TÜRKİYENİN TÜRKİYENİN NÜKLEER ENERJİ NÜKLEER ENERJİ

SEÇENEĞİSEÇENEĞİ

A. Beril TUĞRULA. Beril TUĞRUL

İTÜ Enerji Enstitüsü – Nükleer Araştırmalar Anabilim Dalı İTÜ Enerji Enstitüsü – Nükleer Araştırmalar Anabilim Dalı Ayazağa Kampüsü, 34469, Maslak - İSTANBUL Ayazağa Kampüsü, 34469, Maslak - İSTANBUL

TASAM, İstanbul, 27 Temmuz 2006

GirişGiriş

Günümüzde, enerjinin yadsınamaz bir Günümüzde, enerjinin yadsınamaz bir önemi bulunmaktadır. önemi bulunmaktadır.

Bir başka deyişle, enerji; tüm Bir başka deyişle, enerji; tüm faaliyetlerde girdi durumunda olan bir faaliyetlerde girdi durumunda olan bir olgudur. olgudur.

Dolayısıyla, enerjiye büyük gereksinim Dolayısıyla, enerjiye büyük gereksinim duyulmaktadır. duyulmaktadır.

Enerji talebi; Nüfus artışı, teknolojik Enerji talebi; Nüfus artışı, teknolojik gelişim ve sanayileşme ile artmaktadır.gelişim ve sanayileşme ile artmaktadır.

Enerji ve SanayiEnerji ve Sanayi Ülkeler açısından, enerji gereksinimine en çok Ülkeler açısından, enerji gereksinimine en çok

ihtiyaç duyulan faaliyet grubu veya eylem ihtiyaç duyulan faaliyet grubu veya eylem silsilesi sanayi olmaktadır. silsilesi sanayi olmaktadır.

Bir başka deyişle, endüstri, enerji yoğun bir Bir başka deyişle, endüstri, enerji yoğun bir faaliyettir. faaliyettir.

Günümüzde medeniyet seviyesi değerlendirmesi, Günümüzde medeniyet seviyesi değerlendirmesi, ülkelerin sanayi istatistiklerinden hareketle ülkelerin sanayi istatistiklerinden hareketle yapıldığında, enerji; gelişmişlik ölçütü olarak yapıldığında, enerji; gelişmişlik ölçütü olarak kullanılan önemli bir olgu olmaktadır. kullanılan önemli bir olgu olmaktadır.

Sanayi için, enerji tek girdi değildir. Sanayi için, enerji tek girdi değildir. Ancak, önemli, belki de en önemli girdi Ancak, önemli, belki de en önemli girdi

durumundadır. durumundadır.

ÇözümlerÇözümler Dolayısıyla, enerji talebini karşılamak üzere, Dolayısıyla, enerji talebini karşılamak üzere,

enerji üretmek ve bu bağlamda enerji enerji üretmek ve bu bağlamda enerji politikalarına gereksinim bulunmaktadır. politikalarına gereksinim bulunmaktadır.

Enerji politikaları açısından ise, enerji Enerji politikaları açısından ise, enerji üretimi yönlendirmesi, seçeneklerin üretimi yönlendirmesi, seçeneklerin değerlendirmesi olarak karşımıza değerlendirmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. çıkmaktadır.

Bir başka deyişle, enerji politikalarında Bir başka deyişle, enerji politikalarında çözüm tek değildir. çözüm tek değildir.

Burada önemli olan, bir şekilde kısa vadeli Burada önemli olan, bir şekilde kısa vadeli çözümlere ulaşmak değil, en uygun ve en çözümlere ulaşmak değil, en uygun ve en optimum, farklı açılardan uyumlu, uzun optimum, farklı açılardan uyumlu, uzun vadeli çözümlere ulaşmaktır. vadeli çözümlere ulaşmaktır.

Genel Durum Genel Durum DeğerlendirmesiDeğerlendirmesi

Enerji politikalarında, ana hedef; Enerji politikalarında, ana hedef;

Emre amade, Emre amade, Temiz ve Temiz ve UcuzUcuz

enerji üretimini sağlamak ve enerji enerji üretimini sağlamak ve enerji talebini karşılamaktır. talebini karşılamaktır.

Enerji Kaynaklarının Tercih Enerji Kaynaklarının Tercih NedenleriNedenleri

Farklı enerji kaynaklarının kullanımları Farklı enerji kaynaklarının kullanımları veya tercih edilişleri, değişik nedenlere veya tercih edilişleri, değişik nedenlere bağlanabilir. bağlanabilir.

Bu nedenler arasında; Bu nedenler arasında; Coğrafik, Coğrafik, Ekonomik, Ekonomik, Teknolojik, Teknolojik, Güvenilir (emre amade) ve Güvenilir (emre amade) ve Çevresel Çevresel

olanlardan bahsedilebilir [1,2]. olanlardan bahsedilebilir [1,2].

Dünya Birincil Enerji Dünya Birincil Enerji Tüketimi Tüketimi

Kaynak : BP, Statistical Review of World Energy 2005

Dünya Dünya Toplam Toplam Elektrik Elektrik Enerjisi Enerjisi

Üretiminde Üretiminde Kaynak Kaynak payları payları

Türkiye Birincil Enerji Türkiye Birincil Enerji Üretiminde Kaynak Payları Üretiminde Kaynak Payları

Diğer23%

Hidrolik9%

D. Gaz2% Linyit

46%

Taş kömürü6%

Yenilenebilir3%

Petrol11%

Kaynak : Pamir, N., Türkiye’de ve Dünyada Doğal Kaynaklar ve Enerji Politikaları, DESEM, İzmir, 2003,

Nükleer Enerjinin Nükleer Enerjinin DurumuDurumu

Kaynaklar : http://www.iaea.org/programmes/a2/index.html, Çengel, Y., Yerli, Yenilenebilir ve Nükleer Enerji ve Türkiye’nin Enerji Geleceği

Dünyadaki Nükleer Dünyadaki Nükleer SantrallarınSantralların

Coğrafi Yerleri Coğrafi Yerleri

Kaynak : Olson, M.F., Myth of The Peaceful Atom, Nuclear Information & Resources Service, NIRS, 2002.

Nükleer Nükleer Santral Santral Bulunan Bulunan Ülkelerde Ülkelerde Nükleer Nükleer

Enerjinin Enerjinin Elektrik Elektrik

ÜretimindeÜretimindeki Payı ki Payı

Kaynak: http://www.world-nuclear.org/ education/uran.htm,

Farklı Yakıtların Enerji Farklı Yakıtların Enerji Zincirinden Ortaya Çıkan Zincirinden Ortaya Çıkan

CO2 Emisyonu CO2 Emisyonu

Kaynak : TAEK – Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Sürdürülebilir Kalkınma ve Nükleer Enerji, Ankara, 2002.

Nükleer Santralların Enerji Nükleer Santralların Enerji Üretiminde Tercih Edilişinin Üretiminde Tercih Edilişinin

Nedenleri Nedenleri

Emre amadelik şartını sağlamasıEmre amadelik şartını sağlaması Sera gazı etkisi olmamasıSera gazı etkisi olmaması Düşük işletim maliyetiDüşük işletim maliyeti Yüksek kullanım kapasitesiYüksek kullanım kapasitesi Yakıt fiyatlarının stabilitesiYakıt fiyatlarının stabilitesi Enerji yoğun üretimEnerji yoğun üretim Santral ömrü uzunluğuSantral ömrü uzunluğu

sayılabilmektedir (Dujardin, 2004). sayılabilmektedir (Dujardin, 2004).

İnşa Halindeki Nükleer Santrallerİnşa Halindeki Nükleer Santraller (2005)(2005)

Kaynak: http://www.iaea.org/programmes/a2/index.html

+ 2 = 26

Gelecek ProjeksiyonuGelecek Projeksiyonu

Kaynak : BP, Statistical Review of World Energy 2005

Nükleer Enerji Nükleer Enerji Projeksiyonları Projeksiyonları

Türkiye Enerji Üretimi, Talep ve İthalat Türkiye Enerji Üretimi, Talep ve İthalat Tahminleri Tahminleri (DPT)(DPT)

YıllarYıllar 20002000 20052005 20102010 20152015 20202020

Toplam TalepToplam Talep

(Mtep)(Mtep)

89.35489.354 129.625129.625 171.339171.339 225.387225.387 298.448298.448

Toplam Toplam ÜretimÜretim

34.11634.116 4732947329 56.19756.197 70.23870.238

İthalatİthalat 95.50895.508 124.011124.011 169.190169.190 228.211228.211

Üretimin Üretimin Tüketimi Tüketimi Karşılama Karşılama OranıOranı

%35%35 %26%26 %28%28 %25%25 %24%24

Kaynak : DPT, 8. Beş Y. K. Planı, Enerji Ö. İht. K. Raporu, 2001

Türkiye’nin SeçenekleriTürkiye’nin Seçenekleri Türkiye, günümüz birincil kaynakları Türkiye, günümüz birincil kaynakları

açısından zengin görünmese de, çevresinde açısından zengin görünmese de, çevresinde söz konusu bu kaynaklarca zengin bölgeler söz konusu bu kaynaklarca zengin bölgeler bulunmaktadır. bulunmaktadır.

Fazla olarak, enerji gereksinimi yüksek olan Fazla olarak, enerji gereksinimi yüksek olan gelişmiş ülkeler ile enerji kaynağı bölgesi gelişmiş ülkeler ile enerji kaynağı bölgesi ülkeler arasında yer almaktadır. ülkeler arasında yer almaktadır.

Dolayısı ile, hemen akla gelen, Türkiye’nin Dolayısı ile, hemen akla gelen, Türkiye’nin jeopolitik durumu nedeni ile bir jeopolitik durumu nedeni ile bir “enerji “enerji aktarım”aktarım” bölgesi olması ve bunun aynı bölgesi olması ve bunun aynı zamanda Türkiye’nin enerji sorununu da zamanda Türkiye’nin enerji sorununu da çözeceği yolundadır. çözeceği yolundadır.

İlk Bakıştaİlk Bakışta Bu durum, ilk bakışta, çok avantajlı gibi Bu durum, ilk bakışta, çok avantajlı gibi

görünse de, sorunlarını da beraberinde görünse de, sorunlarını da beraberinde getirecektir. getirecektir.

Bu sorunlar, öngörülenden de öte, cesametli Bu sorunlar, öngörülenden de öte, cesametli olabilecektir. olabilecektir.

Öncelikle, amaçları ve hedefleri birbirinden Öncelikle, amaçları ve hedefleri birbirinden çok farklı, hatta zıt olan ülkeler ile dengeli çok farklı, hatta zıt olan ülkeler ile dengeli bir politika üretmeyi ve uygulamayı bir politika üretmeyi ve uygulamayı gerektirmektedir. gerektirmektedir.

Bu husus, farklı ülkelerin ülkemiz üzerinde Bu husus, farklı ülkelerin ülkemiz üzerinde etkin olmak arzularını gündeme getirecektir. etkin olmak arzularını gündeme getirecektir.

Bu da ülke istikrarının riske sokabilecektir. Bu da ülke istikrarının riske sokabilecektir.

Ayrıca,Ayrıca,

Ayrıca, ülkenin emre amade bağlamda Ayrıca, ülkenin emre amade bağlamda fosil yakıtlara bağımlılığını arttıracaktır. fosil yakıtlara bağımlılığını arttıracaktır.

Fazla olarak, daha kolay ulaşılacakmış Fazla olarak, daha kolay ulaşılacakmış gibi görünen çözümle dışa bağımlılık gibi görünen çözümle dışa bağımlılık artacaktır. artacaktır.

Bütün bunlardan ayrı olarak emre amade Bütün bunlardan ayrı olarak emre amade enerjiye ulaşımda, enerji politikaları enerjiye ulaşımda, enerji politikaları açısından önemli olan çeşitlilik ilkesi açısından önemli olan çeşitlilik ilkesi uygulaması fosil yakıtlar lehinde uygulaması fosil yakıtlar lehinde bozulmuş olacaktır. bozulmuş olacaktır.

Temel İlkeler Temel İlkeler Açısından;Açısından;

Emre amadelik açısından; fosil yakıtlı Emre amadelik açısından; fosil yakıtlı santrallar, nükleer santralar ve rejimi santrallar, nükleer santralar ve rejimi düzgün su kaynakları üzerine kurulmuş düzgün su kaynakları üzerine kurulmuş hidrolik santralar önde gelmektedir. hidrolik santralar önde gelmektedir.

Çeşitlilik ilkesi, benzer şartları Çeşitlilik ilkesi, benzer şartları sağlayan kaynakların sağlayan kaynakların çeşitlendirilmesini gerektirir. çeşitlendirilmesini gerektirir.

Bir başka deyişle, ana enerji Bir başka deyişle, ana enerji gereksinimini sağlayan kaynakların gereksinimini sağlayan kaynakların olabildiğince çeşitlendirilmesi, enerji olabildiğince çeşitlendirilmesi, enerji politikalarının temel ilkelerindendir. politikalarının temel ilkelerindendir.

Halihazırda;Halihazırda; Halihazırda, Halihazırda, “enerji köprüsü”“enerji köprüsü”, , “enerji “enerji

koridoru”koridoru” nitelemeleriyle adlandırılan nitelemeleriyle adlandırılan enerji politikaları, Türkiye’nin asal enerji enerji politikaları, Türkiye’nin asal enerji politikası haline getirilmektedir [14]. politikası haline getirilmektedir [14].

Öncelikle, Öncelikle, “köprü”“köprü” ve ve “koridor”“koridor” nitelemeleri, statik anlamlı olup, etkinlik nitelemeleri, statik anlamlı olup, etkinlik ifade etmemektedir. ifade etmemektedir.

Belki, Belki, “enerji terminali”“enerji terminali” nitelemesi biraz nitelemesi biraz daha etkinlik ifade etmektedir. daha etkinlik ifade etmektedir.

Ancak, her ne şekilde olursa olsun, bu Ancak, her ne şekilde olursa olsun, bu durum; mekanikdeki ara ve/veya durum; mekanikdeki ara ve/veya bağlantı parçaları gibi risk taşımaktadır. bağlantı parçaları gibi risk taşımaktadır.

Bu bağlamda;Bu bağlamda;

Bu bağlamda, böylesi enerji politikaları, Bu bağlamda, böylesi enerji politikaları, risk taşımakta ve enerji politikalarının risk taşımakta ve enerji politikalarının temel ilkeleriyle de uyumluluğu tartışılır temel ilkeleriyle de uyumluluğu tartışılır olup, ülkemiz jeopolitiğinde sorunlar olup, ülkemiz jeopolitiğinde sorunlar yaratabilecektir. yaratabilecektir.

Unutulmamalıdır ki; Yumurtalık-Kerkük Unutulmamalıdır ki; Yumurtalık-Kerkük boru hattı yıllardan beri mevcuttur. boru hattı yıllardan beri mevcuttur.

Ancak, bir türlü, sürekli ve istenen Ancak, bir türlü, sürekli ve istenen seviyede işlevini yerine getirememiştir. seviyede işlevini yerine getirememiştir.

Çeşitlilik İlkesi Çeşitlilik İlkesi Açısından;Açısından;

Çeşitlilik ilkesi göz önüne alındığında, Çeşitlilik ilkesi göz önüne alındığında, tek bir kaynağa bağımlılıkdan tek bir kaynağa bağımlılıkdan kaçınılması gerekmektedir. kaçınılması gerekmektedir.

Bu bağlamda (boru hatları ve bu yolla Bu bağlamda (boru hatları ve bu yolla ulaşılması düşünülen) fosil yakıtlara ulaşılması düşünülen) fosil yakıtlara ilişkin politikalara çeşitlilik ilişkin politikalara çeşitlilik kazandırmak açısından hidrolik kazandırmak açısından hidrolik santraların yanı sıra, nükleer santraların yanı sıra, nükleer santraların kurulması yerinde santraların kurulması yerinde olacaktır. olacaktır.

Emre Amadelik Emre Amadelik Açısından;Açısından;

Emre amadelik açısından ülkemizde Emre amadelik açısından ülkemizde hidrolik santralar zaten önemli ölçüde hidrolik santralar zaten önemli ölçüde hayata geçirilmiş bulunmaktadır ve hayata geçirilmiş bulunmaktadır ve Türkiye’nin emre amade, güvenilir Türkiye’nin emre amade, güvenilir santrallara gereksinimi bulunmaktadır. santrallara gereksinimi bulunmaktadır.

Bu durumda, nükleer santraların Bu durumda, nükleer santraların kurulması bir gereklilik olmaktadır.kurulması bir gereklilik olmaktadır.

Çevre Açısından;Çevre Açısından;

Çevre açısından ise, gerçekte temiz Çevre açısından ise, gerçekte temiz enerji kapsamında enerji kapsamında değerlendirilebilecek bir enerji değerlendirilebilecek bir enerji türüdür. türüdür.

Bu konuda çalışmalar devam Bu konuda çalışmalar devam etmekte olup, daha da iyileştirme etmekte olup, daha da iyileştirme için durmaksızın çalışılmaktadır [10].için durmaksızın çalışılmaktadır [10].

Ayrıca,Ayrıca,

Nükleer santral, Türkiye’nin, bir ileri Nükleer santral, Türkiye’nin, bir ileri teknoloji olan nükleer teknolojiye teknoloji olan nükleer teknolojiye girmesini de sağlayacaktır. girmesini de sağlayacaktır.

Bu husus, Türkiye’nin uzay teknolojisi Bu husus, Türkiye’nin uzay teknolojisi ve hidrojen santrallarına yönelik, ve hidrojen santrallarına yönelik, geleceğe dönük plan ve programlara geleceğe dönük plan ve programlara da yön verici olabilecektir. da yön verici olabilecektir.

Ayrıca, yüksek kalite anlayışının Ayrıca, yüksek kalite anlayışının ülkemizde yaygınlaşması ülkemizde yaygınlaşması sağlanacaktır sağlanacaktır

Dolayısı ile,Dolayısı ile, Dolayısıyla, Türkiye, enerji terminali Dolayısıyla, Türkiye, enerji terminali

oluyorsa, bu seçeneğin ülke açısından oluyorsa, bu seçeneğin ülke açısından avantajlarıyla kullanılabilmesi için diğer avantajlarıyla kullanılabilmesi için diğer emre amade enerji kullanımlarını mutlaka emre amade enerji kullanımlarını mutlaka arttırmalı ve alternatif kaynaklarla arttırmalı ve alternatif kaynaklarla beraber, olabildiğince çeşitlilik beraber, olabildiğince çeşitlilik bağlamında enerji politikaları üretmelidir. bağlamında enerji politikaları üretmelidir.

Ancak, bu şekilde, dengeli ve avantajlı, Ancak, bu şekilde, dengeli ve avantajlı, istendiğinde birbirini yedeklemeyle, istendiğinde birbirini yedeklemeyle, nispeten sorunsuz olarak hedeflere nispeten sorunsuz olarak hedeflere ulaşılabilecektir.ulaşılabilecektir.

SONUÇSONUÇTürkiye, nükleer enerji seçeneğini;Türkiye, nükleer enerji seçeneğini;

Çeşitlilik ilkesi bağlamında güvenilirliği Çeşitlilik ilkesi bağlamında güvenilirliği sağlamak için,sağlamak için,

Enerji kaynakları arasında dengeyi sağlamak Enerji kaynakları arasında dengeyi sağlamak için,için,

İleri bir teknolojiye girmiş olmak için,İleri bir teknolojiye girmiş olmak için, Geleceğe yönelik teknolojik gelişimlere ayak Geleceğe yönelik teknolojik gelişimlere ayak

uydurabilmek için,uydurabilmek için, Gelişmiş ülkeler arasına girebilmek için,Gelişmiş ülkeler arasına girebilmek için,

kullanmalı ve hayata geçirmelidir.kullanmalı ve hayata geçirmelidir.

Öz Olarak,Öz Olarak, Türkiye bu seçeneği, (geçmişte birkaç Türkiye bu seçeneği, (geçmişte birkaç

kez olduğu gibi) bir kez daha kez olduğu gibi) bir kez daha kullanmazsa veya kullanamazsa, kullanmazsa veya kullanamazsa, ülkemiz; gelişmeye çabalayan bir ülke ülkemiz; gelişmeye çabalayan bir ülke olarak kalmaya devam edecektir. olarak kalmaya devam edecektir.

Çok muhtemeldir ki; “enerji koridoru” Çok muhtemeldir ki; “enerji koridoru” politikalarının ifade ettiği statik anlam politikalarının ifade ettiği statik anlam bağlamında, dinamik hareket eden bağlamında, dinamik hareket eden ülkelerce kullanılmaya çalışılacak ve ülkelerce kullanılmaya çalışılacak ve önemli bir değişim geçirmekte olan önemli bir değişim geçirmekte olan çevre jeopolitiğine bağımlılığı giderek çevre jeopolitiğine bağımlılığı giderek artacaktır. artacaktır.