Türkiye’nin Jeolojik Geçmişi1.Jeolojik Zaman (Paleozoik)

*Masif adlı sert kütleler bu dönemde oluşmuştur. Masif kütle eski sert kütlelerdir. Bu kütlelerde deprem riski az, akarsular denge profilindedir. Bulunduğu bölgede taş kömür bulunabilir.*Bu dönemde Yıldız dağları, Zonguldak çevresi Kastamonu’ya kadar, Menteşe yöresi, Kırşehir ve Bitlis civarı oluşmuştur. (kömür Zonguldak’ta çıkarılır. Bu bölgeler den birçoğu 5. dereceden deprem bölgesidir.)2.Jeolojik Zaman (Neozoik)*Alp-Himalaya öncesi tortullanma evresidir.*Bazı peneplen alanlar bu dönemde oluştu. Yükselme bu zamanda başlamıştır. Peneplen; hafif dalgalı yontuk düzlük demektir. İç Anadolu bölgesinde görülür.

3. Jeolojik Zaman (Tersiyer)*Alp-Himalaya oluşumu bu devirde tamamlanıyor. Ülkemizin

büyük bölümü bu devirde oluşmuştur.*Toroslar ve Kuzey Anadolu dağları oluşmuştur.*İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da yoğun volkanik faaliyetler

görülmüştür.*Anadolu kütlesel olarak yükselmiştir. Hâlâ yükselmeye

devam etmektedir.*Bu dönemde tuz, bor, linyit ve petrol yatakları oluşmuştur.NOT: Ülkemizin önemli bölümü 3. jeolojik devirde

oluştuğu için deprem, fay , jeotermal kaynak fazladır. Akarsular denge profiline ulaşmamıştır ,engebe çoktur ve hidroelektrik potansiyel yüksektir.

4.Jeolojik Zaman (Kuaterner)*İstanbul ve Çanakkale boğazları oluştu. Karadeniz göl

özelliğini kaybetti.*Egeid karası çöktü. Ege denizi ve Ege adaları oluştu. *Kıbrıs adası Anadolu’dan koparak ada haline geldi.

Türkiye Fiziki Haritası

Türkiye’de Orojenik HareketlerDağ oluşum hareketlerine orojenez denir.1. Kıvrılma: Tabakalarda esneme özelliği varsa

dağ oluşumu sırasında kıvrım dağları oluşur. Kuzey Anadolu dağları ve Toroslar bu şekilde oluşmuştur.

2. Kırılma: Orojenez sırasında tabakalarda esneme payı yoksa kırılma meydana gelir. Bu hareketlerde fay oluşur. Madra, Yund, Boz, Aydın, Menteşe ve Nur dağları bu şekilde oluşmuştur.

3. Volkanizma İle oluşan Dağlar: Mağmanın yeryüzündeki zayıf noktalarından yüzeye çıkmasına volkanizma denir.

İç Anadolu’da: Erciyes, Melendiz, Hasan, Karadağ, Karacadağ

Doğu Anadolu’da: Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı

Güney D. Anadolu’da: KaracadağEge’de: Kula’daki Tüf Konileri

Not: Marmara'daki Uludağ derinlik volkanizmasıyla oluşmuştur.

VOLKANLARIN DAĞILIŞI

TÜRKİYE’DE OVALAR1. KIYI OVALARIDelta ovalarının oluşabilmesi için; Akarsuyun bol alüvyon taşıması, Kıyıda gel-git ve şiddetli akıntı olmaması, Denizin derin olmaması, Akarsuyun bulunduğu bölgede, çözünebilen

kayaçların olması gerekir. Not: Akarsu delta oluşturamıyorsa deniz

derindir, akıntı güçlüdür veya gel-git genliği yüksektir.

Fakat Türkiye için sadece derinlik ve akıntı etkilidir. Gel-git’in herhangi bir etkisi yoktur.

Delta Ovalarının Dağılışı:Ege’de: Büyük Menderes, Küçük Menderes,

Gediz ve Bakırçay (Bu deltalar adını, kendisini oluşturan akarsudan alır.)

Akdeniz’de: Silifke ovası (Göksu), Çukurova (Seyhan ve Ceyhan)

Karadeniz’de: Bafra (Kızılırmak), Çarşamba (Yeşilırmak)

Akarsu bazen denize ulaşmadan deniz seviyesine yakın yerlerde de biriktirme yapabilir. Serik, Finike, Köyceğiz, Dalaman, Dörtyol

2. İÇ OVALAR:a)Tektonik OvalarKuzey Anadolu Fay Hattı Boyunca; Ezine, Manyas,

Ulubat, Bursa, İnegöl, Gemlik, İznik, Düzce, Ilgaz, Suluova, Taşova, Erbaa, Niksar, Zile, Suşehri, Erzincan, Tercan, Erzurum, Pasinler, Ağrı ovaları yer alır.

Batı Anadolu Fay Hattı Boyunca; Bakırçay vadisinde Bergama ve Soma,

Gediz Vadisinde, Manisa,Turgutlu, Salihli,Küçük Menderes vadisinde, Torbalı, Tire, Ödemiş,Büyük Menderes vadisinde, Söke , Aydın, Nazilli bulunur.Güney Anadolu Fay Hattı Üzerinde; Amik, Afşin,

Elbistan, Kahramanmaraş, Malatya, Elazığ, Bingöl, Karlıova, Muş, Varto, Bulanık

Bunun dışında; Iğdır, Ankara, Eskişehir, Harran, Viranşehir, Ceylanpınar, Yüksekova bulunur.

B) KARSTİK OVALAR:Ege’de; Muğla, Akdeniz’de; Acıpayam, Elmalı,

Tefenni, Korkuteli örnek olarak verilebilir.*Karstik ova eriyebilen kayaçların olduğu bölgede

oluşur. *Bu kayaçlar kalker, jips ve kaya tuzudur. *Bu kayaçlar Akdeniz bölgesinde yaygın olduğundan

karstik ovalar buralarda yoğunlaşmıştır.C) VOLKANİK OVALAR:Tektonik çukurun lav ile doldurulmasıyla oluşur. Aynı

zamanda ovalar tektonik sayılabilir.İç Anadolu’da Kayseri ve Develi ovası bulunur.Doğu Anadolu’da da Erzurum, Kars ve Ardahan

ovaları bulunur.

Ovalarımızın Genel Özellikleri; Nüfusun önemli bölümü buralardadır. Mineral bakımından zengin olduğundan

verimli tarım alanıdırlar. Kıyı ovaları iç ovalara göre daha

verimli, ürün çeşidi fazla ve daha fazla nüfuslanmıştır.

Graben olanlarında ovalarda sıcak su kaynağına sık rastlanır.

En büyük iç ova Konya ovası, kıyı ovası da Çukurovadır.

Türkiye’nin PlatolarıPlato: Çevresine göre yüksek düzlüktür. Türkiye IV.

zamanda yükselmeye devam ettiğinden plato çoktur.1. Aşınım Platoları: Deniz seviyesine yaklaşıldığı için bu

adı alır. Marmara bölgesindeki Çatalca-kocaeli örnektir.

2. Yatay Duruşlu P:Tabakanın zaten yatay olduğu platolardır. İç Anadolu’daki Haymana, Cihanbeyli, Bozok, Obruk, Uzunyayla platosu, Ege’deki Yazılıkaya ve Güneydoğu Anadolu’daki Diyarbakır ve Gaziantep platoları örnektir.

3. Lav Platolar:Erzurum, Ardahan ve Kars Platosu örnektir.

4. Karstik Platolar: Akdeniz bölgesindeki Teke ve Taşeli buna örnektir.

Ekonomik açıdan önemi; büyük bir çoğunluğu tarımda ve hayvancılıkta kullanılır, Çatalca-Kocaeli hariç.

TÜRKİYE’DE PLATOLARIN DAĞILIŞI

TÜRKİYE’DE DOĞAL AFETLER 1. Heyelan: Heyelanın sebepleri eğim, yağış,

tabakaların duruşu, kar erimeleri, yer çekimi, toprağın cinsi (killi ile risklidir.), beşeri faktörler olarak sıralanır.

En riskli bölgeler Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgeleridir.

2. Erozyon: Erozyon su ve rüzgar sonucu oluşur. Artırıcı sebepler; bitki örtüsünün cılızlığı, yağış rejimin dengesizliği, eğim, aşırı otlatma, nadas ve halkın bilinçsizliğidir.

Erozyon, bilinçlendirme çalışmaları, ağaçlandırma, nadas uygulamasını azaltma, eğimli arazileri taraçalandırma, aşırı otlatmayı engelleme ile yavaşlatılabilir.

Erozyon en çok İç Anadolu Bölgesinde görülür.