TÜRKİYE’DE TERMAL TURİZM VE

NEVŞEHİR – KOZAKLI KAPLICASI İNCELEMESİ

Hüseyin Sami TERZİOĞLU

20494606

Başkent Üniversitesi

Turizm ve Otelcilik Bölümü

Bu inceleme Başkent Üniversitesi, Turizm ve Otelcilik Bölümü

4. Sınıf Dönem projesi olarak hazırlanmıştır.

Nevşehir, 2009©

2

İÇİNDEKİLER

- ÖZET………………………………………………………………...…………………….4

1. BÖLÜM

(TURİZM, SAĞLIK TURİZMİ, TERMALİZM VE TERMAL TURİZM KAVRAMI)

1.1. SAĞLIK TURİZMİ……………………………………………………………………….5

1.1.1. Sağlık Turizminin Tanımı…………………………………………………………………5

1.1.2. Sağlık Turizminin Önemi…………………………………………………………………..6

1.2. TERMİNOLOJİ VE TEMEL KAVRAMLAR…………………………………………...6

- Kür Merkezleri……………………………………………………………………………6

- Kür Parkı………………………………………………………………………………….6

- Termal Tesis………………………………………………………………………………7

- Kaplıca……………………………………………………………………………………7

- Termal Su…………………………………………………………………………………7

1.3. TERMALİZM …………………………………………………………………………...7

1.3.1. Termal Turizmin Tanımı ve Önemi………………………………………………………7

1.3.2. Termal Turizmin Tarihçesi……………………………………………………………….8

1.4. DÜNYA’DA TERMAL TURİZM……………………………………………………….9

2. BÖLÜM

(TERMAL TURİZM İLE İLGİLİ ŞARTLAR)

2.1. TERMAL SU ŞEHRİ……………………………………………………………………10

3. BÖLÜM

(TÜRKİYE’DEKİ TERMAL TURİZM POTANSİYELİ)

3.1. TÜRK TERMALİZMİNİN TARİHÇESİ……………………………………………….11

3.2. TÜRKİYE İÇİN TERMAL TURİZMİN ÖNEMİ………………………………………12

3

3.3. TÜRKİYE’DE TERMAL TURİZMİN ARZ VE TALEBİ…………………………….13

3.3.1. Türkiye’de Termal Turizmin Arzı………………………………………………………13

3.3.1.1. Türkiye’de Termal Su Potansiyeli ve Nitelikleri………………………………..13

3.3.1.2. Türkiye’de Termal Turizm İşletmeleri…………………………………………13

3.3.2. Türkiye’de Termal Turizm Talebi………………………………………………………15

3.4. TÜRKİYE’DE TERMAL TURİZMİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ……16

4. BÖLÜM

(TERMAL TURİZM AÇISINDAN NEVŞEHİR – KOZAKLI KAPLICASI)

4.1. KOZAKLI KAPLICASININ TANITIMI……………………………………………....18

4.1.1. Kozaklı Kaplıcası’nın Kısa Tarihçesi…………………………………………………...18

4.1.2. Kozaklı İsmi……………………………………………………………………………..19

4.1.3. Kozaklı Kaplıcası’nın Konumu Ve Ulaşımı…………………………………………….19

4.1.4. Kozaklı’nın Jeolojik Durumu…………………………………………………………...20

4.1.5. Kozaklı Termal Suyunun Özellikleri……………………………………………………20

4.1.6. Kozaklı Kaplıcası’nın İyi Geldiği Hastalıklar…………………………………………..21

5. BÖLÜM

— KOZAKLI’DA TERMAL TURİZM POTANSİYELİ İLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA…..21

— SONUÇ VE ÖNERİLER…………………………………………………………………...31

6. BÖLÜM

— BÖLGE HALKININ KOZAKLI KAPLICASI’NA İLİŞKİN BİLGİ VE GÖRÜŞLERİ….34

— SONUÇ VE ÖNERİLER…………………………………………………………………...35

- KAYNAKÇA……………………………………………...………………………….....38

4

ÖZET

Çalışmanın amacı; dünyamızda ve ülkemizde alternatif turizm olarak addedilen ve son

yıllarda hissedilen bir artış görülen termal turizm talebini karşılayabilecek ve termal turizm arzını

ve profesyonelliği daha da artırmaya yönelik politikalar önerebilmektir. Termal turizm arzının

geliştirilmesi için kaynak kullanım potansiyelinin kalitesini Dünya standartlarına yükseltmeye

yönelik yatırımlar gerçekleştirilmelidir.

Bu tür amaçları gerçekleştirmek için, hem sektörel ve bölgesel önlemlerin uygulanması hem

de termal turizm işletmeleri bazında, koordine edilmiş çalışmalar yapılması gerekir. Termal arzı,

bölgesel ve işletme düzeyinde kaliteli yapma amacının uygulanmasına bir örnek olmak üzere Kozaklı

Kaplıcaları incelenmiştir.

Bu nedenle Kozaklı örnek olayı, bir dinlence alanı olarak fiziksel özellikleri, potansiyeli ve

çevresi ile bir sağlık turizmi merkezi olabilmesi açısından, güncel yerel yönetim durumu ve

sorunları yönünden, ilgili eğilimleri çalışmada tesadüfî olarak seçilmiş kişilerle yapılan bir anket

sonucunda bölge halkının sosyolojik yapısı farklı bakış açılarından incelenmiştir.

Çalışma hem Kozaklı için, hem de ülkenin termal turizm politikası hakkında sonuçlar ortaya

çıkarmıştır. Sektörün belli başlı sorunlarını farklı idari birimler yerine, sorumlu bir otoritenin

halletmesi gereği, kaplıca yerleşim planları ve öncelikli tesis seçiminin entegre sağlık kuruluşlarının

yapımına yönelik olması, gelecekteki termal turizm politikalarının oluşturulmasında kullanılacak

önemli sonuçlardandır.

Türkiye'de termal turizmin gelişmesi için yapılması gerekenler, önemli bir termal su

kaynağının bulunduğu Kozaklı ilçesinde somutlaştırılarak, sergilenmeye çalışılmış, Kozaklı

Kaplıcası'nın geliştirilmesi, dünya standartlarına taşınması için neler yapılması gerektiğine dair

öneriler de bulunulmuştur.

5

BÖLÜM I

SAĞLIK TURİZMİ, TERMALİZM VE TERMAL TURİZM KAVRAMLARI

1.1. SAĞLIK TURİZMİ TANIMI VE ÖNEMİ

1.1.1. Sağlık Turizmi Tanımı

Değişen dünya koşullarıyla birlikte turizm türlerinde de önemli değişiklikler olmuş, yeni

turizm türleri tanımlanmaya başlanmıştır. Kültürel ve dini turizm, üçüncü yaş turizmi, termal

turizm, kara sporları turizmi, yatçılık ve su sporları turizmi, turizm türlerindendir.

Turistik ürün taleplerindeki bu değişiklikler, turizm arzı oluşturan ülkeleri, ürünlerini

çeşitlendirme çalışmalarına zorlamıştır. Turizm türlerinin çeşitlendirilmesi kapsamında ele alınan

birçok aktiviteden biri de sağlık turizmidir. Turizmi tüm bir yıla yayma ve turizmi çeşitlendirme

kapsamında ele alınan sağlık turizmi gerçekte Eski Roma'ya kadar uzanmaktadır.

Spesifik bir turizm çeşidi olan sağlık turizmini, Aydın (1990:143) şöyle tanımlamıştır:

Hava değişimi, deniz, kum, güneş, dağ, mağara, kaplıca, içme, çamur gibi doğal imkanlarla veya

solunum yolu i le ya da mekanik ve elektrikli gereçler kullanılarak masaj ve beden eğitimine benzer

yöntemlerle insan sağlığım koruma ve tedavi amacı taşıyan uygulamalardan birinin veya birkaçının,

gerekiyorsa hekim gözetiminde yapıldığı yer veya tesislere yönelik gezi türü.

Sağlık turizmi pazarının her biri diğerinden daha önemli olan beş elemanını aşağıdaki gibi

belirtmiştir.

1. Güneş ve eğlence aktiviteleri

2. Sağlık aktiviteleri ile meşgul olmak, fakat asıl amaç sağlık değildir

(bisiklet, golf gibi macera ve spor turizmi aktiviteleri).

3. Asıl seyahat nedeni sağlıktır (deniz turları, farklı iklim nedeniyle seyahat gibi).

4. Kaplıca merkezlerine sauna, masaj ve diğer sağlık aktiviteleri için seyahat etme.

5. Tıbbi tedavi

6

1.1.2. Sağlık Turizminin Önemi

Dünya turizm pazarından daha fazla pay elde etmek için, turistik ürün talep edenlerin

değişiklik isteklerine uygun politikalar üretilmeli, turistik ürünler talebe yönelik olarak

çeşitlendirilmeli, geliştirilmelidir. Termal su kaynaklarına ziyaret; Avrupa'da uzun süredir

seyahatin en önemli nedenlerinden biridir.

Mesplier-Pinet 1990’larda, Fransa nüfusunun %1'inin, İtalya nüfusunun %2'sinin, Batı

Almanya nüfusunun %2,5’unun ve Polonya nüfusunun %3'ünün düzenli olarak geleneksel termal

kaynaklan ziyaret ettiğini rapor etmiştir (YVeiler, Hail 1992:152).

Ülkemizde de kaplıcalara yönelik talep yüzyıllar öncesine dayalı bir gelenek halindedir.

Konaklama ihtiyacı yanında spor, eğlence ve sağlık aktiviteleri büyük bir çoğunluğun tatil motifini

oluşturmaktadır.

Kaplıca ve deniz kürleri uygulaması ve tatil gereksiniminin birleştirilmesine olanak

sağlayan merkezlere yönelik talep, Dünya'da ve Türkiye'de artış göstermektedir. Bu artan talebe

paralel olarak turistik ürünleri çeşitlendiren, talepleri bu yönde olan pazara hitabeden ülkeler, oldukça

fazla olan ve her geçen gün artan bu talebi ülkelerine çekip, yüksek miktarda turizm geliri elde

edebilirler.

Tedaviye yönelik olarak sunulan her hizmet, tesisin ekstra kazanç elde etmesini

sağlayacağından ve konaklayarak kür merkezinden yararlananlar dışında, gelen günübirlikçiler de

tesis için önemli bir gelir kaynağı oluşturduğundan sağlık turizminin, normal turizmin iki-üç kat daha

fazlasını kazandırması elde edilecek gelirin ve sağlık turizminin bir ülke için öneminin

büyüklüğünü gözler önüne sermektedir.

1.2. TERMİNOLOJİ VE TEMEL KAVRAMLAR

KÜR MERKEZİ: Termal suyun tedavi amaçlı kullanıldığı, içerisinde asgari olarak banyo,

terapi havuzu, basınçlı duşlar, çamur banyosu, masaj ve beden eğitimi bölümleri, fizik tedavi ve uygun

görülen diğer destek uygulamaların doktor ve uzmanlar denetiminde yapıldığı ünitedir.

KÜR PARKI: Termal havuzların, su oyunlarının, gezinti, dinlenme, oyun, spor, güneşlenme

mekânlarının bulunduğu açık ve yeşil alan kullanımı ağır basan mekândır.

7

TERMAL TESİS: Aydın'ın (1990:163) tanımına göre;

Termal ve mineral özellikteki sıcak ve soğuk şifalı su, buhar ve çamurlardan faydalanılarak solunum

yoluyla ya da elektrikli ve diğer mekanik gereçler kullanılmak suretiyle insan sağlığını koruma ve tedavi

amaçları taşıyan ve hekim kontrolünde uygulanan kür hizmetlerinin bir veya bir kaçını birlikte veren ve

konaklamayı da içeren tesislerdir.

KAPLICA: Can ve Güner'in (1992:199) tanımına göre;

Mineralize termal (sıcak) suların ve bunlara ait çamurların; banyo, içme, solunum (inhalasyon)

yolu ile kullanılması, ayrıca iklim kürü, fizik tedavi, rehabilitasyon, beden eğitimi (egzersiz), masaj,

psikoterapi, diet vb. yan tedavilerle birleştirilerek insan sağlığını korumak amacı ile kür (tedavi)

uygulamalarının uzman hekim denetiminde yapıldığı sağlık tesisleridir.

TERMAL SU: Can ve Güner’e (1992:197) göre;

Sıcaklığı yıllık ortalama yüzey sıcaklığının (20°C) üstünde olan, yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde

doğal olarak birikmiş ısı ile ısınan, diğer sulara nazaran içersinde daha fazla erimiş mineral, tuzlar, gazlar ve

nadir elementler bulunan, yararlı radyo-aktivite içeren, şifa niteliği tıbben ve denemelerle belirlenmiş olan yer

üstüne doğal olarak çıkan veya çeşitli tekniklerle çıkarılan sıcak mineralize sulardır.

1.3. TERMALİZM

1.3.1. Termal Turizmin Tanımı ve Önemi

Termal ve mineral özellikteki şifalı sulardan yararlanmak amacıyla yapılan gezi türüdür (Aydın

1990:163).

Termal kaynakların bulunduğu yerler M.Ö. 5–6. yüzyıllardan beri turizm hareketlerinin

yoğunlaştığı yerler olmuştur. Termal turizm, genelde tesislerde uzun süre kalınması (14–21 gün)

ve her yıl tekrarlanması nedeniyle önemli bir gelir kaynağıdır. Çünkü bu tesislere hem tedavi, hem

de sağlığın korunması amacıyla gelinmektedir.

Gelişmiş anlamda, termal turizm dendiği zaman; bir yanda insan sağlığı, diğer yanda

eğlence ve rekreasyon imkanları anlaşılmalı, bu iki unsur birlikte düşünülmelidir. Termal suların

sadece banyo amaçlı kullanımı ise, bir çeşit hamam faaliyetinden öteye geçmeyecektir.

8

Geleneksel kaplıca turizmi kavramı esasen 1980'lerde değişmiştir. Sağlık turizmi; masaj

merkezlerini, sağlık kulüplerini, sağlık merkezlerini, deniz tedavisi, sağlık eğitimi ve rahatlama

tekniklerini de kapsar hale gelmiştir.

1.3.2. Termal Turizmin Tarihçesi

Romalılar hem tedavi edici, hem de sosyal değeri olan mineral su kaynaklarına büyük

önem vermişlerdir. Tanrıya gösterilen itaat kadar, kaplıcalar kutsal kabul edilmiştir. İklim

kürlerinin, deniz olanaklarının, çöl imkânlarının ve çam ormanlarının olduğu yayla tedavi

şekillerinin hemen hemen tümünü denemişlerdir. Bugün bütün Avrupa'da hala Romalıların

keşfettiği, işlettiği kaplıcalar bulunmaktadır (Gilbert, Weerdt 1991:5).

Fakat Hristiyanlığın doğması bu ilerlemeyi durdurmuş ve bütün bu kuruluşlar günah

sayılarak yok edilmiştir. Hristiyanlık yalnız ruha kıymet veren ve cisme hor bakan inanışla

yıkanmayı günah sayarak, Orta Çağda bütün yayıldığı yerlerde temizlik ve yıkanma ile ilgili her

şeyi yok etmeye çalışmıştır.

Hristiyanlık âleminin bu durumu için tarihçi Michele, Avrupa'nın baştan aşağı kaşındığını

ve Orta Çağda pis ve kirli olmanın fazilet olduğunu söylemiştir. (Çoruh 1986:49)

Rönesans devrinde Avrupa'da kaplıcalar, modern kaplıcaların gelişme olanaklarını bilen,

gören kişilerin ellerinde büyük gelişme gösterdi.

Su tedavisindeki bilimsel ilerleme daha küçük, özel kaplıcalarda yoğunlaşmaya yol açtı.

Sonunda imkânların çoğunluğun tıbbi tedavisine olanak tanıdığı Almanya, Fransa, İtalya,

Avusturya, İsviçre, Belçika, Danimarka gibi ülkelerde özel tedaviler ulusal sağlık hizmetlerine

dâhil edildi (Gilbert, Weerdt 1991:6).

70'li ve 80'li yıllarda kaplıcaların daha çok yaşlı insanların tedavisine yönelik olmasını

değiştirmek, deniz-kum ve güneş tedavisine kaymış olan daha genç ziyaretçileri de çekmek için,

Batı Avrupa Kaplıcalarının birçoğu iyileştirici tedavi yöntemleri kadar, sağlığın devamına, daha iyi

hale getirilmesine, vücut zindeliğinin kazanılmasına yönelik yenilikler yapmışlardır. Yeni

ürünlerdeki bu ilerleme kaplıcalara yeni boyutlar ve farklı ölçütler getirmiştir.

9

1.4 DÜNYADA TERMAL TURİZM

Termal turizmde ilerleme kaydetmiş Avrupa Ülkeleri Almanya, Avusturya, Fransa, İtalya,

Macaristan, Çek Cumhuriyeti, İsviçre, İspanya, Yunanistan ve Belçika'dır.

Almanya: Termal turizm bakımından dünyanın en gelişmiş ülkesi durumundadır. 280 bin

kişinin çalıştığı 263 nitelikli termal turizm tesisi vardır. 750 bin yatak kapasiteli bu tesislere, 1989

yılı için 8,6 milyon turist gelmiş olup, bunun 2,7 milyonu termal kür amaçlı turistlerdir. Tedavi

ücretlerinin sosyal sigorta kurumlarınca karşılanması nedeniyle yıl boyu devam eden kürlerin

ortalama geceleme süresi de 14 gün olmaktadır.

İtalya: 200'ün üzerinde nitelikli termal turizm tesisi bulunmaktadır. İtalya'da termal

turizme özellikle önem verilmiş, bu konu konferanslarla her yönüyle ele alınmış, incelenmiş ve

yapılması gerekenler belirtilmiş, birçoğu da gerçekleştirilmiştir.

Fransa: Deniz tedavisi ve denizden uzak, içlerdeki sağlık merkezleriyle en zengin termal

turizm ürünleri zincirine sahip ülkelerdendir. Termal tesisler bilimsel ve teknik bakımdan

donatılmış, sportif, turistik, artistik ve eğlence birimleriyle zenginleştirilmiştir.

Avusturya: Hemen hemen her yıl devlet bütçesi gelirlerinin üçte biri termal sulardan

sağlanır. Devlet bütçesine ve eyaletlere büyük gelir sağlayan tıbbi turizm, özellikle de termal sular

büyük önem taşımaktadır.

Çek Cumhuriyeti: Ünlü "Carlsbad"' Termal su şehrinin 7500 yataklı kapasitesiyle

günlük 20.000 ziyaretçisi bulunmaktadır.

Macaristan'da gelişmiş turistik otellerin %80’i termal oteldir. Romanya'da da benzer

durum vardır.

İspanya, Portekiz ve Yunanistan büyük kaplıca ve sağlık merkezi endüstrisine sahip

olmasına rağmen daha çok iç piyasaya yönelik donanımlara ağırlık vermişlerdir.

İsrail: Sağlık merkezleri ölü denizde kurulmuş olup, (Tiberius, Kinneret Bölgelerinde)

Tiberius Sıcak Su kaynakları Romalılardan beri kullanılmaktadır.

Sağlık turizminin ulusal bir öneme sahip olduğu İsrail'de sağlık turizmini düzenleyici özel

yasalar oluşturulmuştur. Health Spa Authority adında bir birim oluşturulmuş olup, bu birimin

10

kaplıcaların geliştirilmesini, hizmet ve kuruluşların sınıflandırılmasını, araştırma ve teşvik

çalışmalarını, tanıtmayı, mineral sular vb. ürünlerin satışını kapsayan görevleri vardır (Weiler, Hail

1992:152).

BÖLÜM II

TERMAL TURİZM İLE İLGİLİ KOŞULLAR

2.1. TERMAL SU ŞEHRİ

International Thermalism and Climatism Federation (FITEC). Uluslararası Kaplıcalar

Birliği'nin, bir yerin termal su şehri (kaplıca şehri) olabilmesi için belirlediği nitelikler şunlardır:

Öncelikle kür amacı ile kullanılan termal kaynak sularının tam analizlerinin yapılmış ve

analiz sonuçlarına göre, kaynak sularının kaplıca suyu tanımına uygun olması gereklidir.

Termal kaynak emniyet alanları belirlenmiş ve kaynak suları her türlü kirlenmeye karşı

korunmuş olmalıdır.

Termal kaynak sularının olumlu ve olumsuz etki yaptığı hastalıkların belirlenmiş olması

gereklidir.

Kaplıca yerleşmesinin bulunduğu yer ve çevresindeki iklim verilerinin insan sağlığına

olumlu etkileri olmalıdır.

Bölge iklimi hava kirlenmesi bakımından belirtilen sınırları aşmamalıdır.

Kaplıca yerleşme merkezinde tedavi birimlerinin büyüklüğüne uygun oranlarda konaklama,

dinlenme, eğlence birimleri ve yeterli oranda yeşil alan düzenlenmiş spor alanları

bulunmalıdır.

Kür ve tedaviler doktor denetiminde yapılmalı, tedavi gereği olan banyo, çamur

uygulaması, masaj ve beden eğitimi uygulamalarının bulunması gereklidir.

Bir diğer önemli nitelik de kaplıca merkezinin, imar planlarının yapılmış olması

zorunluluğudur.

11

Bütün bu niteliklere sahip olan kaplıca yerleşmeleri termal su şehri (kaplıca şehri) bu

niteliklere tam ve geniş kapsamlı sahip olmayan yerler ise, termal yerleşme (kaplıca yerleşmesi)

olarak adlandırılır.

BÖLÜM III

TÜRKİYE'DEKİ TERMAL TURİZM POTANSİYELİ

3.1. TÜRK TERMALİZMİNİN TARİHÇESİ

Anadolu'da bulunan eski eser ve yazılar, daha ilk çağlarda insanların şifa bulmak amacıyla

termal suları kullandığını ortaya koymaktadır. Anadolu'da Kızılcahamam'da ve Kırşehir'deki Terme

Ilıcası üzerinde, Kütahya'daki Ilıca'da Kubbeli Hamamda, suların geldiği kayaların oyularak

havuz haline getirildiğini, havuzların kenarında da oturacak yerlerin yapılmış olduğu

görülmektedir.

Türkler Anadolu'ya, Bizans şehirlerine girdikleri zaman Hristiyanlık âlemi tarafından

yıkılmış, harap olmuş hamamları, kaplıca ve ılıcaları eskisinden daha iyi ve eksiksiz bir şekilde

yenilemişlerdir. Selçuklular gittikleri her yerde bu kuruluşları korumak için her türlü gayreti

göstermişlerdir.

Haçlı Seferleri sırasında sağ kalıp ülkelerine dönmeyi başaranlar Türkler’in temizlik ve

yıkanmaya verdikleri önemi anlatmışlar ve sağlıklı, yenilmez olmalarının nedeninin bu durumla

ilgili olduğunu belirtmişlerdir.

Osmanlılar döneminde de, kaplıca tedavisi, hamam, yıkanma ve temizlik işi Romalılar ve

Selçuklular kadar önemsenmiştir. Özellikle Osmanlılar yükselme devrinde her gittikleri yerlerde

büyük kaplıca tesisleri kurmuşlar, eskilerini onarmışlardır. O dönemlerde birçok Türk evlerinde

hamam olduğu gibi yurdun her tarafında da görkemli kaplıcalar yapılmıştır.

Cumhuriyet döneminde de kaplıcalara verilen önem devam etmiştir. Yalova Kaplıcaları

Atatürk'ün emriyle modern tesislerle donatılmıştır.

12

3.2. TÜRKİYE İÇİN TERMAL TURİZMİN ÖNEMİ

Ülkemiz açısından termal turizmin önemini arttıran, termal turizmin geliştirilmesini

gerekli kılan birçok özellik vardır. Bu özelliklerden birincisi Türkiye'de termal kaynak

potansiyelinin oldukça fazla olmasıdır. Toplam 1500 civarında termal kaynak var ve bunlardan

sadece birinci ve ikinci derecede önemli olan 62 termal kaynağın 500.000 kişi/gün/banyo

kapasitesi olduğu bilinmektedir. Bu denli yüksek bir potansiyel Avrupa'ya göre iki buçuk kat daha

fazladır ki bu da termal turizme yönelik politikaların, bir an önce gündeme getirilmesinin

zorunluluğunu açıkça göstermektedir.

Turizmin çeşitlendirilmesi ve tüm yıla yayılması için de, termal turizm olanaklarını

değerlendirmek zorunludur. Yaz aylarında çalışan personel kış aylarında termal tesislerde istihdam

edilebilir. Böylece hem çalışan personel belli bir güvencede olmanın verdiği rahatlıkla daha

verimli olacak, hem de işletme sık sık personel değiştirmenin sakıncalarını yok etmiş olacaktır.

Termal turizm diğer turizm çeşitleriyle kolay entegrasyona gidilebilen bir alandır.

Termal turizmle, turizm gelişme bölgelerinde turizm mevsimini uzatmak, turizm çeşitliliğini

arttırarak turizm tesislerindeki doluluk oranını yükseltmek, vasıflı turizm personelinin istihdam

dengesini sağlamak ve bunun sonucunda da daha karlı işletme ve pazarlama seviyesine kavuşmak

mümkündür.

Termal suların vücudun eski zindelik ve gücünü kazanmasındaki önemi bilinmektedir. Bu

nedenle, termal turizm özellikle Almanya, Avusturya, Fransa gibi ülkelerde modern tıbbın emrinde

ve diğer tedavi imkânlarıyla bütünleşmiş olarak gün geçtikçe önemini arttırmaktadır. Böylece de

termal turizmin, rahatsızlık sebebiyle çalışma ve işgücü kaybını önleme, istihdam sağlama, atıl

kapasiteyi harekete geçirme, geri kalmış bölgelerin kalkınması gibi ekonomik, sosyal

fonksiyonlarından tam olarak yararlanma ve termal kaynakların bulunduğu bölgeye artan sayıda

termal turist çekme olanakları doğmaktadır.

Türkiye'nin gündeminde turizmin çok önemli bir yeri olup, ülkemizin turizmden

ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda önemli beklentileri vardır. Zaten var olan, potansiyeli

harekete geçirip, termal turizmin canlandırılması sonucu, tıpkı Avusturya ve termal sulardan büyük

kazançlar sağlayan diğer ülkeler gibi büyük gelirler elde edebiliriz.

13

3.3. TÜRKİYE'DE TERMAL TURİZM ARZ VE TALEBİ

3.3.1. Türkiye'de Termal Turizm Arzı

3.3.1.1. Türkiye Termal Su Potansiyeli ve Nitelikleri

Ülkemiz, derin kırık hatları, aktif deprem kuşakları zengin ve çeşitli maden yataklarının

bulunduğu yapısal duruma bağlı olarak yerin derinliklerinden gelen ve yüzey sularının derinlere inerek

ısınması, maden eriyikleriyle yüklenmesi ve basınç kazanarak tekrar yüzeye çıkması sonucu oluşan sıcak ve

soğuk maden suları bakımından zengin kaynaklara sahip bulunmaktadır

(Ülker 1994:169).

Yapılan envanter çalışmalarında 1200 mevkide 1500'e yakın kaynak tespit edilmiştir. Bu

kaynakların sıcaklıkları 20-110C arasında değişmektedir. Ülkemiz sahip olduğu kaynak zenginliği

ve potansiyeli açısından dünyada ilk 7 ülke arasındadır. Bu kaynak potansiyeli ile günde bir milyon

kişiye hizmet sunabilecek düzeydedir.

Yurdumuzda soğuk su kaynaklan; İç Anadolu, Marmara, Ege bölgelerinde, sıcak

su kaynaklan; Ege, İç Anadolu, Marmara bölgelerinde, çok sıcak su kaynaklan; Ege,

Marmara, İç Anadolu Bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Toplam şifalı su kaynaklarının en

yüksek bölümünü çok sıcak sular grubu oluşturmaktadır. En fazla şifalı su kaynağı bulunan

bölge ise, Ege bölgesidir. Ege bölgesini sırasıyla Marmara, İç Anadolu, Doğu ve Güney

Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri izlemektedir (Kahraman 1978:19).

3.2.1.2. Türkiye'de Termal Turizm İşletmeleri

Daha önce de belirtildiği gibi ülkemiz, günde bir milyon kişiye hizmet sunabilecek düzeyde termal kaynak potansiyeline sahiptir.

1995 yılı nisan ayı itibariyle ise, termal tesis sayısı 195 civarında olup, 24’ü Turizm

Bakanlığı işletme belgeli 15'i Turizm Bakanlığı yatırım belgeli ve 156’sı da yerel yönetim belgeli

tesislerdir. Yatak sayısı ise, 5.804 adedi Turizm Bakanlığı işletme belgeli, 3.698'i Turizm Bakanlığı

yatırım belgeli ve 17.000’i de yerel yönetim belgeli olmak üzere toplam 26.000 civarındadır.

Görüldüğü gibi, bir milyona yakın termal yatak arzı sunabilecek termal kaynak

potansiyeline sahipken, ancak 26.000 termal yatak arzı olması, termal kaynaklarımıza gerekli

önemi vermediğimizi ve değerlendiremediğimizi açıkça ortaya koymaktadır.

14

Tesis cins ve sınıflarına göre yabancılar için ortalama kalış süresinin en uzun olduğu tesis

türü tatil köyleridir. Bunu apart oteller ve pansiyonlar izlemektedir. Yerliler için ortalama kalış

süresinin en uzun olduğu tesis türü yine tatil köyleri olup, bunu oberjler, özel belgeli oteller ve apart

oteller izlemektedir.

Yabancı doluluk oranının en yüksek olduğu tesis türü sırasıyla tatil köyleri, beş yıldızlı

oteller, dört yıldızlı oteller iken, yerli doluluk oranının en yüksek olduğu tesis türü %39.7 ile termal

otellerdir. Bunu bir yıldızlı oteller ve oberjler izlemektedir.

1994 yılı için de yerli doluluk oranının en yüksek olduğu tesis türü %35.6 ile

termal otellerdir. Bunu %30.4 doluluk oranı ile oberjler, %22.9 ile bir yıldızlı oteller izlemiştir.

Yabancı doluluk oranının en yüksek olduğu tesis türü ise, tatil köyleridir. Bunu apart oteller ve beş

yı ldızlı oteller izlemektedir.1

1 Turizm Bakanlığı, Konaklama İstatistikleri Bülteni 1994, Yatırımlar Genel Müdürlüğü Arş. Ve Dğr. Dr. Bşk. Yayın No: 1995/2, Ankara, 1995.s.31.

Belediye belgeli tesis türlerine göre otellerden sonra en fazla yerli konaklayan kişi ve

geceleme sayısı kaplıcalarda olup, yerli doluluk oranını en yüksek olduğu tesis türü yine kaplıcalar

olmuştur. Buna karşılık yabancı doluluk oranı ise en az kaplıcalardadır.

Termal otel ve kaplıcalarda konaklama sayısının azlığı, yabancı turistlerin termal otel ve

kaplıcaları tercih etmemesi, ortalama kalış süresinin düşük olması termal tesislerin sayıca azlığı

yanında, niteliklerinin de iyi ve yeterli olmadığının göstergesidir.

Turizm işletme belgeli tesislerimizin çoğunda olduğu gibi, termal turizm işletmelerimizde

de en önemli sorunlardan biri istihdam edilen personelin sayısı ve niteliğidir. Termal turizm

işletmelerimizde de personelin çoğunluğunu turizm eğitimi almamış veya eğitimsiz, kişiler

oluşturmaktadır. Turizm Bakanlığından alınan bilgilere göre, 1993 yılı için Turizm Bakanlığı

Belgeli termal tesislerde çalışan personel sayısı 7.896 yatak için 2.119 olup, bunun 122'si sağlık

personeli, kalanların çoğu ise turizm eğitimi almamış kişilerdir. Aynı şekilde yerel yönetim belgeli

termal tesislerde de 11.516 yatak için 1.143 personel istihdam edilmiş, bunun da 59'unu sağlık

personeli oluşturmuştur.

Termal tesislerde gerekli tedavilerin yapılması ve istenilen sonuçların alınması için termal

15

turistlerle personel arasında güvene dayalı bir ilişki olmalıdır. Bir işletmede niteliksiz personel

çalıştırılıyor ve neticede sık sık personel değiştiriliyorsa bu durumda güven ve saygıya dayalı

ilişkinin kurulması mümkün değildir. İşletmelerin uzun dönemde karlılığı için nitelikli personel

çalıştırmaları ve personellerine gereken önemi vermeleri gereklidir.

Termal tesislerimizdeki açık, kapalı termal havuz, özel banyo-küvet, kür havuzu, Türk

hamamı, fizik tedavi birimleri, özel masaj birimleri, sauna, jimnastik salonu, doktor denetimi,

kardiyografi gibi tedavi üniteleri de nitelik ve nicelik olarak yetersizdir.

Sonuç olarak, termal kaynak potansiyeli açısından sahip olduğumuz olumlu şartlara karşın

Türkiye'de Avrupa standartlarına kısmen de olsa ulaşabilen sadece birkaç tesis vardır. İzmir'de

Balçova, Afyon'da Oruçoğlu, Balıkesir'de Gönen, Kütahya'da TÜTAV tesisleri bunlar arasındadır

(Turizm Bakanlığı Sağlık ve Termal Turizm Projesi: 4).

3.3.2. Türkiye'de Termal Turizm Talebi

Büyük ölçüde Termal Turizmi içeren Sağlık Turizmi, spesifik bir turizm çeşididir. Burada

hedef kitle; sağlığı bozulmuş olanlar ile sağlığını koruma ve devamına duyarlı kişilerdir.

Günümüzde insanlar, sağlıklarında düzenli bir gelişme ve sağlık durumlarının devamını sağlamayı

amaçlarken, aynı zamanda tatil ihtiyacını da karşılamak istemektedirler. Kaplıca ve deniz kürleri

uygulaması ile tatil gereksiniminin birleştirilebildiği merkezlere yönelik talep, Dünya'da ve

Türkiye'de artma eğilimindedir. Ülkemiz insanları için, termal kaynakların sağlık ve turizm amaçlı

kullanılmasının yüzyıllar öncesine dayanan bir geleneği vardır.

Böylesine köklü bir gelenek ve inancın yanında, şu anda Türkiye'de yaklaşık 10 milyonun

üzerinde romatizmalı hastanın olduğu, yılda yaklaşık 7 milyon kişinin de kaplıcaları ziyaret ettiği

düşünülürse, sadece iç turizm talebinin boyutlarının bile ne kadar büyük olduğunun farkına

varılacaktır. Kaldı ki, özellikle büyük kent yaşamının ortaya koyduğu kalp-kan dolaşımı, sinirsel

yorgunluklar ve beslenme bozuklukları gibi kaplıca tedavilerinin olumlu etki gösterdiği

hastalıkların artmasına neden olmaktadır. Bunun yanında harcama gücü artan, daha sağlıklı kalmak

isteyen insanlarımız bu tür kaynaklara yönelmekte ve önemli miktarlara varan harcamalarda

bulunmaktadırlar. Modern araç-gereçlerle donatılarak yapılan bazı termal tesislere olan talebin

özellikle de, iç talebin canlılığı bu durumu teyid edici niteliktedir ve termal tesislere önem

verilmesi gerektiğini ispatlamaktadır.

16

Kaplıca kürlerinin en az 10 ve normal şartlarda 21 gecelemeyi gerektirmesi, çok etkin ve

buna bağlı olarak emniyetli bir işletme ortamı sağlamaktadır.

Halen yoğun bir şekilde var olan ve hızlı bir şekilde artan ve artacak olan termal turizm

talebine yönelik çalışmaların yapılması ve politikalar üretilmesi, arzın nitelik ve nicelik

bakımından geliştirilmesi dünya turizm pazarındaki payımızın arttırılması için zorunludur.

3.4. TÜRKİYE'DE TERMAL TURİZMİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Turizmin tüm bir yıla yayılması ve değişen talebe yönelik yapılan çalışmalardan turizmi

çeşitlendirme politikası içinde termalizmin öncelikli bir yeri vardır. Köklü bir kaplıca geleneği,

kentleşmenin meydana getirdiği çevre sorunları ve sosyo-ekonomik gelişmeler de dikkate

alındığında termalizmin geliştirilmesinin gerekliliği ve önemi açıkça görülmektedir.

Ülkemizde turizm yatırımları kamu ve özel sektör tarafından gerçekleştirilmekte olup,

genellikle üst yapılar özel sektör, alt yapılar ise kamu sektörünce gerçekleştirilmektedir. Bunun

dışında kamu, özel sektörün ekonomik faaliyetini yürütebileceği istikrarlı bir ortamı sağlamak ve

belirtilen öncelikler yönünde teşvik sağlamakla görevlidir.

Yerel yönetimlerce yapılan tesisler, belirli bir fizibilite ve teknik araştırmaya bağlı

olmadığından ya banyo niteliği ağır basan projeler yapılmış, ya da gereğinden büyük konaklama

projelerine yönelerek bir sonuç alınamamıştır. Nevşehir-Kozaklı, Çanakkale-Keslanbol, Kütahya-

Gediz Ilıcasu, ve Emet termal sahalarında yerel idarelerce başlatılmış ancak mali konular nedeniyle

yarım bırakılmış büyük yatırımlar bulunmaktadır. Bu nedenle yerel yönetimlerce yapılacak tesislerde

mutlaka uzman kurum ve kişilere fizibilite etütleri yaptırmak, aşırı maliyet içeren büyük projelerden

kaçınmak gereklidir. Çünkü kamu teşebbüsü ile başlatılan bu projeler belli bir fizibilite ve teknik

araştırma yapılmaksızın başlatılmakta ve mali konular nedeniyle yarım kalmaktadır. Bu noktada özel

sektörün devreye girmesi ise hayli zordur. Termal suların şifa özellikleri mutlaka tıbbi endikasyon

raporuna bağlanmalı ve projelendirmede bu özellikler dikkate alınmalıdır.

Termal tesisler tamamen profesyonel bir ekip gerektirmekte ve bu durum da termal

turizmde özel sektörün önemini açıkça göstermektedir. Özel sektör bu alanda bilinçli bir şekilde

yatır ım yapmaya yönlendirilmelidir. Bunun için devlet tarafından gerekli tedbirler alınmalı,

yatırımcıyı zor durumda bırakan yasa ve kanunlar değiştirilmelidir.

17

Yurtdışından kredi sağlama kolaylığı yanında, yabancı yatırımcılarla ortak tesis kurma ve

işletme imkânlarının sağlanması, bu alanı özel sektör için cazip hale getirecektir. Termal turizmin

alt ve üst yapısı, amacı, işletme özellikleri, tıbbi ve teknik uygulamalar, tanıtma ve pazarlama

konularında özel sektör bilgilendirilmelidir.

Termal kaynakların, termal turizm dışında da kullanım alanları dikkate alınmalıdır. Termal

suların şifa özelliği yanı sıra Nevşehir–Kozaklı Bölgesi’nde de olduğu gibi şehir ısıtması, seracılık,

sanayide kullanımı da yöre ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. Ancak bu

çalışmalarda yörenin termal turizm potansiyeli ve termal su ihtiyacı bilimsel raporlarla ortaya

konmalı, turistik tesis alanlarının tümüne yetecek, devamlı termal su üretimi garanti altına alınmalı

ve aşırı su kullanım izni verilmemelidir.

Şu anda termal turizmde ileri konumda olan ülkelerde tedavi giderleri büyük ölçüde sigorta

tarafından karşılanmaktadır. Kür merkezlerine tüm yıl içinde yapılan hasta sevki tesislerin doluluk

oranını yükseltmektedir. Bu ülkelerdeki termal tesislerin var olmasında ve gelişmesinde kamu ve

diğer sigorta ödemelerinin önemi büyüktür. Bunun yanında AB ülkelerindeki sigortadan faydalanan

hastaların Türkiye'ye gelebilmeleri için ödemelerin ilgili kurumlara aktarılması da ülkemiz termal

turizmi için talep yaratacaktır.

Sağlıkla doğrudan ilgili olan termal tesislerde yapılan hizmet türünün de uzmanlık

istemesinden dolayı, yeterli sayıda ve nitelikte turizm ve sağlık hizmeti konusunda uzman personel

istihdam edilmelidir. Kaplıca hekimliği ve yardımcı sağlık personeli yetiştirme hususunda da Tıp

fakültelerine bağlı birimler oluşturma, Almanya, Fransa, İtalya, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya,

Macaristan gibi bu konuda ilerleme kaydetmiş ülkelerde öğrenim için burs verme gibi çalışmalar

başlatılmalıdır.

Halkın büyük çoğunluğunun bir takım rahatsızlıklarla ilgili sorunlarının olduğu göz önünde

bulundurularak, termal turizm konusunda halkın bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.

Termal turizmle ilgili olarak ele alınması gereken diğer bir konu, tanıtma ve pazarlamaya

gereken önemin verilmemesidir.

Ülkemizde termal turizm alanında tanıtım ve pazarlamaya yönelik şu çalışmalar yapılmalıdır:

18

Turizm alanında kullanılan kaynaklar ve tanıtım araçları termalizm alanında da kullanılmalıdır.

Termalizm konusunda Turizm Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ortak denetiminde tanıtım ve pazarlama

faaliyetlerini yürütecek bir birim kurulmalıdır.

Sigorta ve emekli sandığı gibi kurumlar üyelerine ücretsiz tedavi imkânları sunmalıdır.

Yurt dışında tanıtım büroları açılmalı, yabancı organizasyonlarla pazarlama konusunda işbirliği

yapılmalıdır.

Yurtdışında konferans ve panellerle ülkemizin termal kaynaklan hakkında bilgi verilmelidir.

Halkı teşvik edici promosyon çalışmaları yapılmalıdır.

İşletmeler de kendi kapasitelerince tanıtımda bulunmalıdır.

Yerli ve yabancı tur operatörleri ile bağlantılar kurulmalı, birlikte çalışma yoluna gidilmelidir.

Uluslararası turizm hareketleri içerisinde üst sıralarda yer alan ülkelerin en önemli özellikleri,

mükemmel bir ulaşım ağı, bozulmamış doğal yerler, iyi bir organizasyon yapısı ve teknik donanım,

kusursuz hizmet, can ve mal güvenliğini içeren turistik donanımlarıdır.

Yalnızca halk sağlığı yönünden ele alındığında bile işgücü verimliliğini arttırdığı göze

çarpan termalizm, turizm boyutuyla birlikte ülkemiz için ekonomik ve sosyal açıdan son derece önemli

ve bir an önce geliştirilmesi gerekli bir turizm hareketidir. Bunun için gerekli olan alt yapı ve turistik

donanım çalışmalarına hız verilmelidir.

BÖLÜM IV

TERMAL TURİZM AÇISINDAN NEVŞEHİR – KOZAKLI KAPLICASI

4.1. KOZAKLI KAPLICASI’NIN TANITIMI

4.1.1. Kozaklı Kaplıcası’nın Kısa Tarihçesi

Kozaklı, Nevşehir'in Kaplıca'ları ile ünlü ilçesidir. İlçeye bağlı 4'ü Kasaba ve 21'i Köy

olmak üzere 30 yerleşim birimi bulunmaktadır. İlçenin 2000 yılında yapılan genel nüfus sayımına

göre merkez nüfusu 7.556, Kasaba ve Köylerin nüfusu 18.376 ve İlçe'nin toplam nüfusu 25.932'dir.

İlçe’nin tarihi ile ilgili yeterli ve net bilgi bulunmamakla birlikte ilçe 1954 yılında birbirine yakın

19

olan Hamamorta, Buruncuk, Bağlıca ve Kozaklı köylerinin birleşmesiyle kurulmuştur.

Ayrıca Nevşehir bölgesinde sıkça rastlanan yeraltı yerleşimi Kozaklı’ya yaklaşık 7 km

uzaklıktaki Kanlıca kasabasında da bulunmaktadır.

4.1.2. Kozaklı İsmi

Kozaklı isminin nereden geldiği kesin olarak bilinmemektedir. Bu konu ile ilgili çeşitli

rivayetler mevcuttur. Bu rivayetlerden bazıları ise şu şekildedir;

İlçede halen türbesi bulunan Kozoğlu isimli şahıs kayalarla sıcak suyun etrafını çevirerek

burada bir hamam meydana getirmiştir. Hamam’ın çevre köylerin ortasında bulunması sebebiyle

Hamamorta adını aldığı Türbe taşlarındaki yazılardan anlaşılmaktadır. Taşların üzerinde yapılan

incelemede, Kozoğlu adlı şahsın Selçuklular devrinde yaşadığı, ilçenin adının bu kişiden geldiği

rivayet edilmektedir. Bir diğer rivayet ise;

Anadolu'nun her alanında yaşayan Yörüklerden, Aydın yöresi Yörüklerinden "Kozak"

isminde bir Yörük beyinin geniş aile efradı ile birlikte hayvanları için yurt ve otlak bulma

yolculuğuna çıkması ile şimdiki ismiyle anılan ve zamanında ormanlık bir alan olan "Kozaklı

Köyü" ne yerleşmiş olmasıdır.

Bugünkü Kozaklı ilçesi sınırları içinde bulunan Kaplıca'lardan yükselen buharın Pamuk

kozasına benzediğinden ileriden Koza'ya benzetilerek burada konaklandığı, bazılarının burada

kalıp, bazı ailelerin daha batıya ve kuzeye doğru göç ettikleri de rivayetler arasında bulunmaktadır.

4.1.3. Kozaklı Kaplıcası’nın Konumu ve Ulaşımı

İlçenin il Merkezi Nevşehir'e uzaklığı 80 km, çevre iller olan Kayseri, Kırşehir ve Yozgat'a

ortalama uzaklığı 85 km dir. Aynı zamanda Kozaklı ilçesi Türkiye’nin kuzey – güney ve doğu –

batı daki uç noktalarını birleştirdiğimizde tam ortada kalmaktadır.

20

4.1.4. Kozaklı’nın Jeolojik Durumu

Nevşehir-Kozaklı jeotermal alanı, Orta Anadolu'nun en sıcak jeotermal noktasıdır. Bu sıcak

yörenin, Nevşehir-Kayseri-Yozgat-Kırşehir dörtgeninin içinde yer alması ve Kozaklı ilçe

merkezinde fay hattının etkinliğini sürdürmesi nedeniyle endüstriyel ısıtmacılık ve kent ısıtmacılığı

açısından önemi ve değeri ortadadır.

1963 yılından beri aralıklarla çalışmaların sürdürüldüğü bu önemli jeotermal alanda 1992

yılı proje çalışmaları kapsamında yeni veriler elde edilmiş ve jeotermal model alternatifleri ortaya

konulmuştur. Yapılan sondajları takiben çoğu kurumuş olan yüzden fazla çıkış noktası bulunur.

İlçe merkezinin doğusunda varolan sıcak su kaynakları ilk olarak kaplıcalarda kullanılmakta

idi. Daha sonraları, ilçe merkezine jeotermal merkezi ısıtma tesisleri yapılmıştır. Bugün itibariyle,

2000 üzerinde konutun ısıtılması bu sular tarafından sağlanmaktadır.

4.1.5. Kozaklı Termal Suyu’nun Özellikleri

Amonyum, lityum, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, aliminyum, çinko

içermekte olup toplam mineralizasyon 391.2280 mg/lt dir. Klorür, bikarbonat, sülfat, sodyum,

kalsiyum, florür ve radyoaktif bileşen mevcuttur. Suyun sıcaklığı 27°C - 93°C arasında değişmekte

olup pH değeri 6.71 dir. Klorür, bikarbonat, sülfat, sodyum, kalsiyum, florür ve radyoaktif bileşen

mevcuttur.

Sağlık turizmi açısından önemli bir yere sahip Kozaklı Kaplıcaları, Alman Kaplıcalar Birliği

sınıflamasına göre sodyumlu, kalsiyumlu, klorürlü olup A ve C grubu şifalı sular grubuna

girmektedir.

21

4.1.6. Kozaklı Kaplıcası’nın İyi Geldiği Hastalıklar

Kozaklı kaplıcalarının en önemli özelliği fizik tedavisi için suyunun az miktarda da olsa

radyoaktive madde ihtiva etmiş olmasıdır.

Deri üzerindeki yaraları tedavi eder.

Damarı genişleterek kan basıncını artırır.

Karaciğerin düzenli çalışmasını sağlar.

Kısırlığa ve kadın hastalıklarına iyi gelir.

Akciğer iltihabı hastalıklarını giderir.

Bütün romatizmal hastalıkları tedavi eder.

Gut hastalığı, adale ve sinir hastalıklarına iyi gelir.

Şeker hastaları, aşırı şişman hastaları rahatlatır.

Raşitizim denilen kemik hastalıklarına yarar sağlar.

Sinir bozukluğundan ileri gelen sedef ve liken hastalıklarını tedavi eder.

Nefes darlığı ve bronşit hastalıklarına iyi gelir.

Böbrek taşı düşürmede faydalıdır.

İdrar yolları rahatsızlıklarını tedavi eder.

Demir eksikliğinden ileri gelen kansızlığa iyi gelir.

BÖLÜM V

NEVŞEHİR KOZAKLI İLÇESİ’NDE TERMAL TURİZM POTANSİYELİ İLE İLGİLİ

BİR ARAŞTIRMA

Çalışmanın bu bölümünde Nevşehir – Kozaklı’da faaliyette bulunan termal tesislere

uygulanan anket çalışmasına ve değerlendirilmesine yer verilmiştir.

5.1. Araştırma Problemi

Kozaklı Bölgesi’nde büyük bir termal su potansiyeli bulunmaktadır. Bu su potansiyeli

nitelik ve nicelik olarak bu konuda büyük ilerleme kaydetmiş olan Avrupa ülkelerindeki termal

sulara nazaran büyük üstünlükler arz etmektedir. Ancak yeterli sayıda, suyun tedavi ve dinlendirici

özelliğinin yanı sıra uygun iklim ve temiz hava olanaklarına sahip olmamıza rağmen modern tıbbi

ve turistik hizmet veren nitelikli tesis bulunmamaktadır.

22

Dolayısı ile nitelikli tesislerle termal turizm pazarına arz edilmeyen, doğanın bize sunduğu

eşsiz suyun insan sağlığına, turizm sektörüne ve bölge ve ülke ekonomisine olan katkılarından

yeterince yararlanılamamakta ve bu şifalı sular bilgisizce ve israf edilerek kullanılmaktadır.

Kozaklı'da termal suların her yönüyle daha etkin kullanılması ilgili çalışma konusu olarak ele

alınmıştır.

5.2. Araştırmanın Amacı

Kozaklı’nın turizm potansiyelini ortaya çıkararak bölgedeki termal suların, nitelikli tesisler

aracılığı ile öncelikle ulusal ve sonrasında uluslararası termal turizm pazarına arz edilmesinde

yönlendirici bilgiler sağlamak ve buna yönelik çözüm önerileri geliştirmektir.

5.3. Araştırmanın Önemi

Termal turizme önem veren ülkeler, ekonomik, sosyal vb. alanlarda büyük yararlar

sağlamıştır. Nevşehir - Kozaklı ilçesinde termal suların nitelikli termal tesislerle arz edilmesi ile

kaplıca suları değerlendirilecek ve bunun akabinde büyük bir istihdam sağlanacaktır. Turizm

sektöründe istihdam bilindiği üzere kısa sürelidir. (sektörün genelde sezonluk olmasından dolayı)

Ancak bilinmelidir ki termal turizm yılın 12 ayı hizmet veren bir sektördür.

Ayrıca, Kozaklı’da bulunan termal alanların iç ve dış termal turizme açılması, ekonomik ve

sosyal gelişme sağlaması, istihdam yaratması, kültürel kaynaşmayı geliştirmesi için de imkânlar

sunacaktır.

5.4. Sınırlamalar

Bu araştırma Nevşehir - Kozaklı sınırlan içerisinde faaliyette bulunan termal kür merkezi ve

konaklama merkezi bulunan T.C. Turizm Bakanlığı belgeli, T.C. Sağlık Bakanlığı belgeli ve

belediye belgeli termal tesislere yönelik yapılmıştır.

5.5. Araştırma Yöntemi

Bu araştırmada konuya ilişkin literatür taraması görüş ve öneriler için ise konu ile ilgili

kişilere (bölgedeki otel sahiplerine ve yöneticilerine) başvurularak bilgi alınmıştır.

Araştırmanın evreni Kozaklı'da bulunan termal tesislerdir. Kozaklı'da 18 adet termal tesis

bulunmaktadır.

23

Araştırmanın örneklemini ise kür merkezi ve konaklama birimi olan 13 adet termal tesis

oluşturmaktadır. Örneklem sayısı evrenin %72,2 'sini oluşturmaktadır. Örneklemi oluşturan termal

turizm işletmeleri sayısı güvenilir veri elde edebilme açısından evreni temsil edebilecek nitelikle

bulunmaktadır.

5.6. Verilerin Değerlendirilmesi

Anket uygulaması Kozaklı'da bulunan 13 adet konaklama merkezi, kür merkezi olan işletme

sahipleriyle bizzat görüşülerek yapılmıştır. Anket sorularına dayanılarak elde edilen veriler ve

yorumlar aşağıda verilmiştir.

Tablo: 1.1. Anket Kapsamına Alınan İşletmeler

NO: İŞLETMENİN ADI:

1 DİVAİBİS TERMAL RESORT HOTEL & SPA

2 ROZA RESORT HOTEL

3 YAPI-SEL TERMAL KÜR HOTEL

4 DADAK THERMAL SPA & WELLNESS HOTEL

5 GRAND TERMAL HOTEL

6 HACIVELİ TERMAL HOTEL

7 ÇİFTÇİLER DEVA TERMAL MOTEL

8 GÜNDÜZ TERMAL HOTEL

9 HORASAN TERMAL HOTEL

10 ALTINSU TERMAL DİNLENME TESİSLERİ

11 KONAK TERMAL TESİSLERİ

12 GÜNEŞ TERMAL KAPLICA TESİSLERİ

13 ERDEM TERMAL HOTEL

Tablo 1.1'e göre anket kapsamına 13 adet işletme alınmıştır.

24

Tablo: 1.2 Tesis Yöneticilerinin Turizm İle İlgili Bir Eğitim Alma Durumu

FREKANS YÜZDE(%)

EVET 6 46.15

HAYIR 7 53.85

TOPLAM 13 100

Termal tesislerde İşletme yöneticisi olarak görev yapanların %46.15 i Turizm ile ilgili bir

eğitim aldığını %53.85 'i ise Turizm ile ilgili bir eğitim almadıklarını belirtmişlerdir.

Tablo: 1.3: Yöneticilerin Çalışma Süresi

ÇALIŞMA SÜRESİ FREKANS YÜZDE %

1 YILDAN AZ 1 7.70

1-2 YIL ARASI - -

2-3 YIL ARASI 4 30.77

4-5 YIL ARASI 2 15.38

5 YILDAN FAZLA 6 46.15

TOPLAM 13 100

Tablo 1.3 de termal tesislerde yönetici olarak görev yapan personel %7.70’i 1 yıldan az

tecrübeye sahip, %30.77’si 2-3 yıl arasında bir tecrübeye sahip, %15.38'i 4-5 yıl arası, %46.15’i ise

5 yıldan fazla bir tecrübeye sahip oldukları belirtilmektedir.

Tablo: 1.4: Termal Tesislerin Türü

TESİSİN TÜRÜ FREKANS YÜZDE %

KAPLICA 13 100

Tesisin türü olarak 13 tanesi, yani tamamı kaplıca türünde hizmet vermektedir.

Tablo: 1.5 Termal Tesislerin Sınıfı

TESİSİN SINIFI FREKANS YÜZDE %

TURİZM +SAGLIK BAKANLIĞI 5 38.45

BELEDİYE +SAGLIK BAKANLIĞI 8 61.55

TOPLAM 13 100

Kozaklı’daki termal tesislerin sınıfları incelendiğinde % 38.45’i Turizm Bakanlığı+ Sağlık

25

Bakanlığı Belgeli, % 61.55’i Belediye+ Sağlık Bakanlığı Belgeli olmak üzere 2 belgeyle

çalışmaktadır.

Tablo: 1.6. Termal Suların Mülkiyeti Bakımından Sınıflandırılması

FREKANS YÜZDE %

KAMU 3 23.08

ÖZEL 10 76.92

TOPLAM 13 100

Termal suyun mülkiyeti % 76.92’si özel kesimde, % 23.08’i kamunun elindedir.

Tablo: 1.7 Termal Tesislerin Mülkiyet ve İşletmeci Durumu

TESISIN MÜLKİYETİ

VE İŞLETMESİFREKANS YÜZDE %

ÖZEL 13 100

Termal tesisler mülkiyet ve işletmecisi bakımından incelendiğinde 13 tanesinin, yani

tamamın özel kesime ait olduğu görülmektedir.

Tablo: 1.8 Termal Tesislerin Oda Sayıları /Yatak Sayılarının Dağılımı

NO: İŞLETMENİN ADI: TOPLAM ODA TOPLAM YATAK

FREKANSYÜZDE

%FREKANS

YÜZDE

%

1DİVAİBİS TERMAL RESORT

HOTEL & SPA179 17.83 540 16.06

2 ROZA RESORT HOTEL 230 22.90 864 25.67

3 YAPI-SEL TERMAL KÜR HOTEL 70 6.98 152 1.50

4DADAK THERMAL SPA &

WELLNESS HOTEL89 8.85 200 5.95

5 GRAND TERMAL HOTEL 150 11.94 400 11.89

6 HACIVELİ TERMAL HOTEL 52 5.18 200 5.95

7 ÇİFTÇİLER DEVA TERMAL

MOTEL

26 2.59 104 3.10

8 GÜNDÜZ TERMAL HOTEL 32 3.19 128 3.80

26

9 HORASAN TERMAL HOTEL 12 1.20 60 1.79

10ALTINSU TERMAL DİNLENME

TESİSLERİ60 5.98 210 6.25

11 KONAK TERMAL TESİSLERİ 53 5.28 250 7.44

12 GÜNEŞ TERMAL KAPLICA

TESİSLERİ

27 2.69 150 1.45

13 ERDEM TERMAL HOTEL 24 2.39 106 3.15

TOPLAM 1004 100 3364 100

Tablo 1.8 de tesislerin oda sayıları ve yatak sayıları verilmektedir. Buna göre işletme

bazında en fazla oda sayısı 230 oda ile toplam oda sayılarının % 22.90’ı Roza Resort Hotel

işletmesinde bulunmaktadır. Bunu sırası ile Divaibis Termal Resort & Spa % 17.83 ile Grand

Termal Hotel % 11.94, Dadak Thermal Spa & Wellness Hotel % 8.85’lik pay ile izlemektedir.

Anket uygulanan tesislerde toplam 1004 oda olduğu belirtilmekledir.

Yatak sayısı ise işletme bazında toplamın % 25.67’si 864 yatak ile Roza Resort Hotel

işletmesinde bulunmaktadır. Bu işletmeyi sırası ile % 16.06’lık oran ve 540 yatak ile Divaibis

Termal Resort & Spa, % 11.89’luk oran ve 400 yatak ile Grand Termal Hotel,

% 5.95’lik oran 200 yatak ile Dadak Thermal Spa & Wellness Hotel ve Hacıveli Termal Hotel

izlemektedir.

Tablo: 1.9 Termal Tesiste Animasyon Aktivitelerinin Bulunma Durumu

ANİMASYON

AKTİVİTELERİFREKANS YÜZDE %

VAR 5 38.46

YOK 8 61.54

TOPLAM 13 100

Tablo 1.9’a göre tesislerin beş tanesinde (% 38.46’sında) animasyon etkinlikleri var

görülmektedir. Ancak işletmeler animasyon ekibini kendi bünyesinde bulundurmaktansa yoğun

dönemlerinde organizasyon şirketlerinden temin etme yoluna gitmektedir.

27

Tablo: 1.10 Termal Suların Belirli Aralıklarla Analizinin Yapılma Durumu

SU TAHLİLİ FREKANS YÜZDE %

EVET 13 100

Tablo 1.10’da görüldüğü gibi işletmelerin tamamı termal sularının tahlil edildiğini

belirtmişlerdir. Ancak bu analizler termal suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerini yeniden

belirlemeye yönelik tahliller olmayıp halk sağlığına zarar verecek indikatörlerin (gösterge) olup

olmadığını belirlemeye yöneliktir.

Tablo: 1.11 Tesislerin Girişinde Termal Suyun Kullanımına ve Şifa Özelliklerine İlişkin

Açıklayıcı Bilgilerin Bulunma Durumu

Tablo 1.11’de görüldüğü gibi Kozaklı’da faaliyet gösteren tesislerin tamamında termal

suyun kullanımına ve şifa özelliklerine ilişkin bir bilgi bulunmaktadır. Bu bilgilerin bütün tesislerde

bulunması ve termal suyun şifa sağladığı rahatsızlıklar, varsa verdiği rahatsızlıklar ve termal suya

girmesi sakıncalı olan rahatsızlıkların tüm tesislerin girişlerinde açık ve okunabilir büyüklükte

duvara asılı levhalarda bulunması suyun bilinçli kullanımı açısından önemlidir.

Tablo:1.12 Tesislerde Termalizm İle İlgili Bulunan Uzman Personel Sayılarının Dağılımı

UZMAN PERSONELLER TOPLAM FREKANS YÜZDE %

KAPLICA HEKİMİ BULUNAN 13 6 46.16

FİZİK TEDAVİ UZMANI İŞLETME 13 1 7.70

HEMŞİRE BULUNAN İŞLETME 13 8 61.54

HASTA BAKICI BULUNAN 13 1 7.70

LABORANT BULUNAN İŞLETME 13 - -

DİĞER ( DİYET UZMANI... VB GİBİ) 13 3 23.08

Tablo 1.12’de görüldüğü gibi işletmelerin % 46.16’sında (6 işletmede) doktor

bulunmaktadır. Hemşire % 61.54’ünde, diğer (diyet uzmanı,..vb.) % 23.08’inde bulunmaktadır.

TERMAL SU KULLANIMI İLE İLGİLİ FREKANS YÜZDE %

EVET 13 100

28

Tablo: 1.13 İşletmelerin yıllık çalışma süreleri

ÇALIŞMA SÜRESİ FREKANS YÜZDE %

TÜM YIL 9 69.23

SEZONLUK 4 30.77

TOPLAM 13 100

Tablo 1.13’de görüldüğü gibi Kozaklı’daki termal tesislerin % 69.23’ü (9 işletme) tüm yıl

faaliyet göstermekte , % 30.77’si ise sezonluk olarak işletmelerini açık tutmaktadırlar.

Tablo: 1.14 Tesislerin Kuruluşunda veya Ek Yatırımlarında Kamu Desteği Alma Durumu

Tablo 1.14 de görüldüğü gibi işletmelerin %76.92’si kamu yardımı almadığını,

% 23.08’i ise kamu yardımı aldığını belirtmişlerdir.

Tablo: 1.15 Kamu Yardımının Türü Dağılımı

KAMU YARDIMININ

TÜRÜ

TOPLAM

İŞLETMEFREKANS YÜZDE %

ARSA TAHSİSİ 13 - -

KREDİ TAHSİSİ 13 - -

PROJE DESTEĞİ 13 1 7.70

EĞİTİM 13 1 7.70

SU TAHSİSİ 13 - -

DİĞER 13 1 7.70

Tablo 1.15’e göre kamu yardımı olarak % 7.70 ile proje desteği, eğitim ve diğer

(yol,personel temini vb.) yardımlardan yararlanmışlardır. Kamu yardımı oranlarının düşük olması

kamu işletmelerinin oranının düşük olmasından kaynaklanmaktadır.

KAMU YARDIMI FREKANS YÜZDE %

EVET 3 23.08HAYIR 10 76.92

TOPLAM 13 100

29

Tablo: 1.16 Tesisin Alt Yapı-Üst Yapı Sorunlarının Dağılımı

ALT YAPI — UST YAPI SORUNLARI FREKANS YÜZDE %

YOL 4 28.55

SU 3 21.40

KANALİZASYON 1 7.15

ÇÖP 2 11.30

TERMAL SU YETERSİZİ İĞİ 2 11.30

PTT HİZMETLERİ 1 7.15

ELEKTRİK 1 7.15

TOPLAM 14 100

Tablo 1.16’ya göre tesislerin altyapı/üst yapı sorunları arasında birinci sırada yol sorunu yer

almaktadır. Oranı düşük olmasına rağmen en önemli sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Tablo: 1.17 Konukların İşletmeye Geliş Şekillerinin Dağılımı

KONUKLARIN İŞLETMEYE GELİŞ

ŞEKİLLERİFREKANS YÜZDE %

PAKET TUR - -

SEYAHAT ACENTESİ 3 23.08

BİREYSEL 13 100

Tablo 1.17’ye göre bölgedeki termal işletmelere konukların ağırlıklı olarak münferit

geldikleri görülmektedir.

Tablo: 1.18 “Çevrenizde Değerlendirilemeyen Termal Su Var mı?” Sorusuna Cevap Veren

İşletmelerin Dağılımı

DEĞERLENDİRİLMEYEN

TERMAL SUFREKANS YÜZDE %

EVET (VAR) 5 38.47

HAYIR (YOK) 8 61.53

TOPLAM 13 100

İşletmelerin % 61.53’ü değerlendirilmeyen su olmadığını belirtmiş, % 38.47’si ise

değerlendirilmeyen su bulunmadığını belirtmiştir.

30

Tablo: 1.19 Termal Tesislerin 1999 Yılı Doluluk Oranları

DOLULUK ORANI

(2008)FREKANS YÜZDE %

%49 ve altı 3 23.07

%50-59 arası 2 15.38

%60-69 arası 1 7.70

%70-79 arası 1 7.70

%80-89 arası 3 23.07

%90-100 arası 1 7.70

Oran Belirtmeyen 2 15.38

TOPLAM 13 100

Bu soruya cevap verenlerin % 7.70’i 90-100 arası doluluk oranında % 23.07’si 80-89 arası

doluluk oranında, % 7.70’i 70-79 arası doluluk oranında, % 7.70’i 60-69 arası doluluk oranında, %

15.38’i 50-59 arası doluluk oranında iken % 23.07’si 49 altında doluluk oranına sahip olduklarını

belirttiler. Ankete katılanların % 15.38’i oran belirtmediler.

Tablo: 1.20 Konukların Tesiste Kalış Sürelerinin Dağılımı

AĞIRLIKLI KALINAN SÜRE FREKANS YÜZDE %

2-7 GÜN 9 69.22

8-14 GÜN 3 23.08

BELİRTİLMEMİŞ 1 7.70

TOPLAM 13 100

Tablo 1.20’ye göre Termal tesislerde ağırlıklı olarak % 69.22 ile 2-7 gün arası kalınmakta.

Bunu % 23.08 ile 8-14 gün kalanlar takip etmektedir.

Tablo: 1.21 “İşletme Çevresindeki Rekreasyon Alanları Var Mı?” Sorusuna Cevap Veren

İşletmelerin Dağılımı

REKREASYON ALANLARI FREKANS YÜZDE %

EVET (VAR) 4 30.77

HAYIR (YOK) 9 69.23

TOPLAM 13 100

31

Tablo 1.21’e göre Kozaklı Bölgesi’ndeki işletmelerin % 30.77’si çevrelerinde rekreasyon

alanları olduğunu, % 69.23’ü ise çevrelerinde rekreasyon alanları olmadığını belirtmişlerdir.

Tablo: 1.22 “Termal Tesis Çevresinde Termal Suların Entegre Kullanım Alanları Var mıdır?"

Sorusuna Cevap Verenlerin Dağılımı

FREKANS YÜZDE %

EVET (VAR) 4 30.77

HAYIR (YOK) 9 69.23

TOPLAM 13 100

Termal suların %30.77’si entegre olarak kullanılmaktadır. Burada yüksek ısıda çıkan su

konut ısıtmasında kullandıktan sonra termal tesislere dağıtılmaktadır. Bunun dışında %

69.23'ünde entegre kullanım alanı bulunmamaktadır.

Tablo: 1.23 Ek Kapasite Yapmayı Düşünen İşletmelerin Dağılımı

EK KAPASİTE ARTIRIMI FREKANS YÜZDE(%)

HAYIR (YOK) 4 30.77

EVET (VAR) 9 69.23

TOPLAM 13 100

İşletmelerin % 69.23 ü ek kapasite artırımı yapmayı planladığını; % 30.77’si ise ek kapasite

artırımına ihtiyaçları olduğu halde çeşitli nedenlerden (arazi, finansman sıkıntısı vb.) dolayı ek

kapasite artırımını düşünmediklerini belirttiler.

5.7. Sonuçlar ve Öneriler

Araştırmayla ilgili olarak yapılan literatür taraması gözlem, görüşme ve anket

değerlendirmesi sonucunda elde edilen bulgulardan şu sonuç ve öneriler çıkarılarak aşağıda

maddeler halinde sıralanmıştır.

— Sonuçlar

Araştırma neticesinde ulaşılan sonuçlar şunlardır;

1. Kozaklı bölgesi termal sular-kaplıcalar ve dolayısıyla termal turizm yönünden zengin ve

aktif bir bölgedir. Kozaklı’da termal kaynaklar etrafında kurulan kaplıcalara ait konaklama

32

tesislerinde 6500–7000 civarında termal yatak kapasitesi bulunmaktadır. Uluslararası standartlara

sahip termal tesislerin yapımı ve işletmesi Kozaklı termal turizminin geleceği açısından çok

önemlidir.

2. Kozaklı'da bulunan termal tesisler termalizm açısından uygun alanlarda olmalarına

rağmen, hizmet çeşitliliği açısından (tedavi imkânları, eğlence-dinlence-spor vb. olanakları sunan)

tesis sayısı düşük orandadır.

3. Kozaklı'da bulunan kaplıca sularının fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirinden

farklıdır. Ne yazık ki kaplıcaların karşısında bu kaplıca hangi hastalığa iyi geldiğine ve etkili bir

endikasyon özelliği sağlamak için termal suyun ideal bir kür şeklinin nasıl olacağını açıklayıcı bir

bilgi mevcut değildir.

4. Ankara'ya termal turizm adına yurtiçinden ve yurt dışından turist getiren seyahat

acentesi azlığından dolayı termal tesislere gelenlerin büyük çoğunluğu münferit olarak

gelmektedirler.

5. Bölgedeki iklimi, tarihi eserleri, açık hava müzelerini ve diğer fonksiyonlarını termal

kaynaklarla bir araya getirmek; yani termalizmle diğer turizm çeşitleri entegre etmek suretiyle 12

ay turizm yapma şansı bulunmaktadır.

6. Termal tesislerde ideal kür süresinin 21 gün olması nedeniyle uzun konaklamayı

gerektirmektedir. Ancak bölgede termal turizm hastalıkların tedavisinden çok dinlenme, rahatlama

amacıyla kullanılmaktadır. Bu nedenle Haziran-Ağustos ayları termal tesislerde doluluk oranları

yüksektir.

— Öneriler

Kozaklı'nın termal turizm potansiyeli ve bu potansiyelin verimli bir şekilde kullanılmasına

yönelik olarak yatırımcı ve yöneticilere şu öneriler tavsiye olarak sunulmuştur.

1. Kozaklı’da uluslararası standartlara sahip termal tesislerin yapımı ve işletilmesi, Kozaklı

termal turizminin geleceği açısından çok önemlidir.

2. Uluslararası nitelikli termal tesislerin yapılması veya mevcutlarının iyileştirilmesi için

devletin gerekli alt yapıyı yapması ve termal suyu bularak teknik bir şekilde işletmecilerin

kullanımına sunması ve özel sektör yatırımcılarına devlet tarafından çeşitli teşvikler sağlanması

gerekmektedir.

33

3. Kamunun elinde bulunan termal arazilerin 2634 sayılı yasa çerçevesinde özel sektöre

tahsis edilmek üzere yeni tesis alanlarının ortaya konması ile termal su ve arazi sıkıntısı çeken özel

sektör yatırımcılarının konuya sıcak bakmaları sağlanmalıdır. Böylelikle yüksek değerde yerli ve

yabancı sermaye termal turizme yönlendirilebilir.

4. Termal suların gerektiği gibi değerlendirilmesi, kirletilmemesi, ziyan edilmemesi, düzenli

dağıtım ve ikinci konutların önlenmesi açısından yerel yöneticilerin bu konuda daha duyarlı olması

ve gerekli önlemleri alması gerekmektedir.

5. Kaplıcaların su ve endikasyon (şifa) özellikleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle

kaplıcaların uygun yerine uygun büyüklükte termal suyun hangi rahatsızlıklara iyi geldiğini, hangi

rahatsızlığı olanların termal suyu kullanmaması gerektiği, termal kür uygulaması yapılırken dikkat

edilmesi gerekenler ve suyun analiz raporları ile ilgili bilgiler asılmalıdır.

6. Kaplıca tedavisi kür şeklinde uygulanması zorunludur. Kaplıca kürü mutlaka bir hekim

tarafından planlanmalı; hekim, fizyoterapist ve diyetisyen tarafından uygulanmalı bu nedenle

Kozaklı da faaliyet gösteren termal tesislerde kesinlikle hekim bulundurulması için gerekli tedbirler

alınmalıdır.

7. Kozaklı'da Jeotermal su kaynaklarının en iyi şekilde değerlendirilmesi için entegre

kullanımının geliştirilmesi ile bu kaynaklardan ekonomik karlılığı maksimum seviyeye çıkarılabilir.

Kozaklı’da termal suyun konut ısıtmasında ve seracılıkta kullanılması güzel bir örnektir.

8. Kozaklı'daki termal işletmelerin oluşturduğu KOZTEB (Kozaklı Tesisler Birliği) aracılığı

ile ortak sorunlar belirlenmeli, ortak reklam ve tanıtım kampanyaları oluşturulmalı ve bunun için

ilgili bakanlıklar, kurum ve kuruluşlar dernekler ile işbirliğinde bulunulmalıdır.

9. Dikkatlerin Kozaklı termal turizmine çekilmesi için, Kozaklı'nın çeşitli termal

tesislerinde ulusal ve uluslararası düzeyde konferans ve festivaller düzenlenmelidir.

Son söz olarak denilebilir ki; Kozaklı'nın üstün şifalı özelliklere sahip termal su potansiyeli,

uluslararası düzeyde yeterli sayıda termal tesisler ve uzman personelle işletmecilik tekniğine uygun

bir şekilde termal turizme arz edildiği takdirde, yeterli ilgiyi görecek, Türkiye'de ve Dünya'da

termal turizm pastasından hak ettiği payı alacaktır.

34

BÖLÜM VI

BÖLGE HALKININ KOZAKLI KAPLICASI’NA İLİŞKİN BİLGİ VE GÖRÜŞLERİ

Anket Kozaklı bölgesi halkıyla birebir görüşülerek yapılmıştır. 50 katılımcıya uygulanan

anketin sonuçları aşağıdaki gibidir.

Ankete katılanların yaş ortalaması 32,34 olup, %25’i 30–35 yaş arası en kalabalık grubu

oluşturmaktadır. % 47’si 30 yaş ve altı, %30’u ise 35 yaş üzerini oluşturmaktadır.

Ankete %74 oranında erkekler, %26 oranında ise bayanlar cevap vermiştir.

Anket grubunun %30’u ilkokul, %34’ü ilkokul, %27’si lise ve %9’u da yüksek okul

mezunudur.

%82’sini çalışanların oluşturduğu anket grubunun %18’ini de çalışmayanlar (emekli kesim)

oluşturmaktadır.

Kozaklı halkının tamamı kaplıcaya gitmiş olup, %42’si haftada bir veya iki defa kaplıcaya

gitmektedir. Ancak bu yüksek oran sevindirici değildir. Çünkü uzman kontrolünde 14–21 günlük

tedavi süresi yerine, haftada bir iki gün rastgele, sadece sıcak sudan faydalanmak amacıyla

kaplıcaya gidilmesi halkın, kaplıcadan hamam gibi faydalandığını ortaya koymaktadır.

Ankete katılanların tamamı kaplıcaların faydalı olduklarına inanmaktadırlar.

%72’lik bir kısım kaplıca öncesi doktor kontrolünden geçilmesi gerektiğini vurgularken

%98’lik büyük bir kısımda kaplıcalarda sağlık elemanı bulunmasının zorunlu olması gerekliliğine

işaret etmektedir. Bu oranda gösteriyor ki bireyler bu şekilde uzman kontrolünde kaplıcalardan

daha etkin bir şekilde faydalanacağına işaret etmiştir.

%74’lük bir grubun kaplıcalardan kireçlenme, romatizma, böbrek-idrar yolu rahatsızlıkları,

felç, deri-cilt gibi rahatsızlıklarına şifa bulduklarını belirterek kaplıca suyunun etkinliğini

göstermektedir. %4’ü kaplıcalardan fayda görmediklerini belirtirken, %24’ü ise rahatlamak ve daha

zinde olmak amacıyla kaplıcalara gittiklerini belirtmektedir. Bu oran da halkımızdaki kaplıca

kültürü-geleneğini göstermektedir.

Ankete katılan halkın %66’sının ilçesindeki kaplıcayla ilgili olarak sadece şifalı olduğunu

bilmesi, kaplıca işletmeciliğinin Kozaklı’da henüz yeni yeni geliştiğini, bu konuya şimdiye kadar

bilinçli olarak eğinilmediğini, halkın yeteri kadar bilgilendirilmediğini ve tanıtım eksikliğini

göstermektedir.

Ankete katılanların tamamı Kozaklı’da kaplıca işletmeciliğinin gelişmesini istemektedir.

35

Ankete katılanların %60’ü kaplıca işletmeciliğinin Kozaklı’ya getireceği en önemli

faydasının ekonomik faydası olduğunu, %12’si sosyo-kültürel faydasını, %12’si sağlıkla ilgili

faydasını, %16’sı istihdama yönelik faydası olduğunu görmektedir.

Anket sonuçları kaplıcalardan daha çok yaz aylarında faydalanıldığını göstermektedir. %92

gibi büyük bir oran kaplıcalara en çok yaz aylarında gelindiğini göstermektedir. Bu sonuç

halkımızda şimdiye kadar oluşan kaplıca kültüründen ileri gelmektedir. Eski zamanlarda gerekli

niteliklere sahip kaplıca olmayışı kaplıca kullanımını yaz dönemine kaydırmıştı. Günümüzde

yapılan tesisler her mevsim kaplıcadan faydalanacak şekilde düşünülmüştür. Ancak turisti her

mevsim kaplıcaya çekebilmek zaman içerisinde gerçekleşecektir.

Ankete katılan kişilerin %48’i Türkiye’de kaplıca işletmeciliğin gelişmemiş olduğunu,

%16’sı bu konuda bilgilerinin olmadığını, %30’u gelişmekte olduğunu, %6’sı gelişmiş olduğunu

ifade etmektedir. Bu sonuçlardan da anlaşıldığı gibi bugüne kadar termal turizm bilinçli bir şekilde

ele alınmamış, halk da bu konuda yeterli şekilde bilgilendirilmemiştir.

Kozaklı Kaplıcası’nın geliştirilmesi için %66’lık bir oran tanıtım, %16’lık oran modern

tesisler, %8’lik oran profesyonellik ve özelleştirmenin gerekliliği, %10’luk oran devletin mali

desteği ve daha alt gelir seviyesine uygun tesislerin önemi belirtilmiştir.

— Sonuç

Avrupa termal tesis standartları göz önünde bulundurulduğunda bir kaplıca şehri olan

Kozaklı’nın maalesef kaplıca şehri niteliklerini ve termal tesislerin de sahip olması gereken

standartları taşımadıkları görülecektir.

Kozaklı da tabiî ki bu durumdan olumsuz yönde etkilenmektedir. Termal turizmde ilerleme

kaydetmiş Avrupa ülkeleri, Almanya, Fransa, İsviçre gibi ülkelerdeki bilimsel ve teknik bakımdan

donatılmış, sportif ve eğlence birimleriyle zenginleştirilmiş tesisleri Kozaklı’da görmek

olanaksızdır.

Kaplıca yerleşmeleri için gerekli alan, spor alanları ve eğlence birimleri yönünden de

Kozaklı şu an itibariyle oldukça yetersizdir.

Tesislerdeki yetişmiş personel eksikliği de üzerinde durulması gerekilen bir konudur.

Geneli Kozaklı halkından oluşan, turizm eğitimi almamış niteliksiz elemanların çalıştığı tesislerde,

doğal olarak hizmet kalitesi düşmekte, işletme karlılığı ve sürekliliği de olumsuz yönde

36

etkilenmektedir.

Tesislerde sağlık merkezi ve sağlık elemanı yoktur. Bu ihtiyacı şimdilik bölgedeki sağlık

ocağı karşılamaya çalışmaktadır ama yetersizdir. 2009 yazı itibariyle hizmete açılması düşünülen

fizik tedavi hastanesinin bu ihtiyacı karşılaması düşünülmektedir. Bunun da yanında bir an önce

tesisler sağlık personeli bulundurmaya başlamalıdır.

Kaplıca işletmeciliğinin gelişmesi ile bölge ve ülke ekonomisine büyük katkılar

sağlanacaktır.

— Öneriler

Öncelikle Kozaklı'nın her açıdan turizme hazır hale getirilmesi gereklidir. Bunun için ilk

etapta kaplıca tedavi birimlerini, konaklama ve yan tesis alanlarını belirleyici özel bir "Kaplıca

Yerleşim Planı"nın hazırlanması şarttır. Termal su kullanım izinleri bu imar planı kararma göre

verilmelidir.

Katı atık, kanalizasyon ve arıtma gibi kentsel altyapı yatırımları Kozaklı Belediyesi'nce

biran önce gerçekleştirilmelidir.

Kozaklı'da kent merkezinde iyileştirme projeleri uygulanmalıdır. Bugünkü şartlarda Kozaklı

Belediyesi'nin geliri küçümsenemeyecek kadar çoktur.

Belediye şartları ve özel sektörün de desteğiyle kaplıca yerleşim planına uygun yollar, alışveriş

merkezleri, idari ve sosyal tesisler, terminal, şehir ışıklandırılması vb. çalışmalara başlanmalıdır.

Bunu yanında çevre düzenlemesi biran önce yapılmalıdır.

Kaplıca merkezleri için olmazsa olmaz koşullardan biri olan ağaçlık-ormanlık alanların da

geliştirilmesi şarttır. Bu konuda bu sene ciddi olarak ağaçlandırma çalışmaları üzerinde durulmakta

olup, şu anda oldukça yetersiz olan yeşil alanların geliştirilmesi için halkın da desteğiyle çalışmalar

hızlandırılmalıdır.

Kısa vadede seminerler, toplantılar ve broşürlerle Kozaklı halkına turizmin önemi,

faydaları, kaplıca turizmi, bilinçli bir şekilde kaplıcalardan nasıl faydalanılacağı, termal

kaynakların korunması, kaplıca turizminin Kozaklı'ya ve halkına getirecekleri, örnekler gösterilerek

anlatılmalı, halkın da kaplıcayla bütünleşmesi sağlanabilir.

Daha uzun vadede ise, Kozaklı'da bir turizm eğitim merkezi (TUREM) veya turizm meslek

lisesinin açılması, mevcut liselerde turizm derslerinin, özellikle kaplıca turizmine yönelik derslerin

verilmesi, halkın bilinçlenmesi, kaplıca kültürüne sahip olması açısından gereklidir.

37

Ele alınması gereken bir diğer konu ise, modern, standartlara uygun tesislerin yapılması

gereğidir. Bu tür bir tesisin yapımı için de, özel sektör yatırımı sağlanmalıdır.

Üzerinde hassasiyetle durulması gereken diğer bir konu ise, tesislere sağlık merkezlerinin

yapılmasıdır. Uzman kadrodan ve modern tıbbi araçlardan kurulu bir sağlık merkezinin bulunması

zorunlu olup, bu yöndeki çalışmalara ağırlık verilmelidir.

Sağlık personeliyle birlikte, diğer personellerin de nitelikli ve yeterli sayıda olması

gereklidir. Artık işletmeler, dış rekabetten çok, içlerindeki yetersizlikler ve verdikleri kötü

hizmetten korkmakta, kusursuz hizmet verenler farkın insanda yattığının önemi üzerinde durmakta

ve personelin önemini vurgulamaktadırlar. Bu durumda işletmelerdeki insan unsurunun göz ardı

edilmesi mümkün olmamaktadır ve insana yapılacak yatırımın en önemli yatırım olduğu önem

kazanmaktadır.

Tesislerin termal turizm konusunda uzman yöneticilerce idare edilmesi, işletme politikaları

ve kararların turizm gereklerine göre alınmasına neden olacaktır. Ayrıca tesislerde bir halkla

ilişkiler uzmanının bulunması, tesisin dış çevre ile ilişkilerinin düzenli ve sağlıklı bir şekilde

olmasını sağlayacaktır.

Dikkate alınması gereken bir diğer çalışma ise, yaz aylarındaki turistik yoğunlaşmanın tüm

bir yıla yayılması için gerekli tedbirlerin alınmasıdır. Bunun için kış ayları için fiyat indirimine

gidilmesi, konferans ve panellere yönelik çalışmaların yapılması, kışa mahsus çeşitli etkinliklerle

insanların dikkatinin Kozaklı'ya çekilmesi ve ölü sezonda seyahat acentesi ve tur bağlantılarına

gereken önemin verilmesi gibi çalışmalar yapılmalıdır.

İşletmelerin kendi kapasitelerince de tanıtımda bulunmasının tanıtma ve pazarlamada

önemli bir yerinin olduğu göz ardı edilemez.

Kozaklı Kaplıcaları’nın termal turizmde önde gelen merkezler arasında yer alması öncelikle

bölge kalkınması, sonra da Türkiye ekonomisine yarar sağlaması için gerekli çalışmalara bir an

önce başlanmalı ve Kozaklı bugünkü kötü ve yetersiz durumundan kurtarılmalıdır.

38

KAYNAKÇA

ASLIHAK, Aysun

1998 “Türkiye’de Termal Turizm ve Ankara Haymana Kaplıcası İncelemesi”

(Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Hacettepe Üniversitesi

ÇORUH, Selahattin

1986 "Şifalı Sularımız ve Tıbbi Turizm Sorunumuz''

Turizm Yıllığı - Ankara: T.C. Turizm Bankası A.Ş. Yayınları, 48–52.

KARAGÜLLE M.Zeki, DOĞAN Mahmut B.

2002 Kaplıca Tıbbı ve Türkiye Kaplıca Rehberi

İstanbul: Nobel Kitabevi

ÖZBEK, Toros

1991 "Dünya'da ve Türkiye'de Termal Turizmin Önemi."

Anatolia, Ankara: 17–18.

SARIIŞIK, Mehmet

1994 'Türkiye’de Termal Turizmi ve Sandıklı (Afyon) Bölgesi Örneği"

(Yüksek Lisans Tezi)

Antalya: Akdeniz Üniversitesi

T.C. Turizm Bakanlığı

2003 Sağlık Turizmi ve Turizm Sağlığı

Ankara: 1993/8

1995 Konaklama İstatistikleri Bülteni 1995 Ankara: 1996/4

http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF03077CA1048A18342AE88F745E500DEF

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kozakl%C4%B1

http://www.kozteb.com/tr/saglik.html