçede görünür görünmez bütün kediler

yemeğin başına üşüştü:

Bu sevgi seli hayvanları öyle etkileyip, büyülemiş ki o kadın her gün onları beslemekten vazgeçse bile

onu sevmekten asla geri durmayacaklar. Âdeta kadının etrafında sevgi pervanesi oluşturmuşlar, dönüp

duruyorlar. Onu sevmekten başka hiçbir şey umurlarında değil.

Enver YILMAZ

Aşağıdaki soruları yukarıdaki metne göre cevaplayalım.

NANKÖR KEDİ (!)

1. Kediler hanımefendiyi gördüklerinde ne yapıyorlar?

2. Kediler yazarın onlar için götürdüğü yemeği görünce ne yapmışlar?

3. Yukarıdaki parçanın konusu nedir?

4. Yukarıdaki metnin ana düşüncesi nedir?


Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Aşağıdaki sözcükleri gerçek anlama gelecek şekilde cümle içinde kullanalım.

Aşağıdaki altı çizili sözcükleri inceleyelim.

Parlak:

Cümle:

Pişkin:

Cümle:

•

•

Aşağıdaki sözcükleri mecaz anlama gelecek şekilde cümlede kullanalım.

Konmak

Cümle:

Satmak

Cümle:

Rüzgâr

Cümle:

•

•

•

Sözcükte Anlam

Bu kış gecesinde ay gökyüzünde parlıyordu.

Altı çizili sözcükler ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.

Altı çizili sözcük gerçek anlamından uzaklaşarak yeni bir anlam kazanmıştır.

Örnek 1Gerçek Anlam Gerçek Anlam

Bana attığın iftira üstüme yapışıp kaldı.Örnek 2Mecaz Anlam


Zıt (Karşıt) Anlam

Eş sesli (Sesteş)

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin karşıt anlamlılarını cümlenin karşısına yazalım.

Derin yerlerde yüzmeyin. ➙

Bu maçın galibi sen oldun. ➙

Taze ekmekleri sepete koy. ➙

Bu yılın ithalat rakamları açıklandı. ➙

•

•

•

•

Aşağıdaki sözcükleri eş sesli olacak şekilde cümle içinde kullanalım.

Yağ: ➙

Satır: ➙

Yağ: ➙

Satır: ➙

•

•

•

•

Sözcükte Anlam

Soruların cevaplarını boşluğa yazalım

Altı çizili sözcükler birbirinin tamamen karşıtıdır.

Örnek 3

Boz renkli tepeler, çorak topraklar görünüyor.

Radyonun kapatma düğmesi bozuldu.

Örnek 4Gri renk

İş göremez durumuna gelmek


Deyimler•

•

•

•

•

•

Anlamları•

•

•

•

•

•

Biricik oğlunu askere gönderen, Emine Hanım oğlunun dönüşü için gün sayıyordu. Oğlunun tezkeresine

bir ay vardı. Bir sabah kapısının zili acı acı çaldı.

Emine Hanım karşısında jandarmayı görünce nutku tutuldu. Gözünü ayırmadan jandarmanının elindeki

kağıda bakıyordu. Jandarma acı haberi alıştıra alıştıra söyledi. Emine Hanım acı haberi alınca kendinden

geçti. Kendine gelince bilinçsizce koşmaya başladı. Nefes nefese kalmasına rağmen deli gibi koşuyordu.

Köylüler gözlerine inanamıyorlardı, bu yaşlı kadın âdeta şahlanmıştı.

Köyün ileri gelenleri Emine Hanım’ı durdurup sakinleştirdiler. Zavallı asker ise küçük dilini yutmuştu san-

ki. Hiçbir şey söyleyemiyordu.

Yukarıdaki metinde kullanılan deyimleri bularak karşılarına anlamlarını yazalım. Bunlardan sizin seçeceği-

niz dört tanesini anlamına uygun olarak cümle içinde kullanalım.

ASKER ANASI

Deyimler

1. Cümle:

2. Cümle:

•

•

3. Cümle:

4. Cümle:

•

•

Sözcükte Anlam


Etkinlik (Sözcükte Anlam)

Aşağıda verilen kelimelerin anlamlarını tahmin edelim, sonra anlamları sözlükten bulup yazalım.

Aşağıdaki defterin birinci sayfasında sözcükler ikinci sayfasında anlamları verilmiştir. Sözcüklerle anlam-

larını eşleştirelim.

Sözcük Tahminim Sözlük Anlamı

mektep

ahali

ehemmiyet

malumat

muhakkak

muntazam

teselli

istikbal

sual

ihtimam

müsvedde

Sözcük Anlamı

a) mutaasıp 1) Bağnaz

b) zevce 2) Karı, eş

c) istiraat 3) Eklemek

d) ilave etmek 4) Dinlenme, rahat etme

e) istiklal 5) Doğu ülkelerinde beyler için kullanılan unvan.

f) han 6) Bağımsızlık

Anlamlarını öğrendiğimiz bu sözcüklerden aşağıya yazılanları cümle içinde kullanalım.

Sözcük: sual

Cümlem:

•

Sözcük: teselli

Cümlem:

•

Sözcük: mektep

Cümlem:

•


Sözcükte Anlam


Benzetme

Kişileştirme

Nar gibi kızaran tavuklar hepimizin ilgisini çekiyordu.BenzeyenB.

EdatıBenze-tilen

B.Yönü

Örnek 5

Yukarıdaki cümlede ‘‘tavuklar’’ renginden dolayı ‘‘nara’’ benzetilmiş, ‘‘gibi’’ edatı ile ilgili kurulmuştur.

Biz de aşağıdaki şiirlerde ve cümlelerde kullanılan benzetmeleri bulalım ve örneğin altındaki boşluğa ben-

zetmenin unsurlarını yazalım.

Yarin dudağından getirilmiş

Bir katre alevdir bu karanfil

Benzeyen:

K.Benzetilen:

B.Yönü:

B.Edatı:

Benzeyen:

K.Benzetilen:

B.Yönü:

B.Edatı:

Şiir

1. Kuleden bakınca evler karınca gibi gözüküyor.

Cümleler

Söz Sanat ları


‘‘Düşünür ağaçlar aylarca gelecek baharı.’’Örnek 6

‘‘Beklemek’’ insana ait bir özelliktir. Bu cümlede insana ait bu özellik ağaçlara aktatılmıştır. Ağaç kişileşti-

rilmiştir.

Aşağıda verilen cümleleri inceleyelim. Kişileştirme sanatı olanları belirleyelim, kişileştirilen varlığı (varsa)

şiirin altına yazalım.

O gün bugün, hep ağlaşır geceler

Ruhumla bir dost gibi anlaşırlar geceler

Kişileştirilen varlık:

•

Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda

Geriniyordu bu eskik duvarın sıvasında


•

‘‘Serilip hak-i harette vatan can veriyor

Yetişin son nefesimdir, gelin imdada!’’ diyor.


•

Toros dağlarının üstüne,

Ay un eledi bütün gece


•

Karanlık sıvışıyor

Korkunun denizleri saydam değil

Uyanıyor düşlerinden ırmaklar


•

Söz Sanat ları


Aşağıdaki şiirleri inceleyelim ve dizelerdeki söz sanatlarını (benzetme, kişileştirme) boşluklara yazalım.

Diziler Söz Sanatı

Bir gönül macerası anlatıyor dalgalarMavi sular söylüyor kalbimin ninnisini

Göllerde ne bir nefes ne bir kanat sesiUludağ etekleri al ipekten bu akşam

Dinmiş denizin uykusu rüzgar uyumakta

Bizim de kalbimizi kımıldatır yerindenToprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin

Kulağımın dibinde haykırdı fırtına,Isınmak istiyorsan toprağı çek sırtına

Mevsimler yas tutup güller ağlasınÂhımla inleyen çöller ağlasın

İçmiş gibi geceyi bir yudumda göğün mağrur bakışlı bulutları

Ah bu türküler, köy türküleri ana sütü gibi candan ana sütü gibi temiz

Aşağıdaki cümlelerle ilgili yargılardan doğru olanın yanına (D), yanlış olanın yanına (Y) yazalım.

Mısralar Yargılar

İnciydi adeta dişleri parlardı ağzında güldüğü zaman Diş inciye benzetilmiş.

Yorgun bir gemi dert yanıyordu limana Benzetme sanatı vardır.

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik Kişileştirme sanatı vardır.

Bir sarmaşık uyanıyordu uykusundan Benzetme sanatı vardır.

Bir siyah kadındır kaldırımlarda gece Benzetme sanatı vardır.

Kutu gibi bir dairede yaşıyorlar. Daire, kutuya benzetilmiştir.

Etkinlik (Söz Sanat ları)


Söz Sanat ları


Fiilimsiler (Eylemsiler)

Sevgili öğrenciler, aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin iş, oluş, hareket bildirip bildirmediklerini ince-

leyelim, 7. sınıftaki bilgilerimizle bu sözcüklerin kip ve kişisini örnekteki gibi yazalım.

Dinleyiciler yavaş yavaş salona girdiler.

Kip: Görülen geçmiş zaman. Kişi: II. Çoğul Şahıs.

Örnek 7

Dil Bilgisi

Dinleyiciler yavaş yavaş salona girdiler.

Kip: Kişi:

•

Bu problemi ancak babam çözer.

Kip: Kişi:

•

Hakem sahayı kontrol ettikten sonra futbolcular sahaya çıkacaklar.

Kip: Kişi:

•

Nihayet kendine göre bir kıyafet bulmuş.

Kip: Kişi:

•

Aşağıdaki altı çizili fiili inceleyelim.


Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin köklerini bulalım. (İsim veya fiil kökü.) Örnekteki gibi yazalım.

Aşağıdaki altı çizili sözcükleri inceleyelim.

Örnek 8

1. Sözcüğün kökü: 2. Sözcüğün kökü:

Küçük kavgalarda, yenilmelerde yıkılıyorum.1 2

Aşağıdaki tabloda verilen kelimeleri örneğe uygun olarak değerlendirelim.

Kişisi, zamanı bellidir.

Kişisi, zamanı belli değildir.

İş,oluş, ha-reket anlamı

tamdır.

İş, oluş, ha-reket anlamı azalmıştır.

Yüklemgörevindedir.

Yüklem göre-vinde değildir.

duran ✗ ✓ ✗ ✓ ✗ ✓

taşıdılar ✓ ✗ ✓ ✗ ✓ ✗

terk etti

kazanınca

bitirince

gitmek

istedi

anlatıp

gördük

Karşılaştırma Etkinliği

1. Sözcüğün kökü: kavgaİsimkökü

2. Sözcüğün kökü: yıkFiil

kökü

Kapının önünde duran bidonları taşıdılar.1 2

•

1. Sözcüğün kökü:

Büyük ikramiyeyi kazanınca köyünü terk etti.1

•

1. Sözcüğün kökü: 2. Sözcüğün kökü:

İşlerini bitirince eve gitmek istedi.1 2

•

Dil Bilgisi


18. sayfadaki etkinlikteki sözcükleri inceledik. Bu sözcüklerin ortak ve farklı yönlerini belirleyelim.

Yukarıda verilen örnekte altı çizili fiiller isim-fiil eklerini alarak hareket anlamlarını büyük ölçüde yitirmişler

ve fiilerin adı olmuşlar. Bu nedenle isim - fiildir.

Gelişinde sözcüğü isim - fiildir, ‘‘-iş’’ isim fiil ekini almıştır.

İsim - Fiil (Ad - Fiil)

İsim - Fiil Ekleri:

Ona kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için çok çalıştım.Örnek 9

Buraya son gelişinde bizi de ziyaret etti.Örnek 10

Dil Bilgisi

Fiilimsi (Eylemsi) Çeşitleri

Ortak Özellikleri: Farklı Özellikleri:

1.


Aşağıdaki cümlelerde geçen isim-fiileri bulup, cümlenin karşısındaki yaprağın içine yazalım.

Yukarıdaki örneklerde altı çizili verilen sözcükler hareket anlamını tamamen yitirerek bir nesneye ad olmuş-

lardır. Yani fiilimsi olma özelliklerini kaybetmişlerdir. Bu yapılara ‘‘kalıcı ad’’ denir.

Yukarıdaki örneklerde ise altı çizili sözcükler hareket anlamını korudukları için isim-fiildir.

1. sözcükteki ‘‘-ma’’ isim - fiil eki iken

2. sözcükte ‘‘-ma’’ olumsuzluk ekidir.

Elindeki kazmayı bir hışımla yere fırlattı.Örnek 11

Evin önünde bir çukur kazmaya çalışıyor.Örnek 13

Danışmada oturan görevliye bir şeyler sordu.Örnek 12

Sana bir konuda fikir danışmaya geldim.Örnek 14

Anlatmaya çalıştıklarımı anlamadı.Örnek 15

Bu okulun ısınma sorununu çözemedik.

Vatan uğrunda ölmek bu milletin töresinde var.

Köşe atışından üç sayı kazandık.

Oğlunu başka bir şehre göndermek istemiyordu.

Musluğu çok açınca havuz dolmaya başladı.

Onun gidişine hepimiz üzüldük.

Her geçen gün bir tükeniş.

•

•

•

•

•

•

•

Dil Bilgisi


Aşağıdaki tabloda isim - fiil eki almış sözcüklerden isim - fiil olanları isim - fiil bölümüne kalıcı ad olanları

da kalıcı ad bölümüne yazalım.

Cümleler Kalıcı Ad İsim - FiilDuvarlara çivi çakmak yasaktır.

Dondurma yediği için boğazı şişmiş.

Annemin sarmaları çok lezzetli olur.

Bakışlarını bir an bile ayırmadı.

Ders anlatışına hayrandık hepimiz.

Depremin yaraları sarılmaya başlandı.

Bir daha denemeye karar verdik.

Sevgi konulu denemesi yarışmada birinci oldu.

Fırından sıcak ekmek alalım.

İkinci ürün olarak buğday ekmek daha iyi olur.

Küçük yavrusuna dokunmaya doyamadı.

Uzmanların çevre konusundaki görüşleri dikkate alınmalı.

Irak konusundaki görüşmeler devam edi-yor.

Etkinlik (Di l Bilgisi)

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerde ‘‘-me, -ma’’ ekinin olumsuzluk eki mi, isim fiil eki mi olduğunu

bulalım, parantez içine yazalım.

Yazar bu eserinde sade bir dil kullanmamış. ( )

Beni kendi çıkarları için kullanmaya çalıştı. ( )

Yerler ıslak olduğundan çimenlere oturmadık. ( )

Akşam size oturmaya gelebiliriz. ( )

Derste anlamadığım konuları sormaya çekiniyorum. ( )

Benim bu konuda ne düşündüğümü sormadın. ( )

Korunmaya muhtaç çocuklara yardım etmeliyiz. ( )

•

•

•

•

•

•

•


Sıfat - Fiil (Ortaç)

Sıfat - Fiil Ekleri:

‘‘Duran’’ fiiline eklenen ‘‘-an’’ sıfat-fiil eki ‘‘dur’’ fiilini sıfat-fiil yapmıştır ve kendinden sonraki ismi niteleye-

rek sıfat görevi görmesini sağlamıştır.

Köprünün üstünde duran otobüsler Bakırköy’e gider.Örnek 16

Aşağıdaki cümlelerde yer alan sıfat-fiilleri (ortaç) bulalım, cümlenin karşısına yazalım.

Aşağıdaki altı çizili sözcüğü inceleyelim.

Bu ülkede üreten insanlara ihtiyacımız var. ➙•

Koşar adım yanıma geldi. ➙•

Adamın yüzü tanınmaz hale gelmiş. ➙•

Tanınmış bir sanatçıydı. ➙•

Arda, sahada ayak basmadık yer bırakmadı. ➙•

Başarılı olan öğrencilere ödülleri verildi. ➙•

Dil Bilgisi

2.


Bu sitedeki dükkanların çoğu kapanmış.

‘‘Kapanmış’’ sözcüğündeki ‘‘-mış’’ eki duyulan geçmiş zaman ekidir.

Örnek 17

Kapanmış dükkanların sahipleriyle toplantı yaptık.

‘‘Kapanmış’’ sözcüğündeki ‘‘-mış’’ eki sıfat - fiil ekidir.

Örnek 18

Aşağıdaki cümlelerde, altı çizili kelimelerdeki eklerin görevlerini belirleyelim (sıfat - fiil eki, kip eki) cümlenin

karşısına yazalım.

Akacak kan damarda durmaz. ➙

Bu hafta bazı ilçelerde sular akmayacak. ➙

Her gün iki saat koşarım. ➙

Buralarda alışveriş merkezi bulunmaz. ➙

Bulunmaz bir nimetti bizim için. ➙

Akar sular her zaman temizdir. ➙

Baloya tanınmış simalar da katıldı. ➙

Eskiden dergilerde kısa hikâyeler yazıyormuş. ➙

Utanmaz adam, bir de yaptıklarını savunuyor. ➙

Okumuş adamın hâli başka oluyor. ➙

Rabbim bizi görünmez kazalardan korusun. ➙

İstanbul, yıllar içinde tanınmaz hâle geldi. ➙

İşlem görmüş gıdalar sağlığa zararlıdır. ➙

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Dil Bilgisi


•

•


Adlaşmış Sıfat-Fiil

‘‘Yazar’’ sözcüğündeki ‘‘-er’’ eki sıfat - fiil ekidir. Ancak sözcük hareket anlamını tamamen kaybederek kalıcı

ad olmuştur.

Aşağıdaki cümlelerde sıfat - fiil eki aldığı halde kalıcı ad olan sözcüklerin altını çizelim.

“Oturanları” sıfat - fiilinden sonra gelen isim düşmüştür. Bu yüzden “oturanları” adlaşmış sıfat - fiildir.

Yazar son romanını oğluna ithaf etmiş.

Bankta oturanları (insan) çevreyi kirlettikleri için uyardım.

Örnek 20

Örnek 19

Aşağıdaki cümlelerde adlaşmış sıfat-fiil varsa cümlenin karşısına yazalım.

Çok okuyan değil, çok gezen bilir. ➙

Bütün tanıdıklara bayram ziyaretine gittik. ➙

Düğüne gelenleri kapıda karşıladık. ➙

Tatilden dönenler trafiğe neden oldu. ➙

Pişmişleri hazırlayıp servis edelim. ➙

•

•

•

•

•

Dil Bilgisi

Mizah dergisinin çizerlerine dava açılmış.•

Köylüler yakacaklarını ormandan temin ediyorlar.•


Aşağıdaki sözcükleri sözcüğün altına yazılan görevlerde cümlede kullanalım.

Dolmuş

Kalıcı ad:

Çekimli fiil:

Sıfat - fiil:

•

•

•

Yiyecek

Sıfat - fiil:

Kalıcı ad:

Çekimli fiil:

•

•

•

Okur

Sıfat - fiil:

Kalıcı ad:

Çekimli fiil:

•

•

•

Dil Bilgisi

Yazar

Sıfat - fiil:

Kalıcı ad:

Çekimli fiil:

•

•

•

Çizer

Sıfat - fiil:

Kalıcı ad:

Çekimli fiil:

•

•

•


Zarf-Fiil (Ulaç)

Zarf-Fiil Ekleri:

Çarpıcı bir konuşma yaparak dinleyicileri etkiledi.

“Yap” fiiline “-arak” zarf - fiil eki eklenerek yap- fiilinin cümlede zarf göreviyle kullanılmasını sağlamıştır.

Cümleye “zaman” anlamı katmıştır.

zarf-fiil durumanlamı katmış

Örnek 21

“Tanış” fiiline eklenen “-dığımda” zarf - fiil eki'dir. Tanış- fiilinin cümlede zarf göreviyle kullanılmasını sağ-

lamıştır. Cümleye zaman anlamı katmıştır.

Onunla tanıştığımda ikimiz de üniversiteye yeni başlamıştık.zarf-fiil zamananlamı katmış

Örnek 22

“Ulaş” fiiline eklenen “-r ..... -maz” zarf - fiil eki'dir. Fiilin cümlede zarf göreviyle kullanılmasını sağlamıştır.

Cümleye “zaman” anlamı katmıştır.

Oraya ulaşır ulaşmaz beni arayın.zarf-fiil zamananlamı katmış

Örnek 23

Dil Bilgisi

3.





Aşağıdaki cümlelerde zarf fiiller kullanılmıştır. Zarf-fiileri bulalım, zarf-fiil eklerini ve cümleye kattığı anlamı

boşluklara yazalım.


Zarf-Fiil: Kattığı Anlam: Ulaç Eki:

Bu filmi izleyince çok etkileneceksin.•

Buz gibi sudan kana kana içtik.


•

Soruları çözüp sonra uyurum.


•


Tedbir alınmadan madenlerde çalışılmamalı.•

Zavallı adamı öldüresiye dövmüşler.


•

Gözümün içine bakarak yalan söylüyorsun.


•

Konunun içeriğini anlamadan soruları çözmeyin.


•


Gidiyorum gurbeti gönlümde duya duya

Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya

İlk sevgiliye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık

Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık.

Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı...

Arkada zincirlenen yüksek Toros Dağları,

Önde uzun bir kışın soldurduğu etekler

Sonra dönen, dönerken inleyen tekerlekler...

Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu.

Gökler bulutlanıyor, rüzgâr serinliyordu.

Serpilmeye başladı bir yağmur ince ince

Son yokuş noktasından düzlüğe çevrilince.

Faruk Nafiz ÇAMLIBEL

Yukarıdaki şiirde kullanılan fiilimsileri bularak, aşağıda boş bırakılan uygun yerelere yazalım.

İsim - Fiil:

Sıfat - Fiil (Ortaç):

Bağ - Fiil (Ulaç):

HAN DUVARLARI



ÖĞRETMEN

Çocukların çantalarını alıp okula gelişlerini izlemek insana ayrı bir huzur ve-

riyor. Gelir gelmez sınıfa çıkan da var, zilin çalmasını bekleyen de. Onlara her

baktığımda çocukluğuma dönmek istiyorum; ancak onlar gelecek günlerimizin

umutları. Şimdi onları yetiştirmeye gayret ediyorum. Bazılarının gözlerinde bil-

giye susamış bakışlar, bazılarınınkinde de umutsuzluk. Gelecekte ülkeyi omuzla-

rında yükseltenler onlar olacak. Bazıları doktor olacak, bazıları yazar, bazıları

ise avukat. Kısacası onlar bizim umudumuz olacak.

Yukarıdaki yazının sözcüklerini değerlendirelim, aşağıda uygun olan yerlere yazalım.

Sıfat - Fiiller:

Adlaşmış Sıfat - Fiiller:

Fiilimsi Eki İle Kalıcı Ad Olanlar:

Çekimli Fiiller:

İsim - Fiiller:



Dil Bilgisi

türkçemino akilli tÜrkÇe defterİ 8 - atlaspazarlama.com · köyün ileri gelenleri emine...

Documents