Tumačenje prava, vrednosni elementi prava, veliki pravni sistemi, ljudska prava

Predmet tumačenja su znaci kao materijalne pojave (stvar, prirodan proces, ljudska radnja, umetničko delo).

Stvaralac (odašiljač) značenja i primalac (primenjivač) značenja. Tumačenje kao nesavršena komunikacija.

Tumačenje prema stvaraocu značenja; tumačenje prema znacima koji se koriste; tumačenje prema značenju koj primaoca znakova.

Tumačenje prava se sastoji iz utvrđivanja istinitog, pravog značenja pravne norme i njene primene na određeni slučaj.

Tumačenje pravo kao jezičko tumačenje.

Zavisi od formalnih izvora prava i ograničeno je jezikom kao sredstvom komunikacije.

Predmet tumačenja prava su pravne norme kao nosioci značenja (primarni predmet) i ljudske radnje u vezi sa normom (sekundarni predmet).

Tumačenje normi – tumačenje u užem smislu

Tumačenje (popunjavanje) pravnih praznina – tumačenje u širem smislu

Vrste tumača i tumačenja Vrste tumača i tumačenja Autentično tumačenje – od strane

stvaraoca norme. Apstraktno tumačenje.

Autoritativno tumačenje – od državnih organa. Konačno tumačenje je od strane suda – kazuističko tumačenje.

Pravna dogmatika

Sredstva tumačenja pravaSredstva tumačenja pravaJezik, logika, sistem prava,

istorija norme i cilj normePomoću sredstava tumač dobija

logičnu celinu, tj uređeni skup značenja.

Najvažnije sredstvo je jezik – jezičko tumačenje.

Pravo značenje norme vs. jezičko značenje norme

Jezičko tumačenje i značenje Jezičko tumačenje i značenje pravne normepravne normeJezik kao logička celina. Jezičko-

logičko tumačenje.Problemi kod jezičkog tumačenja

rezultiraju u nedovoljnosti, besmislenosti (protivurečnosti) ili neodređenosti norme

Nedostaci se nadomešćuju dolaženjem do pravog značenja norme

Pravo značenje norme obezbeđuje ispravno i najpotpunije ostvarivanje društvenog cilja norme.

Pravna dogmatika ili hermeneutika se bavi pitanjima odstupanja pravog od jezičkog značenja norme. Veza između dva značenje uvek mora postojati u relativnom smislu, ili dolazi do slobodnog tumačenja, odn do stvaranja prava.

Teorija vezanog tumačenja – pravo značenje norme može biti samo jedno od jezički mogućih značenja.

Unutar vezanog tumačenja postoji- Subjektivno (šta je htelo da se kaže)- Objektivno (šta je rečeno)- Statičko (šta je rečeno tada)- Evolucionističko (šta rečeno tada

znači sada)

Sredstva i vrste tumačenja za Sredstva i vrste tumačenja za utvrđivanje pravog značenja u utvrđivanje pravog značenja u užem smisluužem smisluLogičko tumačenje – provera normeSistematsko tumačenje – smisao

norme u kontekstu sistema pravaIstorijsko tumačenje – razvoj pravne

normeUporednopravno tumačenjeCiljno (teleološko) tumačenje – cilj u

vezi povoljnih ili nepovoljnih društvenih posledica

Sredstva za utvrđivanje pravog značenja Sredstva za utvrđivanje pravog značenja popunjavanjem pravnih praznina kod popunjavanjem pravnih praznina kod tumačenja u širem smislutumačenja u širem smisluAnalogija – na jedan slučaj koji nije

regulisan primenjuje se pravna norma koja je predviđena za neki drugi sličan slučaj.

Zakonska i pravna analogijaRazlog suprotnosti (argumentum a

contrario) – na sve slične slučajeve koji nisu obuhvaćeni normom primenjuje se suprotna norma.

- “Razlog tim pre” – argumentum a fortiori: argumentum a minori ad maius, argumentum a maiori ad minus

Popunjavanje pravnih praznina opštima načelima

Vrednosni element pravnog Vrednosni element pravnog poretkaporetkaVrednosti kao transcedentne ideje koje

čovek dovodi u vezu sa svojim iskustvenim svetom

- Pravda- Pravičnost- Sloboda- Sigurnost- Ljudsko dostojanstvo- Mir- RedPravo je svrsishodna celina koja ima za

cilj dovođenje ljudskog ponašanja u vezu sa određenim sistemom vrednosti

Pravda – vrlina srazmernosti i skladaDistributivna (srazmerna) i

komutativna pravda (jednakost)Pravičnost je korektivna pravda koja

podrazumeva primenu mera kojima se postiže srazmernost i sklad

Sloboda pojedinca u državi kao društvenoj zajednici u koju se ljudi udružuju radi sigurnosti. Sve što nije zabranjeno je slobodno.

Glavni pravni sistemiGlavni pravni sistemiIstočni pravni sistemi – Indijsko pravo

(kastinski sistem, common law). Kinesko pravo – spoj tradicionalnog, socijalističkog i modernog prava. Šerijatsko pravo.

Pravni sistemi zapada – zasnovani na grčkoj filozofiji i rimskom pravu

Evropsko kontinentalno pravo – kodifikovano (pisano) pravo, pod uticajem doktrine prirodnog prava koja podrazumeva opštost prava

Anglosaksonsko pravo – common law, equity law i statutory law.

Sistem prava Evropske unije

Ljudska pravaLjudska pravaGrađanska i politička prava. Odnos

čoveka i države zasnovan na načelu slobode.

Pozitivna i negativna ljudska pravaGrađanska prava – pravo na život,

pravo na privatnu sferu i prava vezana za krivični postupak

Politička – aktivno i pasivno biračko pravo, pravo na pristup javnoj službi, sloboda izražavanja, okupljanja i udruživanja

Ekonomska, socijalna i kulturna prava – preduslov za ostvarivanje građanskih i političkih prava

Pravo na rad, pravo na minimalni životni standard, pravo na štrajk, pravo na osnivanje sindikata.

Treća generacija ljudskih prava – pravo na razvoj, pravo na zdravi životnu okolinu, pravo na hranu, pravo na vodu.

Individualna i kolektivna prava – ostvarivanje nekih prava je moguće samo unutar zajednice. Pravo na samoopredeljenje, prava manjina (minority rights), pravo na ispoljavanje verskih ubeđenja.

Podela je relativna, jer svako ljudsko pravo ima svoju kolektivnu dimenziju.

Diskriminacija je razlikovanje u pogledu posedovanja i obima prava koje nije dozvoljeno zbog osnova i načina razlikovanja.

Umesna i objektivna razlikovanja s obzirom na cilj koji se želi postići– maloletnici, nasledno pravo.

Mere za ispravljanje posledica ranije diskriminacije – pozitivna diskriminacija (preferencijalni tretman ili pozitivna akcija)

Sukob određenih ljudskih prava. Npr. sloboda izražavanja je ograničena pravima manjina, odnosno zabranom raspirivanja verske, rasne i nacionalne mržnje (denial of holocaust).

Patriot ActOpozivanje (derogiranje) uvek mora biti

privremeno. Ljudska prava se moraju ograničavati samo u meri kojoj je to neophodno u demokratskom društvu.

Neprikosnovena ljudska prava – ljudska prava koja se ni pod kojim uslovima ne mogu ukidati (derogirati).

Član 4 Pakta o građanskim i političkim pravima – pravo na život, zabrana ropstva i držanja ljudi u ropskom položaju, zabrana dužničkog zatvora, pravilo zakonitosti (nullum crimen sine lege, nulum poene sine lege), sloboda savesti i veroispovesti.

Član 15 Evropske konvencije o ljudskim pravima – pravo na život, pravo na mučenje, zabrana ropstva i držanja u ropskom položaju, nullum crimen sine lege.