tumoret sekretuese te hypofizes.ppt
DESCRIPTION
TUMORET SEKRETUESE TE HYPOFIZES.pptTRANSCRIPT
Leksione te EndokrinologjiseLeksione te Endokrinologjise
Prof Asc Dr Agron YLLIProf Asc Dr Agron YLLI
TUMORET SEKRETUESE TE TUMORET SEKRETUESE TE HYPOFIZESHYPOFIZES
AKROMEGALIAAKROMEGALIA
PROLAKTINOMAPROLAKTINOMA
AKROMEGALIAAKROMEGALIA
HistorikuHistoriku
Fiziologjia e HRFiziologjia e HR
Fiz-patologjiaFiz-patologjia
KlinikaKlinika
MjekimiMjekimi
AkromegaliaAkromegalia cregullim hormonal qe vjen nga prodhimi i cregullim hormonal qe vjen nga prodhimi i tepert i GH si rezultat i nje tumori hypofizartepert i GH si rezultat i nje tumori hypofizar
Fjala Akromegali vjen nga greqishtja : Fjala Akromegali vjen nga greqishtja : acron-extremitet dhe megas - rritjeacron-extremitet dhe megas - rritje
Prevalenca e Akromegalise shkon nga Prevalenca e Akromegalise shkon nga 38 -69 raste per milion38 -69 raste per milion
Incidenca vjetore 3 - 4 raste per milionIncidenca vjetore 3 - 4 raste per milion
Ne USA diagnosikohen rreth 1000 raste te Ne USA diagnosikohen rreth 1000 raste te reja cdo vitreja cdo vit
Ne 1886Ne 1886 Pierre Marie,Pierre Marie, beri publikimin e pare dhe propozoi beri publikimin e pare dhe propozoi te quhej Akromegalite quhej Akromegali
Ne 1892Ne 1892 MassalongoMassalongo sugjeroi se shkaku i Akromegalise sugjeroi se shkaku i Akromegalise eshte hyperfunksioni pituitareshte hyperfunksioni pituitar
Ne 1900Ne 1900 BrendaBrenda tregoi se keto tumore permbanin qeliza tregoi se keto tumore permbanin qeliza eosinofilike adenohypofizale,te cilat ai mendonte se ishin eosinofilike adenohypofizale,te cilat ai mendonte se ishin hiperfunksionalehiperfunksionale
Ne 1909 Ne 1909 Cushing,Davidoff dhe BaileyCushing,Davidoff dhe Bailey dokumentuan dokumentuan shfaqjet kliniko-patologjike te Akromegalise dhe shfaqjet kliniko-patologjike te Akromegalise dhe demostruan remisionon klinik te indeve te buta pas heqjes demostruan remisionon klinik te indeve te buta pas heqjes se adenomesse adenomes
Ne 1921 Ne 1921 Evants dhe LongEvants dhe Long induktuan gjigandizmin ne minj induktuan gjigandizmin ne minj duke injektuar extrate te hypofizes anterioreduke injektuar extrate te hypofizes anteriore
AKROMEGALIAAKROMEGALIA
HistorikuHistoriku
Fiziologjia e HRFiziologjia e HR
Fiz-patologjiaFiz-patologjia
KlinikaKlinika
MjekimiMjekimi
GH (Hormoni Somatotrop)GH (Hormoni Somatotrop)Ka nje T1/2 rreth 20-50 min.Ka nje T1/2 rreth 20-50 min.
Sekretohet ne menyre pulsative.Sekretohet ne menyre pulsative.
70% e GH sekretohet gjate fazes se 3 dhe 4 te 70% e GH sekretohet gjate fazes se 3 dhe 4 te gjumit.gjumit.
50% e GH eshte i lidhur me GHBP(growth 50% e GH eshte i lidhur me GHBP(growth hormone binding protein).hormone binding protein).
Shumica e veprimeve te GH ndermjetesohet Shumica e veprimeve te GH ndermjetesohet nepermjet IGF1(insulin growth factor) ose nepermjet IGF1(insulin growth factor) ose somatomedinavesomatomedinave
Qelizat somatotrope perbejne 35-45% te Qelizat somatotrope perbejne 35-45% te qelizave pituitare.qelizave pituitare.
Vlerat e GH ne periudha te Vlerat e GH ne periudha te ndryshme te jetesndryshme te jetes
150150µg/l ne mes te gravidancesµg/l ne mes te gravidances
25-35 µg/l ne neonatet25-35 µg/l ne neonatet
7-10 µg/l ne femijeri7-10 µg/l ne femijeri
0.07 µg/l ne adoleshence0.07 µg/l ne adoleshence
0.04 µg/l ne adultet0.04 µg/l ne adultet
Hormoni i rritjes(GH)Hormoni i rritjes(GH)GH eshte nje polipeptid i perbere nga 191 Ac aminoacide.GH eshte nje polipeptid i perbere nga 191 Ac aminoacide.
Sintetizohet dhe sekretohet nga qelizat somatotrope te Sintetizohet dhe sekretohet nga qelizat somatotrope te hipofizes anteriore.hipofizes anteriore.
Sekretohet kryesisht ne forme 22 Kd (75%) pjesa tjeter ne Sekretohet kryesisht ne forme 22 Kd (75%) pjesa tjeter ne forme: 20Kd (5-10%); deaminuara; acetiluara. forme: 20Kd (5-10%); deaminuara; acetiluara.
Ka strukture te ngjashme me prolaktinen dhe Ka strukture te ngjashme me prolaktinen dhe somatotropinen korionike(laktogjenin placentar).somatotropinen korionike(laktogjenin placentar).
Geni pergjegjes per GH eshte ne kromozonin 17.Geni pergjegjes per GH eshte ne kromozonin 17.
Qelizat prodhuese te GH identifikohen ne hypofize qe ne Qelizat prodhuese te GH identifikohen ne hypofize qe ne javen e 9 te gravidances.javen e 9 te gravidances.
EFEKTET FIZIOLOGJIKE TE GHEFEKTET FIZIOLOGJIKE TE GH
Stimulimi i rritjes se kartilagove epifizareStimulimi i rritjes se kartilagove epifizare
Stimulimi i anabolizmit muskulorStimulimi i anabolizmit muskulor
Stimulimi i mitogjenezes dhe rritjes Stimulimi i mitogjenezes dhe rritjes qelizoreqelizore
HiperglicemiHiperglicemi
Hiperinsulinizen Hiperinsulinizen
LipolizeLipolize
AKROMEGALIAAKROMEGALIA
HistorikuHistoriku
Fiziologjia e HRFiziologjia e HR
Fiz-patologjiaFiz-patologjia
KlinikaKlinika
MjekimiMjekimi
Hipersekretimi i GHHipersekretimi i GHModifikimet morfologjike:Modifikimet morfologjike:
Stimulim i rritjes se kartilagoveStimulim i rritjes se kartilagove
Organet rriten ne vellim (Megasplanki)Organet rriten ne vellim (Megasplanki)
Modifikime biologjike:Modifikime biologjike:
Hiperglicemi, Hiperinsulinizem, HiperlipemiHiperglicemi, Hiperinsulinizem, Hiperlipemi
Metabolizmi fosfokalcik:Metabolizmi fosfokalcik:
Hiperfosforemi dhe kalciuri e rriturHiperfosforemi dhe kalciuri e rritur
Rriten nevojat per oksigjen dhe debiti kardiakRriten nevojat per oksigjen dhe debiti kardiak
Rritet filtrimi glomerularRritet filtrimi glomerular
Rritet riabsorbimi i NaRritet riabsorbimi i Na
(Hiperhidrim extraqelizor me volemi te shtuar)(Hiperhidrim extraqelizor me volemi te shtuar)
Akromegalia shkaktohet nga tumore pituitare te cilat Akromegalia shkaktohet nga tumore pituitare te cilat sekretojne GH dhe rralle nga crregullime sekretojne GH dhe rralle nga crregullime extrapituitare.extrapituitare.
Me teper se 95% e pacienteve me Akromegali kane Me teper se 95% e pacienteve me Akromegali kane nje rritje te GH nga adenoma pituitare.nje rritje te GH nga adenoma pituitare.
Hiperplazia e qelizave somatotrope eshte e veshtire Hiperplazia e qelizave somatotrope eshte e veshtire te diferencohet nga adenome e qelizave te GH.te diferencohet nga adenome e qelizave te GH.
Hiperplazia e qelizave te GH shkaktohet nga Hiperplazia e qelizave te GH shkaktohet nga sekretimi ektopik i GHRH si pasoje e nje tumori sekretimi ektopik i GHRH si pasoje e nje tumori extrapituitar (tu karcinoid bronkial,tu i qel te ishujve extrapituitar (tu karcinoid bronkial,tu i qel te ishujve te pankreasit,tu i qel te vogla te pulmonit)te pankreasit,tu i qel te vogla te pulmonit)
Adenomat hypofizare qe shkaktojne Adenomat hypofizare qe shkaktojne akromegali zakonisht jane mbi 1 cm akromegali zakonisht jane mbi 1 cm (Makroadenoma)(Makroadenoma)
Me pak se 20% te tumoreve jane nen 1cm Me pak se 20% te tumoreve jane nen 1cm (Mikroadenoma)(Mikroadenoma)
Ne 15-30% te rasteve ka tumore Ne 15-30% te rasteve ka tumore hypofizare qe sekretojne si GH edhe PRLhypofizare qe sekretojne si GH edhe PRL
Adenomat hypofizare qe sekretojne GH Adenomat hypofizare qe sekretojne GH jane me pak frekuente se prolaktinomatjane me pak frekuente se prolaktinomat
AKROMEGALIAAKROMEGALIA
HistorikuHistoriku
Fiziologjia e HRFiziologjia e HR
Fiz-patologjiaFiz-patologjia
KlinikaKlinika
MjekimiMjekimi
Diagnoza e AkromegaliseDiagnoza e Akromegalise Ekzaminimet laboratorike Ekzaminimet laboratorike
Rritja e GH (GH >10 ng/ml)Rritja e GH (GH >10 ng/ml)GH > 2 ng/ml ne proven e ngarkeses me GH > 2 ng/ml ne proven e ngarkeses me glukoze(Hipergliemia e provokuar oraleglukoze(Hipergliemia e provokuar oraleRritje e vlerave te IGF1Rritje e vlerave te IGF1
Ekzaminimet imazherikeEkzaminimet imazherike Ro/grafi e kokes (Sela turcika)Ro/grafi e kokes (Sela turcika) CT(Tomodensitometria)CT(Tomodensitometria) MRI(Rezonanca magnetike)MRI(Rezonanca magnetike)
KlinikaKlinika A – Dismorfia AkrofacialeA – Dismorfia Akrofaciale
Fytyra e zgjatur,hunda e fryre, Fytyra e zgjatur,hunda e fryre, prognatizem,makroglosi,aspekt « fytyre si prognatizem,makroglosi,aspekt « fytyre si kale »kale »
Kraniumi : dalje e mastoideve dhe Kraniumi : dalje e mastoideve dhe protuberancave oksipitaleprotuberancave oksipitale
Duart dhe kembet te trashura si katrore me Duart dhe kembet te trashura si katrore me gishterinj te fryregishterinj te fryre
Shtylla kurizore: kifoze dorsale dhe Shtylla kurizore: kifoze dorsale dhe hiperlordoze lumbare kompesuesehiperlordoze lumbare kompesuese
Lekura:hipertrofia e dermes ,epidermes dhe Lekura:hipertrofia e dermes ,epidermes dhe strukturave pilosebacestrukturave pilosebace
B – OrganomegaliaB – OrganomegaliaZemra:hipertrofi,kardiomiopati dhe HTA nga rritja e Zemra:hipertrofi,kardiomiopati dhe HTA nga rritja e volemisevolemise
Mushkrite : rritja e kapacitetit pulmonar totalMushkrite : rritja e kapacitetit pulmonar total
Hepari,lieni,veshkat,gjendrat e peshtymes rriten si Hepari,lieni,veshkat,gjendrat e peshtymes rriten si vellimvellim
Koloni:megakolon,polipeKoloni:megakolon,polipe
Gjendrat endokrine te rritura si vellimGjendrat endokrine te rritura si vellim
Polipet -KardiomegaliaPolipet -Kardiomegalia
Ekzaminimet biologjikeEkzaminimet biologjike
Formula e gjakut:anemi(nga hemodiluimi)Formula e gjakut:anemi(nga hemodiluimi)
Glicemia e rriturGlicemia e rritur
HiperlipidemiHiperlipidemi
Fosforemia e rritur me kalcemi normaleFosforemia e rritur me kalcemi normale
Fosfaturia normale me kalciuri te shtuiarFosfaturia normale me kalciuri te shtuiar
Osteokalcina dhe hidroksiprolina rritenOsteokalcina dhe hidroksiprolina rriten
AKROMEGALIAAKROMEGALIA
HistorikuHistoriku
Fiziologjia e HRFiziologjia e HR
Fiz-patologjiaFiz-patologjia
KlinikaKlinika
MjekimiMjekimi
Mjekimi i AkromegaliseMjekimi i Akromegalise
KirurgjikalKirurgjikal
Medikamentoz:Medikamentoz:
Agonistet e dopaminesAgonistet e dopamines
Analoget e somatostatinesAnaloget e somatostatines
Antagonistet e GHAntagonistet e GH
RadioterapiRadioterapi
Kirurgjia transfenoidaleKirurgjia transfenoidale
Pakeson ne menyre te shpejte vlerat e GH Pakeson ne menyre te shpejte vlerat e GH dhe IGF1dhe IGF1
Ne Ne 24 – 76% te pacienteve GH < 2.5 24 – 76% te pacienteve GH < 2.5μμg/lg/l
Ne mikroadenomat ka rezultat 85 -90%Ne mikroadenomat ka rezultat 85 -90%
Ne makroadenomat ka rezultat 50-55%Ne makroadenomat ka rezultat 50-55%
40% e pacienteve kane vlera te larta te 40% e pacienteve kane vlera te larta te GH dhe IGF1 pas kirurgjiseGH dhe IGF1 pas kirurgjise
Agonistet e DopaminesAgonistet e Dopamines
Lidhen ne recertoret D2 te hypofizes dhe ulin Lidhen ne recertoret D2 te hypofizes dhe ulin sekretimin e GH ,por mekanizmi eshte i paqartesekretimin e GH ,por mekanizmi eshte i paqarte
Me pak se 10% e pacienteve kane vlera normale Me pak se 10% e pacienteve kane vlera normale te IGF1ne trajtim me Bromokriptine(15 mg/d) te IGF1ne trajtim me Bromokriptine(15 mg/d)
Me pak se 20% e pacienteve kane vlera normale Me pak se 20% e pacienteve kane vlera normale te GH (<5te GH (<5μμg/l)g/l)
Doza te larta te Cabergolines ndoshta jane Doza te larta te Cabergolines ndoshta jane efektiveefektive
Analoget e SomatostatinesAnaloget e Somatostatines
Me i perdoruer eshte Okteotridi Me i perdoruer eshte Okteotridi (Sandostatine) injektohet 20-40 mg S/C (Sandostatine) injektohet 20-40 mg S/C ose im nje here ne muaj dhe Lanreotidi ose im nje here ne muaj dhe Lanreotidi 30mg cdo 15 dite30mg cdo 15 diteEfektiv ne 65% te rasteveEfektiv ne 65% te rasteveReduktohen konsiderueshem simptomat Reduktohen konsiderueshem simptomat klinikeklinikeNe 25 % te rasteve bejne gure te Ne 25 % te rasteve bejne gure te kolecistes kolecistes
RadioterapiaRadioterapia
GH <10 GH <10 μμg/l ne 70% te pacienteve pas 10 g/l ne 70% te pacienteve pas 10 viteshvitesh
GH < 20 GH < 20 μμg/l ne 90 % te rasteve pas 20 g/l ne 90 % te rasteve pas 20 viteshvitesh
5% te rasteve IGF1 normal pas 7 vitesh5% te rasteve IGF1 normal pas 7 vitesh
Ul permasat e tumoritUl permasat e tumorit
Pre dhe post radioterapiPre dhe post radioterapi
ProlaktinomaProlaktinoma
Hiperprolaktinemia eshte semundja me e Hiperprolaktinemia eshte semundja me e shpeshte e hypofizes anterioreshpeshte e hypofizes anteriore
Ne shumicen e rasteve jane Ne shumicen e rasteve jane mikroadenoma te hypofizesmikroadenoma te hypofizes
Shumica e femrave me prolaktinome Shumica e femrave me prolaktinome kane galaktorekane galaktore
Prolakina sekretohet nga 20-25 % e Prolakina sekretohet nga 20-25 % e qelizave te hypofizes anterioreqelizave te hypofizes anteriore
Faktoret stimulues fiziologjik te Faktoret stimulues fiziologjik te ProlaktinesProlaktines
HormonalHormonalProlactin releasing factorProlactin releasing factorTRHTRHEstrogenetEstrogenetVIPVIP
FizikeFizikeShtatzania dhe laktacioniShtatzania dhe laktacioniStimulimet e gjiritStimulimet e gjiritStresi dhe sforcimet fizikeStresi dhe sforcimet fizikeGjumiGjumi
Faktoret frenues fiziologjikeFaktoret frenues fiziologjike
FarmakologjikeFarmakologjike
Prolactin inhibing factor(PIF)Prolactin inhibing factor(PIF)
Sistemi GABASistemi GABA
Sistemi KolinergjikSistemi Kolinergjik
FizikeFizike
Mbingarkesa hidrikeMbingarkesa hidrike
KlinikaKlinika
Tek femrat:Tek femrat:GalaktoreGalaktoreCregullime te ciklit ,AmenoreCregullime te ciklit ,AmenoreInfertilitetInfertilitet
Tek burrat:Tek burrat:Ulje e libidosUlje e libidosRralle galaktore dhe gjinekomastiRralle galaktore dhe gjinekomasti
Shenjat e tumorit hypofizarShenjat e tumorit hypofizar
Diagnoza e HyperprolaktinemiseDiagnoza e Hyperprolaktinemise
Prolaktina >20 ng/mlProlaktina >20 ng/mlStimulimi me TRH :Stimulimi me TRH :
Mungese pergjigje - Adenome Mungese pergjigje - Adenome hypofizarehypofizarePergjigje e shtuar – Shkaqe te te tjeraPergjigje e shtuar – Shkaqe te te tjera
Vlerat e prolaktines>200ng/ml =ProlaktinomaVlerat e prolaktines>200ng/ml =Prolaktinoma
Vlerat e prolaktine >100ng/ml = Tumori behet evident nga Vlerat e prolaktine >100ng/ml = Tumori behet evident nga ana radiologjikeana radiologjike
Mjektimi i prolaktinomesMjektimi i prolaktinomes
KirurgjiKirurgji
Medikamentoz:Medikamentoz:
Agonistet e dopaminesAgonistet e dopamines
RadioterapiRadioterapi
KirurgjiaKirurgjia
Procedura e zgjedhur-TransfenoidaleProcedura e zgjedhur-Transfenoidale
Ne mikroadenomat ka sukses ne 85-90% Ne mikroadenomat ka sukses ne 85-90% te rastevete rasteve
Ne makroadenomat :Ne makroadenomat :
80% sukses kur Tu < 2cm,pa extension 80% sukses kur Tu < 2cm,pa extension selar,PRL<200ng/mlselar,PRL<200ng/ml
25-50% sukses ne Tu >2 cm dhe invaziv25-50% sukses ne Tu >2 cm dhe invaziv
Agonistet DopaminergjikAgonistet Dopaminergjik
Bromokriptina 2.5-10mg/diteBromokriptina 2.5-10mg/dite
Ne mikroadenomat sukses ne 80% te Ne mikroadenomat sukses ne 80% te rasteverasteve
Cabergolina 0.25-1.0mg/javeCabergolina 0.25-1.0mg/jave
Ne mikroadenomat sukses ne 90% te Ne mikroadenomat sukses ne 90% te rasteverasteve
Ne makroadenomat sukses ne 60-70% te Ne makroadenomat sukses ne 60-70% te rasteverasteve
RadioterapiaRadioterapia
Perdoret n e rast te makroadenomave qe Perdoret n e rast te makroadenomave qe nuk i jane pergjigjur as trajtimit medikal e nuk i jane pergjigjur as trajtimit medikal e as atij kirurgjikalas atij kirurgjikal
Ne grupet e pacienteve te perdorur eshte Ne grupet e pacienteve te perdorur eshte ndaluar expansioni i tumoritndaluar expansioni i tumorit
Vlerat e Prolakines nuk bien deri ne vlerat Vlerat e Prolakines nuk bien deri ne vlerat normalenormale