TuyểntậpNguyễnCôngHoan(TậpTruyệnngắn)

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Tiểusử

NguyễnCôngHoan sinhnăm1903, tạiXuânCầu,NghĩaTrụ,VănGiangtỉnhBắcNinh,naylàtỉnhHưngYên,trongmộtgiađìnhNhohọc,mấtnăm1977tạiHànội.

NguyễnCôngHoanviếtvăntừnăm17tuổi,năm20tuổixuấtbảntậptruyệnngắnKiếphồngnhan,vànăm32tuổi(1935),nổitiếngvớitậptruyệnngắnKépTưBền.

TrướccáchmạngthángTámônglàmnghềdạyhọcthườngbịPháptheodõiphảiđổitrườngnhiềulần.SaucáchmạngthángTámônghăngháithamgiakhángchiến, trên lĩnhvựcvănhóavănnghệ:ChủbútbáoVệquốcquân,ChủtịchđầutiêncủaHộiNhàvănViệtNam...NguyễnCôngHoanđãđượcNhànướctraotặngGiảithưởngHồChíMinhvềvănhọcnghệthuật(đợt1,1996).

SựnghiệpvănhọccủaNguyễnCôngHoankháđồsộvớihàngtrămtruyệnngắnvànhiềutiểu.CáctácphẩmcủaôngđãđượctáibảnnhiềulầnvàhiệnđượcchọnlạitrongbộTuyểntậpNguyễnCôngHoan(3tập,NhàxuấtbảnVănhọc,1983-1986).

NhữngngàyđángnhớcủanhàvănNguyễnCôngHoantại66ThợNhuộm

Suốt12năm(từnăm1964-1976),nhàvănNguyễnCôngHoancùngvợlàcụVũThịYếnđãvềsốngvớiconcháuvàsángtáctrongmộtcănphòngvỏnvẹn30m2trongngôinhà66phốThợNhuộmnaylàtrụsởBáoCAND.

Ngày6/6,BáoCANDđã long trọng tổchứcbuổi lễgắnbiểnkỷniệm tênnhàvănNguyễnCôngHoan tại 66 -ThợNhuộm,Hànội, trụ sở củaBáoCAND,đúngngàygiỗlầnthứ29củaông.

Có mặt trong buổi lễ này là con trai của nhà văn, Anh hùng LLVTNDNguyễnTài,nguyênThứtrưởngBộCôngancùngphunhân;vợchồngnhàvănLêMinh,congáicủanhàvănvàcácconcháu.CũngthậtthântìnhtrongbuổilễhômnaycòncósựthamdựcủacácGiámđốcNXBVănhọc,NXBHộiNhàvăn,NXBThanhniên,NXBCôngannhândân...NhữngnơitừnginrấtnhiềutácphẩmcủanhàvănNguyễnCôngHoan.

Đọcdiễnvăntạibuổilễ,Thiếutướng,nhàvănHữuƯớc,TổngBiêntậpBáoCANDvàChuyênđềANTGkhẳngđịnh:"Khuônviênvàcấutrúctòanhà

nàycóthayđổinhiềusovớitrước,nhưnglòngngưỡngmộcủachúngtôiđốivới nhà vănNguyễnCôngHoanvàAnhhùngLLVTNDNguyễnTài, thủtrưởngcũcủachúngtôithìkhônghềsuygiảm...".

Nhữngconsố6thúvị:

Nhà văn Nguyễn Công Hoan sinh ngày 6/3/1903 tại làng Xuân Cầu, xãNghĩaTrụ,HuyệnVănGiang,tỉnhHưngYên(khôngphảilàthuộctỉnhHảiDươngnhưTừđiểnVănhọc-BộmớiNXBThếgiới2004trang1.114đãnhầm).Ôngsinhngàymùng6,mấtcũngngày6(tháng6/1977).Năm1946,nhà vănNguyễnCôngHoan, khi đó làGiámđốc SởKiểmduyệt báo chítrongchínhquyềncáchmạngđãcấpgiấyphépchoBáoCANDra sốđầutiênvớitênlàCônganmới,tiềnthâncủaBáoCANDngàynay.

NgườicósángkiếntổchứcxingiấyphépxuấtbảntờbáoCônganmớilàchiếnsĩCôngantrẻNguyễnTài,BíthưchibộkiêmBíthưĐoànCôngancứuquốc.Nhờthế,ngày1/11/1946,BáoCônganmớiđãpháthànhsốđầutiên.Đếnnay,BáoCANDđang tổchứcnhiềuhoạtđộngkỷniệm60nămNgàypháthànhsốbáođầutiên.

Lại nữa, suốt 12năm (từnăm1964 - 1976), nhàvănNguyễnCôngHoancùngvợlàcụVũThịYếnđãvềsốngvớiconcháuvàsángtáctạingôinhà66 Thợ Nhuộm này. Đến năm 1976, ông cùng gia đình con trai là CụctrưởngCônganNguyễnTàivừabấtkhuất trởvề từnhà tùcủaMỹ,chínhquyền Sài Gòn chuyển về khu tập thể Trung Tự. Và năm 1996, nhà vănNguyễnCôngHoanđượcNhànướctặngGiảithưởngHồChíMinhvềvănhọcnghệthuật.

Vậylàsắp60năm,ngàynhàvănNguyễnCôngHoankýgiấyphépxuấtbảnBáoCônganmới,tại66ThợNhuộmnơiôngsốngxưavàtrụsởBáoCANDnay,đúngvàongàygiỗcủaông6/6,tờbáomàôngkýchoramắtlongtrọnglàmlễgắnbiểnkỷniệmtên tuổiông,Chủtịchđầu tiênHộiNhàvănViệtNam...

Trangđờitrangvăn

BàTrầnThịBắc(tênkhaisinhlàNguyễnThịNghiêm),phunhânđồngchíNguyễnTài,ngườinhiềunămđượcBộCôngancửchămsócvàđàotạoconcáicủacáccánbộmiềnBắcchiviệnchoAnninhmiềnNamkểchochúngtôinghe:Trướcđây,giađìnhbàđượcBộCônganxếpchoởtrongngôinhà66 ThợNhuộm cùng với 3 gia đình khác, trong đó có gia đình cố Thiếu

tướngHoàngMai,nguyênTổngBiêntậpBáoCAND...

Đầunăm1964,dođồngchíNguyễnTàibímậtvàomiềnNamchiếnđấu,ôngbàNguyễnCôngHoanrờilàngVõngThịthơmộngvề66ThợNhuộmđểgiúpcondâuchămsóc4cháunhỏđểcontraiyêntâmcôngtác.Vậylàcảông bà nội với 5 mẹ con chỉ sống trong một căn phòng vỏn vẹn có gần30m2.

Bà Bắc kể rằng, những ngày ấy, đêm nào bà cũng thấy nhà vănNguyễnCôngHoandậyviếttrênmộtcáibànnhỏkêởgócnhà,ngườicondâucùngmẹchồngđãkêchoôngmộtbộbànghếuốngnướcđểtiếpkháchvăn.Thithoảng,bàthấynhàthơTúMỡ,XuânDiệuđếnchơi.NhàvănNguyễnCôngHoancóvócdángcaocao,ôngthườngdidépnhẹnhànglúcđêmkhuyarabànviếtnhữngđiềuvừachợtđến.Sángraôngthứcdậysớmđitướimấycâyhoatrướcnhà.

CòncụbàVũThịYếnthìchămmộtcâytrầutươitốtởphíataytráingôinhà66ThợNhuộm,bàcũnghayăntrầunênrăngrấtchắcvàđẹp.Rấtnhiềulần,nhàvănđangviếtsaysưathìHànộibáođộngcómáybayMỹbắnphá,bàVũThịYếnxuacondâuvàcáccháunhỏxuốnghầm.RiêngnhàvănNguyễnCôngHoan thìchạy rađường,ngửamặt lên trờimongnhìn thấymáybayđịch.Bàhétlên:"Ôngcóvàokhông,nóbắnchếtbâygiờ".Khôngngờnhàvăntràophúngbậc thầyvẫndídỏmngạonghễ:"Bàkhôngphải lo.Nócónhìnthấytôiđâumàbắn".

NhàvănLêMinh,ngườicongáiútcủanhàvănNguyễnCôngHoankể,hồiấy,cănbuồngở66ThợNhuộmquáchật,ôngthườngsangnhàbàở72LýThườngKiệtđểviết.Cóhaicuốnsáchđượcchabàviếttrongthờigiannày,đó là cuốn "Hỏi chuyện các nhà văn", cuốn thứ hai là "Nhớ gì ghi nấy".Cuốnsáchvới têngọigiảndị thômộcnàykhôngngờ lạicósốphận longđonglậnđậnđếnkỳlạ.Năm1977,saukhiôngmất,cuốnsáchnàyđànhdởdang.Đếnnăm1998,nhàvănLêMinhtổchứcintoàntậpvàlấylạitênbanđầu"Nhớgìghinấy".

CómộtcâuchuyệnmàđếnbâygiờbàTrầnThịBắccònnhớnhưin:"Ôngthườngdạycáccháunhữngđiềutưởngnhưnhỏvụn:rảicáichiếuphảirảichongayngắnthìcáitâmcủamìnhcũngngayngắn.Bữacơmdọnra,ôngthườngănthứcăncòndưtừbữatrướcđểnhườngthứcănmớichoconcháu.Nghĩlạithấythươngôngquá.Nhữngngàykhamkhổ,vấtvảđócólẽcũngthấmvàotrangvăncủabốchồngtôi".

XinkểlạimộtchútvềngườivợcủanhàvănNguyễnCôngHoan,cụVũThịYến.TheolờibàTrầnThịBắc,cólầnnhàvănNguyễnCôngHoanđãtâmsựvớicondâuthếnày:"Mẹconlàngườiđónggóphơn50%vàothànhcôngsựnghiệpvănhọccủacha".Bàđãvượtquanhiềugiankhổ,chịuđựngnhiềumấtmát,đauđớn,chămsóccáccon,coisócviệcnhàchồngđểdồnsựbìnhtâmchoôngtrêntừngtrangviết.

HiếmcómộtngườivợnhàvănnàonhưbàVũThịYến,ngườicócôngvớinướctừngphảichứngkiếnnhiềunỗiđauđếnthế.TrongkhángchiếnchốngPháp,bàđauđớnlắmkhibiết tinhaingườiemtrainhàvănNguyễnCôngHoan làNguyễnCôngBồng (NhaCônganTrungương)vàNguyễnCôngMỹhy sinh trong công tác.Rồi người con trai của ông bà làNguyễnTàiKhoáicũnghysinhởNamĐịnh.

Ngày19/12/1949,bàchịu3cái tangđauđớncùngmột lúc:BomcủagiặcPhápđãbỏxuốngĐàoXá,HàNamlàmchếtngườimẹcủanhàvănNguyễnCôngHoan,vợvàconliệtsĩNguyễnCôngMỹ...

Nhưngsứcvóccủamộtphụnữnhưbàchịuđựngthậtvôbờ.Cólần,suốt3nămkhôngthấycontraiNguyễnTàitừchiếntrườnggửithưvề,bàlinhcảmconcóđiềugìkhônglànhvànăm1973bímậtvàotrụsởBộCônganxingặpBộtrưởngTrầnQuốcHoàn.

GặpBộtrưởng,bànóiquảquyết:"Thưabác,bácđãhiểurõhoàncảnhgiađìnhnhàtôiquabaohoạnnạnrồi.Chúngtôiđủcanđảmđểđónnhậnđiềuxấunhất.VìsaobanămnayTàikhônggửi thưvề?CóchuyệnkhônghayxảyravớiTàiphảikhông?Chúngtôimuốnbiếtsựthậtvìđủsứcchịuđựngvàcótráchnhiệmgiữbímậtchocáchmạng".Nóinhữnglờiquảquyết,kiêngan,cólẽngườimẹấymuốnnéngiữmộttiếngkhóc,mộtnỗiđauđangchựcbậtrakhỏilòng.

NghevậyBộtrưởngimlặngtronggiâylát,giọngnhỏlại:"Bácđãnóithếthìchúngtôicũngxinnóithật.Trongmộtchuyếnđicôngtác,TàibịđịchbắtgiamnhưngBộvẫnnắmđượctintức,hiệnTàivẫnkhỏemạnh,haibáccứyên tâm". BàYến chàoBộ trưởng ra về. "Bímật" ấy chỉ có bà, nhà vănNguyễnCôngHoanvàcôcondâubiết.Bạnbè,concháu,họhàng,aihỏitintứcgìvềNguyễnTài,bàđềubảo:"TàiđihọcởLiênXô".

Đằng đẵng 11 năm xa con, vợ xa chồng, đến tháng 6/1975, người conNguyễnTàiđãtrởvềsumhọpvớigiađìnhtại66ThợNhuộm.Suốtđờibàlặnglẽhysinhnhưthế,khôngyêucầuchồngconmộtđiềugì.Chỉduymột

lầnbà"xin"tiềncủaông.Năm1996,bànhậnđượcsốtiềnGiảithưởngHồChíMinhcủanhàvănNguyễnCôngHoan,bàđãlấy1triệuđồnggửibiếuBàmẹViệtNamAnhhùngNguyễnThịThứởQuảngNamcó9conđẻ,mộtcon rể,mộtcháunộihysinh tronghaicuộckhángchiến.Mãi saunày,cóngười lần ra địa chỉ, đến hỏimới biết là của bàVũThịYến, vợ nhà vănNguyễnCôngHoangửi.

Cũngtạibuổilễnóitrên,thaymặtcácthếhệlàmBáoCAND,nhàvănHữuƯớcmộtlầnnữaxúcđộngnói:NhữngnhàbáoCANDchúngtôirấttựhàođượclàmviệcởngôinhà66ThợNhuộm,nơinhàvănNguyễnCôngHoantừngsốngvàsángtácvănhọc12nămcuốiđời.NhàvănNguyễnCôngHoanluônlàtấmgươngtrongcuộcsống,laođộngvàsángtạocủanhữngngườicầmbútCAND".

ThuPhương

NguyễnCôngHoanđượctănglươngsaukhi…tạthế?

"Nghĩatửlànghĩatận"-Cáccụtadạyvậy.Nhưngcứtheonhưmẩuchuyệncócáitêncâukhách:"ĐểđượcchônkhuA"thìquảlànhàvănlớnNguyễnCôngHoan(1903-1977)chếtrồivẫncòn...Longđong.Chuyệnrằng,trướckhihạhuyệt,ông"bị"ngườiquảnlýnghĩatrangVănĐiểnphảnứngquyếtliệt,khôngchịuchochôn,vìtheotiêuchuẩnkhuA(khuchônvĩnhviễn)thìmứclươngcủaôngcònthiếu...Mộtbậc.

Xintríchnguyênvăn:

"NguyễnCôngHoanmất.KhibantổchứclễtanggọiđiệnđếnbanquảnlýnghĩatrangVănĐiểnđểxinxetang,ngườinhậnđiệnnóiậmờrằngchẳngbiếttámgiờ,chíngiờhaymườigiờmớicóxe.

-Vâng,tùycácanh.ChỉxinbáochocácanhbiếthiệnnaytrựcbênlinhcữunhàvăncóđồngchíTrầnQuốcHoàn,ỦyviênBộChínhtrị,BộtrưởngBộNộivụ(contrainhàvănlàNguyễnCôngTàilúcbấygiờlàThứtrưởngBộNộivụ);đồngchíTốHữu,ỦyviênBộChínhtrị;đồngchíLêVănLương,BíthưThànhủyHànộivàmộtsốcánbộcaocấpkhác.

Đầukiađiệnthoạirốirít:

-Vâng,chúngtôisẽđiềuxeđếnngay!

...ĐếnVănĐiển,mộtnhânviênbanquảnlýnghĩatrangđếnhỏimứclươngcủangườiquácố.Anhtagiãynảylên:

-CònthiếunămđồngmớiđượcchônởkhuA!

Thế là Hội Nhà văn phải cho người về làm quyết định tăng choNguyễnCôngHoanmộtbậclươngmớiđúngthủtục!".

(Theo"GiaithoạilàngvănViệtNam"-NXBVănhóaDântộc,1999).

Nhậnthấymẩugiaithoạitrêncómộtsốtìnhtiếtkhôngđángtincậy,tôiliênhệxinđượcgặpvàtraođổivớiđồngchíNguyễnTài,nguyênThứtrưởngBộNộivụ(naylàBộCôngan),contraicụNguyễnCôngHoan.Đúngnhưtôidựđoán,ôngTàiđưamắtđọcsuốtlượtbàiviếtrồibuôngsáchxuống,nóingay:"Tôiđềnghịngườiviếtphảicảichínhvàxin lỗigiađìnhcôngkhaitrênbáo".

-Thưabác,nhữngchitiếtnàoởbàiviếtmàbácthấychưachuẩn,cầnphảinóilại?

-ÔngNguyễnTài:Ngayvớitêntôihọcũnginsai.TôitênthậtlàNguyễnTàiĐông,sauđihoạtđộngbỏtênchính,lấytênTàilàmbídanh.Chưabaogiờ có chữCôngởgiữa.Họnhà tôi có8 chữđệm:Đức,Đạo,Công,Tài,Trường,Thiên,Thế,Tộ.Cáccụquyđịnhmỗithếhệlàmộtchữđệm.ĐưatêntôithêmchữCônglànângtôilênmộtthếhệ,ngangvớichatôilàkhôngđúng.

Thứnữa,nóicácanhTrầnQuốcHoàn,TốHữutúctrựcbênlinhcữuchatôicũnglàbịa.CácanhấyđạidiệnlãnhđạoĐảng,chỉđếnviếngthôi.Còntúctrựcbênlinhcữuchatôilàconcáitrongnhà,làđạidiệnHộiNhàvăn.Cáigìcũngphảicónguyêntắc,cótôntitrậttựchứ.

-CònchuyệnBan tổchức lễ tangphảinóigầnnhư"dọa",cánbộquản lýnghĩatrangmớichođiềuxeđếnchuyểnlinhcữucụHoanđi?

-Khi cha tôimất,HộiNhà văn đứng ra lo hết. Cụ được quàn ở 51TrầnHưngĐạo(trụsởHộiLiênhiệpVănhọcNghệthuậtViệtNam).TôikhôngrõHộiNhàvăngọixeởđâu,nhưngchắcchắnkhôngphảiởnghĩatrangVănĐiển.Ngườiviếtrấtdốtvềlịchsử.Tôikhẳngđịnh:Từkhithànhlập,nghĩatrangnàychưabaogiờcódịchvụxetang.

-Như vậy, việcBan quản lý nghĩa trang không đồng ý để cụHoan đượcchônởkhuAcũnglàdongườiviếtbịara?

-Khôngbaogiờcóchuyệnvớvẩnđó.ÔngHoantừnglàChủtịchHộiNhàvăn,làmsaokhôngđủtiêuchuẩn?ChatôimấtởBệnhviệnViệt-Xô(naylàBệnhviệnHữuNghị).Bấygiờchưacóđiềuhòa,bệnhviệnphảibảoquảnxácchatôibằngđácây;tớiba,bốnhômmớiđưađám.Nhưvậy,HộiNhàvănphảiliênhệvớinghĩatrangtừtrướckhichônchứ.Theoquyđịnh,ôngHoanđược"nằm"ởkhuA thìởđấyngười taphảiđàohuyệtsẵnrồi.Mọingườichỉviệckéonhauđến.Làmgìcóchuyệnđếnđócòntranhcãicóđượcchônhaykhông.RồichuyệncánbộHộichạyvềkýtănglương.HộiNhàvănkhônglàmchuyệntrẻconđóđâu.

-Thưabác,hiệndihàicủanhàvănNguyễnCôngHoancócònởnghĩatrangVănĐiểnhayđãchuyểnvàonghĩa trangMaiDịch -Như trườnghợpnhàthơXuânDiệu?

-Không!Khicảitáng,giađìnhđãđưacụvềquêrồi(thônTamKỳ,xãNghĩa

Trụ,HuyệnVănGiang,HưngYên).Chúngtôimuốnđểcụnằmbênmộbànộitôicùngcácchú,cácemcủacụ.Tấtcảmộtdãybênnhau,rấttìnhcảm...

-Nhânviệcnày,báccónhắngửigìtớitácgiảbàiviết?

-Viếtvuigìthìcũngphảitrêncơsởsựthật,chứbịarađể"cù"ngườiđọcvàkiếmtiềnlàkhôngđược.Bàiviếtkhôngchỉxúcphạmgiađìnhtôiđâu,màlớnhơn,làxúcphạmtớichínhsáchcủaĐảng,Nhànướcđốivớivănnghệsĩ.Tôiđềnghịngườiviếtphảicảichính...

PhạmKhải

Áitìnhtiểuthuyết(ThuậttheolờicủaB.)

Sợcácngàitẩychaytôi,hômnaytôixinhiếncácngàimộtthiênáitìnhtiểuthuyết.Nhưngái tình tiểu thuyết tôivốnkhôngquenviết,nên tôichỉdámcoinónhưcâuchuyệnchóchếtmàthôi.

ÔnghàngxómtôimớiđemởHànộivềmộtconchótrắng.Ôngđặttênchonó làTớp.CơnTớp, tôichẳngbiếtcócáigìđángquý,nhưngmà, trờiơi,gớm,ôngấylàmbộnhưmộtbàmẹcócongáiđếnthì?Ôngấykhoekhoenhữngđứctínhnóthếnọthếkia,nghĩalàconchóấychẳngmaychóđếnnỗiphảilàmkiếpchó,chứgiáđượclàmngười,thìtấtcũngphảilàmđếngìgìchứchẳngvừa?

Thế nhưng tôi tưởng làm cái giống chóAn-nammình, thì dù có tài xuấtchúngđếnđâucũngvậy,sựnghiệpbấtquácũngchỉđếngiữnhàchochủlàhết;mà cóhơn chó thiênhạvề cái thỉnh thoảngđượcphát tài vì cóbổngngoại,nhưngdămbabãitiệcấy,bấtquácũngchỉlàcáibãgiảcủangườitamàthôi,ngongì!

Ấylànóinhữnggiốngchókhôn,biếtthânphậnlàmkiếpchó,chứnếulạicótínhngôngnghênhmàcắntrộm,bặngnhặngmàẳngsằng,hoặcdạidộtmàvụcđầuvàochĩnhtươnghayniêucáchẳnghạn,thìđeoriềngvàocổlúcnàokhôngbiếtđấy.

Vậymàchónhàquêthìmớithế,chứnếuchẳngmayởcácthànhphốlớn,luậtphápnghiêmngặt,màquágiờtiênsinhcứtựdongônluậnoangoanglên, hoặc ban ngày, tơ-lơ-mơ đi ra đường chơi phiếm, thì cómà tù sớm.ChínhconchóTớpcủaônghàngxómtôi,sởdĩbịtrụcxuấtcảnhngoại,cũngchỉvìtộinhiềukhiđangđêm,khôngbiếtcaohứngcáigì,cứdiễnthuyếtrầmlên,hôhàodữđếnnỗicảnhàmấtngủ;lạimớiđâygiữabanngàybanmặt,nódámcôngnhiên -Nói vôphép cácngài, nódámcôngnhiênhiếpdâmngayconchóconmớimuabuổisáng.Vôđạothật?Chẳngbiếtrằngnóđoánlàchủnóđịnhtốngcổnó,nênnómớigiởthóicẩu-trệđịnhlàmhạichomàlàmănxúiquẩy,haynócốtìnhlàmmấttrinhchịđồngnghiệpsắphớtcẳngnó.Nhưngcứxemcáiđờitưcủanónhưthế,thìdùônghàngxómtôicólàmtrạngsưbênhvựcnókỳcùng,tôicũngkếtluậnrằngởnhàquênàymàconTớpcứgiởcáithủđoạnấyra,thìcóngàychếtmấtmạng.ConchóTớpđượcvề nơi rộng cẳng, lấy làm khoái lắm.Ngay lúcmới được thả xích ra, nóloăngquăngchạyhếtđằngsaurađằngtrước,nhàdướilênnhàtrên,hễđộngcóaiquangõ,làanhchàngchạyngayrachấtvấn.Chẳngbùvớikhicònởngoài tỉnh,cảngàyphảikhóamiệng,cócất lênmộtvài tiếngđể làmchầu

chaychođờbuồn,thìđãbịmắngchửirầmrĩ.

Ởnhàquêđượchítkhôngkhítrongsạch,đượcvậnđộngluônchân,lạiđượcôngchủchoănuốngtửtế,nênTớptamậpmạp,trắngnõn,trôngraphếtanhchị?

Ngàymớiởtỉnhvề,nóhayhốnghách,thấyailạcũngđịnhgâysự.Nhưngtừhômbị cái gậyđầu tiên của thằngMõgiángvào lưng thì nó cũng lịchduyệthơnmộtchút,khôngchơidạinữa,bớtsựbắngnhắng.

Thấy ai qua ngõ, nó chỉ gâumột tiếng xoàng gọi là tác oai, rồi cúp đuôinhanhnhẩuchuitọtvàohàngrào,giữthếthủcẩnthận,mớidámthòđầura,trợnmắt,giơnanh,gầmgừchođếnkhingườitađikhuất.

Nhưngởnơithôndãnày,thìsựcanhgáccủanóchỉcầncótrongkhiđêmtối,nênrồinócũngbắtchướcngaycácđồngnghiệpnó,cảngàynằmcuộntrònởcồng,gọilàchiếulệ,rồiđánhmộtgiấcngủdàichotiêuthìgiờ.

Nghềthế,nhàncưvibấtthiện,nếucứngàyđánhhaibữanophìnhbụngrồi“lasiết”suốtcảbuổitrưathìcuộcđờitẻngắt,màcáithanhniêncũngđếnmònmỏiđimàthôi.Chonênđượcđộnửatháng,ngườitađãthấyconTớpđứngtụhọpởngãba,vớidămbảyconchóquanhđấy.

Cáitínhchơibờicủanónẩynòiratừkhinócònởchốnngànnămvănvật,naynóthấymộtnơimàbấtcứđứchaycáitụbạđểlàmchỗhẹnhò,nhưbờhồHoànKiếm,nhưtrongcuộcchợphiêncủachúngta,thìmuốnchừngnócũngchệnhnôngnỗiriêngnêncứđúnggiờgiấclànólữngthữngrađó,đểgạgẫmgiởtròtraigái.Màtrongcánhấy,trôngnóbộtnhất!Ngàynàocũngvậybộlôngtrắngnuộtnhưquầnáomớigiặtlà?Rànhlànóănđứttụiconcộc,consồm,convằn,convện,trôngnhàquêquá.Khoatángáichẳnghaynóhọcai,mànghechừngmảlắm,chẳngthếnhữngtiểuthưmựckhoácbộáonhung,tiểuthưđốmmặchàngbom-bay,nóđiềunướcnonđượccả.Thìracóbộmãtốtbaogiờcũngvẫndễlàmsitình,chonêncáisốđàohoacủaanhcôngtứTớpđãlàmchotronglàngêu,nhiềutayphảipháttức!

Rồichẳngbaolâu,conTớpmộttaychônbiếtbaocànhPhù-dung.Nhànàocónhữngchịmớinứtmắtralànócũngđâmvàochokỳđược.Dùlầnđầucócựtuyệt,nhưngđếnlầnthứhai,haylầnthứbalàcùngchịảphảicảmngaychàngcóduyênấy.Thếrồinórủrêngayýtrungnhânraluỹtređểchỉnonthềbiển!

Nhiềungườibắtgặpnógiởcáimặtchó,ởngoàiđườnglấylàmchướngmắt,

đãgiọtchonóbaonhiêuphennhưngchóđengiữmực,nàonócóchừa.Đếnnỗichỉmộtmìnhnó,màtrongngótmộtthángtrời,baonhiêubạngáitrongxãhộimõmnhọn,nhấtlàbọncấp-tiếnđềubịhư,hoặcchửahoangvónócả?Bợmthếđấy!

Cậuphonglưucôngtửnổitiếngtrongángnguyệthoahồiấy,tráctánglắmmàkhôngcósâmnhưngquếphụđểtẩmbổ,chonênđâmrayếuớtgầygò.

Đãnhiềubận,vì sựghen tuông,nóbịnhững tìnhđịch trongêugiớiđồngminhnhaucắnnókịch liệt, cókhi toạcđầuxẻ taixuýt thànhánmạng to.Nhưnggiánhưđộtrước,hẳnnólănlưngvàomộtphensốngmáiđểgiữthểdiệnvớigái.Nhưngđộnàythìngườianhemđànhchịutho,dằnlòngtạmlybiệtmấycônhânngãimàcúpđuôicắmcổchạymộtmạchvềnhà,chuitọtvàogầmphản!

Nhưngmàđãcóthóiđatình,thìdùcómắcbệnhgầnchếtcũngvẫnngứa,cáiđóchócũngnhưngười.

Kìa,vếtthươnghồlành,ngườitađãbắtgặpnóđimògái;màlầnnàyquáilàmsao,nóđánhhơibiếtngaylàtrongnhàkia,mớicócôchóTâyrấtsộp!

ConTớpvừathoạttrộmliếcdungnhancủacôbạnmẫuquốcđãđâmramêđặc,chờnvờnngayđếngần.

Muốnchừngnócũngnhưta,thấymónlạthìthíchnếmchorộngkiến-văn,nênngàynàonócũngđếntántỉnhhaibadạo?Chẳngbiếtmắtxanhnàngcólọtchànganh-đi-dềnhaykhôngnhưngdùcóchimđượcmàcứphảiphó-máthãohuyềnnhưthếthìthágì,chonênxin.Chàngtrướchếtnghĩđếnvấnđềphụnữgiảiphóng.

CôảchóTâyđâythậtđánggọilàmộttrangthiếunữtânthời,đủlàmchochimsacálặn.Này,hươucốtcách,vượntinhthần,màgấughenthuamõm,cọphờnkémnanh,mỗikhihoagầungọcẳng, tiếngoanhnhư rungđộng,dâyđàn timcủaTớpnhưoánnhư thanh.Khôngnhững thế,chiếcvòngdađeoquanhcổ,bộlôngnhẫychétvàomìnhtrôngđặcLemur,lạinhưtăngcáinétyêukiềucủatấmthânmơnmởn.Nóitómlại,conchóTâyđánggọilàmộtđóahoakhôi,mộtngôisaosáng,khiếnchomỗikhichàngTớp loanhquanhngửingửibênchốnkhuêcũi,cũngkhôngmuônvềnhànữa.Rồithếquái nào, chẳng biết ngôn ngữ của hai giống chó ấy có đồng hay không,nhưngchắcTớptasinhtrưởngởđấtHànội,thìcũngnóiđượcdămbatiếngbồi,nênđôngTâygặpnhaungay.

Cómộthôm,conTớpcũngdiệnbộcánhmọikhiđươngbắtchướchệtnhưcái mốt ngoáy ba-toong công tử bột mà ngoe nguẩy cái đuôi, lượn xungquanhcũinàng,thìcómộtđứabéconraphangchomộtquecủivàolưng.Sợxấuhổvớinhânngãi,vảtứcvìbịngăntrởtrongcuộcvuivẻtrẻtrung,Tớptangoạmngaychomộtmiếngvàođùithằngbé,rồiđibàitẩu-mã.

Đứabékêurầm,cảnhàxôrađuổiTớp,nhưngkhôngkịp.ThếlàconTớpcómộtmộtbọnthùnhân.

Họbànvớinhau,rồisẽđánhTớpchết,màngườianhemthìkệch,babốnhômkhôngdámthòmõmrangoài.

Nhưngngọnlửadụcbaogiờcũngcướphếtánhsángcủasựsuyxét;ngườicũngvậymàchócũngvậy.RồichắcrằngTớptanhớngườiyêuởnơicaotươngkíncổng,suốtngàybịcấmcungtrongcửabuồngkhuê.Ừtộigìkhônglẽcáđãcắncâulạichịuvứtcầnđóđểphíhoàimấtcáibòlạc,rồiđứakhácnónướctrướcbẻhoathìdạihơncầy,chonênanhtalạimonmenđếnđứngởbờgiậunhìnvàođểthămtintức.Khitítmùnàothấybónghồngvàora,anhtamới láchquahàngrào,cólẽđịnhbànvớicôemcáichướcxổlồngtháocũi.

NhưngmàkhốnnạnchoconTớp.Ngườitabiếttínhquanviênmêgáihayliều,nênđãquyếtvớinhaurằngthểnàorồiTớptacũngcònđếnnữa:Vìvậyhọkhôngthảconchócáiravội,đểdùngkếmỹ-nhân,thìmớidửđượcconTớpvàotròngđểđánhchết.

CáisốconTớpđếnngàyhômnaylàhết,hẳncácngàicũngđoánnhưvậychứgì!Phải,nhưngnóchếtmộtcáchthảmthiết,mộtcáchđauđớn,khiếncho ai đượcmắt trông thấy cái phứt sau cùng của đời nó, cũngphải rùngmìnhghêsợcáibảtình,cũngphảithươngxótnhữngconngườiđươngđắmđuốitrongbểái.

ConTớpnhìn trướcnhìn sau, lững thữngđếnbêncạnhcũi.Khinó tưởngrằng được bình yên nhưmọi ngày, nó bèn ngoe nguẩy đuôi như phất cờthắngtrậnchạyxungquanhcũinhưđiênnhưcuồng,rítầmlênrồithòmõmvàohítlấyhítđể.Nóhônchánnhưthếrồinóthèlườiraliếm,liếmmặt,liếmlưng,liếmcảchỗkhôngđángliếm.Conchócáithâytìnhlangânáihìnhnhưsóng tìnhcũngxiêuxiêunênnằmyên.ConTớp thừacơ, tiếnđếngần,cốchuiláchcáiđầuvàokhecũiGiữalúcấy,ngườitathòdâythưngthònglọngvàocổnóvàdòngbuộcvàocột.

Nókhôngbiếtrằngđãmắcvàotròng,nócứtuântheomệnhlệnhcủanữthầnVénus.Láchđầuvàokhekhôngănthua,nómớinhẩyhaichântrướclênmặtcũinhưlốimọikhicủanó.Nhưngcũngkhôngthấycônghiệugì,nólạiđànhnằmẹpxuốngđất,liếmlấpliếmđể,rồilạicốlấyđầu,muốnhẩychođổcáicũi.

Rành là nómuốn đạp tiêu phòng để vớt người trầm luân. Nhưng sức nókhông sao làmchuyểnđượccảcái cũinặng trongnhốtmột conchóphốppháp,nóđànhchịuphép.Lúcnàyngười ta thòdâyvàohaichântrướcnó,thiếtchặt lại,vàtróighìrađắnglưng.LạchoconTớpchẳngthấycái tìnhthếnghiêmtrọng,hìnhnhưnóchỉnghĩlàmsaochođạttớimụcđíchlàđượccọxátvàongườiyêu,cònngoàira,nóchẳngtrôngthấy,chẳngđểýcáigìcả.

Conchócáiở trongcũi, thấysựnguyhiểm,cắn rống lênmấy tiếngđể rahiệuchobạnbiếtvụbắtbớquantrọng,nhưngconTớpthìnhưbịmùmắt,cứrít,cứ liếm,cứcốnhắcđầu lênchovừa tầm.Thỉnhthoảngnó thấyvướngvíukhóchịu,thìcũnghụchặccựacạynhưnghễcáilưỡinócònđượcgầnbênmôngconchócái, thìnó lạiyênngay.Ấythếrồingười tacộtnốthaichânsaunólại.

Bâygiờthìnóchỉcòncựacạyđượccáiđuôivàcáilưỡimàthôi,màthậtlànómêgáiđếnnỗichếtđếnđítmàkhôngbiết?Chẳngthế,bịtróimấtcựamàđầunócònhụcvàobẹnconkia,đuôicònvevẩyradángkhoáitrílắm.Conchó cái thấy tấnbi kịchbên cạnh, lồng lênvà cắn rầm rầm, rồi cựamìnhsangchỗkhác.ConTớpcũnglănlộntheođếngần,nhưngchânbịtróikhôngđiđượcvậymànómặckệ,nócốlêbằngbụngđểđượcđếngầnchỗlaliếmchothỏadụctình,rồinórítlênmấytiếngđắcthắng!

NếuaichúýnhìncáichếtcủaconTớpmớithấyđộngtâm!Tróixong,ngườitadốcngượcnólênxànhànhưngácquá,họtinhnghịchđểchocái,mõmnóvừađúngvớibạngáinó...

Bịđauđớn,nócũngcựacạy,cũnggiẫygiụa.Nhưngkhimắtnótrôngthấyconchócái,thìnhưnólạiquênhếtmọisựđểcốchịuđựngnỗikhổthốngvềvậtchấtmàngoenguẩyđuôivàthèdàilưỡira,làmcáiviệcsungsướngvềtinhthần.

Lúcấy,ngườitabắtđầuxửtộinó.Ngườitachằnghaiđầudâybuộccổnó,thiết thậtchặt lạichonómấtcựa, rồi thòđaonhọnvàohọngnó,cứamấynhát.ConTớpặcặckêurúlênvàitiếng,tiamáuvọtra.Khônghiểunócó

biết làsắpchếthaykhông,nhưngsaukhikhôngcònhơisứcmàgiẫynữa,màmắtnóvẫnchămchắmvàoconchóTây,lưỡinóvẫnthèlèrađểliếmlaliếmliệt,đuôinóvẫnvẫynhanhnhẩunhưthường.

Nhưngchỉđượcvàiphútnhưthế,rồimắtnóđờđiđuôinóyếuđi,lưỡinócốthòdàiramàliếmcảvàothanhcũi.Rồidầndần,nhưchiếcđồnghồhếtgiâyđuôinókhôngvẫyđượcnữa,oặtlảxuống,mắtnóhếttinhthần,nhưngchỉcòncócáilưỡilàvẫncòníttinhlựcsaucùng,thấyđưađiđưalạiđượcđếnnămsáucáinữamớiimhẳn.

-ThếlàconTớphysinhtínhmệnhđểthờphụngáitình,vậymàđãchắcgìnóbiếtlànóđãchết.Nhưngchóchếthếttruyện...

17Aout1993

Anhxẩm

Từchiều,lạibắtđầutrởrét.

Gió.

Mưa.

Nãonùng.

Đườngvắngngắt.Chưađến8giờmàđườngđãvắngngắt.Thỉnh thoảng,nhữngchiếcxecao-sukínmítnhưbưng,lépnhépchạyuểoảitiarahaibêncánhgàhaidòngkhóithuốclá.Lạithỉnhthoảngmộtngườiđiléndướimáihiên,runrẩy,vộivàng.Thậtlàcảmộtđụnvảichỉhởcócáimặt.Trênđầumộtcáimũtủmhumxuốngđếnmi,quanhcổ,mộtcuộnkhănlendầycộm.

Rồiáo,quần,giầy,bíttất,găngtay,cóbaonhiêuthứđểchốngnhauvớirét,đềuquệncảvàongườixùxù.

Mưanhưrâybột,nhưchănglưới.Phốxálờmờtrắngra.Xungquanhngọnlửa điện đẫm lệ rây nước loáng sáng thànhmột quầng vàng tròn. Đườngbòngnhoángnhưmặthồlặngsóng,chiếulộnnhữngvệtánhđèndài.

Giógiậttừnghồi.Lávàngtrútxuốngmặtđườnglăntheonhauràorào.Hơilạnhthấmbuốtđếntậnxương.

Câyvàcộtđènrúlên.

Nhưngmộtgiọnghátảonãoxenlẫnvàotiếnggió.

HộiChùaThầyanhemơicònđươnglúcđuachen,

Hễnhanhchânthìtới,chứươnhènthìíxa.

Dướimáihàngnướcđầungãba,mộtanhxẩmđươnglắc lư,nghêucổ lênmàhát.

Anhngồitrênmanhchiếu,trướccáixoongsắtTâythủng,mộtđùighếchlênmặtđàn.Taynắmcần,taybậtdây,anhuốncungđàntrầmbổngtheotiếnghátkhànkhàn.Cáimũdạ,trơntừđỉnhđếnrìa,mềmoặttheokhuônđầu,chechoanhkhỏilạnhgáy.NhưngcáiáoTâyvàngrộngthùngthìnhkhônggiữnổihơirétcắtda.Mặtanhxámlại.

Hếtbàixẩmchợ,anhquayracảilương.Anhngâm:

Hainămiimớirõlaàmườii,

Hễmàhaisáuúú,tôiithờimườiihaiai...

Màchứtôicảmtạcácàngài...

Điệuhànhvânbắtđầu.

Anhngửađầu,dúmgânmặt,hámồmramàhát.Tiếngđàn từngtưnghòatheo,lúckhoan,lúcnhặt.

-Nàocácôngcácbàchonhàcháukiếmbữa.

Anhnhănrăngracười.

Nhưngmà...

Gióvẫngiậttừnghồi.Lávàngtrútxuốngmặtđườnglăntheonhauràorào.Holạnhthấmbuốtđếntậnxương.Câyvàcộtđènrúlên.

Mưavẫnnhưrâybột,nhưchănglưới.Phốxálờmờ,trắngra.Xungquanhngọn lửa điện đẫm lệ, rây nước loáng sáng thành một quầng vàng tròn.Đươngbóngnhoángnhưmặthồlặngsóng,chiếulộnnhữngvệtánhđèndài.

Đường vẫn vắng ngắt. Thỉnh thoảng, những chiếc xe cao-su kín mít nhưbưng,lépnhép,chạyuểoải,tiarahaibêncánhgàhaidòngkhóithuốclálạithỉnhthoảngmộtngườiđiléndướimáihiên,runrầy,vộivàng.

Thếmàanhxẩmvẫnhát.Anhkểsamạc:

Màchứanhkhóaơi,emtiễnchânanhxuốngtậnbếntàu,

Haitaysémxáchcáikhăngiầuemlấyđưaanh.

VàđếnMa-đơlông:

Làbáiaphốrrề.

Thauanhvẫnkhôngmộttiếngvangđộng.Mộtxucũngchẳngcó.Mộtchinhtocũngchẳngcó.Mộtchinhconcũngchẳngcó.Anhcànghếtsứcđểhát,đểđàn,vàđể...Khôngainghe.

Bởivì...

Đường càng vắng ngắt. Thỉnh thoảng, những chiếc xe cao-su kínmít nhưbưng,lépnhépchạyuểoải,lạithỉnhthoảngmộtngườiđiléndướimáihiên,runrẩy,vộivàng.

Bởivì...

Mưacàngnhưrâybột,nhưchănglưới.Phốxálờmờtrắngxóa.Xungquanhngọn lửa điện đẫm lệ, rây nước loáng sáng thành một quầng vàng tròn.Đườngbóngnhoángnhưmặthồlặngsóng,chiếulộnnhữngvệtánhđèndài.

Bởivì...

Gióvẫngiậttừnghồi.Lávàngtrútxuốngmặtđườnglăntheonhauràorào.Hơilạnhthấubuốtđếnxương.Câyvàcộtđènrúlên.

Nhưnganhxầmcótrôngthấyđâucảnhấy.

Anhlạinói:

-Cácôngcácbàbớtchútítchocháukiếmbữagạo.

Ôngnào?Bànào?Quanhanhnàocóai?

Songanhvẫncứhát,hátmộtmình.

Anh,anhcùngem,cógiờicógiờixuikhiến

Chochúngtadịpnày.

RồilạikểchuyệnSàiGòn:

Anhtiếcchocômìnhmơnmởnđươngtơ,

Buồngkhônglạnhngắtđươngchờđợiai.

Vàthỉnhthoảnglạigiục:

-Cácôngcácbàthươngkẻkhó,cácôngcácbàơi.

Anhtưởngđôngngườiđứngnghelắm.

Chứ biết đâu, xung quanh anh, gió giật từng hồi, lá vàng trút xuốngmặtđường,lăntheonhauràorào.

Mưa như rây bột, như chăng lưới. Đường bóng nhoáng nhưmặt hồ lặngsóng,chiếulộnnhữngvệtánhđèndài.

Đườngvắngngắt.Thỉnhthoảngnhữngchiếcxecao-sukínmítnhưbưng,lépnhépchạyuểoải.Lạithỉnhthoảng,mộtngườiđiléndướimáihiên,runrẩy,vộivàng.

Anhcứhát.Hếtsứchát.Gòngựcmàhát.Hámiệngtomàhát.Hátnhưconcuốckêuthương.

Ônggiănglêncao,ônggiăngxuốngthấp,ônggiănglẩnbóngchuối,chứônggiănglạiiamờ.

Vàkhiđãđếnhết tấtcảcácbàianhthuộc,anhngồi imlặngđểchờvàđểnghe.Sauhết,sờtayvàolòngthaukhôngđểvét.

Rồi anh run cầmcập, xếp thau, ômđành cuốn chiếu, cầmgậy, đứngdậy,thongthảlầnlốiđi.

Gió.

Mưa...

Nãonùng.

1936

Bàchủmấttrộm

BàchủlàmộtmeTâyđủcungcách.Nghĩalàbàcũngcómộtđôimáchảy,mộtcáimồmđỏ,mộthòmkhănchầuáongự,vàmộtthằngbếpđẹptrai.Bàlại còncócáikènhát chạyđiện, cảngàyvô tình làmphúcchohàngxómđượcnghenhờ,từđiệunhẩyđầmđếnbàiniệmPhật.

Bàđãngoạitứtuần,màxuânsắcchưahềgiảmbớt.

Vìnhờcóđôigiầycaogót,bàhãycònđủcảđằngtrướclẫnđằngsau.

Tuyvậy, từngàyquanChủvềquíquốc,khôngsangnữa, thìbànhấtđịnhcấmcung,“mét-xì”cảđánhchắnvàđixemchiếubóng.Bàthayhaithứtiêukhiểnấybằngquyểntruyệnvàcáikènhát.Vậynênbàbảo:

-ThếmớibiếtTâyngười tanói “phúquý sinhchữnghĩa” làphải.Chẳnggiấugìông,từngàyđánhbạnvớiquannhàtôi,tôimớiđượchọc.ThànhrabâygiờsáchTây,sáchtầu,tôiđãđượcxemqua.Nhưngtôisuynghĩ,khôngquyểnnàocógiátrịbằngbộLaThôngTảoBắc.

Rồibàmóctrongtủchè,lấyramộtchồngsách.Haynóichođúng,mộtvậtlàmbằnggiấy,cótrộnlầnmùimồhôivàphấnhồng.

Bàđóngkínnhữngnămcònlạivàomộtgiannhàcótrấnsongsắt,cóchuôngbấmvàcócổnghậu.

Cảphố,aicũngphụcbàlàngườichântu.Vìngoàingàyrằm,mồngmột,bàđilễ,đốaicòngặpmặtbàởđường.

Nhữngngườibiếtrõbà,thìlạikhencáchkhác:

-Thựclàđànbàhiếmcó,quảnggiaomàtháovátđủviệc.

Bàđãbảolậpcáiđiệnngaytrêngácnhàbà.Nhấtlàthờithường,dămbẩyôngTây,bàđầmđếndựtiệckhivề,aicũngtươicười,bắttay,cảmơnbàrấtvuivẻ

Mộtngườinhưthế,aichẳngkínhnể?

Thếmàmộtbuổisángvềmùađông,ngườitathấyhàngphốxúmđôngđỏtrướcnhàbà,kiễngchân,hámồm,cốdòmvào.Ôngđộisếpvútlialịa.

Thìrabàbịmẻtrộmto,mớihồinămgiờrưỡi.

Cảnhsát,mậtthámtứctốctớinơi.Nhưngquângianchỉcònđểlạicósựmấttiền.

Cácnhàchuyêntráchkhámxong,bướcmộtchânlênô-tô,cònquaylạianủi:

-Bàcứyêntâm.Việcai,chứviệcbà,thìchúngtôixincamđoantrongmộttuầnlễsẽbắtđượcthủphạm.Rồibàmuốntrịtộinóbaonhiêunăm,quantòacũngchiềuý.

Bàcảmơnbằngmộtnụcườihéohắt,xanhnhợthàmtiếutrêncặpmôichưakịpbôisáp.

Aithấybàlúcấymàchảáingại.Nhấtlàbaonhiêusựlolắng,sựsợhãilộcảtrênbộmặttrầntruồng,thìđếnnhữngquảtimsắtđácũngphảirungchuyền.

Bàđãtưởngmangnhữngđứctínhhiềnhoà,thờchồngtrongkhixavắngđểmàmua chuộc lòngngười cho sốbạc trong tú két đượcyênnghỉ.Ai ngờnghĩmộtđằng,đimộtnẻo.Bàmớibiếtlờiquanôngthườngnóikhitrướclàchílý:

-GiốngAn-namlàgiốngnóidốivàăncắp.Màykhôngnêntinai,nhất làđốivớinhữngkẻđầytớ,càngnêncẩnthận.

Vì thế, đến buổi trưa,mấy chức vụ đến xích taymột xốc ngườiAn-nam:Thằngở,conđòi.Tuốt,tuốt.

Một chuỗi phóng viên chực sẵn ở cửa, nhìn bọn kia bị bắt bằng conmắtkhinhbỉ,tihítrongcặpkínhtrắngcólẽlàcậnthị.Vìkhôngđượcphỏngvấnbà,bọnấyđànhchịuđiềutra,cópnhặtđóđâymộtvàitintức.Rồilênmặtôngquantòacaođoán,vànhàtừthiệncaotaytheothóiquen,họviếtmộtbài bốn cột,màvăn chương cógiá trị hơn sự thực.Cuối bài, độcgiả cònđượctrángmiệngbằngđoạnbuộctội,vàđoạnluânlýthếtkhông:

-Một người đàn bà phúc hậu, hiền từ như cụChủmàbịmất trộm, thì aikhôngáingạivàtứcchobọnđầytớbấtlương,đồngđảngvớikẻgianphi.

Mộtlẽcáccửangõnhàđềuđóngkínnguyên,duycósốbạchơnmộtnghìnvàchiếcnhẫnkimcươngtrongnhàkhôngcánhmàbay,cũngđủđểkhéplũongsốngtrongtayáovàotộinặngđược.

Ôi!Tiệnđâyxinnhắnnhủbàconthànhphốta,tửnaycónuôingườinhàđầytớthìnênxemxéttôngtíchchocẩnthận.

Nhưngchẳngbao lâu thủphạmvàđồngphạmsẽcùngnhauđọckinhsámhốitrongnhàpha.Lướiphápluậtchẳngđểthoátbaogiờ.

Chínhthế.Lướiphápluậtcóhởmắtđâu,nênbọnphạmtộibiếtláchchỗnàomàrakhỏi?Chođếnngười lương thiện lỡsaphảicũngkhó lòng lọtđượcnữalàbọnđầytớcốnghểnhcổ,dàimôi,đểkêuoan.Songaidạigìmàtinchúng.Hễchínhthủphạmbịbắt,thìsẽbiếttrắngđen.Trongkhiđợithuyềnchàichănglướikéolưới, thìchúngcứviệcchịukhónằmyêntrongbuồngrệp.

Bathángđãqua.

Mànbímậtvẫnđóngkín,lấpnhữngviệctàkhuấtbêntrong.Conmắtnhữngnhà trinh thámvẫnmàimãi trêncỗ tổ tômhoặc trêncácmặtphản,nhưngcũngkhôngđủsứcđểnomthấu.

Vìrằngmuốnmởchiếcmànđó,chẳngnênhấptấpcứtừtừkiếmlấycáichìakhóa,khekhẽchovàoổ,rồivặn.Chỉmộtchốc,làtrongbóngtối,trênthảmnhungtaimlặngmàxemsựthựcbầyratrướcmắt.

Nhưngcáithìakhóaquýhóakia,kiếmđâura?

Cóngườithìthào:

-Nóởtrongtúibàấy.Bàcóquyềndùngnó,nhưdùngcáithìakhóakétcủabà.

-Nhưngnàobàcóhớhênhmàdùngđếnnó?

Vìtrướccáibuổisángnặngnềmùađôngkia,bàcókhách.Mộtôngkháchngườỉlàng,bàbảothế,trẻtuổivạmvỡ,mặcquầnáoTây,đượcbàtiếpđónrấtlongtrọng.

Trongnhà,đènlửasángchoang,kẻhầungườihạthahồmàbậnrộn,màlậpcông,màănbớt,màănvụngvàphảimắng.:

-Chảmấykhi,tủ“ích-phê”mởcửa,baotiềnmởmiệng,tộigìchẳnghưởngchútthừathãicủabữatiệcvuimừng.

Chủkhách tròchuyện,nóicườiởnhà trên, thìởnhàdưới,câu traođi, lờiđáplại,cũngchẳngkém.

Chíngiờ:Hơimenđãnồng.Tình“thiênlýthahươngngộcốtri”nhưmộtcáidâykéohai chiếcghếđốidiện sangmộtphía.Tiếngnóikhẽdần,haiđầuphảichâuvàonhaumớiđúnghethấy.

Mườigiờ:Cuộcrượuđã tàn.Dây thânái thắtchặt thêmmộtvòng,kéocámộtchânkháchlênđùigiànẫucủachủ.Tiếngnóikhôngthấynữa,nhưngbônmắtnhìnnhau:Sựimlặngcònnóinhiềugấpmấy.

Mườimộtgiờ:Ngọnđènmờtỏ,gióđộngbứcmàntuyến.

Chủkháchbấylâukhátkhaogặpmặt,chẳnglẽbỏphíthìgiờ.Màcáidâykiacứthítmãi,cứthítmãi.Thìchẳngmấychốc,giữacáilặnglẽthiêngliêngcủabanđêm,haitấmthânmộtgiàmộttrẻ,lẫnlộnvớinhaunhưmột...

Conchuộtrúc.Conmốichépmôi.Chúngcũngmuốnhưởngcáithúvịcủabóngtối.

Nhàdưới,vúgià,anhbếp, thằngxê,consen,hồn thơ lai láng, tonhỏcâuchuyệnmùisoalụa,thắtlưngsồi.

Rồi,khoảngđêmtrườngnhưmiếngvảiđen,đậykínlấytừngấyphiếnthịt...

Nghềđời,tứcnướcthườngvỡbờ,haynóinôm,cáidâybềnđếnđâu,bịcolắmcũngphảiđứt.

Chođếncáidâymạnhmẽ,vôhình,buộcnhữngngườitrongnhàbàChủ,đôimộtvàonhau,đếnnămgiờsángcũngphảiđứtphựt?

Thằngxemởmắt.Consenđãbiếnđâurồi.

Anhbếpchoàngtỉnh.Vúgiàchẳngthấyđấynữa.

Bàchủtỉnhgiấcmơmàng,chỉthấymìnhtrênđệmmàcạnhmình,họachăngcònlạivếttrũng,ghitíchcủamộtxácthịtnằmbên.

Nhưngàythường,bàđưamắtnhìnratủkét.Thìchaoôi!Bàthấynóháhốcmồmra,hãycòntỏvẻngạcnhiên,vìkhôngphảibàntayquenmởnó.

Tínhbàđiềmđạm,chẳnglaóomsòm,chỉ lẳnglặnglênsởmật thám,xin

ngườiđếnlàmbiênbảnmộtvụtrộmquantrọng.

2-1934

Bàláiđò

Chúngtôitớimộtbờsôngvàphảiquaconsôngkhárộngấy.Chà,chúngtôithởphàomộthơikhoankhoái:Chúngtôisẽđượcnghỉngơitrênthuyền.Mộtngườiđànbàngoạibốnmươi,ngồicạnhmộtthằngbéchừngtámchíntuổi,hướngmặtrasông,đangvóttrebằngcondaonhọn.

Thấytiếngđộng,ngườiấyquaynhìnchúngtôivàcóýhớthải,thuxếpcácthứrồimộttaycầmdao,mộttaydắtcon,nhảyxuốngthuyền.Bàtalaynhốvộivàngcảisàocắmchặtvàobùn,rồiđẩymạnhchiếcthuyềnnan.

Conthuyềnchổngmũilêntrời,vỗsóngđànhđạch,nhảychồmraxa.Nhưngkhônghiểusaotựnhiênnóquaylạighévàobờ.

ĐồngchíViệtNammuốnchừnghiểuý,nói:

-Bàchochúngtôisangsôngvớichứ.Sáungườichởkhôngnặnglắmđâu.

-Vâng,cháughévàochỗkhôđểcácôngkhỏilấmgiầy.

Chúng tôi xuống thuyền, ngồi thăngbằng thì thuyềnquaymũi.Chúng tôiduỗichânchođỡmỏi,rồilấythuốclárahút.ChúngtôinóichuyệnvớinhauvềcáckhúcsôngbênchâuÂu.Gióhiuhiulướttrêndachúngtôimátrượi.Sóngphảnánhvàng,mặtnướcchóinhưgương.Quánửabênnày,yênlặng,thuyềntớichỗchảyxiết.

Chúng tôiphảivịnvàonhauđểngồichovững.Bỗng tựnhiêncon thuyềnchòngchành,đảolộnđi,hắtthằngbéconxuốngnước.Đồngthờichúngtôinghetiếngbùngbục:ngườiđànbàtaycầmcondaonhọnđangxỉađâmnátcảphíalái.

Nướcùavàovàtrongkhoảnhkhắc,cảchúngtôibăngragiữadòng.Trướcthếnguy,chúngtôigiữbìnhtĩnh.

-Anhem!Phảicứulấyđànbàvàtrẻcon!

Lệnhđưara,chúngtôihếtsức.

Chúngtôichốngnhauvớisóng,vớixoáy,đểđuổikịpnhữngcáiđầulúcnhôlên,lúcthụtxuống,theođànướcđỏngầu.

AnhBảo-TênViệtNamcủađồngchíĐức-đãnhanhtayômđượcthằngbé

vàcõngnóvàobờ.

Cònchúngtôiđuổitheongườimẹ.Nhưnghễnắmđượccánhtay,thìngườiđànbàquáigởấylạigiãygiụa,hìnhnhưmuốnchạytrốn.

Nhưngkhôngthể.Chúngtôiphảicứu.Vàsauhết,bàtacũngđượcdìuvàobờ.Chúngtôiđặthaimẹconnằmtrêncỏ,xúmlạichữa.Cảhaingườiđãnônrađượcnhiềunướcvàđãthởđượcđều.

Chừngnửagiờsau,bàláiđòmớimởđôimắtmệtnhọcnhìnchúngtôi,thởdài,nhắmmắtlại.Biếtrằngbàtađãtỉnh,đồngchíViệtNamhỏi:

-Tạilàmsaobànỡxửvớichúngtôinhưthế?

-HọlàngườiPháp,chúngtôikhôngchởchogiặc!

Chúngtôikinhngạcnhìnnhau.ĐồngchíViệtNammỉmcười:

-CácđồngchínàykhôngphảilàngườiPhápmàngườichâuÂu,giúpChínhphủtađánhPhápđấybà!

Bà lái đò uể oải nhìn chúng tôimột lượt, rồi không hiểu bà ta có tin haykhông,lạithấybàtanhắmmắtnhưtrước.

-ThếnếucácđồngchínàylàngườiPháp,saobàcònđểxuốngthuyền?

-Tôicũngtínhchạy,nhưngsausựcnghĩralàcácôngcósúng,khôngđểcácôngxuốngcũngchết.Đằngnàocũngchết,thàtôichếtmàgiếtđượctấtcảcóhơnkhông?

Chúngtôikinhngạcnhìnnhau.ĐồngchíViệtNamlắcđầuhồihỏi:

-Nhàbàởđâu?

-Tôikhôngcónhà,chicóchiếcthuyềnấy.

-Thếgiađinhbàcónhữngai?Chúngtôimuốnvàothăm.

-Tôigóa,chỉcómộtthằngbé.

Bàthởmắtranhìncon,rồiqườtaysờtránvàngựcnó.

(ThuậttheolờimộtđồngchíTiệpKhắctháng8-1948)

Biểutình

ÔngHuyệnnghenóithế,nênvừavàđượcmộtmiếngcơm,ônggiậtmình,vộibỏbátxuốngbàn,hỏidồn:

-Đíchthựcà?

Thámtửchắptay,đáp:

-Lạyquanlớn,đíchlắm.Conphảigiảdạnglàmngườibuôncau,luẩnquẩntrong làngmất bốn hôm, khôn khéo lắmmới dò nổi tin này,mới dámvềtrìnhquanlớn.

-ThếLýtrưởngkhôngbiếtmộttýgìvềlàngnósắpcócuộctụhọpkhảnghià?

-Dạ,chắcrằngthế.Màdễthườngnócònvềhùavớidânnữa.

ÔngHuyệnngẫmnghĩ,nóimộtmình:

-Quái,bâygiờthìlàmgìmàcũngnhũngnhiễuthếnhỉ.

-Lạyquanlớn,conkhôngrõ,nhưngđíchrằngbagiờchiềunay,thếnàoởlàngCaoHạcũngcóítralàhaitrămngười,cócảkhígiới.

ÔngHuyệnkhôngnóigì,ôngliếcmắtlêntường,nhìnđồnghồ.Rồiănnốtbátấy,ôngđứngdậy,vừađirửamặt,vừabảongườilínhhầucơm:

-Gọitài-xếsắpxe,taoratỉnhmau?

Ngườithámtửbiếttínhquanthầyvốnnhanhnhảu,bènrótsẵnchénnướcvàđặtcáitămngangđĩa,đểởbàn.

ÔngHuyệnrửamặtxong,uốngquàngchénnước,rồimặcáo,chụpkhăn.Vàtrongkhiôngngồitrênghếđểgàikhuyvàcạorâu,thìthámtửlomkhomxỏđôigiầyTâyvàochânôngvàbuộcdâyhộ.

Mọiviệclàmrấtnhanhnhẹn,ôngHuyệnngậmtăm,bướcrahè,đểlênxeô-tô.

Bữasángnay,ôngchỉăncómỗimộtbátcơm.Ôngvấtvảnhưvậy,vìthìgiờcấpbáchquá.Bagiờchiềunay,dânlàngCaoHạlàmbiểutình,ôngphảilên

ngaytỉnhtrìnhquansứ.Tráchnhiệmcủaôngbắtôngphảilàmthế,tuyôngchưa rõnguyênnhânvìđâucóvụ làmrốicuộc trị annày.Ông tinnhữngthámtửcủaông.Xưanayhọđãgiúpôngrấtđắclực.

Chiếcô-tôtungbụiđikhỏikhúcđườngđáhẹpthìđếnquãngđườngnhựa.Nóchạyhết tốc lực,đểchoôngHuyệnđượcgiápquanchủtỉnh trướckhiôngnàynghỉgiấctrưa.

Thìmayquá,lúcxeđếncổngtoà,tuyđãhơnmườihaigiờ,nhưngôngSứvẫncònngồiởbuồnggiấy.

***

Đượclệnhtrên,ôngHuyệnởtòasứra,tứctốcsangtrạilínhkhốxanh.ÔngđưadanhthiếpvàphongthưcủaôngSứchongườinhàôngGiámbinh.Lậptức,ôngnàymờiôngvàobuồngkháchđểbànviệc.

-TôisẽchongaymườitaysúngvềlàngCaoHạ.

ÔngGiámbinhnóixong,lấygiấybútđểviết.

NhưngôngHuyệnlolắng,hỏi:

-Vậyôngkhôngvềtậnnơi?

Ngầnngừ,ôngGiámbinhđáp:

-Chiềuhômnay,tôibậntuyểnlínhmới,chắcrằngkhôngcóthìgiờđiđược.Mườingườilínhcủatôisẽdướiquyềnchỉhuycủaông,tuỳôngsaibảohọ.

-Nhưngôngnênđếntậnnơi,vìcuộcbiểutìnhnàycólẽto.LàngCaoHạvốnxưanaylàmộtlàngcónhiềudânbướngbỉnh.VảlạiquanSứcóhẹntôirằngchínhngàisẽthânhànhvề.

-Ngàithânhànhvề?

-Phải,vàođộkhoảng4giờchiều.Vìchắclúcấycuộcđànápđãxong.NgàisẽhiểudụchodânrằngsựlàmrốitrậttựchỉcóhạichocôngcuộcmởmangcủaNhànước.

ÔngGiámbinhnghĩngợi,rồiđáp:

-Vậythìtôicũngphảivề,màvềtrướcngàimớiđược.Línhtôisẽđixeđạpngaybâygiờ,chừngđộhơnhaigiờthìtới.Còntôi,độkhoảngbagiờ,tôisẽcómặttạiđó

ÔngHuyệnvuivẻ:

-Vâng,thựclàmaychotôi.Vìtôichỉquencaitrịdântronglúcbìnhyên,chứchưahềsailínhtrángkhicónhữngviệcnghiêmtrọngnhưthếnàybaogiờ.

-Nhưngôngcũngpháicảmườitênlínhcơcủaông,đếngiờấyvềlàngCaoHạhợpsứcvớilínhcủatôi.

-Vâng,việcấydĩnhiên.Chúngnósẽchờlệnhông.

***

Từ lúc ấy, ôngHuyệnmới được yên tâm.Ngồi trên xe về nhà, ôngmỉmcười,bảothámtử:

-Đấyđứngngoàivòng,chúngnótưởnglàmôngquanthìchỉviệcngồimộtchỗđểăntiềndân,chứchúngnóbiếtđâunhữnglúcnày,cơmchảkịpăn,màlạilosốtvó.NếukhôngđượcquanSứvàquanGiámgiúptao,thìtaokhôngbiếtxoayralàmsao.

-Lạyquanlớn,consợviệcnàyquanGiámlạichiacôngvớiquanlớn.

ÔngHuyệnlắcđầu,cười:

-Khôngđờinào.TaotrìnhquanSứ,tứclàcôngcủataođầutiên.QuanGiámđếnđấy,chẳngquachỉlàvìtuânlệnhquanSứ,đigiúpviệctaomàthôi.Vìnếukhôngcótaođibáo,thìquanGiámtựnhiêncóbiếtlàngCaoHạcócuộcbiểutìnhmàcholínhvềhaykhông?Vảlạichínhtaophảigiục,thìôngấymớithânhànhvề,chứbỗngkhông,ngườitathiếtđếchgì.

Ngườithámtửgãitai,xunxoenói:

-Lạyquanlớn,conhầuhạquanlớn...

ÔngHuyệnhiểuý,gậtđầu:

-ĐãtaođãtrìnhquanSứrằngtinnàylàdomàybáochotao.Taođãbẩm

chuyệnmàyvớingài,ngàicóhẹnsẽtưthưởngchomày.

Thámtửvuisướng:

-Lạyquanlớn,quanlớnthươngxinchòconcáicửuphẩm.

-Được.TaođãbẩmvớiquanSứ rồi.Ngàihứa thếnàocũng lưu tâmđếnmày.Nghĩalàkhingàiđịnhtưchotao,tấtthếnàocũnghỏitaoxemnhữngaicũngcócôngtrongviệcnày.Lúcấy,taosẽbẩmcho.

-Dạ,độiơnquanlớn.

Mộtlát,ôngHuyệnhỏi:

-ĐixeđạphếtsứctừtỉnhvềCaoHạhếtđộbaonhiêulâu?

-Bẩmchừnghaigiờđồnghồ.

ÔngHuyệnlẩmbẩm:

-Bâygiờđãmộtgiờ.Vậyđếnbagiờhọmớitới.Thếthìchúngnóđangbiểutình.Chậmquánhỉ.

-Bẩmaiạ.

-LínhkhốxanhcủaôngGiámbinh.

-Layquanlớn,nhưthếcàngmay.Consợcácquanvàlínhvềtrướclúcbagiờthìdânhọsợ,khôngdámtụhọpnữa.ConthiếtnghĩviệcđànápđãcóquanGiámbinhvàlínhtỉnh,thìsựkhónhọcvềphầnhọchịucảchoquanlớnrồi.Vậydùcógâyracuộcđổmáu,quanlớncũngkhôngphảikhónhọc.Cứnhưcon,conchỉmongchoviệc to thêmra,vìviệccàng tobaonhiêu,côngquanlớncànglớnbấynhiêu.

ÔngHuyệngậtgù,mỉmcười:

-Cólẽ!

Thámtửthấyđắclực,bànthêm:

-Bẩmquanlớn,xinphépquanlớnchoconđivềCaoHạtrước,đứngđónlính tỉnhởđườngđồng,khôngchohọvào làngvội.Vìconsợngười làngbiết,thìhọtan,khôngdámtụhọpmất.

-Được,taosailínhcơHuyệnđứngđónhọởngayđầucánhđồng.

-Dạ,nhưnglínhcơnhà,xinquanlớnbắtănmặcquầnáonâucả.Nếudântrôngthấyquầnáovàng,họcũngcóthểđoánđược.Nếulínhvụng,đểtanmấtcuộcbiểutình,thựclàcôngquanlớnlàcôngkhông.

-Đượctaodặncaicơcẩnthận.MàtaobảocaicơdẫnlínhđiquànhlênlàngĐaVănrồihãyvềlàngCaoHạ.Nhưvậythựclàkínđáo.

-Lạyquanlớn,độmấygiờthìquanlớnvàolàngCaoHạ?

-Chừngnàoquangiámtới.TaocùngvàovớiquanGiámvàhaiđộilính.

-Vâng,quanlớncứđóngởđìnhlàngĐaVăn,đãcóchúngconđidothámvàtrìnhbáo.

-Màyphảilàmthếnàocứđộmườilămphút,chotaomộttinmới.

-Dạ, conxin tuân lệnh.LàngCaoHạhọquenmặtcon,nhưnghọvẫncứtưởngconđibuôncau,khôngaingờconcả.Conxinquanlớnchoconbangườilínhphụ,cũngănmặcgiảvờnhưphườngbuôn,đivớicon,đểrồiđemtinvềhầuquanlớnchotiện.

-Được,cốtmàylàmđượcviệc.

Xeô-tôquànhvàocổngHuyện,vàđỗtrướccôngđường.

ÔngHuyệnvàobuồnggiấy,lậptứcsaigọicaicơ,độilệcắtđặtcôngviệc.Rồinhìngiờ,ông thấyvẫncònsớm,bènđểcảkhănáo lẫngiầyTây,ngảlưngtrêngiườngnằmyênmộtlát.

LàngCaoHạlàmộtlàngđôngdâncư.Nóởvàomộtkhoảngđấtrộngrãi,theo dọc bờmột khúc sông khá to, nước trong vắt.Một con đường thênhthangnốivớinhữnglàngbêncạnh.Conđườngấy,cảngàytấpnậpkẻquangười lại,vìnó lạiăn thôngvớimộtbênchợĐốngĐavàmộtbên làchợMối.Haichợấyngàynàocũngcóphiên.

Nhândâncảmộtvùnggầnđó,hàngngàyđếnhọpchợ,đềuphảiqua làngCaoHạmớiđitớiđược.

Bởiởvàomộtnơicóđịathếdễlàmăn,nênbaphầntưdânCaoHạsốngvề

nghềbuônbán.Bếnsôngngaytrướccửađình,màmùahè,hoaphượngđỏốinặngtrĩuđầucảnhrủxuốngsoigươngtrênlànnướcxanhbiếc,lúcnàocũngcógiămbaconthuyềntửcácnơixađếncắmsào,bánnhữnghànghóahọcóthừavàbuônnhững thứchọchưacó.Cácbàđànbà trong làng,ngàynàocũngvậy,dậytừlúctinhsương.Mùahènóngnhưthiêu,cũngnhưmùađôngrétnhưcắt, khimõđiếm tancanhđổhồi, trongcácbếpđã thấyngọn lửavànglậplòevàtrênmáiđãtiaranhữngdòngkhóilamẻolả.Họthổicơm,nấunước,vàănxong,ngườinàongườinấygánhvộiđôibồđichợkẻotrưa.Vàtrongkhiấy,đànôngđãvaiváccày,tayxáchmồi,lữngthữngtheotrâurađồngđổimồhôilấybátcơm.

Họđivắngnhưvậy,đếntậnlúcmặttrờibắtđầungảvềTâymớitrởvề.Vợđếnnhà trước thì chạyquành ra đồngdắt trâu cho chồng.Chồngđếnnhàtrướcthìđóngánhhàngchovợ.Từlúcấy,tronglàngCaoHạ,sựhoạtđộngmớitrởvềcùngvớingười.Ngọnlửalạibắtđầucháytrongbếpvàtiakhóilạibắtđầuủấp lấymái rơm.Người ta thổicơm, tắmgiặtchoconcái, rồilàmnốtcôngviệcđồngángởsângạch,hoặcđiđòinợhaylấylạimộtvàithứhàngcầnbánngàyhômsau.

Từhaibagiờchiềutrởđi,đườnglàngCaoHạđãđônglạicàngđông.Vàđộbốnnămgiờ,ngườitarasânđình,ngồichơimát.Họđemnhữngchuyệnđồnđếntaihoặccólýhoặcvôlýđãnhặtđượcđóđây,đểnói,làmdậylênnhữngtiếngcườirộnràng.Chomãitớilúcnhọmặtngười,họmớiđứngdậyvềnhà,đánhmộtgiấcngủngon,đểsánghômsaudậy,lạilàmcôngviệcnhưnhữnghômtrước.

Cảmộtlàng,từngườilớnđếntrẻcon,từđànôngđếnđànbà,quanhnămchỉbiếtmộtviệcmưusống,thìbỗngnayđếntaiquantrêncómộtcuộctụhọplớn,dânlàmbiểutình,cócảkhígiới.Thếthìlàngấysẽtrôngthấysựtrừngphạt gớm ghê của hai mươi tay lính súng, của quan Giám binh và quanHuyệncótráchnhiêmcoigiữcuộctrịan.

***

-Lạyquanlớn,chẳngcóbiểutìnhgìcả.

Nghengườithámtửnói,ôngHuyệntáimétmặt,hỏidồn:

-Khôngcóbiểutình,thếthìlàmthếnào?

Ngườithámtửgãitai,ấpúng:

-Lạyquanlớnthatộichocon,khôngphảicondámtrìnhbậy,nhưngthựcralàconphảilừa.Ngườitathấyconđượcviệcnênthùmànghĩkếnàyđểquanlớnkhôngtingìconnữa.

ÔngHuyệnkhôngđáp.Ônglohơnlàgiận.Ôngmởđồnghồracoi:đãquáhaigiờrưỡi.Ngườithámtửthấyôngkhôngnóinănggìthìcàngsợ.Nhấtlàhắnlạithấycáchôngănmặcgọngàng,lốiquanbinh.Ôngđãbỏlốiyphụcbệvệngàythường.Khănnhiễu,áosa,thẻbài,giầyban,tấtcảnhữngthứchỉlợi choôngquankhiđượcbình tĩnhngồigiữaôngđườngđểhứng lấy sựkhúmnúmcủadânđen.Chứđếnkhitronghạtphảilúcđasựnhưhômnay,thìôngphảiđộimũ,mặcáovàng,quầncụtốngvàgiầydadầu,bụng thắtdâysúng lụcvàvaiđemsúng trường.Ôngănmặcnhưmộtvịquanvõvìcôngviệcôngphảidùngvõlựcbêncạnhhaichụcngườinhàbinh,bêncạnhmộtôngquanbinh,vàbêncạnhmộtôngchủtỉnhchắcrằngkhôngthíchônglượtthượt.ÔngHuyệnđãnghĩcáchthayđổivềhìnhthứcđểngườitrênvừalòngvàyêntríôngsẵnsàngchịuđựngsựvấtvảđểcốlàmtốtbổnphậntrịan.Sựmẫncánấyhẳnđemchoôngmộtphầnthưởngxứngđáng.Thếmànayvìkhôngdothámkỹlưỡng,ngườithámtửbáochoôngmộttinbậyhẳntộianhtatàyđình.Vìvậy,anhtasợ:

-Lạyquanlớn,contrămtộivớiquanlớn.

ÔngHuyệnphátcáu:

-BâygiờôngGiámbinhgầnđếnnơirồi.

-Dạ,lạyquanlớn.

-MàchốcnữaquanSứcũngđến.

Ngườithámtửrunlẩybẩy.ÔngHuyệnnghiếnrăng,nóitiếp:

-Màyhạitao.Màygiếttao.Taobiếtnóithếnàobâygiờ?

Ngườithámtửnhănnhónhưsắpmếu:

-Lạyquanlớn,connàodámcóbụnghạiquanlớn.Conmàphảnthầynhưthế,xinquanlớncứchoconmộtphátđạn,conchếtkhôngdámoánhậnmộtđiềugì.Quanlớnthươnghạicon.Thựclàconphảilừangườita.

-ThànhrataomangtiếnglừaquanSứ,lừaquanGiámbinh.Chốcnữataonóithếnàođược.

Ngườithámtửchỉgãitaivàquảquyếtthưa:

-Bẩmxinquanlớncứđổcảchocon,conxinchịuquởphạttùtộivớiquanSứ.

ÔngHuyệncườigằn:

-Nhưngtaocũngkhôngphảivôtội.Thànhratừtrướcđếngiờtaotinmày,quanSứcholàtaochỉnhắmmắtnghebậyvàlàmbậy.ThếsaomàydámbảodânCaoHạlàbiểutình?

Ngườithámtửchắptay:

-Lạyquanlớn,concóngờđâuphảilừangườita.

-Thếkhôngcómộttígìgọilàbiểutìnhcảà?

-Dạ,đâuchỉcómấyngườicógàchọi,đếnbagiờ,địnhđemrasânđìnhchođấuchơimàthôi.

ÔngHuyệnthởdài,giậmchân:

-Chếtmẹngườitamất?Chọigàmàdámnóibiểutình.

Nghĩngợimộtlát,ônghỏi:

-ThếnhưnglínhtỉnhvớilínhHuyệnởđâucả?

-Bẩmhọvẫnlảngvảngcảởcácnơiquanlớnđãcắtđặt.

-Chúngnóđabiếttinnàychưa?

-Lạyquanlớnchưa.

ÔngHuyệnmóc túi lấy thuốc lá,bậtđiếmchâmđểhút, rồiôngvắt tay rasau,điđilạilại,chốcchốclạimởđồnghồracoi.

Người thámtửngắmdángdấpanhhùngởcáchănmặccủaquan thầymàcàngthấytộimìnhtobộiphần.

Mộtlát,ôngđứngdừnglại,nói:

-MàyđigọithầyđộilínhtỉnhvớicaicơHuyệnlạingayđây,cóviệccần.

Ngườithámtửchạybachânbốncẳng.

***

Lúcbấygiờchừngbagiờ.Trướcsânđình, trongbóng râmsáubẩyngườỉđươngmắtchămchắmnhìnđôigàtrụilông,dađỏhỏn,hăngháimổvàđạpnhau.Nhưnghaiđầulàngbỗngcóhaitoánlínhsúngđứng.

MộtbọnngườiởchợĐốngĐaqualàngCaoHạđểvềnhàvừanóichuyệnvừacười.Nhưngbỗng:

-Êêđilộnlại.

-Cácthầychochúngcháuđi,kẻođếnnhàthìchiềucảmất.

-Khôngbiết,đólàlệnhquan.

MộtbọnngườiởchợMối,qualàngCaoHạđểvềnhà,hảhêtínhtoántiềnnongvớinhau.

-Êêđilộnlại.

-Làngchúngcháuởđằngkia,cácthầychochúngcháuvề,chứcònlộnlạithìđilốinào?

-Mặckệ,lốinàyquancấm.

Chẳngmấy chốc, làng CaoHạ chỉ có thu người vàomà không có chi rathànhthửsuốtdọcđườnglàng,ngườicứùnlại.Mànhữngngườibịgiữ,aicũngngơngáchỏinhau.Song,đốaigiảinghĩađược,vìchẳngaihiểucớgìhết.

NhưngduycóngườinàoyêntrírằnglàngCaoHạcócuộcbiểutìnhmớicóthểgiảngrằngđámđôngngườiđứngtụhọpđấynghĩalàgì.Khốnnỗingườiấygiảng theosựyên trícủamình,chonênđámđôngđó làngayđámdânbiểutình.

LàngCaoHạcóbiểutỉnh.

Trămphầntrămlàđúngrồi.Khôngcònnghingờgìnữa.

ĐếnlúcôngSứvàôngGiámbinhxuốngxeô-tô,ôngHuyệntrìnhngaysự

quantrọngcủacuộcrốiloạntrậttựnày.Vàđượclệnh,bọnlínhbắtđầugiảitán.

Người ta càng không hiểu làm sao.Nhưng biết rằng cứ đứng trong ngoàiđườngđểchờquanchophépđivềnhàthìthếnàocũngbịđánhđậpnênhọchạytánloạnvàtìmlốitrốntránh.Trongkhoảngtừbagiờrưỡiđếnbốngiờ,làngCaoHạbỗngdiễnramộtcảnhghêsợ.Ainấymặtcắtkhôngđượcmộthộtmáu.Mayngườinàocónhàquenđềẩnnúp,ấylàphúc.Nếukhông,họcũngquẳnggồnggánhđểchạythoátthân.Họnấpsauđốngrơm,trongbụirậm,nhịnthởđềchờchođếnlúcyênyênmớidámlộmặtrađểnghengóngtìnhhình.

Chomãiđếnnămgiờ,bọnđànanhtronglàngkhănáoranghequanSứhiểudụ.Họmớingãngửaralàlànghọcómộtcuộcbiểutìnhlớn.

1938

Bốanhấychết

NgàyấytôihọcnămthứtưtrườngSưphạm.Tuycònhaituầnlễnữathìtớikỳthira,nhưngmailàchủnhật,cònaicấmchúngtôinghỉngơisớmnữa?

ỞtrườngSưphạm,khôngbiếtbâygiờcònđượcthếnữakhông,chứmàmấynămvềtrớcthìkhiếpquá?Nhấtlàcác“cụcátdem”chúngtôi,làmnhưôngHạng!Ăncũnghơnmón,họccũnghơngiờ,màđếncáitráiLuật,cáibướngbỉnh,cũngcóphầnhơnanhemcáclớpdưới!Ừ,đượcthểsắpthira,lớnnhỏcũnglàmônggiáo,chonênchảsợ,chảnểaicả.Màcũngchảaibuồngiâyvớichúngtôilàmgìchothêmáccảm.Khôngnhữngthế,họctrònămthứtư,lại được phép lần lượt coi lẫn nhau,mà người coi ấy phải chịu hết tráchnhiệm,chonênlắmlúcchúngtôihoànhhànhnhư“ôngtướngQuảngLạc”!

Chíngiờtốihômthứbẩyấy.Trốngngủđãđánhrồi.Anhemcáclớpkhácđálên trên gác, bỏmàn nằm yên tĩnh cả, lúc bấy giờ chúng tôimới “khệnhkhạng”lên,lêgiầysềnsệt,nóichuyệnbôbô.Màchúngtôicócùnglêncảmộtchuyếnđâu.Ngườithìcònxuốngnhàdướiănphở.Ngườithìcònngồitronglớphọcđếnmườimộtgiờkhuya.Nhưngchúngtôilênsớm,cóphảiđingủ sớm cho béomắt đâu. Cạnh chuồng tiêu, ba bốn anh còn quây xungquanhanhĐoan“Bàmột”đểchờanhđánhdiêm“khao”nốtmẩuthuốclábanchiều.Bênvòinước,anhBách“Tu-via”miệng lúngbúngngụmnướctaycầmcáiđiếucầycánchổicònchờanhVũ“Oẳn”lấydiêmđể“tế”mộttuầnngoàihiên, bêndây tủquần áo anhVăn, trắng trẻovàđẹp trai, đangmắmmôimắmlợigiởvõđánhđôigiầygiônchobónglộnđểdiệnvới“en”Tuyết, thỉnh thoảng lại thửsoimặtvàomũigiầyxemđãđượcnhưgươngchưa.AnhChínhthìđươngchạynháolênvềtìmaicóítsìđạtđenđể“cộngsản”.

Trongbuồngmấyanhnghịchtinh,xúmxụmnhauđểlậtchănanhThọlàtínđồđạo“thờquần”vì sờ“vỡhộp”hômchủnhật, nên tối thứbẩyanhvẫnchịukhónằmvomốtôngTáo?

Lúc ấy tôi cũng duỗi thẳng cẳng, ngồi phệt ngay bên cửa chớp trông rađườngcáiđểdạynếtmấyanhvàingónđàntamthậplục.Xungquanhcácbạnngồichồmchỗmnhưlũcọpđắpởtườngcácđền.Ấytrongbọn“macàcúi”chỉcònthiếucóanhDính,anhRũng,anhKhải,màthôi.

Cácanhấyđâu?Cơchừngcáccậubị“công-sinh”,nênkhôngcònhyvọnggìrangàychủnhậtmàhoàicôngsắmsửa.Trongbọnbịphạtngàymai,cóanhRũnglàliềulĩnhnhất.Thiđếnnơirồi,màanhấychẳnglogìcả,chỉnay

trả lời cái thư tim tím,mai học thuộc cái thư hồnghồng.Cả buồi chỉ giởquyềnKiều,giacôngkhảocứunhữngcâutìnhtứ.Bàilàmthì“cóp”,bàithithì“phim”,chonênbaogiờanhbị“truy”,mặtanhcũngxámnhưgàcắttiết.

NhưnganhRũngvuitínhlắm,chẳnglúcnàotrênmôianhkhôngđểmộtnụcười.Giờhọcnàoanhcũngphatròchochúngtôiđượcphenvỡbụng.ChonênanhRũngtuythầyghét,nhưngbạnyêu.

Lúctôiđangđánhđàn,thìbỗngthấycótiếnggọi.

Tôidừngtaylắngtainghe:

-Cậunàotrêngácthượng,chotôinhờmộttí!

Tôi đứng dậy, cúi nhìn xuống đường phố, thấy dưới cột đèn,một đứa béchừng14,15tuổi,vẫytayvàgọi:

-Tôinhờcậu,cậuơi?...

Tôihỏi:

-Aiđấy?Hỏigì?

-NhờcậubảocậuRũngrằngthầycậuấymớimấtcậuấyphảivềngay,cóô-tôchờ.

Chúngtôithấycáitindữdộicủabạn,anhnàoanhnấygiậtnẩymình,kinhhoàngngơngácnhìnnhauvàhỏi:

-Rũnglênnghỉchưa?

Tôibảothằngbécon:

-Chờđấy,cậuấyrađâybâygiờ.

Nóixong,chúng tôi làmnônnaocảbuồngngủchạy toán loạnđi tìmanhRũng.Anhemlớpkhácchoàngcảmắtdậy,rồikháonhau:

-BốanhRũng“cátdem”chết.

AnhRũnglúcấycònđangởbuồnghọc,xemcuốntiểuthuyết.Nghetinnhưsétđánhngangtai,anhtáimétmặt,runbầnbật,mếumáo,hấptấpxếpsách

vởgậpnămsáucáithưkínvàocặp,rồitấttảhỏitôi:

-Đâuthằngbéconnàođâu?

.Chúng tôivội chạyxuốngnhàdưới,đưaanhRũng tìmđếnchỗcộtđèn,nhưngkhôngthấythằngbéconbannãyđâu,tôibènhỏito:

-AilàngườinhàcậuRũngđâurồi?

Khôngthấyaithưacả.AnhĐoantrêngác,thòcổxuốngbảo:

-Nóvềrồi...

AnhRũnglậpcậpchạylêngác,nằmềnhtrêngiườnglănlộnkhócnứckhócnở.Chúngtôihếtlờikhuyêngiải,nhưng,nhữnglờikhuyêngiảiấyđốivớitâmlýanhRũnglúcbấygiờ,chỉlàvôhiệu,chúngtôibènngườithìthuxếpquầnáohộ,người thảo tờgiấyphéphộ, rồigiụcanhRũngsangngaynhàôngĐốcmàxinphép.Mayquá,ôngĐốccónhà,kýgiấychoanhnghỉmộttuầnlễ.Thếlàanhbắtmởcổngrangay.

-ChúngtôinhìntheoanhRũngmàáingạichoanh.

Tộinghiệp!Trôngthấyanhấybannãyvuivẻ,cườikhanhkhách,ngồitronglớpcòntánchuyệnầmầmchêhếtngườinọ,lạitrêungườikia,màbâygiờanhđãbịvàocảnhgiabiến,vậtmìnhvậtmẩynóikhôngrahơi,khóckhôngratiếng,thìailàngườikhôngđộngtâm!

Vảchăng,ôngcụthânsinhraanhấy,chúngtôiđềuđượcbiếtcả,vìnghỉhèanhcómờichúngtôilênnhàtạiBắcGiangchơi.Ôngcụphúchậumàvuitính,coichúngtôinhưcon,chonênnaykhôngnghetinốmmàbỗngđánhđùng thấynóimất, thì tuykhôngmáumủnhưngcũngđều thởdài thươngtiếc.

Mộtconngựađau,cảtàukhôngăncỏ,chúngtôithấytinbuồncủabạn,liềnrủnhauxuốngcảbuồnghọc,đểbànbạcgóptiềnsửađồphúngviếng.AnhMộngcótàihùngbiện,ngồicaolàmchủhộiđồng.Cáihộiđồngnàycũngcótínhchấtêmđềmnhưhộiđồngcácdânbiểu,anhMộngnóirađiềugì,chúngtôicũnggậtngaykhôngaiphảnkháng.Kếtcục,cácanhgiaochotôiphảiđisửangaycâuđốivàmuacácthứđểkịpmai,buổitrưa,anhThuậnđápxelửađiBắcGiang.

Hộiđồnggiảitán,ainấyđềuimlặnglêngácbỏmànđingủ,ngậmngùitiếc

ngườithiêncổ,áingạithươngbạnsốđen.

Kể ra anhRũngcũng thựcđángái ngại.Bà thân sinh ra anh cũngđãmấtsớm,nayôngcụ lạiquy tiên thì thực làanhấyvôphúcquá.Vả,cònhơnthángnữathìthi,giáôngcụcóởlạiítngày,đểđượctrôngthấyanhấythànhđạt,cóphảivuivẻthỏalòngbiếtbaokhông?Màanhấycũngkhỏithiệtmộttuầnlễđểhọcrấnlên,cóphảithimaycũngcóphầnchắckhông?NayanhRũngở vào cảnhngộ sầu khổnhư thế, thì còn ruột gan nàomàhọc nữa!ThựclàconTạooáioăm,haybầytròthêmrắcrối.

Đêmhômấychúngtôingủkhôngyêngiấc,thỉnhthoảnglạihỏinhau:

-BâygiờRũngđếnnhàchưanhỉ?

-BâygiờRũngchắcđươnglănlộnbênquantài.

Sángsớmhômchủnhật,trướckhitôiraphố,anhemlạidặntôirằng:

-Anhphảigiụcthợlàmngaycâuđốimớikịp.

Tôimượnđượcxeđạp,thượngkhấncuốcđisắmsửalễvật.Xongxuôi,tôiliềnvềtrườngđịnhgiaotrảanhMộngđểanhcắtanhThuậnđi.NhưnglúcquaphốsôngTôLịch,tôisựcnhớranênquanhàcôanhRũngởphốHàngCótmàhỏithămtinbạn.

Đếnnhà,thấyvúgiàđứngcửa,tôihỏi:

-CậuRũngđilúcmấygiờ?

-Thưachưađiđâucả,cậuấymớiởtrườngrađếnnơi?

Cólẽvúgiàkhôngbiếtgì,nênmớitrảlờivơvẩnthế,tôiliềnđẩycửavào,thìlạquá,chảanhRũngnằmdàiởtrườngkỷkiathìlàai?AnhthấytôicóýbiếnsắcmặtvànóitiếngTâykhẽrằng:

-Đừngnóigìvềviệchômqua.

Tôichẳnghiểurasaocả.Thếlàthếnào?Trongkhibaonhiêudấuhỏicònđươngmócóctôi,thìanhRũngđãmặcáoxong,anhliềncầmmũrủtôiđi.Rađếncửa,anhcóýlo,vậtđầuvậttainói.

-Nguyquá,anhạ.

-Sao?Cụbâygiờthếnào?

-Ácquá,conranhconnólàmhạitôi.

-Saonókhôngchoanhvềà?

-Khôngphải,nónghetintôiphảiphạt,sợhômnaykhônggặptôi,nênnónóiláolàthầytôimấtđểtôiravớinó!

Tôinghecâunói,lạnhtoátcảngươi,choángvángđầunhưbịchóngmặt,tôiphảiđứngdừnglạivàvịn lấyanhRũng.Trờiơi?Thếranhân tìnhanhấynhớanhấymàmuốnđượcgặp,chứcógìđâu?Thếcógiậnkhông?Thìrachúng tôiphải lừacả.Tôi tức lộn ruộtnghiêmnétmặtmà tráchmóc,anhRũngchẳngcãisao,chỉnhănnhóhốihậnvàxinlỗi.Rồianhnói:

-Cònmộtviệckhónghĩchotôi,nhờanhtínhhộ.Tôimàkhôngvềtrường,thìmấtsáungàyhọc, tôimàvề trường thìôngĐốc thấy tôikhăn thâmáothâm,màbiếtlàtôinóidối,cólẽlôithôi,khôngkhéotôiphảiđuổimất,kỳthisắptới,mànếubốnnămhọcuổngcôngthìthầytôimắng,rồilỡviệcnàyđếntaithầytôithìtôichếtmất!Làmthếnàochoêmđược?

Vẻlosợcủabạn,tôikhôngmấykhitrôngthấylộtrênnétmặtngàythường,chonêntôinhậnbiếtbấygiờanhấynghĩngợilắm.Tôilạithươnganhấy,chẳngquanhănnhóchỉvìtình,tôinghĩmộtlát,rồinói:

-ChỉcòncáchtốinayanhvềthúthậtvớiôngĐốcnóilàanhbịđứanàonóthù,nóđánhlừabáotinấy.Nayanhlạixinđihọclàêmtruyện.

-Còncáchgìêmhơn,anhnghĩkỹhộ.Hômquatôilophờcảđầu!

Tôilạinghĩmộtlát,nhưngkhôngcònkếgìhơntôinói:

-Anhcứlàmthếlàêmnhất.

AnhRũngvẫnradánglonghĩ,rồicólẽanhchokếáylàdiệu;nênanhlạyvan,vàdặntôirằngvềtrườngchớnóivớiai.Anhnói:

-Saunàycóxảyrasựgì,tôicứanhđấy!

Tôiđãhứahếtsứcgiữkín,chonênrồitôicũngchẳngnóichuyệncùngai,màviệclênBắcgiangtôicũngtìmcáchngăntrở,nóilàthợlàmkhôngkịp.Cácanh liềnbảo tôikhinàođược thìgửingayxehỏacho tiện.Thế là tôi

dìmđồphúngđi.

Tốihômấy,tôivềtrườngsớm.Tôingồitrongbuồnghọc,tuymắtnhìnvàosách,nhưngvẫnlắngtaiđểýnghe,mỗibậnthấytiếnggiầyTâylộpcộpcủamộtanhởphốvàolớp,làtôilạigiựtmìnhhộanhRũng.Anhmàbịanhemhỏichuyệnthìkhôngbiếtanhtrảlời.Làmsaochotrôi.Nhưngquái,hếtgiờrồimàkhôngthấybónganhRũngđâucả.Tôilạikhôngđoánđượclàanhtađịnhlàmthếnào.Rồithứhai,thứba,thứtư,...ChảthấyRũngvàotrường,màlớphọcvắnganh,cũngimphăngphắc.Từhômanhnghỉ,trừtôira,cònanhemaicũngthỉnhthoảngnhắcđếnanhRũngmàáingại.Đếntốichủnhậtsau,gầntámgiờ,khichúngtôiđươngcúimặt,cặmcụixuốngquyểnsách,thìbỗngcóanhnóimộtcáchmừngrỡ:

-À!Rũng!

Rồimộtvàianh:

-Ê!Rũng.Tôichiabuồncùnganh!

Tôingẩngđầulên,thấyanhRũngmặtmũixanhxao,bơphờ,rầurĩ,chẳnghay anh lo hay đau buồn, tôi lại thấy anh ănmặc đại tang, đầu thít khănngangsômìnhmặcáosổgấu.

Tôilạimộtphenchoángóc,phânvânnhưmêmêhoảnghoảng.Ơhay,thếlànghĩa làm sao?Hay là bố anh chết thật chăng? Tôi trốmắt lên nhìn anhRũng.

Anhmỉmcườichàocácbạn,rồi tiến thẳngđếntôi,bấmtôirahè.Đếnhè,anhhấthàmhỏikhẽtôi:

-Khôngaibiếtđấychứ?

-Phải,nhưngsaolạikhănáonày?

AnhRũngtắclưỡiđáp:

-Không.Cònvài hômnữa thì thi ra,màôngĐốc cũngkhông trông thấymìnhnữa, chonên tôiphảiănmặc thếnàychoêmcâuchuyện trongmấyhômcuốicùng!

20Janvier1932

Cáilògạchbímật-TruyệntrinhthámAnNam

-Vôphépcácngài?

Xưanay,chỉcókhingườitaăncơm,mớiphải“vôphép”nhau.Nhưngtôiđây,vừabắtđầuviếttruyệnnày,tôiđãphải“vôphép”cácngàingay,làvìtruyệntuylykỳkhôngkémgìcáctruyệntrinhthámđạibímậtxảyraởđấtnướcAnNam - Từ khi cómột vài ông văn sĩ được trông thấy hẳn hoi -Nhưngkhốnthay,tácgiảtruyệnCáilògạchbímậtnàylạichẳnglànhàviếttiểuthuyếttrinhthámchínhngạch!

Vậythìtrongkhikẽchuyệncóđiềugìsơsuất,xincáccụcácquan,cácông(nhấtlàcácôngviếttiểuthuyếttrinhthámchuyênmôn),cácbà,bỏquáđicho,tôiđượcđộiơnvạnbội.

Đãbathángnay,tôimớilạigặpanhTrinh.TrinhbâygiờkhôngnhưTrinhtrướcnữa.Anhkhôngnhìngái,khôngnóitục,đếncảviếttiểuthuyếtvàlàmthơmới,anhcũngkhôngnốt!

TôiđãtínhkhôngchơivớiTrinhnữa,thìmộthôm,anhđếnnhàtôi.Mặtanhhầmhầm,anhdánmắtnhìnđồđạchếtthứnọđếnthứkia,rồivẫnhầmhầm,anhnói:

-Tôithíchanhlắm.Anhkhônglạichơi,thànhratôibuồnquá.

Nóixong,thấycótiếngđộngởtrongnhà,anhngócổvàomộtcáchtòmò,vàhìnhnhưnghĩngợiđiềugìvậy.

Tôiđáp:

-Nhưnglạinhàanh,tôibuồnlắm.Anhkhônghợptínhtôinữa.Anhkhônglàm thơ, anhkhôngviết truyện, thậmchí đếngái cũngkhôngnhìn, thì cóphảilỡngườitagiàđilúcnào,mìnhkhôngbiếthaykhông?

Trinhnghiêmtrangnhìntôithởdài,lắcđầu,nóibằnggiọngkhinhbỉ:

-Anh chỉ là quân tốt đen lẻ trong ván tam cúc.Xã hội nếu có toàn hạngngườinhưanh,thìthôi,thahồchochúngnóbóclộtnhau,thahồchochúngnỏđâmgiếtnhau.Màđểchúngnóhoànhhànhnhưvậy,mộtngàykia,chínhmìnhsẽbịtaychúngnóbóclột,đâmgiết!

Tôikinhhoảng.Hayanhđãhộikínhộihởgìđây, sao lại thở rađộcmộtgiọng“làmrốicuộctrịan”,nhưthế.Coikhônglạivạmiệngnhé!

Thấytôikhôngđáp,Trinhthốcmộthồinữa:

-Anhcómắtkhôngbiếttrông,cótaikhôngbiếtnghe,cóóckhôngbiếtsuynghĩ.Anhlàhạngtàntậtvềlinhhồn.

Nóiđoạn,Trinhđứngdậy,hầmhầmbắttaytôi,rồiđiravề.Sau,nghiêncứumãi,tôimớivỡrarằngTrinhđộnàythíchđọctruyệntrinhthámTây.Vàcảngày,lúcnàoanhcũngcóvẻbímật,haynhậnxéttừngcáicửchỉcỏnconcủangườikhác,vàhaysuyxéttâmlýngườitabằngnhữngcâuvụnvặtmàanhnghelỏmđược.AnhmuốnlàmnhàtrinhthámthứnhấtcủanướcViệtNam.

Mộtbuổitối,gặptôiởphố,anhnhìntôimãichođếnkhitôitrôngthấyanh.Anhkhoèohaingóntaylạiđểvẫyvàgậtđầuđểgọi.

Tôicườihahả,chạyđến,hỏi:

-Saoanhkhônggọitolên,xuýtnữatôiđãngtríkhôngnomthấyanh.

Trinhlắcđầu,rahiệuchotôitheo.

Tựnhiên,tôithấylosợ.Tôingờanhrủtôiđilàmmộtviệcquantrọng.Tôihỏi:

-Cóviệcgìcầnkhông?

Trinhlắc.

-Chỉthanhtracácphốthôiđấychứ?

Trinhgật.

Màtrongkhilắcvàgật,nétmặtanhhầmhầm,đôimắtanhluônluônđểýđếnnhữngngườiquađường.

Muốnbiếttàihọccủabạn,tôigợi:

-Hẳnanhđươngkhámphámộtvụcướphoặcgiếtngười.

Trinhngậmngùi,đáp:

-Tôitiếcnướctachưacótrườngdạylàmtrinhthám,đếnnỗimộtngườiyêunghềtrinhthámnhưtôi,phảihọclấynhưthếnày.

-Anhhọclấybằngcáchgì?

-Bằngmắt,bằngtai,bằngmiệng,bằngóccủamình,chứbằnggì!

Dứtlời,anhbấmtôi,trỏvàomộtngườiđànbàđixequatrướcmặtvànói:

-Mẹngườinàymớichếtvìthuốcđộcđượchaigiờđồnghồ.

TôinhìnTrinh,cóýnghihoặccâunóidựngđứngấy.

Nhưngrồikhitìnhcờquamộtphố,tôithấytrongmộtnhà,cómộtngườiđànbàhaitayômlấpmặt,đươngvậtmìnhvậtmẩy,vàbùlubùloa:

-Ơimẹơi!Mẹchẳngchờcon...

Trinhmỉmcười,đưamắtnhìntôi,vẻhãnhdiện.Vàhìnhnhưkệchotôibáiphụctàianh,anhkhônghềnóimộtnửalờivềsựanhđoánđúng.

-Cóthậtlàngườiđànbàbannãykhông?

Trinhkhôngđáp,chỉcaumặtlại.

-Tạisaoanhbiết?

Trinhcườinhạt:

-Tựnhiên.

Rồimộtlát,mộtcôtânthờithướtthaqua,cóývộivãTrinhhấthàmhỏi:

-Anhnghĩthếnào?

Tôitặclưỡi,khen:

-Đẹp!

Trinhhíchmộtcáivàomạngmỡtôi:

-Mabùn!Aihỏithế?

Rồianhnóiluôn:

-Anhruộtcônàyphảibệnhholaođãđếnthờikỳthứhai.Hiệncônàytrốnnhàđitìnhtựvớitrai.Anhcontrai,tấtlàmộtngườiđẫyđà,mặcbộquầnáoxám,đigiầytrắngváđenmiệnghơirộng,tráncao,cócáinốtruồiởmép.

Tôicàngkinhngạc,khônghiểuanhthờmaxómaxiếcthếnào,chứcáimànbímậtấyởđâumàanhvénnhanhnhưthế.Rồianhnóitiếp:

-Cóhọcnghềtrinhthám,mớithấynhiềucáilạlùng.Nhưngcáilạlùngấynàoởđâuxa,nóhớhênhngaytrướcmắttamàngườithườngkhôngthểthấyđược.Tôi đã báo cho người ta đượcmột vụ cướp sắp xảy ra.Tôi đã làmngăntrởmộtđámgiếtngườighêgớm.

-Anhđãbiếttrướcnhữngviệcấy?

Trinhgật.

-Thếsaotôikhôngthấynhậttrìnhđăng?

-Anhthậtngốc!Tôiđãbáo,tôiđãngăntrở,thìnhữngviệcấykhôngxảyra,nghethủngchưa?

NgẫmcâunóicủaTrinh,tôiđâmtiếc.SaotôiđãkhôngláucámàbịaravụmưucướpnhàcôNgần,vụmưuhạichacôTuyết,đểtôilấycớmàbáocáccô.Nhữngvụấykhôngthểnàoxảyra,vìnókhôngcó.Mànếucáccôthấyđượcbìnhyên,hẳncáccôcảmtôiđếnchếtmất!

Đoạn anh kể cho tôi nghe những chuyện trinh thám Tây trong các sách.Trongkhinói, thỉnhthoảnganhvẫnkhôngquênđemconmắtvàbộócđểtrôngtìm,suyxétvềnhữngcảnh,nhữngviệc,nhữngngười lướtquatrướcmắtanh.

Chẳngmấychốc,chúngtôitớimộtđườngvắng,chỉcònvàinhànữathìhếtthànhphố.Bỗnganhđứngdừng,kéoáotôilại,tayrahiệu.Tôithìthào:

-Cáigì?Cáigì?

Trinhđểngóntaytrỏđặttrướcmiệng.Tôikhôngdámhỏinữa.

Độnămphút,móctúilấycuốnsổtayvàcáibútchì,anhghédướingọnđèn,híhoáybiênlâulắm.Rồigiậttôimộtcáithậtmạnh,anhnói:

-Đi!Mau!Tanêncứuhọ.

Trốngngựctôibắtđầunổi.Cứu!Cứucáigì?Ítracũnglàđámđánhnhau,khôngthìgiếtnhau.Tôihỏi:

-Cáigì?

-Im?Phảitheotôinhưcáimáy.Tôibảogìphảinghe.Cấmhỏi.

Tôirun:

-Nhưngtôisợ.

-Đồhèn?

-Tôicầnanhchotôibiếtlàđiđâu?

Mộtvụámsátbímật.Tôiđiphốnàyrấtcóý.Anhtrôngthấyngườiquầnáonâuởtrongnhàkiarakhông?

-Không.

Bựcmình,Trinhgiẩytôimộtcái:

-Kiakìa,cáibóngđenđenđằngxa.Nóđấy.

Tôigật,vìtôithấymộtngườiđanghấptấplẩnvàotrongánhsươngmù.

-Saoanhbiết?

-Im!

-Anhđãthámrathế?

Lạigiẩytôicáinữa,Trinhgắt:

-Im!Đimau!

Haichúngtôirónréntheohúttênsátnhân.Nhưngrútcục,khôngkếtquảgì.Chúngtôiđãcốtrông,cốnghe,songtrờitốivàlặnglẽquá.Mộtmầuđenvôcùngvô tậnnhưquâykhítngayxungquanhchúng tôi, làmchúng tôivừamù,vừađiếc.

BỗngTrinhbấmtôi.Chúngtôinấpsaugốccây,nhịnthở.Tôinghetiếnggótchânnặngnềthìnhthịchtrênmặtđường.Rồicáibóngđenlướtqua,đivềméphố.

Quaynhìnbốnbên,chúngtôikhôngthấymộtaitheo.

Chờchongườiấyđithậtxa,Trinhnóinhỏ:

-Tấtcóliênquanđếncáilògạchkia.

Tôihỏi:

-Đâu?

-Kìa,cáchđâyđộnămthửaruộng.

-Đâu?Tôichẳngtrôngthấygìcả.

Trinhcáu,giẩymạnhtôi,làmtôixuýtnhaoxuốngruộng:

-Nólùlùđâykia,mắt?

Đểýtrông,tôiđãthấycáilògạch.Tôinói:

-Tôitưởngcáilòđươngnunggạch,hóaralàlòbỏkhôngà?Tôicửtìmchỗcólửasáng.

Trinhthởdài:

-Tôibựcmìnhvềanh.Nếulàcáilòđươngnunggạchmàanhcũngcònphảitìmlâuthế,thìanhđángquăngxuốngruộng?Anhđãthấychưa?

-Rồi.Nóđenmùmùnhưcáigò.

-Phải,anhđãtrôngthấycáilògạchbỏkhôngbaogiờchưa?

-Đã.

-Thếthìanhcóthểhiểuđượcvụnàyquantrọnglàngầnnào.

Tôiyênlặngmộtlát,rồinói:

-Tôichưahiểu.

Trinhgắt:

-Thếcáilògạchbỏkhôngnóthếnào?

-Nóchỉcóbốnbứctườngxếpbằnggạchchưanung.Nólộthiên.

-Mànócócáicửanhỏ,đểngườitachorơmvàolò.

-Phải,cóthểravàođược.

Trinhcười:

-Điềuđórấtdễđoán.Ởtronglòkínlắm,khôngaitrôngthấyđược.Vảaingờrằngtrongấycóngười?Vậymàtrongấycóthểcómộtcáixácchếtthốikhôngaibiết,vìlòởgiữađồng.

Tôikinhngạc:

-Anhlàmtôirùngmình.

-Đi!

-Điđâu?

-Đếnnơicáilògạchbímậtấymàxemxét.

-Thôi!

-Sao?

-Tôi...Sợ...

Nhưôngtướngđộctài,Trinhtrợnmắt,trỏtay:

-Đi!

-Tôisợ.Anhchotôiởlại.

CáutiếtTrinh“xì”mộtcáikhinhbỉvàomặttôi.Rồimộtmìnhvénáo,anhhămhởbướcrấtnhẹnhõm.Bỗngmộttiếngkhànkhànhỏi:

-Này, cậu kia, đi đâu đấy; đừng có bậy bạ ra ruộng su hào, bắp cải củangườitanhé!

ThấyTrinhkhôngtrảlời,tôiphảiđáphộ:

-Không.

-Phải,chẳngcóngườitachửicholạitrách!

Độmườilămphútsau,Trinhlàmtôigiậtnẩymình.

Tựnhiên,anhhiệnratrướcmặttôilúcnào,tôikhôngbiết.Anhnói:

-Xongrồi.

-Anhthấycáigìthêm?

-Đíchlàcáilògạch.Nhưnghiệnnaychúngnótảnđihếtcảrồi.

Bỗnganhlạihỏi:

-Vừarồicótiếngngườinói?

-Phải.

-Nóigì?

-Nóirằngnếuanhỉabậyraruộngsuhào,bắpcảithìngườitachửi.

-Còntiếngkhácnữakia.

Tôinghĩ,rồiđáp:

-Có

-Ai?Ởđâu?

-Tôikhôngbiết.

-Đồtồi!

Trinhcắnmôi,rồilêntiếng:

-Aivừabảochúngtôigìđấy?

Cótiếngđáp:

-Tôi,tôibảocậuđừngbậybạraruộng.

-Ruộngnàycủaai?

-Củacụtôi.

-Cụgiầulắm,vàquyềnthếlắmphảikhông,bác?

-Cònphảinói!

-Cụcócongái?

-Phải!

-Cụyêuquýcôấylắm?

-Saocậubiết?

-Côấyđanghọcbantútài?

-Không,côtôiđanghọcnói.

Trinhnói:

-NóitiếngAnh,vàhọcthêmcảtiếngĐức?

-Không,nóitiếngta.

-Họcnóitiếngta?Côấylàngườiđầmà?

-Không,côtôimớilênhai.

Trinhlạicắnmôi,nghĩngợi,rồigậtgù:

-Phảirồi.Khônghềgì.Tavề.

Rồivừađi,anhvừathỉnhthoảngtạichotôibiếtmộtđiềuanhmớikhámpháthấy:

-Thằngvừanóilàđầytớ...Nómớiởcoiruộngđượchơnhaimươihôm...CụđâylàcụHồng-lô,nếukhôngthì làmộtcụTuầnvềhưutríđãbanămrồi...Hẳncụnàycócongáilớnmàthằngđầytớchưabiết.

-Thếthằngđầytớnàycóđồngđảngkhôngvớithằngbannãykhông?

-Không.Nếuphảingườivụngđoán,thìthằngđầytớnàybịbắtoan.Thằngkiađịnhgiếtcụ...Đãba lần,nókhởisự,nhưngkhôngthành...Cứđếngiờnàylàynhưnóđimộtcáchbímậtrađây.Tấtnóvàotronglògạchấy...Tấtđồngđảngnócótừnămngườitrởlên.Ừ,ngườitacósúng...Tấtnócũngcósúng...

Đếntrướccửanhàngườibannãy,Trinhdừnglại,nhìnnhậnhồilâu,rồiquảquyết:

-Không phải nhà nó.Đây chẳng qua nó ra vào để chemắt các nhà trinhthám...Đảngnóto...Tổchứctheokhoahọc...Phảicósúnglục...Phảicómặtnạ...Phảicó...Được!

-Thếnào?

Khôngđượchỏinữa.Tôixembộanhchỉ làmhỏngcôngcuộccủa tôimàthôi...Tôiphảitheodõi.

-Maianhlạiđi?

-Phải.

-Anhchotôiđitheo.

Trinhgật.

-Tôicầnđếnanh,vìtôicầnmộtthằngngốc.Nhưnganhphảiyênlặng,nghelệnhtôinhưtênquânngheôngtướng.Nghĩalàanhphảinhưcáimáy.

-Nhưngcốtnhấtanhđảmbảochođờitôi.

Trinhgiẫytôimộtcái,kiêucăngnói:

-Giáanhcóchết,xãhộicũngkhôngthiệtnàokiamà.Vìanhchỉlàquântốtđenlẻtrongvántamcúc.

***

Luônhaihômsau,chúngtôicùngđithám.Nhưngkhôngcókếtquảgìhơn.Vẫnngườiấy,điđếnchỗấythìmấthút.Màcáilògạchvẫnsừngsữngđứng

bímậtởgiữanhữngthửaruộngđenngòm.

Đếnngàythứba,mớichậptối,Trinhđếnrủtôi,quảquyếtnói:

-Tôicầnbắtquảtangnó,lúcnógiươngsúngbắnôngta.

Tôitrốmắt:

-Anhđãkhámpháracảrồi?

-Phải.Vậythìđi,giữlấylờihứa.

-Đichântaykhông?

-Cầngìkhígiới?Tôisẽtróigôcảnămđứamộtcáchbấtngờ.

-Anhlàmthếnào?Anhnóitrướcchotôiđỡlo!

-Cứđi,rồisẽhiểu.

Trinh dắt tôi đến đường mọi khi. Rồi tới một gốc gạo, anh rẽ xuống bờruộng.Trờivẫntốiđennhưmực.

Nhưnganhbướcrấtthạo,nhưđãquenđườnglắm.Mộtlátchúngtôitớilànggầnđó.Trinhmừngrỡ:

-Đếnnơirồi!

-Đếnđâu?

-Im!

Bỗngnghe tiếng chuông rungvà tiếng chócắn rinh, tôimớibiết tôi đứngcạnhcáicổng.VàchínhTrinhđangthòtaygiậtcáidây.Quảlàanhtacómaxó.Nếukhông,saothôngthạonhưngườibiếttrướcvậy?

Bỗngcótiếngngườiđứngởphíatronghỏira:

-Ai?

-Tôi.CụNghịcónhàkhông?Nóivớicụrằngcóchúngtôivàonhé.

-Cụtôikhôngtiếpaibuổitối.Cụtôingủrồi.

-Khôngđược,đánhthứccụđậy.Việccần.

-Khôngviệcgìcầncả,cụtôiđivắng.

-Việcrấtcần.

-Khôngbiết.Maihãyhay.

-Bảovớicụrằngchúngtôiđếnbáovớicụ,támgiờtốinay,cónămđứađịnhvàohạicụ.

-Thậtà?

Saucâuấy,chúngtôiphảichờmộtlúclâu,nghechócắnlàmkhuây.Rồicótiếngởtronghỏi:

-Aiđó?

-Tôi,cóphảicụNghịđấykhông?

-Phải.

-Cụmởcửachotôivào,cóviệccần.

-Cầnthếnào?Cứđứngngoàiấynóicũngđược.

-Việcrấthệtrọng.Chúngtôicầnnóilâu,vàbầycáchđểbắtbọngiếtngười.Chúngtôicầnvào,nóiriêngvớicụkẻochuyệnvỡlở.

-Khôngvàođược,muốnnóigìcứđứngđấymànói.

Chóvẫncắndồndập.Trinhthởdài,laumồhôitrán.Tôibựcmình,bảokhẽTrinh:

-Kệxácnó,đivề!

Trinhtrừngmắt:

-Đồvônhânđạo.Biếtngườitachếtmàvìlẽnhỏmọn,mìnhkệngườitaà?

Rồianhnóito:

-Cómộtđảngvìthùcụ,địnhhạicụhồitámgiờsắptớinày.

-Chẳngcóaithùgìtôicả.

-Đảngấycónămthằng,đầuđảnglàBaMóm,bốnđứađồngđảnglàThế,Quỹ,An,Nhận.

-Gìnữa?

-Hết.Chúngnócósúnglục,cómặtnạ,cóhơingạt.

-NhưởnướcMỹấyà?

-Phải,màchúngnóđãchặnđườngô-tôcậuCảnhàcụđượcnửagiờđồnghồrồi,vìbiếtcậuCảxuốngNamĐịnhhồigầnsáugiờsáng.

-Thếà?

Nhưnghiệnnay,cậuCảchưabịhại.Maicụsẽđượcmộtláthưcủachúngnó,bắtcụchuộcnămnghìn,chúngnóhẹntrongbagiờnếukhôngcótiềnsẽhạthủconcụ.

Tôisợrun.Quáiác!Saotrongkhoảnhkhắc,Trinhđãđoánrànhmạchđượccảnhữngviệcngàymai.

Trinhlạinói:

-Támgiờkémnămchốcnữa,chúngnósẽthảhơingạtchobọnchónhàcụchết,rồiđứanàođứanấyđeomặtnạvàonhàtìmcụ.

-Đíchthế

-Đíchlắm.Vậycụnênchongayngườinhàtheotôiđểbắtchúngnó,trướckhichúnghạicụ.

-Đượcchờđấy.

Thấycảtừbọnchóchođếnchủnhânđềudấmdẳn,khinhkhỉnh,nhưngờ,nhưmuốnđuổichúngtôi,tôirấtbựcmình.Khônghiểusaohọlãnhđạmvớicáitinsétđánhấythếđược.Song;Trinhthìvẫnkiêntâm,đứngđó.Thỉnhthoảnganhbấmđènnhìnchiếcđồnghồtay,nhìnánhsánghắtlênmặt,tôithấyanhraýhớnhở,đắcchílắm.

Độmườiphútsau,cóbangườicầmgậyđếngầnchúngtôi,nói:

-Nào,cácôngđưatôiđi.

Trinhmừngrỡhỏi:

-ĐâylàngườinhàcụNghị?

-Vâng,cậuCảtôiđấy,haichúngtôilàngườinhà.

Trinhngạcnhiên:

-TôitưởngôngđiNamĐịnhhồichiều?

-Hômqua,tôitínhđi,córaHànộithuêxe,nhưngtôiđãđịnhkhôngđitừbuổisáng.

Trinhnghĩngợimộtlát:

-Khônghềgì.Nhưngôngnêngiữmình.

Rồianhnóitiếp:

-Bốnngườiphảinghe lệnh tôinhưquânnghe lờichỉhuycủaông tướng.Phải tuân theonhư cáimáy.Nhất là khôngđượcnói, khôngđượchỏi.Vìcôngviệcrasao,chốcnữasẽrõrệtcả.Đi!

Nămchúngtôirónréntrongsươngmùđenkịt.

Trinhtiếnlêntrước,ngoặtxuốngruộng,quànhbờnọ,sangbờkia.Tôivừađivừalongại.Nhấtlàmỗilúcmộtgầnchỗnguyhiểm,tôinghĩkhônchẳngnghĩ,lạicứnghĩdại,tôihỏiTrinh:

-Tiếngsúnglụctobằngtiếngpháotéphaypháođùng.

Caumặt,Trinhgắt:

-Im!

Chúngtôiđếngầnlògạch.

Trinhđứnglại,chiaviệc:

-Bốnngườitrèolênbốngóc.Hễtôihômộttiếng“Đấy”thìcùngphảireoầmlênchochúngnótưởngbọnmìnhđôngngười.

Chúngtôituânlệnh.Trinhbắttôitrèolêngócgầncửalò.Tôingồithuhình,imlặng,chở.Trinhởmétườngsau,điđilạilại.Bỗnganhgiậtchântôi,làmtôigiậtmìnhxuýtngã.Anhdặn:

-Khithấytôibậtđènbấmlên,anhphảitụtngayxuống,ômghìlấynó.

-Thếanh?

-Khôngđượchỏi.

Tôikhôngdámchốitừ.Nhưngloquá.Saocáiviệcanhcắttôilạinguyhiểmquáđếnthế.Tôibảo:

-Tôisợtôiyếuhơnnó.

-Im!Khỏelên?

Chúngtôingồicâmnhưthóc.Trôngbốnthằngchồmchỗm,đenngòm,ngồitrênbốngócthànhtườngcũngđenngòm,tôinghĩngayđếncáixeđámma.Màcũngmay,nghĩvậy,tôitựnhiênthấyphấnchấntronglòng.

Vìnếucảnhnàygiốngcáixeđámma,thìsaochảcómộtcáixácchết.Cáixácchếtấybaogiờcũngởgiữaxe.Thếvịchilàthằnggiếtngườichốcnữanóchuivàogiữalò.Thếthìnóchết.Chúngtôisống.

Một tiếng“suỵt”.Tôinhìn.Quảnhiêncócáibóngđenđenởđằngxa tiếnđến,rấtmauchóng.Trốngngựctôinổimạnh.Cáibóngấynhẹnhàngchuivàològạch.Tôinhịnthở,nhìnvào.Nhưngtiếcquá,tốium,chẳngnomrõnó hành động những gì cả. Song, lắng tai, tôi đoán nó làmmột việc khónhọc,nặngnề,vìnóphảithởìạch.

TôirắphếtsứclựcđểtuânlệnhcủaTrinh.TôiliếcmắttìmTrinh,thấyanhlòdòđitừngbước.Rồiđếngầntôi,anhlạikéochântôi,làmtôisuýtngãbổchửng.

Đếngầncửalò,Trinhngồithuhình.Chắcanhnghengóng.Quanhtôi,chẳngcómộttiếngđộng.Chótronglàngthỉnhthoảnglạirúlênmộthồikinhhồn.Bỗng:

-Đấy!

Tứcthìnhữngtiếngreonổilên,làmdậycảgócđồng.Đènbấmlóeramộttia

sáng.Tôicuốngquít,tựnhiêncodúmcảvólại,khôngsaotụtxuốngđược.Lại vì tối quá tôi sợ liềumạng, lỡ què.Vụt.Một cái, thằngđại bợmchuiđượcrangoài,vùng téchạynhanhnhưbiến.Bangườikia,vìkhôngđượcTrinhsaiđuổitrước,nêncứngồilỳ.ThànhrachỉcómộtmìnhTrinhđuổi,nênkhôngkịp.

Tôitoantrốn.HẳnphennàyTrinhđếnđánhtôinhừtửchohảgiận.

Mộtlát,anhtrởlại,thởhồnghộc,trỏvàomặttôi,nghiếnrăng:

-Chỉtạithằngnàymàhỏngcảviệc?Đồkhốnnạn!Phảibiếtbaocôngphungườitamớikhámpháravụbímậtnày,naynólàmhỏng.

Tôisợxanhmắt,đứngtránhxa,khôngdámnóiruộttiếng.

Rồicămhờn,anhhô:

-Xuốngcả!Đitheođây!

Thậtnhưcáimáy, tôi theosauTrinh.Trinh lòdòchuiquacửa lòvànhầyxuốngmộtchỗphẳng.Chúngtôicùngxuốngtheo.Trinhnói:

-Tôibiếtđíchrằngthằngnàycũngkhôn,nhưngchẳngngoan.Trongkhibốirối,nóchưakịpđemtheocáigìtacả.Tìmkỹ,tấtbắtđượctangvật.

Tôinói:

-Nótreotrêntườnghayđểdướiđất?

Trinhmắng:

-Ngốc,lấygìtreomàanhbảonótreo?Nóphảiđểởdướiđất.

Tôinhanhtrí,nói:

-Coikhôngnổ.Đikhéo?Tìmkỹ?

Đènbấmbậtlên,liahếtchỗnọđếnchỗkia,babốnlượt.Trinhthỉnhthoảnghôđểkhuyếnkhích:

-Tìmkỹ,muốntrừdiệthungđồ,tahãybắttangvậtđã!

Chúngtôiyênlặng,mỗingườimộtchỗ,cònglưngcúisátmặtxuốngđấtmà

mãichẳngthấymộtvậtgìkhảnghi,nênđãlấylàmchánnản.

BỗngngườiconôngNghịreolên:

-Đâyrồi!

Trinhmừngrỡ:

-Cóthếchứ!Đâu?

Chúngtôixúmlạixem,ainấysợhãi.

-Đâu?Đâu?

Theongóntaytrỏ,ngọnđènbấmcủaTrinhtoramộttialửasángnhưbanngày.Tangvậtđótobằngvànhkhănđànbà,cuộnkhoanhlùlùtrênmặtđấtthànhmộtbãi,đầuhìnhbúpmăng,màuvàng,màởđuôilàcóhơingạt,thôithối...

2-10-1936

Cáinạnô-tô

Vềviệcmởsốcáixeô-tôcủaquanHuyệnmàbácphólýsởtạiđượctrúng,thìaicũngphảibuồncười:

-Thậtlàxẩmvớmiếnggan!

Quáithật?Haimươingườiđánhsố,nàoôngthừa,nàocụlục,nàoquannghịviên,nàocácthầychánhphótổng,chánhphóly,biếtbaongườiướcmong,thấpthỏm,màrútcục,cáixeấylạivàotaybácphólýlàngườikhôngđángcó!Thếmàbáctachỉvìsợquanmàbỏramườilămđồngđểmuamộtsố,chứnàobáccódámhámgìđếnô-tô.

Cáixeấyhãycòntốtlắm,quanbảothế.ĐánglẽngàiđưalênHànộiđểbán,thìrẻracũngđượcbốntrăm.Nhưngngàimuốnbầyracuộcđánhsốởtronghạtchovui,đểmọingườicùngđượchyvọngcóô-tôbằngmộtmóntiềnrẻđặcbiệt.

Chonên,mười lămđồngđược cái xe, giá vàođịa vị chúngmình, thì hẳnmừngquýnhlênmàmuaphăngdầuxăng,rồivặnmáyđidiệnphố.Nhưngbácphólýtôithìcứbănkhoăntừhômtrúngsốđếnnay.

Bácđâm lo.Mà lonhất làmón tiềnkhaoxe.Bởivìnhữngngười thua, aicũngchobáclàmay,épbácsửamộtbữachénmừng.Bácnể,nênphảiméomặtmàmừngvậy?

Tiệcxong,họquâyquangbànđèn.Ôngthừađangnạoxái,gọibácvàbảonhỏ:

-Ànày,bácphó,báccũngnênmuacáigìvàotạquan,mớingheđược.Nhờơnngài,nênbácmớimất ít tiềnmàđượccáisangtrọngnhưthếnày.Naybácđãthếtchúngtôilinhđình,màbáclờngàiđi,coikhôngtiện.

Rồingườixuimuacáinọ,kẻbànnênlễthứlùa.Kếtcụcbácphólýlạiphảitạquan.Vìngàiđãchobáccáiơntrờibiểnấy.

NhưngmỗibậnbácravàoHuyện,màtrôngthấycáixecủabácđểởsântrạilệ,thìbáclạiphátphiền!Nhấtlàcáimũixe,trôngđằngtrước,cóđủcảmắt,mũimiệng,saomànógiốngcáimặtngườithế?ThôithìchắcnócònngoạmcủabáckhôngbiếtbaonhiêutiềnđâyNàotiềnsốpphơ,nàotiềndầuxăng,nàotiềnchưalạimáy,mớiđiđược.Vìquanbảo:

-Xenàyvẫntốt.Nếucứthaycáibộmáy,thìlạinhưmớingay.

Nhưngbácrướcnóvềlàmgì?Ailạiphólýmàdámchơingôngthếbaogiờ!Dùngnóthìbácchẳngđáng,cáiđóđãhẳnđirồi.Song,bánthìbiếtbánchoaiđược?

Thànhrabáccứvớvẩnmãi.Thếmàchưachingườinọđãgạmượn,ngườikiađãtánxinchođinhờ.Gớmkhóchịuquá?

Bâygiờbácđãcó tiềnnàođâu?Vụgặtvừa rồi,đượcbaonhiêu thócbácđembánrẻđểnộpquan,tạquanvàchitiêuvềbữakhaoxehếtcảrồi,còngì?

Thôicũngđành.BáccứđểxetrongHuyện,chứđemvềlàmgì?Màđemvềbằngcáchnào?Khôngcồtiềnmuaxăng,khôngthuêaivặnmáy,chẳnglẽlạisailũtuầnnótróilạimàgánhđihaysao?

Phiềnquá thực?Vợbác thấybác tốnkém,cứgiầyvòbácmãi.Rõđànbàhaylôithôi.Nócóbiếtđâurằngvìcáisốbácchẳngmay-Thôicũnglàthấttàinênbácmớitrúngxổsốcáiô-tônhưthế.Thìthàcứchịuđi,đểđượclòngquan,đượclòngcácngàitaimắttronghàngHuyện.Chứnaynónhiếcmóc,mainỏđaynghiến-Màviệcđãlỡranhưthếmấtrồi-Thìthậtoanbácquá.

Chán thật!Ô-tôô tiếc làmgìcho rầy rà!Báccóvàođịavịdùngđượcnóđâu,màsaoôngtrờikhéooáioămquáthế?

Aithấybácbỏlănbôlóccáixe,cũngbảobácdạibácphícủa.Nhưngcóbiếtđâulàbácđâmrakhốnquẫnvìnómấtrồi?

Thỉnh thoảng,gặpởđườngcáichiếcô-tônàođươngchạy,bácnhác trônglên,thấyanhtàixế,thìbácphảixấuhổ.AnhấymặcquầnTây,áoTây,độimũTây,trôngoaivệcứnhưôngTây.Tráilại,bácđiđất,quầnáothìlượtthượt.

Chẳngphảibáckhôngcógiầyvàáoxốngđẹpđẽđểmặcđâu.Nhưngănmặclàmquáigì?Côngviệccủabáccóchobácđượcsắmnhữngthứsangtrọngđâu?

ĐếnngaynhưLýtrưởng,lênquan,cònphảitụtgiầybỏbốđinữalàphólý?Thìchẳnglẽôngchủthếnày,màngườilàmcônglạithếkiahaysao?

Thôi thìđành liều.Cứđểcáixeở trongHuyện.Dùquancógiục,côquở,

cũngcứkhất lần.Chẳng lẽngàichônchân,bỏ tùhoặcdọacáchcổđêbắtmangxevềhaysao?Làmgìngàichẳnghiểu?ThậtrabácđãbịquanHuyệnđòilênhaibalượtđểngàihỏivềviệcxeô-tôNhưnglầnnàobáccũngbẩm:

-Bẩmquanlớn,chophépconthưthưvàingàynữaconxinmangvề.

Ấylànóiđỡđòn,chứbácđãđịnhngàynàomangvềđâu.KhôngbiếtquanHuyệncóáingạicho tìnhcảnhnhàbáchaykhông,màbácvẫn thấyngàibảo:

-Anhcócủamàkhôngbiếtdùng?Mấytrămđồngbạcmàcứđểphíđểhoàinhưthế?

Báccũngtiếccủalắmchứcóphảikhôngđâu?

Nhưngbiếtlàmthếnào?Giángàibanchoítdầuxăngvàchomượncậutàixế,thìchảphảibảo,bácquyếtchẳngtừmàngồiphắtlêncáiđệmlòxoêmêm,vàchocảvợcảconđiquầnmộtvàivòngchohảcáivonglinh.Nhưngmàtúinhẹthìchớhòngcảnhsungsướng!

Thếlàbáccứkệcáixeô-tôcủabáccầuvơcầuvấtởsântrại.Aitrôngthấycũngphảitiếchộbác.QuanHuyệnlạigiục,thìbáclạikhấtlần.

Nhưng ngài thấy bác lúng túngmãi, thì hẳn ngài cũng thương.Một hôm,ngàitruyềnbácvàonhàtư,vàhỏikhẽ,giọngthânmật:

-Tôihỏithựcanh,thếanhcómuốndùngcáixenàykhông?

Bácphógãitai,khôngdámgiấu:

-Bẩmlạyquanlớn,cảnhnhàconthựcbầnbáchconkhôngthểdùngđượcạ.

-Thếthìsaoanhmuasốlàmgì?

Bácphóthấyquanphànnànhộmìnhthế,biếtlàvìbậnnhiềuviệc,nênngàiquênbẵngngaycâungàiđãbảobácđộnọ:“Anhnhàkhá,phảilấymộtsố”Nhưngnhắclạicâuđólàmgì?Bácthưa:

-Dạ!

Ngàidịudàngnói:

-Thếthìanhđểxekhôngcũngvậy,mànóđếnhanđếngỉ,rốihỏngđi,thìtôi cũng tiếc. Vây tôi cho lại anh năm đồng. Chứ chẳng lẽ anh mất tiềnkhoảngkhông,màkhôngđượcdùngxe,thìtôikhôngđangtâm,hiểuchưa?

Câunóinhântừấycógìlàkhóhiểu.Bácphómừngnhưnơnangkhúcruột,đáp:

-Dạ.

Quannói:

-Nhưngmàanhđểcáixenàytôidùnghiểuchưa?

Câunói ấycũng rõ ràngnhưcâu trên,nênbácphóhiểungay,bèngãi taiđáp:

-Dạ.

Bácmừng quá. Rũ được cái nợ ra, bác thấy nhẹ cả mình.Muốn tạ lòngthươngngườicủaquanphụmẫu,báccảmđộng,váidàimộtcái,rồihớnhởravề.

Điđường,gặpngườiquen,báckhoecáiviệcmaymắnnày,vànói:

-Nếuquankhôngthươngtình,thìtôibịcáinạnấynhữnghơnsáuchụcbạc?

1-1934

CáiTếtcủanhữngnhàđạivănhào

Lêsựcnghĩramộtý.Anhvộivàngtungchăn,vùngdậy.Anhrửamặtmũi,mặcquầnáo,vừahuýtsáorầmnhà,vừaxếplạinhữngchồngbáobầylaliệttrênvángác.AnhcuộnbảnthảocuốntiểuthuyếtPHÁSẢNvừaviếtxongđượchaihôm.

Anhvuivẻđứngnhìnxungquanh.Căngácấykhôngcònbàyđồđạcgìđểphảidọnthêmnữa.Anhcúixuống,cuộnchiếcchiếunằmgiảiởmặtsàn,rồicắpcuốnvănvàonách.

BỗngtiếnggiàyrầmrộởcầuthanglàmLênhìnra.

Chưathấyngười,anhđãnghetiếnghỏi:

-Lêđãdậychưa,mày?

NhậnratiếngVũ,Lêmừngrỡ,đáp:

-Taosắpđiđây.

Vũđẩycửavào.Theothóiquen,khôngaibắt tayai.Vũthấybạnáoquầnchỉnhtề,thìngạcnhiên,hấthàmhỏi:

-Điđâu?

-TaođiHàĐông,ănTếtvớithằngTrần.

Vũcònglưng,cườibòra,nói:

-Thếthìđentao.TaođịnhđếnđâyănTếtvớimày.Vìtaochẳngcònđồngxunhỏ?

Lêvênhváo,đậptayvàotúi:

-Taocònnhữngmộthào.Thếthìtaolànhàvăncógiátrịhơnmày.

Vũgiơcánhtayphải,cúigậplưng,chàomộtcáchcưngkính:

-Phụcngài lắm?ChừngthằngTrầnviếtgiấymờingàivàovớinó?NócótiềnnhuậnbútcủabàiviếtchosốbáoTếthayvừalấytiềnbảnquyểncuốnkịchĐỌAĐẦY.

Lêlắcđầu:

-Nókiếthaycótiền,cáiđótaokhôngcầnbiết.Nhưngtaođoánítratúinócũngcótừhàomốttrởlên,nghĩagiàuhơntao.

Vũngăn:

-NhưngtaođịnhđếnđâyghẹmàycáiTết,màynghĩsao?TaochẳngcònlấymộttrinhBảoĐại.CáimóntiềnbánđứtcuốnthơMƠMÀNG,taolấythángtrướcchúngmàyxâuxéhếtnhẵncảrồi.

-ThếthìvềHàĐôngvớitao.

-Nhưngmàymượncáibồ,nhéttaovào,giảvờlàmbồhàng,chứchảlẽmàyđixe,taođibộà?

-Khôngcần,hãychịukhócuốcxuốngTháiHà,rồihãydiệnxeđiện.

***

Đôibạnhămhởđi.Trờiquangtạnh.Giólạnhrítquatai.Rétnhưcắt.PhốxángàybamươiTết,ngổnngangvềngườivớixe.Chiếccao-sulùlùhoacúcvàng,vàngấtnghểucànhđàophớt,chạyìạchvềphíaga.

Ôngnhàquê,náchcắpbánhpháo,câuđối,đầungóntaylủnglẳngcủthủytiênhàmtiếu,dừngchânlại,ngắmcáikhănxếpbàytrongtủkính.Cácbàởchợvề,ômthúngđậuhòa lan,bongbóng, taycònxáchcongà thiếnnặngtrĩu.Nhữngcậunhỏ,quầnxắnđếnbẹn,dộiuômuômtừngthùngnướcvàováncửađểcọ,bấtchấpcảngườiđitrênhè.Mộtvàithằngnhãi,nénhươngcầmtay,nắmpháotrongtúi,thithoảnglạiđốtđánhđẹtlàmanhphuxegiậtnảymình.

LêvàVũxoạcthậtdàicẳng,nệngótgiàyxuốngvỉahècồmcộp,đinhưlínhratrận.BỗngVũvêhaingóntay,hỏi:

-Màycònthuốclákhông?

Lêmỉmmép:

-Taocũngsắphỏimàycâuấy.

Tiếngcườitungra,làmngoáicổcảnhữngcôtiểuthưxinhnhấtvàlườinhất

trầnđời,thẳngtaycầmmộttậpnhữngsáchTếtvàbáoTết.

-Này,Vũ,chúngnósắmTếtnhưchửivàomặtchúngmìnhvậy.

-Kệ.

(BịxóamộtđoạnbởiTykiểmduyệtcủabọnthốngtrịPháp)

-Taohậnnghề lắm, lúcnàocũngnghèoxơnghèoxác.Trôngbọnvănsĩ,thằngnàocũnggầynhưconmắm.Thếmàđộcgiả,nhất làcáccôkia,họtưởngmìnhghêgớmnhưthầnnhưthánh!

-Chẳnghơnnhữngthằnglàmnghềkhácà?Cóaithèmđếmxỉađếnchúngnó.

-Màbạnbèđứanàocũngmộttuồngnhưmình.Độnghởrađồngnàolàxúmnhaulạipháchokỳhết.

-Cònhơnnhững thằngnhàgiàu,bọnmìnhcóai thèmbạnvớiđấy?Màyphảitựkiêuởchỗnghèo.Cáinghèocủanhàvănlàcáinghèothanhcao,cáinghèo đáng trọng, cái nghèo phải ghi vào lịch sử văn học của thế giới.Chúngtanghèo,vìcóbaonhiêuởtrongtimtrongóc,chúngtatrútcảrađểlàmgiàuchotimócthiênhạ.

Lênắmtaybạn,thụirõmạnhvàovai:

-Tao chúaghét những loài thi sĩ nhưmày.Chỉ biết sốngmơmộng.Màyphải nhớ rằnghiệngiờnày,màykhôngdínhmột trinh trong túi, bamươiTết,màymòđếnnhàtao,địnhănphòtaocáiTết,rồimàyvớitaophảilầnđếnnhàthằngTrần.Cóđúngthếkhông?

-Nhưngvănhọcsửngàysau,ngườitanóiđếntênnhàtiểuthuyếtLê,nhàthisĩVũ,nhàkịchsĩTrần,vânvân...Chúngtasẽbấttử.

(BịxóamộtđoạnbởiTykiểmduyệtcủabọnthốngtrịPháp)

-Màynóicâuấy,tỏramàykháthôngminh.Nghĩalàsaukhichết,nhàvăncònbấttử,vàchỉbấygiờnhàvănmớibìnhtĩnhđượcsốngvẻvanghơnvuachúavìnhàvănkhôngphảilocơmáonữa!

***

Chẳngmấychốc,haianhemđãđứngởtrướccửachùaĐồngQuang,chờxeđiệnvàoHàĐông.

ĐểmặcLêvàVũxemcuốnkịchcủamìnhmớiviếtxong,Trầnnhìnlànkhóithuốclácuồncuộn,yênlặngnghĩngợi.Bỗnganhvỗtaycười,vàtuyênbố:

-Khôngcần,taonghĩrarồi.Đồngbạccủataođểlàmtiềnhànhlý,chúngtakéođếnnhà thằngNguyễn.Mấynămnay,nó innhiều sách, thếnàocũngrộngtiềnhơnchúngta.

Lêđứngphắtdậy:

-Ừphảiđấy,cócáikhotiềnấymàtaoquênbéngđimất.Nóvừabánsứcchonhànước,vừabánvănchonhàxuấtbản,thìlàmgìnókhônggiàu.

Vũngậmngùi,lắcđầu:

-TaokhôngmuốnđếnnhàthằngNguyễn,vìcuộcbútchiếngiữanóvớitaochưakếtthúc.Sợcuộcgặpgỡmấtvui.

Lêcười:

- Thế ra mày thông minh hơn tao thật? Mày phải hiểu mày với thằngNguyễn,màcảlàngvănchúngtanữa,nhiềukhichínhkiến,tưtưởngkhônggặp nhau, nhưng gặp nhau ở chỗ nghèo kiết.Mày không nhớ năm ngoái,thằngTrầnvớitaobútchiếntrênbáo,chắcngườingoàitưởnghaiđứacóthểtìmdaođâmchémnhauđược,nhưngchínhtrongthờikỳcãinhaukịchliệtấynóvớitaovẫnởchungvớinhaumộtnhà?

Trầnsungsướng,đáp:

-Phải,chúngtachỉhơnngườicóchỗấy.Việcvănđiviệcvăn,màtìnhbạnvẫnlàtìnhbạn,khôngbaogiờchúngtathùhằnnhaunhỏnhen.Nhưngmờicácôngnhổrễlênthôichứ.Cácôngtriếtlývớinhaumãi,thìlỡmấttàu.

Baanhemđứngdậy.LênhìnTrần,hỏi:

-Màycũngđiđầutruồngnhưchúngtaothôià?

Trầnmỉmcười,vuốttóc,rồigật.

-Vừakinhtế,vừađúngmốt,tộigìkhôngtheothời!

***

Banhàvănđếnbếnô-tô.Lúcấy,xeđãchậtnhưnêmcối.Lêbịxếplênlòngmộtôngcụ.Vũbénhỏ,ghémộttívàocáithànhđệm.Trần,chủtịchcuộctrảtiền,bằnglòngđứnglỏnglẻoởbụcngoài.KhôngaithèmnhìnlạicảnhxánlạnvuitươicủaHàThànhhoalệđươngtấpnậpvìTết.

Chiếc xe nhô lên, thụp xuống trên đường trái đá đã về già tung ra nhữngtiếngcòikhànkhàn,nhưngtiếngmáyphànhphạchvànhữngtiếngkêuoaioái.Bụinhưmây.Mùidầuxăngkhétlẹt.

Điđộnửagiờ,xeđỗlại.Baanhemxuống,giũquầnáorồirẽvềphíalàng.

Những cây tầm xuân dại đầy hoa, nhuộm trắng hai bê đường cỏ xanh rì.Ruộngtồngmàu,xenvẻxanhtươicủaraudiếpTâyvớivẻxanhmốccủaraucảibắp.

Luốngkhoailangtímlàmnổibậtdãycảihoavàng.

CảnhTếtởnhàquêkínđáohơnthànhphố.Nhữngcâynêudựnglênlahệt,lòexòecụm lônggà,phấpphớingọncờđỏ,và lanh lảnhchùmcákhánh.NgườitasửasoạnTếtbằngnhữngmảnhgiấyđỏmới,dánởcộthiên,nhữngbàncờ,cánhcung,hìnhvuôngtròn,vẽlaliệtbằngvôibộttrắngxóatrênsângạchmàugangà.

Chợtnghĩra,Lênói:

-ChảbiếtNguyễnnócóvềkhông.TaochỉsợnóănTếtởngoàiấy,thìrồiaikhênhchúngmìnhvềHànội?

-Thếnàonóchảvề.Vàítranócũngnhiềutiềnhơnbọnmình.Vảnóchảchịuantríởngoàiđảoấyđâu.

-Đànhvậy,nhưngnócóđủthìgiờmàvềđượcđếnnhàănTếthaykhông?

Vũcaumày:

-Đượcđếnđâuhayđếnđó.Chúngmìnhđiđâumàchếtđóiđược.Nókhôngcónhà,đãcóanhemnótiếpchúngtao.Vảnếukhônggặpai,chúngmìnhcứvàobừamộtnhànàođó,chẳnglẽngườitanỡhắthủibanhàđạivănhàoà?

Lêkhen:

-Màykháđấy.Chắclànếukhôngặpnó,màysẽcõnganhemtaovềHànội.

Baanhemđắcchí,pháranhữngchuỗicườigiòntan.

***

Lúcấy,Nguyễnđangngồixổmtrênhè.Chừngbuồnquákhôngbiếtlàmgìđể giải trí cả.Bỗng thấy ba bạn ở cổng bước vào.Nguyễnmừng như bắtđượccủa,vộichạyrađón.Anhđứngkhuỳnhtaynhưôngtướng,hấthàm,hỏi:

-Aiđưacáichúđếnnhàanh?

Vũnói:

-Cáinghèocủanhàvănnóđưacáccụlớnđến,chứai?CáccụlớnđãranghịđịnhđếnbáocôtêntiểuthuyếtNguyễncáiTết.Khôngaicóthểtráilệnh!

Lêngắtlời:

-Chúngtaohếtcảtiền,khôngbiếtănTếtbằngcáigìđược,mớirủnhauđếnsátmàymộtmẻ.

Nguyễncaumặt:

-Taotưởngchúngbayđếnchơivớitao,thìtaomớitiếp.Chứchúngbayđếnchơivớicáibánhchưngnhàtaothìtaotốngcổbâygiờ.Chúngbaykémquá.ChúngbaycònnghĩđếnTết,khôngtráchchúngbaykhổmộtđời.Taođâylúcnàoviếtxongcuốnsách,ấylàcáiTếtcủataođấy.Thànhthửmỗinăm,taohưởngbabốncáiTết.Cònnhưcáinămnóhết,thìmặckệnó,cangìđếnmìnhmàmìnhcũngnhắngnhítlên?

-NhưngthấythiênhạhọnáonứcvềTết,tựnhiêntrongmìnhnócứthếnàoấy.

-Taoướcgìngười tacứvứthết lịchđi,khôngaibiếtngàynàothángnàonữa.Đểchonhữngbọnngunhưchúngbaykhỏilàmtaobựcmình.

-ThếthìmàynóirõngayrằngmàycũngđếchcóđồngtiềnnàođểănTết,nghĩalàmàykhônghơngìchúngtao,códễhiểuhơnkhông?

NguyễnđánhvàovaiLê,gậtgùkhen:

-Thằngnàybaogiờcũngranhmãnhnhất.

Nguyễnrủcácbạnvàotrongnhà,mởngănkéora,lấyhaibứcthư:

-Taocònnguyhơnchúngmày.Chúngmàytuykiết,nhưngkhôngnợ.Taobịnợmớitaiácchứ.Đây,haithằngchủnợnógửithưchotao.

-Chúngtaotưởngmộtcólươngcủanhànước,lạicónhữngtácphẩmxuấtbảnluônluôn,thìmátmặthơnchúngtaomớiphải.

-Đànhvậy,nhưngnếutaokhônglàmvănsĩ,cólẽtaogiàutorồi,khôngbiếtchừng.Đằngnày,tuycótiềnnọtiềnkia,màtaocứlúngtúngthếnàoấy.Thìrataomớinghiệmrarằngđãlàcáikiếpnhàvăn,chảđứanàothoátđượcsựlongđong.Đếntaomàcònsốngxosốnggiụinhưthếnày,nữalàchúngbay.Phảiđãlàvănsĩ,tấtphảikiết,nếukhôngkiết,saogọilàvănsĩ?

-Nhưnghaiđứanó thúcnợmày?Coikhôngkhéo támhômnữa,hẹnhết,chúngtaolạitiễnmàyvàoHỏalònhé.

Nguyễnlắcđầu:

-Khôngsợ.Chúngnódọanếutrongtámhôm,taokhôngtrảđượcnợ,chúngnó sẽ kiện.Nhưng tao cứnghơn, đã trả lời thách lại rằng trongmười lămhôm,đứanàokhôngkiệntao,thìtaotrảtửtế,nhượcbằngkiện,thìtaosẽỳrachomàbiếttay.Nghĩalà,cóanhhùnggìđâutaolàmkếhoãnbinh,đểthìgiờchovợtaođixoaychỗkhấc.

TrầngiơnắmtaydọavàomặtNguyễn:

-Màydạinhưconcầy?Nhậnđượcthưthằngchủnợ,saomàykhôngxémẹnóđi,cònđọclàmđếchgìchophảibậntâm?Mộtlànóchửimày,hailànódọabỏ tùmày,chứcóđờinàonó lạyvanmàyđểxinxixóanợchomàyđâu?

Bốnanhemlạirũramàcười.Lênói:

-Chonên lắmlúcnghĩđếnnghềcầmbút, taođâmracáukỉnh.Vì lợi íchchung, mình phải nạo đầu nạo óc. Thếmàmình cứ bị người ta nghi kỵ,khinhmiệt,chènép.Ngườitamuốnmìnhnghèokiếtsuốtđờiđểchánmàbỏnghề.

Nguyêncaumặt:

-Thế thìmàyphảicáuvớibọnmàmàygọi làngười taấy.Cònvớinghề,màyphảiyêuquí,tựhào.Nghềcủamìnhlànghềcaothượngnhất,vìnóthậtthànhất.Bởivìgiátrịcủamìnhởmứcnào,thìnóthểhiệnngaytớimứcấybằnggiấy trắngmựcđen.Aimuốnnângnó lên,haymuốndìmnóxuống,đờicũngkhôngnghe.Mìnhkhôngnhưnhữngđứalàmbấtcứnghềgìkhácởxãhộinày.Ởxãhộinày,họkhôngcầngiỏinghềbằnggiỏikhenrắmquanthơm,vàgiỏinóidốivớinóiphét.Đểhọđượcănkhôngănhỏngdanhlợiquanbanchohọ.

BỗngTrầncườikhanhkhách:

-Ừnhỉ.Maymàlàngvănmìnhchưacóquan.Chứtaotưởngtượnggiálàngvănmànảysinhrahạngcụlớnhạngquanlớn,thìtấtphảiđẻralũnhalại,tổnglý,línhtráng,thìsẽcóvôthiênlủngnhữngcáiquáithaimótcười!Nàythơca tán tụng,nàophêbìnhnịnhhót.Rồinhững truyệnngắn, truyệndàitràophúngthahồmàchuachát...

Khôngđểbạnnóihếtcâu,VũđậpvàovaiNguyễn:

-Đúnglàmàycònnhiềutướngtinhnghèokiết,Nguyễnạ.Thôi,nhưngmàkhôngbànluậnsuôngchomấtthìgiờ.Taohỏimàymộtcâungắnthôi.CóphảiTếtnàymàycũngnhịnnhưchúngtaophảikhông?

Nguyễncườimỉm,gậtđầu:

-Ý thế.Nhưng tao cònđủ tiềnnuôi chúngbay trongnhữngngày tao cònđượcnghỉởnhà.

-Chúngtaođịnhởđâyđếnmồngbốn.

-Đượcchẳngđịnhthế,thìđếnhômấy,taocũngtốngcổ.Vìmồngnăm,taophảicuốngóilênđường.

-NhưngmàychochúngtaoănTếtbằnggì?

-Thìtaođãbảo,taochẳngcógìcả.Taochỉsẵngiườngsẵnchăn,chochúngbayănTếtbằngnhữnggiấcngủngonlành.

Lêgật:

-Thếcũngđủannhànrồi.

-Vànóinhữngchuyệnvănchương.

-Thếthìcàngvui.Bởivìchúngtalànhữngnhàđạivănhào,chúngtakhôngcầngìhết.

***

Sángmồngmộtđầunăm.Từmờsángđếnlúctámchíngiờdầndần,nhànàocũng lẹt đẹtmột bánhpháongắnđểđónxuân.DuynhàNguyễn, vẫn cửađóngthencàiimỉm.

VợNguyễnđiloxoaymónnợkhẩnchưavề.Màbốnvịđạivănhào,vìđêmtrướcthứckhuya,nênvẫncònngủsaynhưchết.

Trongbóng tốicủagiannhà,haibộghếngựamớikêgiápnhau,bốn thânhìnhnằmlùlùnhưbốncáimả.

Cạnhđó,làcáibàn,trênđểnhữngbảnthảo,hoặcsáchđãin.Đĩachénngổnngang,cáunhữngngấnchèđặc.

Bỗngtràngpháođiệnquangcủabênhàngxómnổ,bắnnhữngtiếngxémàngtai, làmTrần tỉnhgiấc.Trần cựa.Rồi lại nằm im.Nhưng lẹt đẹtmột lượtnữa,anhkhôngthểngủthêmđược.Anhngáp,khụctay,ngẩngdậynhìncáckhecửa,rồivớiởtrênbàn,lấybảnthảocuốnNGƯỜIĐÀNBÀ.

Trầnmởsách,ghéraánhsángkhecửađểđọc.ThấyNguyễncựa,anhlayvaihỏi:

-Khôngngủnữaà?Này,thậtđấy,màynóiphảiđấy,nướcNammìnhkhônghiếmgìnhântàiđâu.Duychỉvìcáinghèolàmhại,khôngchocáitàinónảynởrađược.

Vàcònnhữngsứcđènénkháclàmthuiđinữa.

(BịxóamộtđoạnbởiTykiểmduyệtcủabọnthốngtrịPháp)

Lêmơmàng,nghecácbạnnóichuyệnthìchêmvào:

-Phải,đạikháinhưtao,mộtthứcgiảkiêm“ngủgiả”đạitài thếmàchúngmàycứbôbôbêncạnhtai,khiếnchotàicủataokhôngthểpháttriểnđược.

NguyễnđạpchânvàolưngLê,nói:

-DậymànghetiếngpháohọănTết,vuiđáođể!

Trầnvunghaicánhtaylênkhông,đáp:

-Ừnhỉ,hômnaymồngmột.ỞHànộithahồvui.

Bọntrưởnggiàthinhaucáisangtrọng,họănuốngchơibờithậthảhê.Lúcnày,quầnáonhannhảnởphố,ngoàiđườngô-tônhưmắccửi.

Mộttràngpháolạinổliênthanh.Vũnói:

-Sướngthật,vuithật,cảnhTếtthậtnênthơ.

Ngoàiđườnglàng,ngườithìmặcquầnáomời,độikhănmới,đigiàymới,ngườithìnhaitrầubỏmbẻm,thuốcláphìphèo,sộtsoạtđilễTếtnhànhau.Cáccôcongáithìyếmđỏ,thắtlưngtím,áonâunonđổivailênchùaháilộc.Họgặpnhau,chúcnhaubằngnhữngcâurấthoangphí.

Vũcảmkhái,nói:

-CảnướcNam,màcólẽcảnướcTàunữa,nghĩalàmộtgócđịacầu,đươngvui vẻ vềTết.Duy có bốn anh emmìnhphải nằmkhàn, đắp chănxù xù,chưathèmdậy.

- Bởi vì chúngmình là những nhà đại văn hào. Chúngmình góp tâm tríchúngmìnhvàohocáiTếtcủahọđượcthêmvui.ThếlàchúngtacũngănTết,cáiTếttinhthần.

-À,đánhthứcthằngLêđi,nóngủnhiềukhiếnmìnhphátghen.Lạikhôngđếnchínmườigiờrồià?Cámộtphầnđịacầungườitatấpnập,mànócònnhưthằngchánđời.

NguyễnlayLê:

-Dậy,mồngmộtTếtrồi!Mườigiờrồi?DậymàăncáiTếttinhthầnvớiđời!

Bịđộngmạnh,Lêcựa.Anhnhănnhócáimặtngáingủ,ngóccổ lên,nhìnnhàcửa,nhìnbạnbè,nhìnxungquanh.Rồikhôngbiếtnghĩthếnào,anhlạinằmxuống,kéochănkíngáy,đáp:

-ĂncáiTếttinhthầnlàăncáicóckhôgì,chúngmày?

2-1940

Cáithútổtôm

NhiềungườilấylàmlạicứhỏinhautạilàmsaoôngnghịĐàođộnàythíchtổtômthế.

Kểcũnglảviệcquáigởthực?Vìxưanayôngấychúaghétđánhbạc.ĐếnngaynhưlũtrẻnhàôngấyngàyTết,túmtụmlại,đánhtamcúcmộtxubốncâyvớinhau,màôngcũngcấmnữalà?

Cònông,thìđốaithấyôngchầurìamộtđámbạcnào.Ôngthườngnói:

-Đánhbạc,vừahạitiền,vừahạithìgiờ,vừahạisứckhoẻ.Nhànàomàbốmẹhaymêmancờbạc, thìcontraihưđằngcontrai,congáihưđằngcongái.Chẳngthế,cứBắckiềnglênlưngtôimàđun!

Thếmàsaukhiônggóavợđượcvàitháng,thìôngmêtổtômnhưđiếuđổ.

Cóngườibảoôngmớiđượclàmnghịviên,nênhọccáchgiaothiệp.Nhưngđánhtổtômnàophảicáchgiaothiệp?VảngàyhộiđồngdânbiểuhọpnàocóphảicácôngnghịđếnhộiquánKhaiTríTiếnĐứcđểđánhtổtômđâu?

Vậythìchắcrằngbànghịmất,ôngđâmbuồn.Buồnthìphảitìmcáchtiêukhiển.Rượukhôngbiếtuống,phiệnkhôngbiếthút,gáikhôngbiếtchơi,thìông có thỉnh thoảng đánh canh tổ tôm, có hại gì?Không hại nhất, là ôngchưacócontraihaycongáilớn.

Tổ tôm,ôngmớihọchơnmột tháng.Nhưngngay từ lúcmớihọc,ôngđãdámngồimộtchân.ÔngchỉđánhởnhàcụChánhBá.Ởchỗkhác,dùcólậpcuộctổtômmàthiếumộtchân,thìgiáhọcómờirãbọtmép,cũngkhôngkhinàoôngngồiđánh.Cólẽvìôngkhôngchịutiếngbêthachăng

Nhiềulúc,ôngsangnhàcụChánhBá,rồichongườiđimờiconbạcđến.Cókhi cụChánhBá không tiền ông cũng cố ép cho vay để cụ đánh.Nhưngkhôngmấykhiôngnhớnợ.CụChánhBámuốnđểđếnbaogiờôngcũngkhôngnhắcđòi.

Vậymàôngchỉđánhbạcđểcầuvuithôi,chứkhôngmấykhiôngngồinóngchỗ.Ôngcầmbàiđộdămbẩyván,khiđãgóptiềnđâuvàođấy,làôngmượnngườiđánhhộ.Rồihoặcvềnhà,hoặcđicóviệcđâumộtlúclâumớilạiđến.Làngđểývàocâybàiquá,nênkhôngaihỏinhauxemôngđiđâu.

Ngườita,mànhấtlànhữngngườiđượcôngnghịĐàonhờcầmbàihộ,đềutỏýkhenôngvềlốichơinhãnhặn,quântửnhưthế.Họkhen.Vìhọmuốnônggiữmãicáithóiquendễchịuấy.Ngườithìđượcđánhbạckhôngphảigóptiền,màvìôngkhônghỏicănvặnđượcthuabaonhiêu,nênhọđễănbớt.Ngườithìđượcthônglưngnhau,đềmộtmìnhôngbịthiệt,vìhọcoiôngnhưconbò!

Thựcra,chơicáilốiđánhtổtômcungphụngấy,ôngnghịĐàocònlàmấtchántiền!Màkhôngchịuhọcđánhluônluôn,thìcònxơiôngmớicaođược.Ailạingaybâygiờ,ôngcònphảihỏithếnàolàlèo,cửuvạn,cửusáchvàchichicólàlưngkhông.Mànàoôngđãthuộcchữquânbàiđâu?Cứđưaôngmộtquân,bịtkínchỗvẽđi,hỏilàquângì,đốôngcóbiết?

Chonên, tuyông lênbài rất chậm, ănhoặcphỗngnhiều lúc rất lẩmcẩm,nhưngaicũngcốkiênganmàkhen.Họkhenôngrằng:

-Đánhvớiôngnghịbaogiờcũngvuiquá.

-Họvuivìhọchắcmẩmphầnđược.Dùkhôngùcũngđượcmườimươi.

***

Cũngnhưmọibận,nhữnganhconbạctúngtiềnđãtềtựucảởnhàcụChánhBáđểchờôngnghịĐàođếnnữalàvừađủchân.

Anhngườinhàđãchiasẵnbài,vàbầycảvàohỏicáikhay.Anhtađãchẻítđóm,vàlàmđèncẩnthận.

CôXuyến,concụChánhBáđãxếpđầymộtcơi trầuđểchờkhách.Xongviệc,côđươngngồingoàihiên,ghévàoánhsángngọnđèn,màxâunhữnghàotrinh.

Mớimườichíntuổiđầu,nhưngcôXuyếngiỏilắm.Thườngcôđichợđibúacácnơi;buônbánrấtđảmđang,aicũngkhen.Nhiềuanhcontrailàng,thấycôcósắclạicóvốnmuốnhỏicôlàmvợđểđượccướicảcôlẫncáivốncủacô.NhưngcụChánhBácònkénkỹlắm.Cụkhôngthíchgảchongườilàng,vìcụxemchảcậunàođángmặtvácáothụngđếnlàmrểcụ.Họđềunghèo,vàconnhàtầmthườngcả.CôXuyếnnhàcụtiếngrằngngàythườngvẫnáonâu, quần lụa, đi đất trông cóvẻnhàquê, nhưngngàyTết, thì cô ănmặcsangnhấttổng.CáikhăngấmTây,cáiáocát-sơ-mihoa,cáiquầnlĩnhbóng,đổidépNhậtBản,vàbộdâyxàtíchdàiđếntậnđầugối.Cứcáchănmặcthế,thìcôXuyếnphảilấymộtanhchồngítralàcóbằngSết-ti-vi-ca.Huốnghồ

côcòncóvốnriêng,lạilàcongáilớncủamộtôngChánhtổngcựu,cóhàmcửuphạmbáhộthìítraôngbốcũngphảitháchđếndămtrămlàít.

ThêmmộtváncungTổnữalàsáu,mọingườibỏtiềnragóp.ÔngnghịĐàotuykhôngùđượcvánnào,nhưngrấtvuivẻ.Xưanay,chưaaihềthấyôngthuabạcmàphátbẳnbaogiờ.ÔngquănghaitờbạcgiấyvàogiữarồihỏicụChánh:

-Thếnào?Cụcótiềnchưa?

-Cóôngđểtôibảocháulấy.

RồicụChánhgọicôXuyến:

-Chothầyvayhaiđồng,mày!

CôXuyếntướinhưcáihoa,đứngcạnhđèn,đếmtiền.Nhưngtiếcthay,cáihoađẹpấylạikhôngcóaithưởngthức.Vìaicũnghaimắtđổdồncảvàohaiquânbàibắtcái.

Bỗngôngnghịnghiêmchỉnh,ngấcđầulên,hỏi:

-Cóđủkhông,cô?

-Dạ,bẩmđủạ.May,convừađòiđượcmónnợ.

ĐoạncôđưacụChánhnhóntiền,rồiđivào.Mọingườigiaohẹnphầncủamìnhgópxongxuôi,quânbàibắtđầuđenđétxuốngchiếutiến,rồilui,rồilạinhẩyrảiráckhắpchỗnọ,chỗkia.

Rồiù,rồilấytiền.Rồivánnày.Rồivánkhác.ÔngnghịĐàođãthấychán,ôngngáp.Rồiônggọi:

-Anhnàocầmbàihộtôitýnày.

Họđãthuộctính,nênbaogiờcũngcóvàianhdựkhuyết,chựcsẵncảởsaulưngông.Ôngđứngdậy,nhìnbàimộtlúc,bànquânănquânđánh,hỏinướcthấpnướccao.Rồimộtlát,ôngkhôngnói,đứngim.Rồiôngsanggianbên,hútthuốc,uốngnước.Rồiôngrahè,thỉnhthoảngnóivàomộtcâuđểđánhtiếng.Rồiimhẳn.

Trongkhiấy,cảlàngkhôngaichúýđếnôngnữa.

Aicũngđểcảtâmtrímảivàocâylụcvạn,tamsách,ănnămbinh,haybốctốtchocao.

-Cụchịuà?

-Vâng,đenquá.Hếthộinày, tôiphảiđổichỗmớiđược.Đánh tổ tômmãkhôngđượcù,bàixấu, thìchánchết.Không tráchôngnghịhayđứngdậycũngphải.

-Vâng,cụđổichỗchocháu!

-À?Đểtôibảonóphaấmnướcchètàu,uốngchotỉnhngủnhé.

DứtlờicụChánhBá,anhngườinhàthưa:

-Bẩmnướcđươngđundướibếpạ.

-Cànghay,anhsắpấmchénđểtôiphacho.

Nóixong,cụChánhđứngdậy,vườnvai,gântaychânkêurăngrắc.

-Chà?Giãnthịtgiãnxương!Đemkhaychèrađâytôixuốngbếpmangnướcsôilênhộ.Hoàicủa,giáđừngchịuthìvừarồiđượccáiphỗng!

Rồikhôngtiếcnữa,cụChánhBámởcửarangoàicầmđènxuốngbếp:

-Ừ,ralúcmỏimàđượcđiđilạilạithìnókhoankhoáilắmnhỉ.

Nhưngthấytrongbếplừatắtngấmtắtngầm,cụhỏito;

-Đunthếkiathìđờinàonướcsôi?ConXuyếnđâurồi!

-Dạ!

-Màyởđâu?

-Thưathầy,conởtrongbếpnày.

-Saokhôngđunquàngnướclên.Lạiđểtắtlửathế?

-Nóvừamớitắt,conthổimãikhôngđược.

CụChánhBábướcvàocạnhôngđồrau,gắt:

-Rơmkhôngcóthìmàyđunbằnggì?

Cô Xuyến cuống cuồng, chổng mông lên, cố thổi đống tro tắt ngấm tắtngầm.

CụChánhđặtđènxuống,mắngcon:

-Màylười,cókhinàođược.Chỉtốhếthơimàthôi.Đểtaorútrơmchovậy.

Nóiđoạn,cụđiraméđốngrơmgầnđó.

Bỗngtrongchỗtốicụthấylùlùcócáibóngđenđen.

Vừangạcnhiên,vừasợ,cụgiậtmình,hỏi:

-Ai?

-Tôiđây,cụChánhđấyà?

-Àôngnghịđấyà?Ôngđứngđâylàmgìthế?

RồichẳnghaycụChánhthươngôngnghịđãphảiđứngchơingoàisươngtốitămkhôngbiếttựbaogiờhaysao,cụđủngđỉnhnói:

-Mờiônglênnhàxơinướcchứ?

***

VậyxinđộcgiảđoánnétmặtôngnghịĐàotôibấygiờthếnào.Vàôngcólênnhàxơinướchaykhông?

9-9-1934

Cáivíấycủaai

Bẩygiờđếncuộcnhảyđầm.ÔngNghèLuật,ôngBácSĩThuốc,ôngKỹsưHóahọc,ôngTúVănchương,ôngBácvậtCanhnông,ôngGiáosưToánpháp,ôngHuyệnTưpháp,ôngThamLụclộ,ôngnàoôngnấyquyếtphennàytrổtài,chokhỏibịcườirằngđãuổngcôngbaonămduhọc.

Tiếngđànnổilên,dudươngthánhthótnhưrótvàotai.Cácbà,cáccô,ngồimột lượtởdãyghếkêsátbên tường,nóicười,nghiêngngả, tươi tỉnhnhưluốnghoatrămhồngngàntíađúđởntrướcngọngióhiuhiu.

-Ồ?Nhàquê! fox-trot khôngphải làmột loài,Tango cũngkhôngphải làmộtbài.Đólàmộtlốinhẩy,mỗilốicótớihàngnghìnbài,mỗingàylạicóbàimớithêmvào.

ÔngBácsĩThuốcghévàotaiôngThamLụclộnóinhưthế,nhưngôngGiáosưToánphápnháymộtmắtlạidỉvàotaibạnmàrằng:

- Chớ khinh lui(1), lui nhẩy không sai nhịp, mà lại đưa cavalière(2) nhẹnhàngvàxinhlắm.Moi(3)vẫnchịuluicáilốivừanhẩyvừachuyệntròtựnhiên.Rồitoi(4)nhậnmàxem,vailuirấtthẳng,khôngđụngđậy,taycũngvậy,chânđikhép,êmái,màkhôngbaogiờđụngchânvàocavalière.

Rồibangườibịtmồmcười,trỏvàoôngHuyệnTưpháp:

-Thằngkiaquandạng,thếnàocũngxéovàogiầycavalièređượcđộmườilượt.

-Cứmặcnóđểchúngnóchửicho.

-Mỗicuộckhiêuvũ, ít ranócũngphải"PardonMademoiselie"(5)đếnhaimươilượtlàít?LaBạchNhạnvẫnchếnólàláiđò,vìtaytráinólênxuốngnhưbơichèo!Ừ,màđếnnónhẩy thì ai cũngphảibịtmũi; lưng thì cong,nhiềukhibụnglạiưỡn,chânthìsoạnranhưthếnày,đầugốithìcongnhưthằngtiêm-la.Lắmlúcanhchàngmệt,thởhổnhển,gótgiầynệncồmcộp.

-Phải, thế làkhôngcó tenue(6).Nhưngkhông tởmbằng thằngcuTú, taotưởngnhẩynhưnóthìnhẩylàmgìômvàongườitamàmắtcứtrợnngượclênđểnghenhịpnhạcôngcũngđếnchếtvớichúngnóthôi.

-Này!Bắtđầuđichứ?Chờgìnữa?

-Cònvàimẹđươngtrangđiểmởtrongbuồngchưaxong!

-Làmgìmànóngthế?Háoquá!

-Khốnnhưngtiếngpianônhưxóivàotai,thìailạnhlùngđược.Saohọbấtnhãthếnhỉ!Nhảyđãtàngbỏbucònbắtngườitachờđợi.

-Toilỗmãngnóngnẩythếthìnướcmẹgì?Toiphảikiêntâmkhôngthìhạicáchúngmoiđấy!Rồichốcnữa toinhẩyvớiconKimThanhmàxem,nókhôngquaychochoáingườiraấyà?Lầntrướcmoichóngmặtvìnhẩyvalsevớinó.

-Nócóbiếtvalselente(7)không?

ÔngKỹ sưnói xong, bĩumôi, giúnvai ra dángkhinhngười.Ônggí điếuthuốclávàogótgiầy,quẳngđichâmđiếukhác,rồitiếp:

- Để rồi moi lật tay elle(8) cho mà xem. Chắc thế nào nó cũng saicadencer(9).Rồinósẽhếtvíavềlốivalsecroiséecủamoi.

-Thôiđừnglàmhọngượng.Đếnđànôngchúngmìnhcònchẳnghiểuvalsecroiséelàcáiquáigìnữalàhọ?

-Đãváccáimặtđinhẩyđầmlạicònngượngthìthàởnhàđâmđầuvàonồicákhomàtựtửchoxong?Thếthìcứfox-trot,marche,one-step(10)cóđượckhông?Giởvalseralàmgì?

-Thếmàmoithíchtango(11)nhấtKhổngTửviếtÙntàngodanstesbras,étmoncoeurchavire!...(12)

-Nhưngởđâykhôngcóđènđiệnđỏnhưcácdancing(13)

-Cầngì?đènđiệnđỏđểchokhỏilẫnvàngvớithaumàthôi,chobọnnhẩytàngkhỏilẫnvớfox-trotlent(14)chứ?

-Thếslow-foxlàcáigì?

Thấycâuhỏingớngẩn,mọingườigiậmchânxuốngmàcười,họbópmũiôngThamLụclộmàrằng:

-Màycứmangxôigàđếnđây,taodạycho.Nólàfoy-trotlent,tiếngăng-lêgọi là slow-foxchứgì!Màyhãyđikhắp thếgiớixemnướcnàocònnhẩy

charleston(15)ởđấymànhẩy.Coikhôngchốcnữalạivacảvaivàongườitanhé!

- Toi phải biếtmoi tấn tới lắm rồi đấy!Giá không cóTa femme(16) làmentainemen(17)moimỗingàyhaigiờ,thìmoicódámliềumạngngàyhômnayđầy?Moihọcchóngvìmoibiếtbattremesure(18)

-Ừnhưmasoeur(19),khônghọcmesure, thành ranócứ tâtonner(20) lâuquá?

-Ừ,màcáccôấykhỉbỏđời,ngườitadạychocáchchơiphongnhã,thìmãimớingheđấy.Còn thẹn thòe lệ, lúcmới tập thấy tayngười taômnganglưng,cúcườirũlên!Thếmớibiếtnướcmình,cáigìcũnghènkém?

-Thôi,chuyệnhãomãi,phảigiụchọđichứ?

Nhưngchẳngbaolâu,lũghếbầycạnhtườngđãđượcthảnhthơingồiyênmàxembọn tân-nhânvậthọ línhsátsạtvàonhauhọnhẩy.Loanvờnphượngmúaloanômphượng,phượngbồngloan.Tiếngđàntrầmbổng,nhưđưanhẹlinhhồnlêncõiBồnglai;cuộngiấyđằngxanémtunglại,kéodàiracuốncặpnọdíuvàocặpkia,nhưsợitơhồnggiàngbuộcchothêmchặttấmtìnhânái.

Rồimộtcáicúichàocảmơn,mộtcáigậtnghiêng tạ lạimộtnụcườixinhxắn,hồivỗ taygọngàng.Rồicuộcvuicàngvui,nhẩyxong lạinghỉ,nghỉchánlạinhẩy.Mấyanhbồi,anhbếp,anhxe,nhìnchịvúthậpthòngoàicửasổ,thìthỉnhthoảnglạiđưamộtcâutrêughẹo:

-Mẹkiếp!Khoáilắmnhỉ!

Đêmkhuya.Đêmcàngkhuya,cuộcvuicàngnồngvẻtìnhcàngthắm.Nhẩyhếtđiệunàysangđiệukhácnênnhiềubà,nhiềucô,đếncảnhiềuôngnữa,thoáithácrằngsứcyếu,phảirủnhauchuồnvàonhữngnơikínđáonóirằngđểtrốn!Nhưngchỗđêmkhuyaấymớilãmngóntàitình...

BỗngôngKỹsưHóahọcnhớnnhơnhớnnhác.Ôngđậphếttúinọđếntúikìa,dòmhếtchỗnàysangchỗkhácnhưngkhôngthấy.

-Toitìmgì?

-Quái?Cáivícủamoiđâumất!

Cácôngcácbàthấycáitindữdội,phảihoãncảcuộcvuivàtranhnhauhỏi:

-Trongvícógìkhông?

-Cónhiềugiấymáquan trọng, có cảbốn trămbạc tôi vừamới lĩnhbuổichiều.

-Bốntrămbạc?Trờiơi!Giắttrongmìnhlàmgìchothêmtội?

-Tôivẫncótínhquenhaygiắtnhiềutiềntrongví.

-Cáivíấythếnào?

-Nókhôngtolắm,mầutím,tôimuaởSingapour.

-Àtôitrôngthấynórồi.

-Ởđâu?

-Không!Hômquatôithấyluiđểtrênbànnhàlui.

-Phảiđó.Nóchỉbằngngầnnàythôi.

-Ồ!Thếmàmấtthìtứcthực!Tanênhếtsứctìmchora.

-Nênkhámbọnđầy-tớđã.

-Bối?Xe!Bếp!Vú!Chúngbaygọinhaulêncảđây!

-Anhemtamỗingườiđimộtngả.Nhàtrong,nhàngoài,ngoàivườn,dướibếp,đằngsau,chỗnàocũngnênsoithậtkỹ.Phảilàmngaymớithấy.

Rồimộtmặtvàiôngkhámlũđầytớ,mộtmặtvàiôngđisoikhắpmọinơi.Cácbàncáccôthởdài,bàntán,aicũngbảoôngấykhônglàKỹsưHóahọc,màlàKỹsưHóadại,làmgìlúcnàocũngphảikhênhcảgiatàivàomình?

-Khôngtìmthấythìtứclắmnhỉ!

-Rồicũngthấy.Chỉquanhnhànàychứđiđâumàmất.

-Nhưngmấtcuộcđangvui.

-Hômnaynhẩymệtlắmrồi.

-Ừmàtôicũngbuồnngủ!

-Ngủthìkhôngphảinhàthức-giả:Hãydansermộtlúcnữađã.

-Khôngthấyđâucả,cácbàạ.

CácbàquaycảlạinhìnôngKỹsưHóahọc.Nétmặtnhănnhó,ônglắcđầu,nóitiếp:

-Đànhmất!

-Thếvíôngđểởđâu?

-Tôiđểởtúiáotrong.Nhưnglúcăncơmnựcquátôicócởiravàtreoởmắcáotrongbuồngnày.Lúcđangkhiêuvũ,tôicũngvàilầnvàođâynghỉ,cởiravàtreoởđây,rồirasânđibáchbộchomát.

-Thếthìanhmấtvàolúcnào?

-Côhỏidởquá!Nếubiếtthếcònnóichuyệngì!

-Vậyaivàobuồngnàymàlấyđượccủaanh?

-Nhiềulúcbuồngnàykhôngcóngười,côạ.Màcôxem,cửarasânvẫnmởthếnày,thìlàmgìchẳngmất.Trongvíanhcónhữngbốntrămđồng.

-Thưacôvâng.Bốncáigiấy,mỗicáimộttrăm.

-Hayđểchúngemgópsứcvớicácanhđểtìmchochóng?

-Cảmơncáccô.Chúngtôiđãkhámlũngườinhà.Cácanhấylạiđangtìmlượtthứhainữa.Maythìthấy,chẳngmaythìchịumất,chứbiếtlàmthếnàobâygiờ!ĐểrồisángmaitôilêntrìnhCẩm,vìcũngmaylàtôinhớcảsốgiấybạc,chắckẻgiancólấycũngkhôngnuốttrôi.

-Nếunhớsốthìrồitìmcũngra.Đứanàodámtiêunữa?

-Khuyalắmrồi!Mấygiờrồi,anh?

-Haigiờrưỡi.Chịbuồnngủà?Tìmthấyvírồilạinhẩychođếnsáng,cầngì?

-Đểmaingủnhưchóchết,meemmắngchoấyà!

-Ai?MeNgọcDiệpấyà?Bàcụchiềucậunhưchiềuvong,việcgìmàsợ?

Tiếnggiầylộpcộpởnhàdướiđidồnlên.Cácbà,cáccôcùngôngKỹsưhồihộp,xôcảnhaurahỏi:

-Thếnào?Cótìmthấykhông?

Mọingườinétmặtrầurầu,lắcđầu,nói:

-Nguội?

ÔngGiáosưthìthào:

-Tôitrôngthấythằngxekhácsắcmặt.

ÔngBácsĩcũngbảo:

-Chínhtôingờchonóngaytừđầu.

ÔngHuyệnTưpháprằng:

-Tôiđãhỏivặnnónhiềuđiều,xemchừngnótrảlờilúngtúnglắm.

ÔngNghèLuậtnói:

-Chẳngluậtphápgìbằngcứgiãchomột trậnlà lòivírangay.Nókhôngxưng,tahãylêntrìnhCẩm.

Mọingườibàntángiờlâu,rồiquyếtrằngthằngxeăncắp.Ngườithìtiếcmấtcủa,ngườithìtiếcmấtvuirồidămbacâuchuyệntàolao,ainấythấykhuya,bảonhauvềnhàđingủ.

***

Sánghômsau,thằngxephảimộttrậnđònthừasốngthiếuchết,nhưngnhấtđịnhnókhôngnhận.Gan thìchochết?Hẳnnócũngđãbiết rằnggiấybạcnhớsốthìkhólòngtiêunổi,vậymànócứkhăngkhăngmộtmựcchốihoài.Cólẽnómuốngiữ tiếng làngườingaynênsaukhibị trậnđánhởnhà,nócònphảiđiệulênCẩmđểxéthỏi.

Thằngbồiphảiquétnhàthaychothằngxe.Trongkhiđưađiđưalạicáingọnchổi,nónghĩđếnroiđònbạnđồngnghiệpmớiđượcnếmmàchộtdạ.Nó

thươnghại.Nhưngchộtdạbaonhiêu,thươnghạibaonhiêunóphảinghĩđếncầncâucơmcủanóbấynhiêu.Nóquétthậtsạch,lauđồđạcbóng,xếpcácđệmghế,khănbàncho thậtngay.Nóvàobuồnghômquaônggìmấtcủatreo áo, nóngắmxungquanh, nó thởdài, rồi xếp lại các tượngđồng, cốcbạc.Nóthugọncácgốitrênmặtghếđi-văng,nólấyratừngcáiđểđậpchohếtbụi.

Nhưngnóngạcnhiênquá,dướilũgốiconấy,lạicònmộtcáivíđầmđencủabànàobỏquên.Nósợ,nhưngmừngthầmrằngcũngmaymàbàấychưakêumất,vìđánglẽbọnnóthếnào,cũngcóđứaphảiđònvìcáivínày.Nhưngtòmò,nónhìn,nónắn,nóđoán.Nóchẳngcóthểnhậnlàcáivíấycủaai,vìhômquabànàocũngcóvíkiểunàyvàmầuấy.Nólậtđi,lậtlại,rồikhôngbiếtnónghĩthếnào,nótặclưỡi,đánhbạomởraxemtrộm.

Nónhìnvàotrongví.Nógiậtmìnhđánhthót.Nórunlên,nósợquá.Nórốitrí,nóvộiđậyngayvílạivàđểtrảvàochỗcũ.Trốngngựcnóthìnhthình.

-Trờiơi!Lạthật!Trongcáivíđầmấy,nóchẳngthấyvậtgìkhác,chỉthấycáivítímmàcáinhàônggìkêurốilênrằngmấtđêmqua!

Vậythìcáivíấycủaai?Bànào,cônàoxấuchơithế?

19Septembre1933

Chúthích:

(1)Lui,đọclàluý(tiếngPháp):ôngta,hắn,nó

(2)Cavalière:Gáinhẩy

(3)Moi:Tôi,tao

(4)Toi:anh,mày

(5)"PardonMademoiselle":Xinlỗicô

(6)Tenue:tưthế

(7)Valselente:Điệuvanchậm

(8)Elle:Nàng,nó

(9)Cadence:Nhịp

(10)Valsecroisée,fox-trot,marche,one-step...Têncácđiệunhẩy

(11)Tango,foxtrotlente,slow-fox,charleston...:têncácđiệunhẩy

(12)Untangodanstesbras...Mộtđiệutangotrongnhữngcánhtayem,vàtráitimtôithổnthức?

(13)Tiệmnhẩy,vũtrường

(14)Têncácđiệunhẩy

(15)Têncácđiệunhẩy

(16)Tafemme:Vợanh

(17)Entrainement:hướngdẫn

(18)Battremesure:Đậpnhịp

(19)Emgáitôi

(20)Tâtonnez:Dòdẫm

Cáivốnđểsinhnhai

Rồisau,nótìmđếnphốNốilàchỗcóthểdễkiếmăn.Thựcvậy,suốtngày,ô-tôHànộiHảiphònghayHưngyên,mấychụcchuyếnđichuyếnvề,cáinàocũngomởđấyítralàmườiphút.Nhưthế,nócóđủthìgiờđểlàmcôngviệcsinhnhai.

-Lạycụ,lạyông,lạybà,thíbỏchoconlưngcơnbátcháo.

Taychốngcáigậy, taybưngcái rá,nóđixungquanh thànhxemấyvòng,ngửamặt lên,miệngnhaimãi câu ấy.Nhưngchẳngkiếmđượccái chiđểnhaivàomiệng!

-Màylànhlặnthếnày,saokhôngđilàmđiăn,chỉlườibiếngquenxácthôi!

-Thừatiềncũngchođếnthứmày!

Người tamắngnó.Người ta không chonó.Vì bộmã của nó làmhại nó.Ngườitachỉtrôngthấynólàănmày,màbềngoàikhôngđui,què,mẻ,sứt,chứngườitabiếtđâulànókhôngthểlàmgìđược.Nócũnglàngườinóbiếtđixinthếnàylànhục.Nhưnglàmthếnàođược?Khốnnạn!Nàonócólườibiếnggìchocam?Nócómáuđộngkinh,lắmlúcđươngyênlànhtửtế,thìlăn đùng ra đất,mắt trợn lên, bọtmép sùi ngầu.Như thếmột lúc, rồi, dùkhôngcóaigọi,nócũng tỉnh, lópngópdậy.Lạikhỏekhoắnnhư thường.Trướcnóđãđiở,Nhưngthấythế,ngườitakhiếpnó,đuổiđi,chẳngnuôinónữa.Chonêncảvùngấybiếtnóhayđộngkinh,chẳngaidámchứa.Vìlỡranóchếtquayrađấythìtộivạaimangcho?

Bởi vậy, nó phải đi ănmày.Nhưng ai biết bề trong nó bệnh tật như thế.Ngườitanhiếcnó.Trướcmắtnóngườitachobàlãolòamộttrinh.Ngườitacho thằngbécụtmộtxu.Mànó thìkêu rãbọtmép,chẳngđược týgìcái.Nàocóphảingười tabụngchẳng tốt.Chỉvìsốnóchẳng tốtnhư thằngbécụt,nhưbàlãoloà.

Mỗichuyếnxequaymáy,nónhìncáiránhẹnhưlúcxechưađến,thinóthởdài.Nóthấycácbạnnó,đứanàocũngkhoenhauđượccáinọcáikiathìnóthèm.

Thèmbaonhiêu,nóbuồnchonóbấynhiêu.Nóthuakémđủbề.Chẳngmaytrờiđàynólàmkiếpănmàymàlạibắtnóphảilànhlặn.Giadĩđếncáigầygòxấuxícũngkhôngđượcbằngai!Rõkhố!

Toe!Toe.Lạimộtcáiô-tônữasìnhsịchđến.

Cũngnhưmọibậnnórađứngđóntrướctiên.

-Lạyquanlớn,xinquanlớnmộtxu!

Ôngbéophị thấy nó giúi cái rá vào lưng,mở choàngdậy, nhănnhómặt.Muốnnóđừnglàmmấtgiấcngủ,ôngấymóctúi.

-Lạyquanlớn,xinquanlớnmộtxu!

Nólạinhắccáilòngtừthiệncủaông“quanlớn”chứachanhyvọng.Nhưngôngấynhìnnó,ngắmnótừđầuđếnchân,rồilắcđầu,bĩumôi,rồilạikềcáiđầuvàothànhxe,limdimhaimắt.Kệnó.

-Lạyquanlớn,xinquanlớnmộtxu!

Ông“quanlớn”nóigiọngngáingủ:

-Đimàlàmăn!Đừnglườithế.

Chỉđượccómộtmộtcâuluânlýlàmphúcmànóđãnghenhẵncảtai.Biếtôngấyđálắm,nógícáirávàolưngngườibêncạnh:

-Conlạythầykhóa,conxinthầykhóakiếmbữaăn?

Lúcấy,xungquanhchiếcxe,mộtlũănmàycũngđươnglàmviệc.Tiếngxinnheonhéo,aicũngcốquảngcáocáibệnh,cáitậtcủamình:

-Thânconmắtmùchânchậm,làmănchảđược,conxinôngxinbàthíbỏchoconđồngtrinh?

-Mùahèbàđóngbèlàmphúc,bàơi!

-Giầuhaiconmắt,đóikhóhaibàntay,conkêuvancửaôngcửabà,thíbỏchoconbátcháolưnghồ.

-Ớiđóiơi]àđóiơi!Giờibắttộitôithếnày!Lạyquanlớn!

Aicũngnỉnon.Aicũngkhóclóc.Chonênaicũngđượcít ra làmột trinhBảoĐại.Nhưngđếnnóthingươitabảo;

-Choôngcụcòngkiacònđượcphúchơn?Màyquèđithìlầnsautaocho!

-Mặckệmày,chomàychếtđói!

Rồichiếcxeô-tôchạyđi.Cáirácủanócũngnhưnóvẫnngoácmiệngra,khôngnặnggìhơntrước.

Nóngồiởbờđường,nhìnbọnănxintảnmátmỗingườimộtnơi.ThằngCúntậptênhvớicáigậy,mồmngồmngoàmmẩubánhTâybốthí.ÔnglãoCócnhẩybằngtayđếngốccây,móctúiđếmtiền.Bàcụlòalầndảiyếm,đểcấtmấyđồngxumớixinđược.

Nóvơvẩn.Nónghĩ.Thìdễnóchịuchếtđóichắc?

-Mặckệmày,chomàychếtđói!

Nếunóchếtđói,làchỉvìtộinólànhlặn.

-Màyquèđithìbậnsautaocho!

-Saonókhôngđượcquè?Vảquèthicókhóquáigì?

Nghĩđếnthế,nóđâmchán,ghét,thùhaichântaynó.Nếunócònhaichântay,thìnósẽchếtđóithựcchứchẳngphảicầuđâu!

Rồinóchốnggậyđi.Nóđi,đimãi.Đếncáccâybêncạnhđường,nóđứnglại,nóngắm.Nónhìnlên,nhìnxuống.Rồinólạiđi.Sau,nóđếnmộtcâyđatovàcaođáođể.Nólạiđứnglại.Lạingắm,lạinhìnlên,nhìnxuống.Rồinóbỏcáigậy,cáirávớicáinónởdướigốc.Nótrèolên.Khónhọcquá!Nóôm,nóđạp,cômãimớilêntớimộtcànhcao.Nóbámchặt,nghỉmộtchốc;nhìntrênnhìndưới.Rồinócốleolênđượcđếnmộtcànhcaohơn.

Đếnđây,nóngồi,buôngthõnghaichân,vắtvẻo,cúiđầungắmxuốngđất.Nó thấyởđằngxa, những chuyếnô-tô dúndẩy trênđường, thẳngvềphốNối.Hànhkháchthìđôngchậtnhưnêm.Nghĩđếncáchkiếmănnóphảiquảquyết.

Ởđời,làmnghềgìchảphảicóvốn?Chảphảicạnhtranh?Điănmày,tươngdễlắmđấyhẳn?

Nóthởdài,nóliều.Nónhắmnghiềnmắtlại,buôngphắthaitay,ngảngườira.Vụtmộtcái:

-Ối!

Nórơiđánhbộpxuốngđất,nằmcòngqueotrêncỏchỉkêuđượcmộttiếngấy.Nónhănnhórên.Máuchảythấmcảrangoàiáo.

Người takéonhau raxem, rồi khênhnóđi.Nómềmnhũn, cánh tay lủnglẳngnhưchỉcònbámxoàngvàovainómộttýlấylệ.Nóchẳngbiếtgìnữa.

***

Nửathángsau,nólạiđộinónráchcũ,lạikhoáccáikhốtảicũxơxácnhưtốđỉa,lạiraphốNốidểxinăn.

Trôngnóhơntrướcthực?Vìvếtđauchưakhỏi,nênkhinóbámvàoô-tôrũruồinhặngcũngbámtheosaunó.Tayphảinóquèhẳn,khônggiơrálêncaođược.

Haichânnócũngkhôngmangnổicáimìnhnónhưtrước.Nóphảitậptễnhmớiđiđược.Mặtmũi,mìnhmẩynóhomhemxanhrớt.Đốaikhôngbảonólàthằngănmày.

-Lạycácôngcácbàthânconquèquặt,conxincácôngcácbàđồngcơmđồngcháo.

Người taquẳngvàoránóđồngxu.Người tachépmiệng,chonócáibánhgiòăndở.Nóvuiđờilắm.

Từngàykiếmđượccáivốnđểsinhnhai,nóđượcmátmặthơntrướcnhiều,khônglochếtđóinữa.

Nhưngmỗi khi trở trời, thì khốn nạn thân nó, nó thấy đau như dần ở cáikhớpxươngbảvaivàđầugối.Nhiềuhôm,khôngthểgượngchốnggậymàđiđược,nóphảibắtchướcônglãoCóc.Nóngồixổm,chốngtaytráixuốngđấtmàlăngvẹongườiđidầndần.Nhưngđauquánónhănnhó,nókêurên,khôngthểchịuđược,đếnnỗiaitrôngthấycũngphảiđộnglòngthương.

Nhưng cũng may, ngày nào như thế, nó cũng kiếm được bở hơn ngàythường.

24-11-1993

Thịtngườichết

Vìmớichếtlầnnàylàlầnđầu,nênanhXíchchưacólịchduyệtvềkhoảnấy.

Thựcvậy,nếuchếtởtỉnh,thìailáu,nênchọnvàođêmthứsáuNhưthế,vợconcóvừavặnthìgiờđểcáophólênbáo.Vàđếnchủnhật,cấtđám,cóđủcáccụ,cácquan,cácông,cácbà,thânbằngcốhữuđiđưađông.ởnhàquê,nếuchếtvìtainạn,ngườikhônngoanbaogiờcũngtránhngàychủnhậthoặcngàylễ,thìsựkhámxét,tốngtángmớimongchóngđược.

Nhưng khốn nỗi, xưa nay, không ai chết đến lần thứ hai để được bài họckinhnghiệmvề cách chết.Vì vậy, vẫn cónhiềungười chếtmột cáchngờnghệch.

NhấtlàanhXích,mộtdânquêvôhọc,nêncàngngudạinữa.Anhđãvôýmàchếtđuốingayvàođêmthứbảyvừarồi.

Nguyênchaanh,ôngCứu,thầucủalàngcáiđầmsenngaygiáplũytre.Ðếnmùanàyhoanở,ôngphảilàmchòinhỏởgiữađầm,haibốconcắtlượtnhaurangủđóđểcanh.

Chiềuhômấy,anhXíchđãđánhchénởđình,saybítỉ.Ðếnxẩmtối,anhvừavềđếnnhà,đãbịôngCứugiụcmangđiếuvàgốirachòi.

Anhlaođaođi, rồikhônghiểusao,sángsớmhômsau,khôngthấyvề.Vàđếnđộtámgiờ,xácanhđãnổilên,trôilềnhbềnhvàogầnbờ.

NgườitađoánnhiềucớvềcáichếtnàyNhưngtựutrung,chỉhaithuyếtcóthểhợplýđược:

Mộtlà,anhXíchvìsayquá,loạngchoạngchởthúngbịngãvàochỗsâu.

Hailà,đangđêmanhngủmê,vôýcựa,đếnnỗianhlăntòmxuốngnước.

Chứnhữngtiếngđồnanhtatựtửvìviệcgiađình,hoặcbịkẻthùđánhchếtđềukhôngthểtinđược.

Hươnglýtòmò,hỏidòhaibênhàngxómnhàôngCứu,xemhômtrướchaichaconcó to tiếnggìvớinhaukhông.Họcốýnhậnxét rấtkỹ lưỡngcáithâyngườixấusố.Nhưngkhôngaitìmrađượcmộtchứngcứgìkhảnghị.VàkhiđượctindữdộiconôngCứubịnạn,cảlàngratậnbờđầmxem.Ai

cũngphànnàn,thươngtiếcngườicontraitửtế,hiềnlành.Vàtrôngcáixácchếtcòngqueongâmdướinước,đốaicầmlòngchođậu.

BàCứutrutréolănlộn,mấylầntoannhảytùmxuốngômlấycon.Nhưngbàbị người ta giữ lại Trong lúc như điên cuồng, bà chửi cả ông Lý trưởngkhôngchobàvớtanhXíchlên,đểđặtlênbờ.Bởivìbàmếumáovàchắptaylạylấylạyđểmọingườivànói:

-Nóđaulònglắm,cácôngcácbàơi!

Nhưngngườitakhuyên:

-Ðểquanvềkhám,làmbiênbảnxong,bàmuốnlàmmatocỗlớnthếnàomặcbà.Chứbâygiờ,bàđừngnênđụngđếnanhấy.Ngộđộcanhấylênbờ,rồimìnhmẩyxâyxướcchẳnghạn,thìquannàochochôn?Vảchếtđuối,saonằmtrênbờđược?

BàCứukhôngtin,gắt:

-Khôngchochônthìquangiữlàmgì?

-Giữđểchờđốc-tờvềkhám.Nhưthế,lạilâura.

Bà nghe hiểu, xỉmũi, lau nướcmắt, và ngồi xổm cạnh cái quan tài rỗngkhông,dướibóngcây,đànhlòngchờđợi.

Bà mong được phép chôn con như mong mẹ về chợ. Người nhà bà lênHuyện trìnhquanngay từ sáng, nhưngđếnbâygiờ, khônghiểu sao, chưathấyvề.ÐườnglênHuyệnkhôngxa,chẳngrõvìsaolạicósựchậmchạpthếnàyđược.

Nhưngmộtgiờ.Lạihaigiờ.Lạibagiờ.

BàCứukhôngcònsứcvànướcmắtđểchờ,đểkhócnữa.Bàhếtđứnglạiđiloanhquanh,khôngdámtrôngchỗconnằm.

Rồibàngồixổmxuốngđất,gụcmặtvàođầugốiđểnghengóng.Bàđợimộthiệucòiô-tôcủaquan.Nhữnglúccótiếngxaylúaùù,bàkhấpkhởilắngtai,vàthởdàivìmừnghụt.

*

**

Mặttrờichóilọi,rọitialửaxuốngđất.

ThâyanhXíchbắtđầuđổikhác.Chântaycoquắphơn.TóclỏatỏanhưmónrễbèoNhậtBản.

Gióhiuhiu.Lànsóngrậprờnliếmvàothânanhkêuócách.Anhrậprìnhnhưnằmtrêngiườnglòxo.

Rồitựnhiên,cáixáclậtngửalên.Conngườitrướckiahiềnlànhlàthế,naybiếnthànhconbòthui:bụngphềnhto,máphềnhto,mặtphềnhto.Ðôimắthíplại,nhưbịkéodàiratậnmangtai.Tứchirúmró.Aitrôngthấybộdạngnhănnhó,dọanạtcủangườichết,màkhỏirợntócgáyđược?

Từlúcấy,ngườithânthíchđếnthămthưadần.Rồisauhết,khôngaidámlạigầnđấynữaNhữngkháchđiđườngvìvôtìnhhoặcbấtđắcdĩphảiqua,đềuchenón,ngậmmiệng,vàđếnchỗxa,rùngmìnhmộtcáimớinhổtoèntoẹt.

ÔngCứuởnhàđểchờquanvềkhám,cũngchẳngkémnóngruột.Ôngnhưchếtmộtnửangườimàvẫnphảitiếpkháchđếnhỏithêmmỗilúcmộtđông.Ôngchỉmuốnđượcyên,đểnằmnhoàiramàkêugào,vậtvãchohảnỗiphụtửtìnhthâm.Ônglại lolắng,khônghiểuvợôngngồingoàibờđầm,cóaicanhgiữcẩnthận,haylạichẳngnénnổilòngthương,màliềumìnhquá,thìôngthêmmộtnỗiânhậnnữasuốtđời

Họhàngchạyđếnmỗingườigiúpmộtviệc.Ngườibầyởdướinhàngangmộtbànthờcỏncon,lấpláycóđôinếntrắng.Ngườilượcmayđồkhâmliệmvàxékhăncholũem.

Rồiđếnkhiđượcbiếtrằnglàngàychủnhật,cảbuổihầusáng,quankhôngracôngđường,vìđêmtrướcngàinhảyđầmtrêntỉnh,babốngiờsángmớivề.Vàđếnchiều,cổngHuyệnđóng,vìlàngàynghỉ,thìởnhàôngCứutrợnmắt,kêurúmộttiếng,vàởcạnhlũytre,bàCứungãvậtxuốngđất,ngấtđiđếnnămphútđồnghồ.

Cảlàngphảichờ.

Họhàngsắpsửaviệcmachayxong,ainấyvềnhàđểsánghômsaulạiđếnlàmgiúp.Ngườikhôngthânthíchlạibắtđầucôngviệcnhưcũ,chờlúckèntrốngnổilênthìđưaanhXíchrađồng.ÔngCứuchongườivựcbàCứuvề.Haivợchồnggiànằmchếtgíởhaigiường,chờcuộckhámxétcủaquanphụ

mẫu.Tửthichờchôn,mỗilúcmộttrươngto,rậprềnhcạnhcáiquantàiđangngoácmiệngchờviệc.Cảnhvậtimảnhưcũngchờđểnghengóngtin.Ánhnắngcứlẳnglặngrọixuống.Câycốimệtnhọc,cànhgụclả.

Nhưnggiữanơiyênlặng,chìmđắmtrongsựbuồnthảmấy,cómộtchỗđầyvẻhoạtđộng.Ngayởquãng tử thimàngườiđồng loạikinh tởmkhinhìnthấy,hoặcghêsợkhiđếngần,thìnhữngloàivậtkhácgiốngtỏvẻâuyếm,thiếtthalạlùng.Dướinước,lũcámươngvuivẻ,nôgiỡnvớinhau,chuivàokẽnách,lỗtai,đớpthậtnhanh,rồichạynhàobiếnmất.Rồilạiđớp.RồilạichạyTrênkhông,voveđànruồinhặng, rủnhauđậuđenkịtvàomặtmũi,chântay,mảimiếthútchấtđồănbổ.Thỉnhthoảng,chiếclátrevàngvằnvèotừ trên đâmbổxuống, làmđộng cuộc kiếmăn đangbình yên, thì vòmộttiếng,lũruồinhặngbaytảnđi.Nhưngkhoảngkhắc,lạibậuvào,làmthànhnhữngquầngđentrêntấmxácxámngoẹt.

Rồi buổi chiều, mộtmùi nồng nặc, hăng hăng đã bay thoang thoảng đếnđượcchỗxaxa.Trênngọntre,xàoxạctiếngcánhbay,conquạđencốquặphaichânvàomộtcànhẻolả,vẫyđuôiđểgiữthăngbằngchovữngchãi,rồichaomắt thèm thuồngxuốngmồi.Rồimộtconnữacụpcánh,đậuởcànhcâykhác,lêntiếngkhànkhàngọinhau.Chẳngmấychốc,haibaconnữabaylại.

Một convỗ cánh, bay sà xuống trước, đứng lênbụng thâyngười để thámhiểm.Thấyđượcbìnhyên,cảlũtheonhau,mổrỉatừngnơimột.

Nhưthế,anhXíchvôtìnhlàânnhâncủađàncá,ruồi,nhặng,quạ.Chântayvẫncoquắpnhưdọa,mặtmũivẫnnhănnhónhưnát,nhưnganhvẫnbịrỉa,bịhút,bịđớpnhưthường.

Thịtngườichết,aihaycũnglàmónđồănquýhóa.

*

**

Chođếntậnchíngiờsánghômsau,còiô-tôđằngxabỗngthétváng.

Ðànquạhếtvía,vừabayvừakêuxaxả.Lũruồinhặng,hốthoảngvộitrốnchoxa.Ðàncámươngthấynguy,lộnnhàomỗiconchuivàomộtxó.

Thì lúcấy, trênbờđầm,quanHuyện tưpháp làmột,cụ lụcsự làhai,cậulínhlệlàba,cùngtrịnhtrọnglàmviệc,vàcùngtrịnhtrọngkhạcnhổ.Cậulệ

cầmgậy,lậtđilậtlạitửthi.Quanvànhaghémắtxemxéttừnglitừngtívàbiênchép.Hươnglý,vợchồngôngCứu,cùnghọhàng,ngườilàng,ainấykhoanhtayimlặng,nuốtđờm,nhìnchằmchặpvàoxácchết.Ngườithởdài.Ngườilaunướcmắt.

Khámnghiệmxong,quantruyềnlínhđuổicảngười tòmòraxa.Vàtrướccảnhthươngtâm,ngàiôntồnhỏiôngCứu:

-Cáiđầmnàymỗinămanhkiếmlợicảcá lẫnhoacóđượcđếndămtrămkhông?

Thấyquanhỏi câuphiếm,khôngdínhdánggìđếnvụchếtđuối,ôngCứuđànhphảiđáp:

-Dạ

-Anhcấyhaimươimấymẫu.

-Lậyquanlớn,haimươihaimẫu.

Quangậtgù:

-Thôiđược,đểchoanhbiếtrằngtôirõgiatưnhàanhlắm.Cònviệckhámxéthômnay,thì tôikhôngthểchochônngayđược.Vìtôixét trongngườitênXích,cónhiềuvếtkhảnghi.Tôiphảibẩmtỉnhxinđốc-tờvềkhámchocẩnthận.

ÔngCứunhưsétđánh,runcầmcập,nhănnhókêu:

-Lạyquanlớn...

ÔngHuyệnlắcđầu:

-Nóbịbứctử.Phảicóđốc-tờmổxẻnóramớirõđược.

Bỗngcómộttiếngtrulên,bàCứuômmặt,lanhlảnhkhóc:

-Ốicontôi!

Tiếngkhóccủangườimẹtrướcthihàiđứaconchếtđuốiđãchương,làmaicũngphảicảmđộng.Nhưngtráilại,nókhônglàmchuyểnnétmặtcủaquantưpháp.Ðếnđây,ônglàđạidiệnchoPhápluật.Ôngđãtừngườibằngthịt

bằngxươngbiếnthànhphotượngbằngsắtđálạnhlùng.

Vậylàsắtđá,tấtkhôngthểcảmđượcnhữngtiếngkhócẻolảcủangườimẹmấtcon,hoặcnhữngtiếngkêunàimềmyếucủangườichaoanuổng.Cảmđượcsắtđá,duychỉcómộtvật.Vậtấycốnhiênphảirắn, tuychẳngđượcrắnbằngsắt,cũngphảirắnhơnđá.Màvậtrắnấy,nhàôngCứukhôngthiếu.Nólàmbằngloàibạc.

ThấyôngHuyện lặngnhìn tử thiđươngxông lênmộtmùikhắmlằmlặm,ôngCứunãoruộtnói:

-Xinrướcquanvềnhànghỉchođỡnắng.

ÔngHuyệnchẳngbiếtvôtìnhhaycốý, lấy tayxuaruồi,vàkhạcnhổ,rồiđáp:

-Ừ,kẻoởđây tởm lắm.Nóđã trương to,mà ruồi,nhặng,cá,quạcứxánvào.Lạicònphảiphơinắng,đợithầythuốcmổxẻnữa,thìbiếtbaogiờmớiđượcchôn!

Rồivừađi,ngàivừabảoônglụcsự:

-Ðíchlàmộtánmạng,chứkhôngđúngnhưnhữnglờitrìnhtronggiấyđâu.

ÔngCứutiếnlạigần,nhỏnhẻthưa:

-Lạyquanlớn,cònvonghồnconconkia.Nếucóthếnào,concamchịutộitrướccửaquanlớn.Xinquanlớnchophépconmaitáng,conxinhậutạquanlớn.

Quanquaylại,nhìnôngCứubằngđôimắtdịudàngcủamộtngườicótráitimdễcảm.Ngàihỏi:

-Anhđịnhtạtôibaonhiêu.

-Lạyquanlớn,conxinkhấnmộtnén.

Quancười:

-Anhphảibiếtcứtiềndầuxăngkhứhồiô-tôtôivềđâycũngđángmộtnénrồi.

Ônglụcsựđirảocẳnglên,nói:

-Bẩmquanlớnviệcnàytochứchẳngphảivừa.

Rồiôngcaumặt,tráchôngCứu:

-Cơnghiệpanhnhưthế,màanhmuốnchônngayconanh,anhkhôngtạơnquannổimộtbáchhaysao.

Rồiluônmồm,ôngthưavớiôngHuyện:

-Bẩmquanlớn,nghềdântahọvẫnngudạilàmvậy,muốnchạyviệc,lạicứmuốnkhôngmấttiền.

ôngCứunhănnhó,nóikhẽvớiônglục:

-Nhờcụbẩmvớiquanhộ,mộtbáchthì tôikhôngsao lođược.Tôixin tạmộtnửa.

Ônglụcxuatayvàtrợnmắt,nhưngăncảnmộtcâunóidạidột:

-Chết!Anhnóimớidễnghelàmsao!

RồighétaiôngCứu,ôngthầmthì:

-Này,chỗthân,đằngnàycamđoanxinhộchobằngđược.Nhưngítraanhcũngcứlolấybátthập,cònthậpnguyên,chođằngnàyănvớichứ?

ÔngCứucũngthầmthì:

-Khốnnhưhiệnhaykhôngcóđủ.

Thìhãycứhứađi,maikialêntạsaucũngđượckiamà.Ðằngnàynhậncho.Chứanhđangtâmđểconanhthếđượcà?

ÔngCứuyênlặng,thởdài.

Quaylạiphíasau,ôngthấyvợôngđươnglănlộn.Ôngkhôngthểcầmđượcnướcmắt,vộivàngmặccảmấycâunữa,rồibằnglòngkhấnquanbảymươiđồng.

*

**

Vàmộtgiờsau,lũruồi,lũnhặng,lũcá,lũquạ,tiếcngẩnngơ.

Chúngnóbiếtđâu rằngquanHuyệnTưphápđã tranhmấtmónmồingoncủachúng.

1938

Sáumạngngười

Thôi, cáiquanbằng lòngvậy,đểbậnkhác tôibảochúngnóđếncho.Cáiquan cứ ngủ lại đây, sángmai hãy về, kẻo đêm đã khuya rồi, từ đây lênChâu,điđãxa,lạiquanhiềurừng,tôikhôngyêntâmđâumà.

NgheLý trưởngTưởng thành thựcnằnnì, nóibằnggiọngkéodàivàngônghênhưthế,ôngChâuPhiênlấyđồnghồracoirồinhìnrangoài.Rừng,núivàtrờilẫnlộnmàuđen.Ônghơinảnlòng.Nhưngthửxemcònhyvọnggìnữakhông,mộtlầnnữa,ônglàmradánggiậndỗi,vỗvaiLýtrưởngvànóitheolốingườiThổ.

-Này,cáiquankhôngbằng lòng thầy lýđâunhé.Thầy lýkhôngbiết làmviệc.Thầylýnóidốiquan.Thầylýhứanếuquanđếnxemhộithìthầylýgọichoquannhữngcôgìcôgìkiamà.Thếmàchẳngcônàođếncả.Đểđêmkhuyathếnày,quanphảivềkhông.Ởvùngxuôi,nhữnglýdịchđốivớicácquantốthơnkìa.Nếulàngmờiquanngủlạimàkhônggọiđượccônàorahầuchuyện, thì thầy lýhoặc thầy chánhphảiđemngườinhà thayvàokiađấy.

Nóiđoạn,ôngChâuyênmộtlát,đểthìgiờchoLýtrưởngTưởnghiểuthấucáiphongtụcđẹpđẽdưới trungchâu,vàngẫmnghĩcáibổnphậnchuđáocủanhàchứcdịchđốivớiquanphụmẫuRồiôngtươicười,hỏinửađùanửathật:

-Quannghenóithầylýcóemgáimà?

Lýtrưởnglắcđầu,đáprấttựnhiên:

-Chonóratiếpcáiquancũngkhônglàmsao,nhưngrồisợnóquenđi,quanạ.

Biếtrằngkhôngcònnướcnongì,ôngChâuPhiênbảothắngngựa,nhấtđịnhvề.

Đườnglênchâulỵkhúckhuỷu,quanhữngcánhrừngrậm,nhiềuđoạnchênhvênhtrênkhesâuthẳm.Song,ôngtinởconngựaôcủaôngrấtkhônvàrấtthuộclối,vàởhaitênlínhcơlựclưỡng,canđảm,lạicóđemcảsúnglẫnđạnđitheohầu.TuylầnnàyvềBảnSing,ôngchỉcómụcđíchxemhội,nhưngôngcũngđịnhtốiđến,theotụclệ,ôngsẽnôđùavớibọncongáidậythìlũlượtkéonhaurađườnggiỡnhátbênngọnđuốc.

+

++

Lúcbấygiờ,độmườigiờđêm,ba thầy tròđãbắtđầuphải chuiquacánhrừngrậm.Lốiđibannãycònhơi lờmờrõ,bâygiờ thì thậtđennhưmực.Khôngaicóthểtrôngthấygì,dùđãquenlàmnhữngviệclénlút.Ngườitacómộtcảmgiáckhóchịu làbịquâyvàogiữamộtcáimànrùng rợn,chậthẹp,màtai,mắt,chântayhoạtđộngmộtcáchsợsệt,songvôcônghiệu.

Baconngựabổmóngvàonhữngphiếnđá,kêulộpcộp.Thỉnhthoảng,mộtchiếclákhôrơi,xàoxạc,đụngbốnnămbậnvàocành.Vàxaxa,tiếngtítáchcủamộtdòngnướcuểoảichảytừkẽđárạôngChâu,mộttaynắmcương,mộttayvíuyên,gòngườivềđằngtrướcvànhấpnhổmtheonhịpkiệu.

Nhữngcuộcđiđêmvấtvả,ôngđã từng trảinhiềubận,nênđãquen.Làmchứctrichâu,ôngtránhsaođượcnơirừngxanhnúiđỏ,nướcđộc,mathiêng.Song,ôngchỉcốđợivàithángnữa,đếnkỳthăngthưởngcuốinăm,ôngsẽvậnđộngthăngtriphủvàxoayvềmộtHuyệnnàotôntốtởtrungchâuLúcbấygiờ,ôngmớicóthểnghĩđếnchuyệnlàmgiàuvàsungsướngđược.Chứởđây,tiếnglàquancaitrị,màquanhnăm,ôngchẳngsơmúigì.DânsựhọsợuyquyềnLýtrưởnghoặcchánhtổngngườiđịaphươnghơnlàquanphụmẫuVảởvàomộtnơigiápbiênthuỳ,côngviệccanhphòngcònkhónhọcvànguyhiểmgấpbộilần.

Rongruổitrongkhoảngtịchmịch,ôngChâuPhiênbỗngnhớđếncáichứcvụ tịchmịchcủamình.Mộthơi lạnh thoảngqua, làmông rùngmình,ôngmóctúi,lấyđiếuthuốclávàbậtbùinhùiđểhút.

Bỗngngựaôngđứngdừnglại.Rồilưngôngbịđầuconngựasauhúcphảiônggiậtnảymình,tựnhiênghêrợn,nhưcócáigìnóbáotrướcchoôngmộtđiềmchẳnglành.Trongngườiôngnóngran.Ôngvộivànglắngtaivàgiơtaytrongkhoảngtốiđen,làmhiệucholính,vàkhẽnói:

-Đứnglại

Baconngựacùngdừngbước,thở,vẫyđuôixoànxoạt,vàgiậmchânxuốngđườngđấtrắncấcđểđuổimuỗi.

Quanquaylại,hỏilính:

-Cóngười.

Tứcthìhaingọnsúngđãchĩangangrađằngtrước.

MọingườiyênlặngđểnghengóngvàchờđợiTiếngxônxaomỗilúcmộtgần.ÔngChâuralệnhkhẽ:

-Nạpđạnsẵn.

Gótchânnệnxuốngđấtngherõdần.Mộtngườilínhnóithầm:

-HọnóitiếngThổhaytiếngkhách?Đôngđấy.

ÔngChâungăn:

-Thôi,im.Xuốngngựacả,mau!

Rồiônghỏito:

-Ai,điđâu?

Nhữngtiếngxônxaoởxatứckhắcimbặt.Thấykhácý,ôngChâungờvực.Trongbóngtối,ôngnhậnranămsáucáibóngđenkịt.

Mộtngườilínhhỏilại:

-AiĐiđâu?Lấycảthẻrađểquankhám!

Lờivừadứtthìkhônghiểulàmsao,bọnngườiđằngtrướcchạytánloạn.

Đoánlàviệcnguyhiểm,ôngChâuhănghái,thét:

-Bắn!

Đoành!Ngọnlửasánglòe,tiếngvanginhvàocáckhenúi,kêuvọngdàirạ.Tứckhắc,mộtcáibóngđenngãvậtxuống,giãyđànhđạch,rênrỉ.

Haingườilínhcàngphấnchấn,đemhếtsứclực,chạyđuổibọnngườigian.

Lạimộttiếngđoành,rồitiếngđoànhnữa

ÔngChâunắmchặtlưngbaconngựa,trốngngựcđãbớtrộn,ônglêntiếnghỏi:

-Thếnào?

-Bẩmtrúngạ.

Thấyngườingãđầu tiên cònphìphì thởngaygầnđó,ôngChâubấmbùinhùi.Đálửabậtranhữngtiasánglóe,rọirõlốiđiôngtiếnmấybước,rồidồndậphỏi:

-Bọnmàymấyđứa?

-Đaulắm,tôilàmgìmàbắntôi?

Chẳngđểvàotainhữngtiếngnóithảmthiếtvôích,ônglạihỏi.Tiếngtrảlời:

-Sáuđứa.

Ôngnóito,bảolính:

-Tấtcảlàsáuđứa!

Ngaylúcấy,mộttiếngsúnglạinổto,vangđộngcảbốnphíaRồitiếngreo:

-Ngãrồi.

Mừngrỡ,ôngChâuhô:

-CònhainữaBắtchokỳđược!

Rồicúixuống,ôngtoanhỏithêm.Song,ngườikhốnnạnđãằngặcgiãy,rồinằmimlịm.

Trời tốiquá,nêncuộc sănngười rấtgiannan.Bởivậy, trongsáukẻgian,bốnngườichẳngmaybịđạnthìchịugụcxuống,cònhaingườilẩnlútđược.Línhđãhếtsứctìmsụcmọinơi,song,khôngtàinàothấyđược.Thựcra,họtrốnkhôngkhógì.Chỉcầnchongườiđuổikhôngtrôngthấyhútđược,làhọnépvàobụirậmnàođó,thếlàthoát.Họnằmđóchothậtyên.Bởivậy,haingườilínhđãmấtcôngchuirúcchođếntậntangtảngsáng.

Nhưkhitầngláxanhđenđãhơinổirangoàinềntrờimàusữa,thìôngChâubắtđầuhơingạcnhiên.Cáchngườichếtnằmkhôngxa,cónhữngđốnggìtolùlù.Muốnkhỏingợ,ôngbuộcngựavàocànhcây,đếntậnnơi,nhìnchokỹ.

Bỗngôngnhủnngười,runlên,mặttáimét.Đólànhữngbóthuốclá,màsáungườinàycólẽchỉlàbọnbuônthuốc.

Lươngtâmaichẳngcó?Dùlàmquancũngvậy.Thỉnhthoảng,ngườitacóđôiphútvụt thấy lương tâmhiện ra,mỗikhibiết rằngmình làmbậy.Bởivậy,ôngChâuPhiênhốihậnviệcđãgiếtoanbốnmạnglươngdân.

Nhưngbiếtlàmthếnàobâygiờ?

ÔngChâuvốnlàngườicóócthựctế.Hạngngườinàyítthiênvềtìnhcảm.Nênkhimột việc lỡxảy ra, họkhôngxoaxuýt, than tiếc,màphải cươngquyếttínhngayđếncáchđốiphósaunàyVìvậy,tronggiâyphút,ônglanhtrí,nghĩngayđượccáchlàmthếnàođểtránhlỗivớiquantrên.

Thìônglàmthếnày.

Ôngđến tậnnơi từngngườibịđạnđể trahỏi.Khibiếtđíchbọnđóchỉ làngườiThổđikiếmthuốcláđểsángsớmmaibántạichợBảnSinh,ôngbènđốtthẻcủahọđi,vàbắtlínhtróichặtlại,chokhỏicóngườinàocònsứclêđivàtrốnthoát.Nhưvậy,ôngcóthểkệhọnằmrênrỉmộtmình,khôngphảibậnvềcanhgácnữa.

Đoạnôngcùnghai tên línhcơ, chianhauđi cácngảđể sụcnốthaingườihiệnđươngtrốn.

Ôngcaođoánlắm,bảolính:

-Chúngnóchưarakhỏicánhrừngnày.Chúngmàycứtrôngkỹvàonhữngchỗrậmrạp.Taosẽthưởngtochothằngnàocócông.

Lúcấyđãsángrõ.Bathầytròvừalắngtai,vừatrốmắt,dòtừngbướcđểtìmtòi.Khôngmộtbụirậmnàohọkhôngkhuangọnsúngvào.Khôngmộtkheđánàohọkhôngláchlưỡilêvào.Maythay,trờikhôngphụkẻcócôngbaogiờ.Chẳngbao lâu,chínhôngChâu tómđượcmộtngườinằmẹpnhưconnháibéndướimộtgốccâyđổ.Vàmột tênlínhvồđượcngườinữa,đươngcắmcổchạybánsốngbánchếttrongkhómlaucaọ

Bắt sống được hai người cuối cùng,mà hai người này không có thẻ, ôngChâumớithựcmừng.Ôngsaitróigôhọvàogốccây.

Rồiônglàmgì?

Rồi... đoành! đoành! Ông chia cho mỗi người một phát đạn, không hơnkhôngkém,đểhọđỡtịvớibạn.Rồi...Cònbangườiđươngngắcngoải,ôngcũngsinhphúcchothêmmỗingườimộtphát,đểhọđượcthoátkhổ,màrủ

nhaucảmộtlượtvềsuốivàng.

Rồi...Khiđãlàmcỏđủsáumạngngười,ôngsaicởidâytróira,vàphingựavềchâuônglàmtờkhẩnbẩmvớiquantrên,kểcônglàđãđituầnđêm,vàbathầytròđãgiếtnổimộttoánnhữngsáuđứa...giặckhách.

Vànhưthế,ôngyêntrírằngvềcôngtrạngtrịanoanhliệtnày,ôngsẽđượcđặccáchthăngtriphủhạngnhì...

Truyệnngắnchọnlọc-TậpII-

Nxb.Hộinhàvăn-1985

Cấmchợ

Khônghiểuvìcớgì,từtờmờsánghômnay,línhcơsởHuyệnđứngđóncácngảđường,taycầmroimây,xuađuổingườicácnơi,khôngchogánhhàngđếnbánởchợHuyện.

Mọingườingơngáchỏinhau,nhưngcùngphảinhắclạicâucủabọnlínhmàchínhhọcũngkhônghiểu:

-Đólàlệnhquan.

Ngườitalủithủivề,lolắngnôihàngbịđọngế.Rồimaikiakhitiềnhết,gạohết,chồngconchamẹhọcólẽphảinhănnhóvìđói,trongkhiniathịtlợnvìtrótmổđãthốidần,hoặcmẹtbánhcuốnvìtrótlàmđãkhôđét.Phảiđổđihết.

Nhữnggiờnày,đánglẽtrướccổngHuyện,tiếngràoràokhôngngớt.Hàngvạnngườiqua lại,chenchúcnhau,cạnhnhững lều tranhchạydài,códãyngườingồi la liệtsaukhubầyhàng,há tomồmrađểcười,đểnói,đểmờikhách,đểcãinhau,hoặcđềănquàtrộnlẫnvớibụi.

Nhưnghômnay,cảmộtsựồnàotấpnậplàmloạnócấykhôngcónữa.Hômnaychẳngkháchômqualàngàydưng,sựimlặngphẳngphiuđètrùmlêncảkhuchợrộngmênhmôngnày,khiếnaibướcchântới,cũngtưởnglạcvàomộtrừngcột.Chỗnày,vàithằngnhãiđánhđáogòlưngxuốngcố“cảcái”chođúnglỗ.Chỗkia,conngựahồngcủaquan,tiunghỉuđứngtrướcbótrecòntrơcành,thỉnhthoảngđậpchânxuồngđấtvàcúphaitaivặtlạiđằngsau,khigiậtmìnhvìtiếngcườicủalũtrẻ.

***

Rồiđếnphiênmườichín,hămbốnvàhămchín,chợcũngvẫnquạnhhiunhưthường. Cứ sáng tinh sương, lính cơ đã chia nhau đứng các đường, xuangườitanhưxuavịt.

Nhữngngườimạnhđútlótlắmmớiđượcphépđi,nhưngchỉbánvụngtrộmquàngquàngmộtlát,chứkhôngdámràngrênhhànggiờnhưmọingày.Bởivậy,đồănthứcdùngphải lêngiárấtcao.Kẻgiầutranhnhauvungtiềnramớimuanổichútít,nóichiđếnngườinghèo.Aoraumuốngsaunhàtrạm,chỉtronghaihômđãquanghẳnđi.Rồikhilượtngọnnonđãhết,ngườitakhôngtừcảnhữnglágiàúavàng.Ngườinghèokhôngcógìtrừbữa,phảivặt

cảrâmbụt,luộclênđểtốngtạmvàodạdầy.Ngoàiphốđãhiệnlênnhữngthânhình nhăn nheo gầy khẳng.Banngày, cướpgiật là thường.Banđêmtrộmcắpnhưrươi.

Mọingườithởdài,thanvãncùngnhau:

-Chúngtađếnchếtđóihết.

Songsựcầnsốngbaogiờcũngkhiếnngườitatrởnênliềulĩnh.Bởivậy,họrủnhauđếnnhàtrưởngphố,nói:

-Nhờôngvàoxinvớiquanchohọpchợ,chứđấy,ôngxem,đãmươihômnay,đếnngườicótiềncònsốngngoắcngoảinữalàchúngtôi.

Trưởngphốcười,lắcđầu:

-Tôicósungsướnggìhơnanhemđâu.Anhemkhôngcógạo,thìtôicũngkhôngcógạo,anhembữađóibữanothìtôicũngbữađóibữano.Nhưng,cònnhưanhemxuitôivàoxinquanchohọpchợ,thìthậttôikhôngdámlàmmộtviệcvôích.Vìbiếtđâu,đâylàquantathihànhmộtlệnhtrên.

-Thếtạisaoquancấmchợ,ôngchochúngtôibiết.

Tôicũngmậpmờnhưanhemmà thôi.Sánghômmườibốn, tôi thấy línhtrongHuyệnbảothế,thìtôibiếtthế,chứaidámvàohỏiquan.ChínhcácôngThừa,ôngLụccũngđoánphỏngđâuvìhômmườiba,nhàBàinóchếtchóngquá,quanngờlàbệnhthờikhínênvìvệsinhchung,sợbệnhlanđicácnơi,ngàimớicấmtạmchợtrongítlâu.

-Nhưngnócóchếtvềsốkiađâu?Nóbịcảmđấymà,nếukhôngđãlâylungtunglênrồi.Vàchínhquanđốctờđãkhámnghiệm.

Trưởngphốgậtđầu:

-Phải,tôicũngbiếtvậy.

-Thếthìnêntrìnhquanbiếtchứ?

-Ồanhemcònphảidạyôngquannữahaysao?Ngườitathôngminh,làmgìkhông rõnhữngviệc ấy.Tôi chắc rằngngài cẩn thận cho ta,muốnphòngngừabệnhghêgớmấy,nênra lệnhcấmchợ trong ít lâunữa.Người tacótrách nhiệmvề việc cai trị, thì những lúc trời gieo tai vạ như lúc này, tất

ngườitacứphépngườitalàm,nếukhông,đếntaiquantrên,aichịulỗichongườita.Anhemthửnghĩxem?

-Nhưngôngcũngnhưchúngtôi,đãtrảibiếtbaocựckhổrồi,khôngthểchịuthêmđượcnữa.Vậyôngcứvàoxinquanmởchợchodânphốđượcnhờ.

Trưởngphố,lèlưỡimộtcáchsợhãi;

-Anhembảotôigì,tôixinnghengaytứckhắc,chứviệcnày,bốtôibảotôicũngkhôngdám.Anhemđặtđịavịvàotôimớirõ.Nếutôinóirằngphốxáhiệnnayđãbìnhyên,thìcókhácgìtôidạykhônôngquanhaykhông?Vảmìnhcóthạophápluậtvềviệcphòngbịbệnhthờikhíđâu?Ngộôngấyvặnrằnglấygì làmchứngmàdámnói làkhôngcònbệnhnữa,anhembảotôibẩmthếnào?

-Thìđấy,cóngườinàochếtsaunhàBàinữađâu?Vậynóchỉlàbịcảm.

Trưởngphốchắptayvừaváilấyváiđểvừacười,nói:

-Thôi,tôixinanhemthacho,đừngbắttôivào,lỡcótộivạchỉmộtmìnhtôichịu.

-Vậychúngtôicửngườivàoquan,đểnóiviệcnàycóđượckhông?

-Cáiđótuỳanhem,tôikhôngbiết.

***

Nhưngkhôngcầncóđạibiểudânphốnào,ôngHuyệnmớibiết.Từbannãy,đãcóngườinóiđếntaiôngrồi.Màngườiấy,tứclàbàHuyện.

Nguyênsự thiếu thốnđồăn thứcdùngnókhôngnểcảquanphụmẫu.Nóquacổngchòi,đếnnhàtư,vàchuilọtvàodạdàyôngHuyện.Mấyngàyđầutiên,nhàbếpraphốmuabán, thìbaogiờngười tacũngnể trọngquanmànhường chomiếngngon.Nhưng sựkhủnghoảngmỗi ngàymột to, thì dùtrọngquanngườitacũngkhôngnểnữa.Trướchết“giánội”bịtăng,vàsaucóngàykhôngtìmđượcthứgìmàmuacả.Bởivậybữasánghômnay,mâmquanxơikhôngđượcchữngchạc,nênquancóýnghi,hỏiquanbà:

-Này,bàthửxemxétthằngbếpnómuabánralàmsao,tôingờnóănbớttiềnchợnênđếndămhômnay,nódọnláoquá.

Quanbàcaumặt,đáp:

-Thìôngralệnhcấmchợkiamà?

Quanôngtrợnmắt,ngạcnhiênnhìnvợ:

-Tôicấmchợà?Cóđâu?

-Đấytừphiênmườibốnđếnnay,chợcóhọpnữađâu?Đếnmườihômnay,phốxáhọkhổsởnheonhóclắm,ôngcaoxa,khôngrõnhữngviệcấy.

ÔngHuyệncàngkinhngạc,nói:

-Saobàkhôngbảotôi?Thậtà?

-Tôibiếtđâuchỗviệcquancủaôngmànói.

ÔngHuyệnngẩnmặtmộtlátđểnghĩngợi,rồigọiđộilệ.

Ônghỏi:

-Aibảocấmchợtừphiênmườibốnđếngiờ?

Độilệngơngác,gãitaiđáp:

-Bẩmquanlớn,conthấythầyquảnđồnnóirằnglệnhcủaquanlớn.

ÔngHuyệngắt:

-Gọiquảnđồnlênđây.

Quảnđồnhớthơhớthảichạylên.Quanhấthàmhỏi:

-Aibáothầycấmchợ.

-Lạyquanlớn,hômởphốcótênBàinóchết,quanlớnbáocấmchợ,chờxemquanđốctờkhámxétxonghãyhay.

QuanHuyệngiơhaitaylêntrờitỏýthấtvọng:

- Phải rồi, nhưng khi xét thấy nó chết về cảm thì phải cho chợ họp nhưthườngchứ?

Quảnđồnsợhãiđáp:

-Lạyquanlớn,quanlớnkhôngralệnhlạichohọp,nênconkhôngdámtựtiện.

ÔngHuyệnkhôngnóigì,thởdài.BàHuyệnchépmiệng:

-Thếmàlàmchonhândânsốngdởchếtdởgầnnửathángrồi.

Độilệvàquảnđồnbịquởvừarakhỏi,ôngHuyệnchốngtayngồiyênlặng,haimắtlờđờ,rồithởdài.BàHuyệntrách:

-Tại ông không nói rõ, và khi khámkhông phải bệnh thời khí, ông quênkhôngdặnlạiquảnđồntừphiênsauchohọpchợnhưthường.

ÔngHuyệnnhìnvợmộtcáchhốihận,gậtgù:

-Phải,tạitôinhiềuviệcquánênquênđứtđimất.

Giữalúcấy,cótênlínhvào,bẩm:

-Bẩmquanlớn,cómấyngườihàngphốxinvàohầu.

ÔngHuyệnchophéphọvào.Thì lànhữngngườiđếnnhà trưởngphốbannãy.Họnói:

-Bẩmquanlớn,từngàycólệnhcấmchợ,nhândânchúngtôirấtnheonhóckhốsở.Đồăngạocủi,lêngiámộtcáchkhôngngờ...

ÔngHuyệnkhôngmuốnnghehếtcâu,ngắtlời:

-Tôicũngbiếttrướcthế.Nhưngcácngườimuốngì?

-Bẩm,chúngtôimuốnxinquanlớnchophéphọpchợnhưcũ,kẻođóito.

ÔngHuyệncaumặtđáp:

-Cáiđólàlệnhtrênbắtthế,chứnàotôicómuốn.Nhưngđểtôixincho.Cácngườihãydằn lòngchờ ít lâuvànênyên trí trước rằngđangkhimọinơinhốnnháovềbệnhthờikhí,thìviệcxinmởchợ,làmộtviệcrấtkhó.Songtôicốhếtsứcxin,vàmayraquanSứ,quanTuầnnểlờitôi,thìmườiphầncũngchắcđượctám.

Đoànđạibiểucảmtạlòngtửtếthươngdâncủavịphúctinh.VàchợHuyện,từphiênmồngchíntrởđi,lạiđượcvuivẻsầmuấtnhưtrước.

Trong khi ngoài phố lác đác cómột hai người chết đói trong khi tên bếptrongHuyệncốhàhiếptànnhẫnmớimuađượcđồăn,bàHuyệnthườngcựôngHuyệnsaokhôngchohọpchợngayphiênmồngbốn là saungàyôngbiếtcáilỗiquálơđễnhđếnnỗinhândânquákhổsở.Thìôngnháymộtmắt,nóithầm:

-Khôngtrách,ngườithật thàkhônglàmnổiquan.Nếuhômchúngnóvàoxinhọpchợ,mìnhnhậnlỗirằngmìnhquên,thìchúngnóoánđếnmấyđời.Mìnhphảilàmracáchkhókhăn,đổcholệnhtrên,vàmìnhlàmơncốxinhộ.Nhưthếcóphảichúngnólạiơnmìnhnữahaykhông!Cũngbởivậy,tôicầnphải cấm thêmmột phiên nữa cho ra dáng sự cấm là hợp lẽ phải và ngặtnghèolànhườngnào.

BàHuyệnlắcđầu,bĩumôiđểtỏýphảnđối.NhưngôngHuyệnthảnnhiênđáp:

-Thếmàbuồncườiđáođể,chúng tưởngmình làmơn thực,xingópnhauthửabứchoànhđểtạơn.Thôiđượccàngđượctiếnglànhânquancầngì?

Nóiđoạn,ôngđắcchí,cườirungcảcáibụngxệ.

(6-1938)

Cậuấymaylắmđấy

Lầnđầutiênmàtôigiơkhẩusúnglên,sắpbópcòđểbắnconchimgáyđậutrênngọntre,tronglòngtôixốnxangvôhạn.

Thìcácbạnhãythửnghĩxem.Ngóntaynàymàtôicolạiấylàkếtliễumộtsinhmệnh.Màcũngviênđạnnhỏxíu,cũngcòmáyxinhxắnấy,trỏnóvàobụngngườita,màlàmmộtpháttứckhắcmìnhtrởnênđồsátnhân,bịtòaánxửchomìnhmấtchỗđộimũ.Thếmàlạimangnóđidọadẫmnướckhácđểxâmchiếmđấtđai,thìmìnhcòntrởnênđồphátxítbịbáoĐôngPhápchửibớinữa,mới“giếtđệ”chứ!

Conchimgáychẳngbiếtđangởgiâyphútnghiêmtrọng.Nóvẫncúccugáyđều.Thếgiánócóchếtcũngkhôngthểcãiđượcrằngkhôngphảisố.Tôibỏhếtnhữngđiềunghĩngợivôích,cốngắmchođúngđểbópcò.Phải,nếutôicóbắntàiđinữa,cũngkhôngđờinàotôicóthểthànhđồsátnhânhoặcđồphátxítđược.Cớấyrấtdễhiểu,làtôikhôngcósúng.HơnnữatôilàdânAnNam,lẽtấtnhiênkhôngđượcphéptựdocókhígiớiđểmuốndọalấynướcnàolàmthuộcđịacũngđược.

Súngấynguyênlàcủaôngbạnvớichútoi.Vìhaiôngđươngăncơmtrongbuồng,nêntôitáymáymangranghịch.Vànhânthấycótiếngchimgáyởđầunhà,tôibènnếmmùisănbắnxemnóngonlànhđếnbựcnào.

Conchimvẫnhótnhữngtiếngvéovon.

Đứngnấpởcạnhđống rơm tôihết sức láygân,gò lưng rađằng trước, tỳmạnhđầubángsúngvàoxươngvai,ápthậtghịtvàomávànhắmkỹmộtmắtlạitrốngngựctôinổimạnh.Bụngtôisôilênùngục.

Đoành!

Lárụnglạtsạt.Conchimtốtsốvỗcánhbayđi.

Nhưngbộp!Bộp!Vàđồngthờivớihaitiếngrơiấy,tôithấytiếngtrẻconreoầm.

-A,haicon?

Tôichửakịpngạcnhiên,thìnỗimừngđãđến.Mộtđứatrẻchạyvàocổng,đưatrảtôimộtđôichimxámvừabéovừato.

Trênnhà,mọingườinghetiếngnổ,tấtcảchạyrasânNhưngkhiainấythấysựtinhnghịchcủatôiđãđemvềmộtkếtquảphithường,thìkhôngnhữngkhôngaimắng,cònkhentôilàkhác.Mộtphát,tôiđãtrúnghaicongầmghì.

Ôngkháchlấylàmbáiphụctôi,nói:

-Phátđầutiên,Quốcnóđãtỏralàbắngiỏi.Rồisaunày,nósẽănđứtchúngta.

Tôicườilạtmộtcáchnhũnnhặn,đểngoangoắtmàchịutiếngkhen.Tôicảmơnhaiconchimkhốnnạnđãhysinhchotôiđượcdanhdự.Tôilặngngắmcâyđarậmlámọcsaubụitre,vànghĩmãikhônghiểusaođôigầmghìnàyđỗởđâu,đểtôibắnlầmphải,đếnnỗichếtmộtcáchoanuổng.

Songthanôi,ởđờinày,cóbiếtbaonhiêukẻvôtài trởnêndanhtiếnglẫylừngdonhữngsựtinhcờtứccườihoặcbiếtbaonhiêuđứaxâydanhdựmìnhlêntrênđốngthâyđồngloại.Thìtôimớigiếtoancóhaiconchim,cáisĩdiệnbắngiỏicủatôinócótogìmàphảinghĩngợivớiânhận?

***

Tiếnglànhđồnxa,tiếngdữđồnxa.Màcốnhiêntiếngbắngiỏilàtiếngđồnlành.Nó đồn di xa lắm, vào tậnNinhBình, lọt đến tai ông chủ đồn điềnQuýnh.

ÔngQuýnhcóhơn tám trămmẫuruộng,màchỉcómỗimộtcongái,mặcdầuôngbắnrấtgiỏi.Tronghaimươinămtrời,ônghạđượcbamươiconcọpbằngbốnmươiphátđạn.Ngườitacứbảovìôngtànsátnhiềuthiêntướng,nêntrờibắttộiôngkhôngđượccócontrai.Chứbắngiỏi,khỏelạihaybắnnhưông, lẽnào chỉ đẻ cómỗimột cô congái?Nhưngcái đó thuộcvềdịđoan.

Song,khônghềgì.MiễnlàôngQuýnhbiếtcótôiđâylànhàthiệnxạ,đểôngbằnglònggảcôMaichotôi.

ÔngQuýnhgiàuhơntámtrămmẫuruộng.Cáimỏấythựctốtchonhữngkẻmuốnkhai.TrờisinhratôitênlàQuốc,lạisinhcongáiôngtênlàMai.Haichữtênnàythựchợpvàcầnchosựđàomỏbằngcuốc,bằngmaikhôngnói.Thuậnvợthuậnchồng,tátbểĐôngcòncạnnữalà.

ÔngQuýnhyêucôMailắm.Lẽđócốnhiên.Ôngmuốncóconrểcũngnhưông,nghĩa làbắngiỏi,đểgiúpônggiữvững lấyđồnđiền, sợkhiđiền tốt

“nổiloạn”.

Điềuđókhôngphảiôngđãquáloxa,vìngoàisựôngđángthờvìcócongáiđẹpvàgiàu,ôngphảicáixấulàcótâmhồnHítle,nghĩalàcứthíchchiếmruộngđấtcủabọndânnghèokhốởsátcạnhkhuvựccủaông.

KhichútôinghetinôngQuýnhhâmmộtiếngtôirồi,thìôngnghiêmnghịbảotôirằng:

-Màykhôngxemchỗnàocósúngmàmượnđểtậpbắn,rồivềnhàngườitathìlàmthếnào?

Chútôicoitôinhưđilàmdâuvậy.VìôngQuýnhvẫntuyênbố,ailấyconông, tấtphảiởgởirể.Rồimộtkhi tôiđãđượcvácáo thụngxanhđếnnhàông,tôilạikhôngbiếtloayhoaykhẩusúngthếnào,thìngườitabảoởnhàcóngườilớnmàkhôngbiếtdạy.

TrongviệchỏiMai,bạnchútôilàmmối.Saulờiquảngcáophóngđại,lấysự bắn đầu tiên mà chết cập rập những đôi gầm ghì làm chứng cớ, ôngQuýnhđãhơixiêulòng.

Rồisauhết,ôngnói:

-Cháunócũngđãcónhiềungườihỏi,songtôixétratoànhạngvăndốtvudát, tôi sợkhông coi nổi cơnghiệpnày.Hiệnnay cũng cònhai đámnữa,nhưngtôichưanhậnlời.Vìtôicònphảidòlalâu.

ThếrồimuốnchocuộcnhânduyênmaumaucókếtquảmốitìmdịpchotôilàmquenvớiMai.Chúngtôivụngtrộmthưtừcùngnhau.Vàsauhaithángtrờitấncôngáitìnhbằnglốidukích,tôibànvớiMainênđểcuộcyêunhaunàythànhcôngkhai,nghĩalàMaicứthúthựccùngchađểđòilấytôichokỳđược.

ÔngQuýnhchiềuýcon,nhưngnói:

-Taocũngvẫnbằnglònggảmàychonó,nhưngtaomuốnchờkhinàongườitanóilạithìnhắnnóvềđây,bảonóđibắnthử,xemtàinóthựchưthếnào.

Điềukiệnấy,tôirấtlấylàmlongại.Màtôiáccảmcáilốituyểnngườitrongthờibuổicạnh tranhnày làmsao!Thì raaimuốnchiếmđượccáigì,cũngphảiquamộtkỳthi.Chỉtrừlàmvualàkhôngphảisáthạchgìhết,nênbấtcứthếnàocũngcóthểchễmchệtrênngaivàng,cònthìtuốttuộtlàphảithicả.

Áchạiquá,bâygiờtôilạiphảithilàmrể?Kỳviết-ViếtthưtìnhchoMai-đãtrótlọt,nayđếnkỳkhấuvấn.Màkỳkhẩuvấnnày,lạichẳngnhưnhữngkỳ khẩu vấn thường dùng đến miệng người ứng thí, mà phải mượn đếnmiệngsúng?Thậtlàlốinóichuyệncủacácbốphát-xítbênÂuchâu.Song,ởphíatrờiTây,mấyxừấyhọphát-xítvìhọmuốnđộctài.Chứnhútnhátnhưtôi,thìđộcgì.Chửanghethấytiếngsúngđãsónraấy.Cóhọalàđộcdạ,vìmìnhquentheochủnghĩaphátxia?

Song,đãliềubabảycũngliều.

***

Vềđếnđồnđiền,tôiđượcôngQuýnhtiếprấtchuđáo.Nêntôiphảigãivàochỗngứacủaông:

-Thưaông,quanhđâycórấtnhiềuchim.Nhấtlàmạngầnsông,lắmgiangquá.Cólẽítlâunayôngthưasănbắn.

ÔngQuýnhcười,gật:

-Phải,vìđếnbốnthángnay,tôibậnhếtviệcnọđếnviệckia,chứtrưa,ngàynàotôicũngvácsúngđi,thìchimchócdạtđâumấtcả.

Rồiôngtiếp:

-Maicậucứlấysúngcủatôimàbắn.

Tôilàmbộngại,đểtỏramìnhthạo:

-Nhưnglỡcóaihỏi...

ÔngQuýnhcười:

-Làmgìcóaidámhỏi.Trongđồnđiền,toànngườinhàcả.

Tôivuimùng:

-Thếthìthíchquá.

Kỳtình,đêmhômấy,tôilomê.

Hômsau,khôngthểlấycớnhứcđầusổmũiđểtrốnthi.Tôiđịnhvácsúngra

đi.Thấytôinainịtgọngàng,Maimỉmcười,nhìntôirấttìnhtứ.

Trờinắng.Cáinắng thángba làmchongười tadễốm,nếungườiđinắngkhôngcómộthyvọngtốtđẹplàlấyđượcvợgiàu.

Tôiđirõthậtxa.Đếntậnchỗmàgiácótiếngtonhưtiếngsúng,ôngQuýnhcũngkhôngnghethấy.

Những đàn giang xòe cánh bay lượn trên không, làm rợp cá thửa ruộng.Nhiềuconlòdòtrênbùnlầy,ngỏngcổlênbờđườngđểnhìn.

Haylàbắngiang?

Đólàmộtýhay.Giangto,dễtrúng.Tộigìtôikhôngnắmcổnhữngdịpmaymắntìnhcờ.TôilấylàmlạchonhữngthằngđãhỏiMaitrước.Ýhẳnchúngnócầukỳ,cốtìmchođượcnhữngthứchimhiếmcóvàbắnkhóđểkhoetài.Chúngnónguthìchúngnóchết.Ngàyxưa,ngườitamớikénrểbằngcáchbắnsẻ,chứôngQuýnhcótháchnhưthếđâu?Âulà tôicứbắnnhữngcongiangtobằngcáimẹtnày.Hễôngchêgiangkhôngquývìthịtkhôngngon,thìtôisẽchốngchếlàđịnhtâmbắnthứchimnàyđểnhântiệnthửtàinộitrợcủaMaimột thể.Phải, với thịt giangmàMai làmđượcmón ănngon, thìthuyềnquyênấymớisánhđượcvaianhhùngnày.HẳnlàôngQuýnhkhôngthể“truy”tôivàođâuđượcnữa.

Tôiđứngnấpsaugốccây,chờdịpthuậntiệnđểđưaranhữngphátđạnhùngdũng.Tôidươngsúngngắmkỹ,rồibópcò.Nhưnglầnnàocũngvậy,nhữngconnhátthìvỗcánhbayđi.Nhưngconbạocònquaycổ,lơláonhìn,rồirắclạiítphânlàmkỷniệm,mớibaytheocácbạn.

Tôixấuhổ.

Vànựcnữa.Mồhôira,vừavìxấuhổ,vừavìnực.

Tôilạiđi.

Lạimộtđàngiangnữađậuởbờsông.Tôiphảibáothùchohaiphátbannãy.

Đoành?

Cũngmộtlượt,chúngnóbaymất.

Baviênđạnlàmtôinhụcnhã.

Màviênđạncuốicùngtrongtúi,nócũngchẳngtửtếgìđâuTôingồinghỉởcạnhđường,đặtsúngvàolòng,thởdài.Hỏng,khôngkhéophennàythìmấtvợ!

Tôiđãtínhđếnnướcchuồnthẳng.Songkhôngtrôi.

Còncáinócạnhtôi,tôikhôngđemnóđitheođược.

NgườiAnNamkhông có tự domang khí giới, thật là hết sức tai hại.Đãchẳngchiếmnổimộttýthuộcđịanàothìchớ,lạicònnhữnglúcnày,khôngthểmangsúngcủangườikhácmàđibàitẩumãđược.

ThôithìtôiđànhvácmặtmovềđồnđiềnđểhàngôngQuýnhvàtừbiệtMai.Số phận của nhân duyên tôi phómặc trời, chứ biết nói thế nào cho xuôiđược?Đạnmangđibốn,naycòncómột.Chẳnglẽnóimìnhđaubụng,nênthấytrongcóthuốc,đãtrótnuốtchửngmấtbaviên.

Khốnnỗi,thuốcấylạilàthuốcsúng.

Bỗngmộtýkiếnnảyratrongóctôi.Ngườithôngminhnhanhnhẹn,láulỉnhtronglúccùng,thườngbậtrađượcnhữngmưukếphithường,cácbạnạ.Tôichợtnhớbannãy,quachợ,cóthấybánrấtnhiềugiangsống.Âulàtôichịuhysinhmấyđồngbạcđểbảotoànlấydanhdựvậy.

Tôihămhởđi.

Đếnchợ,tôimặccảgiangvàchọnbốncontobéonhất.Đượclắm.Bốnphátđạnmangđithìđây,tôiđemvềbốncongiangnặngtrĩu.Thiệnxạ,thếchứcònthếnào!Tôixáchgiangđếnmộtgốccây,treoghìcẳngcảbốnconvàocành,thiếtrõchặt,rồidímiệngsúngvàotậnnơi,ngắmchophátđạnxuyênquacảbốnbụng,rồimớimắmmôimắmlợi,bópcò.Baynữađi?

Phátsúngnổ,bốncongiangtrướckhôngthểcựaquậyđược,naythêmnữalàchếtngoẻo.

Tôicởitrói,xáchriêngtừngcon,đivề,sĩdiệnnhưôngtướng.

Thấytôiđếncổng,ôngQuýnhchạyrađónnhưđónmộtchàngrểhiền.Maicũngmừngrỡkhentôirốirít.

Tôilàmbộmệtnhọc,vứtgiangrahè,vàthở,ôngQuýnhnhìnbốnconchimủrũ,gậtgùnói:

-Thếthìcậubắnlầnnàymaylắmđấy.

Tôisungsướng,trỏmộtcon:

-Thưaconnày,conphảiđuổitheonóđếnmườithửaruộng.Nóđộngthấyconlàbaymất.

ÔngQuýnhcười:

-Giốnggiangtinhmắtlắm.Chonênbắnnórấtkhó.

Thậtlàcậurấtmay.Tôicàngđắcchí,trỏconkhácvànóikhoácđẫy.

-Connàykhỏequá,bịđạnrồimàcòncốbay.Mộtsuýtnữanósangbênkiasôngthìmất.Mayquá,mớiđếnchỗcâyđềthìnókiệtlực,đụngvàocành,rơixuống.

-Phải,tôiđãbảocậumaylắmmà?

Mainhìncha,nói:

-Cũngphảibiếtbắn,chứcứmaythếnàođược.

Thấyngườiyêubênh,tôicàngnhưcởitấmlòng.

Theođànóikhoác,tôitrỏconthứba.

-Connàythìmảiăn,condòđếntậnsaumàkhôngbiết.

Cảmấyngườicùngcười.ÔngQuýnhnói:

-Thamănchochết.Tôikhôngmấykhiđượcnhữngdịpấy.Vìgiốnggiangrấttinhmắtchonêntôibảocậumaylàđúnglắm.

Thấytiếngmay,tôiliếcMai.Maicũngnhìncha,cóýkhôngbằnglòng.Nhưthếđủchotôirồi.ĐượcMaiđồngý,tôihảhêlắm.Chonêncònconthứtư,tôinóikháyôngQuýnh:

-Connày thì thậtkhông tinhmắt tínào,vìconđứngngayđằng trướcmàbắn,lúcnóđangnuốtdởconcá.

ÔngQuýnhgậtgù:

-Tôibảocậumaylàđúnglắm,vìmọikhigiốnggiangrấttinhmắt.

Maithấychacốdìmnhântài,bènlườmvànũngnịu:

-Thầylạicứbảothế!

ÔngQuýnhngọtngàocười,nhìncongái,nhìn tôi rồingồixổmcạnhbốncongiang,ôngcầmcảbốncáicốgiơlênnhưđểphânvua,vàgiảng:

- Thầy bảo cậuQuốc bắn được lũ giang này làmay lắm, thầy nói chẳngngoa,vìxưanaygiangrấttinhmắt.Đâyconxemnếucậuấykhôngmay,saotìnhcờlạigặpcảbốnconbịkhâumắtsẵnthếnàymàbắnbaogiờ.

Thôichếtrồi!Tôigiậtmìnhđánhthót,cốdươngtomắtđểnhìnkỹ.Bỗngcátrongngườitôinhưbịcáigìnóbòkhắpmạchmáu.Thìrabấygiờtôimớitrôngthấymắtgiangbịkhâubằngchìthâmthật!

Trờiơi!Túitôihếtđạn,tôitựtửbằngcáigìbâygiờ.

Câymít

SaunhàôngLũngcócáivườnrộngngótnửasào.

Giữavườncómộtcâymítto,lárườmrà,bóngrợpcảkhu.Từgốclên,bámvàothâncây,đếncành,chichítnhưngquảlớn.Kháchquađường,aikhôngbiết,nhìncáicâysaiquả,thìtấmtắckhen:

-Quíhóachưa!Thậtlàháirabạc.

Nhưngsựthực,câymítnàyđãgâybaotaihọachogiađìnhôngLững,vàchứngkiếnbaođaukhổcủabốconông.

Ngàyxưa-Nghĩalàsáumươinămvềtrước,cònđờiôngnộiôngLũng,thìôngcụvẫntrồngtrọthoamàuởcáivườnnày.Tuyđấthẹp,nhưngmùanàothứcấy,thuhoạchquanhnămcũngcóđồngrađồngvào.

Mộtnăm-NămấyôngLũnglênchín-ÔngcụxinđượccủangườihọởlàngVòngmộtcâymítmậtcon.

Ôngcụgánhvề, trồngởgiữavườn, ràoxungquanhcẩn thận,vàbảoconcháu:

-Giốngnàysaivàngon.Taochưađượcănbaogiờ.

Nghenóiquílắm.NhưngchắcgìtaođãsốngđếnngàycóquảTaochỉướcchếtvàovụhè,đểchúngmàychúngtaotoànbằngmít.

Câymítlớndần.

ÔngnộiôngLũngquađời.

Bốôngđẻthêmnhiềucon.

Giađìnhtrởnêntúngquẫn,thườngngàybathángtám,vẫnphảiđivaygạohàngbữa.

XómôngcóthằngđịachủtênlàTồn.Hiệnnaynóvẫncònsống.Nóthíchănmít.Nhànócũngcómộtcây,nhưngcâynhànóquákhôngsaivàchứngngon.NóđãlấygiốngmítVòng,nhưngtrồngcâynào,chếtcâyấy.

NóchỉướcaocócâymítVòngđểănvàlễquan.Nhưngmuốncó,thìphải

mua.Muathìphảimấttiền.Giốngđịachủcóquenmuamấttiềncáigìbaogiờđâu.Giốngấychỉquennhậnđồbiếu.Nếukhôngaibiếuthìănhiếphoặcănlừa.Nhưngkhốnnỗi,ởVòngkhôngailàtáđiềncủanó,màcũngkhôngainợnầngìnóđểnókểơnlấykhôngmítcủangườita.

MộtlầnmẹôngLũngốm.Bàthèmcủangọt.Trongnhàlạihếttiền.BốôngnghenóinhàthằnglýTồncómật,nênđếnmượntạm.Nóđưahẳnmộtbát,lạichovaythêmhaiđấugạonếp.Nóbảo:

-Ngườiốmthèmăngì,cứchoăncáiấy,tựkhắckhỏi.

Saukhimẹôngkhỏibệnh,thằngTồnđếnđòimậtvàgạo.Bốôngkhôngcóđểtrả.Nókhôngnóigì,ravườnngắmcâymít,mớicaođộmộtthước,nói:

-CóđúnggiốngmítVòngkhông?

Bốôngđáp:

-Thưađúng.

Nóđứngmộtlátrồivề.

Nửathángsau,nólạiđếnđòinợ.Bốônglạikhôngcóđểtrả.Nónói:

-Thếthìvợchồngmàygánchotaocâymítconnày.

Mẹông thấykhông thiệt thòi gì, lại được sạchnợ, thì cho làmột sựmaymắn,nênbảochồng:

-Phảiđấy,cứgánchoônglý.Đếnkỳcúngôngthìxinôngấymộtquả.Chứnhàtaaithiếtăn.

ThằngTồnbắtbốônglàmgiấynhườngđứtchonócâymít.

Vườnnhà.Nhưngcâycủangười.

Cáinămcâymítbóiquảđầutiên,bốôngđếnnóivớinó,xinđểcúngôngcụ.Nóngọtngàođáp:

-Thế làđúng.Người trồngcâyphảiđượcănquả trướcngười thác.Được,màycứlấy.Nhưngđừngbổ.Cúngxonglạimangtrảtao.

Đếnmùarau,mẹôngnhìncâycảicứbécằnđi,nghĩmãimớitìmralýdo:

-Tạicâymítchemấtnắng,nênraukhônglớnđược.Phângiotướitắmlàthếchứcònthếnàonữa.

Bốôngthởdài:

-Rồicâymítcòn to,bóngrợpcònrộng.Rễnó lạiănhếtmầuđất.Khôngbiếtrồivườnnàytrồnggì.

Nămsau,theolệnămtrước,bốôngkhôngnóivớithằngTồn,trảymộtquảmítchín,địnhđểcúngôngcụ.

ThằngTồn-Khiấyđãlàmphótổng-Giậncáithóinôngdântựdochiếmđoạttàisảncủađịachủ,nênphảilàmchobốôngbiếttaynó.

Taynócầmcáiba-toong,hầmhầmđếnnhà.Nókhôngđánhbốông.Nhưngquậtvàobàivịcủaôngnộiông,vàchửithằngăntrộmmít.Nóhấtcảmâmcơmcúngxuốngđất.

Thấybốôngnóibướng,nótróivàogốcmít,bắtquỳhaiđầugốivàohainửaquảmítmớibổđôi.Rồinóđánhvàgiaohẹn:

-Từnay,ônggiaochovợchồngmàyphảitrôngcâymít.Mấtquảnào,ôngchẻxácvợchồngmàyra.Chochừathóiăncắp?

Bốmẹôngcựcquá,nhưngkhôngbiết làmthếnàođược.Câylớndần.Càvườnbịcớmnắng.Cỏcũngkhôngmọcđượchuốngchilàhoamầu.

Mẹôngbàn:

-Haylàbánquáchvườnđi.

Nhưngkhôngaimua.Vườnấykhôngthểtrồngtrọt.Vàkhôngaidạimàlàmngườicanhmítcôngkhôngchođịachủgianác,mấtquảnào,chếtvớinóquảấy.

Mẹôngkiếmănmỗinămmộtvấtvảthêm.Thiếuđấtđểtrồnghoamầu,giađìnhbớthẳnmộtmốilợi.

Rồisựcnghĩra,bàbàn:

-Haylàtabánvườnchocụchánh?(thằngTồnđãlàmchánhtổng).

Bốôngđếnnóivớinó:

-Ngàyxưacáinămucháuốm,cụcógiúpmộtbátmậtvớihaiđấugạo.Congánhầucụcâymít.Ngàyấycâycònnhỏ,khôngnóilàmgì.Nhưnghaimươinămnay,câyấysaiquả,mùanàocụcũnghưởng.Đólàquyềncủacụ.Conkhôngdámnóiđinói lại.Nhưngcómộtđiềuconphảinghĩngợinhiều, làcâycủacụ,nhưngnólạimọctrênvườnnhàcon.Chonên,conmuốnnhườngđứthầucụcáivườn.Kẻoconvẫnmangtiếnglàcócâymàkhôngđượcănquả.

ThằngTồnbỏdọctảuxuống,ngồinhỏmdậy,đáp:

-Anhnóicũngcó lý,nhưnganhcóđểphầncó lýcho tôinữahaykhông.Anhlàmnhưởđờinàychỉcómỗimộtmìnhanhlàkhônthôiấy!

Rồinóithêm:

-Anhxem,gầntấtcảcâyănquảởxómnàylàcủatôimuahết.Cũngnhưcâymítcủaanh.Nhưngcóaikêucaphànnàngìđâu?Cóaiđếnnóinhườngvườnchotôikhông?Aicũngtrôngnomchotôirấtcẩnthận,khôngcâynàosuy suyển quả nào.Hơn haimươi nămnay, tôi ănmítVòng đã quen rồi.Thôianhvềđi,nóilắm,ráctaitôi.

Nóiđoạn,nósaingườiđuốibốôngLũngracổng.

Nămnămsau,bốmẹôngquađời.

ÔngLũngcũngđẻnhiềucon.Giađìnhcàngđâmratúngthiếu.Ôngđãphảibánđến thửaruộngcuốicùngcho thằngTồn.Nhưngcáivườnsaunhà thìchocũngkhôngaimuốnlấy.

BàLũngbựcmìnhlắm.Mỗrnămmùamítđến,bànhìnnhữngquảxanhnhunhúnhưcáinắmtayởthâncâybàtínhlấygậynhọnchọcchothốimẹtấtcảđichođỡngứamắt.Nhưngbàkhôngdám.TuythằngTồnđãtừchánhtổngnhưngconcảnólàmLýtrưởnguyquyềnkhôngkémbốngàytrước.Thằngnàycũngcócáithóichovayđểchiếmcâyănquảcủavườnngườita.

ÔngLũngthìcoicâymítnhưmộtvậtthù.Chínhnólàmchohaiđờitronggiađìnhông,vìtúngbấn,làvợchồng,bốconlụcđục,cãicọnhauluôn.Mùiquảchínthơmngàongạtluônluônnhắcôngđếnnhữngnỗiuấtức.Nhấtlà

khi thấyđứaconnhỏ tậpnói“câymítcủanhà ta”, thìôngcàngcămhờn.Ông nội ông, bốmẹ ông, nay đến vợ chồng ông, có câymít ở vườn đấy,nhưngđãaiđượcbiếtmùimẽonónhưthếnàođâu.

Một hôm, nghe con ông khóc, đòi ănmít, ông không thể nhịn được.Ôngcầmcondaodựa,chémvàothâncâyhainhátthậtmạnh.

ViệcđếntaithằngTồn.Lậptức,nóphămphămđến.

Nóchửiông là làmphản.Nósaiđầy tớđóngbốncáicọcởcạnhgốcmít,buộcbốnchântayôngvào,rồicắmcâychuốivàolỗđít,vàđánh.Ôngnhưconếchbịcăng,giẫygiụa.Mộtlát,máuđítvọtra.

BàLũngởđồngvề,tayxáchgiỏốc.Thấychồngbịđòn,bàvộivàngchạyđến.ThằngTồngiậtlấy,quăngrangoàihàngrào,rồiđábàmộtcáingãsóngsoài.ốcrơitungtoé.

Thằngbéconbòlổmngổmtheocáigiỏ,vừanhìnquakẽrào,vừakhóc.Nóđói,mongmẹvềđểcóốcăn.Sau trậnđòn,mìnhmẩyôngLũngsưngvù,bốnnămhômmớikhỏi.

Dạothángnămnămngoái,mộtđêm,mưatogiólớn.

Cáicànhmíttonhấtbịgậy,rơithẳngxuốngnócnhà.

Nhàvốnyếu,nênđổ.CáicộtđèlênđùibàLũng.Bàchữamãikhôngkhỏi.Hiệnnay,điđâubàcũngphảichốngnạng.

***

Chotớinămnay,vừađúngbốnmươimốtnăm,thìđộiphátđộngvề.ÔngLũnglấy lạiđượccâymít.Cáccây trong làngcũngđượcgiảiphóng thoáttayđịachủvềvớigiađinhnôngdân.

Lạiđúngvàovụmítchín.ÔngLũngbổmộtquảtonhấtlàmtư,bócramúi,đặtlênbànthờ,rơmrớmnướcmắt,khấnôngbàchamẹ.Rồivợchồngconcáixúmlạiăn.Khôngainóivớiaicâunào.Hmhnhưhọsướngquá.Khôngphải sướng vì được hưởng cái vị thơm ngọt của giống mít Vòng, nhưngsướngvìđãgiànhđượccáiquyềnănquảcủacâynhàtrồngđãbađờinay.

NhưngôngLũngăncóbamiếng.Ôngđứngphắtdậy,lấycáiđĩa,xếpvàođóđộhaichụcmùitonhất,vànói:

-Đểđếntối,họpxong,taođánhlừaanhcánbộvềnhà,đểmờianhấyănvóitao,thìtaomớithậtthấyngon,thấysướng.

1955

Chiếcđènpin

Lầnsau,cóviệclêntỉnh,ôngHuyệnVănGiangvẫnvàotrọnhàGiốcnhưthường.Thế làbác thôngphiênđãđoánsải.Bác tưởnghômnọxảyra,nóđộngtớichỗliêmsỉcủaôngHuyện,bácsẽmấtđứtmồi.

Mà rồi biết đâu, ông ta lại chẳng cổ động các quan khách đến trọ cả nhàkhác,thìthậtlàhọavôđơnchí.

Nhưng mà không. Ông Huyện vẫn vui vẻ sai bảo bác, như quên khuấychuyênhômnọ,đếnnỗibácnghĩrằnghaylàđêmấybácđãchiêmbaomêhoảngmàthôi.

Song,quyếtlàsựthực.Ngayhômsau,khiôngHuyệnđãvề,bácGiốcnhiếcmóccôKhuê,đếnnỗicôứanướcmắtnứcnởnói:

-Thầymàcứđổchoconphảilòngcáinhàôngdêgiàấyrồicontựtửchomàxem!Conngờđâuôngấyphảigióthế.

BácGiốcquắcmắt,hỏi:

-Saothấyôngấyvào,màykhônghôhoánlên?

-Thìconcó trôngrõđâu.Mãiđến lúc thầyđánhdiêmsoi,con thấysáng,bừngmắtranhìn,conhoảng,mớikêurúlên.

Nghĩngợimộtlát,bácGiốcnói:

-Lầnsau,taochắcôngtakhôngcònmặtmũinàovàotrọđâynữa.Nhưnghễmàyđiphốcógặp,màynêntránhxara.

-Ngộôngấycứđếnđâythìlàmthếnào?

BácGiốchútxongđiếusáiba,ngồinhổmdậy,tumộthụmnướcrấtnóng,đáp:

-ThìmàyvềnhàcôLýmàở.Ôngấycóhỏi,taobảomàyđiđòinợ.

Khuêtrầmngâm,thởdài,nói:

-Thậttựnhiêntốntiềnhànhlýđitránhnạn.Ítracũngmấtngótđồngbạc.Saothầykhôngđềconởnhờnhàaitrêntỉnhnàycóđượckhông?

-Aingườitanuôibáocômày.Vảlạirồingườitahỏi,taosợtaitiếng.Được,màycứnghetao,vềRồngchơivớicôLýmàydămbahôm.

Khuênguâynguẩy:

-VềRồngđixaốmlênấy.TừgaGiaLâmkéobộtheođườngđêthìnắngchếtngười!MàlàngRồngcũngvềHuyệnVănGiangcủaôngấy.

Bácthôngphiêncaumặt.

-Nhưngtrongkhiôngấylênđây,màyđiVănGiangmàycònsợgì.VảlạiôngấylàphụmẫudânVănGiangđờinàoôngthèmtrêughẹomàyởhạtôngcaitrị.

Bànbạcvớiconnhưthế,bácGiốcyêntrígiấuđượcKhuêvàochỗkínđáoxaxôi.

NgờđâuôngHuyệnVănGiangthấyKhuêcắpnónvàgóiáo,lạibiếtrằngcôraga,thìôngvờvịthỏibácGiốc:

-Conbénóragavàogiờnàyà?

Tưởngcónóithựccũngkhônghạigì,bácthôngphiênđáp:

-Bẩmquanlớn,cháunóvềRồng,chơivớicôLýcháu.

ÔngHuyệnmừngthầm,hỏi:

-Rồngnào?RồngVănGiangấyà?

-Bẩmphảiạ.

-ÀthếranhàmàycũngcóhọvớingườiởRồngđấy?

-BẩmcôcháulấychồngởRồng.ChúcháutrướckialàmLýtrưởng.

ÔngHuyệnnghĩmộtlát,rồihỏi:

-Lýtrưởngnàothếnhỉ?

-BẩmLýTrungấyạ.

ÔngHuyệnvừagậtgùvừahátomồmramà:

-À,LýTrunglàemrểmàyđó.Bâygiờtaomớibiết.Ừthằngấytaocoibộcũngthựcthà.

Nóiđoạn,ônguốngvộivàngchénnướcrồiđi,sailínhxếpcảbànđènvàova-ly.Anhlínhngơngáckhônghiểuýquanralàmsao.Vìtheolệthường,ngàirấtlềmề.Trướckhivàohầucụthượng,dùsúnglụckềmangtai,ngàicũnghãylàmmộthaichụcđiếucáiđã.

Lầnnàythìchẳngcósúnglụckềmangtai,màôngHuyệncũnghếtsứclậtđật!Ôngvàodinh, thuxếpcôngviệcchochóngxong,địnhvềVănGiangnộinhậthômnay,đểđếntối,vàolàngRồng.Chỉcósắcđẹpmớikhiếnnổiôngnhịncơmtrắng,cơmđen,đầyđọacáithângiànhưthế.

Chiềuhômấy,vềtớinhà,mộtmặtôngHuyệnbảoCaiviệcchongườiđếnRồngthămxemnhàLýTrungcóphảimớicócháugáiđếnthựchaykhông,mộtmặtôngsailàmmâmcơm,vàtiêmchongchónghútchođủbữathuốc.ÔnggắtgỏngvớiôngĐềvàôngBộ-bavào trìnhviệcánmạng lúc trưaởlàngPhụngCông.Ôngbựcmìnhnhữngviệcquantrọngấyđếnlàmrốibengcảóc,khôngchoôngđượcthongthảđểnghĩngợiđếncuộcgặpgỡdịudàngsắpsửanày.

Rồixẩmtối,anh línhphụkhỏenhấtđãđộikhăn,mặcáo thedàichỉnh tề,kéoxeôngvềlàngRồng.

Chiếcxenhàlănđôibánhgỗtrênconđườnggậpghềnh,ôngHuyệntuyđauđớnmệtnhọc,nhưngvẫnbắtchạyhếtsức.Tayôngcầmchiếcđènbấmnămpin,thỉnhthoảnglạibậtsánglên,đểsoilốichoxeđỡsaxuốngruộng.Hômấylàcuốitháng,trăngsaokhôngcócảmộtcánhđồngnhưnhuộmmực.

VềđếnRồng,tuyôngêẩmcảlưnglẫnhaivếđùi,songôngthấynhẹnhõmngay.Ôngđirõnhanh,gọicổngvàonhàLýtrưởngđươngthứ.

Ôngnóithựcvớithuộchạmụcđíchcủaông,vàhỏi:

-Vậythầycókếgìgiúptôikhông?

Lýtrưởnggãitaiđáp:

-Lạyquanlớn,quanlớnthươngđến,chắccôấyphảibằnglòngngay.Vảlạicôấyvềđâu,chứlạivềhạtnày,thìlọtlàmsaođượctayquanlớn.Màcontưởngcôấyđịnhhầuhạquanlớn,nênmớilậptâmđếnchơibàLýTrung.

ÔngHuyệnvuivẻ,vỗvaiLýtrưởng,vừacười,vànói:

-Ừphải,thầynghĩđúngđấy.Thếbâygiờtanênlàmthếnào?

-Bẩmđểlátnữa,conbảonhàconchạyđếnnhàLýTrung,bảocôấysangchơi.

ÔngHuyệnlắcđầu,xuatay:

-Nókhôngđiđâu.

-Bẩmcó,nhàconghévàotaicôta,bảothựcrằngsangquanlớnđòi.

ÔngHuyệngậtđầu,nhấpchénnướcchètầu,rồigiục:

-Thầybảocôấynhàthầyđingaychotôi.

Cáitinquanvềlàng,tựnhiênđồnầmtừnhànọsangnhàkia.Ngườitabiếtrằngquan,vìnhậnđượccáixenhàgỗsơnđenđểngayởngõôngLý.

Cảlànglolắngchẳnghaycóviệcgìchẳnglành,màđangđêmhôm,quanvềmộtcáchbấtthìnhlìnhnhưthế.

DuycôKhuêhiểu.CôkểsựtìnhvớibàLýTrung,vàhỏixemnêntrốntránhchỗnàochothoát.

BàLýTrungbànbạcvớichồng,rồinhấtđịnhdắtcôsangnhàngườianhrểhọởlàngbêncạnh.

Maysao,haicôcháuvừabướcchânrakhỏinhàđộmươiphút,thìởngoàicổngcótiếngbàlýđươngnheonhéogọi.

Songbàthấythấtvọngngay,vìthấynóihaicôcháumớiraHànộilúcchậptối.

ÔngHuyệnđược tin,nhưbịsétđánh.Ônghámồmmãimớidấpdínhnóiđược:

-Thếcôcóvàotrongnhàxemxétkỹcànghaykhông?

-Bẩmkhông?

ÔngHuyệngiơcảhaitaylêntrời,mắng:

-Đồngu?Thầylýđưatôiđivậy.Tôiđãbiếtrằngvợthầykhôngđượcviệcgìđâumà.

Lýtrưởngsợtáimétmặt,vộivàngthắpchiếcđènbãovàcắptrápđiếu,theoquanđi.

ĐếnnhàLýTrung,ôngHuyệngọingườimởcổng.

Ôngkhôngnóirõlàkhámxétgì,cứxồngxộcsấnvào,bấmđènlênnhàtrên,xuốngdướibếp,racảchuồngtrâu,chuồnglợn.Saukhisụcsạomộthồivôích,ôngđứnggiữasânngẩnngơ thởdài.LýTrungmờikhanmờivã, saoôngcũngkhôngngồinghỉ.Rồichẳngnóichẳngrằng,mộtmìnhlạixămxămđisanghaibênhàngxóm.Khôngbiếtnghĩthếnào,ôngkhôngchoaiđitheohầu,ôngchắcKhuêđãnhanhchân,chuisangẩnnấpởđó.

Nhưngsựtìmtòicốnhiênkhôngcókếtquả,giadĩônglạibịthiệthại:ôngvấpvàocáichốtcổngsuýtngã,cáiđènbấmrơibắnraxa,tìmhếthơicũngkhôngthấy.

Ôngphát cáu,gọivángLý trưởngbảođivề,và cùngđường,ônghết lẩmbẩmđếngắtgỏng:

-Thầykhôngđượcviệcgìcả.

Lýtrưởngsợhãi,gãitainói:

-Lạyquanlớn,thatộichocon.Bẩmbâygiờxinquanlớncứnghỉởnhà,consaituầnđitróc,thếnàocũngthấycôta.

Mộtngườithấtvọngđếnđâucũngkhôngbaogiờdámtuyệtvọng,chonênôngHuyệnbấungayvàocáichúthyvọngấy,tuybiếtnóchẳngvữngvànggì.

ÔngnằmkhantrênsậpnhàLýtrưởng,tayvắtlêntrán,thỉnhthoảnglạithởdài.Ôngtiếccảcáiđènpinnữa.Thựclàthiệtđơnthiệtkép.

Mỗitêntuầnvácgậyvềkhônglạilàmôngchánnảnmộttý.Rồiđếnngườicuốicùngthìsựtuyệtvọngcủaôngđếnchỗhoàntoàn.

Lúcấyđãđầutrốngba.Ôngbỗngvùngngồidậy,bớilạitóc,cắpkhănvàonách,xỏchânvàogiầy,gọiLýtrưởng.

-BảonókéoxechotôivềHuyện.

Lýtrưởngsợsệtnói:

-Bẩmđêmđãkhuya,mờiquanlớnnghỉlại,nhàchúngconcungsạchsẽ.

-Thôi,thầycắthaitêntuầnlựclưỡngchochúngnóđihầutôi.

Nóiđoạn,ôngHuyệnnhưngườiđiên,đùngđùngđimộtmìnhracổngchẳngchờaicả.Lýtrưởnghộctốcchạygọituần,vàsaingườisắpsửađènđuốc.Chăngmấychốc,giữahaingọnlửasáng,chiếcxeđenđãìạchnghiếnbánhlêntrênconđườngđấtgồghề.

Sánghômnay,LýtrưởnglàngRồngđangngủngongiấc,thìcóngườiđánhthứcdậy,kýnhậntờsứccủaquanHuyện.

VănGiang,ngày25tháng2năm192...

LeTriHuyệnsứcLýtrưởngxã...Tuâncứ.

Tốihômqua,bảnchứcđi tuầnlạixãthầyvàcómangtheochiếcđènbấmnămpin,mọinhẽ.

Vậykhôngbiếttênnàocầmđènấy,chưanộplạibảnchức,naysứcthầyphảitìmchoravàđệtạibảnnhatrướcngày2tháng3.Nhượcbằngđứagiangiảocóýchiếmđoạt,thìsẽphảitộinặng.

Naysức

LeTriHuyện

(Kýtênvàđóngkiềm)

Đánhvầnxong,Lýtrưởngcậycụcdửmắt,bôivàocột, thừngườiranghĩ,mặttáidần.

(Mars-1938)

Lạichuyệnconmèo

Vừabướcchântớicổngsở,tôiđãthấychiếcxePhoấyđứngtrướcthềmnhà,vàtiếngchủtôinóioangoangtrêngác.

Bốnnămnay,làmởđây,tôichưahềthấycóviệckhácthườngnhưlầnnày.Tôibìnhtĩnhsaođược.Chủtôivốnlàdânlàngbẹp,dânlàngbẹphạngnặng,nênngàythườngsớmlắmlàtámgiờôngmờitỉnhgiấc.Màsaukhirửamặt,mặc quần áo, điểm tâm (bằng nước cà phê sữa) và điểm phổi (bằng khóithuốcphiện) thì ít rađếnchíngiờôngmớixuống làmviệcđược.Vậymàchẳnghayhômnayđãxảyraviệcgìphithường,đếnnỗiôngbỏcảlệ.

Tôivộivàngrảobướcvàobuồnggiấyđểchờsẵn.Vìchắcrằngtrướckhiđivắng,ôngchủcầndặndòtôiđiềunọđiềukia,hoặcgiaocôngviệcchotôi.

Nhưng chờmãi, tôi vẫnkhông thấygì.Tôi đếnbàn chủxemcódây théphoặcthưtừgìkhẩncấpkhông.

Cũngchẳngcógìđángchúý.Tôingạcnhiênhếtsức.

Ngoàisân,vẫnvọngratiếngchủnóivàtiếngchânngườichạyởtầngtrên.

Tôimởcửagọiloong-toong.Nhưngkhôngaitrảlời.

Bỗngngườibồichạyvụtqua.Tôivộivànghỏi:

-Việcgìthế?

Ngườiấykhôngdừnglại,chỉcaumặtđểđápbằnghaitiếngvùngvằng,cộclốc:

-Ô!Thôi!

Tôinhậnthấytrênmáanhcóhằnnămvếtđỏ,nêntôichộtdạ,càngcốtìmchohiểuviệcgì.

Màtiếnggótchândồndậpnệnởcầuthangmớilàmtôikinhhãilàmsao.

Thìmayquá,thấyngườisốp-phơléonhéoởngoàihiên,tôivộivàngmởcửasổra:

-Việcgìthế,bác?

-Đinhàthương.Đươnggắtnhưmắmđấy!

Trảlờimộtcáchoánhờn,anhtalạivộichạyngayxuốngbếp.

Đinhàthương?Trongnhàđãxảyrataibiếngì?

HaythằngJean, thằngcon traiyêuquícủachủ tôiđã làmsao?Cóthể thếlắm.Thằngbénày,chắcvìvúnólơđễnh,đãđểnóngãgác.Haynóbịcảmphong?

Nhưngsaochủ tôikhônggọidâynóimờibác-sĩđếncấpcứu?Tôi thươnghạithằngbé,nếunóđãgặpnạn.Nólàmộtđứangoanngoãn,lễphép.Vừamớichiềuqua,khithấytôihếtcôngviệc,nósánđếncạnhtôi,đặthaicánhtaymũmmĩmlênbànvàkiễngchân,hámiệng,đểngólênchỗtôilàmviệc.Aimàkhôngyêunóđược.

Tôibếnó,đặttrênđùi.Nóhỏitôibằngnhữngcâurấtngâythơ,khiếnchủtôiphảicườiđaubụng.

Tôivừatínhlêngácđểthămnó,nhântiệnxemcóthểgiúpíchchochủviệcgìchăng.Thìbấtđồ,tôithấychínhthằngJeanđươngníutay,covúnórasânsau.

Nóvẫnhồnghào,ngoanngoãn,vànhấtlàvẫnlànhlặnnhưthường.

Tôivẫytay,gọivú:

-ChịHai!

Vàhấthàm,tôitrỏtaylêngácđểlàmhiệuhỏi.

ChịHaimỉmcười,gậtđầu,đáplạitôibằngmộttiếng:

-Đẻ!

Tôicaumặtđểnghĩ.Quái!Aiđẻ?Tôilạihỏi:

-Ai?

NhưngchịHaimuốnchừngkhôngngherõ,nênđáp:

-Đinhàthương.

RồichịbịthằngJeancođixa,khiếntôinghĩvấnnghĩvơmộtmình,màcàngkhônghiểuviệcgìcả.

Đẻ?Aiđẻ?Haybàchủ?Khôngcólý.Bàấymớicómangđượcbốntháng.Chủtôinóichuyệnvớitôithế.

Vậylẽnàobàấyđãđẻsớmthếđược.Haylàđẻnon?

Nếuvậy,thậtlàmộttaibiếnchochủtôi.Chủtôiđãtátanhbồi.Phảichăngvìlochovợmàôngđãloạntrí?

Tôilàmởđâybốnnăm.Chủyêutôi.Tôimếnchú.Saotôithấycáitindữdộinàymàthờơchođược?Vảbàchủlàmộtngườiphúchậu,thựcthà.TuybàlàvợmộtngườiPhápsốngởbênthuộcđịa,ngườiPhápấylạilànhàdoanhnghiệp khá to, vậy mà bà vẫn làm những công việc như vợ một ngườithường.Chínhmắttôihàngngàyđãthấybàvàobếplàmđồăn.Vàkhirồi,bàyvòcảquầnáogiúpbồi.Bàđốivớikẻănngườilàmrấtngọtngào,rộngrãi,đếnnỗichưabaogiờtôithấyaioánthánmộtcâunàn.

Tiếngchủtôivẫnmộtgionggắtgỏngởtrêngác.

Tôiđứngđắnđo,xemrằnglênhỏithămbâygiờcóphảiphéphaykhông.Vảcũngnênbiếtđíchsựthựcđã.Thìmaythay,ngườiloong-toongđãởđâuvề.Anhtaxuốngxeởcổngtrảtiềnvộivãvàtayômcáichaivàgóigìto,tấttảrảocẳngvàonhà.

Nghetôihỏi,anhtachíđủthìgiờtrảlờibằngbatiếng,đãvộibiếnmất:

-Bông,băng,cồn.

Đích lànhững thứcầnchosựđẻ.Tôiphảiđiđi lại lại trongphòng,châmthuốchútđểnghĩxemnênxửtríthếnàoTừlúcấy,tiếngchânchạytrêngáccàngvộivàngtấpnập.

Nhưngbỗngtôingạcnhiênhếtsức.Vàdođó,tôilạiyêntâm.LàvìtôivừanghetiếngdịudàngcủabàchủtôigọithằngJean:

-Jean!LênhônBa!Basắpđiđấy.

Ôhay!BathằngJeansắpđi?Chủtôisắpđi?Điđâu?Khôngcólẽônglạiđinhàthươngđểđẻ.

Tôimongloong-toongxuốngđểhỏi.

Tôinhẩmlạixemtrongnhànaycònaicóthểđẻđượcnữakhông?Không.Trămcâuhỏivẩnvơquấylộntrongóc tôi.Vàsauhết, tôiquyếtrằngbọnbồi,bếp,sốpphơ,vúem,loong-toongkhônghiểuviệcgìhết.Họnóiliềucả.

Nhưngbỗngkhông,saotừnãy,trongnhànhưcóbiếnđộng?Haychínhchủtôiđãgặphoạnnạngìchăng?Xưanayôngđiềmđạm,saobâygiờôngtotiếng,cáukỉnhlàmvậy?

-BácNămđâu.-Ôngấyhỏi-Cóphảimuathêmxăngkhôngđấy?

-Đủcảrồi.

Thấytiếngxônxaoởchânthang,tôivộingócốra, thìnhữngngườiấyđãđâucả.

-Gớm,đitránhra,ngườitađãvộimêthầnđồnglên,lạicònánhướng.Ôngấylạibạttaichocáinữabâygiờ.

-Gắtcáiconkhỉ,aikhôngvội?

Tôilạimởcửa,thìcũngchẳngthấycònai.

Trênđệmô-tô,ngườitađãđặtnhữnggóinhonhỏ

Tôibènchờởcửasổ,đểđợingườimàhỏi.

Anhbồiômlễmễcáichaicòngắnxinguyên,mộtcáihộpnhỏtừtrêngácxuống, rồiđể trongxe.Tôivẫy tay, toanhỏi.Bỗngbịchủgọigiật,anh taphảithưa:

-Me-xừ!

Rồitấttảchạylên.

Mộtlát,anhsốp-phơhấttấpvặnkínhcửaxechokín,rồilấytaytrỏđểđếmđồđạc.Anhngồisẵn,cầmtayláiđểchờ.Lúcấy,ngườiloong-toongcũngđứngởbậcthềm.Tôihỏi:

-Bácđiđâuvềthế?

-Tôimuabông,băng,cồn.Nhàcósắmđủcả,nhưngôngchủbảobôngcũ,xấu,phảimuathứmới.Ôngấycóhiếuquá?

Nóiđoạn,anh lắcđầu,mỉmcườivớisốp-phơ, rồi tránhrạpsangmộtbên,khiếntôimuốnhỏi, lạikhôngdámhỏinữa.Tôibiết làcócáigìđángkínhtrọngsẽquatrướcmặtanh.

Cáiđángkínhtrọngấy,hẳnlàôngchú,hoặcbàchủtôi.

Tôiđoánkhôngsai:Bàchủtôitấttảraxe,ngóvàotrong,soátlạicácđồđạc,rồinhìnlêngác,gọichồng.

Bàđứngđợi,mộttaygiữlấycửaxemởrộng.

Tôitínhrasânhỏi.Nhưngkhithấytrênmặtbàcóvẻbănkhoăn,nêntôilạitrùtrừ.

Rồi tiếnggiày chậm rãi xuống thanggácvàở sân,mọi người quay cả lạiphíacửa.

Tiếnggiàyấylàtiếnggiàyôngchủtôi,tôingheđãquentai.Hắnlàkhôngcầnhỏihanai,nửaphútnữa, tôicó thểbiếtcáiviệcquan trọngđãxảy ratronggiađìnhnày.

Chủtôitócchưachải,cavátbuộcdốidá,ởtrongnhà,xuốngthềm.Ôngđithongthả,nhìntừngbước.

Mặtôngrấtbuồnbã,đauthương.Vừađi,ôngvừanóinhữngtiếngdỗdành.Haicánhtayôngkhoanhlạitrướcngực,vìôngphảinưngniumộtvậtnặng.

Ônggượngnhẹ,ngồivàođệmxe,mặcchobàvộiđóngcửalại.

Xetừtừchạy.Mọingườinhìntheo,vàbởivìđãlàmxongviệcquantrọng,nêncùngnởmộtnụcười.

Tôicũngthấyđượcnhẹbỗng,vìvừatìmracâutrảlờirấtgiảndịcủabàitínhđốtưởngrấtkhótin.

Thìrasởdĩtừsángđếngiờchủtôiphảitrămđườngvấtvả,sinhraácnghiệt,cảnhàchạyloạnxạ,bốirốinhưcócuộclởđấtlongtrời,làvìconmèoMi-misắpđẻ,nênchủtôiphảisửasoạnđểđemnóvàosởThúy.

8-1939

Hé!Hé!Hé!

-Nàyxe,cáiconmẹthắtlưngtímđangđitrướchiệuPhúcAnkia,cóphảilàvợnhàChánhtổngĐồngQuânkhôngnhỉ?

-Bẩmcụlớnphảiạ.

Cụlớn-Bởivìngườiđànbànàyđượcdiễmphúchơnngườikhácởchỗcóchồnglàmquanđếnchứctuầnphủ.Cụlớnnghĩmộtlát,rồihỏi:

-TênconmẹlàChánhgìhở?

Anhxevừabấmchuông,vừađáp:

-Bẩm,chánhTiềnạ.

Cụlớnmỉmcười:

-Tênnóthếkhôngtráchnógiầu.Nhưngnóănmặcthếkia,đốaibiếtnócóhàngvạn.Đếngầnnó,màyđỗchotaoxuốngnhé.

-Dạ.

LúcấybàchánhTiềnđươngđivộivàngtrênhè.Bàkhôngđểýđếnđườngphố,bởivìởnhàquêratỉnh,bàđịnhsắmítxẻngcuốc,cùngvàithứlặtvặt,nênđiđilạilạiởphốKháchđếnmườilượt,đểkhảogiácáchiệubánđồsắt.

Bàmặcáovảinâudàikhônggàikhuy,vàquầnsồithâmngắncũncỡn.CánhtaybàkhoáccáinónđãtầutầuTấtcảbộcánhcủabàchỉhơnngườinhàquêthườngcócáithắtlưngtím.

Bà đương nhìn vào hiệu PhúcAn, bỗng tiếng cười khanh khách giòn tanngaybêncạnhtai,làmbàgiậtnẩymình:

-Hé?Hé!Hé!Bàchịlêntỉnhtừbaogiờthế?

CụlớnTuầnnắmlấycổtaybàChánh,vàvồnvãhỏithế.Thìkhôngngờbànày,đượchânhạnhbấtthần,sungsướngquá,đếnnỗirúlênmộttiếng“ối”,vàcảmđộngsuýtrơinướcmắt.Bàtavộivàngchắphaitayđểváilùilạimộtbước,cungkínhchào:

-Lạycụlớnạ.

Cụlớnnhănmặt,xuatay:

-Không,khôngcụlớncụbégì,chịemmìnhbạngái,aihơntuổilàchị,aikémtuổilàem.Cócácôngấylàmviệcvớinhauthìmuốngọinhaulàgìthìgọi.

-Dạ,lạycụlớn.

-Ồđừngcụlớncụbégìmà?Hé?Hé?Hé!

-Lạycụlớnchophépcongọithếạ.

-Gớm, các bà chị đến khó bảo. Thế nào, bà chị lên tỉnh từ bao giờ, saokhôngvàotrongdinhchơi?

-Lạycụlớnthatộicho,chúngconănmặcsồsề,sợvàothìlàmbậnmắtcụlớn.

Cụlớncườixoà:

-Ồbàchịcứdạythế.Tôitráchđấy!

-Lạycụlớn,cụlớnlàchỗchamẹ,cụlớnthatộichoconcháu.

-Thếthìbâygiờvàochơivậy.

-Lạycụlớn,dạ.

-Vàoăncơmvớitôichovuinhé.

-Lạycụlớn,chúngconđãvôphépcụlớnrồiạ.Nhàquêchúngconhayăncơmsớm.

-Thìvàochơinóichuyệnvậy.ÔngTuầntôiđổivềđây,tôiđếnthămcácbàchịmộtlượt,thếmàcácbàchịlêntỉnh,khôngbànàovàochơivớitôi.Tôigiậnlắmđấy.

-Lạycụlớn,chỗchúngconlàconcháu,chỉsợănnóithấtthố,nênkhôngdámvàođómàthôi.

Thì tôiđãbảochỗchỉemmình làbạngáivớinhau, tacầngì.Cácbàchịđongbán,tôicũngđongbán.Cácbàchịlàmruộng,tôicũnglàmruộng.Thậtđấy,ởnhà,tôicũngvầngiặtgiũ,quéttước,chứcóxềmxệpngồikhôngnhư

cácbàquankhácđâu.Hé!Hé?Hé!

-Dạ.

-Vàochơitrongdinhnhé.

-Dạ,chúngconxintheohầucụlớn.

-Ừlênxetôimàđi.

Nóiđoạn,cụlớngọichiếcxehàng,đểnhườngbàChánhTiềnngồixenhà.

CửchỉkhôngngờnàylạikhiếnbàChánhcảmđộng.

Lầnnày, bàứa nướcmắt thật.Bà ngượngnghịu, run sợ thế nào ấy.Nhìnchiếcxesơngiảđồimồi,gọngkềnsángloáng,vảiđệmtrắngtinh,bỗngbàghêcảngười.

Bàtưởngnhưmìnhkhôngxứngđángđượcdùngnhữngthứsangtrọngquáquắtnhưvậy.Vàkhiđặttấmthâncụcmịchlêntrênchiếcđệmêmáidocụlớnnhườngcho,bàkhoankhoáinghĩbụngkhôngbiếtmấymươikiếptrướctuđãdầydặnthếnào,nênkiếpnàymớiđượcđềnbùbằngmộtphúthạnhphúcnàyvậy.

Bàngồimớmtrênxe,bàvẫncònrùngmình.Bàngẫmđếnlờingọtngào,tửtếcủacụlớnmànởnangcảmàymặt.Saolạicóbàquandễdãi,phúchậunhư bàPhật này.Một đời người, dù khổ sở thế nào,mà được cụ lớn banchuyện chomột lát,một lát thôi, thì còn aimuốn chết nữa.Vợmột quanTuầnphủ,vợmộtcụ lớnđầu tỉnh,màđốiđãivớivợmột tênChánh tổngquèn,ănnóithânmậtnhưchịem,nàonắmtayvồnvã,nàobàchị,nàohơntuổi,nàovàochơi,nàotráchmóc,trờiơiaiđượcthếmàchảthọthêmđếnmườinăm!Nghĩđếnđó,bàChánhdàodạtcảtâmhồn.

Bỗngxebấmchuôngvàchạyquànhvàodinh.BàChánhvộivàngtụtxuốngđất,vànói:

-Anhđỗchotôixuốngđibộ,kẻocụlớntrôngthấylạiquở!

Nhưngcụlớnbànghetiếng.Cụlớnquaylạixuataycười:

-Khôngcangì.Đànônghọkhônghaychấpnênhưbọnmìnhđâu.

Đếnthềmnhàtư,bàChánhchùichânvàochiếcthảmrấtkỹlưỡng,rồimớidámbướclêngạchhoa.Vàcụlớnphảikéomãi,bàmớidámngồitrênchiếcghếbànhđánhbóng.Bàthítngườilên.

Cụ lớn gọi lính quạt nước, và lấy lọ chè cất trong tủ mà cụ lớn khoe làthượnghảohạng.Chínhcụlớntựpharachén,vàđưatậntaymờibàChánhTiền.

MỗilầnbàChánhđượccụlớnbanchonhữngcâutửtếdễdãi,ngọtngào,thìbàlạirơmrớmnướcmắt.

Cụlớnhỏithămvềmùamàng,đongbán.Cụlớnbànlẽthiệthơnvềlốilàmăn.BàChánhcảmsựnhãnhặnbaonhiêu,lạiphụcsựđảmđangcủacụlớnbấynhiêu.Vàcụlớnnóicảchuyệnbuônbáncủacụlớnkhigọihọ,khiđongthóc,khicânsơn,khibuôntơ,khiđặtđay,vânvân,bấtcứdịpnàocólãi,cụlớncũngkhôngđểtiềnnằmyênbaogiờ.

-Phithươngbấtphú,bàchịạôngnhàtôitiếngrằnglàmquan,nhưnglươnglậucóđượclàbao.Hé?Hé!Hé!

-Dạ,lạycụlớn,cụlớnôngthựclànhânquan:

-Phải,chonêntôivẫnphảigiữnghiệpnhà,làlấysựbuônbánlàmcănbán.Làmbàquan,chẳngquanhưđượchưởngcáihoathơm,chứsungsướngsaobằngcácbàchịcóruộngnhiều.Thếnămnaybàchịchỉcấycónămmươimẫuthôià?

-Dạ,lạycụlớn,nămnàochúngconcungchỉcấycóngầnấy,cònchongườitalàmrẽ.Vìnhàneongười,sứcmộtmìnhconkhôngkhamnổiạ.

-Phải,tộigìvấtvảlắm.Vảlạichỗchongườitacấyrẽ,cũngthừaăntiêurồicòngì.

-Dạ.

-Chỗnămmươimẫuấy,bàchịbảotrữlạiđểbánlàphảilắm.Thócđượcgiámàkhôngbán,chỉtổđểchuộtcắn.

-Bẩmcụlớn;mấylịnhàconchật,khôngcóchỗchứathêmthócnữaạ.

-Ồquýhóaquá, trongnhàbàchịcónhữnghai lẫmthóctotướng,thếmàkhôngđủđểchứathóckiaà?

-Dạ,lạycụlớn,thầychánhnhàconvẫncứđịnhxongmùanàythìxâythêmmấy gian nữa. Thầy cháu cứ không muốn bán, bảo trữ lại, chờ năm vỡđườnghãyhay.Nhưngcontưởngđểthócnằmchờđấy,thàbánđiđểđongcáikháccònhơn.

-Phải,bàchịnghĩchíphải.Việctiềnnongphiởtaybọnmìnhkhôngcôlợi.Cácôngấyđànôngđànanggặpđâunóiđấy,chứsaobằngbọnmình.Hé!Hé!Hé!

-Dạ.

-Thếbàchịcònđượcbaonhiêuthócởtrongnhà?

-Lạycụlớn,cũngcònđộhơnnghìnbạc,chứchảmấyạ.

-Ồ,quếhóaquá!Bàchịkhôngbánà?

-Bẩmýconmuốnbán,nhưngthầycháucứmuốngiữlại.

-Ồ,này,bàchịđểtôiđongcho,choôngtứcmộtmẻ!

BàChánhsungsướng,đáp:

-Dạ,cụlớndạythếcòngìbằng.

Thậtđấy,chotôiđongmộtnghìnnhé...

-Dạ,cụlớnđãdạy,thếnàoconchảxintuân.

- Nhưng mà này, chỗ chị em, chả nên giấu giếm nhau. Tôi vừa có dămnghìn,lạitậucáiđấttrênHànộiđểlàmnhàchokháchchạyloạnthuêmấtrồi.Bâygiờchỉcòndămchụcđểăn từnayđếncuối tháng.Bàchịcóchođongchịuhãynhậnlời.

-Lạycụlớn,baogiờcụlớnấncũngđược,miễnlàcụlờinhậnmualàmaychoconlắmrồi.

-Thếbàchịkhôngsợtôiquỵtà?HéHé!Hé!

BàChánhcườitheo:

-Lạycụlớn,tôiconnàodámngờchamẹ.

Cụlớnbènnghiêmtrangnói.

Nhưngmànày,chịChánhạ,tôinhậnđongcủabachịmộtnghìnđồngbạcthóc,nhưngtôihãycứgửibachịởnhađấy.Nhưvậy,bàchịhẳnkhỏinghinhé!HéHé!Hé!

-Lạycụlớn,chúngconnàodámthế,xincụlớncứchoxevề.

-Không, tôi cứgửiởnhàbàchị.Bởivì trongdinhchật chội, cóchỗnàochứađâu!

-Dạ.

-Rồibaogiờtôithuêđượcnhàngoàiphố,sẽchonóvềlĩnhthócsau.

-Dạ.

BàChánhnóichuyệnmộtlúclâunưa,mớihảhêcáotừravề.

Vàcốnhiênđếnnhàbànhắclạinguyênvănchocảlàng,cảtổngnghenhữngcâunóitửtế,nhãnhặn,dễdãi,phúchậucủacụlớnTuần.

***

Bathángsau,trờilàmlụtlộivàđóikém.Thóclúacứcaolênvònvọt.Việcvàodinhhầucụlớnđãthànhramộtthờisựcucũ.ChonênbàChánhTiềnchỉcòntrôngthấychỗcâythócbánchịuchocụlớnmàthôi.Bàthởvắn,thởdài. Thà cụ lớn cho người đem đi cho khuấtmắt, hoặc cụ lớn bán cho ítnhiềuđểlàmvốnthìbàcũngcamlòng.Từnọđếnnay,baonhiêungườixinđongmàbàkhôngdámbán.Bàtiếcquá.Songnghĩđithìthế,mànghĩlại,bàcholàchẳngthiệtnào.Mộtđờidễmàgặpđượcmộtbàquanđầutỉnhđốivớivợmộtthầychánhtổngvồnvã,dễdãi,phúchậu,nhưthế.

Ngườitacótiềnnghìnbạcvạnhẳnhoi,cũngkhôngthểmuađượclờinóitửtếcủangươitrên.Chonên,nghĩtớiđó,bàlạithấyhảhê,sungsướngnguyênvẹn.

***

Mộthôm,cóngười lính tuầnvềĐồngQuân,đưabàChánhphong thư.Bàbảochồngmởrađểđọc:

“Bàchị.

Bâygiờthócđượcgiá,tôinhờbàchịlàmơnbánchochỗthóctôigửibàchịtrước.Cứthờigiá,thìchỗấythuđượcđếnhơnnghìnrưởi,nhưngtôichỉlấytrongnghìntưmàthôi,cònbàchịcóbánđượchơnthìmặcý.Vậychỗmộtnghìn,tôixinnộplạibàchị,cònnămtrămlãithìđến25này,mờibàchịlênchơivàđưachotôi.Thựclàtôiquấyrầybàchịquá,xinbàchịmiễntrách.

Lâunaykhôngthấybàchịlêntỉnh,tôinhớlắm.Vậythếnào26này,bàchịcũnglên,nhântiệnchúngtanóichuyệnvớinhauchovui.

BÀTUẦN”

Nghexongthư,bàChánhTiềnnhănnhó,rồithởdàimãi.

Thócnàybánchoaiđược,đểkịp26cónămtrămđemlênnộpcụlớnđây?Thìtérabâygiờxoayngượclạibàlàconnợcủacụlớn.

Suốtmấy ngày, bà lo lắm. Bà phải chạy khắp các nơi đểmời người đếnđong,nhưngkhôngxong.Chảaicóvốnnữa.Màngày26cứgầndần.

Lắmlúcđịnhliều,bàtínhcứlêntỉnh,rồibẩmvớicụlớnlàthócế.Nhưvậybàcóthểkhôngthiệthạigì.

Song,thếkhôngtiện.Cụlớnđãtincậymàgiaochomộtviệc.Mớicómỗimộtviệc.Chảlẽchưachiđãphụbụngtốtcủacụlớn?Vảlạicụlớnvồnvã,ngọtngào,dễdãi,phúchậu,ainỡxửlạithếđược?

Kếtcục,làngày26,bàChánhTiềnlêntỉnhcómangđủsốnămtrămlãithóccủacụlớn.

Mónnămtrămấy,bàphảiviếtvăntựđểvay.Bàhậmhực,tứcbựcvàoántháncụlớnlắm.

Nhưngmà:

-Ấykìa!Hé!Hé?Hé?Bàchị!Tôimongmãi!

Cụ lớnnắm lấycánh tayvàvồvậpnói thế.BàchánhTiềnbỗngquênhếtmọisự.Bàlạicảmđộng,rơmrớmnướcmắt,vàhởilònghởidạnhưthương.

1937

Kìa!Con...

Bâygiờ lắm lúcngồibuồnmànghĩđếnchuyệnấy, tôi lạivừabuồncười,vừaxấuhổ...

NgàytôicònđihọcởHànội,tôivẫnngheanhembạnkháonhaurằnghiệuthợmayĐạiÍch,mớidọnđếnphốHàngBông,cómộtcôcongáiđẹplắmmàaiđãtrôngthấymộtlầncũngphảichịulàmộtvịtiểuthưtânthời,mộtgiainhântuyệtthế,vàcôngnhậncáitêntặngchocôlà“NgôisaoHàThành”làkhôngsai.Ừkhôngbiếtcáccôgáinon,đếntuổimàchưađượcbổlàmvợ,thườngngàybịcáccôngtửnhắcnhỏmluônthìcáccôcóhayhắtsơikhông?Cókhicáccậulạigọichằngcảlà“mợnó”mớiđángphụcchứ!Ấy,cônàycũngbị chúng tôi, đứanàođứaấy,khépánvắngmặtmột cáchvô lý thế.Duycótôi,tuychẳngđạođứcgìnhưngkhôngnhậnvơ,vìtôimớichỉđượcnghetiếngchứchưađượcbiếtngười,chonênmấybậnđigần,tôicốýliếcmắt nhìn trộm qua tủ hàng, nhưng tức quá không bận nào rõ, chỉ thỉnhthoảngmới thấy cô ấyngồi thon lỏnbênquầy,mặtméoxệch sauhai lầnkínhtủ?

CụĐạiÍch-Tôixinphépcácngàigọithế-Mànóicâunày,cácngàicũngbỏngoài tai,vịnàocócongáiđẹp, thì tựnhiên trông raphúchậu,oaivệngay,màđườngđườngmộtđấngbốvợ,dùrâuriachưacó,dùvẫntrẻmăng,nhưngtônlênchứccụcũngđáng,màcôemcàngnõnnà,thìôngcụcàngcógiátrị.CụĐạiÍchnhàtôicũngcógiátrịlắm,tuymặtcụcũngnonnớt,chỉđộbămnhămbốnmươituổilàcùng.Cứxétmặtcụthìcũnglàtayđáođể,thâmtrâmlắm,nhưngđáođểthâmtrầmởđâuchứđốivớikháchmuahàng,cụrấtdịudàng,ngọtngào,vuivẻ,nhấtlàrấtlễphép.Cáilêphépănngườicủanhàbuôn,vìthỉnhthoảngnểlờiănnói,cáchcửchỉcủacụnhiềungườiphảivuilòng,miễncưỡngmuamộtthứhàngkhôngvừalòng.

Tôilậptâmxemmặtcôcongáicụmãimàkhôngănthua.MộtlầnxinđượctiềnnhàmaybộquầnáoTây,tôiquyếtvàohàngcụdùđắtrẻthếnàocũngđượcmộtdịplàmquen,lầnnàycònlầnkhác.Tôiyênchítàinàocũnggặpmặtcôcongáicụ,nhưngngờđâusốtôiđen,đãcốchọnvải,đongười,dằngdai cho đến hàng giờ đồng hồ mà không gặp, tôi đành ngậm bồ hòn rakhông.Giáluậtchophépkháchmuahàngđượcnằmănvạlỳtùtìởnhàchủchođếnkhíthấymặtcôcongáithìtôicũngchẳngvề!

CụĐạiÍchtiếptôirấtlễphép.Cứnhữnglờicụrótvàotaitôithìtôitưởngdẫucụđãtínhbộquầnáoấyđắthơnhiệukhácbađồngbạc,nhưngtôicũngkhôngdámânhậnchútnào.Màgiácụlàmơnthảngaytiểuthưnhàcụra

cửahàngchotôiđượcngắm,thìdùcụcưanặngmấy,tôicũngphảicốnhắmmắt,nhắmmũimàthọctiếtví.

Đâynhữngcâusaunày,tôinhắclạicácngàinghexemcóngọtngàokhông:

-Bẩmôngtừđầumùarétnămnay,chúngtôiđượcnhiềungàichiếucốmaycáihàngnàylắm.

-Nào,báccaiđâurađohầuông.

-Xinphépôngđểcáinàybênnày.

CáchtiếpkháchcủacụĐạiÍchlàmchotôingượngnghịuquáchừng,bởivìtôimớiba tuổi toẹt,chỉbằngcon rểcụ làcùng,màcụ lạigọi làông.Bởivậy,tôiphảigọicụlàcụ.

Vàihômsau,tôiđếnthửquầnáo.Lầnnàycũngnhưlầntrước,bônghồngchẳngthấyởtrướcmặt,màtiếnglễphépsuôngcứlàmngượnghaitai.Rồiđếnhômlấyquầnáovềtôichẳngthấyđượctiasángcủangôisao.

HàThành!Chánquá, thàvứtmấychụcđồngbạcxuốngsông,xuốngbiểncònđượcxemtăm.

Tôiđịnhcốtìmchỗnàomayhàngđểbẻhoẹchữađichữalạichocócớmàravàocửahàngvàilầnnữa,nhưngsốđenđủi,họlạimaykhéoquámấtrồi.

Nhưngtừđótôilấylạiđượccáilãiconcon,làđượcđứngvàohạngngườiquencủacụĐạiÍch.Vìmộtlầngặpcụởphố,tôichàocụ,cụcònnhớmàkhenbộquầnáomaysátngười.

Mộtlầnnữa,tôicầnsắmcáimũ,tôicũnglạiđâmđầuvàođó.Thôithìđắtrẻthếnàocũngbấmbụngmàmua,tuycũnglạikhônggặpcôcon,nhưngđượcnghecụmắngngườinhàcâusaunày,tôicũnghảdạ:

-Xà!Láonào!Bánchongườitathìmớiđượctínhgiáấy,chứbánhầuôngđâykiamà!Xinbớtôngnămhào.

NhưthếthìtôiđốivớicụĐạiÍchchẳngpháilàngườixanữa,nghĩalàngườiquen,ngườithân,ngườinhà,conrểrồivậy!Chonênchẳnglầnnàotôigặpcụngoàiphố, tôikhôngcố làmchocụ trôngthấy,đểchàotrước,cùngbắttaychuyệntrò.

Nhưngtôivẫntấmtứcmộtđiều,làcôcongáiyêuquícủacụ,tôivẫnthấyanhemcatụng,màchínhtôithìchẳngrõmặtngangmũidọcrasao.Vìbậnnàoliếcmắtvàomàcógặpcôngồibênquầy,thìtôicũngchỉthấymặtcôméoxệchsauhailầnkínhtủ!

Một hôm, vào ngàyHội Chợ. Cũng như thói nhiều hạng công tử bột, tôithắngbộđểđidiệngái.Tôi lướthếtdãyhàngnọsangdãyhàngkia trongHộiChợ,màchẳngthấymộtmanàolọtvàomắtxanh.Điđãbạihaicẳng,thìmaysao,khingoặtracổngthấyđằngtrước tôi, thướt thamộtcáibónghốngđimộtmìnhcũngraphíacổng.

Cáibóngđólàmộtcáiôkhumkhummàusữa,dướicáikhungô,làmộtcáiáosatanhhồngsáukhuyđangbayphấpphới,dướicáivạtáolàhaicáiốngquầnrộngnhỏbénhưốngsậy;dướihaigấuquần,làgótcaomunmútcủađôigiầymangcádatrăn.Thấycáimồingon,tôiquyếtsănchođược.Tôirảocẳngđuổitheo.Lúcđếngầnđộmườithước,thìmộtluồnghơithơmthoangthoảngđãlàmnởnangmũitôi.

Tôicốtrôngsuốtquatầngvảiô,thấyvẽrõbóngmộtcáiđầuxinhxắn,cáiáosa-tanhtrơnnhẳnbóngnhưcăngkhítlấycáilưngonghumhúp,tròntròn,thỉnhthoảnglàngiótạttungcáitàáongoàithìlạilộcáiáocộclụamỡgàviềnđăng-ten,ômchặtlấycáiđũngquẩncẩm-châuphìnhra,màhaiôngnếplàphẳngtắp!

Khiđangchòngchọcngắmtừđầuđếnchânconbòlạcấy,thìthìnhlìnhtôiđisátngaytrướcmặtcụĐạiÍchmàtôikhôngbiết.CụĐạiÍchtrôngthấytôi,taycấtmũ,taygiơravànói:

-Kìa,thưaông,ôngcũngđichơiHộiChợ,cóvuikhông?

Tôithilễvàtrảlời:

-Vâng,thưacụ,HộiChợnămnaycũngnhưmọinăm.Tôiđịnhvàosắmcáihộpbằngtrechạm,nhưngkhôngđượccáinàovừaý.

-Vâng,tôicũngchẳngmuađượccáigì.

Tôikhôngmuốnnóichuyệnlâu,nênchỉcườilạtkhôngtrảlờithìcụĐạiÍchkhéomồmmiệngmànóitiếp:

-Xinphépngàiđểtôigiớithiệungàimộtchỗbánhộptrechạmcủangườianhem.Tôixinđihầungàitớiđó,ngàithửchọnxemrồichiếucốcho...

-Cảmơncụ,xinđểbậnkhác,vìtôicóngườinhàchờ.

Ngườinhàtôi tứclàcôgìđâykiaấymà,cácngàicóhiểukhông?NếucụĐạiÍchcùngđivớitiểuthưnhàcụthìtôixincamlòngthảcôkiaramàbámchặtlấycụ.Vậyaibảocụgămcongáiởnhà,đểcụchẳngđượcđi“hầu”tôiđếncáihàngcủangườianhemđểtôi“chiếucố”!

ThoátđượcnạncụĐạiÍch,tôilạiphảiđirảocẳngđuổitheomồi.Lúcđếnsau lưng, tôicàngngắmcáidángđicủacô ta, càng thấyyểuđiệu,cái tayvungvẩysaomàkhéovàmềmthêm.Màkhôngbiếtnướchoacôấymuabaonhiêutiềnmộtlọmàthơmđượclàmvậy.Tôitiếnlêntrước,đểquaylạinhìnmặt!Ôimẹơi?Ôngbànàoăngìmàđẻđượcconđẹpđếnthế!Cáimáitóctơrẽđườngngôilệch,chảikỹcàngquá,nhưngnókỹcàngởchỗcốýlàmchongườitatưởnglầmlàchảidốidá,nólòaxòaxuốngtrán,xuốngmá,nótỏarachegầnlấpgáy;lấptai.Cáidâychuyềnquàngquacổ,giấutronglầnáotrướcngực,tuykínmàkínhở,vìnóvẫnlónglánh,nhấpnháyquakhesợitơ.Haicáimábánhđúc,phinhphínhdướilàndamịn,đãxoaquaítphấnlạt,lạiđượccáiánhphơnphótcủamầuôhắtxuống,mầuáohắtlên,thànhrahâyhâynhưcánhhoaphùdung.Đôimôiđođỏcũngkhéotăngthêmvẻtươicủacáimiệngbầubậu,lúcnàocũngsắpsẵnmộtnụđổnhàđổcửa.

Đếnhaiconmắtthiđẹpkhôngcóchữtảnữa.Cólẽtạohóacũngmấtlắmcông,kénchọnmãimớiđượccáimặtnàyxứngđángđểgiaochohaiconmắtấy.

Nóitómlại,trôngcôtiểuthưnày,nhunhúnhưbônghồngmớinở,bầubĩnhnhưcáigốimớinhồibôngvậy.

Tôingắmcôấy,ngắmchòngchọcmãikhiếncôấyngượng,vàphảicheôlấpmặtđi.Tôiđànhgiởthóitrắngtrợn,âulàbênphảicôđãcheôlấpthìtôixoaysangbêntráivậy.

Trongbụngtôibốirối.Tôinhìntrướcnhìnsaukhôngthấycóai,bènthảovộingaymộtbứcchiếnthư.

Tôitủmtỉm,nóibângquơrằng:

-Mayquá,hômnayđiHộiChợtưởnglàphícông?

Nóiđoạn,liếcvàocôấymàxòacườỉ.Côtiểuthưbiếttôicóýtrêughẹo,bènxoaycáiôsangbêntrái.

Lậptứctôilạiđisangbênphải.

-Gớmlàmbộquá!CôđiHộiChợcómuađượcgìkhông?

Cáiôlạingảsangbênphải,màtôithìlạiđổisangbêntrái.

-Thưacô,côlàmơnchotôibiếtbâygiờlàmấygiờrồi?

-Côởphốnào?Saotôitrôngcôquenquá!

Cáiôlạinghiêngvềbêntrái,màtôilại luồnsangbênphải.Trờicònnắngđâumàcheô!Cáiđồnghồđeotaycủacôxinhlắmnhỉ!Nóbéthếsaonócũngchạyđược?

Chà?Ướcgìtôiđượclàmcáiđồnghồkia.Cứmôicâutôinóira,thìcáiôvàtôilạichuyểnđổichỗ.Màsaocôbéganlì,nóithếnàocũngkhônghềnhếchmép!

Tôithấybaonhiêumồithảra,màcáchẳngcắncâutôibèntrângtráo,miệngcười,mắtliếc,taydúicáiôvànói:

-Hoàicủa,ngườiđẹp thếmàcâm,người tahỏi từngấycâumàkhôngtrảlời!

Bỗngtiếnggiầylộpcộpđằngsauđậpvàomàngtaitôilàmchotôiquaylại.ThìracụĐạiÍchđitới.CụĐạiÍchkhôngnhìntôi,nhưngkhiđếnngangmặtcôtiểuthư,cụđậpvàoôcô,ngọtngàonhưnhắccôrằng:

-À!Con,ônghỏi,saocònkhôngtrảlờiôngđi!

25Novembre1932

Chínhsáchthândân

Từchánhphó tổngđến thưký, thủquỹ tronghạtX.X. ai ai cũng lấy làmnghikỵtờthôngsứcsố57,ngày2thánggiêng,củaquanHuyệnLêThăng.Ngườitabàntánmãi,song,khôngairõýquanralàmsao.

Ngườitahỏidòôngthừa,cậunho,nhưngbọnnàycũngtrảlờimộtcáchrấtmậpmờ:

-Thếlàchínhsáchthândâncủangàichứgì!MặttrậnBìnhdânmàlị.

Giấysứcấynhưthếnày:

X.X.Ngày29thánggiêng193...

QuanTriHuyệnHuyệnX.X.,thôngsức

cácchánhphótổngcùnghươnglýcácxãtuâncứ.

Từ ngày bản chức về trị nhậmhạtX.X., thấy các thầy hết lòng cùng bảnchứctrôngnomsựtrịan,đêđiềuthuếmá,v.V.Bảnchứclấylàmcảmđộnglắm.Vậybảnchứcthànhthựccólờikhenngợivàmongrằngtừnaycácthầycứtậntâmvềnghĩavụthếmãi.

Nhưngmuốncho tìnhquandânđượckhăngkhít thêmnhiều,vàmuốn thihànhchínhsáchthândânmàbảnchứcvẫntheođuổitừngàyxuấtchính,bảnchứckhôngnhữngphảiquýnểngườisống,mànênthươngtiếcđếncảngườichẳngmayquácố,trongkhiđanglàmviệcchodân.

Vậytừnaytronghạtcácthầy,mỗikhicóaibấthạnhquađời,trêntừhàngchánhphótổng,dướiđếnthưký,thủquỹkhôngcứlàtạthếvìbổnphậnhayvìbệnhgià,cácthầyđềuphảicáophóchobảnchứcbiếtđểbảnchứcđượcdựđưangườithuộchạđếnchỗởcuốicùng.

Bảnchức thiênnghĩkhi sinh thời,mỗingườigánhvácmộtviệcdân,việcnước,thìmỗingườicómộtnhiệmvụkhácnhau.Ngườinhiệmvụto,ngườinhiệmvụnhỏ.Chonênbảnchứclàngườitrênmàcácthầylàphầndưới.

Nhưngmộtkhiđãkhôngởcõiđờinữa,thìbổnphậnngườisốnglàphảikínhtrọnglinhhồnngườichết,chonênbảnchứccầnphảichàobiệtmộtngườigiúpviệcđãquađời,đólàbổnphậnriêngcủabảnchức.

Vậycácthầynênđọckỹtờsứcnàyđểhiểuýbảnchứcvàtừnaycứthếmàthihành.

Naysức

LÊTHĂNG

Vậycógìlàkhóhiểu?Baonhiêuýkiếnthândânsống,trọngdânchết,nórõnétcảratrêntừngấydòng,việcchiphảingờmàbànvớitán?

Nhưngkhốnthay,dânchẳngtinnhưthếcho.Đốivớilờingọtngàocủaquanphụmẫunày,ngườitasợnhưgàphảicáo.Trướckia,ngườitabịnhiềuvốcayđắngvìnhữnglờingọtngàonhưthếrồi.Chonênbâygiờngườitaphảichờcơhộixảyra,mộtcơhộichẳngaimongcó,vìnó làsựchết,đểxemviệclàm,mớicóthểchứngthựccholờinóiđược.

***

Dịptốtđểthínghiệmchẳngphảichờlâu.

Vàdânchẳngphảinghĩngợinữa.

ÔngthủquỹlàngAnĐạođãthởhơicuốicùng.

Lập tức,khôngnhữngchứcdịchấyđi trìnhquan,màđếnchánhphó tổngcũnglêntậnHuyệnđềcáophó.

Vàquanhẹn sẽvềAnĐạo từ chiềuhôm trướcđể sánghômsau, kịpđưangười thiệtphận rađồng.Ngàingạidậy sớm.Đườngđất từHuyệnvềAnĐạothìxa.Vảtanggiađãấnđịnhđúngbẩygiờthìchuyểncữu.

Lúcấy,trongnhàôngthủquỹ,tiếngkhóccạnhlinhsàngđươngxenlẫnvớitiếngcãilýnhauquanhmâmrượu,thìbỗngcóngườibáoquanđến.

Chàchà!Mộttinquantrọnglàmsao.

Hiếuchủvộivàngmũgậyrađón tậnđầungõ,cúi rạpxuốngđểchào.Vàtrong nhà, khách ăn chạy tảnmát, đứng ngấp ngó ở sau tấm giại.Nhữngmâmcỗăndởbịkhênhđi,tẩuthoátxuốngdướibếp.Ngườinhàquéttướcvàthuxếpvộivàngcácchỗchosạchmắt.

Quanxuốngxe,thongthảtiếnvào.Ngàiđứngởsân,ôntồnnóivàicâuchia

buồn.Hiếuchủcảmtạ,mờingàiđếnnghỉởnhàônglýchotĩnhmịch.Tanggiađãđiềuđìnhtrướcvớiônglýdọndẹpsẵncănbuồngvàbầybiệncholịchsự.Ônglývừađượccảmtìnhvớihiếuchủ,vừađượchânhạnhđónquanmàkhôngphitốngì,nênbằnglòngngay.

Đếnchỗnghỉchân,quanrửamặt,uốngnướcxong,thìvừavàolúclênđèn.

Mộtmâmcỗchữngchạcđã từnhàđámkhênhđến,đặtởphảngiữa.Hiếuchủcungkínhrướcquanchứnggiámtấmlòngthành.Quangật,tụtgiàybanra,lêngiường,ngồixếpbằngtrònchínhgiữa.

Nhữngaicódiễmphúcngồihầucơmquan,đãđượcxếpđặt trướccả rồi.Quanrấtvừalòng,tròchuyệnrấtvuivẻthânmật.

Ănxong,theothườnglệ,phảicócuộcmuavui.

Chẳnglẽquanngồichuyệnsuôngvớichứcdịchchođếnkhingàibuồnngủ?Chonên,ôngchánhtốngđứngdậy,gãitainói:

-Bẩmquanlớn,xinphépquanlớnchochúngconđượchầucanhtổtôm.

Quancười,đápdởđùadởthực:

-Tôikhôngmangtiềnđi.

-Bẩmxincóạ.

-Ừthếthìđánhmộtlátchođỡbuồn,chứbâygiờthìaingủđược.

Canhbàiấyđánhbahội.Quanítùlắm.Bởivậy,ôngchánhtốngphảigiữlờihứa.Vảnếuôngkhôngbiếtđiềumàgópchoquan,thìquancũngđãhấthàmđểgiaohẹnrồi:

-Thậtnhé,thầygópchotôinhé.

***

Sánghômsau, quandậy sớm,khăn áo chỉnh tề, đi bộđếnnhà tang.Ngàitrịnh trọng theocữu.Cạnhngài,cóngườicheôhầu.Vàxungquanhngài,tuầnlàngnghiêmchỉnhcầmroidẹpđường.Bấtcứai,dùtrẻconđixem,hayngườiquenkẻthuộc,haycảđếnhọhàngbàconngườichết,màvôýsánlạigần,làbịvụtliền.

Nhờcóquanđámmathêmvẻlongtrọng.CácchứcđịchhàngtổngvànhữnglànggầnAnĐạo,khôngthiếumộtmặtnào.Màngười tađếnđâyđểquantrôngthấyhơnlàđểđưangườibạnđếnchỗngủngànnăm.

Cảvùng,ai thấyquanđiđámmộtngườithuộchạquèn,cũnglấylàmcảmđộng.Ngườitakhenôngthủquỹtốtsố.Màthực,giáôngnàycókhônthiêngmànhìnthấysaulinhcữumình,mộtvịđeothẻbàingàlữngthữngđimộtcáchnghiêmtrang,thìcólẽsungsướngquáđếnnỗisốnglạimất.

Đámma đến huyệt. Tiếng khóc nổi lên như ri, cầm lòng cho đậu, trongnhữngphútđauđớnnày.Đànbàlănxảvàoquantài,vậtmìnhmấy.Đànôngmếumáo,cònglưngxuốngmàkhóc.Nhưngtrướckhigiòngáoquanxuốnghố,quanbảothầychánhtốngbắtmọingườiphảiim.

Lệnhtrênđưara,mấyanhtuầngiơroivàovợconngườichết,quát:

-Im,khôngđượckhóc,quantruyềnthế.

Mọingườikhôngdámthútthít.

Quanbướcđếntrướchuyệt,ngàimóctúilấymảnhgiấygiơlênvàđọc.

Nhưngbuồnquá,ngàiđọctiếngPháp.Chonên,cốnhiêncảngườichếtlẫnngườisống,khôngaihiểungàinóigì.

Ngườithôngminh,bảođólàngàiđọcđít-cua.Ngườimêtín,bảođólàngàitụngkinh.Nhữngngườidốtđặc,cònphảingheconcháukhấnbằngchữnho,thìbiếtđâu,ôngthủquỹchẳngnghehiểuđiếuvăntiếngPháp?

Đọcxong,ngàilămđămđứnglặng,rồicúiđầumộtcáiđoạnluira.Cảnhàtangchủđổxôlại,lễtạ.RồingàilênxeđểvềHuyện.Ngàivẫythầychánhtổnglạigần,dặnnhỏ:

-Này,xenàytôithuêkhứhồimộtđồng,thầyliệubảohọtrangtrảimàtrảnhé.

Rồitặclưỡi,ngàinóithêm:

-Màtiềngóptồtômchotôihômqua,thầycũngnênbảohọbiết,tộigìmìnhchịu?

Chuyệnnàychỉnhạtcóthế.Nhưnghìnhnhưnólàchuyệnthực.Bởinólà

chuyện thực, nên ôngHuyện Lê Thăng phải chịu trách nhiệm về phươngdiệnnghệthuậtcủavănchương.

Song,tacũngnênphụcôngLêđãkhéonghĩđượcnhữnghànhvichocóvẻtiểuthuyết.Ônglànhàtiểuthuyếtrấttựnhiênvàrấtcótài.

Bâygiờ,ởvùngôngcaitrị,ngườitacònđợimuavuibằngnhiềutácphẩmsốngcủaông.Nhưngcómộtđiềubuồnchothuộchạông,làkhôngnhữnghọsợsống,màhọcũngsợcảchếtnữa.Họsợđểkhổchoconcháu,vìquanlạicứvềđưama!

1938

Chotrònbổnphận

Anhxenhấccànglên,nặngnềrạpngườixuống,bước.Vàibướcthựcdàiđểlấyđà,rồimớiđưangượckhuỷutay,cúiđầumàchạy.

Trênnệmlòxorungrinh,thấyđặtmộtthứcâyquýgiátuyhơicổthụ,nhưngchưacóvẻgìcằncỗi.

Ngọncâycònxanhtốt,lạicóđiểmmộtbônghoađỏthắm.Vỏcâyđãcóchỗnhănnheo,songngười takhônkhéo, lấymột lầnbộtgạo thơmche lấpđi.Toànthânphủnhiễutrắng,thứnhiễuTâymềmnhũnvàmátrợi.

Câyđólàmộtcâythịt.

CâythịtđólàbàPhánTuyên.

TrênđùibàđặtmộtgóihàngmớimuaởhiệuTâyvềchocôcongáiyêu.Cáidípxe,mỗikhigặpđoạnđườngxấulạirậprìnhlàmchonhữngnạmthịtởmá,ởngựcbàPhántheodịp,núngna,núngnính.

Bànhìnsanghaibênhàngphốbằngconmắtcủangườirấttựkínhtrọng,vàbằnglòngcáisốphậntốttươiTrời,Phậtđãdànhchomình.

Thỉnhthoảng,muốntỏsựkhinhbỉđốivớikháchbộhànhnghèokiếtvàhủbại,bàmóctrongtúiramộtcáigươngconvàchiếcbôngđẫmphấn,ngangnhiênhếtsứclàmtrẻlạicáituổisắpgià.

Đếnmộtchiếcnhà lộng lẫy,cóhàng ràosắt, cóchuôngđiệnbấm,anhxengửangườighìđàxelạiđểđỗ.Rồianhkínhcẩnnânglấybọchàngbàchủtraocho.

Phíatrongcổng,mộtconchóTây,tonhưconbêgầmlêncắn,songlạithôingay,vevẩyđuôimừngrỡ.

-CôAnđâumày?

Consenđứngdẹpsangmộtbện,chắphaitaythưa:

-Côcontrongbuồng,cólẽđangsửasoạnđợibà.

BàPhánoaivệbướcvào,cấttiếnglanhlảnh,thứtiếngriêngcủahạnggiầusang:

-Xongchưacon?

CôAn,taycòngàidởchiếccúcáovai,vộivãchạyra.

-Gớm,saomevềmuộnthế!Hànhlývàô-tôxongđãtừbaogiờrồiấy.Nếukhông mau lên, thì đến nơi tối quá mất. Đâu.Me có mua được cho conkhông.

Bàkhôngtrảlời,điềmnhiêncởigóigiấy,giơratrướcmắtlonglanhcủacôcongáichiếcáokhoáctrắngtinhvàchiếc“may-ô”sặcsỡ.

VìbàmuốnchocôAn,lầnđầuđượcrabãibể,khoecùngmặttrời,sựtrẻvàsựđẹpcủacô,nhânthểđểcôcódịpphơirangoàiánhsáng,bộxươngmông,xươngquaixanhvàxươngsườncụt.

Buổitrưa,ĐồSơnchỉcònlàmộtconđườngnhựanátnhẽo,bêncạnhmộtlànnướcphẳnglặng.

CôAnmặcnguyênbộquầnáotắm,nằmtrênchiếcghếvảingoàihiên,limdimmongchóngngủđểnằmmộngthấymộttấmchồngTiếnsĩmaisau.

Côsungsướng,thỉnhthoảnghémắtngắmlạicặpchândàivàthonbắttréolênnhau,vớicáingựcnởnang,haibênnhôlênhaiđầuvúnhọnhoắt.

TrongnhàbàPhánngồidướiquạttrần,đươngloayhoayvớinướcbàitổtômkhóđánh.

Mộtxãhộiphonglưu.

Nhữngconverỉrảkéodài tiếngkhônglúcnàongìmglàmnặngthêmbầukhôngkhíoiảmùahè.

-Thưabà,ôngPhánnhàvẫncótinrađượcnhưthườngạ?

BàPhánngẩngđầulên,ngậpngừngtrongvẻkhóchịu,nhìnôngHànxemcâuhỏiđócóýchâmchọckhông.

Rồibàchămchúxoaylạiphubài,cốtìnhlàmnhưkhôngnghetiếng.

Ngoàihiên,côAncũngmởmắt,nhìnvàophíaôngHàn,rồicựamình,xoayđinơikhác.

Trênnétmặtđanghớnhởcủahaimẹcon, thấylộvẻkhóchịudườngnhưmộthìnhảnhxấuxahiệnratrongóchọ,màhọhếtsứcxóanhòeđikhôngđược.

Từ lúcđó,bàPhán ítnói chuyệnbôngđùa,màcôAn thỉnh thoảng lại cọquậykhôngyêntrênghếvải.

***

Mộtnămvềtrước,mộthômôngPhánTuyênđilàmkhôngthấyvềnữa.BàPhánlosợ,vàotòahỏitintứcthìhayrằnghồimườigiờsáng,ôngđãnhậnđượccáitrátbắtvìtộiănhốilộ.

Dạođó,bàchẳnglàmgìcóhaimávàchiếcngựcquýpháingàynay,vàcôAncònlàcáiChắtvôgiátrị.

Saubathángnằmởtrại“Kýgiám”,ôngPhánratòalĩnhmườitámthángtù.

KhilạibịxíchtaygiảivềHỏaLò,ôngnomthấyvợconđứngdướibóngcâybênTòaánsụt sịtkhóc thảmthiết, thìôngcũngkhôngsaongănnổiđượcnướcmắt.

Ôngthấycảnhtanhoangcủagiađìnhmấtchủmàlovìngoàiôngra,cònaicóthểchechởchohaitấmthânyếuđuốikianữa?

Ngoàigiờăncơmvàlúcđiểmdanh,ôngchỉnằmtrênsàn,haichânghếchlên cái cùmgỗ, vắt tay ngangmắt nghĩ cách làm tiền nuôi bọn người vấtvưởngởngoài.

Tuycảnhtráingượcthực,songôngnghĩđãlàmộtngườiđànông,baogiờcũngphảilochotrònbổnphậnlàmchavàlàmchồng.

Lắmkhiđêmkhuya trằn trọc, tríôngđươngbối rối thìđằngđầu trại,mộtbáctùcaohứnglạirốngto:

Aiđưatốiđếnchốnnày

BênkiaTòaán,bênnàyĐềlao

Từkhimắcnạnđềlao

Tinrathìcó,tinvàothìkhông.

Giọnghátkhôkhan, songôngnghe ramuônphầnnãonuột.Ông toannốiđiệuvài câuchohả tấm lònguấtức,nhưngbácCaiđãđậpchiếc roimâyxuốngsànmàquát:

-Immồm!

Trongtrại,lạichỉcòntiếngngáy,vớitiếngmuỗi.Trờikhôngnỡphụkẻcólòng tốt. Hết hạn chống án ông nhận đượcmột tinmừng: trong nhà pha,thiếungườilàmbàngiấy,ôngSếpđãnghĩđếnông.

Bắtđầuhômsau,ônglạinghiễmnhiênngồibiênchác,làmcáinghềcũcủamình.

Sựmaymắncònđưaôngxahơnnữa:ôngđượcgiữphậnsựsắpđặtnhữngchuyếntùphátvãng.

Đếnđây,tôihãyxinchuanghĩahaiđiều:

-Mộtlà:Khingườitacótíquyềnpháptrongtay,thìngườitacóthểlàmcáisứcmạnhvôhìnhđó,biếnthànhmộtsứcmạnhhữuhìnhthídụnhưnhữngđồngbạcvừaxính,vừatrắng,vừakêu.Hailà:ngụcthấtâmukhôngkhinàolạilàchỗđểchotộinhânngồiđọckinhSámhốicảvìnếutiếng“sợ”cóhaichữ,thìtiếng“Liều”cóbốnchữ,nhiềuhơn.

ÔngPhánđãsinhralàmngười,lĩnhchức“ôngPhán”,thtránhsaorangoàihaiđiềuấy?

Vậynên,ítlâusaukhilêpbực“tùanhchị”,ngườitathườngbắtgặpnhữngcuộcthì thầmdấmgiúigiữaôngvàbọntùnhânđãthảnhán,sợcảnhVạnBú,SơnLa.

Ngườinămđồng,kẻmộtchục,ông thunhặtngấmngầm,chẳngmayngàykhông.

Số tiềnbổng tựnhiên,đã làmột liều thuốcchoôngănngonngủkỹ trongngục,đợiphiêngácthầyĐộiBốnđểgửivềcungđốnvợcon.

Nhữngkhigiờnghỉbuổichiều,ôngchảichiếunằmxuốnggầmsànchođỡrệp,ngómắtra lỗ“tumai”khoétdướichântường, thì trênmôichuachùanhữngrâu,ôngđểnởmộtnụcườibằnglòngcủangườiđãlotrònbổnphận.

Chẳngbaolâu, loạntùhết,ôngmangáo,chiếutrả lạiôngSếp, thuêxevề

nhà.

NhữngsựthayđổitrongđờivậtchấtcủabàPhánvàcôAnlàmchoôngnởnangganruột.

Nhưngtrênmặtphấnvàmôiđỏnẫucủahaingườiôngthườngthoángthấymộtvẻbằnkhoănkhóchịu.

Chođếnmộtbuổitối,bàPhánbuộtmiệng,nghĩtolênrằng:

-Giáôngđượcđitùmườinăm.Cóphảicảnhàsungsướngkhôngnhỉ?

CôAnvộivàngnóitheo:

-Vâng,thầycứởtrongHỏaLòmàlạivuivẻhơnđấy.

ÔngPhánnhưtỉnhgiấcmê,sửngsốtđáp:

-Ừnhỉ!

Rồibangườilùnnhauthẫnthờ,tiếcrẻmộtdịpmayhiếmcó.

Viết1934,introngÔngchủbáo-Phổthôngbánnguyệtsansố61(1940)

Chuyệnchóchếtcáithâmýcủaanhchàngsợvợ

Tríchtrongbứcthưmừngmộtngườibạngáicótínhhunghãnsắpvềnhàchồng

Chịsắpxuấtgiátôichắcchịchảthiếuchiđồmừngquýhóavềvậtchất;vậymuốntặngchịmộtthứlạmắt,lạtaivềtinhthần,nêntheotínhriêngcủachịxưanay,tôixinchépcâuchuyệnchóchếtnàychohợpthời,gọilàcâynhàlávườn,chắcchịcũngchẳngtừchốitấmlòngthànhthựccủatôivậy.

Tuyviệcxảyrađãmườinămnay,nhưngbâygiờtôinghĩlại,vẫncònthấybậtbuồncườivàrợntócgáy!

Chỉelờichẳngthấuý,tôiviếtrakhôngđượcrõràngkhéoléo,vậyxinchỉđọcxong,hãythửgậpcáithưnàymàđểđịavịvàotôilúcbấygiờ,sẽbiếttôivẫn còn làmạnh bạo, và thử ngẫmnghĩ kỹ, rồi ra chị có nên để cho anhkhiếpoaikhông?

Ngàyấyvìnhàcósúng,nêntôicũngđãhiểuluậtsănbắn,làmìnhkhôngcógiấyphépmangkhígiới,thìdùcóvácsúnghầungườikhác,cũngchỉđượcđicáchngườiấynămthướcthôi.Nhưngnếungườinàocũngbiếttrọngphápluật cả, thì tòa án còn lập ra đểbắt tội ai?Chỉ vì nỗi dù cóbiết tộimườimươi,nhưngtặclưỡimộtcái,làcứlàmvăngmạng?Mànhấtlàtôiđâynếuchẳngcậymìnhmộtchút,thìchiđãphảimộtphenlomấtmậtvìcâuchuyệnchóchếtcủaanhchàngsợvợnày?

Khẩusúngấycủachatôimuađểbắnchim,nhưngvìchatôibậnviệcluôn,ítcókhirảnhđểđisăn,màtôithìthèmquá.

Khẩusúngấyvẫntreoởtường,nhưngđạnthìchatôicấtcấnthậntrongtủkínhđứngcókhóangaycạnhbàngiấy.

Xungquanhnhà,mànhấtlàtrongcácđồibêncạnhHuyện,lúcnàothấygầmghìchimgáylạchđạchbayhàngđànởcácbụicây,màanhlínhcơCa-rán-tiêngcònmách tôi rằngở cácđồi ấy thườngđêmđêmanhvẫnnghe thấytiếngnaikêuhươugọi.Anhlạigiụctôinênvácsúngmàđisăn.

Cầngì, súngcủaQuanmàcậumangđi bắnởHuyệnnhà, thì bốđứanàodámhỏi!

Anh Cá-rán-tiêng quê ở một làng gần rừng có nhiều cọp cho nên thỉnh

thoảnggkểchotôinghevềcáchsăncọpởvùngấy.Tôithíchnghelắm,màphụcnhấtlàcáilốichònglọngcổcọprấtgiảntiệnmàthầntình,chícầnmộtcáidâychẳngtolắmnhưngbiếtcáchgiậtthìconcọpdùkhỏeđếnđâucũngmấtcựa!Anhchònglọngthửchotôixemvàocổconmèorồidạytôicáilốixếpdâyvàbuộcnút.

Từkhihọcđượccáchlàmchònglọngcọp,tuytôicũngchẳnghyvọngmộtngàykiabắtđượcôngBamươi,nhânnhữnglúcbuồn,tôihaylấydâyragiậtchơimấycủkhoailanglănlócdướigầmphản,rồikhiđãthạo,tôinghĩngayđếnsựăncắpđạn.

Hôm ấy cha tôi có việc phải đi vắng hai ngày.Tôimừng lắm.Cơm sángxong,tôilấydây,Tếtcáichònglọngcọptrèolênmặttủ,nhấcmộttấmvánlongđanhradòngxuống,giậtcổđượcsáuviênđạn.Khisắpsẵncácđồđibắnxong,tôixuốngtrạicơ,gọianhCá-rán-tiêng,rủcùngđichovui,vìanhấybắnthạolắm.Anhấythíchđi,nhưngngầnngừđáp:

-Đểđếnbậnkhác.Quanđivắng,tôiphảiởnhàcoiHuyện.

-Anhđiđộhaigiờđồnghồthôimà,thầyQuánđồncũngchẳngbiếtđâu,vảanhđibắnvớitôichứvớiaimàsợ?

Nghĩphânvânmộtlúc,anhđáp:

-Vâng,cậucứđimộtmìnhtrước,chờtôiởđầuphốtôisẽđếnsau.

Tôiquatrạicơ.ThầyQuảnđồnthấytôiănmặcgọngàngvàdángđihùngdũng,bènngắmvàkhenmãi,rồithầychúc:

-Cậuđisănchomaymắnnhé!

Câunàyrấtkiêngkỵ.Tronglàngsăn,aigặpngườichúcthế,ynhưhômấyvácsúngvềkhôngcókhilạibịrủironữa.

Tôicũngbịcáimêtínấynóbámvàoóc,từngàyđượcngửimùithuốcđạn,chonêntôithấtvọngngaytừđầu.

Chúngtôichui,rúc,trèo,leo,vàorừng,hếtsứcđikiếmchimmuông,nhưngchẳnggặpconnào.Rồi loanhquanhchúngtôiquacái làngcáchHuyệnlyướcbacâysố.

Hômấylàngàyphiênchợ,nênngườilớn,trẻconkẻoxemchúngtôiđông

lắm, mà mình thì ngượng về một nỗi không được con nào. Chợ ấy hẹp,nhưngcómộtđiềulàmchotôichúýnhất,làởdọcđườngđitôinhậnthấybốn năm hàng bán thịt chó, mà hàng nào cũng đông người đến mua, cóngườingảngaynónrađấyđánhchén.

Tôiđiđếnđầulàng,thìgặpmộtngườichòngchọcconmắtnhìntôi,lạitủmtỉmcườiraýchếnháo.Haitaythọcvàotúiáocánh,anhtaưỡnngực,vểnhrâungắmmãivàocáichùmdâyxáchchimrỗngtuếch,vànóibângquơrằng:

-Nhụcchửa?

Đangvào cái tuổihunghăng, tôi nào chịunốinhữngcâunóixỏxiên cuanhữngquânngứamiệng,tôiliềnquắcmắtlênnhìn,rồiđứngdừnglại,địnhchấtvấnanhchàngláoxược,thìanhCá-rán-tiêng,biếtý,lôiáotôiđivànóinhỏ:

-Thôixincậu,nókhôngbiết.

-Nólàđứanàothế?

-Lýtrưởngcựulàngnàyđấy.

ThấynóiLýtrưởngcựu,tôicàngtức,vìlẽgìnóchẳngbiếttôilàconquanmàdámnói láo?Ấyphầnnhiềucáccậuconquanthườngcócái thỏiháchhơnbốxinchịthalỗichotôi.

Tôicáutiết,quaycổlạinhìn,thìthấynóvẫnnhìntheotôi,màlạibĩumôiracáchkhinhbỉ.Tôigiậnquaygóttrởlại,địnhchonómộtbàihọchayvềcáchxửthếthìanhCá-rán-tiênglạikéoáotôimàrằng:

-Thôi,khẽchứcậu,congìkiakìa...

Anhtrỏchotôiởcáiđồibêncạnh,mộtconvậtgìlôngvàngvàcóvằnđốmđen,đươnglẩntrongbụicây.

Tôingắmkỹmộtlúc,rồigiậtmìnhnói:

-Hổ!Hổ?Anhạ.

AnhCá-rán-tiêngtáimétmặtlại,cũngtrốmắtlênrồinói:

-Khôngphải,congìđấy.

-Đíchlàhổ,conhổcon,trônglôngnóthìbiết.

Lúcấyconvậtnhíchđimộttí,thìtôiquảquyếtrằng:

-Khôngcònsainữa.Anhđểtôibắn.

Anhchàngláoxượcbannãycũngrảobướcsautôithấytôinóihổ,thìanhcũngchõmõmvàorằng:

-Phảiđấy,ởđâyvầncómấyconhổcon.Bắnđi.Congìcũngbắnphăngđi!

Tôisesẽluilúinấpsaugốccây,quaylạithấyanhCá-rán-tiêngcóýsợmàlánhxa,cònanhLýcựukialạidángvuivẻmànhìnchòngchọcvàoconhổ.

Tôilắpđạn,giươngsúng,ngắm.Tôihồihộp,vìkhôngbiếtphátnàycórửanhụcchotôitrướcmặtcáianhvôlễkiakhông,haylànólạilàmthêmchotôimọtphenrátmặtnữa?Tôingắmrấtkỹ,trúnglắm.Tôibópcò:Đoành!

Tiếngvanginhtrời,mộtvùngkhóitỏatrònlanratrướcmắt,chelấpcảconvật.BỗnganhCá-rán-tiêngkêuầmlênrằng:

-A!Chếtrồi!

AnhLýcựucũngvừavỗtay,vừanhảynhưthằngcuồng:

-Aha!Híp!Híplơ!Conmaquaylơ!Hổchếtrồi!

Chúngtôimừngrú,thinhauchạylạibắt,thìtrờiơichịcóchotôimượnmaucái rổđềchemặtkhông,cáiconvậtnằmsóngsoài ragiữavũngmáucònđangtrợnngượcđôimắtvàhầmhènhebộrăngnhọnhoắtraấylạichẳngphảilàhổ,màchỉlàconchóvện!Khổquáthìratrônggàhóacuốc,tôibắnphải con chóvệnnhàngười ta?Lúcchúng tôi đếnnơimớiđượcvàigiâyđồnghồ,đươngnhìncáithảmtrạngấy,thìconvậtkhốnnạnkiađãlìmlịmdầnmàhồnvềchínsuối.

Tôihốihậnvôcùng.Cáicuộcđisănhômnaythựclàdạidộtquá!Tôimangsúngđãkhôngcógiấy,đạnlạiđiăncắpthếmàlạibắnchếtconchóvôtội?Rồiđốivớichủconchóấyhẳntôicònlôithôito.Chẳngbiếttôigiơcáiconquancủatôirathìsựlôithôiấycógiảmđiphầnnàochăng,vậymàchẳngmaycho tôi nữa, người có con chó chết.Lại chính là cái nhà anhLýcựuđángghétấy.

Chúngtôiđangtỏýloriêngvớinhauthìngườiấycũngchạytớirồinói:

-A,ôngbắnchếtchónhàtôi.

Biếtmìnhcólỗi,tóivứtngaybộmặtthùđịchbannãymàdịungaycáinéthòabìnhlại,màtựgiữchủnghĩa“bấtđềkháng”.

-Phải,tôibắnlầm.

-Ôngbắnlầm?Phải!Rồimộtngàykiaôngtươngcảđạnvàobụngngườitanữa!

-Nhưnghìnhnhưtôicònnhớchínhôngcũngbảorằnghổ,vàxuitôibắn?

-Tôinóiđùa,mặckệôngchứ,aibảoôngnghe?Chóhayhổôngkhôngbiếtà?

-Thôithìnếucóphảichócủaôngthật,thìôngbằnglòng,tôiđềntiềnôngvậy.

-Ônglàai?

-TôilàconQuanHuyện,ôngnàylàôngQuyềnCá-rán-tiêngtrongHuyện.

Tôi tưởng tôi lòenóbằngchức tước tonhư thế,mà tôigọi anh línhcơ làông,lạilêngiọngTâycóuốnlưỡithìnóđủsợ,aingờmặtnócứđiềmnhiên.Tôinói:

-Tôiđềntiềnông.

-Tôikhônglấyđền.

Tôihunghăng,trợnmắt,cầmngangkhẩusúng,hấthàmhỏi:

-Vậyanhmuốngìhơnnữa?

Lốibắtnạtấyrấtcônghiệu.Trêncáimặtđiềnnhiênkia,quảlờmờcóvẽrahainétnhăncười:

-Tôichẳngmuốngìhơn,mờihaiôngvềnhàxơinước.

Xơinước?Tôicầngìđếnnướccủanó?Tôinói:

-Tôikhôngvào,tôikhôngkhát.

-Thìmờihaiôngvàochơinóichuyệnvậy!

Nóichuyện?Chỉcóbángsúngcủatôimuốnnóichuyệnvớingựcnóthôi?Nótưởng tôingungốcnhưnóđấyaichẳngbiếtnódử tôivàonhàđểsửamộtmẻchotôiđỡtínhngôngngược?Tôinói:

-Câuchuyệnchỉcóthế,ôngcómuốnnóithêmgìthìnóiởđây.

-Thìhãymờihaiôngvàochơithưthảđã.

Đếncâunàythìthằngchacóýnằnnì.Tôihiểucáithâmýcủanó,nhưnghaichúngtôilựclưỡngdườngnày,lẽnàolạibótaychonóthịt?Lòngtựáilàmtôihăngtiết,tôiliềnđitrướcvàbảo:

-Nàotađi!

Ấyhùngdũngthế,màvừađi,tôivừaphânvântrongbụngđấy.

Taylễmễxáchconchómềmnhưsợibún,anhtasấnlênđitrước.Đếnnhà,anhtamờichúngtôi lênbuồngkhách, rồi treongượcconchólủnglẳngởđầubếpvàkhôngbiếtđiđâumất.

Ởvàocáiđịavịtùgiamlỏng,mấylầnchúngtôibànnhauđánhtháo,nhưngđã trót xưngdanh thật ra rồi thì có trốn đằng trời cho thoát?Tôi nóng cảruột,buồncángười.Cáikimngắnđồnghồtrêntườngđãtrỏchếchsangchữmột.

Mộtlúctôithấyconbéconởdướibếpmangnướcsôilênrồibưngbộấmchénchètầuranói:

-Thầycháumờicácôngxơinước.

Tôichẳngdạigìmàuốngnướccủakẻthù,biếtrằngchèthựchaybùamê,thuốcđộc?Tôiđangxemxétấmchén,ngửichè,thìthấymộtngườilạmặtđến,khănáochỉnhtề.AnhCá-rán-tiêngnhậnbiếtngaylàLýtrưởngđươngthứ.NgườiLýtrưởngnàylễphéphơnngườiLýtrưởngcựu,màcóýthạokhoagiaothiệplắm.

Anhtacứgợichuyệnrahỏi,nhưngtrongbụngtôilolắm,khôngbiếtýtứhọđịnhlàmnhữnggì,nêntôichỉđóngvaitrảlờibằngnhữngtiếngđắnđo,đủ

diễnýtưởng,chứkhôngrậmlờinhưlúcthường.Rồiđộnửagiờsau,ngườiChánhhội,Phóhội,Thưký,Thủquỹlụctụcđếndần.

Ơhay,cảhộiđồnghươnghộihọkéonhauđếnlàmgìđônglàmvậy?Làmbiênbảnánmạngconchóchăng?Tôicàngsợ,màkhôngthểđoánđượcrasao,vìxemrabọnhọ,anhnàobềngoàicũngôntồnnhãnhặnnhưanhLýtrưởngđươngthứcả.Lạmộtnỗianhchủnhàkhôngramặt,đểmặcmộtlũtrênnàyngồinóichuyệnvớinhau.Họhỏithìtôiđáp,màlúcthấynguytôilại khôn khéo hơn, thỉnh thoáng tôi trả lời:Không biết. Tôi không thể dòđượcýhọ.Giáhọcùnghàngtuổicùngtưtưởng,cùngkiếnthức,cùngnghềnghiệp thì tôixét tính tìnhdễhơn.Chonên trongbụng tôibựcdọc lo sợ,nhất là chưa thấy họ đả động đến chuyện chó chết.Mặt anhCá-rán-tiêngcũngchẳngkémvẻrầurầu;nênhaibalần,tôinháyanhđứngdậyvàngỏýđòivềthìhọcốmờichođược.Lắmlúctôinằngnặcđòiđira,thìhọphảigọilãolýcựulêngiữlại,rồimấyngườirađóngcổng.

Đếnhaigiờchiều,tôithấytiếngđànbànóiléonhéoởngoàisân,vềviệcconchó.Tôibiếtrằngvợanhchàngláoxượcđãvề,màmìnhsắpbíbengtođếnnơi.Tôiđangsửasoạnmộtcuộcxungđộtkịchliệtđểđốiphótronglúckhókhăn, thì tôi thấyngườichồngởbếpchạy ra, lúc trợnmắt, lúcchỉ trỏ lênbuồngkhách,rồingườiđànbàcóýláoxượchơnchồngấyhầmhầmchẳngkhácgìconsưtửcái,chạylênchàomọingườirồihỏitôi:

-Thưacậu,tôixinhỏithựccậu,aibắnchếtconchónhàtôi?

Tôiđứngdậy,trảlờimộtcáchcứngcỏi:

-Tôi,chínhtôibắnvìtôingỡlàconhổtôiđãxinđền,nhưngôngấykhôngnghe.

-Đượcrồi!

Haitiếngcụtthunlủnấychẳngphảiđểtrảlờitôimàchínhlàđểphêvàocâuchuyệnchóchết, lạingụýđedoạ.Tôi tứcquá, toanbảochoconmẹhunghãnấymấycâu,nhưngnóđãnhanhchânrasân,rồimởcổngcắprổđiđâu,tôikhôngbiết.Lúcđóhaingườitraitrẻlựclưỡngởngoàiđivào,màbọnhộiđồnghươnghộilạinóivớinhaurằng:

-À,haianhtuầnnàyđượcviệcđấy!

Rồiconbéconlênnói:

-Thầycháumờicácôngxuốngdướinhànóichuyện.

-Bọnhọđứngcảdậy, tôi và anhCá-rán-tiêng cũng theo ra, nhưngngườiChánhhộixuataynói:

-Mờicácôngcứngồichơi.

Nórồiracả,đóngchặtcửalại,làmchotôichăngcòntrôngthấygìởngoài.

Tôi lắng tai nghe, nhưnghọ thì thàovới nhaukhẽquánên chỉ rõ cómấytiếngsau, làmchotôirợntócgáymàthươnghạichotôimớihaimươicáixuânxanh.

-ChochếtChẳngphảitrói?Mấtcựa!...Condaonàychửađượcsắc...

Loquá,thâncô,thếcô,tôibiếttínhlàmsao?Súngđểcạnhmình,tôinằm,mộttayvắtlêntránđểnghikếmộttaythọcvàotúichỉrìnhmócđạnra.TôibànmưuvớianhCá-rán-tiêng,xemnênchốngcựbằngcáchgìthìanhtalạicuốngquítquátôi,thêmmộtmốilonữalàanhđãbỏtrạikhôngxinphép.

Rồinghĩluẩnquấnrốibengtrongóc,tôingủbẵnglúcnàokhôngbiết.Trongkhingủ,tôichiêmbaothấybaonhiêuphenkinhhồn,vàgiữalúcđươngnằmmêthấyhọđemmìnhrabỏrọ,thìcóngườilayvaitôiđánhthức.

Tôi choàngmắt dậy: lũ người ban nãy đứng cả trướcmặt. Tôi giậtmình,nghĩ:

-Cólẽgiờnàylàgiờquyếtđịnhcáisốphậnmìnhchăng?

Tôibènngồinhổmdậy,tayvớvộilấykhẩusúng.Họđồngthanhnói:

-Nào,mờicậu,chảmấykhi,tahãyđánhchénđã?

Trờiơi,câunàohọnóicũngynhịsâuxa.Hay,nghĩalàhọcònđểchotôivàiphútmàănuốngnonêchăng?

Tôithấylùlùtrênbànmộtmâmrượuđầytúụ,laliệtnhữngđĩa,ngùnngụtkhóibốclênthơmphưngphứcnàodựamận,nàothịtluộc,nàomuốigừng,nàochảnướng.Tôinhìnđồnghồđãhơnnămgiờchiềurồinóngruộttoankhôngăn,thìhọmờivàdắtngồivàoghế.Tôicứphảiđểýdòtừngtí,xemhọđưamìnhđếncáihốnào.Họmờitôinângcốc,cầmđũa,uống,ăn.Tôiăndè,uốngít,vàchẳngnóicâunào,vìluônluônnghĩđếntínhmệnh,nênphải

nghengóng,nhaimãimớidámnuốt.Hễhọgắp tiếp làkhôngbaogiờ tôidámbỏmồm,lạigắptrảvàođĩa.Mộtviệchọtrảthùtôi,màcầngomnhiềutríkhônlịchduyệthơntôiđểbànsoạnvàlạixếpđặtbằngmộtcáichươngtrìnhlâuthìgiờ,bíhiểmthế,thìtàinàotôichẳngphảigiữmìnhcẩnthận.

Họănuốngcũngungdung, ìộpnhưđámđánhchén trongđình,khen lẫnnhaunấukhéo.Màhọnấukhéothực,tiếcrằngtôikhôngdámbạoăn,khéođếnnỗi từngàyấyđếnbâygiờ, tôichưađược thấybữa thịtchónàongonnhưthếnữa.Trongđámđánhchén, tôiđểýnhấtvàoanhchàngláoxược.Tôi thấyanhấyăn tụcuốngnhiềunhất,màđộnganh tanóicâugì ra, tôicũng thấyngang taimuốnbẻ.Khônghiểuvì ác cảmmà tựnhiên tôi cảmtưởngthếhaysao,chứmàtôithấyanhtalàmgì,nóigì,tôicũngchỉmuốntặnganhmộtphátđạnvàongựcchođỡngứatayngứamắt!

Tôiănxongtrướcnhất,rồiđếnanhCá-rán-tiêng.

Vậymàhọmớiuốngcạncómộtchai rượu.Baogiờchohếthai chainữađươngđứngchựcởgiữabàn?

Rửamặtxong,tôicóthểđiđilạilạiđểxỉarăng.

Lãolýcựuthấytôinhưvậy,bènnói:

-Mớichửasáurưỡi,đãtốiđâu,mờicậuhãyngồichơi.Thongtháchán!

Ờ,quáiđếnsáurưỡihọđịnhlàmgìtôi?Loquá,sợquá.

Hẳnchảcònnghingờgìnữa,gầnbẩygiờ,lãoChánhhộinhìnrangoàisân,thấytối,nói:

-Thôi tốirồi,ôngCựugọihaichútuầndướibếpmanghai thanhgiáolênđây!

Nghecâunóighêcảngười,tôivớlấycáisúngvàliếcmắtgọianhCá-rán-tiêng, đứng lại gần tôi, trướcbức tườngđể thủ thế chodễ, vì tôimới họcđượcmiếngvõấy.Cólẽsốngchếtphennàyđây?

Đứngtrướccáiphúttôiđoánhẳnlàphútcuốicùnglòngtôinaonaokhôngsaotảchoxiếtnổiđược.Baonhiêuphiếnảnhtronghaimươinămtrờicủađờitôiđềuphưnphứtdiễnnhanhnhưchớpởtrướcmắt.Việchaylàmchotôitiếcđời,việcdởlàmchotôihốihậnmàbaonhiêungườithânthíchvớitôi,cũnglầnlượthiệnratrongtrínhớ,khiếntôinghĩtớitìnhcảnhấy,nông

nỗinàymàthổnthức,xuýtchẩynướcmắt.Chịơi!Đọcđếnđây,chịcóthấyđộnglòngkhông?NhưngđốchịđoánđượccáithâmýcủaanhchàngLýcựuấythếnàomàgọituầnmanggiáomácđếnlàmtìnhlàmtộigìtôivàcáikếtcụccâuchuyệnchóchếtnàythếnàođây?

Thưa,kếtcụcchỉcóthếthôiănxong,chúngtôiđivềtuytrờitối,rừngrậm,nhưngtrongbụngvữngnhưthành,vìđãcóhaingườituầngiáomácdẫnlốicẩnthận!VậyanhLýláokialàmthếlànghĩalàmsao?

Thếnghĩalà,ngườituầnđưađươnggiảngchotôinghethế,thếnghĩalàanhLýnàycó tínhsợvợmà lại thíchăn thịtchó, lâunayvẫnkhaokhát thèmthuồngnhưngkhôngdámxintiềnmua.Naynhânthấytôivácsúngqua,lạitrônggàhóacuốc,chonênanhLý“áptriện”nhậnthựcchẳngngayconchóvệncủaanhấy làconhổ,để tôiđưaphátđạnvàogiữađầu?Anhrất thỏalòng,nhưngcònsợvợbắtđemrachợbánmất,thìhụtbữachénngon,anhbèncốmờichođượcnhữngtaytaimắttronglàngđếnsẵnchovợmấtnói,màanhcốníurịtlấytôi,vừađểlàmchứng,vừađểđềnơn,vừađểlấythêmthếlựclòemẹđĩ!

Vậymà,thanôi!Saoanhchảchotôisớmhiểuthâmýđểtôinóidămbacâucảmtình?

10Avril1932

Chuyệncủacôấy

Nêngiấutêncôấy.Vàcũngchẳngcầnbiếtđểlàmgì.

Miễnlàtabiếtchuyệncủacôấy.

Côấyxinh,thíchăndiện.Đãđỗtútài.Khônghọctiếpđạihọc,vìlấychồng.Vợchồngrấtyêunhau.

Chồngcôấylàcôngchức,thángthánglãnhmộtsốlươngđủănxài.Nhưngănxàimớiđủthôithìchưaổn.Nếuchỉđủthìbaonhiêuthứhàngtrànngậptrongcácchợ, trênvỉahèSàiGòn,GiaĐịnh,vừađẹpvừarẻ,vừa tiện lợichođờisốngvậtchất,aitiêuthụcho?Chonêncôấycũngxinđilàmđểcódưtiền.

VàcôđượcvàolàmởmộtsởcủaMỹ.

SởnàocủaMỹcũngcókhốingườiViệt.Việcítnhưnglươngnhiều.Cảmơnngườibạnđồngminhtốt.

Côấyởđóđượcchừngbatháng,thìmộtbuổisáng,vàosởthấytrênbànlàmviệccómộtphongthưngoàibìđềtênmình.

Mởbìra,côthấymộttậpgiấyđủmộttrămđô-la,vàmộtbứcthư:

“Thưacô, tôi rất lấy làmvinhdựnếuđược cônhận lời đi chơimát trongthànhphốbằngxehơivớitôiđộnửagiờ,saubuổilàmviệcchiềumai19-4.Nếucôđồngýtôixincônhậnchútquàcủatôiđínhtheođây.

Kýtên(mộtngườiMỹcùnglàmtrongsở,màcôcóbiếtmặt)”

Đọcxong,côkhôngsuynghĩ lâu,gấpthưvàgiấybạcbỏvàophongbìđểnguyênchỗcũ.

Buổichiềuđếnsở,côkhôngthấyphongthưấy.HẳnlàngườiMỹnàybiếtcôkhôngđồngý,nênđãlấyđi.

Nhưngsánghômsau,làngày19tháng4,côlạithấychiếcphongbìtrênbànlàmviệc.Trongcũngcómộttrămđô-la,vàbứcthưvàidòngnhưhômtrước.Chỉcóngàyhẹnkhác,ngày20tháng4.VẫntênkýcủangườiMỹấy.

Cũngnhưhômtrước,côlạigấptiềnvớithưvàophongbì,đểlạiởbàngiấy.

Nghĩa làcôkhôngđồngýchocáianhchàngđóđượcvinhdựđichơiphốvớicôtrongnửagiờđồnghồ.

Lạicũngnhưhômtrước,buổichiềucôkhôngtrôngthấychiếcphongbìởtrênbàn.

Nhưng rồi đến sáng ngày 21, cô lại thấy chiếc phong bì đặt ở trướcmặt.Cũngđô-lavàbứcthư,nhưngđổingàyhẹnlàngày22.

Côlạikhôngnhậnlời.Vàcứnhưvậysuốtmộttuần,buổisáng,bứcthưđểlại,buổichiều,bứcthưlấyđivàbuổisánghômsau,thưlạitới,chỉđổingàyhẹnthôi.

Việcnày,côchẳngchocácbạnđồngsựbiết.Vàcũngchẳngnóichuyệnvớichồng.

Ở Sài Gòn thường cô nghe thấy nhiều người khenMỹ là lịch sự, là hàophóng.DễngườiMỹnàylịchsựvàhàophóngđây.CôlạinghenóiMỹlàbạncủaViệtNam,họ thườngđichơivớimình.ĐốivẫnngườiViệt,họ lễđộ,nhãnhặnvàđứngđắn.Nhấtlàđốivớiphụnữ.Chonên,buổisángthứbảy,nhậnđượcthư,côcósuynghĩ.Suynghĩvềcáiconngườiquáxálàkiêntâmnàyđốivớicô.

Hàngngày,đilàm,côđạpxeđạpmấtchừngmườilămphút.CômongdànhtiềnsắmchiếcHon-đa,đichokhỏimấtsứcvàmấtthìgiờ.

NaymộtngườiMỹchỉmờimìnhđichơicónửagiờmàbiếumìnhmộttrămđô-la.Haylànhậnlờiquách.

Cólàmsao?Nếusángthứhai,côvẫnthấyngườiấymờiđichơi,thìcôđừngnêntừchốinữa.Cônghĩthế.

Thìquảnhiên,trênbànlàmviệc,côlạithấychiếcphongbì.

Côđọcthư,nhậntiền,bỏvàotúi.

Chiềungàythứba,biếtlàđượchẹn,ngườiMỹđợicôởcửasở.Thấycôra,hắn lễphépcúi chào.Côgiơ tay rabắt.Hắnmởcửaxe,mời côvào.Rồinhanhnhẹn,hắnmởmáy.

Trongkhiđicácđường,hắnnóichuyện.Hắnhỏithămgiađìnhcô,hỏitấtcảnhữngcảnh,nhữngviệcnhìnthấytrướcmắtmàhắnchưahiểu.Hắnnóivề

giađìnhhắn,vàhắnrấtkínhphụcngườiViệtNam,vìngườiViệtNamcónhiềuđứctínhvàrấtthânthiệnvớingườiMỹ.Giọngnóicủahắnchothấyhắnquảlàlịchsựlễđộvànhãnhặn.Hắnđưacôđếnđầuhẻm(vìnhàcôởtronghẻm) thìvừađúngnửagiờ.Từgiãhắn,côgiơ tay rabắt.Hắnđứngthẳng,cúiđầuchào,nhưchàomộtngườitrên.

Việcnàybẵngđi,đếnmườihômsau,côấylạiđượctênMỹấymờiđichơitrongnửagiờ.Hắnhẹnngàygiờđóncô,vàcũngbiếucômộttrămđô-la.

Nửagiờđồnghồnóichuyệnvớimộtngườidânnướcvănminhmàcònđượctiếngtộigìmàkhôngnhận?

Thế làcô lạiđichơivớihắn.Vàcũngvẫnnhưng tháiđộcửchỉđúngđắnnhưlầntrước.

Vậy là cô códư tiềnđể sắmchiếcHon-đa.Chồngcôhỏi tiềnnào, cô chỉmỉmcười,nóilàđivay.

Nămhômsau,côlạinhậnthưvàtiềncủangườibạnMỹmờicôđichơi.Giờthìphảidùngtiếng“bạn”mớiđúng.

Rồiđếnnửatháng,côkhôngthấyhắnmời.Côđãcóýmong.

Thìmột hôm, cô nhận được phong thư.Đập ngay vàomắt cô, là tập dàynhữnghaitrămđô-la.HắnmờicôdùngbữacơmthânmậtvớihắnởkháchsạnX.Côcónghĩđếncáiý“tầmgửilấnngành”.Côtừchốibằngcáchđểlạiphongbìởbàngiấy.Nhưngrồibuổichiều,chiếcphongbìthưmờiănbiếnđiđểrồisánghômsaulạixuấthiệnởtrướcmặtcô.

Balầnnhưvậy.Đếnlầnthứtư,côchophongbìvàotúi.Nghĩalàcônhậnlời.

Bữatiệcchiêuđãithậttrangtrọng.Vàvẫnnhữngcửchỉlờinóilễđộvàthânmậtnhưmấylầntrước.

Bốnhômsau,côlạiđượcmời,vàcôkhôngchốitừ.

Vàlạimộtlầnnữa:Chảsaocóbạnlàngườinướcvănminh,mìnhhọcthêmđượcsựvănminh.Lạicólợinữa.Đờicôthậtmaymắnhơncácchịemkhác.Côsắmti-vitủlạnh,máyđiềuhòanhiệtđộ,maymặcchomình,chochồng.Côcònmuốncóchiếcxehơi,đểchủnhật;vợchồngđichơivớinhau.Giámàđủtiềntậuđượcbiệtthựthìhoàntoànsungsướng.

Mườihômsaunữa,côấynhậnđượcthưcủangườibạnmờiăn,nhưnglầnnàyănởnhàhắn.Cólẽhắncholàyêucầukhókhănđốivớimộtngườiphụnữ,nênhắnbiếucônhữngbatrămđô-la.

Vìmuốncótiềnđểthỏamãnđờisốngvậtchấtvớichồng,nêncôkhôngtừchốingườiMỹ.

Bữacơmhômấycũngsangtrọngkhôngkémbữacơmởkháchsạn.Chuyệntròcòncóvẻthânmậthơn.

Ănxong,hắntiễnxechocôvềnhà.

Rồimộtlầnnữa,hắnlạibiếucôbatrămđôlađểmờicôvềnhàăncơmvớihắn.

Trongđộhơnmộtgiờđồnghồ,xeđón,xeđưa,chẳngmấtcôngkhónhọc,cònđượcănngon,đượctiềnnhiều,buôngìlờibằng?

Hắn thuộc tính cô thích ăn gì, và không quen uống rượumạnh, nên biếtchiềuýcôvàcũngchỉdùngrượubia.Hắntỏvẻhânhoanvàcảmơncôlàtấmgươngchohắnbắtchước,nayhắnbớtđượcmấy thứrượucóhạichosứckhoẻ.

Lầnthứba,hắnmờicôđếnnhàđểăncơm.Lầnnày,hắnkhoerằngmẹhắnvừagửichohắnmộtthứnướcởbênMỹmớichếra.Chỉcầnmộtgiọttíxíunhỏvàorượubia,thìthấycómùithơmlạlùng,thơmđếnmấygiờđồnghồởcổhọng,vàchấtmenlạidịuhẳnđi.

Côuốngbiavớithứnướcấy,thìquảnhiênthấythếthật.

Nhưngcơmănxong,lạquá,côkhôngmuốnvềnhàvội.Rõrànglàmộtdụcvọngcủathúvậtnólàmcôcồncàokhôngyên.Hẳnlàtạigiọtnướcnhỏvàorượu.Bởivậyngườibạnquýcủacôđòihỏi,côchẳngtừchốitýnào.Côvàobuồngngủcủanó.Vàcửađóngkínlại.

Đêmhômấy,khivềnằmcạnhchồng,côânhận,côxấuhổ,cônhụcnhã.Cômuốnkhóc,nhưngphảicốnhịn.Sợchồngbiết,côcàngkhôngdámthútộivớingườibạntrămnăm.

LầnsautênMỹlạimờicôđếnnhàchơi,nhưngkhôngphảiđểăn.Nóvẫnkèmtheobatrămđô-lanhưtrước.Côhiểulàtừnay,côbiếnthànhđồchơicủanó.

Nóthuêbằngtiền.Nghĩvậy,nhưngcôcứđi.Khôngphảiđichonóthỏadụcvọng,màlàđểmắngnólàđồxỏlá,đồkhốnnạn,miệngnóikínhphụcngườiViệtNam,nhưngchínhlàkhinhmiệtngươiViệtNam,dùngtiền,dùngthủđoạnđểcámdỗcô,lừađảocô,làmhạiđờicô.Côsẽnémtrảtiềnvàomặtnó.

Cômắngnóthếthật,màcòndùngnhiềulờiđáođểhơnnữađểchửirủanó,đặngtrúthếtnỗicămthùcủacôđốivớiconquỷdâmdụcấy.

ThằngMỹchỉcười.Nókhôngcãi.Nócònmờicôxemchiếucuốnphimnómớiquayđược.

Ốitrờiđấtôi!Thìracuốnphimnóđãquaylúccôvàobuồngvớinó,từlúccôlêngiườngnằmđếnlúccômặcxongquầnáo.

Côlahétnhưđiênnhưcuồng.Côđòinóphảiđưacôcuốnphimđểcôhủyđi.Nókhông thể từchối.Côchâm lửađốtngay trướcmặtnó.Rồi côvề.Yêntâm.

Mộtthángsau,cônhậnđượcthưcủanó.Khôngkèmtheotiền.Côhiểulànókhôngdámbắtcôlàmthúvật.

Thưnhiềuchữhơnnhữngthưtrước.

“Thưacô,

Tôisắpđượcvềnước,nêncầnbánnhữngđồđạcđểlấytiền.Tôibiếtrằngcôcầnmualạimộtthứ,nêntôiviếtthưnày.Ấylàcuốnphimhômnọcôđãđốt.Cuốncôđốtchỉlàbảninlại.Cònbảnchính,tôivẫngiữđểđợiđếnngàytôirờiViệtNam sẽ bán lại cho cô.Vì là cuốnduynhất và quýgiá vô cùng,nhưnglạivìđốivớicôlàngườimàtôimangơn,nêntôichỉbántínhbằnggiárẻ,làhaingànđô-lathôi.

Tôiđợicômộttuầnlễđểđượcnghesựđồngýcủacô.Xingiaohẹntrước,làtôi không thể biếu không cho cô thứ quý giá này. Quámột tuần, nếu tôikhôngnhậnđượctrảlờicủangườimàtôidànhquyềnưutiên,tứclàcôthìxincôchophéptôiđểlạichongườikhác.

Cùnglắm,nếukhôngaicóđủtiềnđểlấylạicuốnphimmàtôibắtbuộcphảichokhông,thìngườiđượctôibiếuphảilàchồngcô.

Kínhxincôtrảlời,vàxincônhậnnhữnglờicảmơntrướccủatôi.

Kýtên”

Đọcxongthư,ấybànghoàng,táimétmặt,suýtngã.Cácbạnđồngsựtưởngcôbịcảm,vộivàngcứuchữachocô.Cônghiếnrăng,đậpchântaynguyềnrủahếtlờithằngkhốnnạn.Côđãnhậncủanóbaonhiêutiền,thìlầnnàynóđòilạitấtcả.Vàthằngởcáinướccóócconbuôn,cònbuônsựđểucángđểlấy thêm hai trăm đô-la làm lãi nữa.Mà biết đâu lại không phải là thằngkhốnnạnđãbuônsựhàophóngđốivớicôbằngtiềncủacụctìnhbáoMỹCIAthuênókhaithácmộtloạitàiliệucầnthiết.

Cônghĩnhiều.Côlonhiều.Côphátốm.

Côthútộivớichồng,mongchồngtrảthùchocô.

Không thểđội trời chungvới chúngnó.Chồng cô tha thứ cho cô.Cô chỉđángthương,vìmắcmưucủanó.

Nhưngcôkhôngthểchịunổinhục.

Côđãtựsát.

SàiGòn,20tháng10năm1975

CôKếu,gáitânthời

Nhưngcôcónhậncáitênấynữađâu!

Kếu lànghĩa thếnào?Nghĩbaonhiêu,cô lạioáncha tráchmẹ,khôngđặtcho cô cái tênmỹmiều.Mà chữ nho, nào thiếu gì tiếng hay, sao cô chịumangcáitênnômnaxấuxíấymãi?Nhấtlàđingoàiphố,baylàởchỗđôngngười,màmẹcôgọi:Kếuơi!Thìcôđỏmặttíatai,hậmhực,lấylàmngượngquá!Lạicònnhữngchịembạncô?CứnhữnglúcởBờHồ,haythấycôgặpmộtcôngtửquennào,lànhèngaycáitêncúngcơmcủacôramàréoquangquác,rồicườirúcrích.

Nhiềulầncôđãvanlạy,xinrằnggiữsĩdiệnchocômàgọicáibiệthiệucômớinhờngườitađặthộlàBạchNhạnấy,nhưngcácmẹranhtaingược,cứvờquên,đểbêucô,mớitứcchứ?

CôBạchNhạn-Phảiđấy,bởivìcôđãthềđộcđứanàocònbêucáitêncúngcơmcủacô-CôBạchNhạnbuồnlắm.Vìcổhủhếtcách.Cáitênđãlà“Caêusắc”màlạiănmặclốicổ?ẤythếcũngmangtiếnglàcongáiHàngĐào!Cácbạncô,côBíchNgọcthìđãđượcmặcquầntrắngvàáosáukhuy.CôSongKhêđãđượccạorăng.ĐếnngaynhưcôMộngLê,màbàcụcũngchịuđểchịđánhphấnvàmặcáomầunữalà!ẤylàchẳngdámsokèvớicôMinhNguyệt,đượcmẹchiềuchuộngquámàchophépđihọccảnhẩyđầmởnhàbạntraiđấy!

ThếmàcôBạchNhạnta,úichào,độngcóchảicáitócxòexòeramộttí,làbịchửiliền.

Ứcnhấtlàquanhnămcôchỉđượcmặcđồthâmnhưngườicótrở,trôngtốisầmnhưbàcụ.

Ấy,giácôkhôngmuacáikhănnhungvànhờbàmợvờđemlêncho,thìcólẽbâygiờcôcònphảichítcáikhănxa-tanhtrôngnhưconSenconNụ.

Côbựcmìnhquá!Saolạicóbàcụnghiệtnhưmẹcôbaogiờ.Bàcụtưởngcứđánhphấnvớimặcáomầulàđĩcảđấy!

Bà cụ biết đâu rằng các cô gái non bây giờ,mỗi nămmỗimốt, thay đổixoànhxoạch,thinhaumàquầnnọáokia.

Màcóphảinhàcônghèokiếtgìchocam!Tiềncủanhàcô,tưởngcósắmăn,

sắmmặcbằngmấyngườita,cũngcònthừanữalà.Nhưngbàcụcứbắtnabắtnét,bắttậpnhữngnếtăn,ýở,bắthọcnhữngcâunói,việclàm.

Mộthôm,cô rình lúcbàmẹngủ,mớikhẽ lấyhộpphấnCô-tymàcônhờngườimuahộ,vẫncấtkỹởtronghòm.Côđánhmặtchorõtrắng,bôicảnốtruồigiảbêncạnhmá.Côngồisoigương,ngắmđingắmlạimộtmìnhđộnửagiờ.Rồilạiphảiđirửamặtchothậtkỹmớidámđingủ.

Nămnọ,côcógiấumẹ,mayngầmmộtcáiáolam.

Nhưngcôchẳngmặc lầnnào.Đếnbâygiờmầuấy lại làmầucổnhất rồi.Nhữnglúccôcóviệcđicùngchỉembạn,thìtựcôthấyêchệnhấtđám,vìcáchănmặccủamình.Côthanthở,thìcôSongKhêxuirằng:

-Tộigì!Cótiền,cậucứsắmvăngđi!Mẹcậucógiếtđượccậuđâumàsợ!

Nhưngcôkhôngdámliềuthế.Vìlỡbịmẹchửithìcũngkhổ.CôBíchNgọccũngphànnànhộcô:

-Ởđờinàymàcửănmặctheolốicổ,thìbấtquálấyđượcanhgiáohọclàcùng!NhữngthằngCaođẳngnóchỉưatânthờithôi.

Thấybạnvẽcáitươnglai,côlạithởdài,oáncáinềnnếpnhàcô.Saotrờiđãsinhracôlàcongái;congáiphốHàngĐào;congáiphốHàngĐàocónhansắc;congáiphốHàngĐàocónhansắccủamộtnhàgiàu;đươngthìđàotơmơnmởn,màkhôngđượcsinhtrưởngvàomộtcáigiađìnhđượcănmặctựdo,đểđượcxứngđángvớitừngấycáimàcôđượchơnngười.

Côbực.Côbựcquá!

Thỉnhthoảng,côngồitrônghàng,lómắtngắmcáctiểuthưđingangquanhàmàđâmghen.

Nhiềucô thực làxấu, cáimôi cong tớn, cáimắtốcnhồi, thếnhưnghễănmặcđúngmốttânthờithìtrôngkhôngthấyxấunữa.Thếthìcô,tuytrẻvàđẹp,nhưngvìănmặcđenthìcớlẽcáinhansắccũngbịtiêuđimấtrồichứcòngì?Gớm!Thếthìchánthật.Côthèm!Côthèmquá!

Năm nào cô cũng lên Hàng Ngang vài chục lần, để xem hàngmặcmới.Nhiềuthứđẹpvàrẻlắm!Côướcao.

Cô giơ tung cả cuộn của người ta ra mà ướm vào mình, đứng trước cái

gương,ngắmnghíathậtkỹ.Côlấylàmthíchlắm.Rồicôlạinhàbạn,mượnáomớimayđểmặcthử,rồiđilấydángthathướt,thìaicũngphảikhen:

-BạchNhạnnómặctânthờiănlắmnhỉ!Thửcởicáiquầnthâmraxemnào.

Rồihọlạinói:

-Ừracứmặt tráixoanvàngười thon thon, thìaimặcquần trắngáomầucũngnổi.

Mỗibậncôđượckhennhưthế,thìvềnhà,côlạiđâmnghĩ.Cômơmàngđếnngàycướicô,quyếtthếnàocôcũngxinmặcquầntrắngvàáosa-tanhhồng,thêuhoatobằngcáibát.Rồicôtưởngtượngđếnngườibạntrămnămcủacô,trẻ,đẹp,đẫyđàcứchiềuchiềudắtcôraBờHồhóngmát.NhữngngườiấyphảimặcquầnTâyphẳngnếp,đầuchảithậtbóng.Màcôthìcầmcáimũchochồng,mặclốitânthờitừđỉnhđầuđếndướigót!

Cômơmàngchonêncôthèmquárồi?Côkhôngchịunổinữa.Côđánhliều.Côgiấubàcụ,sắmmộtmẻtoànnhưngthứtânthời.

Cômuađôigiầycaogót,mũivá;maymộtcáiquầnlụaNhậtBảncóbốnnếpgấpởlườn,lạikhâutráimộtđườngởống,màốngthìhẹp,vàvéngấu;mộtcáiáosơmiviênđăng-tenvàthêuhaibônghoaởhaibênngực;mộtcáiáocánhkíntàdàiđếnhông,cũngviềnđăng-tenxungquanh;vàmộtcáiáodàisặcsỡ,chichítnhữnghoalàhoavẽrắcrốinhưthờicụcnướcTàu;mộtcáivíđầmbằngdahunghung,trongcósẵnnhữngđồđểtrangsức.

Cô sắmnhững thứ ấy, nhưngkhôngdámđểởnhà.Côgửi đằng chịBíchNgọc,ởphốHàngTrống.

Rồitừđó,mỗibuổichiều,côthuthuhộpphấnvàobọc,côđếnchơinhàcôBíchNgọc.

Đếnnơi,côxổkhăn,lấylượcrachảilạimáitóc.Rồirẽlệchđườngngôi.

Rồiuốnlạimáitócchocongxuốngvàthòramangtai.Rồicôbôiphấnkhắpmặt,taivàgáy.Rồicôvươncổrađểxoachođều.Rồicôrềdàimôirađểtôson.Nhưngcôbạndạyrằngđừngnênbôicảvàobềdầycủamôimàxấu,phảilàmchocáimiệngchúmlại,nghĩalàphảitheochiềucáimôimàvẽđỏmộtcáimôigiả,mỏngvàhẹphơnlànmôithật,gọilàmôiquảtim.Rồicômặcquầntrắng,xếpchothẳngnếp,đứngống.Rồicôvậncáiáosơ-mi,cáiáocánhvàáodàisặcsỡ,vuốtchophẳngphiu.Xongđâuđấy,côlậnđôigiày

mangcá,ômcáivíđầm,đếntrướctúgươngmàđứng.Côquayđằngtrước.Côquayđằngsau.Côđiđi.Côlạilại.Côuốnéo.Côthướttha.Rồicôđứngyên.Côngắm.Côbàn.Côbìnhphẩm.Côkhoáilắm!

Rồitrongđộnửagiờ,ngắmchán,côtrúthếtbộcánhra,xinthaunước,laukỹcáimặtrồimặcquầnáothâm,đivề.

ẤychẳngngàynàolàcôBạchNhạnkhôngdiễntânthờimộtmình,mộtlúcnhưvậy.Cóthếcômớiđỡthèm,đỡhậmhựcNhưngnhữnghômmưalướtsướtcảngày,thìcônóngruộtquá.Màcứđếncáigiờấy,quáilạ,cônằmbẹpgí,chẳngthiếtlàmcáiphảigiógìcả.

30-5-1933

Đànbàlàgiốngyếu

Saunămnămchuyênmônkhaocứucácthớthịtđànông,cáiBốngđãbiếtđặtcáisắcđẹpcủamìnhvàonhữngcôngcuộckhaimỏ.

Quảtimnóchẳngphảilàcáibắpthịtđỏhỏn,thoithóp,cảmđộngnữa.Quảtimnóđãbiếnthànhmộtgianbuồngnhỏ,bọcsắt,cóốngthulôi trongđóchứachấtbiếtbaonhiêuhyvọngcủanhùnganhchàngdạidột,nhìnđờiquacứa sốnhà trường, taycắp sáchmiệng lầmnhấm,nhắc lại câu:Đànbà làgiốngyếu.

Mộthôm,trongrạphát,giữachốntốităm,nóđãmỉmcười,đemquảtimquýhóađó,nùngnịuđặtvàolòngmộtquanphugóavợ,màmộtbướclênchứcbàlớnnghênhngang.

Hìnhnhưtrờiđãđặtmộtcáikhuônriêngđểđúcnặncácngườilàmbàlớn.Nênchăngmấychốc,bàphủđãđượcđúngkiểumẫu,chỉriêngbộmặtcũngđãlongtrọng.Ngườitatươngchiếcbánhdầyđámcưới,ởgiữađặtmộtquảchuốingự,vàngayđầuquảchuối,nằmdàihaimúicàchua.Rồikhihaimúicàchuatáchrađểtheonhịpvớicặpmắthíp,đưaquanôngvàochốnnát-bàn,thìaicũngphảithấymộtcáihốsâuthămthẳmsâunhưbụngdạmộtngườiđànbà.Song,quanônglạicócáihìnhthểkhánghẳn.Vìởngườingàicáigìcũngcong,từcáisốngmũiđêncáilươngtâm,từcáilưngđếncáchsửkiện.Tuổiđãgiàmàáitìnhcòntrẻ.Ngàimuađượcngườingọcởchốnthànhthịvềđểhầuhạsớmkhuya,thìthỏachílắm.Ngàiquyêttừnaykhôngchêbainhữngmónlênhỏquá,để làmsaocóđủtiềnchongườiyêutiêuxàivungphí.

Thường, những buổi chiều tà, khi bức màn đen lóng lánh kim cương rủxuồngđểchekínvũtrụ,trongvườnhoa,trướctưthấtquanôngquanbànhỏtotròchuyệnnhưmộtcặpnhântình.

-Thếnào?Mailàrằmrồi,bàđãsửasoạnrađềnchưa?

-ĐãđemđầuvàolàmtôiconThánhthìtôiquênlàmsaođược.A,ôngnày,thánghaiChính,tôitốngcốnóđirồi.Ailạicungvănmàtoétmắt,bẩnnhưma.Lắmkhinửagiáchầu,chánquá,tôiphảithăngngaylậptức.

-Đuốinóđi,đếnmai,lấyaihátchobà?

-Đãhơnnửathángnay,vợLýtrưởngsởtạiđãchogọinhàphóBáithayrồi.

Thếmớigọilàcungvănchứ.Đànngọt,háthay,lạinhanhnhầu,sángsủa.Thằngnàykhỏemạnh,vạmvở,ănnóicóduyên,chứchẳnghomhemnhưthằngchếtgiẫmtrướcđâu.

-Dễthườngtôihomhemthếnày,cũnglàtuồngchếtgiẫmnhỉ?

-Chếtnỗi!Vímìnhvớithằngcungvăn!Saoôngdạidộtthế!Thậttừngàyhầuhạông, tôinhưngườiđixavềđượcđếnnhà.Chẳngcầnphải lầuson,gáctía,tôimớiđượcmãnnguyện.Đờitôichỉmongcóhaiđiều:Mộtquảtimvàmộttúplềutranh.

-Cònthiêumộtcuộngiấybạcnữalàbamớiđủ?

Quanôngvừanóitiếp,vừalảlơicười,rồiômchầmlấyquanbà:Mộtconnháibénbámvàomộtquảdưachuột?

-Bàđừnggiậnnhé.Thếbàcóyêutôikhông?

-Gớmnữa?Lẩnthẩnlắm?Đànôngchỉhaybịaranhữngcâuhỏiđểđànbàchúngtôiphảibịaranhữngcâutrảlời!Có!Rồisaonữa?

Quanôngđứngdậy,cầmtayquanbà,dắtvàonhà,đóngcửalại,quabậccửabuồng,gàithenkỹlưỡng.Rồi,dướibộriamépnhưmộtcáimũnồiúpchụplấycáimiệngchúmchím,quanđểnởramộtnụcườimóm.

-Rồithì...Bàcònđợigìnữa.

Quanbàõngẹo,đưacặpmắtlườmyêuchồngthỏthẻ:

-Nhưngmàthếthìrétlắm.

Nămphútsau,dướiánhđềntreotrongphòng,hiệnnguyênhìnhbộphậnmộtngườinhưhồisơsinhcủacácbàmụnặn.

Cứthế,nhữngcảnhnồngnànyêudấucủahailinhhồnsắpnguội,mỗibuổichiềulạidiễnra,đếnnỗimấyconthạchsùngcũngphảiđánhghenmàtặclưỡi.

Cứthế,ngàygiờtrôiquađi,quanphủsaytít,khôngcònnghĩlạiquãngđờidĩvãngvấybùncủavợnữa.Thờigiancùngmộttayvẽnhữngvếtnhăntrêntránngườiđời,lạiđemkhănlauxóahếtnhữngsựxấuxaôuếtrênmặthọ,đểchoai,tớilúcchết,cũngđượcanhemđọcđiếuvănkểcôngtrạngvàđức

tínhlúccònsống.

Đếnmộthômgiôngtố.

Mưađổ.Giógào.Trờilạnhbuốt.Quanlớnđibắtxócđĩa,mãikhuyabìbõmmớivề tớidinh.Bướcchânvàohiênnhà tư,quansungsướngnghĩ tớicáigiườngđệmbông,cáilồngấpthịt, thìlạiquênhếtnỗikhónhọcxôngpha.Mưavẫnđổ.Gióvẫngào.

Cơndôngmỗilúcmộtdữ.

Bỗngmộtluồnggióđánhbậtcánhcửa,tungrangoàimộtcáibóngđen,xôcáibóngnhanhtítraphíavườn,bắnnólầnvàoquãngtốitămmờmịt.

Hồnvíachưađếnnỗilênmây,nênquanlêncòncócanđảmchạyngayvàotrongnhà.

Buồngbàlớncònhémở,cóánhsángchiếura.Quanvộivãđẩycửavàothìchaoôi!Cơngióbênngoàikhôngngờmạnhđếnthế.Nóchuikhecửa,làmtungcảchănđệmtrêngiường,làmxổcảtócbàlớn,làmtốccảáoquầnbàlớn,đểlạitrêntấmthânngàngựccómộtchiếcáosơmi.

Bênngoài,mưavẫnđổ.Gióvẫngào.

Dầungườiđầnđộnđếnđâucũngđoánđượctấnkịchvừaxảyratrongbuồngấmcúngnày,nữalàquanlớn“đèntrờisoixét”.

Quanchẳngcònnghĩnỗiquầnáoướt,khuỳnhhaitayvàoháng,trừngmắtnhìnvợ.

Kháchẳnnhữngkẻcótội,bàđiềmnhiên,lêngiườngquấnchănnằmngủ.

Quankhôngsaoghìmđượccơnthịnhnộ,áplạigầnchỉngóntaydăndeo,rítlên:

-A,raconnàygiỏi thực.Màykhôngcoiôngragì.Vắngmặtôngmộttý,màyđãrướctraivào!

Bàđưamắtnhìnôngmộtcáchngạongược,ngắtlời.

-Tiếcthay,ôngbiếtchậmquárồi,ôngạ.Bâygiờôngmớibắtđượcthìôngnguquá.Đãhơnnửathángrồikiamà!

-Màytrêuganông!Ôngthìchomàyvàotù?

Bàngồinhổmdây,nhìnchínhgiữamặtông,cườirũrượi:

-Úichà!Dễnhỉ!Xinquanlớnđừnglôiđình.Khỉlắm!

-Ôngthìbắtcảnhàmàychomàxem.Nuôiănchobéođểgiởquẻ.

-Ôngnuôitôibéo?Thếtôicótrảcôngôngkhông?Bênmua,bênbán,ôngcóquyềngìmàhạch?Ôngnênbiết,cáiquyền tựdocủa tôi,ôngđãcướpmất...

-Quyềntựdocủamày?Tonhỉ,ôngcónhôtmàykhôngchomàyrangoàiđâumàmàybáomấttựdo?

-Phải,ôngchẳngđóngcửacấmtôiđilại,songcáithântôi,ôngđãnhétnóvàotrongbốnbứctườngtrátbằnggiấybạctrộnvớicơm,ôngcóbiếtkhông?

-Aibảomàyđâmđầuvào?

-Thếraôngkhôngcámơntôiđãchoôngbiếtnhữngkhoáilạcmãnkiếpôngcũngkhôngbiếtà?Tôiđãmởđườngmởlốichoôngđi,ôngkhôngbiếtcòntoangiởmặt.Đồvôơn!

-Conbénàythựckhôngcoiairagìnữa!

-Tôiđãbảoông rằng, tôichoông lợidụng tôiđểchóngđược thăng,ôngkhônghiểu,thếthìtôicũngphảilợidụngông.Ởđờinày,aikhôngthừacơlợidụnglàkhờ.

-Gớmthật!Màydạyôngluânlýthếphảikhông?

-Tôicòndạyônghơnnữa.Ôngđừngcólôithôivàotôi.Này,ngaybâygiờ,tôichạyratrạicơ,trạilệ,ngoàiphố,gõcửanhàtừngđứamàbảo:Dậymàxem,bàphủngủvớitraingaybêncạnhmũiquanphủ.

-Ôngcấmmàynói!

-Cấmthếnàođược?Tôichỉbánchoôngcáiphiếnthịtcủatôi,chứcóbánđâucáitựdo?

Câunóibướngbỉnhlàmtắccơnthịnhllộcủaquanông.Cáibúitócbímật

saugáy,giábiếtcửđộng,chắccũngphảixổramàngỏnglêntrời,làmthànhmộtcáidấungạcnhiên.

Bàlớnđượcthểnóitiếp:

-Cáisungsướngcủatôichilàcáivỏ,cũngnhưchiếcáolụamầunày,aibiếtđâu gói chặtmột tấm thân nát bét. Chữ “tử tế” của ông nêu lên chomọingười,giáviếtnólà“bắtbí”,màđọclà“bópnặn”thìđúnghơn.Tôicónói.Rồitôiđikhắpchỗquenthuộc,bạnbèvớiông,báovớihọrằng:Mườimấylần,bàphủngủvớitrai,ngaytrongbuồngquanphủ.

Câusaucùng,bàthongthảdằntừngtiếngnghechừngđãcócônghiệu.Ôngthìnhưbịtừngấynhátbúanệnvàochỗyếu,vộivãsấnlại,lấytaybịtmiệngbà:

-Cókhẽchứkhông?

-Việcgìphảinóikhẽ?Ngườitachỉnóikhẽnhữngđiềunóidối,nhữngcâuânáithôi.Chứnhữnglờinóithực,phũphàng,thìviệcgìphảinóikhẽ.

-Nhữngbọnngườinhànóbiếtthìsao?

-Thìnósẽbảoônglàthằngmù,thằngngốc.

-Nỡnàobàđểchúngnóchửitôi?

-Tạiai?Aigiởmặttrước?

Quanôngđấudịu:

-Tronglúcnóngnẩy,nghĩcàn,bàchấplàmgì!

-Ôngđãbiếtlỗirồichứ?

-Vâng,thìbiếtlỗi.

-Chưaxong:ôngphảichuộclỗimớiđược.Lấpmồmtôiôngphảikiếmcáinút.

-Bằnggìnào!Bằnggiấy“đỉnh”nhé?

-Khôngthèm?

-Bằngkimcươngnhé?

-Tôithừarồi.

-Bằngngọcthạchnhé?

-Tôichẳngthiếu!

-Thếbiếtbằnggìbâygìờ?

-Ôngkhôngđoánraà?Ôngkhôngnhớchủnhậttrước,đichơiHànội,tôitrỏchoôngcáiô-tô“Fo”màchê:“Vợchồnglãophủxoànglắm”đấyà?Ấy,nútmồmđấy!

-Chếtchửa?Bàđiênrồisao?Mongnhữngcáiấyđàođâura?

-Đào trong ruộtnhững thằngdâncủaông,chứcònởđâunữa?Ôngquênrằngô-tôcủabọncácôngchẳngphảichạybằngét-xăng,màchạybằngmồhôinướcmắtcủadânđenà.Ôngngulắm,hènlắm?

-Chảhènlạithua?

Nóixong,ôngtoanômlấybà,nhưnglạibịhấtra:

-Gớmchết?Ướtnhưchuộtthếnày.Ôngcóừkhôngđã?

-Thìừchứsao!

-Đượcrồi.Nhưnghômnaytôihãyphạtôngđã.Ôngđểtôimộtmìnhđêmnay.Thằngranhbannãylàmmìnhmệtlửra...Chứnhưôngấy...

Nóixong,bàcầmtayquanôngdắtrangoài,đóngsậpcửalại.Bàcònvăngvẳngnghequanônghỏicâusaucùng:

-Gượmđã.Bannãybàbảomườimấylần?

-Mườibẩylần.

Bàtrảlờiliềuvậy.Chứbàcònđươngtưởngtượngđếncáixehòmnónhebộrăngkềnsángnhoángởđằngmũi,đểcười,cườiôngsẽđưabàđếnchỗphúquývinhhoahơn...

2-1934

Bạcđẻ

..."NhânôngCửuđivắng,ôngTrưởngbènmộtmìnhlẳnglặngvàobuồngdòxét...Ôngsoikỹmọinơi,bỗnggiậtnẩymình,ôngthấycómộtviêngạchgiữagậmphảnbịcậylên.Ôngnhấcgạchlên,bớiđấtra,thìlạquá,mộtcọcbạcmườiđồng,buộcchằngdâyđỏchữthậpnằmnghiêngởđó.Ôngcởidây,xemkỹtừngđồng,thìquảlàđồngbạctavẫntiêu,gõkêurấtròntiếng.Ôngbèn buộc cẩn thận lại, để trả vào chỗ cũ, lấp đất lên, chặn lại hòn gạch,nhưngnhấtđịnhrồisẽhỏiôngCửuchoraviệclạnày.Nếucóđiềugìámmuộiởtrong,tấtôngkhôngtha,thếnàocũngtrìnhquanvềbắt..."

MộthômôngTrưởngSắcđươngngồidướigiànthiênlýđểlautừngcáilálanmột,thìcóngườiemhọônglàBaTuầnbuônbánởtậnngoàiCẩmPhảvềchơi.ÔngBaTuầnđivớimộtngườilạmặt.

Ngườilạmặttrạcđộngótbốnmươituổi,khănáochỉnhtề,mặtmũiđầyđặn,tayxáchcáiva-lyda,radángnặngnềlắm.

-Ôngnàylàbạnthântôi,ôngBaTuầngiớithiệu,bạnthântôilàôngCửuấu,muốnnhờbácmộtgianbuồngdướinhàngangđểởtrọtrongítbữa.

ÔngCửuấuđỡlời:

-TôingheôngBanói chuyệnngài làngườidễdãi, cẩn thận,nên tôimớidámphiềnngài.

ThấyôngTrưởngraýphânvân,ôngBanói:

-Xinbácchớnềhà,rồisauđâusẽcóđó.ÔngCửuđâylàngườihàohiệp,rộngrãi,xinbácchớbậnlòng.Báccứtinởtôi.

-Khôngphảinhưthế,tôirấttinchú,nhưngtôienhàtôichậthẹpquáchăng,chúạ.

-Bácđừngngại,côngviệccủaôngCửulàphảiđivắngluôn,rồiôngấythếnào,bácsẽbiết,tôikhôngcầnkhoetrước.

-Nếungàikhôngsợphiền,ôngCửudõngdạcnói,thìsaunàydùthếnàotôicũngkhôngdámquênơn.

Dứtlờiấy,ôngBabấmôngTrưởngrađằngsauvàthìthầm:

-Rồihắnlàmnên,anhemtacũngcóphậnnhờ.Ngườinàychỉđilàmđiềuhaychongườikhácvàhaycứukẻnghèo.Tôikhôngmuốnnóirõvội.Chẳngnhẽchỗanhemthân,tôilạikhôngrủhắnđếnởđằngbác,erồibáclạitráchtôilàđemmốilợichongườingoài.

ÔngCửutrốmắtlênđểnghe,thấynóitiếnglợi,tuychưarõlàlợithếnào,nhưngđãhípmắtlại,gậtlấygậtđể.

Ngaytừhômđầungườikháchtrọđãlàmôngchủnhàbằnglòngquá:ÔngCửuấumởva-lyra,lấymộtđồngbạc,đưaôngTrưởng.

-Tínhtôithíchvui,nhờôngcholàmmộtbữachén;anhemtatrướclạsauquen,khitôiởlâu,ôngmớibiếttôiđược.

Rồiôngđếmmườiđồngnữa,dívàotayôngCửumàrằng:

-Gọilàcómóntiềnmọn,tôiđưaôngđểđỡôngsựphítổnvìtôiphiềnôngtrongthángđầu.

ÔngTrưởngcầmcọcbạc,vuisướngquá.Nhấtlàkhiôngliếctrộmvàocáiva-lycủaôngCửuthấyđếnnămsáucọctrònmàdài,góigiấycẩnthậnthìbụngbảodạ:Taynàycũngsùđây,đượclắm.ÔngCửuxếplạiđồđạctrongva-ly,ôngTrưởngthấynhữnggóiấynặngtrĩu,lấylàmthíchlắm.Xếpxong,ôngCửunhìnôngTrưởngnhếchmépcười,rồiđóngva-ly,khóalại.

ÔngCửuởdướinhàngang,nhưngthườngđivắngluôn.Songhễởnhà,thìông tayhaymượnchiếcchậu thauđồng lênbuồng làmgì,đểhànghaibatiếngđồnghồ,rồikhidùngxongthìtựtaymangraao,lấytrấuvàcátđánhchothựcsáng,mớiđemtrả.Ôngtacómộttínhkhácngườithường,làhễởnhà, thì không thích cho ai lên buồng riêng củamình, cómột lần ông đãmắng thằngđầy tớvôý trướckhimởcửavào, khôngđánh tiếnghoặcgõcửa, nhưngmà khi ông đi vắng thì tha hồ, ai vào cũng được, tuy đồ đạc,quầnáo,ôngđểbừabãi,màcómột lầnôngTrưởngsợquá,cáiva-lycủaôngCửu,trongđểrặtnhữngbạcđồng,màôngấyquênkhôngkhóa.Ấylàlầnđầu,màcũnglànhântiện,nênôngTrưởngmớimởva-lyrathìbiếtthế,chứôngkhôngcótínhtòmò,việcaimặcngườiấy,ôngkhôngmuốnđểmắtvàocáchhànhđộngcủaôngkháchtrọlàmgì.

ÔngCửuấulàmộtngườivuichuyện,thíchđánhchén,chonênhễđộngởnhàthìynhưôngđưatiềnmượnôngTrưởnglàmrượu.ÔngTrưởnglấylàmhảvềchỗấylắm.Naythịtgà,maithịtchó,thôithìthahồmàđánhngãtừngchaibố;khôngmấttiền,ônguốngvôtộivạ.

Mộthôm,tronglúcsaysưa,ôngCửunghiêngngảnói:

-Chẳnggiấugìông.Tôithìtiềnbạcchẳngthiếu,duychỉthèmthuồng...

ÔngCửughévàotậntaiôngTrưởngmànói.

Nhưngnóixong,ôngCửugiậtmình,cóýhốihậnvìđãquálỡmồmtrongkhivuichuyện,bèndặnthầm:

-Chết chửa!Nhưng tôixinônggiữkínchoviệcấy, chớnóivới aimà lộchuyệncủatôi.

Songviệcđờinóđinhưvậy:cáigìđãcốgiữkíntứclàcốđểhở,chonênmuốnđểhởmộtcáchkínđáo,khônggìbằngtabịtkínnómộtcáchhớhênh.Bàgiàthấpthoángsaubứcrèm,cònkhiếnbọnthiếuniêncôngtửsáicổlệchmắtbằngmấycô thiếunữđứng lộngayrangoàicửa.Chonên từhômđóôngTrưởngphảichúýđếncáchlàmviệccủaôngCửu,màcũngtừhômđónhàôngTrưởngcónhiềukháchravàohơntrướcmàkhiquanơiôngCửuở,ôngkháchnàocũngcốláchvàomộtđuôiconmắttòmò.Họđếnchơi,mụcđíchchỉcóthế.

NhưngôngkháchnàođãđượclàmquenvớiôngCửu,thìtấtnhiênlàđượcôngCửuchèokéoở lạiđánhchén,vìvậykhôngmấychốc,mà tiếnghàohiệp,nhãnhặncủaôngCửuđãđồndậykhắplàngtrênlàngdưới,chonênbọnsâurượusợvợ,nhấtđịnhkhôngchịubỏphídịpmàkhôngđếngạgẫmtỏtìnhthânáivớicáihũnhàôngkháchquý,màhọcholàtrờiđánhrơi!

ÔngTrưởngnhậnthấyviệcôngCửulàm,rấtcóvẻbímật.Cókhiôngtađivắngtừsángsớm,đếnnửađêmthìvề;cóbậnôngđivắngtừnửađêm,đếngàgáyhômsaunữathìvề;cũngcólúctrờimưagióđùngđùng,ôngcũngxáchôrađi,rồigiữatrưahômsauthìvề.Sựđivềrấtthấtthường,khôngbaogiờgiốngnhaucả.Ngàyđiôngtakhôngnóitrước,nhưngngàyvàgiờvềrấtđúnghẹn.MộtlầnôngCửudặn2giờsánghômsauthìvề,thếmàngaytừnửađêm,trờinổimộtcơnphongbabãotáp,vậymàkhiđồnghồvừađiểmxonghaitiếng,thìởcửađãcótiếngôngtagọi,chótứphíasủavang.

ThấyôngCửucólắmcáchhànhđộngkhácthường,nênôngTrưởngcàngtòmòdữ.Mộthôm,thằngđầytớchạylênnhàtrêntrợnmắt,trợnmũi,thìthàovớiôngrằng:

-Conthấycáichậuthauđenquá,ôngạ.Conkhôngbiếtôngấylàmgìmàbắtconđánhmãikhôngsạch.

-Thếà?ÔngTrưởngcũng trợnmắt tokhôngkémmắtđầy tớ,đâu!Ðâu?Chậuđâu?

-Conđánhsạchrồi.

-Bậnsauấynhé,màyđemlênchotaoxemnhé.

-Nhưngmớibậnnàyôngấymớibảoconđánh,mọibậnôngấyvẫnlàmlấy.

-Thếà?Bậnsau, thấyôngấysắpđánh,màynóivớiôngấy rằngđểmàyđánhhộnhé.

-Vâng,nhưngconsợôngấymắng.Vìôngấydặnconđừngnóivớiông.

-Thếà?Quáinhỉ.

Rồitốihômấy,ôngTrưởngluẩnquẩncảđêm,đâmlo,khôngbiếtngườinàylàmậtthámthựchaychínhlàtayhộikín.NhưngchẳngcólẽôngBaTuầnlàemhọrấtthân,rấtđángtinkhôngkhilạinỡlừadối,đểlàmtailàmvạchoôngnhưthế.HaylàôngCửusẽlàmlợichoôngnhữnggìmàôngchưabiếtchăng?ÔngcàngcầnphảidòxétôngCửutừngbước.

Mộthôm,lẳnglặng,ôngthânhànhđitheoôngCửu,thìquảnhiênôngthấyông taxuốngdướicuối tổngvàohàngnướcnhàbàTổng íchngồi từsángđếntrưa,rồiđứngởgốcđađầulàngvơvẩnđếntốimịtthìvề.ÔnghỏibàTổngích,thìbàấycũngbảođãđếnhơnthángnay,vẫnthấyngườinàyvàonghỉchânởhàngấy,cókhingồicảngày,nhưngkhôngnóichuyệnvớiai,hoặchỏihandòlagìcả.

Hômsau,lúcđươnguốngrượuvớichảcá,ôngTrưởngđánhliều,hỏi:

-Thếnào?Việcônglàmsắpcóhiệuquảchưa?

ÔngCửuradángsợhãi,vộibịtmiệngbạn,xuataynói:

-Chớ!Bấtkhảlộngôn!Tốibấtkhả!

Rồiôngđánhtrốnglảngngayrachuyệnkhác,khiếnchoôngTrưởngcàngđâmnghi.

Tốihômấy,ôngCửuấubảothằngngườinhàlấychomượncáithauđồng,rồiôngđóngchặtcửabuồnglại.

ÔngTrưởngnghetin,bènrónréndòmquakhevách.ÔngthấyôngCửucởitrầnra,mởva-ly,đếmlấyramườiđồngbạc,bầysátnhautronglòngthautrắngxóa.Ðoạnôngđứngchắptaymộtcáchrấtcungkính,miệnglẩmbẩmcâugì,rồivớivàogầmgiườnglấylênmộtcáichailớn,đổnướcđenđenvàotrongthau.Ônglắcthauđếnhàngnămsáumươilần,rồisauđánhcáidiêm,châmlửavàonước,thìtựnhiênthấykhóium,khôngtrôngrõgìnữa.Ngaylúcấy,ngọnđèntắtphụt,trongbuồngtốium,ôngTrưởngkhôngthểnhậnrõđượcôngCửu làmnhữnggì cả.Một lúc lâuđếnbabốngiờđồnghồ sau,trongbuồng lại bật sáng, thì không cógì khác thường.ÔngCửu tựmangthauđiđánh,rồingaylúcấy,dễđếnmườihaigiờđêmrồi,ôngtakhănáorađi,dặnđếnbốngiờchiềumaithìvề.

NhânôngCửuđivắng,ôngTrưởngbènmộtmìnhlẳnglặngvàobuồngdòxét.Ôngsoiđènvàogầmlấycáichairaxem,thì thấycómộtthứnướcgìđenkịtnhưmực.Ôngsoikỹmọinơi,bỗnggiậtnẩymình,ôngthấycómộtviêngạchgiữagậmphảnbịcậylên.Ôngnhấcgạchlên,bớiđấtra,thìlạquá,mộtcọcbạcmườiđồng,buộcchằngdâyđỏchữthậpnằmnghiêngởđó.Ôngcởidây,xemkỹtừngđồng, thìquảlàđồngbạctavẫntiêu,gõkêurấtròntiếng.Ôngbènbuộccẩnthậnlại,đểtrảvàochỗcũ,lấpđấtlên,chặnlạihòngạch,nhưngnhấtđịnhrồisẽhỏiôngCửuchoraviệclạnày.Nếucóđiềugìámmuộiởtrong,tấtôngkhôngtha,thếnàocũngtrìnhquanvềbắt.

Ðã là thân, tôi không giấu giếmôngmộtmảymay, ôngCửu nói với ôngTrưởngthế.Ôngtínhtôikhônglàmgìmàquanhnămđượcphonglưu,tứclàtôichỉnhờởcáiphéplạnàythôi.

-Phépgì?

-Phéplàmchobạcđẻ.

-Ồ,ôngcóphéplàmchobạcđẻ?Lạnhỉ!

ThấyôngTrưởngrấtngạcnhiên,ôngCửucườiđáp:

-Phải,chonênaibiếttôithìbiết,khôngbiếtthìthôi,tôikhôngcần.Rồitôicũngđịnhđềnơnôngmộtbận.

ÔngTrưởngvộitrợnmắt,nóilấylòng:

-Chết,ôngnênsẽchứ?

Khôngcần.Tôicóđúcbạcgiả,cóđiăntrộmăncướpcủaaiđâumàsợ.

ÔngTrưởngcườiíchkỷ:

-Nhưngngườingoàibiếtônglắmtiềnthì...

-Thahồchohọcướp!Cướpbaonhiêu, tôi lại làmrađượcbấynhiêu.Tôivẫnđigiúpngườinghèokhóchảvẻthaynữalà.

-Ônglàmbạcđẻthếnào?

-Cứmột đồng thì đẻ ramột đồng; chứ không đẻ ra hơn được.Ví dụ tôimuốncómườiđồngthìtôi làmphépchomườiđồngcủatôiởcữ.TôihọcđượcphépnàyởtrênMườngphảicầuthầnchúvàcóthuốc.

ÔngTrưởngsựchiểu,trònmiệnglạivànói:

-Ồ,thảonào!

-Lầnvừarồi,tôithấybạckhôngđẻ,tôibiếtngaybịlộ,tấtthếnàocũngcóhơingườilạmóđếnnó.Vìbạcnóởcữphảiđúnggiờchonênhẳnôngthấymọikhitôivềlúcnàocũngđúnghẹnlắm.Tôicầnphảiđixakhinóthụthai,vìnếutôiởgần,thìkhôngnhữngnótịtkhôngđẻ,mànólạitiêusản,hỏngcảmẹlẫncon,nghĩalàbạcbiếnthànhrađấtcả!

-Nhưngsaotôithấykhiôngđivắnglâu,khithìôngđivắngchóng?

-À,đólàtùysốbạccầnđẻ.Muốnlàmđộhaibađồng,thìđivắngít,nhưngmuốnlàmhàngchục,hàngtrăm,thìphảiđivắngnhiềuhơn.Cáiđóphảitínhtrướcchứ.Chỉlỡvềsớmhaymuộnmộtchútlàmẻbạcấyhỏngtoi!

ÔngTrưởngtủmtỉmnói:

-Ônglàmthửchotôivàiđồngnhé.

-ÔngCửucười,gậtđầu:

-Ðược,nhưngmà...

-Nhưngmàsao?Haylàlàmhộkhôngđược?

-Khôngphảithế.Cáiphépđẻbạccũngnhưđẻcon.Ônglấybàấythìđẻracon là con ông, tôi không nhận là con tôi được.Ấy nó như người, chẳngkhácmộttýgìcả.Bạccủatôiđẻ,đốôngtiêuđược.

-Lạnhỉ.Thếđivaymàchonóđẻcóđượckhông?

-Ðượcchứsaolạikhông?Miễnlàchínhtayôngđưatôi,thìthếnàotôicũnglàmđược.Nhưngcómộtđiềukỵlàbạccủatôimàchoôngvaythìkhôngtàinàotôilàmchonóđẻđược.Cũngnhưhaingườiđànbàlấynhaucókhinàođẻđượcracon?Hà!Hà!Hà!Ônghiểukhông?Haylạibảotôiđónđầu!

-Không,chết!Chết!Cókhinàothế!Tôihiểurồi!

-Phải,bởivìtôithiếugì,choôngvaybaonhiêumàtôihếtđược,vảcómấtđiđâumàsợ,nhưngchỉtạikhônglàmchonóđẻđượcthìtổphíthuốcmàthôi,vìnhưthếcũngnhưlộvậy.Tacóviệcgìgiấuđượcquỷthầnđâu?Ðếnngaynhưtavớinhaucũngcònkhônggiấuđượcnhaunữalà!Hà!Hà!Hà!

ÔngTrưởngngẫmnghĩhồilâu,rồiđứngdậy,mởhòmlấyranămđồngđưaôngCửunói:

-Nhàtôichỉcòntừngnàybạcđồng,ônglàmơnhộtôimộtmón.

-Vâng,nhưngôngbảođánhmấyđồngnàyrõmớihộtôi.Rồitôi làmchomắtôngtrôngthấynhé.

ÔngTrưởngmừngrỡ,cảmơnôngCửu,vàtạlòngtrờirunrủichođượcgặpôngthầngiángphúc,từnaykhỏinỗivấtvảvềcáchkiếmtiền.

Khimấyđồngbạcđãđánhthựcsángnhoáng,ôngCửubènvàobuồngvớiôngTrưởnggiảicảtiềnlênmặtchậuthau,rồimiệnglẩmbẩmmấycâuthầnchú,đổvàothuốc,vàlắcđilắclạimãi.Ðoạnôngđánhdiêmchâmthuốcvàothuốcthìkhóiumtỏakhắpbốnbên,rồiđèntắt;mộtlúc,ôngCửubảothắpđèn,thìđãthấychậuthaukhô,mànămđồngbạcbuộcvớinhaubằngchiếcdâyđỏchằngchữthậpởgiữađáychậu.

-Thôi,bâygiờthìôngphảiđểtôilàmmộtmìnhtôiđichônbạcđây,cũngnhưtadưỡngthaiấymà,ôngđừngxemmàlộ.Lộthìkhôngnhữngkhôngthành,màbạclạitiêusảnhếtmất.

Nói xong,mộtmình ôngCửu ra vườn, ôngTrưởng không dámdòm theonữa.MộtlúcôngCửutrởvềvộivãgiậtlấycáikhănvàchiếcáo,vừađivừarảobướcracổng,vừaquaylạinói:

-Tìmđượcđấtchônlâuquá,nêntôisợmuộn,tôixinphépôngtôiphảiđingay.Nămgiờrưỡisángmaitôivề.Thậtlàvìônganhnêntôimớiphảilật

đậtđấynhé.à,ôngchớnênnóivớiaiviệcnày.

-Vâng!Cảmơnônganh.

TrongkhivắngôngCửu,ôngTrưởngthấpthỏmkhôngsaongủyên,trongbụngkhấpkhởimongchochóngđếnsáng.Ðộngchợpmắtđượcmộttýlàđãnằmmêthấymình trởnênnhàcựphú,cóđồnđiền,cóô-tô.Rồivừa tảngsáng,ôngđãngồinhổmdậy,tỉnhnhưconsáo,tayxáchcáiđồnghồ,racổngđứngngóng,nhìntheotừngphút.

Ðếnnămgiờhaimươithì,đúnghẹnquá,ôngCửuđãởđằngđầulàngđilại,đếncổngnhàthìvừanămgiờhaimươichín.ÔngTrưởngtrỏđồnghồvộilarầmrĩ:

-Ấychết!Sớmmộtphútcóđượckhông?

-Ðược,khôngngại,tôiđếnnhànhưngkhônglêntiếngvội,cũngnhưtôivềđúnggiờ.

-Thếngộmuộnvàiphútcóđượckhông?

-Ðược,nhưngmuộnquáthìkhônghay.

-À,ranócũngnhưuốngthuốc.

-Chínhthế!Thôi,đúnggiờrồi,ôngragốccâycamxanhmàđàolên.

ÔngTrưởngmừngrỡ,tấttảravườnđàođất,thìquảnhiêncóhaimónnămđồngbuộcriêngđôibằngcáidâyđỏ,giốngnhaunhưđúc!Nhữngđồngtròn,trắng, xỉnh xình xinh,mới nguyên, lóe sáng trước ánhmặt trời buổi sớm,nhưhémộtnụcườivuivẻđểchàochủ.ÔngTrưởngngắmnghía,gõ thử,sướnglắm.ÔngCửunóiđùa:

-Hayôngchotôinào?

ÔngTrưởngdúmmiệngvàomàcười,vànóiđùalại:

-Vâng,ôngcótiêuđược,mờiôngcứtiêugiúp.

-Xincảmơnông.Giátôicótiêuđượcthìôngchảphảibảo!Bâygiờôngcóquẳngrađường,cũngkhôngmất.

-Thậtà?Thếnhàtôitiêucóđượckhông?

ThấyôngTrưởngngơngác,cóýsợhãi,ôngCửuphìcười:

-Ðược,nhưngôngphảinói:ù-ùcạc-cạc,tachođồngbạc,phảicảmơnta,đimàtiêupha,ù-ùcạc-cạc.

-À,lạnhỉ,ù-ùcạc-cạc,tachođồngbạc,phảicảmơnta,đimàtiêupha,ù-ùcạc-cạc.

Từhômsau,khôngnhữngôngTrưởngSắcvàôngCửuấuphảitiếpkháchănghẹ,màbọnnhàgiàu,ngốc,cũngkéonhauđếnchơirấtđông.Ainấyđềumuốntỏlòngthânthiện,vàcốmờichođượcôngCửuđếnchơinhà,uốngrượu.ÔngCửucảmđộng,thườngnóivớiôngTrưởng:

-Tôiđithiênhạđãnhiều,nhưngkhôngthấyđâuvănvậtnhưvùngta.Tôixemra,ởđây,aicũngtrunghậu,biếtquýngườilắm.

NhưnghọchiêuđãiôngCửuđểhọlợidụngôngấy,vìcáiphépbímậtlàmchobạcđẻmàôngCửudặnôngTrưởnggiấukín,nóđãhởtoácramấtrồi.ChonênkhôngngàynàoôngCửukhôngcóngườinhờlàmbạcđẻ.Tuyôngcũngbiếtrằngđãăncủangườitamộtbữathìphải trảơn,nhưnghọnhiễuquá,màtừchốithìnể.ÔngTrưởngthấyvậy,lấylàmngượng,songbiếtlàmthếnào?Nàocómấtgìcủariêngôngđâumàngại,vảlạihọnểôngCửuthìhọnểcảông,ôngCửuđượchọchiêuđãisao,thìôngcũngđượchưởngnhưthế.Thôi thìđượcmộtdịpchongười làngnướcnhờvả,màngười làmơnvẫnvuilòng,khôngphànnàn,thìôngcũngmặcôngCửuvớihọ.Chonên,ngườiđưamộtđồng,kẻđưadămđồng,ainấyđềunhờôngCửulàmthửchomộtbận.Ðồngbạccon,họ thấynhưhệtđồngbạcmẹ,mà tiêuphadễdãinhưthường,nênhọđềunghĩnhưnhau,cốgiấugiếmmối lợi,đểgămchoriêngmìnhcáimỏmàđivaymượnchỗxaxachodễdắt.Cácôngnhàgiàuthìđịnhthảconsănsắtđểbắtconcásộp,nênđịnhchờdịptốthơnđểmờihẳnôngCửuđếnởnhàmình,mànhờôngmộtchuyến.

Nhưngđượcđộmươihôm,ôngCửutuyênbốmộttin,làmchodânlàngđềungaongán:

-Tôikhôngởđâynữa.Tôilấylàmnhớcácngàilắm.

-Ôhay!Ônggiậngìchúngtôi?

-Phépbạcđẻnhưthế,hễtôiởđâuquáhaithángthìkhônglàmđượcnữa.

Cácngàicólòngyêumàlưutôilạicũngvôích.

-Vậyôngđiđâu,chochúngtôibiết,hoặcôngchochúngtôirõquýquánvềđâu.

-TôiquêởHànội.Tôicónămmươinócnhàởcácphố.Lại tỉnhnào tôicũngcómộtnếpnhà.Nhưngtôikhôngthểlàmphépnàyởngaynhàcủatôiđượcnữa.Vìnhànàotôicũngởquahaithángrồi.Trờiơi!TôicònnhớkhitôiởHànội,saomàbậnthế.Aicũngđemtiềnđếnđểnhờđẻ,đếnnỗikhônglúcnàođượcnghỉcả.

-Vậyôngđịnhđiđâu?

-Tôicũngchưađịnh.Thôi,gặpnhaunhưthếlàđủ,khinàotôinhớcácngài,tôisẽđếnchơi,cóngạigì?

-Nhưngmàtôimuốnnhờôngthíchodânchúngtôicáiâncuốicùng.

ÔngCửubùingùicảmđộng:

-Lọlàcácngàicònphảinhắc.Tôiởđâybấylâuđượcnhờvảdânlàng,chonêntrướckhiđứngdậy,tôicũngmuốngọilàtrảlạichútnghĩaấy,đểlưulạicáitiếngvềsau.

Ainấyđềuhởidạ,nói:

-Vậyhômnàoôngtừgiãchúngtôi,chúngtôixinmờiôngdựmộtbữatiệcđểtỏlòngquyếnluyến.

-Cácngàicólòngtốt,tôikhôngdámtừ.

Cảlàng,từônggiàbàcảchochítrẻcon,aicũngtấpnậprủnhauđếnnhàôngTrưởngđểđưabạcđiđẻ.Thôithìcóbaonhiêubạcgiấy,hào,xu,họđổithànhbạcđồng,vàđánhchothậtbóngloáng.ÔngCửumỏitaybiênsổtronghaingày,vì từ thằngkhốdây trong làng, cũngcốcầmcốbán trácđồđạctrongnhàđểkiếmvàiđồngbạctrắng.ÔngChánhBá,giầunhấttổng,đưađẻhẳn năm trăm,mà còn tiếc vì vội quá, không kịp bán nốtmấy chụcmẫuruộng,ôngLýThới,ôngLýSang,ôngPhóUng,ôngCảSích,vânvânvànhữngnhàcómáumặt,đềucùngnhauđưahàng trăm,cònhạngđưahàngchục,hàngđồng,thìtênbiênvừađenkịthaimươitranggiấy.Khicộngsổ,ôngCửuphảilắcđầulèlưỡinóivớiôngTrưởng:

-Sáunghìnbảytrămsáumươitưđồng,chà!Cólẽtôiphảilánhđếnbẩytámhômchắc!

-ÔngTrưởngcườigượng:

-Chúngtôichỉdámphiềnôngcólượtnàynữathôiđấy.Ôngchịukhóvậy.

-Vâng,tôicódámphànnànđâu!

Vừaxẩm tối,mọi người đã chen chânnhauvàonhàôngTrưởngđểđượcxemphéplạ.

Nhưnghọcóđượctrôngthấygìđâu,vìphảiđứngcảởngoàisân,màôngCửuthìởtậntrongbuồngđểlàmviệc.Hàngnămsáugiờđồnghồsau,bỗngôngTrưởng,vẻmặtquantrọngnhưôngtướngchạyrahèhôlớn:

-Bâygiờaiphảivềnhànấyđểbạcdưỡngthai.Cấmkhôngaiđượcdòm,vìnếucóngườilạthìbạctiêusản,biếnrabùnmấtcả.Aikhôngtuânlệnhmàlàmhỏngmẻnày, thìphảiđềnsáunghìnbảy trămsáumươi tưđồng,mộtthànhhai!

Mọingườithấycâunóiđềusợthiệtđếncủariêng,bènkéoồcảravề.Ðộnămphútsau,sânnhàvắngvẻ,ôngCửubènđidòlachungquanhhàngrào,rồimộtmình,khênhbạcravườn,lúihúilàmnốtcôngviệc.

Lúcchônxong,thìvừahaigiờsáng,ôngCửumệtnhoài,mồhôimồkênhễnhại,nhưngtheophép,ôngphảilánhxachỗbạcdưỡngthai,nênôngvộivãkhănáorađi,vàdặnlạiôngTrưởng:

-Bốngiờkémnămsánghômthứbảysau,tôisẽtrởlại.Trongchínhômtôikhôngcóđây,ôngphảicấmkhôngđượcchoailaivãngravườnnhé.

Chẳng phải nói thì độc giả thừa hiểu rằng ôngCửu ấu đi lượt ấy thì thôikhông trở lại cái làng văn vật này nữa,mà số bạc ngót bảy nghìn, khôngnhữngkhônglàmmẹđồngnàomàlạithànhraconôngcả.

Thếmàđúngngàyhẹn,cảlàng,lớnbégiàtrẻđềuphớnphởđếnsânnhàôngTrưởngđểchờôngCửuvề.Họnóngruộtnêncốthứcsuốtđêm,đếntậnbốngiờ kém sáu phút, nhưng cũng không thấy bóng ông thầyMường đâu cả.Ðàovườnthìkhôngaidámđào,vảbiếtchỗnàomàđặtlưỡicuốc?

Ðồnghồchỉbốngiờkémbốnphút,mọingườikhôngkiêngannữa,bènbàn

nhaucứđánhbạomàđào.Nhưngsụcsạocảvườn,họchỉthấy...Sốbạcđãbịtiêusản,tiêucảconlẫnmẹ!

Việclừadốivỡlởra,cảlàngđếnchửirủaôngTrưởngSắc,bắtôngphảiđitìmchođượcthằngbợmđểlàngđitrìnhquan,bỏtù,nhưngnghĩđếnôngBaTuầnsợmôihởrănglạnh,nênôngTrưởngphảicâmnhưhến.Tứcquá,ôngbènnhấtđịnhđiraCẩmPhả,đểtrútchoôngBaTuầnnhữngcủachẳngngonmà làngnước tặngôngxơi,vàbắtôngấyphảiđi tìmđứagianphi,kẻoởlànghọlàmsốtruộtlắm.

Ðếnnơi,mặthầmhầm,ôngđemlờitráchmóc,thìôngBaTuầncứcườinhạtmàxinlỗihoài.Rồisau,chẳnglàmthếnàohơnđượcnữa,ôngmớidịu,thìôngBaTuầnghévàotaiông,hỏinhỏ:

-Bácmấtbaonhiêutấtcả?

-Ðúngbatrăm.

-Thếbáccómuốnhắnđềnlạihaykhông?

ÔngTrưởngbĩumôi,nóinhiếc:

-Hắnđền!Biếthắnởđâumàđền?

-Ðược, tôibiết.Nhưngbácđừng lôi thôivớihắn.Báccứđểchohắn làmchỗkhácmớiđược.

-Nhưnghắnlấygìmàđềntôi?

-Bácvềlàng,phảimậtchuyệnnàyđi.Này,hắnsẽlấycủangườikhácđềnbác.

-Hắncònlấycủaaiđược?Aidạigìmàtinhắnnữa?

-Ồ,thiếugì,lạinhữnghạngcótiềnvàdạidộtnhưtôivàbácchứgì!

-À,ôngTrưởngsựchiểu,nói:-À,rachúlậptâmgiớithiệuhắnvớitôiđấyà?

BaTuầncười:

-Phải,vìtrướckiatôibịchúHaiÐônggiớithiệu,nênxuýtmấtvớinóhai

trămrưởi,nhưngchúấyxuitôinênimđi,màrủmộtngườithânthíchvàcócủavàocạmđểnólừathìnótrả.

-À,nóranhquánhỉ.Thếbâygiờchúbảotôicũnglàmnhưchúà?

-Ừ,tộigì.

ÔngTrưởngcắnngóntaynghĩngợimộtlúc,rồigậtgùnói:

-Ðược,ôngcậuruộttôilàôngNghịThăng,giàucótớivạn,màcũngthựcthàdễbảonhưanhemmình.Ôngấytincậytôilắm.Ðểtôigiớithiệuchonó!

Nóiđoạn,đắctrí,ôngTrưởngSắccườixòa,màôngBaTuầncũngômbụng,gòlưng,mépsoạcđếnmangtaimàcườinhưnắcnẻ...

Báohiếu:Trảnghĩacha

Mưaphùn.gióbấc.Rétbuốtđếntậnxương.

Nhưngmưa,gió,rét,cóhềchiđếnbữatiệcgiỗôngcụđẻraôngchủhiệuxecaosukiêmchủhãngôtô“ConCọp”?Bởivìtrongbuồngkhách,cửađóngkínmít,hơilửalòsưởixônglênnóngrực.Màkháchđếnchơi,ôngnàocũnggóimìnhvàođếntrămthứáo,lạixùxùởcổmộtchiếcchăncon!

Kháchđếndựtiệctoànlàhạngôngnọôngkia,danhgiá,màôngchủnóilàchỗthân.Chonêncốmờichokỳđược.Vìchínhôngcũnglàhạngtaimắttrongphốphường.Ônglànhàtưbảnvậy!

vảlại,khôngnhânngàygiỗbố,màlàmbữatiệcchothựclinhđình,mờimọccho thực đông khách, để tỏ rằngmình tuy nhờ trời làm ăn đã được khá,nhưngchẳngphảihạnguốngnướcquênnguồn-Bởiđạolàmconlàphảibáohiếu cho chamẹ,đểkhỏiphụcông sinh thànhdưỡngdục, thì thếgianhọcũngcườicho.Nghềthế,phúquýsinhlễnghĩa.

Màphúquýsinhlễnghĩathực.Chẳngtincứnhìncáchcửchỉcủahaiôngbàchủnhàrađóntiếpkháchthìđủrõ.Haiôngbàcùngbéotốt,đẹpđẽ.Nhấtlàông,cáibụngphưỡnra,nấp trongbộquầnáoxếpnếpcứngthẳngnhưcáihộp.Tócbóngmượt,nhẵnnhưcáigáolĩnhúptrênđầu,khôngchịukémvẻđẹpvớibộriasửakhéonhưvẽ.Miệnglúcnàocũngchựctóeramộtchuỗicười.Vìngàyhômnay,bổnphậnônglàphảihaycười.Màđãcườithìcườicựcto,ômbụngmàcười,cườicảtừcâunóibuồncườiđếncâunóikhôngbuồncười.Nghĩa làônghếtsứckhoecáicười lấy lòng,cáicười thiệpđờicủanhàtưbản.phải,ngườitađãchẳngquảnmưa,gió,rétmướt,màquábộđếnnhàđểchiếucốthìmìnhphảilấylàmhânhạnh,vuivẻmớiđược.Chonênaiđến,ôngcũngchắptayváichàocungkính,rồimờimọcâncần,quýquý,hóahóa,ănnóirõramộtnhànềnnếp,giagiáo.

Trongbuồngăn, tiệcđãdọn trênbàn, cáibànchữnhật,giải trênmột tấmkhăntrắngnuột.Cốcto,cốcnhỏ,chailớn,chaicon,bátsứ,đĩaTây,bàylaliệt,nhưngcóthứtự,lónglánhdướingọnđèntrămnến.

Chuôngsáugiờvừadứt.Kháchđếnđãđủ.Mộttiếngôngchủmời,thìmộttrămbốn tư chiếc chân, vừa chânngườivừa chânghế, lê sền sệt trênnềngạchTâybónglộn.Haimươibốnchiếccốcđầyrượuđụngnhau,chủkháchbắtđầucầmđũa.

-Xinngàichophépchúngtôivàovôphépbàchủ.

Câunóivừadứt,thìđãthấybàchủởtrongbuồngđira,chắptay,tươinhưcáihoa:

-Cácquanđãcólòngyêuchúngtôi,màđếnchiếucốbữacơmthườngnhàchúngtôi,chúngtôixinđatạ.Xinrướccácquanxơirượu.

-Chúngtôichẳngdámtinlàbữacơmthường!Kỵcụcốôngmàôngbàlàmtothếnày,thìchúngtôitựxétmìnhlấylàmxấuhổvìbấthiếu.Thôinhờbànóigiúpchochúngtôixinvôphépcụcốbà.

-Thưacácquan,cảmơncácquan,cụbàchúngtôiởtrongnhàquêạ.Nhiềulầnchúngtôimờiraởđây,nhưngkhôngchịuđi.Chonênchúngtôivẫnlấylàmânhậnlắm.

Cáilễphéptắctráchđãlàmxong,chủkháchănuốngrấtêmđềmvuivẻ.Êmđềmvuivẻthực!sungsướngthay!Củilòsưởinổđômđốp,átcảtiếnggiọtmưaphùn.Chuyệnnóitolàmlấpcáctiếnggióbấcthổi.Hơirượunồngnàn,ainghĩđếnrétbuốtthấutậnxương.

+

++

Mưaphùn.gióbấc.Rétbuốtthấutậnxương.

Ngoàiđườngphố,ởquãngtrướccửanhàcóbữatiệcnày,cómộtngườiđànbà,lưngkhoácáotơilá,đầuđộichiếcnónnghệ,dángđiệubỡngỡ.Bàdòmhếtnhànọđếnnhàkia,màlạidòmmộtcáchngốcdại.Nghĩalàkhôngnghĩđếnrằnglỡngườitađuổi,haymắng,cholàđịnhrìnhăncắp,ngườitabắtlêncẩmthìsao?Dòmchánrồilạihỏithăm.Màhỏichỉđộcnóitrốngkhông.Khichẳngaihoàihơimàtrảlời,thìbàtacũngkhôngbiếtphànnànhoặcsửalạicâuhỏichonhãnhặnthêmchútít.Ấythếrồichịuđứngngoàiđường,nhưyêntrírằngởđâycũngnhưởnhàquê,khôngcóxepháoqualại.Bàlạinhìnquanhquẩntừngnhàmột...

Hàngmườilămphút,bàtaloanhquanh,đilạiđếnnămsáulượt.Rồinhậnthấymộtcáinhàcócáimáichĩara,bàbènđứnglạiđểtrúmưa.Ngườiđànbàấytrạcngoàisáumươi,trôngrõquêmùa,đầnngốc.Mặtmũiđenđủi,dăndeo,xấunhưconkhỉ.Haimắtthìtoétnhoènnhữngdử.Cáihàmtrênthìchìaranhưmáihiên.Haitaythìlóngcóng,gícáinútbuộcgiảiyếmvàotậnmắt,

lúng túngcởimãimới lấyđượcmộtmiếng trầu, bỏvàomồm,nhaiphómphém.Trônglạicàngxấu.Cáiáovảinâudầycồmcộp,cáiquầnmộtống,nóinômra,làcáiváy,lùngthùngnhưcáibồ,chỗthìướt,chỗthìkhô.Cólẽlàbộcánhquýnhất,nênratỉnh,mớidámmặcđến,naybịướtthìtiếc,nêncốvắtmãichokhỏiđẫmnướcmưa.Rồilạicởicáikhănvuôngra,đểhởcáiđầubạctrọctếchmàgãi,nhănmặtlạimàgãi.Rồilấyngaycáikhănđộiđầuấymà lau chỗ gấu váy có dính đất. gớm, saomà người đâu lại có ngườikhôngbiếtthếnàolàbẩncả!

Rétđãrunlênchẳngđược,lạicòncứlẩmbẩmnóimộtmình.Khôngbiếtnóinhữnggì?Tínhcông tínhviệchay là than thở,hay làvui thúcái chi chi?Nhưngthếthựcrõlàcáilốingườitừthuởbéchưahềđượcthấycáigìlàhểhả.

Đươngngồithìbỗngđằngsaulưngcótiếngcửamở.Ngườiđànbànhàquêquay lại, thì thấy trong nhà đèn điện sáng trưng, lố nhố bao nhiêu người,hìnhnhưănuống.Chỉ trông thoángcó thế thì thấycửa lạikhép lại,vàcóngườiđira.

-Alê!Chạy!Chốcnữahãyđến.Ngườitavừamớiăn!

Nóixongngườiấyđi.

Bàlãonhìntheo,khônghiểuhọbảoai.Nhưngchừngcũngđoánrằngngườiấylàbồibiệcởcáinhànàyđây.Chonên,mộtlátsau,trôngthấyngườiấyvề, bà lão đứngngaydậy, toan hỏi.Nhưng chưanói được gì, đã bịmắngngaycâunữa:

-Alê!Khôngđiđithìôngấyrabâygiờ!

-Đâycóphảinhàôngchủkhông?

-Ôngchủnào?khôngbiết!Alê!Đi!

Thếrồicửalạihéra,rồiáplại.Ngườiấyvàotrongmất.

Bà lãocố liều, rón rénbước lênbậc thềmcao,dòmquacửakính.Vìđènsáng,nêntrôngrõlắm.Rồikhôngbiếtnghĩsao,bàlấytaysờmãivàocửađểmở.Nhưngkhôngbiếtcáchnào,bènlaythìnhthình,nhưkhôngsợhãigìcả.

Mộtngườiđứnghầuchạyramởcửa.Cólẽlàngườibannãy,chonênthấybàlãothìđẩyra,vànói:

-Đi!Chốcnữa...!Dạ!

Cánh cửa lại đóng đánh thình. Bà lão nhìn theo, thì thấy người hầu ấykhoanhtayđứngnóigìvớimộtngườiđươngngồiăn.Màchínhvìđãtrôngthấyngườingồiănấy,nênbàlãomớidámbạodạnnhưthế.Ngườingồiănấytứclàôngchủnhà,chủhiệuxecaosukiêmchủhãngôtô“ConCọp”.

Ôngchủđứngphắtdậy,phưỡnbụngđiramởcửa.Bàlãomừngrỡ,hípmắt,nhănnhócáimặtđểcườivànóitotướng:

-Thànhratôingồingayởcửanhàmàkhôngbiết!

Ôngchủnhàcaumặt,raýkhôngbằnglòng,tặclưỡimộtcái.Rồicánhcửalạiđóngậplại.

Bàlãokhônghiểurasao.Haylàmìnhtrônglầmchăng.Ấythếmàcònngốcquá,bàcốcạyvàđẩymãicửa.Nhưngmay,khôngsaođẩyđược.Nhìntheovào,bàthấycáinhàôngấyđituộtvàotrong,màkhirangồivàobàntiệc,thìlạicườinóinhưtrước.

Độmườilămphútsau,cóngườiđậptayvàolưng.Bàlãoquaylại,thìngườiấynói:

-Tôiđưabàcụđivàocổngđằngnày,ôngtôibảothế.

-Khôngđiđượclốinàyà?

-Ôngtôiđươngcókhách.

Bà lão bướcxuống thềm, đi theo.Vònghai phố thì đếnmột cái cổnghơirộng.Cổngmở,bàbướcvào,điquamộtcáisân,thìđếncáinhàcon,trongcóchiếcôtôbóngnhoáng.Ngườiấybảo:

-Bàcụngồitạmđây.

Bàlãonhìnbốnbên.Đèntuysáng,nhưngcũngkhônghiểumìnhngồitạmnhàai.Mànóirằngngồi,chứcócáigìđểngồiđâu.Vảmuỗivàhôithốiquá.Nênchỉmongchóngcóngườiđưavề,đểlễvàđểnằmnghỉ.Vìđixengótmộtgiờđồnghồcũngmệt.Bàlãonóngruộtquá.

Nhưngmaysao,mộtlátsauthấycóngườiđiđến.Bàlãonhờnhắnôngchủxuốngchomìnhhỏi.

Độmươiphút,quảnhiêncótiếnggótgiàylộpcộpnệntrênsângạch.Bàlãocốnhìnxemai.Mừngquá.

Thậtđíchlàôngchủ.

Ôngchủđứngtrướcmặtbàlão,nétmặthầmhầm,trợnmắt,khoanhtayvàongựcmàgắt:

-Mộtsuýtnữathìlàmtôiêcảmặt!Aibảobàralàmgì?

Bàlãochưakịptrảlờicáicâuhỏikhôngngờ,thìđãbịmắngluônmấycâunữa:

-Tôiđãcấmbàkhôngđược rađếnđâykiamà.Đãmột lần trước rồi,màkhôngchừa!Bàkhôngbiếtđểsĩdiệnchotôi!Đâynày,bàcầmlấy!Bàvềđi!Mặckệbà!Bàphảivềngaybâygiờ!Mớicóhơnbảygiờ,cònsớm!

Nóixong,ôngấnvàotaybàlãomộtcáitròntròn,rồiquaygóttrởlên,vàgọirầmrĩ:

-Thằngbếpđâurồi!Màyđưabàấyra!Màmàyphảibảochúngnórằngtaocấm,khôngđứanàođượckéobàấycả!Chomàđibộđểbậnsaumàchừa.

Bàấylàai?Bàấylàmộtngườiđànbàgóa.Đãngoạibamươinămnay,cómộtđêm,bàấytrótdạichiềuchồng,màtìnhcờđẻrađượcmộtđứacontrai.Sinhđượcítlâu,trờibắttộibàấygóabụa.Nhànghèo,làmănvấtvả,kiếmchẳngănđủ,nhưngbàấychẳngnhẫntâmbỏđứabéthơngâytrảnhàchồngđểbướcđibướcnữamàvui thúvớicái tuổixuânđươnghơhớ.Quamấynămkhónhọc,khisài,khiđẹn,suýtchếtmấylần,thìđứabéđếntuổiđihọc.Rồivìnghèokhổquá,nóphảiratỉnhkiếmăntheoanhem.Nhờđượccáinónhanhnhẩu,láulỉnh,liềulĩnh,màchẳngbiếtnólàmănrasao,nócóđượcítvốn,rồilấyđượcởđâumộtconvợgiầu.Từđó,thằngấymộtngàymộtkhá,buônbánpháttài.Naygiàuđếnhàngmươivạn.Thằngconấytứclàôngchủhiệuxecaosukiêmchủhãngôtô“ConCọp”vậy.

Bà lão lẩybẩy, theongườibếp lôi racửabannãy.Đếnđường,cònđươngngơngơngácngác,chưarõnênđilốinào,thìkhôngbiếttâmtríđểđâu,bàtalậpcập,vấpmộtcái,ngãxoàingayrarãnhcống.Quầnáomặtmũilấmbêbết.Cáitròntrònvẫnnắmtrongtaybắnquăngđi.Bàlãocốsờsoạng.Khitìmthấy,bèngívàomắtđểxem,thìcáitròntrònấylàđồnghàován...

Mưađểkhóc, gióđể rên.Rétđể cắt đứt ruộtmẹngười conmàhọđương

khenlàhiếutử.

TiểuthuyếtThứBảyxuấtbản,1935

Báohiếu:trảnghĩamẹ

Đâycóphảinhàôngchủôtô“ConCọp”haykhông?

-Phải,ônghỏigì?

-Thưacụ,ôngchủcónhàkhôngạ?

-Ôngấyđivắngchưavề.

-Thưacụ,tôihỏithếnàykhíkhôngphải,cụcóphảilàcụsinhraôngchủtôikhôngạ?

-Khôngphải,convúgiàđây!

Ngườikháchđươngluốngcuống,sượngsùng,vìsựmìnhlầmconvúgiàvớimẹôngchủ,thìtrôngthấymộtngườiđànbàbéotốtvàtrẻởnhàtrongđirađếnsân.Muốnchokhỏilầmlầnthứhai,ngườikháchvộihỏingayngườivú:

-Kiacóphảilàbàchủkhông?

-Khôngphải,đấylàmẹđấy!

Câutrảlờidấmdẳn,đánglẽlàmchongườikháchphảiluốngcuốngsượngsùnglầnthứhai,thìtráilại,ngườikháchnhậnthấyvẻmặtuấtứcnhữngsựgiận dữ của bà cụ tự xưng là vú già và người được giới thiệu làmẹ, nênnhanhtrí,hiểungayrằngkhôngnhữngmìnhkhônglầmlầnthứhai,màlầnthứnhấtmìnhcũnghỏiđúng.Tất làtronggiađìnhnày,đươngcósựxungđộtmẹchồngnàngdâuchiđây.

+

++

-Tôilấycậu,làvìáitìnhcủatôiđốivớicậu,thìtôichỉbiếtcócậu,ngoàira,tôichẳngbiếtthằngnàoconnàoởnhànàycả!Cậungulắm,cậukhôngbiếtbảobàấy!

-Thôi,ngườigiàvẫnhaytrái tính,mợnênbiếtnhịn.Mợởvới tôicảđời,chứbấtquábàấysốngđượcmấynữa!

-Bàấyởđâyngàynào,tôiêchệngàyấy.Đấycậuxem,hômquađấy,một

suýtnữamàbàấyvàocửatrước,thìcóhọamặtmìnhlàmặtmo!Cậuchỉnóidốitôi.Cậuđuổibàấy,saobàấycònđấy?

-Tôikhôngđuổithìtôichết!Mợcứchửiđứanàonóidốimợ!Chẳngtinmợhỏi lại thằng bếp mà xem. Nhưng chắc bà ấy phải đi bộ mà về nên lạcđường,mớitrởlại.Tôiđãbắtbàấymaiphảivềrồi.

-Đồmặtdày!Thếmàkhôngbiếtnhục!Saonókhôngchếtđichongườitanhẹnợ!

-Thôi,mợnóivừachứ.

-Tôikhôngnóivừa,cậubênhmẹcậuà!Ốigiờiơi!Đây,cậugiếttôitrướcđi!Ốihàngphốơi!Congáigiànóhạitôi!

-Tôixinmợ!Tôivanmợ!Tôilạymợ!

-Cậubuôngtôira.Tôikhôngđểconmẹấyyênđêmnayđược!

+

++

Sánghômsau,ởcửanhàôngchủxecaosukiêmchủhãngôtô“ConCọp”,ngườitatrôngthấycăngcáimànđendiềmtrắng.Màđitrênhè,aicũngngửithấymùikhóihương,khóitrầm,thơmphức.

Trongnhàcóđámtang?

Phải,bàcụsinhraôngchủmớitạthếhồiđêm.Trongnhàtrong,thằngbếpthìthàohỏiconvú:

-Cụtứcbà,rồicụuấtlênmàchết,phảikhôngchị?

Convúnháymắt,trỏtayvàocổ,nói:

-Thắt!

ThằngQuítnghethấy,bĩumôi,trỏvàomồmmình:

-Chỗnàyđennhữngmáu,trôngghêquá,đíchlàthuốcđộc.

Uấtlênmàchết?thắtcổ?uốngphảithuốcđộc?

Chẳng đúng!Chúng nó nói láo toét hết!Quân bạc thế đấy!Đem cắt lưỡichúngnóđi!

Aimuốnrõnguyênnhânvìsaobàcụtạthế,thìhãyđọctờcáophósaunày,sẽbiết:

Cchúngtôi lấy làmđauđớn,cáophóđểcáccụ,cácquan,cácông,cácbàbiếtchorằngthânmẫuchúngtôilà:

CụTrầnThịY

Hưởngthọ67tuổi,

Chẳngmay thụ bệnh, đã tạ thế ngày 15 tháng giêng, năm quí dậu, tức làngày9Février1933,tạinhàriêngchúngtôi,phốP,số15.

Chúngtôiđịnhđếnngàychủnhật12février1933hồi8giờsáng,sẽlàmlễantángtạinghĩađịahàngtỉnh.

Dôaitử:NguyễnVănD.

Hôntử:NguyễnThịN.

Đồnggiađẳngkhấpbái.

Lờicáophóấyđănglênmườitờbáohàngngày,lạiinriêngthêmmộtnghìntờnữa.Thành rangótbốnvạn tờởnhàbưuđiệnbay ranhưbươmbướmkhắpcácnơi,khiếncáccụ,cácquan,cácông,cácbà,aithấycáitinđauđớnbàcụthụbệnhmàtạthế,cũngphảigiậtmìnhmàvộivãđếnthămviếng,vàchiabuồncùngngườigặplúcvậnhạn.

+

++

Rồiđếnđúng8giờngày12Février,đámtangcửhành.

Đầutiên,nămlácờngũhànhphấpphớitheochiềugió.Rồiđếnôngthiênlôi,bàlasát,caolênhkhênhđihaibên.Mộtđoàntrốngcàrùng,rinhtùngrinh,đi xungquanhchiếc trốngcái,mànhữngphuđều áonỉ đỏ, nóndấusơn.Kếđếnmộtcáikiệulongđìnhsơnsonthếpvàng, thongthảtiếntừngbước,trôngrấtuyvệchữngchạc.Theosaulongđình, làbốnchiếcxenhà

bóngnhoáng,trêncóbốnvịsư,mỗivịđihailọng.Rồiướctrămbàvãiđộicầudàidằngdặc,mỗibàtaycầmphướn,miệngtụngkinhầmầm.Mộtcáiminhtinhcaongấtngểuđitrướcmộtbứctrướngvócnhưcăngngangđường,cóbốnchữquenquen làdĩsơnvânámto tướng.Đoạnđếnhànghai trămcâuđối,cáivàng,cáitrắng,cáiđen,cáitím,cáixanh,cáibằngxatanh,cáibằngvóc,cáibằnglượt,cáibằngdạ,xếphàngđôi,màtrẻconcầmđứanàocũngmặcáodàitrắng.Nhữngcâuđốiấytoànchữnhokhóđọccả.Duychỗlạckhoảnthìdễnhậnhơn.Cóchữgiốngnhưthẻbàingàcủacụthượng.Cóchữtrênthìrậmrìkhóđọc,nhưngdướithì làchữlâmmuốnchừnglàhànlâm.Cócâuthìngườitabảolàcủacụlớnbốchánh.CócâuthìtrôngrõbachữBắckỳnhân, rồicóbachữcuốimớiđến tên.Nói tóm lại,nhiềuquá,khôngainhớhết.Vìcònnhữngcâucủaôngphủ,ôngHuyện,ôngtham,ôngphánchichítnhữngchữnholàchữnho.

Sauđoàncâuđốithìlàbốnnămcáibànđộc,rướcđồtamsinhvớicácphẩmvật.Cứđồmặnlạixenđồchay,màcuốicùng,làconbòthuitokếch.Bànnàobànnấychằngchịtnhữngdâyvảitrắngtinh.

Đươngmỏimắt về nhìn các nghi vệ, thì khách qua đường lại đinh tai vềngheđộikènTâythuêtựHànộivề.HọănmặcnhưlínhTâythổinhữngbàirấthùnghồn,nhưmuốngiụcngườihăngháiratrận.Cáilinhxatámngườikhênh, thong thả đi nối ngay sau phường kèn. Trong linh xa, khói hươngtrầmbaynghingút,giữacóbứctruyềnthầnvẽsơn,mớixongtốihômtrước,đểkịprước.Bàcụthìmặcáogấmvàđigiàyvânhài.Nàohoatai,nàohộtvàng,nàotrápđồimồi,nàoốngnhổsứ,aitrôngcũngđoánđượcnhàgiàu.Đisaulinhxa,phườngbátâmđưanhữngbàilâmkhốc,nhưthan,nhưkhóc,nhưoán,nhưhờn,nỉnon,rênrỉ,nghebuồnchảynướcmắtđược!Mộtngườikhăntrắng, thắt lưngxanhrangoài,giơcáiphènglênmàđánh,đểrahiệuchobọnkhênhcữu.Thỉnhthoảng,đểtrảlờitiếngphèngrè,mộthồipháchnổilên,láchcáchnhưtiếngnháikêu.Cáinhàtángthửamấyhômtrời,thợcảphốlàmsuốtngàythâuđêmmớikịpvàmớivừalòngôngchủ.Vìngheđâuđắtđến trămhai!Bốnmươihaingườikhênhđòncữu,khi tiếnkhiquành,đều đều tăm tắp. Trong nhà táng là quan tài, sơn son thiếp vàng, rất đẹp.Ngườitabảosắmmấthơnsáuchục.Trongcáiphươngduđisaunhàtáng,thìhọhàngthânthích,chenláchmàbướctừngbướcmột.Tiếngkhócthankêugào thảm thiết, ainghe thấycũngphảinão lòng.Người tabảo làbọnkhócmướn,nhưnglấygìlàmchứng?Rồiđếnhàngnghìnngười,cáccụ,cácquan,cácông,cácbà,rặtnhữngchỗthânthuộc,đitheosau.Cuốicùngthìbabốnchiếcôtô,sìnhsịchtiếndần.Vàhaibachụcchiếcxenhà,nhưnêmkhúcđườngchậthẹp.

Đượcxemcáiđámmalinhđìnhuyvệlàthế,thìtanênkhenngườihiếuchủđãkhéo trảnghĩamẹ.Mànhất lànếu trông thấyngườiấy, ta lạicàng tâmphụccáibụnghiếuthảo,khôngbếnkhôngbờ.

Ngườiấymặcđồsôgai.Chứcònbụngdạnàomànghĩđếnáoquầnchochảichuốt!Đi trước cữu thì giật lùi từng bước.Lúc nào cũng bưngmiệngmàkhóc, còng lưng xuốngmà khóc, đến nỗi phải chống gậy!Vậymà có đủvữngđượcđâu?Mấyhômnay,vìthươngmẹquáthànhraốmyếu,họhàngsợngườiấyngã lănra,chonênphảicửngườiđikèm,vừacheô,vừaômchặtlấynganglưngchođỡkhuỵu.Ngườitalạisợhiếuchủthươngmẹquáđậpđầuvàoquantài,lỡchếtthìhoài,vìlúctrongbụngbốirốivẫnhaysinhliều,nênphảibệncáinùnrơmđểchítquanhđầu.Thìdùcóđậpmạnhđếnđâu,cũngkhôngđếnnỗivỡsọ.

Ngườicondâumớilạiđángáingạinữachứ!Khốnnạn,mấyhômnay,ngườinàykêukhảncảtiếng,khóchếtcảhơi.Màôngtrờiđộcđịa,cứkhăngkhăngbắtbàcụ,hơnmộtngàykhôngở,kémmộtngàykhôngđi,đểbâygiờdâuconkhôngcómẹmàhầuhạ.Lắmlúclạinhưthùgiậnlũphinhânđạo,họcứnhẫntâmkhênhcữuđi,thìnàngdâulạinằmlănrađườngmàchắnlối,rồilạikêugàorầmrầm.Lúchạhuyệtmớicàngthươngtâm.Áoquanchưangắmđúnghướng,ngườiấyđãnhảyđánhtụpxuốngmànằmthẳngcẳngra,ômchặtlấymàhờ,màkhóc.Rồiquálắm,đếnnỗingấtđi.Nếubốnnămngườikhônglôidậyvàkhôngtốtkhuyên,thìcólẽngườiấycònmuốnsốnglàmgì!Thàđitheomẹcònhơnchịubơvơnhưchimmấttổ!

Nãolòngthay!Bàcụởdướisuốivàng,cóthiêngchăngtá?Giábàcụbiếtrằngmìnhđượcconnóbáohiếu,làmđámmalongtrọngdườngnày,thìhẳncũngngậmcười.Mànhấtlàgiábàcụlại trôngthấytrướcrằngcontraivàcondâumìnhnóthươngmìnhquáthếthìchắclúc"thụbệnh",cũngchẳngđànhtâmmànhắmmắt!

TiểuthuyếtThứBảyxuấtbản–1935

ChiếcQuanTài

Chiếcquantàiấyđặttrêntấmphản,giữamộttúpnhàxiêu.Mộtngườiđànbà,quầnáonâubạc,ngồiphệtởbên,úpmặtvàocánhtaykhoanhcạnhvánthiên,thỉnhthoảnghévuôngvảinhỏmới,ghérangoàixỉmũixuốngnước.Gầnđó,một thằngbécon,chỉmặcmộtmanháorách, thòcáigậy trevừađẵn,nghịchvớinhữngtămbọtsủitrênmặtlượtbùn.

Bỗngbốnngườiđóngkhố,lựclưỡng,đẩychiếcmảngchuốiápđếnhè,rồicùngnhauvào,khỏachânđểrửa,nóimấycâu,vàđứnglênphản,bắttayvàocỗván.

Họ còng lưng, ưỡn ngực, để khênh cho thăng bằng. Song, họ không thấynhọcnhằn,vìchiếcáoquanấynhẹquá.Nóbằnggỗtạp,lỗchỗnhữngvếtmọtđen,mỏngvừamộtđốtngón tay.Họchépmiệng,phànnànvớinhau,thươnghạianhCuxấusố,khổchođếnlúcchết,chếtngayvàođộtrờilàmvỡđường.

Mảngchuốichởchiếcquan tài lềnhbềnh theo taybốnngườiđẩyracổng.ChịCu trùmkhăn lênmặt, khóc thảm thiết.Cứ cảquần áo thế, chị lội bìbõm,đisauchồng.

Giákhôngcómảnhvảitrắngchemặt,đốngườilạnàobảochịlàngườinhàngườichết.Vàgiákhôngcótiếngkhóc,đốaiđoánlàngoàiđườngcóđámma.ThằngCuthìchẳngbiếtgì.Nóthấyngườitaghélưng,bảonóômcổđểcõng.Nóngơngáclàmtheo,hìnhnhưthíchchívìđượcđilội.

Bốnngườiđẩymảng,dòtừngbước.Đidướinướcđãchậm,thếmàđườnglại trơn.Nhữngbọtnước tóebắn lên, làm tắtcảhương.Mấycâynếncắmtrênkhúcchuối,bịgió,khôngsaocháyđược.Ngườitađãnhiềulầnthắplạicảhươnglẫnnến,nhưngvẫntắtnhưthường.

Xungquanh,lànnướcđỏmênhmông,từsángđếnbâygiờ,mỗilúclênmộtcao.ChịCugàomãinên rát cổ.Chịphải thôikhóc.Vàcốbấmđầungónchânxuốngđất,chokhỏingã.

Mựcnướcchỗthấpthìđếnbẹn,chỗcaothìđếnthắtlưnghoặcđếnngực.Cảlàngchỉcòncómỗimộtnơicaonhất, làkhugiữavườnnhàôngLý,mayquá,chưabịngập.Chonênngay từkhianhCungápcáisaucùng,chịCuphải kiếm cơi trầu lên xin với chủ đất, để nhờ chỗ chôn chồng. Ông Lýthươnghại,vuilòngnhậnlời,lạikhuyênchịnênđưangayanhCu"rađồng"

kẻochỉmộtgiờnữa,vườnôngcũngtrànnốt.Thậtthế,cảlàng,hiệnnaychỉcókhuvườnấylàhở.Cònthìtừngoàiđồngchođếnkhắpcácxóm,chỗnàocũngnhữngnướclànước.Nóiđúngra,giữađồngcũngcònvàibacáigòlàcònnổi lên.Nhưngnhữngđường rađấy, từkhimớicó tinvỡđê, tuầnđãchặttrerấpnganglối,vítkíncảlạirồi.Chỉcònmộtlỗconconchuikheluỹ,ngườitavẫnđánhtrâuquađểthảchonóbơiđếncácgò,đứngnắngvàănbèoNhậtBản,thìlốiấynhỏquá.Vảtrừtrâura,aidámbơiquanhữngnơiruộngsâuđếnmộtconsào.

Chiếcmảnglênhbênhđộmộtlát,thìquàngvàongõxómTrung.Tuyđườnghẹp,nhưnglốiđicaodần.Nướcđếnthắtlưng,sauđếnbẹn,rồisauđếnđầugối.Rồisaucùng,mảngchuốichịtlại,mắccạn,khôngđiđượcnữa.

Ngườitaghétaybêáoquan.ChịCuvácvồcuốclênvai,đitheo.Nướcrẽquanhữngcẳngchânđenthủi,kêuràorào,tóebọttrắngsanghaibên.

ChịCugiụcmọingườimautaylên,vìchịlongạiquá.

Quảnhiên,mới từnãyđếngiờ,nướcđã lánggầnkhắpvườnnhàôngLý.Chỗđấtvừađàocáchđâyđộmộtgiờđãcónhữngdòngnướcngòngngoèobòtheonơithấp,vàrỉvào,ngậpđếnlưnghuyệt.

Bốnngười rảo cẳng, rồi đặt quan tài xuống.Họnhảyvào hố, hai tay bốcnước,thoănthoắttátra.Nhưngvôích.Nướcrabaonhiêu,lạivàobấynhiêu.Mànướcvàolạimạnhhơnnướcra.Tátcũngkhôngkịp.

Bốnngười thấtvọng,bảonhaukhênhbốngóccỗván.Haingười tiến,haingườilui,rồicùngđứngngayngắnởhaiđầuhuyệt.Họcúilưng,đưathấpdầndần tayxuống.Chiếcquan tàihạ từ từ.Cảnhđauđớn làmchịCuđứttừngkhúcruột.Chịmuốnkhócchohếtnướcmắt,gàochohếthơi,đểđượcchôn theo chồng.Nhưngbỗng chiếcquan tài đứng sững lại, khôngxuốngđượcnữa.Nướcởdướiđộinổilên.Tiếngkhócimbặt.

Bọnngườinhìnnhau lo sợ.Lúng túng.Làm thếnào?Bàn tánhồi lâu,haingườinhảyxuống,đứngởhaiđầuáoquanđểlấysứcnặng,thìnómớichìmđược.Nhưngnướcvàohuyệtđãnhiều,nênkhingười tavừanhảyxuống,nước ở dưới dềnh lên, tràn qua ván thiên.Quan tài như chiếc thuyền đáyphẳng,nóbậpbềnh.Haingườimấtthăngbằng,ngãkhuỵu,thụtcẳngxuốnghuyệt.

Cáchấykhôngđược.Ỳộp,mỗingườinóiramộtkế.Chỉlàmsaothắngnổicómỗimộttínước,mớichônđượcdễdàng.ChịCutưởngtượngđếnchồng

bịngâmsũng,chịthútthít,kểlể,thươngconngườiđếnchếtcònvấtvả.

Chẳngmấychốc,chiếcquantàivìnhẹ, lại tựnhôlênđếngầnmặtđất.Cảhuyệtđầynhữngnướcmất rồi.Bâygiờmới là lúckhókhăn.Họvẫn luẩnquẩnbànbạc.

Sauhết,bangườiphảilấylưỡicuốc,hếchkẽvánchonướcồvàothựcnhiềuvàcùngnhauđứngvềmộtđầuchosứcnặngđủdậnđượcxuốngđất.Mộtngườilấyvồchêmvàothànhhuyệt,ghìchặtlấy.Mộtngườicuốcđất,vàchịCukhuânvộivàng,vứtxuốnghố.Thấy thâychồngđầucaođầu thấp,chịđauđớnlắm.Nhưngbiếtlàmthếnào?

Họlènđấtvàothànhhuyếtvàáoquan,rồiquẳngnhữngtảngtolêntrên.Chođấtđủsứcdìmmộtđầuquantài,họlạiđứngsangđầubênkia.Vàcũnglàmnhưtrước.Họthởìạch,khónhọcnhưmộtcuộcvật lộn.Khicỗvánđãbịchènchặthaiđầu,họbènrủnhaulên,đểhếtsứcđàođấtchonhanhchóngmàquẳng xuống.Nhưng họ vừa bước chân khỏi, cỗ áo quan đã bềnh lêntheo.Song,đượccáinókhôngnổicaoquá.Biếtrằngsứcphấnđấucócônghiệu,họhuỳnhhuỵchlàmmộtlúcnữathậtmau.Chiếcquantàilầnnàychịunằmgíxuốngtậnđáyhuyệt.

Bâygiờhọđãđỡvấtvả.Chỉcònviệcđắpđấtlênchothànhnấmmàthôi.Ấythếmàkhingôimảđắpvừaxong,nướcđãlángvàokhắpvườn,khôngcònhởmộtchỗnàonữa.

Nhữngcongiunđấtmàuđen tobằngngón tayútnổi lềnhbềnh,dậpdềnhtheođàsóng,trôivớiđámbọtrác.

+

++

Mộtgiờ,lạimộtgiờ.Mựcnướclêncaodần,caotrôngthấy.

XungquanhmảanhCu,cónhữnglátrekhôbámvào.RồicóbèoNhậtBản.Rồicócảbọtrácnữa.Thứnàybámvàochốclát,rồibịsónglôiđi.Thứkiaômlấynhau,nhảynhót,chạmócáchvàonấmđấtmớiđắp.Nướcdậpdờnliếmmãi vào khe nhữngmảng đất, làm cho nó mủn ra. Rồi nó lở thànhnhữngcụcconcon,lảtảrơitừngtýmột.

Độnửangày,nướctrànquamặtmả.

Gió hiu hiu. Bụi tre cót két như nghiến răng.Những lá vàng rào rào bayxuống, chạy trên mặt nước như thuyền buồm thuận chiều. Lúc nào sóngcũngdậpdờnlàmảiđấtmảđắpdối.Hòntokhôngmấychốcthànhhònnhỏ.Hònnhỏkhôngmấychốcbịcuốnđi.Nấmmồbịvẹtdần.Rồinókhôngcaohơnmặtvườnnữa.Rồichẳngbaolâu,tựnhiên,ởdưới,nhôlênmộttầngđấtmới.

Tầngđấtnàycũngmỗilúcmộttý,bịsóngđánh,bịải,vàbịcuốnđi.Rồihếtlượtnàyđếnlượtkhác,đấtởdướicứnhôlênvàcứbịcuốnđitừnghònnhỏchođếnhết.Rồisauhết,ụcmộttiếng,cảchiếcquantài tựnhiênnổibềnhlên.Nónghiêngđi,hất tảngđất cuốicùng trênmặtván trơnbùnnhưmỡ.Tảng đất rơi tõm xuống nước. Cỗ áo quan tròng trành, rồi đứng yên trênhuyệtnhưchiếcthuyềnbịcạn.

Chiếcquantàinổitheomựcnướclêncaodần.Sóngbậpbềnhcứvỗmãivàothànhnónhưcốđẩynóđi.Rồisau,nókhôngbịvướnggìnữa.Nóquayđầu,lừlừtheochiềugióvàchiềunước,lênhđênh,lúctrôingang,lúctrôidọc.

Độ nửa ngày, chiếc quan tài đã tự đến góc vườn, cạnh bờ lạch.Đến đây,nướcphíangoàichảyxiết,hútnóbạtngangvàorặngtre.Nómắcởđó.Rồimộtbèngổbámcạnhnó.Rồimộtcụmbèobámcạnhnó.Rồicảmộtmảngvừangổ,vừadừa,vừabèo.Cảtảngbịnướcđẩyralạch,nhưngkhôngnổi.

Chiều gió đổi làm nhích dầnmọi vật,mỗi lúcmột tý.Nhưng cỗ ván gặpcànhgiongtựnhiên,rúcđầuvàobụi.Rồiláingang,hẩymảngbèorachonóchui qua khe rặng tre và theo dòng lạch trôi nhanh nhưmũi tên.Rồimộtmìnhchiếcquantàicựaquậy,nhưcũngmuốntìmlốirachỗrộng.Nhưngnónặngnề,nênhếtxoaydọc lạixoayngang.Nótiếnrấtchậmchạp,vì thỉnhthoảngcógióngtrecảnlại.

Nắnggaygắt làmchokhôđấtbết trênmặtcỗvánvàcongvênhmộtphầnnắp lên.Cảngườinằm trong, trươngphềnh ra, cũnghìnhnhưkhôngchịuđượcchỗquáchậthẹp.

Chiếcquantàinhưconthuyềnkhôngchủ,bậpbềnh,láchtheolũytre.Lúcnódừnglại.Lúcnónhíchđi.Lúcnógiúinghiêng,lạibạtvàobụi.Rồisauhết,nótớimộtchỗcókherộng.Tựnhiên,nólaomộtcái,thíchhaicạnhvàotre hai bên, rồi đâm thẳng ra giữa lạch chảy xiết. Đến đây, nó quaymấyvòng,rồilừlừ,nótrôidọctheodòngnước...

TiểuthuyếtThứBảysố180;1937.

ConNgựagià

Hơnhaimươinămvềtrước,đãcóthờikỳtôiởHuyệnYênMỹ.Hồiấy,tôimớiđộchínmườituổi.

Vìngoàiphốítao,vảgiếnggánhnướcởxa,nênnhândân,aitắmgiặt,phảivàonhờaotrongHuyệnchotiện.Lốitừcổngđếnao,đisautưthấtcủaquanphụmẫu,nênmỗikhitôivắtbộquầnáosạchlênvai,vàcầmchiếcgáosắtTâyởtayđểđitắm,làtôilạiđứngtrướcchuồngngựa,ngắmnghíangựarấtlâu.

ÔngHuyệnnuôibaconngựa,mộtconhồng,mộtconbạch,vàmộtconô.

Trongbaconấy,haiconkể trênkhôngcógìđángchúý.Nhưngcònconngựaô,baogiờtôicũngphảinhìnnóbằngđôimắtkínhphục.Nócaolớn,trông bề ngoài cũng biết là sắcmắc, bất kham.Nhất là tôi được nghe rấtnhiềuchuyệnvềnó.

Conngựaôấy,ôngHuyện,hồiởYênDũng,đãmualạicủaôngphócôngsứBắcGiang,sắpvềTây.Vìlẽđó,nócũngcótênlàngựaTây.VàcũngvìlàngựaTâynênnókhônghiềnlànhnhưngựata.Nódữ,khỏemạnhvàhunghănglắm.

Đãcólầnnócắnanhbồingựamộtmiếngvàotay,máuchảylênhláng,khianh tađang tắmchonó.Anhbồiđã là taygiỏingựa,vậymàmộtđôikhiphảichịunó.Nócómộttínhlạ,hễthấyngườiđemđồlạigầnđểđóngxe,lànóhí lênrầmrĩ,vàđávungvít.Cóbận,babốnngười lính lực lưỡngmớiđóngnổinóvàoxe;mộtngườigiữchặtdâyhàmthiếc,chonókhỏiquaylạicắn,haingườibẻkhuỵuhaichântrước,đểhễnóđábằnghaichânsau,thìnóngã. Lúc ấy, nómới chịu. Nhưng động thấy đôi càng xe làm trĩu dây daquàng lưng, là nóphi liền.Vì vậy, người ta phải đóngđồ rõnhanh, và aingồixe,phải lênngồisẵnsàngcả trênđệm.Vìnómàđãchạy, thìcó trờighìmnổi!

Lầnđầutiên,anhbồichưabiếttínhnónhưthế,nênđểnóđánhđổxe,gẫytanmấtmộtbánh.Lạilầnnữa,nóđãcứxekhông,thẳngđường,tếmộtmạchchođếntậnbếnđò,xéovungvítcảvàongườiởchợ,rồikéothẳngxexuốngsông.Lạimột lầnnữa,anhbồi lúngtúng,chưakịpnắmchặtcương,nóđãcuốc.BàHuyệnngồi trên,kêu la rầm rĩ.Nhưngmay,khiđếncổng,vìnóquànhnonquá,đầucàngxevậpvàobờ tường,bàHuyệnngã lộnnhào rađằngtrước,sâysátcảmặtmũi.Song,nếukhôngthế,nóchạychưabiếtđến

đâu,vàchắcgâynêntainạncònlớnhơnnhiều.

Khiconngựaôchạyđãxâmxấpmồhôi,thìnócànghăng.Nótếnhanhvàdaisứclắm.CólầnnóđãphingangxelửatừgaĐìnhDùđếnPhúThụy.RồivìtàuphảiđỗởPhúThụy,nênnóchạyvượtlên.Ngườibồinóirằnghômấy,hànhkháchxelửa,aicũngphảithòđầuracửađểxemcuộcchạythicủasứcmáymócvàsứcgiốngvật.

Khôngnhữngconngựaấykhỏemàthôi,nólạikhônnữa.Ailạigầnnóthìnóhụchặc,cắnđá,nhưngđếnôngHuyệnđứngcạnh,thìnóhiềnlànhnhưconbò.Thahồôngvuốtve,thòtayvànhrăngnóra,haitainóvẫncứcúprađằngtrướcmộtcáchngoanngoãn.

LínhHuyệncòncatụngmãicáiviệcnócứuchủ.Mộtđêm,ôngHuyệncưỡinóđituần.Xảygặpmộttoánđôngngười,cókhígiới.Khôngbiếtchúnglàbọncướp,haychúng thùôngHuyện,biếtôngđếnchỗấy,nênđónđườngđịnhhại.Chúngồra,chặnlốiđi.Bịtainạnbấtthần,ôngHuyệncuốngquít.Nhưngconngựaôđávungvít,giảivâyđược,vàcắmđầutếmộtmạchvềnhà.

Lạimộtlầnnữa,trongmùanướcto,LýtrưởnglàngLựcĐiềnphibáoôngHuyệnkhúcđêsạtbốnmươi trượng,ôngHuyệncưỡiconngựaôđếnchỗxungyếuthìđượcđộnămphút,ôtôôngsứđến.ÔngsứcholàôngHuyệnchămchỉ,lấylàmbằnglònglắm.Giádùngconngựahồnghaybạch,tấtôngđếnsauôngsứ,vàsẽbịquởtráchlàlườibiếngviệcquan.

Bởithế,duychỉcóôngHuyệnlàquýconngựaô,còncảnhàcoinónhưkẻthù,vìghétnóquá.BàHuyệnbảođembánquáchnóđi,đểtránhnhữngsựnguyhiểm.Ngườibồiđộngđếngầnnó,làquấttrướcítralànămchiếcroigânbòvàomặtnó,đểthịuy.Aicóviệcphảiđếngầnnó,cũngtrốngngựcthình thình,cốmauchóngđể tránhchoxacáihàmrăngvàcẳngchânghêgớmcủanó.

Nhữngđiềutôikểtrênkia,làtôinghengườibồingựanóilại.Nhưngchínhmắttôiđãtrôngthấyconngựaôấychạynhiềulần.Mỗikhiởngoàiđường,cóhồinhạcrungđều,làtôiphảibỏcảsáchvởhoặcbátđũa,tứctốcrađứngởhènhà,đểdúmmiệnglạimàvừanhìn,vừasợ.Conngựachạynhưbăm,nhưbổ.Cátđườngbụimù.Tôihồihộp,nhảylênchồmchồmmàreo:

-Ngựaôcủaquan!

Màchẳngnhữngmộtmìnhtôimớilốbịchnhưthế.Hàngtrămtrẻconkhác

còn lố bịch hơn tôi. Chúng chạy theo. Và khi con ngựa đã vào đến sân,chúngthậpthòởngoàicổngHuyện,ngóvào,nhìnconvậtthởìạchmàbàntánvềnóđếntrămchuyện!

+

++

Nhưngmấynămnay,conngựaấygià,sứclựcnóyếuđi.Nókémhunghăngvàbớtcắn,đá.Song,mỗikhiđi tắm, tôikhông thểnàokhôngđứng trướcchuồngnómàngắmnghíanóbằngđôimắtkínhphục.

Thếrồimộthôm,tôithấyđồnconngựaôốm.

Tôi đi qua chuồng thấy nó lử thử, nằm duỗi bốn cẳng một cách uể oải.Thúngthócvàbólátređểởphíatrong,vẫncònnguyên.Vàihômsau,mộtôngthúyngườiAnNamởtỉnhvềHuyện.Ngườibồingựanóirằng:

-QuanchomờiquanĐốcvềchữa,nhưngquanĐốcbảonógiàvàphảibệnhđauruột,khôngthểchữađược.

-Thếnóchếtà?

Ngườibồigậtđầu:

-Tạimấynămtrướcnókhỏevàlàmnhiềuquá,nênvềgià,độngốmlànặng.QuanĐốcbảođến đốc tờTây cũngkhông thể cứuđược.Mà có khỏi, nókhôngthểkéoxevàcưỡiđượcnữa!

-Conngựaấychếtthìhoàinhỉ!

-Chếtthìchôn!

Ngườibồithảnnhiênnóithế.Còntôi,khinghethấytiếng"chôn",tôilạichỉmongchoconngựaôấychết thực,đểđượcxemđámmangựanó ra làmsao.Thựcvậy,tôitưởngtượngđếnmộtcáihòmkếchxùlàquantài,trongcóxácconngựa.Rồivìnặng,nêntấtphảiđếnbabốnmươingườikhênhtrênvaimớinổi.Theo sau áoquan, chắcngườibồidắt conngựahồngvà conngựabạchđitheođểđưama.

Nhưngsựthựckhôngphảithế.

Sánghômsau,khiôngthúyvề,bỗngtôithấyởcổngHuyệnmộtlũngườilôimộtcáigìnặngnề,cólũtrẻphốđứngxemxúmxít.Tôiliềnchạyra,thìralínhtrongHuyệnvớiconngựaô.

Ngườitalôinóđichôn.

Thếlàđámmangựa.

Conngựaôbịtróibốncẳnglàmmột,đầuthừngcómườingườikéo.Cổnócũngbuộcvàomộtdây,nămngườilôi.Nónặnglắm.Mườilămngườicohếtsức, dô ta rõđều,mànhúcnhíchđược rất chậm.Tôi lenvào chỗ trẻ con,đứnglạigầnđểnhìn,thìbỗngtôinhủncảngười.Conngựaôvẫnchưachết.Haimắtnócònmở,vàcólẽbịđauđớn,nênnómởtora,lộncảlòngtrắngởxungquanh.Nóthởphìphò,vàthỉnhthoảngcòncốcựaquậyđểchốnglạiviệcbịchônsống.

Nhưnghễnóngóccổ,haycochân,làlậptứcbịnhữngngọngậythẳngcánhgiángxuống.

Người ta hết sức lôi xềnh xệch con ngựa dần dần đến được bãi cỏ cáchHuyệnđộnămmươithướcTây.ởđấy,đãcómộtcáihốmớiđào.Ngườitakéonóxuốnghố.

Nhưng cái mả ấy đào ngắn và hẹp. Khi con ngựa nằm, thì cẳng nó duỗithẳng,vàcổnóvươndài.Ngườitathửcốấncảxuốnghuyệt;nhưngkhôngđược.Đầunóvẫnghếch trênmặtbãi,bốnchânnóvẫn lêuđêuchỏng lêntrời.

-Đàorộngthêmra.

Mộtngườilínhbảothế.Nhưngngườikháctặclưỡi,đáp:

-Làmgìcómaicócuốcởđây.Ấnmẹđầunóxuống.

-Phảiđấy.

Tứcthì,ngườitalấychãobuộcchặtđầuconvậtvàlôigòtrởlại.Cổnónhưbịgậpđôi,vàngườitacốnhétcảchovừavàohuyệt.Conngựađau,thởhừhừ,lưỡithèrangoàimiệng.

Nhưngbỗngngườitalạinói:

-Đấy,đãbảomà,đimượnmaiđàorộngra.Lườithếnàođược.Cònchânnóvẫnởtrênkiakìa.

Anhbồinhìnxungquanh,thấymộtngườicócondaorựa,vộireolên:

-Đượcrồi!

Dứtlời,anhgiậtlấydaovàgiơthẳngcánh,chặtđômđốpvàođầugốiconvật.Nóđauquá,giãylên.Nhưngđộmườiphút,bốncẳngnólủnglẳng,rồicụtdần.Xươngtrắngvàthịtđỏchồira.

Song,bọnlínhđượcmộttròcườinônruột.Chắclúcấy,conngựatưởngcóthểchạytrốnsựđauđớn,nênnódùnghếtsứctànđểbămbằngbốncẳngcụt.Nóbămnhanhbiến,nhưlúcnóphinướcđại.Tiếngcườivàvỗtaygiòntan.Bọnlínhphatrò:

-Áichà,đếntỉnhrồiđấy!

Họlạicườiầmĩ.Conngựachạykhôngnhưthế,trướcrấtkhỏevànhanh,sauyếuvàchậmdần,vàsauhết,muốnchừngkiệtlực,nókhôngcửđộngnữa.Tôichămchắmnhìntròngộnghĩnh.Khikhôngđượccườinữa,ngườitalạibổ lưỡidaovàomặtnóđểnhắcnóchạyđi.Quảnhiên,nó lại lắpbắpbốncẳngtrênkhông,vàtiếngcườilạinổilênrầmrĩ.

Tôicười,nhảylênmàcười,vỗtaymàcười.Vuiquá!Rồimỗikhiconngựamệt,nằmim,lạicóngườichomộtnhátdaomạnhvàothânnó,đểchonólạikhuabằngbốnchâncụt.

Mãiđếnmộtgiờsau,khi tròấynhắcđinhắc lạiđếnnămsáu lượt,khôngđượcngườitahoannghênhnhiệtliệtnữa,bọnlínhmớiquẳngbốnđẫnchânxuốnghố,vàbắtđầu lấpđất lên.Lúcấy,mắtconngựavẫncònmởtrừngtrừng,vàbụngnóvẫncònphậpphồngthở...

1938

PTBNSsố61;16-6-1940

Côngdụngcủacáimiệng

MẹchồngchịCuSứtchếtvừanãy.Tinấychẳngmấychốcbayđikhắplàng.

Ởnhàquê,cóviệcgìcỏnconxảyramàngườitakhôngbiếtngaytứckhắc?HuốnghồmẹchịCuSứtốmliệtgiườngliệtchiếuđếndămhômnayvàcấmkhẩutừlúcgàgáy.

Chonên,cầngìphảiđăngcáophótrênbáo,cáccụ,cácquan,cácông,cácbàcùngthânbằngcốhữumớibiết?

Thậtvậy,trêntừ"cáccụ"Lýtrưởng,thưký,giữađến"cácquanviên"hàngxã,rồiđến"cácôngcácbà"hàngxóm,dướiđến"thânbằngcốhữu"cùngđinhcủaanhCungàyxưa,chỉtrongmộtloáng,miệngnọtruyềnsangmiệngkia,ainghetinđauđớncũngđiềmnhiênvàcholàcóthêmmộtchuyệnmớiđểgặpngườiquenthìnói.

Rồihọtỏcảmtìnhvớingườiquácố.

"Thânbằngcốhữu"thìbảonhauđểsửasoạn:

-Này,cóliệutrốnđikhông,kẻochịấyđếnnóikhónhờkhênhđònlạinể,mấtcôngmàchẳngđượcgì.

"Cácông"thìphêbình:

-Giàmànghèo,khôngcótiềnuốngthuốc,thìchỉốmmộttrậnxoàngcũngđủngoẻo.

"Cácbà"thìdàilờihơn.Đạikhái:

-Ốigiờiôithếà?thếthìbàngồiđâynhé,đểtôichạyùlạiđằngấy,giaohẹnvớichịCuSứtlàmẹchịấycònvaycủatôinămđấugạođộtrongnămđấy.

Hoặc:

-Ngàyxưa,ôngấy(tứclàchồngngườichết)cóphúngôngtôibahàothật,nhưnglúcôngấychết,bàtôiđãphúnglạinhữngbahàovớimộtcànhcau,caudạoấyđắt.Thếmàkhibàtôimấtđi,bàấylàmăncònkhá,tôichảthấybàấyphúnglạicáigì,thìviệcgìbâygiờtôiphảiphúnggiảnợ.

"Cácquan"thìnhìnnhau,lắcđầumộtcáchnhạtnhẽo:

-Nhànàochứnhàấythìsuông,còncócóckhôgìmàmờichúngtanữa.

"Cáccụ"thìtứclắm.CụLýbảocụký:

-Mẹkiếp,khôngkhéocụlạimấtgiấymựckhaibáotoi.Làmthưkýmàtừđầunăm,tronglàngChỉrặtnhữngđámchếtthếnàythìlấygìmàhút.Thậtlàquáquắt,cụnhỉ?

+

++

Nướctalànướcvănhiến.Aicũngbảothế.Bởivậy,nhữngviệcquan,hôn,tang, tế, đều phải làm theo lễ nghi. Trong nhà, lỡ ra có người chết, đố aikhôngmởsáchratra,hoặchỏihanngườiquenviệc,xemphảilàmnhữnggì.

-Chẳngmaybàcháunằmxuống,nhờbácbảohộtôinênthếnào.

Chịcu,nướcmắtchạyquanh,rẽhàngràorâmbụt,hỏibácđĩtưcâuấy.Bácđĩnghĩmộtlát,rồiđáp:

-Thôithìtùygiaphongkiệm,màtửđắctángvivinh.Nhàbácchẳngcógì,thìkiếmbộáochotốt,rồingàymai,rướccụrađồng.

-Vâng,nhưngmàtôiănmặcralàmsao.

-Thìcứphảixổgấuchứ,bởivìôngcụvềtrướcbàcụkiamà.

-Thếcòncáccháu?

-Thằngcuphảixôgaiđểchốnggậythaybácgiai,vàcũngphảitrởbanămđấy.

Chạnhnhớchồngvànghĩđếncảnhgóabụa,chịcusụtsịt.Bácđĩngăn:

-Ấy, chớ, phảimay xong áo, lập xong bàn thờmới được khóc. Bây giờtrongnhàcứphảiimphăngphắcnhưlúcbàcụhãycònmớiđược.

+

++

NgườiquantâmđếncáichếtcủamẹchồngchịCuSứt,thìngoàibácđĩTư

ra,cốnhiênlàcòncócụthưký.

Nghe tinbà tachết, cụ thởvắn thởdài,gắtgỏngvợconỏm tỏi.Song,cụchưathấtvọnghẳn.

cụchiêumộthớpnướcvốinóng,thởphìmộtcái,khóithuốcphiệnloãngphithẳngramiệng.Cụtháodiệntẩu,vàtrongkhichờchonguộiđểnạo,cụvénquầnlên,gãiđùisồnsột.

-Ơhay,nóđiđãvềchưa,mày?

Cụhỏivậy.Nhưngkhôngaitrảlời.

Nóngruột,cụlấycáigiẻđểđệmtay,rồivừangướcmắtlênxànhàđểnghĩngợi,vừacầmmócđểnạo.Tiếngxái sào sạo long, rồiđến tiếng sắtquènquẹtởphíatrongtẩuđãnhẵnthín.Cụdốcmiệngtẩuvàochén,gõvàodiệncồmcộp,rồilạiđánh.Cụnạo,nạomãi,nạoquènquẹt,dễthườngđếnchảymáutẩu.

Cụlậpbàntĩnhlúcnàykhíthấtthường.Mọingày,cụvẫnxơithuốcvàolúccơmxong.

Nhưnghômnay,cụcầnhútngaybuổisáng.Mộtlàđểkhuâykhỏasựbuồnbựcvềchứcvụ,độnày,sinhchảcó,giáthúchảcó,chỉđộcmộtsốtử"chóchết".Hailàcònmấyđiếuxáicủakháchthuốcthếtcụchánhtổngtốiqua,cólẽvẫncòndùngđược,cụhútđichođỡphícủa.BalàcụđểchochịCuSứtđếntrìnhkhaitửchomẹchồng,cụlấysựăntiêuxaxỉralàmchứng,đểbảongọtChịphảibiệncáilễxứngđáng.

Bỗnganhngườinhàvề,nói:

-Thưacụ,đíchlàchếtrồi.

-Màythấytiếngkhócchưa?

-Chưa.

-Saomàybiếtlàchết?

-Conhỏithăm.

-Thămai?

-NgaychịCuSứtạ.

-Tốt.Thếmàykhôngxuichịtabiệncáigìđểđitrìnhà?

-Khôngạ.

Cụcaumặt:

-Đồkhỉ!

+

++

Trongtanggiađãnổilênnhữngtiếngkhócthảmthiết.

Ngườiđànbàgóaxõatóc,gụcđầubêncạnhcáithâymamàtrulăntréolộn.

Cáithâymaấybâygiờđãcứngđờtronglầnvảiliệmtrắng,bêncạnhđặtbátcơm,quảtrứngluộc,cócắmchiếcđũabôngvàdămnénhương.

-Ốimẹơi,cựcnhụclòngcon,mẹđiđâumẹbỏconbơvơnhưchimmấttổ...

Rồinhớđếnchồng,chịgào:

-Ốianhơi,anhđiđâuđểvợconanhmất trôngcậy,để thântôicựcnhụctrămchiều,anhơilàAnhơi!

Nhưngbỗngmộttiếngquát:

-Immiệng.

Chịcungẩngdậy,hếchcáimũmấnrađểnom.Chịxỉmũi,lauvàogótchânrồiquệtđôimắtđẫmlệ:

-Lạycụạ.

Cụthưký-Khôngbiếtđãsẵnsàngởđótừlúcnào-Mặthầmhầm,trỏbatoongvàomặtchị,hấthàmhỏi:

-Aichophépmàykhóc?

-Lạycụ,mẹconchếtthìconkhóc.

Rồikhôngnhịnđượcnỗithươngtâm,chịtitỉ:

-Mẹơi!

Haimắtlonglên,cụkýgiơnămđầungóntay:

-Ôngthìvảvỡtanhọngmàyrabâygiờ!Mẹmàychết,màyđãtrìnhbáogìtaochưa,màđãdámkhóc?

-Ốimẹơi,tôicómiệngthìtôikhóc,chứôngcấmthếnàođượctôi.

Cụkýcáutiết,hunghăngđậpgậyvàochiếcquantài,cònrỗngkhông,nhìntênngườinhà,quát:

-Thằngxiệng,màyvảvỡmiệngnórachoông.Lôinórađìnhkia.Khócà!

TiểuthuyếtThứBảysố306;1940

CụChánhBámấtgiày

PhảihiểurằngcụChánhBácóthươngnhànàythếnào,cụmớiquábộđếnxơirượu,chứnhưnhàkhác,dễmàmờinổicụđấyhẳn?Cụlạikhôngmắngchovôsố,chứlạithèmđià?Ấythếmàmớichậptối,họđãđểngayđứanàonóxàlọnmấtđôigiàymớicủacụ,cóchếtkhông!Ừthìđôngngườithìđôngchứ,nhàcóviệc,nhànàochảcónhiềukẻravào!Nhưngcụngồichơi tậntrênnhàtrênthămthẳm,thìcònkẻgiannàodámlẻnvàođó?Vảriêngmìnhcụngồiởsậpgiữa,thìcònaingờđilẫnđượcgiày?Chẳngqualàlỗitạichủnhàkhôngbiết trôngnomcẩn thậnngườinhàngười cửa, trongkhi chúnghầuhạmàthôi!Màđứanàolấyđôigiàyấycũngtoganthực!Hỗnvớiaithìhỗn,chứsaođượchỗnngaycủacụChánhBá!Thựclàvuốtrâuhùm!

Maythaychonhàchủ,làtựnhiênlạibiếtngayrằngcụmấtgiày.Chứđợiđếnlúccụravề,hayvôphúccụđigiải,màtìmgiầykhôngthấy,thìkhôngbiếtlàmthếnào?Lạicũngmaynữa,làcụchưabiếtrằngđôigiàymớicủacụkhôngcánhmàbayđấy.Chứmàcụbiết,thìchếtvớicụ!Xưanaycụchúaghét những thói gian giảo.Ngaynhưđầy tớ cụ, đứa nàomà lảngvảng rachợ, tắtmắtđồđạc củangười ta, người ta cóbắt đượcvà trình cụ, thì cụcũngkhôngtha.Cụnhấtđịnhgiữlấyđồăncắp,rồisaiđánhchomột trậnthật.

ThếchonêncụChánhBámấtgiày,nhàchủsợxanhmắt:

-Đôigiàycủacụnhưthếnào,hởcậu?

-Mớinguyên,kiểugiaĐịnh,đếcờlếp,muanhữngngótbađồng.

+

++

Độmộtthángnay,cụChánhBábựcmìnhvìđôigiàycủacụnómómquá.Anhngườinhànóirằngnómới,kiểugiaĐịnh,đếcờlếp,làanhđãlàmmộtlốivăn"cổđiển"đẹplời,chứnếutheogiọng"tảchân"thìphảinóirằngnóxấuvàcũngkhôngcóchữđểtảnữa!

Đôigiàyấy,chẳngbiếtcụmuatừkhảiĐịnhmấyniên,đếnbâygiờ,đónglạiđếlàlầnthứbốn,mànóvẫnhoànkhôngđế.Mũithìnứtrạnvàvánhiềunơi.Cáicáđãđóngthêmlượtnữa,nhưngnóvẫnthủng.Lượtdathìảivàbậtdâygầnhết.Bọnthợkhâugiàyphảitrốnnhưchạch,vìlỡrakhôngnhẹtaymà

chọcmạnhcáidùivào,lànótoạcra-Vìtấtnótoạcra-Thìoangia.

Chonênchiềuhômấy,trướckhiđiăncỗ,cụđộikhăn,mặcáochỉnhtề,màcụngắmđếnđôigiày,thìcụphátkhùnglên.Cụcầmcáigiẻ,nhổtínướcdãi,laulạicáimũichođỡmờ,nhưngcụngắm,cụvẫnphảinhănmặt.

Cụđiđilạilạivàilượt,raýnghĩngợi,rồigọianhđầytớthânvàsairằng:

-Độikhăn,đihầutao.

Anhđầytớigẩycáibãđiếu,lauquacáitráp,rồiđứngkhoanhtaychờlệnh.Cụbánhìnvàođôigiày,nghiêmsắcmặtlại,gắt:

-Màylàmtaoxấuhổvềđôigiày!

Thấykhígiậnngầungầutrênmặtchủ,anhnàygãitaikhôngdámtrảlời.

-Taobựclắm!Làmthếnàobâygiờ?

Anhđầytớkhôngbiếtnóitiếnggìhơnlàtiếng"dạ"đỡđòn.Nhưngcụbálạigắt:

-Taokhôngthểđiđôigiàyđượcnữa.Kệchúngbay!Muốnlàmthếnàothìlàm!

Câugắtkhílạ,cácngàinhỉ!Giáchúngmìnhlàmnũngvợ,haybắtnạtemgái, thì dùng câu ấy được đấy.Nhưng bắt đền người nhà thì kém "logic"lắm!

NhưngmàcụChánhBátôinóithựcđấy!Đôigiàycủacụcũvàxấu,làlỗitạiđầytớngu.Naycụbắtphảicóđôikhácthayvào,thìkhôngđứanàođượctráiý.

Anhđầytớlolắm.Nếuanhbẩmcụmuagiàymới,thìkhổanh.Vìcụcứừ,nhưngkhôngđưatiền.Nếukhôngcógiàychocụ,thìcụđánhđònvềtộikiệt.

Cụđểchoanhluốngcuốngmộtlúc,rồicụmớidịunétmặt,khoanthaivẫylạigần,rỉtainóinhỏ.Đếncâuchửikếtluận,anhtamớitủmtỉmcười,phụcngầmthầylàmưucao,vàthấynhẹnhàng,đỡlođôichút.

Ấythếrồihaithầytròđi.

Đếnnơi,nhàchủđónchào rất trân trọng.Họmờicụ lênnhà trên,hầuhạkínhcẩn,sợhãi.Lạicònsợkhôngquentínhcụxưanayrasao,nêncứphảithìthàohỏidòcậungườinhàtừngtí.Vànhờcậuluônluônđứngcạnhcụ,xemthiếuthứcgì,thìcứviệcsaibảotựnhiên.

Cụngồimộtmìnhtrênsậpgiữa,vàxơiriêngmộtmâmrượuđầytúụ.Nhàchủkhôngdámghépaingồihầu,màcũngchẳngaidámngồihầu.Vìlỡracósơsuấthaythấtthố,thìthàcụcứmắngchửingaycholạilàphúc.Đằngnày,cụcứim,rồiđểbụng.Thếlàmấtlàmăn.

Lúcchậptối,trongkhicóhaithầytròcụChánhBáởnhàtrên,thìcụkhẽgậttênđầytớ,vàliếcmắtmộtcái.Anhnàyhiểuý,rahiênđứngnhìn,rồiđếncạnhcụ,cúixuốngnhặt...Rồithuthuvàotrongbọc.Rồilenlénrangoàiao.Rồigiơthẳngcánhtay,némxuốngnước.Tõm!...

VìthếchonêncụChánhBánhàtôimấtđôigiàymớinguyên.

+

++

CụChánhBámấtgiày!Maymàcụkhôngbiếtđấy!Chứgiácụmàbiết,thìchếtnhàchủ!Vìcụxưanaychúaghétnhữngthóigiangiảo!Toganthay,đứanàodámvuốtrâuhùm!

Lúccụxơicơmxong,nhàchủmớilênmờicụđánhtổtôm.Cụvuivẻchophépngồi, và hỏi dămba câu chuyện.Nhà chủngồi xổmở cạnh sập.Vàtrongkhihầuchuyện,anhtavớlấycáiđiếuđểhút.Đấy,chínhlúcngọnđómlậplòedướigậm,anhtamớinomrõbốnxungquanhgiường,khôngthấyđôigiàynàocả.Anhtatáimétmặt,đếnnỗichưahútđượcxonghơithuốc,thìmốilođãđùnđùnđưalênđếnngực,đếnnỗianhtasặcvàhosùsụ!Sợquá!Nhưngkhôngdámnói ra,anh tamới lẳng lặngsoikhắpnhà.quái!Khôngtìmthấyđâucả.

Nhàchủxinphépcụchobốnngườilênhầubài,rồiđixuống.Lúcgặpcậungườinhà,anhtamớihỏikhẽ:

-Đôigiàycủacụ,cậucócấtkhông?

-Không!Saobáchỏilốbịchthế?

-Vậythìmấtà?Đôigiàycủacụnhưthếnào,hởcậu?

-Mớinguyên,kiểugiaĐịnh,đếcờlếp,muanhữngngótbađồng!

Hỏixong,nhàchủsaingườiđổđi soiđèn, tìmkhắpmọinơi, saunhà,bờgiậu,xóbếp,ngoàivườn,chuồngtrâu,cũichó.Nghĩalànhữngchỗcóthểngờ làkẻgiangiấuđược, hoặc cácnơimàđàn chó conmọikhivẫn chơiđùa.

Càngkhôngthấy,nhàchủcànglo.Cậungườinhàthỉnhthoảnglạinóimộtcâudậmdọa:

-Haylàtôilêntrìnhcụxemnhé!

Trìnhcụ!Coikhôngcụbiếtthìcụchửichoủngmồ!Nhàchủcứbắtgianhânđitìmmãi,nhưngvẫnchẳnghyvọnggì,bènđánhliềubỏphímộtđồngbạcđểtreogiảithưởngchongườitìmthấy.

Nhưngcómàtrờitìm!Giácócaođoánrằngcụđãmậtsaingườinhàcụvứtbõmxuốngaorồi,màmò,thìcũngvôích.Vìtừnãyđếngiờ,thìgiờcũngđủchođôigiàyrữaravàtiêuhếtrồi,chứcòngì!

NhưngmàmấtgiàycụChánhBá!Việcto!Chết!

Ấy,ởtrênnhà,cụvẫnđươngvuivẻgọiphỗng,vàtínhnướcbài.Chứnếuaimà hót với cụ rằng đôi giàymới của cụ, có đứa nào thómất, thì hẳn cụquăngbàiđó,rồicụtratấnchora.Vìxưanaycụdữnhưconhùm,khéttiếngtronghàngtổnglàquyềnhành,háchdịch,thétralửa!

Cụthétralửathậthaydối?Ấylàtánrộngthếchonóhayđấy.Chứnếubiếtrằngmấtgiàymàcụthétralửathực,thìcháytiệtcảnhà,còngìnữa?Mànhànước thấycụcóphép lạ, thìđãgửi toáchcụsangTây từđờinào,đểviệnhàm lâm khoa học, các ông Bouvier, Caulery, Gravier, Joubin, Marchal,Mesnilkhảocứu.VànhưthếthìchắcchắncụđượcđôigiàyTâyđểđi,chứcụcócònởnhànữađâumàmấtđôigiàygiaĐịnh,đếcờlếp!Nhưngnóichocụđỡoan,làtừngàycụcóchânsơhọcyếulượctớinay,đượcđổingạchbáhộsangvăngiai,thìcụcũnghiềnlànhhơntrướcmộtchút.Chonên,giácụcóbiếtrằngcụmấtgiày,thìcũngmặckệchonhàchủtựxửtrí.

Tìmmãikhôngthấy,haivợchồngnhàchủtrợnmắttrợnmũi,luốngcuống,chỉtrỏbànnhau.Khôngbiếtlàmthếnàochoêmchuyện.Rồithởngắnthandài,hốimãivìsựtrôngnomkhôngcẩnmậtđểxảyrasựmấtmátđángtiếcấy.

Rồiđếnhaigiờsáng,xongbahộitổtôm,mọingườimờicụChánhBánghỉ,kẻomệt.Nhàchủsaiđốtđuốcđểtiễncụlạinhà.Khichỉcònmộtmìnhcụởlại,cụmớiquàngcáikhănvàocánhtay,rồilấyđómsoiđôigiàydướiđất.Đôigiàycủacụthậtmới,bóngnhoáng,kiểugiaĐịnh,vàđếcờlếp,đượcđểcẩnthậnbêngậmsập.Cụhiểuý,liếcmắtnhìnnhàchủ.Nhưngcụlạithấynhàchủcũngnhìn trộmcụ, thìcụ lạiphải soiđómxuống lầnnữa,và làmnhưngạcnhiên,khônghiểu,nênnói:

-Ớ!Khôngphải...

Nhàchủ,trốngngựcthìnhthình,vộivàngđápđểđánhtrốnglấp

-Dạ!Bẩmphảiđấyạ.

Thếrồicụlàmnhưvôtâm,vàhaytinngười,cụvươnvai,ngáp,rồicótkétđôigiàymới,đivề,lấylàmvừalònglắm...

PTBNSsố5;1-4-1937

Đàoképmới

Mớiđộbảygiờtối,bangọnđènđiệnởcửarạptuồngAnLạcđãbậtlên.Cáitrốngdựngnghiêngởchântườngđãbắtđầurungnhữnghồiinhỏi.

Hiệu trống ấy, cứmột nhịp, kéo dài cho đến tận tám giờ, có khi tám giờmườilăm,làlúckhaidiễn.

Thỉnhthoảng,thằngbéconvừanệntùngtùng,vừauểoảigiục:

-Cácôngcácbà,lấyvévàomàxem,gầnđếngiờrồi.

Đólànómờimấyôngnhỏ,mấybàvúem,đượcdịpvắngchủ,rađấyđể"xãgiao"vớinhau.

Cácông,ôngnàoôngnấy tócchải thậtmượt,hoặcgài cái lượcbằngdâythépuốn,bávainhau,vắtchânchéokhoeo,đứngởtrướccáibảngquảngcáogiấyvàngdántrênmặtliếp,đểtậpđánhvầnquốcngữ.

Cácbàthìáocánhcộclụamặcrangoàiáocánhcộcvải,kệcholũtrẻđứachạytungtăng,đứabòlổmngổm,ngồiởgầnhàngnước,phànnànbàchủnghiệthoặcnóichuyệnchồngbạctình.

Rấtítngườilấyvévàocoihát.

Tiếngtrốngvẫnlàmđinhtai.

Trongcáibuồnghẹpngaycạnhcửa,cólỗtòvòbécỏncon,trướccáibànđểsẵnbabốntậpvé,bàchủngồithừmặt,vúvạchrachoconbú.

Khôngcòngìbuồnbằngcảnhếhàng.

Trongrạp,từbảygiờrưỡitrởđi,bachiếcquạtTây,buộcdíuvàomộtdâykéo,đãbắtđầuhoạtđộng.Ghếcáchạng,lácđácđãcómộtvàingườingồi.Ngọngiónhântạokhôngphẩyđượctớinhữngdãyghếcuốicùng,caolêuđêu,dãyghếhạngnămxumàngườingồi,đếmđượcgầnbốnchục.Trongkhichờ,khángiảcườito,nóilớn,nhổbậy,hoặccãinhau.

Nhưngbỗngmộthồichuôngrungmạnh.Đènphía trongsânkhấubật lên,làmrõnhữngmảnhsơnbongtrênlớpvảimànmỏngbaonhiêu,thìlàmmờcáiphongcảnhvẽđibấynhiêu.

Trống,kèn,nhị,thanhla,tungranhữngtiếnggắtgỏng.

Bỗngmộtcáiđầubóngthòrangoàimànsânkhấu,ngơngácnhìn.Mộtnhịpcườidồnởhàngghếbét.Mộthồichuôngrungngắnnữa.Chiếcmàntừtừcútkítcuốnlêntừngnấc:Cảnhtriềuđình.

Ngườitasuỵt.Ngườitahétim.Nhưngởcuốirạp,vẫncườito,nóilớn,vẫnnhổbậy,cãinhau.

Vaivuagầygò,ngồitrêncao,trướccáiphôngsơnthuỷ,vuốtbộđuôingựalàmbứcrèmmồm,nhìnhaidãybáquan,hátnhữngcâukhôngaingherõ.Báquannghiêmchỉnh, thỉnh thoảngsờnạmrâuanhemruộtvới râucủavua,mắtliếcngangliếcdọc,ravẻtrịnhtrọng.

Rồimộtanhnhọmõm,quầnáothâm,quỳgiữasânkhấu,bưngtrênđầucáiđĩabàybốnchiếcchénkhông.Vuagiơtaymời.Báquansáungười,thìbốnngườiđứngdậy,mỗingườicầmmộtchén,vạch râu,kề tayvàomồm,hắtcặn,rồilạingồixuống.

Vuacườikhakhả,phán:

-Giui!Giuiquáđimấcmàthôi!

Rồicảbọnképhátđứngdậy,đibài tẩumã.Tiếngkènđưacao,giọngháthùnghồnvangnhịp,ăntheovớiđiệubộmúamay.ởhàngghếdưới,tiếngồnàođãhơidịu.

Bỗnganhnhọmõmbannãy,ởtrongbuồngtròchạyra,hớthơhớthải.Anhvấpvàomộtvaiquan,ngãlộntùngphèo.Tiếngvỗtayrannhưtràngpháo,đểthưởngchoanhképhátphatròđậm.

Ngãxong,anhképđứngphắtdậy,đứngthậtngay,xòenămngóntaylêntránđểchàokiểunhàbinh.Ngườitalạicười.

VuanóigiọngSàiGòn,phánhỏi:

-Chimàbaygiộigiànglàmgiậy,thằngkia?

-Dạ,thậmcấp,thậmcấp,chínguy,chínguy!QuânnướcPhiênđãkéođếnLâmTruy,cáchkinhkỳcóbakilômét!

-Ải!ải!

Vuaquátvậy,rồivớichiếcnậmgỗ,đậpchanchát:

-Ảiải!Nếugiậy,khổdãchângkhổdã,nguytaithịnguytai!Cuộcchiếngtranhnếucứkéodài,taenữamôộcmaidângkhổ.ớnày,báquang!

-Dạ.

Rồivuagòlưng,lắcđầu,lắccổ,hét:

-QuângPhiêngđãLâmTruykéotới,làmgiuatôilạigặpbuổigiangnang,trẫmtruyềnchogiănggiõbáquang,xemaicótàicógangragiúpnước,hà!

Vừadứtlời,haianhképmồmnhẵnthín,ngồingoàicùng,bannãytrơkhấckhôngđượcđánhchén,vộiđứngcảdậy,xắnáo thêu,xốc lạimũ, rồimúamay,uốnéo,làmbộgiươngsúng,cưỡingựa,vặnôtô,nhảyxeđạp.Ngườixemhátcườirầmrầm.Haianhlạinhảyxeđạp,vặnôtô,cưỡingựa,giươngsúngmột lượt nữa, đụng cả vào nhau, ngã nghiêng ngửa, cho đến tận lúctiếng cười ngớt.Rồi trong rạp im phăng phắc.Một luồng gió, qua chỗ đitiểu,đượmmùicống,lọtvàocửatòvò,làmchocảrạpthấythoangthoảngluồngkhôngkhíhănghăng.Nhưngkhôngaiđểýđến,người tachămchúnhìnvànghehaianhképđươngphệnhphạogiởlốianhhùngrơm.Anhbênphảivươncổnói:

-Đãcótôiphòtá!

Anhbêntrái,ngoácmồmtiếp:

-Lạicómỗtáphò!

Rồicảhaianhđồngthanhvừahátvừagiơtay:

-XinThánhthượngđừnglo.

Đoạnlạicùngvênhváotrỏvàongựcmình:

-Đãcótôi...phòtá!

Dứtlời,hồivỗtaysaomàvangvàlâuthế!

Thằngbébánnướcvàlạcrangláchquacácchỗngồiđểraohàng.Trênsânkhấu,vẫndiễnranhữngđiệubộvànhữngcâuphatrònhảmnhí.HaibaôngquầnáoTâyngồi trênhạngnhất, thởdài, rồiđứngdậyravề.Nhưnghàng

cuốicùngmỗilúcmộtthêmngười,màcũngchỉđôngởhạngấy.

Nhìnkhughếnhất,ghếnhì,kháchvắngtanhtanh,ôngchủgánhhátlolắng.

ởngoàiđường,bọntìmcuộcvuibuổitốivẫnđilạirầmrập.NhưngmấyaiquarạpAnLạc,nghetiếngkèn,tiếngnhị,đãchịuliếcmắtvàotrong,xemđàoképáomũrâuria,diễnnhữngtrògì.

Mấynămnay,ítngườithíchngheháttuồngcổ.

+

++

GánhAnLạcdọnđiđâumấytháng,naylạimớivề,thuêởchỗcũ.

Ngaytừbuổisáng,ởcửarạp,ngườiquađườngvôýđếnđâucũngphảitrôngthấymộtcáicổngkếtbằngládừa,gài thêmnhữngcànhnhãncàihoarâmbụt.Trêncổng,hàngchụcchiếccờPháp,Nambaytíutít.Trêntường,mộtmiếngvảitrắngcăngthẳng,códánmộtdòngchữtrangkim:

Đàoképmới!Bảnrạpchấnchỉnh!Đàoképmới!

Rồiđếnnămgiờchiều,lúcmặttrờiđãxế,trướcnhàhát,bảychiếcxecaosuđãchựcsẵncảởvệđường.

Mộtlát,bảychiếcxethongthảbướcmộttiếnđi.Xeđầu,mộtcáibiểndángiấyđỏ,cóchữviếtlớn:

Đạidiễntíchhátmới!LưuLễbìnhPhiên-Bảnrạpmớichấnchỉnh!Đàoképmới!

Ngồitrongxe,mộtthằngbécongiơthẳnghaicánh,nệnvàomặtchiếctrốngcái,vàmột thằngnữa,đánh thanh la, thỉnh thoảngphồngmá, thổibàikènTâyratrận.

Xethứnhì,bốntàitử,ngườikéonhịngồiphệtdướisànxe,haingườithổikènvàsáo, lènnhautrênđệm,vàngườiđánhđànngồichỗmui,gianghaicẳngđểlấythăngbằng.

Xe thứba,mộtcô tiểu thưmắt toét,mặt trắng,máđỏ,vớimộtconbé tócxõa.Haingườicùngáogấm,giàyTàu.

Xethứtư,baôngngồikẹpđùivàolưngnhau,mộtôngthượngban,mộtôngtrungban,mộtônghạban,cùngmũcánh,áothêu,ôngthìmặtđỏ,ôngthìrâudài,ôngthìmũihin,taibẹp.

Xethứnăm,thứsáucũngvậy.CũngnhữngôngtrôngraphếtTháisư.

Xethứbảy,thìmộtcôxấu,nhưngtânthời,mặtphấnmáhồng,môiđỏ,rẽlệch,chiếcáocănglườn,trôngtứcanhách,nhưmộtbàithơthấtluật.

Đoànxequảngcáomườilămvịđàoképmới,đidiễuhếtphốnàysangphốkhác.Mặt trờichưa lặn.Ngọncâyđứngyên.Bóng râmmới lấnđượcnửađườngbêntrái.Bọnđàoképphảiphơidướiánhnắngnóngnhưthiêu.Trênmặtphấnmộtvàingười,mồhôilấmtấm,rồiròngròngnhỏgiọt.Họlấyquạtchenắngvàphẩy.Song, trời nàymàhọ cứmũáo ấy, đaimãngấy, đểđirongphố,thìdùhọcócốkhéogiữlấybộmặttươitỉnh,nhưngaichẳngđoánđượccáicảnhđángthươngcủakiếpđàoképháttuồng!

+

++

Tốihômấy,cũngmớiđộbảygiờ,sáungọnđènđiệnlàmsángtrưngcảcửarạpAnLạc.Thằngbéconlạikhuatrốngrầmrầm.

Cácôngbếp,cácbàvúemvẫnxãgiao,đi lạinhộnnhịp.Nhưngtrướccáibảnggiấyđỏ,đãcónhiềuôngsangtrọngđứngđọc,vàquacáilỗhổngbánvé,thỉnhthoảngmộtvàicáitaytrắngnuộtthòvàoxỉatiền.

Độtámgiờ,trongrạpđãnhiềukhách.Trêndãyghếhạngnhất,cóchừnghaichụcngười.Hạngnhìđônghơn.Hạngbađônghơnnữa.Hạngnămxucàngđônghơn.

NgườitathửxemrạpAnLạcchấnchỉnh.Ngườitathửxemtàiđàoképmới.Ngườitathửxemtíchhátmới.

Nhưngrồingười ta lắcđầuvớinhau.Vẫncáimànlởsơncũchesânkhấukhông được kín. Vẫn cái đầu bóng trước ngó ra. Và saumột hồi chuôngrung,thìcáimànấycũngvẫncútkítcuốndầnlêntừngnấc:Cảnhtriềuđình.

Saumộtvàitiếngim,tiếngsuỵt,ởhàngghếdàicuốicùng,caolêuđêu,họvẫncườito,nóilớn,nhổbậy,cãinhau.

Trướccáiphôngsơnthủyvá,vaivua,mặtmũiphươngphi,khôngđeorâu,ngồitrênngaicao,mắtliếcbênphảibêntrái,cóvẻoaivệ,đểnhìnhaidãybáquan,vàhátnhữngcâukhôngaingherõ.

Rồimộtanhmõmtrắng,quầnáođỏ,quỳgiữasânkhấu,bưngtrênđầucáiđĩabàysáuchiếcchénkhông.Vuagiơ taymời.Báquansáungười, thìcảsáungườiđềunhấcchén,vạchrâu,ngửacổrađểuốngrượubằngkhôngkhí.Anhmõm trắng cầm chiếc nậmgỗ, rưới vào chénmột lượt rượu nữa.Báquan lạiuốngmột tuầnnữavàkêu say.Lúcấy, anhmõm trắngđứngdậynhìnmộtvaiquanđanglảođảo.Anhlướttayvàonạmrâucủahắn,rồiquệtvàomồmmình.Thếlàanhsayđổđiênđổcuồng,mắttrợnngượclên,chệnhchoạng,sờsoạng,ngảbênkia,giúibênnọ,mãimớivàođượcbuồngtrò.

Trờiơi!Ngườitacười,ngườitavỗtay,tưởngđếnvỡrạp.

Vuacườikhakhả,phán:

-Giui!Giuiquáđimấcmàthôi!

Rồibàitẩumãtheogiọngkèn,hùnghồnvangnhịp.

Bỗnganhmõmtrắngbannãy,hớthơhớthảichạyra.Anhvấpvàomộtvaiquan,ngãlộntùngphèo.Tiếngcườilạivangđộng.Ngãxong,anhđứngphắtdậy,ngaynhưtượnggỗ,xòenămngóntaylêntránđểchàokiểunhàbinh.Ngườitalạicười.

VuanóigiọngSàiGòn,phánhỏi:

-Chimàbaygiộigiànglàmgiậy,thằngkia?

-Dạ,thậmcấp,thậmcấp,chínguy,chínguy!QuânnướcPhiênđãkéođếnLâmTruy,cáchkinhkỳcóbakilômét!

-Ải!ải!

Vuaquátvậy,rồivớichiếcnậmgỗ,đậpchanchát:

-Ảiải!Nếugiậy,khổdãchângkhổdã,nguytaithịnguytai!Cuộcchiếngtranhnếucứkéodài,taenữamôộcmaidângkhổ.ớnày,báquang!

-Dạ.

Vuahét:

-QuângPhiêngđãLâmTruykéotới,làmgiuatôilạigặpbuổigiangnang,trẫmtruyềnchogiănggiõbáquang,xemaicótàicógangragiúpnước,hà!

Hai anh kép ngồi ngoài, một anh mặt đen, râu đỏ, phun phè phè từ tháidươngđếnmôi,mộtanhmặttrắng,râuvẽbằngmực,lanhlẹxắnáo,xốcmũ,múamay, uốn éo, làm bộ giương súng, cưỡi ngựa, vặn ôtô, nhảy xe đạp.Tiếngcườilạivanglừng.

Anhbênphảilắcđầulắccổ,nói:

-Đãcótôiphòtá!

Anhbêntráivươncổ,phụngphạotiếp:

-Lạicómỗtáphò!

Rồicảhaianhcùnggiơtayvàcùnghát:

-XinThánhthượngđừnglo.

Đoạnlạicùngvênhváotrỏvàongựcmình:

-Đãcótôi...phòtá!

Trênhàngghếđầu,ngườitanhănmặt,bàntán:

-Nhảmquá.Taphảilừarồi.

-Phải,họnóiláo,chứchấnchỉnhcáicóckhôgì.Vẫnđồbàitríấy,cóđàoképmớimàvẫnháttíchcũ,thìcókháctrướctýnào?

Mộtngườitinhmắt,mỉmcười,trỏlênsânkhấunói:

-Cácngài thửnhìnkỹxembọnképnày làmớihaycũ.Cáianh lần trướcngồikia,thìbâygiờbỏbộrâuravàngồiđây.Cáianhngồibênnàybâygiờvậnmũkhácáokhácvàvẽmặtkhác.Vảđượcđộmộtvài thằngképkhổhoặcconđàoươn,màđãnhặnglênlàmới,làchấnchỉnh,thìchúngmìnhchỉmắcmộtlầnlàcùng!

Rồicùngthấtvọng,rủnhaura.

+

++

Từhômsautrởđi,chiềunàocũngvậy,cỡđộnămgiờ,bọnđàoképbanAnLạclạimũmãng,phấnsáp,râuria,ngồitrơtráotrênxecaosu,đidiễuquacácphốđểphơinắngcáiđờiháttuồngcònngắcngoải.

Nhưngnhữngngườiđãxemdiễnquamộttối,họđềuchánngán.Nghetiếngtrốngkèncổđộngầmĩ,họcũngbiếtrằnggánhhátcònsốngđó,song,chẳngaimuốnđểýxemtốinay,trongrạp,bọnvuaquantròhềấyhọậmoẹvớinhaunhữngtrògì!

PTBNSsố13;1-12-1937

Đồnghàocóma

Tôicực lựccôngkíchsáchvệsinhđãdạy taănuốngphảisạchsẽ,nếu tamuốnđượckhỏemạnh,béotốt.Thuyếtấysai.Trămlầnsai!Nghìnlầnsai!Vìtôithấysựthực,ởđờinày,baonhiêunhữnganhbéo,khỏe,đềulànhữnganhthíchănbẩncả.Thìđấy,cácngàicứhãynhìnôngHuyệnHinh,hẳncácngàiphảichịungayrằngtôikhôngnóiđùa.

Chà!Chà!Béoơilàbéo!Béođếnnỗigiácóthằngdânnàovôý,buộtmồmranóimộtcâusáorằng:"Nhờbóngquanlớn",làôngtưởngngaynónóixỏông.Tức thì,mặtbàn làmột,mặtnó làhai,bịvảđômđốp.Mà rồi thằngkhốnnạnấy,ôngtruychođếnkỳcùng,khôngcòncóthể làmănmởmàymởmặtrađược.Bởivìôngcósẵntrongtayhàngmớphápluật,thìôngngạigìkhôngkhépthằngbảoquanbéovàotội"làmrốicuộctrịan".Thếlàviệccôngviệctư,ôngđềuđượctrọnvẹn.Vìkhôngnhữngôngđượchảgiận,lạicònđượctiếngmẫncánlàkhácnữa.

nhưngcớsaotừngàyxuấtchínhtớinay,haimươinămtrờirồi,ôngvẫncònlẹtđẹttriHuyệnmãi.Cáiđókhôngquanhệ.Cácbạnhọccùngông,họđềuthăngđườngquancả,vẫnthườngphànnànhoạnlộquáchậmchạpcủaông.Trướcmặthọ,nghecâunóithànhthựcấy,ôngchắptay,cúiđầu,làmravẻbuồn rầu.Nhưng lúcquay lưngđi,ôngbĩumôi, chửi thầmmộtcâu,bụngbảodạ:

-Làmbốchánhcóvặnxỉramàăn!

LýlịchcủaôngHuyệnHinhcũngxấuthật.BởivìngồiHuyệnnào,ôngcũngbịdânkiện.Màquantrênxétraônglạitrễnảiviệcquan.Đờilàmquancủaôngchỉcóhaiviệcchính:đánhbạcvàchơigái.

nămnay,ôngđãngoạitứtuần.Ôngvẫnlấycáituổicủaôngđểlênmặttiềnbối,khinhnhữngôngHuyện trẻkhác,nếu tụinàydámchỉ coiông làbậcnganghàng.Ôngliềnkhoethằngcảnhàôngđãhaimươinhăm,rồiôngcặpngóntaytrỏvàngóntaycáivớinhau,vêvêtrênmép.Trênmépông,ôngđãbaocôngtrìnhmớicấyđượctừngấyrâu.Ôngđểrâu,chokháchẳnvớitụiHuyệntrẻnhãi.Nguyêncáidamặtôngnhỏ,màcólẽvìôngbéoquá,nênlỗchân lông căng ra, căng thẳng quá, đến nỗi râu không có chỗ nào lách rangoàiđược.Đếnnỗinămbốnmươituổi,màmặtôngnócứnhẵnthínnhưthường.Ôngbựcmình,bènralệnhcấmthợcạolialưỡidaolênmôiôngmộtdao,đểôngnuôirâu.Thìsauhết,nhữnglôngtơnócũngdàira,vàtrôngrõhơn.Vàđếnbâygiờ,đứngởhaibênmiệngông,nóthànhhaicáidấuchua

nghĩa(...).

Buổihầusánghômấy.

ConmẹNuôi, taycầmláđơn,đứngởsâncôngđường.Nóhớthơhớthảiquacổngchòi,rồisợsệtbỡngỡ,khôngbiếtquanngồibuồngnào.Bỗngmộtngườimặcáocánhnáinhuộmvỏgiàchạyxồngxộcđến trướcmặtnó,vàhỏi:

-Điđâu?

Conmẹbiếtngayrằngđólàcậulínhlệ.Vànhưhiểurõphépvàoquan,nógiúiđưacậulệhaihàođãcầmsẵnởtrongtay,rồinóinhỏ:

-Nhờcậubẩmquanchotôivàohầu.

Cậulệtuyđãcầmtiền,nhưnglàmnhưtakhôngđểýđếnviệcnhỏnhenấy,bènvừathòtay,vừanóito:

-Đưaxemđơn,việcgì?

Rồitrongkhinhànuôikểlể,thìcậulệđánhvầnđểđọcláđơn.Đoạncậulắcđầu,nhănmặtbảo:

-Vàokia,nhờbácnhoQuýbácấylàmhộcho.Đơnnàykhôngđược.

Conmẹtáimặt,hỏi:

-Khôngđượcthếnào,thưacậu?

Cậulệgiơhaitayragiảng:

-Nghĩalànếunhàchịmuốnviệcchóngxong,nghechưa?

-Thưacậu,cậucứvào trìnhquanhộ.Chảnóigiấugìcậu,nhà tôibịmấttrộmhếtsạchcảđồđạclẫntiềnnong.Sángnay,vaymãimớiđượcđốnghaibạc,đểđitrìnhquan,cậulàmơnthươnghộcho.

CậulệnhìnnétmặtnằnnìcủanhàNuôi,songvẫnthảnnhiên:

-Tôibảonhàchịkhôngnghe thì tôimặckệ.Tôi thấynhàchịănmặc thếnày, lạibị lúcvậnhạnđenđủi, tôi lạichẳngđộng lònghaysao?Nhưngởđây,cáilệnóthế.Tôitửtế,nênbảotrước.Nếunhàchịkhôngtheo,thìquan

quở,chớcótráchtôiđấy.

Muốnchứngthựclờinóicủamình,mẹnuôicởinútdảiyếmra,rồixỉanămđồnghàođôicònlạilênganbàntay,vànói:

-Đâynày,chẳngtin,cậuđếmmàxem,chỉcònvừavặntiềntrìnhthôi.

Cậulệlắcđầu.Conmẹvừabuộclạitiền,vừanhănnhó,vanlơn:

-Lạycậu, thươngcháu,chocháuđượcnhờ.Cậucứvàobẩmquanhộ.Hễquanbắtlàmlạiđơn,thìcháuxinranhờbácnhoQuýngay.

Bỗngmộttiếngchuônggọi.Cậulệdạgiậtmộttiếng,rồiùtéchạy.ConmẹNuôinhìntheo,biếtrằngbuồngquanngồiởchỗấy.Nóđánhliềutiếnđến,vừatiến,vừalo.Nóbướcchânlênthềm,trốngngựcbắtđầunổimạnh.Nóđãtrôngthấyquan.Nólạisợnữa.Vìlosợquá,nênquênđứtrằngchínhnóđi trìnhviệcmất trộm.Nó lại tưởngnhưnó làđứa trộmvậy.Nó rón rén,đứngnépvàocạnhcửa, thậpthò,ghévàotrong,vàlắngtainghe.Nóthấyquanđangdặncậulệxuốngbảonhàbếpninhchothậtdừcáichângiò.

Vàđếnkhicậulệdạtiếngcuốicùngvàđivàosânsau,mécửatrong,thìnóhiểungayrằngđãmấttoihaihàochothằngxỏlánóchẳngbẩmchomìnhmộttiếngnào.

BỗnghaicongàTâybéosùquàngquạckêuởsântrước.Nóthốtgiậtnảymình.Quan đang ngồi, choàngmột cái, ngài đứng dậy, chạy vội ra hiên,đứngngaycạnhnhàNuôi,vàgọiváng:

-Cóđứanàođấy,lừahaicongàvàochotao!

Tứcthì,ngườitachạytánloạnđểxuagà,vànhàNuôithìchắphaitay,quỳngayxuốnggạch,vànângngangđầucáiláđơn.

Khiđôigàđãchạyvề,quanbènnhìnconmẹvàbảo:

-Vàođây.

Nómừngquá,lópngópđứngdậy,vộivãtheovàotrongbuồnggiấy.

Nóđứngởcạnhbàn,runlênbầnbật.Nóliếcnhìnquan.Ngàioaivệquá.Nólại sợ hơn nữa. Nhưng dù run hay sợ, nó cũng không quên được việc vithiềngquan.

Nhưngtiềntrìnhdiệnquan,nólạibuộcvàotrongdảiyếm.Nócởiramớilấyđược.

Nómớilúihúirútcáinútbuộcra.Nósợquanchờlâu,nênphảivộivàng.Màvì vội vàng, lại lo quan gắt, nên nó lóng cóng.Cái nút vừa xổ ra, thìloẻngxoẻng,cảmóntiềnrơitiệtcảxuốnggạch.

Nămđồnghàođôinảylênmấycái,vàtừngấytiếngkêulàmnógiậtmình.Tựnhiên,nóchoángcảngườivàhoacảmắt.Nócúinhìnchỗnhiềuhàorơinhất,ngaybêncạnhnó.Đồngthìchuinằmẹpgầnchânnó,đồngthìxoaytítmấyvòng,đồngthìbắnragócbuồng.Mấyđồngnữathìthinhaulănratậnchỗxa.

Nókhôngthấyquannóigì,nêncũnghơitĩnhtâm.Nóbèncúixuốngđểnhặttiền.Mộtđồng,haiđồng.Đồngthứbanghiêngởmétường.Nótìmđồngthứtư.Mãinómớithấyởtậngầnchânbàngiấycủaquan.Nótìmđồngthứnăm.Quái,nótìmmãi,màkhôngthấyđâucả.

Nóphảicónămhàođôi.Nămhàođôimớithànhđồngbạcđược.Vừabannãy,nógiởrachocậulệxem,vàlạibuộccẩnthậnvàodảiyếm.Khônglẽđồnghàoấycóma,đãbiếnđiđâumấtchóngthếđược.Vậychỉquanhquẩnởtrongbuồngnàymàthôi.Nhưngnóđãtìmkỹlắmrồi.Màtrìnhđơntámhào,tấtnóbịquanchửi.Khôngbiếtlàmthếnàođược,nótầnngầnchắphaitay,vái:

-Lạyquanlớnạ.

Rồinólùilùibướcracửa.Rồinóđivề...

ÔngHuyệnHinhcứngồiyênsaubàngiấyđểnhìntheoconmẹkhốnnạn.Rồikhithấynóđãđikhuất,ôngmớiđưamắtxuốngchân,dịchchiếcgiầyramộttý.Vàvẫntựnhiênnhưkhông,ôngcúixuốngthòtay,nhặtđồnghàođôisángloáng,thổinhữnghạtcátnhỏởđếgiầybámvào,rồibỏtọtvàotúi.

Haicáibụng

Hôm nay thì nó lả đi rồi. Tai nó ù.Mắt nó lóa.Nó nằm vật ở lề đường.Miệngnóháhốcramàthở.

Bởi vì, cũngnhưhômqua, và cũngnhưhômkia, hômkìa, nó đã đi langthanghếtchỗnàyđếnchỗnọ,màchẳngkiếmđượctícháolưnghồ.

Nó?

Nólàsựđóikhát,kinhtởm,kếtthànhhình.

Nócócáisọđếmđượctóc.Khôngbiếtmộtthứbệnhgìhươnghỏacủachamẹđãlàmchocảdachỗấynhẵnthín,bónglộn,đỏđòngđọcnhưcáimụnđươngloét,khiếntócnóchỉcóthểmọclơthơ,nhưvầngcỏtrêntảngđácằn.

Nócómộtcáimặt-Mẹơi!Khôngbiếtcógọiđượclàmặtkhôngđấy!Mặtgìmàmắtlạithếkia,vàmiệnglạivôdụngthếđược.Phải,mắtđâucóthứmắtxungquanhlàmộthìnhbầudục,vẽbằngvànhthịttrơđỏlầynhầy,lúcnàocũngứaramộtdòngnướcvàngvàgiữathìlờđờmộthộtnhãn,thứhộtnhãnnonchoèn,vàngễnh.Còncáimiệngnó thìdôranhưmiệngkhỉ,haihàm răng to tướng, lúc nào cũng cầm cập hục hặc với nhau. Nhưng thếkhôngphảiđểnhai,màđểrun.Vìtrờirét.

Nhữngquầnáonómangvàongườichỉcómộtmụcđíchlàchechothânnókhôngkín.Chắclànhữngthứgiẻkhươmmươiniên,ngườitavứtđi,vìbợtquá.Nhưngnaynóbuộcmiếngnọvớimiếngkia,díumảnhnàyvàomảnhkhác,vàvìdùnglâungày,nêncũngdàythêmbằngtầngmồhôi,quệnvớighét,vàbụi.Đốaiđếmnổitấtcảcóbaonhiêuchỗráchvànhữngchỗráchấy hình gì.Đố họa sĩ nào pha đúng đượcmàu quần áo ấy, và nếu có cởinhữngthứấyra,đemtreolênchocôngchúngđoán,đốaidámnóiđólàđồmặccủangười.

Vậythì,vớibộquầnáoxơmướpấy,nóbiếnthànhmộtcáibùnhìn.Bùnhìnlà cái khung có hai tay và hai chân làm bằng ống tre, thì nó cũng là cáikhungcóhai tayvàhaichânchẳng tohơnmấy.Bùnhìncóbộmặtchẳngthànhhình,thìnócóbộmặtcũngdúmdó,xấuxínhưconmadại.

Nhưngbùnhìnchỉlàmchochimchócphảisợhãi,nhưngnóthìcóthểlàmchongười ta khôngdámđếngần.Vì đến gần nó, trông thấy nướcda đensạm,dăndeocủanó,ngườitatưởngnhưđólàcáithâymachưatiêuhếthiện

về.Vàcũngcómùihôithốixônglên.Vàcũngcóruồinhặngbámvàođểhútchấtbẩn.

Thậtthế,mộtđốngrác,chưađángsợ,đángtởmbằngnó.Vậymànóphảiđihếtchỗnàyđếnchỗnọ,đểkiếmcáinhétvàodạdày.

Đểnósống.

Vìnóchưachết.

Nó đã đi ănmày.Nhưng ai cũng đuổi nó quầy quầy.Người ta quen chonhữngngườisạchsẽ,cónétmặtđángthương,cóquầnáocòndínhđôichútmỹthuật.Ngườitachỉbốthíchokẻănxin"hạngnhất".Cònnó,nóđiđếnđâu,ngườitađóngcửa,ngườitachửi,hoặcngườitamặckệchochờchánthìphảicút.

Chonênnóphảilàmlấymàăn.Nóđếncácchợ,vétnhữngtíbánhcòndínhtrênlá,vàgậmnhữngmẩukhoaivứtcòngqueotrênđấtsạn.Nólạyvanđứaănxinkhácbớtchonóchútcanhcặncơmthừa.

Nhưngmấyhôm,chỉcóngầnấythứtọngvàobụng,nósốnglàmsaođược?Nóphảiănđếnthịtnó.Bởithế,nógầyhơn,nócòmhơn,nóđétlại,khôngđủsứclênổitấmthânđãmòn.Bởithế,chântaynólúcnàocũngrunrẩynhưcầysấy,mắtnógiương to tướng,nhưngvẫn lờđờ.Nókhôngbệnh tậtgì,songnóngâyngônhưngườiốm.

Hôm nay thì nó lả đi rồi. Tai nó ù.Mắt nó lóa.Nó nằm vật ở lề đường.Miệngnóháhốcravìđói.

Nóchỉthèmđượcăn.

+

++

Bàấythìđếnmộtthángnay,cứphảiuốngthuốcmãi.

Đầutiên,ôngĐốctờTâyđiôtôđếnnhà,đemđủcácthứđồdùngđểnghengực,thửmáu.Rồiôngbóptrán,kêcáiđơn,muamấtngótmộtchụcđồngbạcthuốc.

Nhưnguốngthuốc,màbàấyvẫnthấythế,bàbỏdởkhôngdùng.

CóngườimáchmộtbácsĩngườiNamchữabệnhgiỏi lắm.Bàấychomờiliền.Vàcũngnhưbậntrước,thuốckhôngcônghiệu.

BàcholàthuốcTâykhônghợpvớitạngbà.ThuốcTâychỉtàivềkhoacấpcứu.ChứbàphảidùngthuốcBắc.ThuốcBắc,tuyhiệunghiệmchậm,nhưngkhiđãngấmvàotrongtạngphủngườita,thìnóchắcchắnlắm.Nóhợpvớibàhơn.

Bàbènmờimộtônglangta.Quảnhiên,ônglangcũngđồngývớibà,bảorằng thuốcTâychữangườiNamkhôngđược.Vìnóchỉ làmđểchongườiTâydùng.Vảlại,Đốctờchỉhaydọadẫm,độngmộttílàlao,làđaudạdày,làthươnghàn,làđếnmộtnghìnthứbệnhnguyhiểmkhác.

Ônglangrónhaingóntrêncổtaybà,trầmngâm.Ônglimdimđôimắt.Rồilúctómtrúngbệnh,ônglấybútgiấykêđơnlậptức.Ônghẹnuốngmộtchén,bàsẽ thấykhácngay.Uốngđếnbachén,bàkhôngcònmột tígìkhóchịutrongngườinữa.Lúcđó,chỉcầndămthangthuốcbổ, làbàlạikhỏemạnhnhưthường.

Bàchongườilênhiệubàochếcânthuốc.Bàyênchíthuốccónhiềuvịđắttấtlàhay.Bàchẳngtiếctiền,bỏrahơnnămđồng,đổi lấymộtbátnướcsánhnhưmật.

Nhưngnghengóngmộthômtròn,bàchẳngthấybệnhchuyển.Vẫnthế.

Kiêntâm,bàlạicânchénnữa.Vàchénnữa.Nhưngbàlắcđầu,chịukhôngthểtinđượcmấyônglangtachỉkhuyếchkhoáccáimồm.

Rồibàmờiđếnôngthầykhách.ThầykhoenhàthầyđãbađờilàmthuốcởbênAnNam.Thầynói tiếngAnNamsõinhưngườiAnNam,tuythầyđãgiàvàtứđạiđồngđường.Nhìnbộrâubạcdàidướicằmthầy,conbệnhtínnhiệmngay.Vậymàthầycầnlàmkháchhàngtínnhiệmhơn,nênhếtgièmphathuốcTây,đếnchêbaicácônglangAnNam.Thầyrằngkhôngaibiếtgìhết.Duythầymớikhiếnnổibệnhnày.

Thầycũngxemmạch,vàxemcẩnthậnlắm.Thầyhỏivặntừngtí,vàsauhết,bảobàchongườinhàtheovềhiệulấythuốc.Thầycamđoanbàuốngthuốcnàykhôngphítiền.

Nhưngchánchưa!Thuốcấycũngchẳngănthuagìcả.

Lạquá.Bệnhgìlạicóbệnhthuốckhôngtrịnổibaogiờ!

Bàấycóbệnhgì?

Khôngbiết.

Vìmấyôngthầythuốckhôngôngnàonóirõ.

Nguyênlàbàấybéoquá.Gớm!Béođâucóbéolạbéolùngthế!Béođếnnỗihaimáchảy ra, cổ rụt lại.Béođếnnỗibụng sệxuống.Béođếnnỗi trôngphátngấylên!

Màbàấylạigiàunữamớirầyràchứ!Nhà,bàấycóhàngdãyởkhắpcácphố.Ruộng, bà ấy có hàng trămmẫu ở nhà quê. Tiền, cạnh tường buồngngủ,cáikétkhổnglồ,lúcnàocũngchứahàngtậpgiấytrămlớn.

Bàấycóđủđiềukiệnđểsungsướng.

Nhưngchỉcómộttíxíumàtrờichẳngchiềuchoaiđượchoàntoàn.Làbàấyyếudạlắm.

Bàấychỉphiềnvềmỗichỗấy.

Thếmàhômcuốithángtrước,mộtbàbạnmờibàấyđếnăncỗcướicongái.Bàấyđãtínhchốitừ,songlạisợbịtrách.

Chonênbàấyphảidằnlòngđếnngồivàomâmcơm.

Bàbạngắptiếp,épănnhữngbóng,nhữngmực,nhữnglongtu,nhữngvâycá,vàđếntrămthứkhácnữa.

Nểbạn,bàấyngắclênđếncổ.Vàloquá,vìbiếtrằngxongbữacỗnày,rồithếnàocũngcóchuyệnlôithôitođây.

Quảnhiên, từhômấyđếnnay, bà ấy cứ thấybìnhbịch cái bụng, lúcnàocũngđầyđầy,khôngtiêu,khóchịuquá.

Khổthật!Thuốcthangchịu,uốngđếnthếmàbàấykhôngđóicho!

Bàấychỉthèmănđược.

TiểuthuyếtThứBảysố245,1939.

Haithằngkhốnnạn

Năm1926,nướcto,đêvỡtứtung,nhândânbêurếch,khổsở.Nhất làkhinướcđãrútrồi,trôngcảnhtượngmớilạicàngđángngậmngùinữa.

Cỏtànkhắpcánhđồngxa,

Bênlànghoanghủymấynhàlơthơ,

Đầuđườngmẹbếconthơ,

NgườitìmsangBắc,kẻđưavềĐoài.

Bởithế,bácLanluônmấytháng,nàonhàđổ,nàotrâuchết,nàođấtbán,nàoruộngcầm.Giatàituychẳngđượclàbao,nhưngđếncáicảnhtaibayvạgiómàsạchsànhsanh,thìdẫuôngvuađờixưamấtnước,haythằngbébâygiờmấttiền,cáitâmlýcũngđauđớnngangnhauvậy.

Khôngnhữngthế,vợbáclạimớichếtvềbệnhdịch,đểchobácmộtdứacontraimớibiếtngồi.Cáicảnhgàsốngkhôngcònmồimànuôiconmớiđángđaulòng.BácLanthựclàmộtthằngkhốnnạnvậy.

Đêmhômtrước,bácngồinghĩmàrớtnướcmắt.Củachìmcủanổiđãkhôngcòngì,nhịncơmtừsángnhườngconđãlảcảdạdày.Nếumaicũngthếnàynữa,thìbốchếtđói,conchếtđói.Âulàtrongnhàcònmộtthứcủanổinữa,đembánnốtđichăng?

BácLannghĩthếthìlàmthế.Bácxinđượccáithúngsứtcạpbệnđôiquangvàchẻcáiđòngánh.Sángsớm,gánhthằngbéconđi.Mộtbênquanglàmộttảnggạchđểthăngbằngthúnghàngbênkia.Mộtbênquanglàmộtcáithúngđựnghàng.Trêncáithúng,tùmhummanhchiếuráchchehàngchođỡnắng.

Bácđilangthanglàngnày,làngkhác,quachợnọ,chợkia.Nhưngchỉthấycóngườixem,màkhôngthấycóngườimua.

BácLanđóiquá,mắtđãmờ.Thằngbécontrầntruồngtrongthúng,nằmngảra,mồmmiệngbêbếtnhữngdãi,mũivàvỏkhoailang.Điđường,bácgặptoànbọnkhócdởmếudởnhưbáccả.Anủinhaucũngchỉcómộtcâu:

-Này,bácđếnnhàôngnghịTrinh,mayôngấyhiếmhoi, thìôngấymuacho.

Đilầnmãimấylàng,bácmớiđếnnhàôngnghịTrinh.Trờiđãsắpxẩmtối.Đứngởcổng,trôngvàotrongnhà,bácthấygạchTâyđánhbónglộn,sậpgụ,tủchè,gươngđứng,giườngTây,thậtcóvẻđỉnhchungsungsướng.

BácLanđánhliềugọicổng.Anhbếpởtrongchạyra:

-Nhờcậuvàobẩmvớiôngbàrằngcóngườibánconđươngởcổng.

Cậubếphỏihanmộtvàiđiềuradángtửtế,sănsóc,nhanhnhẹnlắm,rồimớiđivào.

BácLan,vìcáiđóikhátcấpbáchquá,nêntưởngtượngngayđộdămphútnữathìbụngsẽđượcnođầy.Nhưngtưởngtượngthếlàlầm.Độmộtgiờsau,bácthấymộtngườimặtmũiphươngphi,cổrụt,bụngphệmôitrềmàkhôngrâu,mặcquầnáolụa,phephấycáiquạt,ravườnchơi.

Bácđoán làôngNghị,bènđánh tiếng.Thìquả làôngNghị thực.Vìnghegiọngnóiháchdịchlắm:

-Saokhônggiậtchuônggọingườinhànóvàobẩm?

BácLankểnỗicơcực,vàngỏýdạmbánđứacon.ÔngNghịnhìnquabác,nhìnquađứabé,rồinói:

-Ừ,đểrồitaonóichuyệnvớibàsẽhay.Chờđây,taorangay.

Nghecâuấy,bácLantuytrongbụnglépkẹp,nhưngthấynhưđượcnomộtnửavậy.

Hơnnửagiờnữa,ôngbàNghịmớira.

BácLanchào,rồicũngnhữngcâukhinãy,bácnóivớibàNghị.BàNghịraýcảmđộng.Bàbếđứaconvàolòng,ngắmnghíamãi.

ÔngNghịthấybàcóvẻvừaý,bènhỏigiá:

-Màyđịnhbánbaonhiêu,nóichothực.

-Bẩmtùyôngbàcho.

Ngườibánkhôngnóigiá,ngườimuakhôngbiếtgiá, thì làmthếnào?Độcgiảcácngàiđánhgiáhộđi?Mộtngườinhưchúngtađấy,khéonuôi,khéo

dạy,thìchưabiếtchừng,vĩnhâncũngnênđấy.Mộttrămnhé!Haitrămnhé!Nămtrămnhé!

ÔngNghịthấybácLanlưỡnglự,khôngmuốnnóigiá,thìđươngngồixổmởtrướccáithúng,bỗngôngđứngphắtdậy:

-Đánglẽanhchokhôngtôi,tôicũngkhônglấy,vìtôiphảinuôinóchoanh.Nhưngthôi,việcphúcđức,tôichoanhbahào,cầmlấy!

Vừanói,ôngvừamóctúilấytiềnđưa.BácLangãitaithởdài.Cólẽkhôngngờđâucáigiátrịmộtthằngbéconcóthếmàthôi.

-Thưaông...

-Tôikhôngnói lôi thôi.Ôngvớiênhgì!Tôikhôngquenmặccả.Bahàokhôngbánthìthôi!

Nóixongôngquaylưngvào,gọibàđi,vàđóngcổnglại.

BácLanvơvẩnnghĩngợimãi.Chờmãi cũngkhông thấycóngười ra trảthêmxunào.

Nửagiờsau,báckhôngthểnàonhịnnổiđượccáidạdạyrỗngtuếchtừhômtrước.Thôithìbahàothìba.Conmìnhđượcchỗấmnonươngtựa,cònhơnlàbốconbêurếch,xóchợđầuđường.Nghĩvậy,bácgiậtchuông.Mộtlát,ôngNghịra.

-Thếnào?Anhcóđịnhbánnhưthếkhôngmàgọi?

-Thôi,lạyông,ôngthươngphậnnào,connhờphậnấy.

-Thươnglàthếnào!Nóichodứtkhoát.Bằnglòngbánbahàokhông?

BácLanmỉmmiệng,gượngcườimộtcáchrấtchuachát:

-Vâng!

ÔngNghịđưabácvàotrongnhà.Làmgiấymáxong,ôngcònxemxétđứabé rất kỹ càng.Khi thấy sau lưng nó có nhiều nốt ruồi quá, thì ông có ýkhôngbằnglòng,chêbaimãirằngxấu.Xấuthìphảibớttiền.Chonênkhitrả,ôngkhôngchobáccảbahào,màphạthaixunốtruồi!

BácLanlạyvanmãi.Nhưngbácnghĩ,nếucốnằnnìhaixu,thìchưachắcđãđược,màkhôngkhéothìbịtrảtiềnlại.Nghĩnựccười,mìnhđãkhốnnạn,lạigặpphảimộtthằngkhốnnạnhơn,thìthôi,chịucầmhaihàotámvậy.

Bácbếđứacon lầncuốicùng,hônhít,dặndòmãi,mớidứt.Khi rangoàicổng,bácđikhôngnỡ,tìnhchaconvướngvít,bácnghĩmuốntrảlạihaihàotámmàlấyconvề.

Bácđứng lại, quaynhìn trongnhàôngNghị, thì thấykẻbưngchậunước,ngườilấyxàphòng,ngườitìmkhănmặt.BàNghịthìtựtaytắmchođứabé,radángâuyếm,nângniu.Bácnhìnmàcũnghảtấmlòng,nỗiđauđớncũngnhưtiêutanvậy.

CònôngNghị,haimắtvẫnnhìncáilưngnốtruồi,nétmặtcònnhưtiếcmóntiềntiêuvôíchkhinãy.Mộtchốc,ôngraýhốihận,nóivớivợ:

-Bàạ,hoàicủa,giábớthẳnnămxu,nócũngphảichịu.

-Saoôngnghiệtthế!Tiềnhàngvạnlonghịviênkhôngtiếc,màmấyxunàylạitiếchaysao?

ÔngNghịđangtứchơi,phátgắtmàrằng:

-Tiêunhữngmónđángtiêuthìcòntiếccáigì!Thằngbếpđâu!Màychạyđitìmthằngbánconbannãy,bảonógiảtiềntaomàlấylạiconlậptức!

BácLangiậtnẩymình,cocẳng,ùtéchạybánsốngbánchết,vừachạyvừađếm:

-Một,hai.Một,hai,ba,bốn,năm,sáu,bảy,tám...

Viết7-6-1930

AnNamtạpchísố12;1930

KépTưBền

Cácngàithíchxemhátbội,hẳnchẳngailàkhôngbiếttênKépTưBền.Ấyanhtachỉnổitiếngvềcáitàibônglơn,lắmlúcrasânkhấu,chẳngcầnnóimộtcâukhôihàinào,nhưngchỉnhìnmộtcáiđiệubộcỏnconcủaanhta,cáckhánquancũngđủphảiômbụngmàcười,vỗtayđômđốp.

AnhtaởSàiGònrahátởHànộiđãbanămnay.Vìanhtacótàiriêngmàtínhlạithíchtựdo,nênanhchẳngchịulàmchuyênchomộtrạpnào.Nhưnghễrạpnàokhéodùnganhmộtđộ,làcũngđôngkhách.Chonên,tốinàobàconHàthànhđọcchươngtrìnhhayxembáo,thấyképTưBềnđóngvaigiễulàcũngnônứcđixem.Lắmngườiđếnchậm,phảimangtiềnvềkhông,phànnànrằngrạpchậtquá!

Chonênnhữngtốihátcóanhgiúp,thìcáchýviệnđềutrưnglênlàbuổihátđặcbiệt.

Nhưngđãhơnmộtthángnay,anhkhôngdiễnởđâucả.Vìđãhơnmộtthángnay,chaanhtaốm.Đãhơnmột thángnay, lúcnàotrongcáigáctốiomởgiannhàngayđầungõSầmCông,cáitiếngrềnrĩcủaôngcụcũnghòalẫnvới tiếng rầu rĩ của siêu thuốcmà làmanhTưBềnphải rầu gan nát ruột,chẳngthiếtđếnsựlàmăn.Bệnhchaanhcàngngàycàngnặng,thuốcthangchữachạy,nàoanhcóquảnngạigì.Nhưngcáisốtiềnđểdànhcủamộtvaiképdầndầncũngđibàitẩumã,đếnnỗianhphảiđivaytrướccủacácôngchủrạphátítnhiều.

Mộthôm,ôngchủrạpKịchtrườngđếnnhàanhtachơi.Saumộtvàicâuhỏithămchiếulệ,ôngtanghiêmsắcmặt,nhắcđếnmónnợ:

-Sao?Cáisốtiềnđó,cậuđãcóđểtrảtôichưa?

-Thưangài,xinngàihãythưchoítbữa,khinàothưthả,tôisẽđilàmvànộpsau.

Ôngchủbĩumôi,nói:

-Thôi,biếtbaolầnrồi!Cậukhôngtrả,tôisẽđemratòađó.

AnhTưBềncườilạtchoxongchuyện,nhưnglạithấyôngchủngọtngàodỗ:

Bấylâucậunghỉhátởcácrạp,kháchnhắcnhởluônđấy.Vậycậuliệuliệu

màđilàmănchứ?

-Vâng,tôiđịnhthế...

-Tôimớinhờmộtnhàvăn sĩđạidanh soạnchomộtvởhàikịch theo lốituồngcổ.Vậycậuragiúptôivaichính.Vìphicậu,khôngcònaixứngđáng.

-Diễnvởmớithìphảihọc,thưangài?

-Phải,phảihọcvàtậpdiễntrongđộnửatháng.

-Trongnửatháng!Chà!

AnhTưBềnnhắclạibatiếngđó,nhưngtronganhlẩnvẩnnghĩngợibiếtbaonhiêuđiều:Trongnửatháng,trongmườilămhômtrời,mỗingàyanhphảixacáchchamấytiếngđồnghồđểđihọcdiễn.Chaanhốm.Trongkhianhvắngnhà,aitrôngnomsănsócthayanh?Nghĩvậyanhđápphắt:

-Thôi,xinlỗiông,tôibậnquámà!

Rồianhtrỏvàomànvànóitiếp:

-Chatôiyếu,tôiphảiởnhà.

Lúcấy,ở trêngiườngbệnh,ôngcụhosùsụ,rồi thòtayracáighếđẩukêcạnh,đểvới lấycáiốngnhổ.Nhưng lậtbật cầmkhôngvững,cụđánh rơingayxuốngsàngác,đờmrãinổilềnhbềnh.

AnhTưBềngiậtmình,chạylạiđỡcha:

-Saoôngkhônggọicon?

Rồianhđỡlấychổiquétchỗnướclênhlángđi,đoạnnétmặtrầurầu,anhnói.

-Đó,ôngcoi,vắngtôisaođặng.

-Không,cậucứnhậnlờigiúptôi,tôisẽsaingườiđếntrôngnomhộcậu.

-Đatạông,nhưngtôikhôngyêntâm.

Lúcấy,trongmàncótiếngkengkengcủachiếcđũađậpvàobátsứ.Đólàhiệugọi.AnhTưBềnlậtđậtchạylạigầncha.Giọngkhànkhàncủaôngcụ

saianhrótchénnước.

Nhânmuốngâycảmtình,ôngchủrạpKịchtrườnglạigầngiường,mởmàn,rồihỏi:

-Chàocụ,cụcóbiếttôilàaikhông.

Ônggiàgiươnghaimắtlên.Rồinhưđãnhậnbiết,bènnhănbộrăngracười,cáicườikhóđămđăm,vàgậtgậtmấycái,rồirunlẩybẩy,giơtayrabắt.

CácngàiđừngtưởngrằngôngcụquengọilốiTây,nênmớibắttayđâu.Đếnphảinhănbộrăngracườicònlàsựbấtđắcdĩnữalà.Naysởdĩôngcụphảibắt tay,vì là tiếpkhách theo lối lịchsựcủanhữngngườimàconmìnhcónhờvả.

-Cụcũngkhôngyếulắmnhỉ.SaocậuTưBềnkhôngnhậnlờichotôi?

Ôngcụhấthàm,cóýhỏi.

-Tôisắpchotậpvởmới,địnhnhờcậuấysắmvaichính.

Ôngcụlạinhănrăngracườivàgật,nhưnganhTưBềnnóingayvớicha.

-Ôngmệtlắm,conphảiởnhà.

Ôngcụcaumặt.ChỉcóanhTưBềnhiểu.Bởivìôngcụchẳngmuốnvìmìnhmàconlàmtráilòngngườichủnợ.Ôngchủdỗdành,nói:

-Cậucứgiúptôiđi.Cậumànhậnlời,thìmóntiềnấy,cậuđểđếnbaogiờcũngđược.Còntiềnhỏahồngkhidiễntấn"ÔngHuyệnbaphải"này,cậucứlấycảđểthuốcthangchoôngcụ.

CáisứclàmchoanhképTưBềncóthểnghĩđếnsựbỏchaốmmộtmìnhlàở câu nói ấy.Mà cha anh cũng vì câu nói ấymà nở nang cả lồng xươngngực.Ôngcụcốthởmạnhmấycáichokhoankhoáitronglòng.

-Cậunghĩsao?

-Nhưngnửathángtrời!Aitrôngnomchochatôi?

-À,thôi,thếnàythìcậubằnglòngnhé.Cậucứởnhàmàhọcvở.Đếnhômdiễnthửlầncuối,cậuhãyđếnrạpcũngđược.Vìtôibiếtcậuthôngminhvà

có tài hơn người khác. Tội chi, có dịp trổ tài, vả lại để cho thiên hạ nhớmonglâucũngkhôngtiện!

Nghecâunóisaucùngnhưđượcănmiếngbánh thánh,anhTưBềncóvẻnghĩngợi.Anhnhìncha.Ôngcụthấyconcònngầnngừ,thìlộravẻkhôngbằnglòng.Cụnhănmặt,cốcấtlêncáitiếngkhànkhànđểgắt:

-Nhậnlờiđi!

Nóixong,lạihosùsụ.

AnhTưBềncảmđộng,nhìnôngchủrạpKịchtrườngvàtrảlời.

-Vâng!

Ông chủ vì chờ cái tiếng vâng nàymất nhiều công quá, nên sợ nó khôngđượcchắcchắn.Đếnhômdiễn,màchaanhTưBềncólàmsao,anhcứvắngmặtởrạphát,thìlỡbét.Ôngbắtanhlàmgiấygiaokèo.

Bàconsínhxemhát,hômđóthấyôtôquảngcáochạyrongkhắpphốđểthảchươngtrình,vàvảicăngởcácngãtư,đềunônứcrủnhauđixembuổibiểudiễnđặcbiệt,cóTưBềnsắmvaichính.

Tốiđến,cửarạpKịchtrườngđènthắpsángtrưngnhưbanngày,chiếurõcáicảnhngườiđứnglônhônhưluốnghoatrămhồngngàntía,bướmongchờnvờn.Trênthềm,dướibậc,giữađường,nonnghìnthiếuniênnamnữtúmtụmlại, tìmchỗđểđứngngắmnhauchođỡnóngruột lúcchờđợi.Tiếngnhạchòa trong rạp, dudương trầmbổng, chứachanbiết bao tình tứ ái ân, nhưcâu,nhưkéo,làmchongườitaquênhẳn,màbấtgiácmoitúilấytiềnmuavé.

Rồi cái làn sóng người dần dà tràn vào trong.Trên các hàng ghế, chỗ nọnhắclạicâubônglơncủaképTưBền,chỗkiabắtchướcđiệubộcủaképTưBền.Ainấyđềunóngruộtsốt lòng,mongchochóngđếngiờmởmànsânkhấu,đểđượccười,đượcvỗtay,đượchọcthêmvàolốiphatròmới,đểmailàmnhếchmépngườiyêu.

Vinhdựthay,anhképTưBền!Nhưngmàkhốnnạnthânanh!Ngườitabiếtđâurằnghiệngiờnày,ởnhà,chaanhđươngdởchứngkhòkhè,chỉchờtừngphútđểthởmộthaihơinữalàhếtnợ,vàởtrongbuồngtrò,anhcũngđươngnẫuruộtnhầugan.Thậtvậy,aingóvàotrongbuồngtròmớithấyđượccáikhổtâmcủaanhTưBền.Anhngồiủrũtrướccáigương,bụngthìrốibeng,

mặt thìnhănnhó,nhưng tayvẫnphảisờvàohộpphấnhồngđểđánhmặt,quệt vào đĩamựcđể bôi nhọ cáimồm.Rồi anhphảimặc trái cái áo lụngthụngthêu,lậnđôihiaxanhvàđộicáicánhmũchuồnngược.Anhđóngvainày, trông raphếtgiàu sangsungsướng.Chốcnữa,anhcònphải làmchochủanhbằnglòng,cácbạnanhtrônganhmàgắngsức,cáckhánquanđượcmộtphencườivỡbụngvỗrát taykiamà!NhưngmàchaanhTưBềnsắpchết!Bannãy lúcanhởnhà rađi,đã thấynguy lắmrồi.Thôi!Nhưngmàmặckệ.Anhphảiquênđi,màbông,màđùa,màphatròtrênsânkhấu,chochúngtôicười,hétlênmàcười,cườiđếnnỗilănracảđấtchứ?

***

Mộthồichuôngvừadứt,mànkéolên.Mộttràngvỗtayđômđốpnhưpháonổđểhoannghênhôngchúakhôihài.AnhTưBềnlữngthữngbướcra,cúiđầuchào, rồi đứng thầnngười ranhưphỗngmột lúc.Tiếng reo, tiếnghò,tiếng vỗ tay lại làm dữ hơn trước!Mà khách quan thấy anh ănmặc ngộnghĩnh,cáimồmbôinhọnhem,thìainhịncườiđược!Càngthấyanhđứngyên,họcàngđượcngắm,vàcholàanhmuốnphatrònhưthế,nêncàngcườigià!ácthật!VaianhTưBềnhômấycứphảiđứngtrênsâukhấu.Nhấtlàanhphảilàmnhiềuđiệubộhơnmọikhi.Lắmlúccònphảirặnramàcườihahả!

Hếtcảnhđầu.Saomàlâuthế!Anhđượcnghỉmộtchốc,mớinhờngườivềxemtìnhhìnhchaanhralàmsao.Rồianhlạiphảiratrò.Anhlạiphảihò,phảihétphảidằn từng tiếng,phảingân từngcâu,phải làmnhữngđiệubộ,phảicườihahảnhưcảnhthứnhất.Ngườixemhátthìcứtrôngthấyanhlàcũngđủcườirồi.Nàohọcóđểývànhìnrõđâuđượccáivẻloâucủaanh,nóhiệnraởtrướcmắt.Bỗngkhianhđươngphệnhphạotrênsânkhấu,khingườitađươngvỗtayđômđốp,thìanhnghethấycóngườiởtrongphòngnóira:

-Nguyhơnbannãy.Đãcấmkhẩurồi!

Chaanhcấmkhẩurồi!Đànhvậy,nhưngchínhlàbâygiờmớinhiềucáivuitrò.Khángiảdướikia,hàngmấynghìnconmắt,đươngchămchắmvàoanhvàimphăngphắc.Họchỉchờanhhámiệnglàhọđượclănramàcườivàvỗtaymàthôi.

Cảnh thứhaicũng lâunhưcảnhđầu,mãimớihết.Lúcanhđangngồi thừtrongbuồngtrò,thìanhlạinhậnđượctinbáonữa,làhiệnnaychaanhđãmêđặc,chântaylạnhcảrồi.

Còngìđauđớnhơncáitinấynữa!AnhTưBềnbỗngứahaihàngnướcmắt,rồikhócnứcnở:

-Chaơi!

Ôngchủthấyvậy,sợquá.Anhmàbỏdởvởkịchđươngvuithìnguy.Ôngcốkhuyêngiải,vàcấmkhôngaiđượcbáotingìchoanhbiếthết.

Sânkhấubài tríđãgầnxong.Ôngchủbắt anhđánh lại týphấncho thêmxuânsắc,vàsửalạibộáomũchocóvẻngộnghĩnhhơn.Ôngthấyanhvừadắtlạidảiáo,vừasụtsịtmếumáo,thìbắtanhimđi,chùinướcmắt.Rồiôngđẩyanhrasânkhấu.Anhlạiphảihò,hét,ngâm,cười,múa,nhảy,đểmuagượnglấynhữngtràngvỗtay.CáicảnhthươngtâmcủaanhTưBền,điđôivớicáibônglơn,cứdiễnramãi,mỗichốclạicàngthươngtâmhơnlên.Màcàngthấyvắngbặttinnhà,ruộtanhcàngnhàunhưdưa,xótnhưmuối.

Cáicảnhcuốicùngmàanhcholàlâutới,thìkhángiảchoanhlàchóngquá.Chonênkhisắphạmàn,anhcúichào,thìcảrạpvỗtayđômđốpthậtdài,dàimãi.Anhtưởngphennàyquyếthếtnợ,quyếtđượcvềcạnhgiườngbệnhcủacha để nhìnmặt chamột lượt sau cùng trước khi tắt nghỉ, thì ở hàngghếhạngnhất,ngườitakêuầm:

-Bis!Bis!(1)

Ôngchủrạplạichokéomànlên.AnhTưBềnlạiphảigiấubộmặtrầurầumàanhthích-Vìnóhợpvớitâmlýanhhơn,-đểvuivẻmàdiễnlạiđoạncuốilượtnữa.

Rồikhibàikènchàonổilên,hồivỗtaysaucùngnhưlàmvỡrạp.Cáimàntừtừbuôngxuống.Anhcúiđầuthongthảchào.Nhưngbaonhiêungười,chẳngđểchậmthìgiờ,đãtranhnhauchạylêngầnanh.Ngườithìtặnghoa,ngườithìbắt tay,người thìvéomũi,người thìkhen.Làmchoanhruộtcàngnhưthiêuđốt.

Khi không còn phải thở dài để hoan nghênh những cái hoan nghênh củacôngchúng,anhTưBềnmớilậtđậtchạyvàobuồngtrò,cởivộimũáovàrửaquàngmặtmũi.

Lúcấy,trongkhianhđangrốibengnghĩđếnchaanh,khôngbiếtbâygiờđãlạnhtớiđâu,thìmộtngườibạnhátchạyđến,vộivãấnvàotayanhtậpgiấybạccủaôngchủđểsẵnchoanh,vànói:

-Maumàvề.AnhTư!Hỏngtừbannãymấtrồi!Khốnnạnthânanhquá!

1933

_____________

(1)Diễnlầnnữa.

Ngậmcười

Làngtôibâygiờsởdĩđượcyênổn,lànhờlòngcanđảm,nghĩahiệpcủaanhCuBản,đãliềumìnhkhámpháracáitổtrộmcướpởcánhrừngthông.

Sáuthángvềtrước,luônmộtdạo,nhữnglúcđêmkhuya,tĩnhmịch,khôngcótrăng,ítngườidámđưamắtrangoàisântốimịt.Nghengọngiórítquakhe liếpcũngđủ trợn!Hễcó tiếngchórồ lênsủakhanởxómbờsông, làngaytừđứabélênhaicũngbiếtgiậtmình.Nókhócthétlên,ômchầmlấymẹ...Mẹnóvỗ,xoa,rukhekhẽđểlắngtainghe.Rồinếumộthồitùvàdậylên,thìônggiàvặntongọnđènhoakỳ,ngồinhổmdậy,húnghắngho,hoặchútthuốclào,chođỡvẻlặnglẽ.

Nhưngbỗngvẳngngheởđâukêucướp,rồitrốngđánhliênthanh,tiếngkhócnhưri,tùvàrúc,chósủalạctiếng,liềnliềnnhautừlàngnàyđếnlàngkhác,dàihàngmấycâysố, thìngườicứngbóngvíađếnđâucũngphải lạnhrunlên,đánhthứccảnhaudậy,ngồiđếnsuốtsáng.

Mườitốithìđếnbốnnămtốikinhkhủngnhưthế.Màbọncướprấttài,banngàychúngkhéolẩnlúttrongcánhrừngthông.Cácnhàchuyêntráchmấylầncholínhvàosụccũngkhôngbắtđược.

+

++

Lúcấy,vàokhoảngbốngiờchiều.ChịCuBảnđươngngồinhặt rau trongbếp,thìchồngvề.Nétmặthămhở,anhnói:

-Nàyunó,quanđãcắttôirồi.

Chịngơngác:

-Cắtgì?

-Cắtđibắttổcướprừngthông?

Xámngắtmặt,chịgắt:

-Quanbắtthầynóvàochỗchếtmàcũngngheà?

AnhCuvênhmặt,kiêucăng,đáp:

-Chỉnóidại!Việcgìmàchết.Chínhtôitìnhnguyệnvớiquanđểxinđi!

Chịcuòalênkhóc:

-Thầynónỡbỏmẹcontôichếtđóihaysao?Khổquá!Tôibiết trôngcậyvàoaiđược?Thầynóđừngđi!

Bađứabé,ngơngácnhìnchamẹ,cũngòalênkhóc.

Anhcucảmđộng,anủivợ:

-Unócứyênlòng.Thếnàosángmaitôicũngvề.Nếutôikhôngratay,rồiquâncướpcứnhũngnhiễumãi,vùngnàycònailàmăngìđược!

-Đànhvậy,nhưnglỡra...

-Thìcũngđànhchứsao?Tôilàmviệcíchchomọingườimàunócũngcứngăncản.

-Làmíchchonhàgiàu,chứnhữnghạngnhưmìnhthìlogìbịcướp?Tôichỉsợlỡra,thìmộtnáchbaconmọn,tôibiếtlàmthếnào?

-Umàyđừngdởhơi!Việcgìmàloxanhưthế?Tôisẽđượcthưởng.Quanhứarồi.Nếuthànhcông,takhôngphảivấtvảnhưthếnàynữa.

-Thôi,tôivanthầynóđừngdạidột.Tôikhôngđểchothầynóđiđâu.

AnhCuquắcmắt,nói:

-Việcquannàophảiviệctrẻcon!Unókhôngđượcnóithế.

ChịCulạiòalênkhóc,túmchặtlấyáochồng.AnhCugiằngra,mắng:

-Unókhôngđượcgiữ.Quanvàlínhchờtôingoàiđìnhkia.Đểtôiđi,kẻochậm.

-Không!Khôngđi!Thầynóhãyăncơmđã,vộigì.

-Khôngcần.Đãcócơmcủaquan.Tôiphảiđingaybâygiờmớikịp.

Nóiđoạnanhcunhấtđịnhdứtáorađi.Anhômbaconvàolòng,xoađầu,dặndòmấycâu,rồiracổng.ChịCubếcon,khóclóctheochồng.Nhưngvẫnthảnnhiên,anhCucoinhẹnghĩavợchồng,tìnhchacon.Đếnđầulàng,anh

rỉtainóivớikhánthủkéochịCutrởlại.

+

++

SựthànhcôngcủaanhCuBảnđãlàmchovợanhgóachồng!Đêmhômđó,nhờanhcanđảm,quâncướplũlượtbịgiảilênHuyện.NhưnganhCuBảnbịbỏmạng.Thươngthay!

Từbấygiờ,trênđầuchịmộttấmkhăntang,kẽnáchchịbamụnconmọn.Đoạntrườnglắmlúcnghĩmàbuồntênh...

CảlàngaicũngáingạichochịCuBảnvàngậmngùithươnghạiconngườitrọngnghĩamàkhinhthân.

Bọnnhà giàu được ăn no ngủyên.Họmổgàmổ chó ănmừng.HọkhenquanHuyệntốtvớidân,biếthysinhmộtngườiđểcứunhiềungười.HọxuichịCuBảnbếcảbađứacon lênkêuquanphụmẫu thươngđến tìnhcảnhnheonhóccủachịmàchomộtmóntiềnbồithường.

quanHuyệnrấttửtế.Ngàinói:

-Nhà chị khôngphải kêu, bổnphận ta là phải bẩm lên quan trên xét đếnngườicócông.Cứvềmàchờđợiítlâu.Rồichịsẽkhôngphảiphànnànvềsựânthưởngđíchđángcủachồngchị.

+

++

Ôm tấmmongmỏi, chịCuBản vui vẻ về nhà, kể chuyện chomọi ngườinghe.Aicũngcóbụngmừngthaychochị.

Thường khi làm ăn vất vả, được bữa nay, lo bữamai, chị lại nhớ thươngchồng.Nhưngchịlấyngaycáihyvọngrađểtựanủi.Nếuđượcthưởng,chịdùngmóntiềnđểsinhlợi,thìchắcđượcđủănsuốtđời.

Nămhôm,mườihôm.Cái tròmongvẫnhay thấy lâu.Chứchịbiếtđâu láđơncủachịcònphảiquatòanàysởnọ,cókhinóđichậmvàhaynghỉnhưôngcụgià.

Rồinửatháng,lạimộttháng.ChịCuBảncàngngàycàngquẫnbách.Cơmchẳngđủnuôicon.Nhàdột,khôngaigiọihộ.Sânrêu,cỏmọc,chịchẳngcólúcnàosửasang.Mấyđứabébêurếch.Nhưngbiếtlàmthếnào?Nếuchịởnhàtrôngnomchúng,thìaiđilàmlụngkiếmmiếngchomàăn?Giáchúnglớn, độ lên bảy lên tám cả, thì chị đã chomột đứa đi ở, để đỡ phải nuôi.Khốnnhưngthằnglớnmớilênnămtuổi.

Rồinữa,mộttháng,haitháng.NgườitathấychịCuBảnráchrưới.Khôngaikhôngphànnànchochị.Mặtmũichịhốchác,đenđủi,xấuxa.Ngườitahỏithăm,chịđềutrảlời:

-Naymai,tôisẽcómóntiềnthưởng.

Thưởng.Cáiđókhôngthểkhôngcó.Chắclắmrồi.Quanđãhứathế.Nhưnghômnaychịchưacógìcả.Chịnóngruột.Khổ.Nhưng,nhấtđịnhchịchờcáitươnglai.

Ởngoài,họđồnchánlênđấy.Cóngườimongchịđượcthưởngmộtnghìnbạc.Cóngườiđoánchịđượclươngănsuốtđời.Cóngườiởxa,lạinóidựngđứngngayrằngđãgặpchịlêntỉnhlĩnhhainghìnởkhobạc.

Nhưngsựthựcchửacóthế.SựthựcthìchịCuBảnvẫntựanủibằngcáihyvọng những khi đầu tắt mặt tối, và khóc thầm những lúc nhà vắng đêmkhuya.Chịnhớlạihômchồnghămhởđưaquanlínhvàochỗtổcướp.Chịnhớlại lúc trôngthấyxácchồngnằmcoro trênvũngmáuđể tựnhiênchịthànhgóabụa,vớibamụncơnthơ.Chịđauđớn.NhưngchợtchịnghĩđếnlờiquanHuyệnhứa,quảquyếtsẽđượcbồithườngvềcôngcủachồngchị.Trờiơi,baogiờnhỉ?Baogiờcáiđói,cáirách,cáikhốnquẫnnóthachochịmà đừng dọa nạt chị nhỉ?Bỗng chị nhìn lên vách. Thấy bóng chiếc khănngang,chịcảmđộng,thútthítkhóc.

+

++

Mộthôm,chịCuBảnhămhởchạysangnhàtôi.Tôikhôngthấytaychịcầmchiếcrá.Mặtchịcũngkhôngnhănnhónhưmọikhi.Chịgiơtờgiấycódấusonđỏloè,nhờtôixemhộ,vàhỏi:

-Ônglýđưatôitờsức,nóirằngquanbảotôiđilĩnhthưởngphảikhông?

Tôimừngthầmchochị.Chịlạihỏi:

-Cóphảikhông?Baonhiêu,hởcậu?

Xemxong,tôinhìnchị,rồikhẽđáp:

-Phải,thưởng,anhấyđượctruytặngcửuphẩmbáhộ,chịạ.

-Chứkhôngphảitiềnà?

-Không!

BỗngchịCuBảnxámmặtlại.Chịrunbắnlên,rồimếumáokhóc.Chịgiậtlấytờgiấy,chạyùracổng,quênđứtrằngđánglẽchịphảivuivẻchochồngchịởchínsuốiđượcngậmcười.

TiểuthuyếtThứBảysố188;1938.

Ngựangườivàngườingựa

Đốaibiếtanhphuxe lững thữngdắtcáixekhôngởđằngngã tưđầuphốkia,đinhưthếtừbaogiờđấy?

Trônganhấycóvẻ"đói"kháchlắm.Cólẽthếthật.VìailạitámgiờtốibamươiTếtrồi,cònlangthangphốnọsangphốkiathế?Màhàngphố,nhànàonhànấyđóngcửacả rồi,cònmấyai rangoàiđường làmgì,màcònhòngmột"cuốc"tấtniên?

ấythế!Trảxechoxongquách,vềnhàhúhívớivợconcóhơnkhông,tộigì!Vợanh,conanh,đươngchờanhởcửađónọ.NămhếtTếtđếnrồi.Cònmấygiờđồnghồnữathôi,chứcònlâulagì?

Ấy,giátrongtúicónặngcáiđồngtiền,thìchảphảibảo,anhtacũngvềnhàchoxongquách,việcgìcònphảivơvẩnvẩnvơnhưthếnày!Khốnnhưnganhấyvừamớiốmdậy,ốmmộttrậntưởngmườimươichết,thànhrakhôngnhữngmấtmộtdịpkiếmtiềnvàolúccuốinăm,màbaonhiêutiềndànhdụmtrongbấylâu,sạchsànhsanhcả.

Bởivậyhômnay,anhấycốvayđượccáivốnđểđimuaxe,kiếmbữagạođểănTết.

Quái,khônghiểucáingàynaylàngàygì,màtừchiềuđếnbâygiờ,anhấymớiđượccóhaihàochỉ!Banchiều,khácháogấm,áonhung,đinhannhảnởđường,màmờimỏimiệng,cũngkhôngcómộtailênxe,nữalàbâygiờ!Bựcnhấtlàthỉnhthoảnglại lẹtđẹttràngpháonổ,làmchoanhấynóngcảruộtgan.NghĩđếncáicảnhTếtnhàgiàumàthèmrỏdãi.HọquăngtiềnđivềdịpTết,thinhautiềntrămbạcnghìnđểxaphívôích,màmìnhthìloméomặtmấyhàobạcgạongàymaikhôngxong.

Thỉnhthoảng,anhtadỏngtaiquaycổ,xemcóaigọiởđằngxakhông.Thìchỉthấyđánhđẹt,lòemộtcáiởgiữađường,làmchoanhtagiậtmìnhđánhthót.Giậtmình, rồi lại thở dài, ngán cho cái đời bấp bênh, lắm lúcmuốnquẳngphăngcáixeđi,làmnghềkhác.Nhưngbỏnghềnàythìxoayranghềgì?

Anhấyđilữngthữngnhưthế,quaHàngTrống,quặtraphốNhàThờ,xuyênthẳngralốinhàthươngPhu?Doãn,thìbỗngđứngdừng,quaycổlạinhìn.

-Xe!

-Đây!

Bachân,bốncẳng,anhấychạyvộilạiphíacóngườigọi,hạhaicàngxuống.

-Bàvềđâu?

Mộtbàtrạcđộngótbamươituổi,mìnhmặcxatanhnâu,đầuquàngkhănbịttrắng,bỏgiọtxuốngtậnbụng,đứngởđầuhè:

-Anhcóđigiờkhông?

-Bàđimấygiờ?

-Mộtgiờ.

-Xinbàsáuhào.

-Saoanhlấyđắtthế?Haihào!

-Thưabà,xengàyTếtvẫnthế,vảlạibâygiờcònaikéonữa,màbàgiảrẻthế.Conkéomộtchuyến,rồicũngđigiảxe,vềănTếtđây!

Bàkháchthấyanhxenóiraýkhôngthiếtkéo,nênquaylưngđi.

-Này,bàgiảbaonhiêu?

-Haihàolàđắtrồi,ngàydưngchỉcóhàorưỡimộtgiờthôi.

-Thôi,nămhàorưỡi,bàcóđi,khôngthìthôi.

-Thôi.

Bàkháchlạiquaylưngđi,lầnnàythìđithẳng.

Anhxevắtchânchéokheo,chỏngcànglêntrờimànhìntheomãimộtlúc.Anhđoáncólẽngườinàycũnglàkháchkiết,nênmớitrảrẻquánhưvậy.Thôithìngườigiàthìtanon.Anhchạytheovàgọi:

-Này,mờibàlênxe!...Hai...Hào...!Xinbàhaihàorưỡi.

Bàkháchvừabướcchânlênsànxe,thấyanhxevòihaihàorưỡi,vộinhảytọtngayxuốngđất:

-Khônghaihàothìthôi.

-Thôi,đây,mờibàlên.

Bàkháchvạchcổtayáo,xemđồnghồ:

-Chíngiờnămnhé,nhưngkểlàchíngiờđúngcũngđược.

Anhxe kéo giờ, nên cũng chỉ chạy "dưỡng lão" thôi, đít nhổmmạnh,màbướcngắn.Vìthìgiờlàtiềnbạc,chậmphútnàolàtiềnphútấy.

Trướcanhxetưởngbàkháchđicóviệcgì,chonêncònchạy.Sauthấybàcứtrỏvơvẩnhếtphốnọsangphốkia,màchảđỗởphốnàocả,thìmớiđoáncólẽ làcánh"ăn sương"chiđây.Anhbènđibướcmột.Nhiều lúcmuốnhỏithực,nếucóphảigiăngháthìmìnhgiớithiệuchomộtmónsộpđáođể.

Nhưnglỡkhôngphảithìhọmắngchovàkhôngtrảtiềnthìkhổ.

Qua chợĐồngXuân, vòngvềHàngCót, lại rẽ sangCửaĐông, bàkháchbỗnghỏi:

-Anhcóbằnglòngkéotôigiờnữakhông?

-Vâng,nhưngbàcóchocháuhaihàothìcháukéohầubàgiờnữa.

-Được.

-À,anhcóhàolẻkhông,chotôivaymấyhào,chốcnữatôigiảcảđồngchotiện.

Anhxemócbaophục,lấyrahaihào,đưachobàkhách.Bàkháchvàohiệu,muagóithuốclá,baodiêm,còntiềnmuacảhạtdưađểcắn.

Anhxenhấpnhổmchạyrảocẳngvàibước,rồilạitiếnbướcnhưtrước.Mộtlúc,anhmớiđánhbạohỏimộtcâurõkhôn:

-Bàtìmai,thưabà?

-Tôitìmngườiquen.

-Ngườiquenbàởphốnào?

-Anhcứkéođi.

Anhxe lại cứ kéo như thế, raGa, vòngvề đườngSinhTừ, quặt vềHàngBông,HàngMành,HàngVảiThâm,vânvân.Mãimãi,màngườikháchvẫnkhôngtìmthấyaiquen.

-Thưabàbâygiờmấygiờrồi?

-Mườimộtgiờkémnăm.

-Conkéohếtgiờnày,xinbàchotiềnđểconđiđónkháchởgavề.

-Anhcóbằnglòngkéotôigiờnữakhông?

-Thưabà,conđónkháchởgahayởnhàchớpbóngthìmộtcuốccũngđượchaihàochỉ.

-Anhđãchắccókháchchưa?Haylàmậtítruồinhiều,rồidắtxevềkhông.Anh lại cố kéo tôi giờ nữa, đi thủng thỉnh thế nàymàđược tiền, chả hơnchạymửamậtraư?

Anhxenghebùitai,lạibằnglòngkéo.Hàngphốcàngthấythưangườiđi.Cáccửađóngkínmít.Đimộtlúc,quaNgõTrạm,vòngsangHàngĐiếu,rồirẽsangHàngBồ.Lúcấy,bốnbênimlặngnhưtờ,chỉthấytiếngláchtáchbàkháchcắnhạtdưathôi,thìbỗngmộttràngpháonổ,đìđẹtpháogiaothừa.

-Mấygiờrồi,thưabà?

-Phảigiónhànàobâygiờđãđốtpháogiaothừa!Mớicómườihaigiờkémmườilăm.

Anhxemớinghĩ:"Mườilămphútnữa,mìnhsẽcósáuhào.Sáuhàovớihaihào là tám.Thếnào ta cũngnài thêmbà ấymởhàng chomộthàonữa làchín.Chínhào!Mởhàngngaytừlúcnămmớivừađến.Thậtlàmay!Mớinămmớiđãpháttài!Thôi,sangnămtấtlàlàmănbằngmườibằngtrămnămnay".

Rồianhnghĩđếnvợconanh,màphấnchấntronglòng,nhưcócáisứcgìnóxúigiụcanhquênkhổđểvuilònglàmviệcvậy.

"Sángmai,kéochuyếnkháchquaga,xongrồi,tađánhbátphởtái,rồimuachoconcáibánhgatôchonómừng.Vợtanghethấytrongtúitacótiền,thìchắchớnhở,thấytalàmlụngvấtvảđểkiếmtiềnnuôicảnhà,tấtlàthươngtalắm.Nhưngtasẽlàmradángkhôngmệtnhọc,đểvợchồngconcáiănTết

vớinhauchohểhả".

Anhvừanghĩthế,vừakéovềphíanhàthươngPhủDoãn.Tớichỗkhinẫy,anhdừngxelại,nói:

-Bâygiờcólẽmườihaigiờ,xinbàchocháutiền.

Bàkháchcóýluốngcuống,nói:

-Chết!Anhhỏitiềntôibâygiờà?Anhchịukhókéotôimộtgiờnữađi.

-Thôikhuyarồi,cháuphảivềnhà.

-Này,chảnóigiấugìanh,tôicũngđikiếmkháchtừtốiđếngiờ.Cóanhbiếtđấy.Cógặpaihỏihangìđâu.Tôiđịnhnếucókháchthìhỏivaytiềntrướcđểgiảanh.Nhưngchẳngmaygặpphảicáitốixúiquẩythếnày,thìtôibiếtlàmthếnào?

-Thếcôđixetôitừchíngiờ,côkhônggiảtiềntôià?

-Bâygiờthìtôibiếtlàmthếnào?

-TôikéocôlênCẩm.

-LênCẩmthìtôicũngđànhlênvớianh,chứtôibiếtlàmthếnào!

-Thếmà cũng vácmặtmặc cả xe giờ, lại còn vay tiền người tamàmuathuốclávớihạtdưa!

-NhàtôiởngayđầungõHàngBún,khinàoanhđiqua,thìtôigiảtiềnanhchứgì!

-Chứgì!MộttrămngõHàngBún,aibiếtngõnàomàtìm!

-Tôikhôngcótiềnđâu,chảtinanhkhámmàxem.

-Tôikhôngkhám,côgiảtiềntôichotôivề!

-Đây,haylàphula,áo,đồnghồđây,anhmuốnlấythứcgìthìlấy.

-Tôilấyđểlàmmamẹtôià?

-Thôinày,đừngcáulàmgì.Tôibảo,cảnhtôicũngnhưcảnhanh,cũnglàđi

kiếmkháchcả.Nhỡphảimộttốithếnày,thìchịuvậy,chứbiếtlàmthếnào?

-Thếsaocôkhôngbảothựctôitừtrước,đểtôikéocôquacácnhàsămđểhỏi,côcònsĩdiệnmãi.

-Nàoaibiếtcơsựnórathếnày.Thôi,này,tôinóithếnàythìanhnghe.Nếubâygiờanhbỏ tôiởđây, thì tôikhôngcó tiềngiảanh, sựấyđãđànhrồi,nhưngmàanhthiệt.Vậyanhcốkéotôinữa,maytôicókháchthìtôicótiền,màanhcũngkhôngphảiphànnànnữa.

-Tôithậtlànợnầngìcôkiếptrướchaysao,mànaytôikhổvớicônhưthếnày.Đầunămmàđãrấp!Rắcrối!

-Anhđừngnóithế,aimuốnthếnàylàmgì!

Bấtđắcdĩ,conngựangườilạiphảikéoconngườingựavậy.

Nhưnglầnnàythìthậtlàkhôngbuồnbướclênnữa.Chánquá!

Rõsốđâumàsốănmàythếnày!

Anhxevừađi,vừathởdài.Kháchcũngvừađi,vừathởdài.Càngđi,càngthấyphốvắngtanh,vắngngắt.Thỉnh thoảngmớigặpmộtngười tùmhumcáiáobađờxuy,màđicóývộivàng.

Buồnthay!Đànmuỗivovobay,đùanhauxungquanhngọnđèn.Lácâysộtsoạtrụng,đuổinhauởtrênđườngnhựa.

Anhxedắtxeđidiễuquacáccửanhàsămđểxinviệcchocôả.Nhưnglúcấyđãhaigiờsángrồichonênế!Maysao,đếnđầuphốHàngGai, thìgặpmộtngườiănmặcradángănchơi,đangtấttảcúiđầuđi.Côảdửmồi,đánhliềugọi lại,vờvĩnhhỏi thămđường.Nhưngkhốnnạn,anhchàngnày lắcđầu,vàcứrảocẳngbướcđều:

-Tôikhôngbiết,côhỏithămanhxenàycũngđược.Tôicònvộiđimờiđốctờchovợtôiốmđây!

Haicáithởdàithấtvọngtheođuôinhau,rồikhôngainóithêmmộtlờinào.Anhxelạitừtừtiếnbước.

-Côlàmthếnàythìtôichếtmất!

-Thôianhbằnglòngvậy.

-Ấycũngmaychocô,vớvẩnmãiởngoàiphố thếnàymàgặpmật thámhoặcđộicongáithìkhốn!

-Mậtthámtôicũngchảsợ,độicongáitôicũngchảcần,vìtôicó"batăng".

Đimộtlúclâu,chẳnggặpmộtaicả,côảbảoanhxe:

-Này,anhđỗxuốngtôibảo.Tôinóithựcvớianhnhé.Bâygiờđãvềsángrồi,chắcanhkéotôimãicũngđếnthếmàthôi.Tôithìthựckhôngcótiềngiảanhđâu.Tôigánchoanhkhăn,áo,đồnghồmàanhkhông lấy, thì tôichảbiết nghĩ thế nào cho phải cả. Thôi thì anh kéo tôi ra chỗ kín, vắng, anhmuốnbắttôigìtôixinchịu.

-Tôibắtgìcômàtôibắt!

Côảnắmlấytay,vỗvàovaianhxe,nhănnhởcười:

-Anhnàythực thàquá,nghĩa làchỉcóanhvới tôi thôi, thìngười tôiđây,anhmuốnlàmgìtôicũngbằnglòng.

-Ốithôi!Tôilạycô.Nhỡcôđổbệnhchotôithìtôibỏmẹtôi.

-Khôngsợ,tôimớikhámbệnhhômqua.

-Thôi,tôichắptaytôivancô,côcóthươngtôithìmờicôxuốngxechotôivề,vàxincôtiềnxe!

-Thế thìanhcứkéo tôivềnhà tôi,xemcóđồđạcgìđánggiá, thìanhcứviệclấy.

Anhxebụngbảodạ,thôithìcầmbằngnhưmấttấtcảbuổiđêmnaylàcùng.Nhưng ta chịu khó kéo nó về, may xem có cái gì thì ta lấy, còn hơn vềkhông.Thậtlàđònátđụngnhau.

-Nhàcôởđâu?

-TrênHàngBún.

Anhxevừakéo,vừalẩmbẩmnóimộtmình:

-Khôngcótiền,cũngleolênxemàngồi,chỉsĩdiệnhãothôi,lạicòntítáchhạtdưa,vớiphìphèothuốclámàkhôngbiếtngượng!

Côảđànhchịumặtdàychoanhxemắngmộtítcâuchobõhờn,cứngồiimnhưphỗng.

Lúcấy,gióbấcthổicămcăm,buốtđếntậnxương.Nhàhàngphốđãthấycóngườidậy.Nhưnghọdậycóphảiđểđitìmgáiđâu!

Đếncửamộtnhàsăm,côảbảo:

-Anhhãyghévàođâymộttýchotôihỏivaytiềnngườinàyxemcóđượckhông.

Anhxehơicóhyvọng,đỗlạiđểchocôảvào.Rồivìmệtlử,anhngồiphịchxuốngsânxe,tựalưngvàothành,vừachờ,vừanghĩvơnghĩvẩn.

Mộtlúclâu,mộttràngpháonổvangtrời,làmanhgiậtmình.Anhsựcnghĩđếncôả,khôngbiếtcôtavàođấylàmgìmàlâuthế.Haycólẽđãcómónkháchnàochăng.Nhưngthếnàocũngphảitrảtiềnchomìnhvềđãchứ,lạibắtmìnhchờđếnsánghaysao?Anhgõcửagọi.

Ngườibồisămra.

-Ôngơi,tôihỏithămông,ngườicongáiquấnkhănquàngtrắngvàođâybannãy,nằmởbuồngnào?

-Chảcóbuồngnàocókháchcả.

-Thếngườicongáiấyđâu?

-Rangaytừbaogiờrồi,cònđâumàhỏi?

-Thôichếttôirồi,racửanào?

Người bồi lấy ngón tay cái, hất ngang về phía cổng sau. Anh xe choángngườinhưnghe tiếngsétđánh.Anhbànghoàngnhưchợt tỉnhgiấcchiêmbao.

Ngườibồisămnóixẵng:

-Đichongườitađóngcửa.Aibảoanhxôngnhàchotôi?Nămmớiđừngbí

beng!

-Ôngơi!...

Ngườibồigiúivaianhxe,đẩyra,rồiđóngậpcửalại.Anhxenghiếnrăng,caumặt,lủithủirahè,cầmcáiđệmquậtmạnhvàohòmđánhthìnhmộtcái!Anhmóctúilấybaodiêmđốtvía,rồikhoèobànchân,cocáicànglên,đưatayrađỡ,thủngthẳngdắtxeđi.

Tiếngpháochàoxuânnốiđuôinhauđùngđùngtoạchtoạch...

11-2-1931

Ngườithứba

Nhưngcònngườithứbanữa,cũngquantâmđếncáichếtcủamẹchồngchịCuSứt,chẳngkémgìcụthưký.

Vậymàchúngtacứquên.

Suýtnữathìhoàicủa!

NguyênlàchịCuSứtcũngkháthôngminh-Màlàmgìchẳngthôngminh,khithấyngườitrênbẻhọemộtviệcrấtvôlý-Chịhiểungaycôngdụngcủacáimiệng.Cáimiệng,trướckhiđểkhócmẹ,hãyphảidùngđểtrìnhnhàchứctrách biên vào sổ tử cho, thì mới đúng là trong nhà có người chết. Nếukhông,thànhramìnhkhóclậuà?Màtrìnhnhàchứctrách,đốailàmnổiviệcấybằnglờinóisuông.Chonên,vừabịkéotớithềmnhà,chịcuđãlạyvancụthưkýbằngmộtmóntiền.Thiênchúaơi,bằngmộtmóntiền...Haihào!

Tứcthì,cụthưkýnguôigiận,vàkhônglôixềnhxệchchịrađìnhnữa.Chịđược"tựdongônluận"trướccáithâyma.

Tinấycũngtruyềnngayđikhắplàng.CụLýgậtgù,khen:

-Lãotathếmàđamưu,giỏi!

Nhưngcụchánhhộichê:

-Lãotathếmàkhờ.Phảitaytôi,khôngnămhào,tôicòndọa.

Cònbáo"phụnữ"-Thếnàocácbàchảbênhvựcquyềnlợichođoànthể-Buônglờiphêbìnhbằngnhữnggiọngvănítchảichuốt:

-Chaconđẻramẹnó,bàthìbàkiệnđếntamtoà,chứbàchịuà!

Dosựcôngphẫn,cácbàxuichồngđếnnhàchịcu,mỗingườigiúpmộttay.

Bởi thế,chẳngmấychốc,mẹchồngchịđượchoàn toàn làngườichếthợppháp.Bàđượcngườitakhênhnằmtrongáoquanbàyởgiữanhà,trênthắphươngnghingút.Bàđượcmộtônghơibiếtđịalý,nhanhnhẩuđimượnlakinh,rabãithamađầulàng,ngắmhướng,rồiđàosẵnhuyệt.Vàôngbảogiờdầnsángmai,rướcbàcụrađồng.

Người thứ ba, tức là ông quản lộ. Chức này, chỉ có tỉnh nàymới đặt ra.

Nhiệmvụcủaôngquảnlộlàphảicoiđườnglàng,từngàyxâygạch.Côngviệcấychẳngnhẹnhàngvàdễdànggìđâu.Haibênbờđấtlởư?Ôngphảicho người đắp lại.Mặt đường vìmưa, bùn đất phủ lên ư?Ông phải bảonhữngnhàởcạnhđườnglấyxẻnggiẫyđi.Vôphúccontrâunàokhôngđisanghaibêncạnh,màbéncẳnglênchỗgạchlátư?Ônglàmbiênbản.Tứcthì,chủbịphạt.

Kể trong làng có đặt chức ấy cũng tốt lắm đấy chứ?Đường làng lúc nàocũngsạch,bền,aichẳngmuốnngắm?

Song,đólàvềlýthuyết,chứkhôngphảivềthựchành.Sựthật,ngườitaítđượcgặpôngquảnlộởngoàiđường.Bởivậy,đườngđượcrấtíthânhạnhđểsạchvàbền.Vànhữngcontrâu,cảtrâucủaôngquảnlộnữa,đượcnhiềuhânhạnhđilênnềngạch,thỉnhthoảnglẹtbẹtvàođónhữngđốnggìkhakhátođểlàmduyên.

+

++

Sángsớmhômsau.

Bốnngườihảotâmđãsửasoạnđòn,khênhđếnđầungõnhàchịcu,bàysẵntrênđường,vàvàotrongnhàgiụctớitấp.

Chỉtừngấyngườicũngđủnhấcnổichiếcquantài,vìnómỏng,vàvậtchứaởtrongcũngchẳngnặngnềgì.

Chỉlàmộtbộxươngnhỏnhắn,bọcbằnglầndamỏngmanh.

Trongphútchuyểncữu,chịCuSứtđứtruộtđứtgan.Chịgòlưng,cốníucỗvánlại.Nhưngmặckệ,nócứtheotámcẳngchân,tiếnnhanhthoănthoắt.

Ngườitanângđềutayđểxuốngthềmvàrangõ.Ngườitađặttrênđòn,úpmái vào, thắp nến, thắp hương, rồi buộc lại bốn chiếcmành bốn bên chochắcchắn.

-Ốimẹơilàmẹơi,rồiđâymộtngàymộtxa,biếtbaogiờchomẹcontalạigặpnhau!Ớigiờicaođấtdàyơi!Giườngcaochiếusạchmẹchẳngnằm,mẹranằmngoàigiữađồng,mẹơilàmẹơi!

Nhưngcóaiđểýđếnsựkểlểthảmthiếtấy?

-Nào?Bắttayvào!Xongbahồichíntiếngthìanhemlênchođềunhé.

Tiếngphèngrènổilênnhưrun,nhưkhóc.Chiếcnhàtángvừanângcao,chịcuthươngtâmquá,đứngkhôngvững,ngãkhuỵuxuốngđất.

Nhưngmà:

-Này!Hãydậyđã.

Chịmởmắtra,nhìn.

Ôngquảncốcầmroimây,phìhơirượuvàomặtchị,nói:

-Màydậyđã,khôngcóphépthế.

Chịcuvừakhóc,vừarênrỉ:

-Phépthếnào,ôngơi.

Ôngquảnlộcaumặt,gõđầuroivàonhàtáng:

-Nghĩalànólàphépthế.Đườnglàđườnglàng.Làngcắttôiratrôngnom.Chịcótưcáchgìmàdámđưamabàcụlạikhôngnóivớitôimộttiếng?Bốnngườinàykhiêngáoquanvàotrongnhàgiảchịấy!

Chịcuchoángváng,vộiđứngdậy.Chịthấyôngquảnlộgiẫmmộtchânlênđầuđònđểghìxuống.Chịkhóc:

-Thôi,tôilạyông,tủivonglinhmẹtôilắm,ôngơi!

Ôngquảncốxuataychomạnh,cốlắcđầuchonhanh,cốnhănmặtchoravẻtứcgiận,nói:

-Chẳng có thì tôi đưa chị lên quan, chứđường là đường lànghay đườngriêngnhàchịmàchịdámmụcđíchrắcvàngbừabãirađây?Aiquéthầuchị?Màtửkhíxônglên,ngộngườilàngchếtlâythìtôibiếtnóisao?

Ngườixúmquanh,mỗingườimộtđiều:

-Thôi,bácquản,giờisinhrathế,bácngơchochịấy,chịấykhôngbiếtphép.

-Khôngđược,nghĩalàkhôngbiếtphépthìtôilàmchobiếtphép.Tôicótưcáchcoiđườnglàng.Nếutôidễdãi,ngộrồitrêncáccụ"tráchnhiệm"tôi,thì

airachịutộichotôi.

ChịCuSứtthấyôngquảnlộdùngnhữngchữviệcquanđểtỏramìnhkhótínhvàhăngháinhưvậy,thìsựthôngminhbỗngvụtngayvàotrongócchị.

Chịkhôngkhócnữa, lấyvạtáochùiđôimắtđỏhoe, rồi từ từcởinútgiảiyếm.

Liếcmắtthấypháttàiđếnnơi,ôngquảndịumặt:

-Tôivẫnbiếtchỗngườilàngngườinước,làmrasinhmấtlòngmấtbềnhau,nhưngnghĩalàviệcquananhcứphépcônganhlàm,aioánthìoán.

Nóiđoạn,ônglại liếcmắt lượtnữa, thấychịcuđãnắmcáigìở trongtay.Ôngbiếtrằngkhôngphảinóithêmgì.Ôngđứngyên,đểnhườnglờichochị.Mặtông,lúcđó,tuytrơtrẽn,nhưngtươilắm.

Chịnhờngườivàonhàlấycáiđĩa,rồiđểđánhcạchhaimươitrinhvào,dịudàngthưa:

-Gọilàthế,cócơigiầubiếuông,thôithìôngchocácbácấykhênhbàcháurađồng.

Ôngquảnđểnămđầungóntayvàolòngđĩa,vétmộtcáirấtanhhùng,rồigậtđầu,hấtroi:

-Thôiđược!

TiểuthuyếtThứBảysố307;1940

Ngườivợlẽbạntôi

CáilầntôiđếnthămanhQuýởBắcNinh,vàohồisáuthángtrướcđây,làlầntôithấyanhấyđốivớitôinhạtnhẽovàngượngnghịunhất.

Tôikhôngngờvàcũngkhôngđểýđếntháiđộấy.Vìhaichúngtôithânvớinhautừthuởđểchỏm.Cóthểnóitheolốithiếuvệsinhnhưngđầythivị,là"conchấycắnđôi".

Vìchúngtôiđãlâumớigặpnhau,nênbaonhiêuchuyệnđểtrongbụngbấynay, tôi lôihếtrađểnói.Vàcốnhiên,khichuyệnđãhết, tôi thấyđói.Tôingồiyên,ngápvặt,đợicơmtrongbuồngkhách tranh tối tranhsáng.BỗnganhQuýngậpngừng,rồicườivàbảo:

-Này,anhạ,cái"trốngcàrùng"hồiấy,tôimớichovềởđây.

Nóixong,anhlạicười,bằngcáicườichữathẹn.Màtôithìsựcnhớra.

NguyêntừngàyQuýđổivềBắcNinh,anhkhôngđemvợđitheonữa.Anhthườngphànnànởbênquêlắmviệc,màchamẹthìgià,nênvợanhphảiởlạiđểtrôngnomcửanhàvàđồngáng.

Bởivậy,nghềthế,đượcthảlỏng,anhđâmrachơibời.Vàkhônghiểutítoáythếnào,màcôđầuHuệcómangvớianh.

Hồiấy,anhcóchotôibiết.Vàtrongthư,anhgọiHuệlà"Trốngcàrùng".

Chonênvừanghebatiếng"Trốngcàrùng",tôivộinói:

-Thếà?Đãđẻrồikiaà?

Quýthấytôikhôngtỏýgì,cườirõto,vuivẻđáp:

-Ồ,đãhơnhaithángnay.

-Contraihaycongái?

-Contrai.Tôimớichomẹconnóvềđâyhômqua.

Rồibùingùi,anhtiếp:

-Bởivìdướiấy,nhàởthiếuvệsinh,mìnhtrôngthấyđứabémàkhôngyêntâmchútnào.Giadĩ,conmẹchủnócứdọađuổi.

-Phải,làmcôđầulạicócon,thìaingườitanuôibáocô.

-Khôngphảithế.Từngàynócómang,tôivẫnphảicấptiền.Nhưngmìnhthìtốnkémmànóphảichịurúctrongcáicháinhàẩmthấp,tốităm,cửagiảchảcó.Nhấtlàtừngàynóđẻ,tôicàngkhôngđangtâmchothằngbéconởđấy.

-Thếchịấyđãbiếttinnàychưa?

Quýthởdài:

-Chưa.Nhưngtôigiấusaonổi.Nhàtôichẳngbằnglòngcũngchẳngđược.

Nóiđoạn,anhđứngdậy,rủtôi:

-Anhvàomàxemmặtthằngbé.Nógiốngtôilắm.

TôitheoQuý.Đếnbuồngngủ,tôinhìnvàotronggiường,nhưngQuýcười,bảo:

-Huệnólenlét,cảngàychẳngdámlênnhàtrên.

Quasânxong,chúngtôicúiđầuchokhỏiđụngmáibếp.Đứngtrongnhàmàngọnlửalậplòecủamấythanhcủicháylomdomkhôngđủlàmchođỡtối,tôibịkhóilàmcaycảmắt,vàrấtkhóthở.

Tôi dừng lại để nhậnkỹ.Cạnh lò, người bếp đương thổi cơm, và tận gócphảnngảmâm,mộtngườiquầnáo thâmđenngòm,ngồibếcon.Quýđếngần,đánhdiêmsoivàomắt thằngbéđangngủsay.Tôinhìnnó,nhântiệnliếctrộmvàomặtHuệ.Ngườiđànbàthấycókháchlạ,lạibịánhsángchiếugần,thìbẽnlẽn,cúigầmxuống,vàcũngkhôngdámnhếchmépđểchàonữa.VìchắcngườiấykhôngrõtôilàbạnhayhọvớiQuý,vàbiếtchàolàgì.

KhôngmuốnđứngđóđểHuệthẹnlâu,tôiquaygótđilên.VàbảoQuý:

-Trongbếpkhóiquá,thởrấtđộc.Anhnênchothằngcháulênnhàtrên.

Quýchánnảnđáp:

-Mặckệ,bảomãichẳngnghe.Biếtthế,tôikhôngchovềđâylạixong.Vìvềđây,màcứcảngàychúixuốngbếp,thìcũngthế.

Tôinóinhỏ:

-Thìbuổiđầuvềnhàlạ,aichảngượng?

-Anhbảongượngvớiai?CảnhàchỉcótôivớithằngHương,vớithằngbếp,cònthẹnthòquáigìnữa?

Viếtđếnđây, tôicầnngoặcdấuchuanghĩađểnóirõrằngthằngHươnglàcontraianhQuý,đãlênnăm,vàngườilàmbếplàcháuhọxacủaanh,theoanhgầnmườinămnayđểgiúpviệcthổinấu.Anhrấttincẩnhắn,vìhắnthậtthàcómột.Nộitiềnnong,vàthìakhóahòm,tủ,anhvẫngiaochohắngiữ.Anhcoihắnnhưcánhtayphải,nhưngườinộitướngđảmđangvậy.

Tôihỏi:

-ThằngHươngđốivớiHuệralàmsao?

-Nóbé,đãbiếtquáigì.

-ThếHuệđốivớinó?

Quýtựđắcđáp:

-Huệsợcảtừthằngbếpsợđi!

Vừalúcấy,ngườibếpdọncơmlênbàn,Quýcười,chỉvàohắnvànói:

-Chẳngtin,anhcứhỏinómàxem.

Ngườibếpvuisướng,khoe:

-Thậtđấy,thưacậu.Côấyvângcảvớicon.Conbảomãimàcôấyvẫncứquenmồm.Côấychảdámnhờconlàmviệcgìcả.Lắmlúcconrỗi,thấycôấyvừabếemvừađunnướcpha sữa, con tranh làmhộ,nhưngcôấynhấtđịnhkhôngnghe.Bấtđắcdĩ,muốnbảocon làmviệcgì, thìcôấyđến tậnnơi,khẽnói:"Anhlàmphúcchịurầuhộtôiviệcnày,việcnọ".Ăncơm,côấycũngmờiconmộtcáchlễphép.

Tôicườinóiđùa:

-Phải,bởivìanhlàmộtnhânvậtquantrọngtrongnhànày.

Bữaănấy,Huệkhôngdámngồivớichúngtôi.Ngườiđànbàđịavịkémcỏiấykhôngrờirakhỏixóbếp.Vìchắcchịtatựxétchỉxứngđángvớinơithấphènấymàthôi.

+

++

Cáchđóhai tháng,mộthômtôicóviệcphảiquaBắcNinh.Nhân tiện, tôivàothămanhQuý.

Nhưng lúc ấy, cảQuý lẫnHuệ và người bếp cùng không có nhà.Tôi hỏithằngHươngvềembénó,thìnóinói:

-Vúembếsangchơinhàbêncạnh.

Tôichờtrongchốclát.Bỗngcóchiếcxeđỗphịchtrướccửa.Mộtngườiđànbàmởvítaylấytiềntrảxong,thoănthoắtmởcửabướcvào.TôibiếtngaylàHuệ,vìcònnhớmặt,dùlầntrướcmớithoángtrôngtrongbóngtối.

HuệhômnaykhôngphảilàHuệhaithángvềtrước.Huệhômnayhoàntoànlàmộtthiếuphụtânthời,vợôngphántrẻ.

Chịtathấytôi,cúiđầuxuốngchào,vànóimộtcáchbạodạn:

-Bácmớisangchơi?Nhàemcũngsắpvề.

ĐoạnHuệvàobuồngngủ.Tôiđểý,thấytiếngloẻngxoẻngchùmthìakhóa,và tiếngcánhcửa tủkẹtmởvàđóngđánh sình.ĐoạnHuệgọibằng tiếnglanhlảnh:

-Vúemơi!

Khôngthấyaiđáp,chịtagọi:

-Hương!Vúemđâu?

-Thưadì,vúấyởbênbàđốcạ.

-Gọivúấyvềđunnướcbácxơichứ?Connhà,chẳngbiếtgìcả?

RồiHuệvuivẻchạyranóivớitôi:

-Thưabác,chúngnóđoảngquá.Bácmiễntráchcho.Cảthằngbếpnữa,đitámnhămtrốngcanhchưavề!

Hômấy,thậttôirấtngạcnhiênvềsựthayđổitừcửchỉchođếncáchănnóicủaHuệ.Tôikhôngthấytămbóngngườiđànbàsợsệt,lenlétngồidướibếpnữa.Tôichỉthấymộtngườihợmhĩnh,cốkhoetàinộitrợ.Ngườiấymắngvúemkhôngcoinhà,saiđầytớquạtthanđểlàquầnáo,vàxuốngbếplàmgiúpđồăn.Rồikhingườibếpbưngcơmrabuồngkhách,thấytôi,anhtangócổvàotrongnhà.Khiyêntrírằngkhôngcóai,anhtamớiđứngcạnhtôi,thởdài,bĩumôi,thìthầmthanthở:

-Động cókhách lạ đến, là làm ra dáng chămchỉ lắm.Còn lúckhông, cảngàychỉnằmănvạ trêngiườngđểnhổvặt.Đếnnỗiconcũngkhôngnuôinổi,phải thuêvúem.Ấythếmàcònđàicác, lắmlúcmắngvúemnhưtátnướcvàomặt.Thưacậu,cậuconbâygiờănởkhác lắm,khôngđượcnhưtrướcnữa.Cậuconcảnghecôấy lắm,nhiều lầnmắngcảanhHương lẫncon.Ngàytrước,nóiđếncôấy,cậuconvẫngọilànó,vàdặnconnêntrôngnomcửanhàcẩnthận,kẻocậuconkhôngtincôấyđâu.Thếmàbâygiờđãgiaothìakhóatủchorồi.Contínhnaymaicậuconđưanốtlươngthángchocôấychitiêunữa,làcửanhàtannát.

-Thếmợphánđãbiếtcậucóvợlẽchưa?

-Cũngđãcóngườinóiđến tai.Mà từ lúccôấyhỏidò,biếtmợconhiềnlành,thìlạicànggiởranhiềucáinựccười.Côấylàmnũngcậucon,cóýgiữcậucon,chẳngmuốnchođilạichơibờivớiai.Thỉnhthoảng,đốivớicon,côấycũngkhôngcoivàođâu.Tưởngchừngnhưcôấymuốncoiconnhưhạngđầytớkhác.Từngàycôấyvề,cậuconkhôngtincậyconnhưtrướcnữa.Màconlàmviệcgì,cócôấyxenvào,conthấykhóchịulắm.Hìnhnhưcôấytướccảcáitựdocủaconvậy.

-Côấythayđổichónglắmnhỉ.

-Vâng.Trướckiaaichẳngtưởngcôấychỉcảngàyloanhquanhdướibếp,sợhãitừcontrởđi.Chứcóngờđâu.Nhưngđộmộttuần,côấyđãmonmenhaylênnhàtrên.Rồiđiđứng,nóinăngquenđi,khôngngượngnghịunữa.Vàđãmấy lần cóbạnđến, cô ấy tiếp, nhưngchỉ thì thầmvớinhau trongbuồngtrong.Côấycódámlómặtrađếnphốđâu.Màđộngthấycóailạvàonhà,làthụtchomauxuốngbếp.Nhưngdầndần,độngoàimộttháng,thìkhi

vắngcậucon,côấyđãmờikháchngồiởxa lông,nóinăng,cườiđùarầmrầm.Songcôấysợconmách,nênnóilót,ngọtngàolắm.Bâygiờthìbàấycôngnhiênmờikháchngồighếbànhthảcửa,dùcậuconcónhàcũngvậy.Vàthỉnhthoảnglạisĩdiện,quaimồmragọi"Bếpơi!".Conhầucậucon,chứconviệcgìphảilàmđầytớđồđĩấy.Conchẳngragìcũnglàcháucậucon.Congọicôấylàcôđãlàquáđáng.Vìconsợcậuconmànhậncôấylàvợlẽ,chứbấtquácôấychỉnganghàngvớiconlàcùng!

Bữa cơm hôm ấy,Huệ cùng ngồi ăn với chúng tôi.Nàng cử chỉ lễ phép,khôngdámnóichuyện,chỉ thỉnh thoảngsănsóccơmnước, saibảongườibếpmộtcáchngọtngàomàthôi.

+

++

Nhưnghômnaythìkhôngthếnữa.

Hômnay,vìanhQuýviếtgiấymời tôivềBắcNinhđểanhhỏiýkiếnvềchuyệngiađình,nêntôiđếnthămanh.

AnhnhờtôinuôithằngHươngđểdạydỗnó,nóithácrằngnómếntôi,chỉđòiđượcởvớitôi.Nhưngtôibiếtthừalàthằngbékhốnnạnđãnhiềulầnbịvợlẽcủachađánhđậptànnhẫn.

Khitôihỏisaongườibếpkhôngởvớianhnữa,thìQuýcòntứcgiận,đáp:

-Anhtính,bạcácđếnnólàcùng.Nóđitheotôitừngấynăm.Trướckiatôigiaocảtiềnnongchonó,màcómộtlần,nónỡăncắpcủatôi.

-Anhbắtđược?

-Bàcụnhàtôi,à,bàđẻraHuệấymà,rìnhbắtđược.Chứtôitinnóquá,nênkhôngngờ.

Lúcấy,Huệởnhàtrong,chạyra,nóixenvào:

-Vâng,nólấycủanhàtôihaichục,giấutronghòm.Thìratrướckia,giánhàtôicóbịnórútruộtrútganbaonhiêucũngkhôngbiết.

Quýnhìnvợ,cườinhạt,rồinóivớitôi:

-Chonêntôiphảigiaotiềnnongchonhàtôigiữ.Mìnhthìbận,còncólúcnàođểmắtđếnhếtmọiviệcđược.

Huệnói:

-Rồi, thưabác,muốnchừngbiết từnaykhông thểxơmúigìnữa,nómớicháncảnh,vàcứsinhsựvớitôi.Ấy,điănđiởmàcứhỗnvớichủnhà,thìbáctínhcòntrờiđấtnàonữa.Tôimớibảonhàtôiđánhchomộttrậnvàtốngđi.

ThấyHuệnóigiọnglênbộquá,tôihiểutấtcảẩntình.Đầytớtrungthànhbịđuổi,conrứtruộtphảixalìa,khôngrõQuýcóhiểuhiệngiađìnhanhđươngbịmộtcuộcngoạixâmghêgớmhaykhông?Nhưngvẫnkhôngthấytìnhthếnghiêmtrọng,anhcònkhoethêmrấttựđắc:

-Bâygiờ tôinuôi thằngbénày,cũngnhư thằngbếp trước,vìnó làngườilàngnhàtôiđây.Nóngoanlắm.

Tôicườinhạt,khôngtrảlời.

TôimuốnnóichoQuýrõvềthựctrạnggiađìnhanh.MuốnchừngHuệhiểuý.Chonên,khi ăncơmxong,nhưmọi lần, tôi rủQuýđi chơiphố.Song,thoáng thấy Huệ đưa mắt cho chồng, thì Quý ra ý ngần ngừ, khó chịu.Nhưngđồngthời,ngườithiếuphụkêukhóở,vàobuồngnằm.

QuýtheoHuệvàomộtlát,rồilúcra,anhcốtươicườiđểlấylòngtôi,vànói:

-Nhàtôinómệt,anhchođếnkhikhác.

+

++

TôibiếtQuýkhôngcònkhinàođểcóthểđichơivớitôi.Vìcảđếncáitựdocủaanhcũngbịcôvợlẽchiếmnốt.Hẳntừnay,tựnhiênhoàntoànanhbịtướcquyềnlàmchủnhânông.

Thìraởđời,mỗikhinướcnọxâmchiếmnướckia,cuộcchinhphụcvềmặtkinhtế,vềmặtchínhtrị,cũngđidầndầntừngbướcnguyhiểmnhưvậy.

Tôiđãthấybaonhiêucathếrồi.

PTBNSsố48;1-12-1939

Oẳntàrroằn

-AnhPhong,thếanhđịnhbỏchếttôià?Khôngtráchngườitabảođànôngbạctình,cóoantínàođâu!Tôivìngheanhdỗngondỗngọt,nàonhữnglàlấynhau,nàonhữnglàănđờiởkiếpcùngnhau...Từđóđếnnay,tôidốcmộtlòngchờđợi,aiđếndạmhỏi,tôicũngkiếmcớthoáithác.Vìtôiđãtróthứacùnganh.Ấythếmàanhquyếttìnhgiởmặt.Hẳnanhcũngbiếttôichỉlàquádạidộtmàngheanh,nênmớimangvạvàomình.Anhnghĩsaochovuôngtrònthìnghĩ...

-CáibụngNguyệtvài thángnữa thì trònbằngcái thúng,Nguyệtcònphảicầngìđếntôinghĩnữa!

-Tôikhôngnóiđùa!Nếuanhkhông làmhại tôi, thì làmgì tôikhông lấyđượcngườichồngtửtế.

Lúcbấygiờ,ởbờhồHoànKiếm,mảnhtrăngngọngiónhưkhơiđộngtâmtìnhgiótrăng.NguyệtvàPhonglữngthữngbướcvàocầuThêHúc.

Haivẻmặtcùng lo,nhưnghai cái lokhácnhau.Nàngvìquánhẹdạ,nênphảinặnglòng,cáikhốilonóđươngnằmcoởtrongbụng.Chànglovìvôtìnhđịnhthỏabụngmuốn,bâygiờphảicốtìnhđẩycáikhôngmuốnra.

-ThếcóchắcNguyệtchửavớitôikhông?

-Này,nămnaytôimớimườitámtuổiđầu,saoanhđãđổbậy,đổbạchotôicáitiếngkhỉgióấy!Anhhỏitôichửavớiaià?Rồinógiốngai,nómáumủai,thìanhbiết.Tôiconnhàtrâmanh,anhcũngconnhàthếphiệt,vìmộtlờigiaoước,nêntôimớiquáchiềuanh.Tuytôichưalàvợanh,nhưngcũngnhưlàvợ,nêntôidốcmộtlòngchungthủy,thìchữtrinhtôigiữnguyênchoanh.Nếubâygiờtôiloanchungphượngchạthìđâynày,tôisẽchếtnhưthếnàynày!

-Đừngthềđộc,lỡchếtthậtthìoan!

-Àanhnhiếctôimãi.Thôi,đồbạctình!Anhbuôngtôira!...

-Này,cầmlấycáinày.

-Cáigìđấy?

-Lọthuốcthôithai,Nguyệtuốngnóvào,chocáithaira,thếlàmấttích.

-Eoơi!Anhnóimàtôighêcảmình!Nếuanhcốtìnhgiếtcảhaimẹcontôi,thìđâynày,tôiliềuchếtngaytrướcmặtanh,choanhtrôngthấy.Anhbuôngtôira.Trờiơi!NgờđâuhồHoànKiếmnàychỉlàmồhồngnhan!

Nànggiậttayra,chạylạiméđầucầu.Phongvộichạytheo,níuvạtáolại:

-Ấychết!Chớchớ!TôithửNguyệtđấymà!

-...!

-Nàyemơi!

Nguyệtgụcđầu,ômmặt,huhukhóc...

-Nguyệtơi!Emchớlo,anhvẫnbiếtNguyệt làngườichungtìnhvớianh,Nguyệtkhôngphảiphiềnlòng.CáithaitrongbụngNguyệtlàconanh,làconNguyệt,Nguyệtcứyêntâm.AnhthềrằngsẽchutoàndanhtiếtchoNguyệt.Đếnngàykhaihoa,anhsẽđưaNguyệtsangnhàhộsinhtỉnhBắcNinh.Saukhimẹtrònconvuông,anhsẽtínhcuộctrămnămvớiNguyệt.

-Nàyđừngnỏmồm!

-Emđừngmắnganhmàoan!Thôi,emcứđivề...

-Tôikhôngvềđâucả.Sốnggửithácvề,mảtôiđâyrồi!

-AnhvanNguyệt,nếuanhkhônggiữđượclờihứa,xinnguyệntrờitruđấtdiệt!Emcứvề,cứyênlòng...

Nànglaumắt,khẽgượngđứngdậy,gọixevềnhà.

Phongvừađivừanghĩ:

"Ừ,suýtnữamìnhgieocáivạtầyđình,giếtcảhainhânmạng.GiámộtmìnhconNguyệtnótựtử,thìmặcquáchnó,nhưnglạiđèocảđứacontaởtrongbụngnó!...ừ,tínhtháng,tínhngày,quảnócómangvớita...Vậyđợilúcnóđẻ,talấyconvềnuôi,cònviệctrămnămvớinóthếnàotakhôngnênnghĩtrước".

+

++

-Chếtchửa!Thếmợđịnhuốngthuốcthôithaithậtđấyà?

-Cậutínhtôimớicómườitámtuổiđầu,chồngconchưacó,màchửahoang,thìcònxấugìbằng!

-Chà,việcgìmàxấu,sựxấutốtđốivớiphongtràodưluậnxãhộinhưlànkhóitrướcngọngióto,chỉđánhloánglàkhôngaitrôngthấynữa.Thếthìdưluậncógì làđángsợ?Vả lại tôihiếmhoi, lấynhà tôingóthaimươinămgiời,concáichưacó,thìmợcứyênlòng,saukhiởnhàhộsinhra,tôisẽthuxếpđểmợvớitôiănđờiởkiếp.

-Tôicámơncậu!Cậuhơntôibốnchụctuổiđầu,tôimàlấycậuthìngườitacholàbốlấycon.Vảvợcảcậunhưconsưtửcái,lẽnàolạiđểyênchocậuthươngtôi.Cậucứmặctôi,đểtôitựxử,cậukhôngcầnnghĩđến.Baonhiêuviệc,tôiđãđịnhsẵn,tôiđànhuốngthuốcđểgiữchovuôngtròntiếngtăm.Vảtôilàconnhàthilễ,mơnmởnđàotơ,làmgìkhônglấyđượcchồngôngnọôngkia,canchivộivàngmàvơquàngvơxiênvội.

-Mợnóithế,tôiđaulòngquá.Mợphảihiểuchorằngcáithaitrongbụngmợlàđứaconsaunàycủađôita.

-Nếucậucóthươngconcậu,thìmai,tôixingửilạigiaotrảcậu.

-Chếtnỗi!Tôixinmợ.

Luồngnướccuồncuộndướisông,hàngcộtùù trướcgió,dâysắtcầunhưdăngmắcmốitơtình.TrêncầusôngCái,Nguyệtđứngthừra, tựatayvàolancan,mặtnhìnlànsónglềnhbềnhtrướcmặt.Bắcvểnhbộrâughiđông,nétmặtradángvanlơnlolắng.

-Nàotôicóphảiănởbạctìnhvớimợđâumàmợnỡdứtlìathế?

-Tôicũngbiếtvìtôiđốivớicậuchungtình,nêncậuđốivớitôitrunghậu,nhưngtôikhôngthểnàođeomomàsốngởđờiđược.

-Saomợlạibảolàđeomo?Vẫnbiếtrằngđànbàquýgiáởchữtrinh,nhưngmợcóphảilàgáithấttrinhđâu?Vìmợquáyêutôi,quáchiềutôi,nênđếnnayđeođẳngkhối tìnhcùng tôi.Vậyrồisau, tôinuôicon, lạicướimợvềlàmvợ.Làmngườivợ,cầngiữchữtrinhvớichồng.Mợchungtìnhvớitôitừtrướcđếnnay,thìđốivớiriêngtôi,mợvẫnchutoànđượcchữtrinh.Vậycớ

làmsaomàphảinghĩ?Nếutôibạctìnhcùngmợ,toanbỏlửngmợ,thìmợmớiđánghờnduyêntủiphậnchứ!

-Thôitôixincậu,tôinàodámtincáimồmmépđànông!

-Nếutôiănởnhưkẻkhác,xinthềrằngngọnđènđiệnnàytắt,tôicũngchết.

-Thề!Thềcátrêchuiống!Cậubuôngtôira,tôixingửithântôichoHàbádướisôngnày.

-Mợđịnhtựtử?Nếumợchết,tôixinchếttheongay.

-Khổlắm,cậukệxáctôi!Tôikhôngtinaiởđờinàynữa!Nhữngcáimặtnhẵnnhụitrơntru,nhưngtoànlàbụngbaquexỏlácả.Tôivìdạidộtmớinênnôngnỗinày.

Mộtcáiôtôsìnhsịchqua,chiếuhẳnánhsángvàomặtBắc,trôngrõcáinétnhănnhó,cặpmắtgấpgay.

-Mợơi,mợyênlòng.Mợnênhiểutôi,đừngphụbụngtôi,bởitôibiếtbụngmợlắm.Vảdĩ,bấylâutôikhaokhátchútconđểsaunàynóchốnggậychotôi,nốidõi tôngđườngchonhàtôi.Nếunaymợquyết tìnhgiếtcảmợlẫncon,tôisẽphảiâusầuânhậnsuốtđời.

Nguyệtbưngmặtkhóc,Bắclấyvạtáochùinướcmắthộvàdỗ:

-Mợơi!Tôiđãtheolờimợlàđếnngàymợđẻ,thìsangnhàhộsinhtỉnhBắcNinhmànằmchoêmtiếng.Bâygiờ,chỉcầnmợgiữcáibụngchokínđáo.Mợđẻxong,tôinuôilấycon.

-Thếrồicậubỏtôibơvơ?

Bắcnhănmặt,giậmchân:

-Khốnnạn,cho tôinóihếtcâuđã.Tôi lạymợ!Tôi tínhviệcxincướimợsau.

Nguyệtthởdài.

-Mợđãbằnglòngnhưthếchưa?

Nguyệtđưataylênmiệng,cắnmóngtayút,khôngtrảlời,radángnghĩngợi.

-Mợừđi,mợđừnguốngthuốcthôithainữa,phảitộiđấy!

-....

-Mợcứyênbụngchotôiđượcyênlòng.Mợừđi!

-Ừ!

Haingười lững thữngđi,gặphaicáixe, liền thuêvềnhà.Lúcsắp lybiệt,Bắccòndặnvớimộtcâu:

-Mợyêndạ,chotôiyênlòngnhé!

-Ừ!

+

++

-Bàđẻconsohayconrạ?

-Thưabà,conso.

-Bànênnóithực,thìtôimớiliệuđược.Tôixembụngbà,hìnhnhưđẻconrạthìphảihơn.

-Thưabà,thựctôiđẻconso.

ĐólàlờibàđỡnhàhộsinhcùngnóichuyệnvớiNguyệt.Bàđỡngợquá,hỏivặn:

-Mọikhinhữngngườiđẻconsothìdabụngcứngvàcóngấnvằnđỏ.Ngườiđẻconrạthìdabụngmềm,màcóngấnvằntrắng.Naytôixembụngbà,quảlà bà đẻ con rạ. Phép nhà thương không nên nói dối, lỡ ra nguy đến tínhmệnh,chứchảchơiđâu.

-Thưabà,xinbàkíncho,tôiđẻconrạ!

-Vâng,bànênnóithựcthếmớiphải.à,ôngnhàtatênlàgì?ởđâu?

-Thưa,cậucháutênlàNguyễnVănTình,đãmấtnămngoái,saukhitôicómangđượcvàitháng.

-Tộinghiệp!Thếôngmất,bàcómangđượcmấytháng?

Nguyệtluốngcuốngnóichữa:

-À,thưabà,cậucháumấtnămnayạ.Mớimấtthángtư,màtôicómangtừthánggiêng.

-Bàcũngchỉđộtốihômnaythìtrởdạthôi.Bàcứnằmnghỉyên.Lầntrướcbàởcữ,traihaygái?

-Thưabà,cháugái.

-Naycháubiếtlàmgìrồi?

-Thưabà,tôisinhcháuđượcvàihômthìbỏcháu.

-Thếbàđẻdễhaykhó!

-Thưabà,dễạ.

-Được,vậybàcứnghỉyênđểlấysức.

+

++

...Ngàychủnhật,saukhiNguyệtđẻ,cómấybọnngườiởHànộisang,vàonhàthươngthăm.

Bọntrước,haicôngtửănmặcTây,đúngmốtquầnthụngđỏ,áocộcxanh,ởtronggianNguyệt nằmbước ra, bưngmiệng, rúc rích nhìn nhau cười, thìthào:

-Húvía!TaotưởngconNguyệtnóchửavớitao,taosợquá!

-Taochảngờnóchửavớimày,nhưngtaothấymồmthằngbégiốngmồmtao, taođãgiậtmình.Nóănvạ tao, thì taobỏmẹ!Mayđượccáinướcdathằngbénóminhoanchotao.

HaingườivừađikhỏithìPhongđến.PhongẩycửalạigầnNguyệt,hỏi:

-Traihaygái?

Nguyệttrảlờikhẽ:

-Trai.

-Thếà?Mợcómạnhkhông?Cóănđượckhông?

Nguyệtthừmặtra,khôngđáp.

-Mợlàmsaothế?

-....

-Chotôibếconmộttí.

-Khôngbế!

-Áichà!Mẹculàmbộ.

-...

-Conngủà!Mặtgiốngcậuhaygiốngmợ?

-....

-Côngtửrúcmãivàonáchmợ!Rađâycậuyêutí.

-Yên!

Phongmởcáilóttrùmđầuthằngbéra.Nguyệtnhắmnghiềnmắtlại.

Khinàngmởmắt,đãthấyPhonglenléncúttừbaogiờrồi.

Lúcbấygiờ,Bắcômmộtbọctotướngđếnnhàthương.Nhưngkhiởngoàicửakính,Bắc thấy cóngười đến thămNguyệt, thì ngờ là họhàng, khôngdámvàovội.Chàngvừađibáchbộ,vừaliếcmắtvàotrong.Chàngđãhúthếtđiếuthuốclárồi,nhìnhếtcácnhàcửa,câycốirồi,màngườihọvẫnchưavề.Mộtlúcthấykẹtcửa,bụngchàngmừnglắm.Chàngnhìntheohútngườiấy,đếnkhithấyrẽhếtphố,mớidámvào.

-Chàomợ!Traihaygái?

-Trai.

Bắclộranétmừngrỡ,vuivẻhỏi:

-À!Aivừavàođó?

-...

-Mợmệtà?

-Không!

-Mợcóănđượccơmkhông?Cómạnhkhỏekhông?

Nguyệtthởdài,Bắcmởbọc,lấyranàorượubổ,nàosữabò,nàovúcaosu.

-Concócứngcápkhông?Mợcónhiềusữakhông?

-Yênchotôinằmnghỉ.

-Chotôibếconmộttí,nógiốngtôihaygiốngmợ?

-Imchonónằm.

-Ơhay!Mợgiậntôiđấyà?

-Không!

-Baogiờmợđịnhvề?

-Khôngbiết.

Nguyệtthởdàimãi,thằngbéconởtrongbọc,cựacạy,tiếngnhoenhoe.

-Dậyvớicậu,con!

-Yênchonóngủ!

Thằngbévẫnkhóc.Cáilóttrùmđầunóxêrangoài.Bắclậtraxemmặtcon:

-Cậuđây,nínđi!

Nguyệtnhắmnghiềnđôimắtlại,vắttaylêntránđểchemặt.Bắcnhìnkỹcáitóc,cáimặt,cáimũicon...Rồigiởbọcrangắmcảngườithằngbé...Ngắmxong,bọccẩnthậntrảlại,chàngtừtừluira,thởdàimộtcáirõdài,nétmặt

thấtvọng.

Térathằngbéconchàngmànướcdalạiđennhưcáicộtnhàcháy!Vậynókhông phải con Rồng cháu Tiên. Nó là giống "Oẳn tà rroằn" không biếtchốnggậy.

PTBNSsố13;1-12-1937.

Phànhphạch

Nghethấychiếcđồnghồtreothongthảđiểmmườitiếng,bàuểoảisờtrênđầugiường,ấnngóntaycáivàonúmquảlêbấmchuông,rồilạiuểoảiđặtphịchcánhtayxuống.Trờioibứclàmchongườitamệtnhọc,chánnảnvàlườibiếng.

Mấyhômnay,nhờtrời,dânViệtNamtakhôngphảiphànnànrằngnướctakémnực.Gớmghiếc!Nóngđâu lại cónóng thế!Suốt ngày, ánhnắng rọixuống,làmchođấttrắngxóa,nẻkẽ,lácâygụclảnhưsắpchếtkhát.Thỉnhthoảng,trậngióTâynổilên,hắthơilửavàomặt.Buổitốithìimgió,nênkhínóngcứlẩnquấtmộtnơi.Quạtđếnrãcánhtay,chẳngquachỉđổihơibứcchỗnàylấyhơibứcchỗkhác.

Bởi vậy, ai kia, chứ bà thì thấy khổ lắm.Bà bứt rứt, khó chịu, nhiều lúcmuốnvứtphăngcảchântayđi,tưởngchừngnhưthếthìđỡvướngvíu.Bàrửamặt,laumìnhcảngày,màdavẫnnónghầmhập.Bàbớitócngỏnglêntậnđỉnhđầu,ngồingửabụngra,chốnghai taylạiđằngsaumàthở.Nhiềulúc,ngóthấytrờixanhngănngắt,bàphịucảđôimôidàyvàướt,caucónói:

-Lạybố,thếnàythìđếnchảymỡramất!

Buổitối,bàkhôngthíchđiđếnnhữngnơithoángkhíđểhóngmát.Phảivạmàđánhphấn,màbôimôi,màđóngáodàivào!Nựclắmvàphiềnlắm!Vảtrờinày,chắcgìkiếmđượcmộtnơicótígióđểđứng?Chibằngnằmtrongbuồng,tắtđènđichonócóvẻdịumát,mởtunghaicánhcửachớp,rồivặnquạtmáyvùvù.Nhưthế,maybàcònchợpngủđượctịnàochăng.Mấyhômnay,bàlủngcủngsuốtđêm.

Vậy thì bà nằm đó.Nhưng thoạt trông đố ai dám bảo làmột người.Nếungườitachưanomrõcáimặtphị,cáicổrụt,cáithânnungnúc,vàbốnchântayngắnchùnchùn,thìphảibảolàmộtđốnghaibacáichănbôngcuộnlạivớinhau,sắpđemcấtđi.Thậtthế,bàbéolắm,mộtcáibéorấthùngvĩ,ítaicóthểtưởngtượngđược.Mùahè,aitrôngthấybàmàkhôngphátngấythìtôikhôngphảilàngười.

BàbấmchuôngđểgọiconĐỏcon,vìđãmườigiờrồi.

Quảnhiên,conĐỏconchưadámngủ.Nóthứcđểchờbàgọi.Xongviệc,nómớiđượcyênthân.Nólừnglữnglên,tayphephẩychiếcquạtgiấy.Nólênquạthầubà.

Bàcắtchonóviệcấy,thậtlàbàđủlòngnhânđạođốivớimộtconbéởmườihai,mườiba tuổiđầu.Phải,còngìnhẹnhàngchobằngviệcngồiyênmộtchỗ,cầmchiếcquạtkhẽđưađiđưalại.Bàđãvìthươngngườimànuôicơmkhôngchonólàtốt.Chứngữấy,cơmchẳngbiếtthổi,nướcchẳngbiếtgánh,quầnáochẳngbiếtgiặt,nếuchẳngxinởcôngkhôngđểkiếmmiếngăn,tấtchỉcóđiănmày.ConĐỏcon,cảngày,chỉcóviệcbếanh,rồilàmphụdướibếp.Rồiđếnkhianhngủ,cóchuôngbàgọi,thìlênquạthầubà.Bàcókhiếnnólàmviệcgìnặngnhọcquásứcnónữađâu?

ConĐỏconmớiđượcbànuôingótmộttháng,nênnóvẫncòngầycòmlắm.

Nóđếnmétường, rútcáinúmtruyềnđiệnđể tắtquạtđi.Nóthuộcchỗvàlàmthạolắm.Bàdạynóvàbắtnóthửđithửlạihaibalượtchoquentay.Bàlạidạynórằnggióquạtđiệnchíđộc, lỡrangủquênởtrướcquạtmáy,cókhithànhbánthânbấttoại,chứchẳngchơiđâu.Vảbàcũngsợđểlâuthìhạiquạtvàtốntiềnđiện.

ConĐỏconcuộndâyquạt,đặtlênmặtbàn.Rồinókhẽnângchiếcghếđẩu,đặt thậtnhẹxuốnggạch,ngaybêngiườngbànằm.Nóngồi lên,vàmở tochiếcquạtgiấy,phẩyphànhphạchvàophíabà.

Bànằmsấp,chânco,chânduỗi,úpmặtxuống,nhắmmắtsẵn,thỉnhthoảnggiục:

-Mạnhvàomộttí.

ConĐỏconngồithẳnglạinhưđểlấyhếtgânsức,đểquạtphànhphạchvàobà.Lưngáolụacủabàphồnglênnhưcánhbuồm.Nhưngnóthìnựclắm.

Trongbuồngimphăngphắc.Ánhđènphốlẳnglặngchiếuquahaichiếccửasổcóchấnsongsắt.Ngườiđingoàiđườngvãndần.Sựtĩnhmịchcủađêmkhuyarungườitavàocõimộng.

Dầndần,conĐỏthấymỏitayvàbuồnngủ.Nótựalưngvàotườngvàquạtyếuđi.Lúcấy,bàcũngđãthiuthiu.

Nhưngbỗngbàgiậtmạnhchânvàgiãyluônmấycái.Bàkêu:

-Trời,saomànóngkhổnóngsởthếnày!

Conbégiậtmình,sựctỉnh.Nólấyhếtgânsứcđểquạtphànhphạch.

Bàxoaynằmngửa,dangcảhaitaylẫnhaichânchothoáng.Áovàquầnbàphầnphật,baynhưsónggợn.

Một lát,bà thởđềuđều.Cánh tayconĐỏconđưađiđưa lạimỗi lúcmộtyếu.Nógậtgiúigiụi.Mấylầnsuýtngã.

Bỗngđồnghồnổitiếngchuông.Tronglúcngủgàngủvịt,nóđếmmột,haiba,bốn,năm,sáu,bảy,tám,chín,mười,mườimột.Nóngẩngđầudậy,mởtomắtra,nhìnbà.Nóthấybụngbàphậpphồng.Nóđổitayđểquạtchomạnh.Nónhìncáitủgương,ngọnđènđiện,chiếcquạtmáychovuimắt,đỡbuồnngủ.

Nhưngkhôngbuồnngủsaođược?Ngồiluônmộtchỗvàlàmmộtviệctronglúc đêm khuya thanh vắng lại tối đèn, đố ai mà không chán, khôngmệt,khôngbuồnngủ?Bởi thế, conĐỏconnhư thấy chiếcquạtvàđôimimắtnặng trĩu. Nó phe phẩy chậm, chậm dần... Chậm dần. Rồi nó ngoẹo đầu,cánhtaylảxuống,khôngcửđộngnữa.Vậymànóvẫnmêthấynóquạtluônluôn.

Thấy tiếng bà gọi, nó choàng dậy, và phành phạch rõmạnh.Mồ hôi nhễnhại,đầmcảáonó.Bàcựa.Bànghiêngmình,quaymặtvàotường,nênthỉnhthoảngnóquạttrộmvàonómộtcái.

Đồnghồđiểmmườihaitiếng.ConĐỏconcựamình,ngồilạichođỡmỏi,rồiquạtphànhphạchthậtmạnh.

Nómongmãibàkhôngchonóđingủ.

Nhưngbànực,bàkhôngngủđược.Bàchỉchợpmắtđượcđộdămphút làcùng.Vừathấyngọnquạtphảykhôngđềutay,bàđãcựa,vàgiục:

-Mạnhlên,mày!

ConĐỏconmỏilắmrồi.Nóêẩmcảngười.Nócốmởmắtra,màhaimícứmuốncặpdíulấynhau.Taynọđổitaykia,nhưngrútcụchaitaycùngrãrời.Nócứphảiquạtmãi.

Nhưngrồichẳngđủsứcđểchốngđượcgiấcngủ,nógụcđầu,đánhrơitay,đánhrơiquạt.Nóngủ...

Lúcấy,đangđượcthiuthiu,bỗngbàthấymồhôichảyra,bàbiếtconranhconđãngủ.Bàngócdậy,quệtdòngnướcdãichảyròngròngxuốngmá,bà

nhìnvàotậnmặtnó.Rồiđưatayra,bàgiúichonómộtcáithựcmạnh.Rồilạinằmxuống.Conbébànghoàng,mởmắt,luốngcuống.Nócúinhặtquạt,vội vàng phảy phành phạch vàomặt bà. Bà cởimột khuy áo ngực ra đểhưởnglấygiómát.

Tiếnggàxaxagáytheonhau.Rồimộtlát,đồnghồđánhmộttiếng.Nóvẫnphảiquạt.Chưaxongviệc,nóchưađượcnghỉtay.Nhưngnóbuồnngủlắmrồi.Bởivậy,mỗikhinó thấysắpngủ,nóphảicốsức tựđánh thứcnó,vàquạtrõmạnh:Phànhphạch!Phànhphạch!

Giọngmệtnhọc,bàkhen:

-Ừ,connàygiỏi.

Rồibàcựamình,quaymặtlạinó.Bàduỗicánhtayđếngầnnó,đểmỗikhithấynóuểoải,thìđậpvàonómộtcái.

Hìnhnhưkhítrờiđãbắtđầudịu.

Nóquạtluônluôntrongđộmườilămphútthậtmạnhvàthậtđềutay.

Bàmát,dễchịulắm.Nómệt,khóchịulắm.Bàmơmơmàngmàng.Lầnnàycólẽbàngủđượcyên.Nócũngmơmơmàngmàng.Lầnnàynókhôngthểthứchơnđượcnữa.Quảnhiênbàngáyhơito.Nókhôngbiếtbàngủ,song,tự nhiên tay nó đưa thong thả dần, rồi như chiếc đồnghồ hết dây, tay nókhôngphephẩynữa.

Bàngủsay,quêncảnực,đánhmộtgiấcđếnsáng.

Nócũngthiếpđi...Đầugục,haicánhtayđờra,nóngủngồitrênghếchođếnkhiánhnắnggaygắtbắtđầurọivàobuồng.

PTBNSsố48;1-12-1939

RăngconchócủanhàTưsản

Lúcấy,độsáugiờchiều.Mộtcáiôtôđằngxachạylại.Ánhsánghaingọnđènphachiếutóeđếnchântrời.Xequacầu,đếntrướccáinhàTâycógiậusắtthìcòibóprannhưếchkêuvàdừnglại.Khiôtôchưađỗhẳn,thìđãthấyconchónhảyvọttừtrênxuốngđất,ngoenguẩyđuôivừasủa,vừachồmlênhaingườiđươngbướcxuống.Haingườiđó,mộtngườilàchủnhànày,cònmộtngườilàkhách.

Đènxetắt.Cửaxeđóng.Chủkháchbướcvàonhà.HọđềuÂuphục,mặclốiđisăn,trênđôighệtcònbêbếtnhữngbùn,vaiđeosúng,tayxáchxâuchimnặngtrĩu.Conchóchạytrước,vừachạyvừaquaycổlại,vừavẫyđuôi,vừaẳng.

Chủmờikháchvàoxalông.Buồngnàybàybiệnđúngkiểutânthời,toànđồbằnggỗlátđánhbóngnhoáng.Tườngnhàquétvôixanh,gạchchỉxanh,lạiđượcngọnđènmăngsôngánhsángcũngxanhxanh.Cứtrôngbuồngkhách,cũngđủđoántấtôngchủnhànàylàmộtnhàgiàu,ănchơilịchthiệp.

Bàchủvừatrangđiểmxong,rangồiđóđểtiếpkhách.Trênchiếcghếthứtư,conchónhảytótlên,ngồichồmchỗm,thèlưỡi,nhìnhếtngườinọđếnngườikia

Người đời ai được phú quý cũng hay khoe của.Cho nên, dù khôn ngoankhéo léohơnngười,ôngchủnhànàycũngmắcphảicáibệnhấy.Naycáidinhcơnày,cáiôtônày,cáibộbuồngkhách,buồngănnày,đốivớiông,đãlàcũrồi,khoelắmcũngchánmiệng,chonênôngnóiđếncáimới.Cáimớiđây,làconchóLu.

-Ấy, chínhnó làgiốngBleud’Auvergneđấy,bácạ.Tôimuanómấtbatrămbảymươiđồng.CáingườiTâybánnóchotôi,vìnểtôilắm,mớiđểrẻthế.Cứkể ra thì nhữnghơnbốn trămkia!Cũng có conđẹphơn thế này,nhữnghơnnămtrăm.NhưngkểraAnNammàđãdámbỏrangótbốntrămbạcđểmuachó,thìđãlàngônglắmrồi!Vảlại,ngườimìnhmấyaichơichósành,chonênmuaconnhiềutiềnquácũngphímất.Này,bácngắmkỹnómàxem.Giốngchónàytaito,mũilúcnàocũngướtướt,châncaovàto,lốmđốm.Ấy,khôngbiếtnhậnxétthìlầmvớigiốngkhácđấy.Connày,tôichỉyêuvềcáiđầuvuôngnhưchữđiền,này,nétngangđâynhénétsổđâynhé,,thầntìnhkhông?Connàođượccáibụngthon,mõmngắn,nhấtlàhailườnphìnhranhưlườndêthếnày,làkhỏevànhanhlắmđấy.Hẳnbannãy,bácđãthấycáidángnóoaivệlàngầnnàorồiđấynhỉ.Cóphảibaogiờnócũngđi

trướctôimườithướckhông?Cứlấythướcmàđo,cũngchảsaimấytíđâu.Lúcđinhưthế,cáimắtnóđưađưacáimũinóngửingửi,trôngđẹpđáođể.Khinàonóđánhhơithấychimnấpởtrongbụi,thìnógụcđầuxuống,khẽngỏngngỏngcáiđuôi.Thếlàtôibiếthiệu.Lúctôilắpđạnxong,tôi"chutt!"mộttiếng,thìnóchồmngayvàoconchim.Anhchimbayra,"Pan!"thôicònchạyđằngtrời!Mườilượtnhưthếcảmười,chẳngsaimộtlượtnào!

Lúcấy,conLungồitrênghế,đốidiệnvớichủ,chúmchúmcáimõmđểnghechuyện.

-Khôngnhữngnósăngiỏi,màgiữnhà,tìmđồđánhmấtcùngtài.Bâygiờbácthửđưacáikínhcủabácchonóngửihơimộtlúc,rồibácgiấuvàotrongvườn,tôibảonótìmchomàxem.

Đượcôngbạncũnglàngườihâmmộchó,chonênthửbiệttàiconLu.Quảnhiên, chưa được nămphút, conLuđã ngoạmcái kính, ngoe nguẩy đuôi,đưatrảkhách.

ôngchủđắcchí,cườihahả,vuốtve,vỗmãimánó,rồibếnóvàolòng,hônlấyhônđể,vuithúnhưđượccậuconhaychữvậy!

-Tôinuôinócẩnthậnlắm.Tôikhôngchonóăndướiđấtbaogiờ.Chonênnóquenthóisạchsẽvàkhônngoanlắm.ThếmớibiếtcáigiốngchóTâynócũnghơncáigiốngchóAnNammìnhthực.ChóAnNamthìlôngđãxấu,lạihayănbẩn,đãănbẩnlạihaycắncàn.Lắmbận,nólừlừởđằngsaumình,rồiđớptrộmngaymộtmiếngvàoquần,mớinanduchứ!Connày,hễđãlêntiếngthìynhưcókẻgianvàonhà.Nóchồmhẳnlênmặtmàcắn,thằngtrộmnàovôphúcvàonhànàythìhẳnlàmấtchỗđộinón!Nhưngchỉtừmườigiờđêmtrởđi,nómớisủamàthôi

Lúcấy,cơmbưnglên,đểtrênbànăn.Chủkháchđangmờinhaulạingồi,thìconchóđãnhảytótlênbàn,chồmchỗmngồitrướcchủ.

-ConLunàyđượccáilễphéplắm.Tôidạymãimớiđượcđấy.Này,đĩađồăncủanóđâynhé,cơmtrộnvớithịt,ngonlànhthếnày,nhưngtôichưachoăn,thìđốdámăn.Ngaykhuấtmắtmìnhcũngvậy.

Ôngchủcầmđĩađồăncủaconchó,mangrasânđằngtrước.Kháchvàconvậtđitheosau

ConLuvẫyđuôi,radángmừngrỡ.Ôngchủđểđĩacơmởgiữasân.ConLucúicổxuốngngửiNósắpăn,thìchủnómắngngaybằngtiếngTây:

-Tăngxông(1)

----------------

(1).Liệuhồn.

----------------

Thấykhôngđượcphụngdưỡngtửtếnhưmọikhi,conLutừtừluira.

-Takhôngcầnphảicoi.Lúctaănxong,màđĩanàynóvẫnkhôngdámđụngđếnđâu.Thôi,mờibácvàoxơicơm.

Lúcbấygiờ,giáôngchủcóýmộttí,thìchắcđãthấymộtvậtgìđenđen,lùlùởngayngoàicổng.Đólàmộtngườiănmày,ngồibógiòởđấy.Ngườiấyđội cáinón toạc tungcả cạp,đãđóngkhố, lạimặccái áo ráchcụt cả tay.Thànhrabốnchântaykhẳngkhiu,đenthuithủi,dàingoằngngoẵng.Cáibịbẹpháhốcmiệng,nằmchờbêncạnhcáidạdàylépkẹp.

Ngườiănmàychờđấytừlâu.Thấytrongnhàlạchcạchtiếngđũabát,mùiđồxào theo chiềugióđưa ra, hắngào lênxin,mà cũng chẳng có ai nghetiếng. Lúc hai người ra sân, hắn lạy van vã bọtmép.Nhưng hai ông cònđươngdởbậnchơivớichó,khôngaiđểýđếnngười

Ngườiănmàybiếtthế,nênlạicốlấysứcđểgàoto.Nhưngcáitiếnghếthơicủahắnđậpđếnmàngtaiôngchủ,thìôngchủtrợnmắt,hầmhầmquát:

-Làmgìmà léonhéo lên thế?Làmát cả câu chuyện củangười ta!Bướcngay!Khôngôngđáchomộtcáithìchếtbâygiờ!

Ngườikhốnnạnimthinthít.Chủkháchbènvàobuồngăncơm.

Lúcấy,haiconmắtngườiănxinchòngchọcnhìnvàođĩacơmcủaconchó.Hắnthèmquá.Nướcdãichảyròngròng,khôngnuốtkịp.Muốnvàoăntrộmmộtmiếng,nhưngchỉsợconchócắnchomộtmiếngthìchết!Hắnthấyconchó cứ đứng gần đĩa cơmmà không ăn, thì không hiểu ra làm sao. Hắntưởngconchóchêcơmnhạt,khôngthèmăn,thìhắnmuốnđánhđổisốphậnhắnchoconchónhàgiàu!

Giáconchóbiếttiếngngười,hẳnhắnđãlânlađếngầnđểđánhbạn,rồikểlểnỗiđóikhát,cólẽ,chỗanhem,conchócũngđộngtâmmàlấytình"nhânđạo"nhườngchohắnđĩacơmấy.Haylàvìhắnxùxùngồiđó,chonêncon

chóphảiđứngcanhchăng?Hắnliềnlẩnrasaucáicộtcổngđểdòmvào.Mộtlúc,quảhắnthấyconchólừlừranằmchỗkhuấtbóngởcạnhtường.

Đượcdịpmay,ngườiănmàyđánhliềudồra,tiếngầnlạimấybước.Nhưngconchólậptứcđứngdậy,cũngtiếngầnlạimấybước,vừađivừagừ.Thằngngườigiươnghaimắtnhìnconchó,conchócũnggiươnghaimắtnhìn lạithằngngười.Thànhrađĩacơmởgiữa,ngườitiếnthìchócũngtiến,ngườiluithìchócũnglui.Haibênhầmhènhau,ngườilườmchó,chólườmngườiđềucùnggiữmiếngnhau,nhưhaikẻthùkhôngđộitrờichungvậy.

Cứnhưthế,khôngbênnàochịubênnào.Độhơnmườiphút,ngườiănmàycùngthế,nghĩngayđượcmộtkế.Tayhắnvớđượchònđátotướng,thuthuđằngsau,chạytọtlạiđĩacơm,rónmộtmiếngrõnhanh,đúttỏmvàomồm.

Nhưngconchónhanhhơn.Nócũngchồmvọtlại,nhẩyxổlên,hámồm,nherăng ra cắn.Người ănmày giơ thẳng cánh tay, nhằmgiữamồm con chó,uỵch hòn đámột cái rõmạnh.Con chó ẳng lênmột tiếng, rồi nhanh nhưchớp,nóvậtđượckẻthùxuốngđất,giơhaichânracàomặtvàmócmồm.Nhưngnóbịngaymộtcáiđấmnữavàođầu.Nóchịubuôngthằngngườira,nằmsóngsoài,ẳngrầmlên.

Ôngchủđươngăncơm,nghetiếngchókêu,vộibỏcảbátđũa,lẫnvợ,lẫnkhách,ôngcầmđènhấptấpchạyra:

-Thôichếtrồi!ConLulàmsaothếnày!Ốigiờiơi!Nógãyhaicáirăngrồi!Khổtôiquá!

Thếrồi thétngườinhàvánglên,ôngbếconLuvào.Cònmìnhthìchạyracổngxemaiđánhchó.Bỗngôngtrôngthấyởđằngxa,cócáibóngđenđen,chạynhanhtít,ôngbènbấmđènôtôđểchiếutheo,thìtrôngrõngườiănmàybannãyđươngchạy.

-À,màyđánhgãyrăngchóông,ôngchỉkẹpchomàychếttươi,rồiôngđềnmạng.Bấtquábachụcbạclàcùng!

Nóiđoạn,ôngtắtđènpha,phóngxehếtsứcnhanhđểđuổitheo..

Viết12-1929

(ĐăngAnNamtạpchísố23-1931

Vớinhanđề:Răngconvậtnhàtưbản).

Sáng,chịphumỏ

Rửaxongbátđĩa,Sángcầmđènhoakỳvàobuồng,đặttrênmặthòm,rồimởmàn,bảomẹ:

-Buởnhà,conđiđằngnàymộttýnhé.

Bàgiànhưđãđoánđượcýcon,cựamìnhnằmquaymặtrangoài,rênrỉ,nói:

-Thôi,conạ,khôngthuốcthanggìnữađâu.Đừngđivaymượn,rồilạimắcnợ.Buđãquacầuấy,busợlắm.

Sángthởdài,sờlênđầumẹ,rồinhănnhó,nói:

-Thếnàymàbucứkhôngchịuuốngthuốc.Busốtnặnghơnbantrưađâymà.

-Tạibuđắpnhiềuchănđấy.Cứđểvậy,rồikhỏi.Bukhôngmuốnđểnợchoconđâu

-Buđừngtiếc tiền.Hômkìa,hômkia,buuốngluônhaichén,nênđãgầnkhỏi.Giábucứđểconđixoayxỏa,lấytiềncânhaichénnữa,thìchắchômnaycấtcơnrồi

MẹSángcảmđộng,lắcđầu,nắmlấytaycon:

-Buthấytìnhcảnhnhàthếnày,buchảmuốnthuốcthangtínàocả.Uốngchénnàovàomồm,đeonợchénấy,thìuốnglàmgì.

-Nợthìrồigiả,chứcóănkhônguốngkhôngcủaaimàbungại.Vảlạicongiậttạmcủacácchịấy,chứcóvaycủaôngcaiNhãđâu

-Màynóidối.Bulạikhôngrõtấtcảcácphuphenlàmởmỏnàyhaysao.Aithừatiêuchomàygiậtmượnđược.Thầymàyngàyxưalàmởđâyhơnhaimươinăm,thậtlàăntiêuvắtcổchàyranước,thếmàlúcbịsậplòchếtđi,cònđểlạimónnợ,giảmãimớihết.

Sángthởdài,đáp:

-Buđểyênconnóichomànghẹ.Cóphảiconhỏimượnmộtngườiđâu,màbuchắcrằngkhôngcó.Convaymỗichỗmộttí,chonêndễ,buạ.

-Thếrồilấygìmàgiả?

-Rồikỳlươngnày,contrangtrảithếnàocũngxong.Bucứyêntâm.

Bàgiàlắcđầu,thươnghạicon,hổnhểnthở:

-Taobảomàycứkhôngnghẹ.Vừatrưahômnay,taothấymàybànnhauvớichịNhânlàvayôngcaiNhãkiamà.Nợai,chứnợlãoấythìkhổđấy,conạ.

-Conbiếtrồi.Conđãbảoconkhôngvayôngấyđâumà.

-Nhưngmàcũngkhôngđượcvayđâucả.Liệumànghỉngơi, rồi đi ngủ,sángmaicònđilàm.

Rồibàthanthởmộtmình:

-Hai hômnay, gạo đã phải đi vay rồi, bây giờ lại còn cắt thuốc chomẹ.Nhụcquá,nghèoơilànghèo!

Bỗnghaidònglệứara,làmngậpđuôimắt,rồitừtừchảyxuốngmangtai,bànằmquayvàotrong,thởnhữnghơidàithốngthiết.

Sángbuồnrầu,nói:

-Bucứuốngthửthêmhaichénnữa.Bởivì,nếutiếctiền,rồisốtnặnghơn,thìlàmthếnào!

MẹSángđậptaygắt:

-Đấy,taokệmày.Màykhóbảoquá!

-Được,bucứkệcon.

Nóiđoạn,Sángthudọntrongnhà,hạcácliếpcửaxuống,vặnnhỏđènlại,rồiláchrađường.

+

++

Cũnggiờấy,caiNhãchờchocáckýlụctrênnhàgiấyvềhết,mớivàobáochochủNhìbiếttinmừng:

-Thưaông,tốihômnay,xơicơmxong,ôngcóbậnviệcgìkhông?

-Không,anhmuốngì?

Nhãghégầnlại,tihíđôimắtlươn,nóinhỏ:

-Cáiconbéxưanayôngvẫnướcao,tốinay,tôisẽdắtvàochoông.

ôngchủtươicười,vuốtvểnhbộrâungượclên,rồikhoanhtaytrênbàn,hấthàmhỏi:

-Conbénàothếnhỉ?

-ConbétênlàSáng,vẫnngồibêncạnhbàgiàởđầuphíataytráinhàmáyấymà.Chảcólầnôngkhennóđẹplàgì.

ôngchủchợtnghĩra,gậtgật,đáp:

-Phải,tôinhớrarồi,cáiconbécóbộngựctobằngngầnnàyấychứgì?

Haithầytrònhìnnhau,cườihípmắt.Nhãnói:

-Chínhđấy,tôivẫnbảonólàvìôngnhântừ,thươngđếnngàyxưachanóchếtvềcôngviệccủasở,nênmớibanơnchonóvàolàm.

-Thếrồisao?

-Tôixemýnó, thìnókhôngnhưnhữngđứakhác.Nghĩa lànókhôngnhínhảnh,dễdãiđâu

-Thếbâygiờ?

-Bâygiờlàtôilàmơnchonó.

-Anhlàmơnchonó?

-Phải,vìmẹnóốm.

-Sao?

-ĐểtôinóihầuôngnghẹBannãynótìmtôi,hỏivaytôimấyđồngbạcmuathuốcchomẹ.Xinôngbiết rằng lầnnày là lầnđầumànónhờ tôivề tiềnnong.

-Thếnóphonglưuà?

-Không,ông tính làmphuđủăn làmay lắm,chứcòn thừa thãisaođược.Giánókhôngvìmẹốm,phải tiêubất thườngvàvayloanhquanhbạnhữukhôngđược,thìchưakhinàonóchịunóivớitôi

-Đólàsựthực,haynótìmdịpđếngầnanh?

- Tôimong đó là nó nói dối, thì cách hành động của tôimới có kết quả.Nhưng,thưaông,mẹnóốmthực.

-Thếanhbảonóthếnào?

-Tôibảonólàtôikhôngcósẵn,nhưngtôicóthểđưanóđếnmượntiềnông.Nósợông,khôngdámđi,nhưngtôiđãcắtnghĩachonóngherồi

ôngchủcười,khen:

-Tốtlắm.

-Phải,dịp tốtđếnchoông trongkhibàvềHànộiTốinay, tôisẽ lênđây.Nhưngđiềucầnnhất,làôngnênxửtríchokhéo,kẻoconbéấytaiquáivàliềulĩnhlắm.

-Khôngngại

-Tôinêndặntrướcôngthế,vìconSángnàykhôngnhưnhữngcontrướctôidắtđếnchoôngđâu

-ĐượcrồiTôicảmơnanh.

+

++

Khoảnghơn támgiờ tối,Sáng lo lắng, theocaiNhãđi trênconđườngbòquanhsườnđồi,lênnhàchủ.Chịchẳngbiếtviệcvaytiềnchủcókếtquảgìkhông.ChịliềumànghelờiNhã,theovàochủđểvaytiền.Chịchỉmongmẹchịcóthuốcuống.ChịbiếtNhãvẫndắtgáiđếnchochủ,thìrồiđây,thếnàochịcũngbịmangtiếng.Song,chịchỉcốtlươngtâmbiếtmàthôi.

Đếncổng,Nhãtặclưỡi,nói:

-Nghềthế,chịnghechưa,mìnhđilàmthìphảichiềuýchủ.Tôithấychịcứkhủngkhỉnhvớingườitrên,nhưthếkhôngnên.

-Thìcụbảocháulàmthếnào?

-Ồ,cáiđóchịnghĩthìrachứ.Giánhưchịnăngđilạivớichủ,cóphảilầnnàychịchảphảinhờđếntôimớivayđượcchủhaykhông.

Sánghiểuý,khôngđáp.Chịnhìnxuốngchânđồi,chỗtốiom,cónhữngmáinhàtranhxám,làxómthợthuyền.

Tớithềm,Nhãbảo:

-Chịchờđây,tôivàonóitrướcđã.

Sángđứnglại,thởmạnhmộtcái:

-Chào!Mệt!Giácụlênmộtmìnhnóihộcháucũngđược,cháuđỡphảileodốc.

Sángđứngmộtmình,ngắmcáinhàcaolồnglộng.Chịlạytrờichochủbằnglòngchochịvaylương.Mộtlát,Nhãvuivẻra,vẫySáng:

-ĐượcrồiChủbảochịvàomàkýnhậnlấytiền.

Sángmừngrỡ,trốngngựcnổimạnh:

-Thếcụvàovớicháuchứ?

-Khôngcần!

Sángngầnngại,rồinói:

-Cụchờcháuởđâynhé.

CaiNhãtrợnđôimắttrắngdã,gắt:

-Cómaulênkhông,bắtôngấychờà?

+

++

Sángvừavào,ôngchủđãlàmngaynhưmọibận.Ôngđếncửa,vặnkhóa,bỏthìavàotúi,vànhănnhởcười,ômthốclấyngườicongái.Khôngnếptẻgìcả.Bởivìôngyên trí làhạngnàychỉ lànhữngvậtchoông tiêukhiểnkhivắngvợ.Họvớiôngcáchnhaumộttrờimộtvực,thìnóichuyệnlàmgìchomấtthìgiờ.Ônglàchủkiamà,cầngìphảitántỉnhlôithôi.

Nhưnglầnnàykhác.Bỗngôngbịcưỡngkịchliệt.

Sángquằnquạitrongcánhtayông,kêuto:

-Ôhay,ôngnàymớihaychứ!Tôivayôngtiềnmuathuốcchobutôi,saoônglạilàmthếnày,

ôngchủkhônghiểutiếng,nênmặckệ.Haibắptayôngnổilên,ônghếtsứcghìchặt lấySáng,vàghémôivàomáchị.Sángcànggiãygiụa.Chịgiận,mặtđỏbừngbừng.Chịhếtsứcchốngcựlạiconquỷdâmdục.Rồibiếtmìnhyếuhơn,chịnắmđượcrâuôngta,rứtmạnh,vàkêutohơn,rồigầmlên:

-Ốigiờiôi!Ôngbuôngtôira!

Nhưngđầutócchịxổrarũrượi.Màôngchủvẫnnóinhữngđiềubằnggiọngdỗdành.Ngườiôngtanóngran,mồhôimướtra.Vàvìthế,haicánhtaytrơnnhưphếtmỡ.

Sángthởhồnghộc.Máuhăngchịsôilênsùngsục.Chịquàomặtôngchủ,vàluồn tuột được đầu ra ngoài. Song, nhanh như chớp, ông chủ lại vồ ngayđượcchị,làmchịngãgiúixuống,bịcảsứcnặngcủacâythịtvạmvỡnằmđèlêntrên.

Biếtthếnguy,Sánghếtsứclănlộnmộtchậpnữa.Chịđạpchân,cựatay:

-Ôngbuôngtôira!Ôngđểulắm!Tôitựtửbâygiờ!

Song,cuộcvậtlộncànghănghái.Gầnđạtđếnđích,ôngchủkhôngtha.

Độnămphútsau,khihếthơisức,vàbiết rằngkhôngthểcưỡnghơnđượcnữa,chịmớiquyếtliệt.Chịđãkhôngkhỏeđểtrừdâmthần,thìchịđànhhủyhoạithânchịđểlánhnạn.Chịbèngiơmườiđầungóntaycấumạnhvàocổhọng.Rồinhănnhó,chịnằmsóngsoài,mệtlử.

Ôngchủthấytấntìnhkịchbiếnthànhbikịch,vộivàngbuôngngườicongáikhóbảora,vàđứngdậy.

Sángthởhổnhểnrồiimlịm.

Ôngtavắthaitayrasau,lặngngắmSáng.Lúcbấygiờ,ôngtacóthểlàmgìSángcũngđược.Song,ôngtađứngyên.

Cólẽôngtađộngtâm,ôngtalaumồhôitrán,giậtkhụctayvàthởdài.

Hìnhnhưlòngnhânđạotrởvềvớiôngta.

Ôngtalắcđầu,vẻmặthốihận,lấyhaitaylậtSánglại.Mộttiếngrênrỉlàmôngtathươnghạikẻyếuhèn.

Trongbuồngyênlặng.

Nghĩngợimộtlát,chòngchọcnhìnSáng,bỗngôngtamóctúi, lấyví.Rồilẳnglặng,ôngtamởví,thọcbàntayvàotrongngăn.Giơraánhđèn,ôngtìmvàbóctờgiấybạcnămđồng.

Nhưng vừa lúc ấy, Sáng cựamột cái, rồi ngồi nhổmdậy, thở, hai tay tựaxuốnggạch.

Chịkhôngchết,màcũngchẳnglàmsaocả.

Ôngchủvẫnnhìnchị.Ôngđãbớtsợ.Vàdođó,bớtthươnghại.Bàntayôngtavẫnđểnguyêntrongngănví.

Trongkhiấy,Sángkhôngdámnhìnông.Mặttáixanh,chịquấnmóntócrối,nhặtchiếckhănrơi,rồivộivàngđứngdậyraphíacửasổ,trèoquatườngvànhảyphắtrangoài.

Vàcũngtrongkhiấy,ôngchủtươitỉnh,rútbàntayra,gấpvílại,vàbỏvàotúịôngnhìntheoSáng,nétmặtmừngrỡ.

Ôngmừngrỡ,chẳngphảithấySángvẫnlànhmạnhnhưthường.

Ôngmừngrỡlàvìđỡmấttoimóntiềnsuýtnữavôcớđềnvếtthươngchoconbébướngbỉnh.

TiểuthuyếtThứBảysố263;1939

Thằngăncắp

Phảiđòntrậnnàythìnócạchđếngià!Nhưngđángkiếplắm!Aithương?Aibảomớinứtmắtrađãđiăncắp?

Ngườitakháonhau:

-Quânấytinhquáilắm!Ấy,nócứgiảvờđóikhátđểănxin,trátbùnvàomặt,vàongười,lửthửlừthừ,làmnhưthằngốm,nhưnghễrìnhnhànàovôý,làthừacơthóngay,rồilẩnmất,nhanhnhưcáicắt!

Ngườitagờmmặtnó!Ngườitasợnó!Hễnólảngvảngđến,ngườitangờ,ngườitacanh,ngườitagiữ,coinónhưmộtconchóđói.

Mộthôm,nóvơvẩngiữađámhàngbánrong.

Thấynó,bàhàngrauđứngdậy,quẩygánhlênvai,đichỗkhác.Bàhàngthịtsờlạiruộttượng.Bàhàngbúnriêunắnlạitúitiền.Bàhànglêbấmcôhàngbánhđúc.Chịbánbánhránsốtđưamắtchobácbánkhoai.

Họthìthào:

-Thằngăncắp.

Trôngnóđángsợthật.Haimắttrắngdã,lấmlalấmlét,tócthìbồnglênnhưtổquạ.Dađenthuithủi.Mặtrạnnhưmenlọcổ.

HaitaythọcvàotúicáiáoTâytàng,xơxácnhưtổđỉa,nóđứngnhíchrachỗbóngnắng,dúndẩychoấm.

Nónhìngánhbúnriêu.Nónhìnmẹtbánhđúc.Nónhìn rổkhoai lang.Cơchừngnóthèm.Nóthèmvìnóđói.

Thấynóám,cácbàchẳngdámđuổi,nhưngbụngmongnócútngayđi.

Nóđứngmộtlúc.Rỗiquá.Nóchìabàntayraxin,xinbằngnhữngcâuvănsáchthuộclòng,chứkhôngcốlấygiọngnằnnìkhốnnạn:

-Cắncỏlạybà,conđóikhát,bàlàmphúcthíbỏchoconđồngcơmbátcháo.

Thấynógiởgiọng,cácbàgiữriếtruộttượng,túitiền,thứchàng.

-Đểbậnsau,đimàxinchỗkhác.

Nónhănbộrăngtrắngnhưbầura,cườiláucá.

Gớmchết!

Nócườigì?Aibiếtđược!Haylànóchếcácbàlầnnàyquákhinhnó?Vìnóthamcơhộimàxinđóthôi.

Nólàmbộ,lắctúichocácbànghethấytiếngxukêuloẻngxoẻng!Ranhconthực!Nólạiđứngyên.Nóngắm.Haimắtchòngchọcvàocáinồibúnriêukhóibốc lênngùnngụt, vào cái nồibánhđúcngon lành,vào cái rổkhoaitròntrĩnhnhư"ôngỷ".Nóchảynướcdãi.Nóthèm.Vìnóđóithực.

Suốttừsáng,nóchỉđượccósáuđồngtrinh,vàmộtbátcơmnguội.Bátcơmấy,chưađủsứcđềnvàochỗnhịnchiềuhômquạNhưngthôi,làmquáigìcáivặt!Ănkhôngrabữađãquentừthuởbé.Nóchỉthấyđói.Chứkhôngthấycồncào.Nóngồisánvàocôbánbánhđúc.Nóchìatayraxinmộtmiếng.Côhàngômkhưkhưlấymẹtvàolòng,xualấyxuađể:

-Chưabánmởhàngđấy!Khỉạ!

Nólạilêdịchsangkềnồibúnriêu:

-Lạybà,conănmàybàmộtbát.

-Bamươisáucáinõnnường!Mỗibátmấyđồngxucủangườitađấy!Thôiđi!Dơ!

Nólạimóvàocủkhoailang,tủmtỉmcười.

Bàấyvộihấttaynóra,vàmắng:

-Bàthìtátchomộtcáibâygiờ,đừngláo!

Bàhànglêchắcchẳngđờithuởnàonódámđộngđếnhàngmình,làthứxaxỉphẩm,đùanórằng:

-Mộthàomộtquả,bỏtiềnđây,taobáncho.

Nócười,lắcđầu

Bàấynémvàolòngnómộtmảnhvỏquýt.Nóđỡđược,bỏvàomồm,nhaigaugáu.

Rồinghĩthếnào,nóđứngdậy.Taynóđếmxutrongtúi,nóivớibàhàngbúnriêu:

-Bàbánchocháumộtbát.

-Màycótiềnkhông?

Nógậtđầu,mạnhbạo.Rồiđắcchí,nó lắc túi.Bàấymúcchonómộtbátđầy.Nóăn.Phùphù!Nóng!Xuỵtxoạt!Cay!Ngonquá.

Aicũngyênbụng.Khôngaiđểýđếnnónữa.Họnghênhxeđạp.Họnhìnôtô.Họphatrò.Họcườihahả.

Nóvẫnăn.Ngonquá!

+

++

Nămphút...

Mườiphút...

Bỗngchốc:

-Ốiôngđộisếpơi!Thằngăncắp!Aiđuổihộtôi!

Bọn bán hàng nhốn nháo. Chạy tứ tung. Quang gánh vướng. Người ngã.Hàngđổ.Bátvỡ.

-Bắtlấynó!

Thằngấycắmđầucắmcổchạy,nhanhnhưmũitên.

-Giờiơi!Nókiakìa!Aiđuổihộtôi!

Mộtngườiquađườngđuổitheonó.Haingườiquađườngđuổitheonó.Rồibabốnngười,sáubảyngười...

-Bắtlấythằngăncắp!

Rồihàngchụcngười.Rồikhôngđếmđượcbaonhiêungườinữa.Họchạyhuỳnhhuỵch.Họlàmnhưbắtgiặc!

Aicũngkéocảrađườngđểnhìntheo.

Mộtthằngchạy.Mấytrămngườiđuổi.Bụimù!

Bàấychạysaurốt.Áolấm.Khănxổ.Tócrũ.Ngửamặtlênmàkêu:

-Ốiôngđộisếpơi!

Mọingườihỏinhau

-Aimấtgì?

Ngườibảo:

-Nócắtđứtruộttượngcủangườikia.

Ngườibảo:

-Nólầntúingườita!Chàthằngoecongớmthật!

Rồilạithêmmấychụcngườinữađuổitheothằngăncắp.

-Thằngăncắp!Bắtlấynó!ốiôngđộisếpơi!Nóăncắpcủatôi!

-Kìa,ôngđộisếpđếnthực.Bỏmẹ!

ôngấycắmcổ,gòlưng,bấmchuôngliênthanh,đạpxeđuổitheo.

Nóvẫnchạynhưkhoàngcảhaichânlênvai.Chạyhăngquá!

Nhưngngườiđuổichạynhanhhơn.

Bàấythìlạchbạchnhưconvịt,kêukhôngratiếng,mỗilúcmộtxanó,xanóđếnsáubảymươithước.

-Khổthântôi,giờiđấtơi!

Đếnngãtư.

Mayquá.Một ông chẳnghiểuđầuđuôi ra sao, nghe tiếngkêu, đâmbổở

trongnhàra,tómngayđượccổnó.Nócúixuống,mồhôitrơn,ôngấysuýtnắmtrượt.Nhưngliềnvớngayđượccánhtaynó.

Nógiằngra.Ôngấykhỏenhưvâm,quậtngaynóxuốngđánhoách,ngãsấpxuốngđườngđá,sâysátcảngười,máumêbêbết.Ôngấyvồđượcnó.

-Nóăncắpgì?

-Nógiậtkhăn.

Ức!Mộtcáiđávàomạngmỡ.

-Chạynữađi!

Hự!Mộtquảtốngvàongực.

Nóméomặt,khôngthởđược!Đànhchịunằmyên.

Ngườitachạytớidần.

-Nắmchặtlấynó!

Nhưngchẳngnắm,nócũngchẳngchạyđược.

Huỵch!Huỵch!Bốp!Bốp!

-Nàychừanày!Ăncắpnày!

Aicũngphảigiãchocẩnthận,đểbõlúcchạymửamậtbắtnó!

Nólạy.Nóvan.Nhưngaithả?Dạigìmàthathằngăncắp?

Họcàngghét,túmlại,đánhnhưmưa.

-Chođángkiếp!Nógiậtđôikhuyênvàngcủangườita.

Họlạiđánhtúibụi,khôngtiếctay.

-Mườibamườibốntuổiđầu,đãdámlầnlưng,lấycủangườitanămđồngbạc,rồilạiđánhngườita!

Họlạitứcdữ.Lạichothêmmộttrận.

Nóđauquá.Nằmsóngsoài,khôngnóiđượcnữa.Haimắtlừđừ,khốnnạnnhưconchóbịtróigiậtbốncẳngrađằngsaulưng.

Họkhámtúinó.

Tangvậtnótẩuđiđâurồỉ

-Màyđểđồăncắpởđâu

-Nócóđảng!

Nómởmắtranhìn.Họlạiuỵch.Họlạithụi.Họlạitát.Họlạiđá.Khôngtiếctay.Rồilạihô:

-Đánhchếtnóđi!

Nócũnggầnchếtthực.

Nhữngmũigiầy,nhữngngọngânbò,nhữngquảđấm,nhữngnhátgậy,làmnóđauêẩmcảmình.Phennàycósốngcũngthànhtật!

Nócựa.Nónhăn.Nóômbụng.

Đámđôngcàngùnlên.Xepháotắctịkhôngđiđược.Ôngđộisếplôitaynódậy:

-Alê!LênCẩm!

Nómềmnhưsợibún,khôngdậyđược.

-Nógiảvờđấy!

Lạimấycáimónggiò.Lạimấycáitát.Đểđợingườikhổchủcònđươngỳạchchạytheoởđằngxa.

Bàấymệtquá.Không lêđượcmộtbước.Khôngkêuđượcmột tiếng.Cơchừng tiếc của.Cơ chừng hết sức.Cơ chừng hết hơi.Không biếtmất cáikhăn,đôikhuyên,haynămđồngbạc?Khôngbiếtbịnóđánhcóđaukhông?Chờbàấyđếnsẽrõ.

-Ông...Bà...giữ...Lấy...Nó...Cho...Tôi!

-Cóthảnócũngkhôngchạyđược,maulên!

Bàấyvẫnchạy.BàấyvẫnkêuBàấyvẫnthở.Thảmquá!

Vòngngườiđứnggiãnra.Bàấyđến.Hổnhểnthởchẳngđược.

-Phải,nóđâyrồi.

Bàấyvồlấynó,vảlấyvảđể.

Bàấyđánhcứtưởngmạnh.Nócũngkhôngbiếtđau.Nómêlênrồi.

Bàấykiệtsức,ômchầmlấynó,rồingãsóngsoàingaycạnh.

-Giảtaođây!...Giả...Tao...đây!

Nókhôngthởđược.Nónhăn.

-Nólấygìcủabà?

-Cácôngđưa...Nólên...Cẩm...Hộ...Tôi!

-Bàmấtgì?

Bàấycốtrảlời,nóirờirạcnhưngườisắptắtthở:

-Nóăncủatôi...Haixu...Búnriêu...Rồi...Nóquịt...Nóchạy!

TiểuthuyếtThứBảyxuấtbản,1935

Thằngđiên

Trời nắng, cái nắngmới, làm chongười ta khó chịu, dễ sinh giận dữ, gắtgỏngvớicảmọingười.

TrênconđườngnhựaHảiphòng-Hànội,đennhưconrắnnằmnhoàikhôngcựaquậy,anhđĩMùiđichợvề,quẩymộtgánhnặngnhữngkhoailang.Điđãnămcâysố,nênmồhôianhnhễnhại,ướtcảáo,lấmtấmtrêntrán,trênmũi,vàtrêncằm...

Anhđangrảocẳngbướcchochónghếtnốthaicâysốnữa,thìtrôngthấyởcạnhđường,mộtcáiôtôhòmliệtmáy,đứngđó.Nhâncóbóngcâymát,anhnghỉchân,hạgánhkhoaixuống,ngồiởvệđường.Anhphanháongực,rồilấynón,vừaquạt,vừanhìncáixechết.

Đằng mũi xe, một ông độ bốn mươi tuổi, mặt mũi phương phi, áo khănchững chạc, đương loay hoay, chữa hếtmáy này, sangmáy khác,mồ hôichảy ra ròng ròng.Trongxe,mộtngườiđànbà,cũng trạc tuổiấy,ănmặccũngsangtrọng,thỉnhthoảnglạithòđầurahỏi:

-Thếnào,xecóchạyđượckhông?

-Chẳngănthuagì.

Mộtchốc,ngườiđànôngtrèolênxe,vẫyanhđĩlạigần,vànói:

-Nàybác,tôinhờbácđẩyhộđimấybước.

Vốnquen tínhgiúpđỡ, anhđĩ chẳngquảncông.Anhbèn ì ạchdunxeđiđượcvàibước.Nhưngngườingồitrênxethấtvọng,nói:

-Thôi,cảmơnbác.

Rồiquaylạinóivớingườiđànbà:

-Thôiđànhchịu.Hếtcáchrồi.

Anhđĩnhìnhaivợchồngngườinày-Vìanhchắclàhaivợchồng-Thấycóýlolắng,thìanhcũngáingạithay.Đãđượcdịplàmquen,anhmớidámtòmòbópcáilốpxe,sờvàomặtkính,mócácmáymóc,rồingóvàotrongxẹAnhthấyhaicáivalytolắm.

Ngườivợnói:

-Làmthếnàovềchokịpđược?

Ngườichồngbănkhoăn,móctúixemđồnghồ,trảlời:

-Phiềnquá!Mườihaigiờrồi.Đànhphảiđibộđếngachokịpxelửa.Nếumaymàgặpxehàngthìlênvậy.

-Nhưngaicoixecho?

-Bàởlại,tôivềmộtmình,kẻolỡviệc.

-Nhưnghaivalynặnglắm,mangthếnàonổi?

Haivợchồngnhìnhaicáivaly,rồicùngquayraphíaanhđĩMùi,nhưtrongóccùngnảyramộtýnghĩgiốngnhauvậy.

Rồingườivợvẫyngườichồnglạigần,ghétainóithầmnhưbànnhaumộtviệcgì.Đoạnngườichồnggọianhđĩ:

-Nàybác,báccóthểgánhthuêchotôihaicáivalynàyđếngađượckhông?

Anhđĩnhìnhaicáivaly,rồinhìnhai thúngkhoai lang.Anhgãigáy,raýnghĩngợi,rồibảo:

-Cónặngkhông,thưaông?

-Hơinặng.Nhưnggánhthìcũngcân.

Anhđĩnhấcthửlênxem,thấycũngvừasức.Anhgậtđầu:

-Được,ôngđểnhàcháugánhgiúp.

Anhđĩđặthaichiếcvalylênhaithúng,rồighévaivào,gánhđi.NgườiđànôngtheosauCònngườiđànbàthìởlại.

Gánhnặng.Trờinắng.Anhđĩmệtthởhơitai.Ngườiđànôngđitrước,vừanực,vừanhọc,vìtừthuởbé,chưatừngbịkhổnhưthếnàybaogiờ.Nhưngthấyanhnhàquêrụtcổ,nhănmặtvìgánhnặng,nênôngtacũngáingại:

-Cónặngkhông,bác?

-Bẩmông,nặngạ.Ôngđiđâu?

-Tôiđilêntỉnh.

-Thưathếôngởđâuta?

-Tôiởngaytỉnh.

-Thếthìthíchlắmnhỉ.Tỉnhcónhiềuphốvuilắm.Ngàytrước,cháuđãđượclêntỉnhmộtlần.

Anhđĩ thấyôngấynóichuyệndễdãi,nênvìcũngmuốnquêngánhnặng,đườngxa,trờinóng,mớihỏithêm:

-Ngoàitỉnhchắcbâygiờvuivẻhơntrước,ôngnhỉ?

-Phải,hômnàobácrỗi,lêntỉnhmàchơi.

-Cháuchẳngquenai,màcũngchẳngcóviệcgìmàlên.Đimộtmình,nhỡlạcchết.

Thấybácnhàquêthựcthà,ôngkiachẳnghẹpgìmàkhôngtỏhếtcáitửtếvớingườigiúpmình,bènnói:

-Được,khinàolêntỉnh,báccứlạinhàtôichơi.Nhàbácởđâu?

-Nhàcháuởgầnga,cáchmộtcâysố.Qualàngcháurồimớiđếnga.

-Vậyrabácphảiđithêmchotôimộtthôiđườngnữaà?

-Vâng,nhưngchẳngngại.Cháulàmănvấtvảquenđirồi.

-Thôiđược,tôisẽđãibáchaihàochobõcông.

-Ôngđừngcho,cháukhônglấyđâu.Nhânthểchuyếngánh,thìcháugiúpông,chứcôngságì.

-Báckhônglấy,tôikhôngbằnglòng.Báccầmvềmuaquàchocháu.

-Không.Ngườitaănởvớinhau,cốtgiúpnhaulấytình,chứtiềnmàlàmgì?

Ngườiấythấyanhđĩnóivớimìnhmộtcáchnghĩahiệp,thìngợikhenmãi.Từlúcấy,haingườinóichuyệnthânmậtnhưbạn.Khitớiga,ôngtacứlấy

rahaihàođưaanhđĩ.Anhđĩcười,lắcđầu:

-Ôngđừnglàmthế.Haihàochứhaiđồngcháucũngkhônglấyđâu.

Ôngtalạinằnnì:

-Báccứcầmchotôibằnglòng.Tôibiếtlàcôngbáctohơnthếnàykia.

-Khôngmà,cháuđãnóilàănởvớinhaucốtlấytình,chứtiềnmàlàmgì.

Khixelửađến,ôngtanắmtayanhđĩ,vànói:

-Bácthựccóbụngtốtítcó.Báclàmộtngườiđángquí,khôngbaogiờtôiquên.Khinàobáclêntỉnh,nhớlạinhàtôichơi.Tôisẽđưađixemphố.NhàtôiởphốBờSông,số36.Nhớnhé.Thôi,chàobác,cảmơnbác.

-Vâng,khôngdám.Chàoôngạ.

+

++

Mộtcâumờidơi.Mộtcâuhứavượn.Aingờđếncuốinămấy,anhđĩMùicótiền,lêntỉnhsắmTết.

Muacáckhoảnxong,anhmớiđixemcácphốxá.Anhnhớngườikháchquađường,nhớgánhvalymấythángtrước,cũngmuốntìmxemnhàngườiấyởđâu.Nhưngnàoanhcónhớphốvàsốnhàđểhỏithămđến.

Đihếtphốnàysangphốkhác,nhànàoanhcũngngắm,cũngnhậnkỹlắm.Vìkhôngmấykhilêntỉnh,lạiđượcrảnhrang,nênanhchẳngchịulỡdịpmàchẳngđichokhắp.Anhdừngchântrướchiệucângạo.Anhdừngchântrướcxưởngôtô.Anhxemcáicộtđongdầuétxăng,chiếcvàng,chiếcđỏ.RồianhđếnphốBờSông.Anhthấymộtnhàcóhàngràosắt.Nhâncóbóngcây,anhđứngnghỉ.

Anhđưamắtvàotrongnhàđểnhìn.Ngườiđi lênđixuốngtấpnập,ngườinàongườinấyănmặcrấtlịchsự.

Anhngắmnghíacáccâuđối,hoànhphi, sơnson thếpvàng.Anhnhìncácbồncây,láhoabaytơitả.

Bỗng anh thấy ở trong nhà có tiếng gắt toang toang, mà đầy tớ thì chạycuốngquít.Rồicómộtngườiđứngởhè,nétmặthầmhầm.Anhthoạttrôngngườiấy,lấylàmngờngợ.Nhìnkỹ,thìtérachínhlàcáiônghỏngôtôđộtrước.

VậythìanhđĩMùiquenôngấyrồi.Anhnghĩlạicáiviệcanhđãgiúpôngấy,nhữngcâuôngấynói chuyện rất tử tế, dễdãi, cùngnhững lời ông ấykhen anh vàmời anh.Nay anh đã tìm thấy nhà ông ấy, không lẽ anh lạikhôngvàomộttýhaysao.Vìmấykhianhđãlênđếntỉnh?

Anhđĩđứnghẳnởgiữacổngđểnhìnvàochocẩnthận.Anhsợtrônglầmchăng.Anhởnhàquêquen, trôngngười trên tỉnh, thường thấyngườinàocũngsangtrọnggiốngngườinào.

Anhthấyôngkiacũngnhìnanhmộtlúc.Nhưngquái,saokhôngthấyôngấygọi?Haylàhômnayanhđộikhănvàmặcáodài,nêntrôngkhác,màôngtachưanhậnrachăng?

Anhbèngiơtayravẫy,vàgọi:

-Ôngơi!

Lạquá,anhthấyôngấyquaytrởvào.Vàtiếnggắtmắnglạitohơnbannãy.Rồibỗngcóngườiđầytớởtrongchạyra,hấthàmhỏianh:

-Điđâu?Vàođâylàmgì?

-Tôiquenôngkia.Tôivàochơi.

-Aichơivớimày.Thằngđiên!

-Tôikhôngđiênđâu.Tôiquenthậtđấy.

-Đừngláo!Liệukhôngtaobáođộisếpđưavàonhàthương.Cútđi!

-Anhhỏilạiôngấymàxem.Tôikhôngđiênđâu.Tôiquenôngấy.Ôngấymờitôiđếnchơithậtđấymà.

-Màyđừnggiởthóiđiênrađây.Cútđi!

Ngườiđầytớvừanói,vừadắttayanhđĩ,lôiracổng.

-Màylàthằngđiên.Chỗnàykhôngphảilàchỗmàyđếnnóiláo.Ôngấybảotaođuổimàyđi,vìmàyđiên,nghechưa!

-Tôiquenthật.Ôngấynhờtôigánhvalylêngađấy,cáingàyôngấyhỏngôtôấymà.

Ngườiđầytớnhìnquanétmặtanhđĩ,rồihỏi:

-Anhnóithực?

-Tôinóidốilàmgì?ôngấykhôngmời,saotựnhiêntôidámđến.Tôikhôngđiênđâuôngấytửtếlắm.

Ngườiđầytớlạinhìnanhđĩmộtlượtnữa,thấybộmặtanhquáthựcthà,thìthươnghại,nênmỉmcười,vỗvaianh,vàôntồngiảng:

-Ồ!Thếthìanhchẳngđiênlàgì?Lúcngườitahỏngôtôkhác,lúcngườitaởnhàtiếpkháchkhác.Chứanhtưởngngườitalúcnàocũngnhưlúcnàoà?Thôi,anhvềđilàkhôn...

PTBNSsố48;1-12-1939

Thanh!Dạ!

Thanh!

-Dạ!

Trongnhàhômnaytấpnậpnhưmởhội.MechophépcảsáucôraĐồsơn.Ngaytừbảygiờsáng,sáuchịemđãgọinhauchoàngcảdậy.Cáccôkệchođôimắt đỏ gay nó bốc hỏa, các cô tranhnhau rửamặt, rồi thi nhau trangđiểm.Mùiphấn,mùinướchoathơmphứccảnhà.Mỗicôchọnmộtmàuáo,rồingắmhếtchomình,lạingắmchonhau.

ChungquychỉchếtmộtmìnhconThanh.Đãbận,lạithêmtíutít.Mớigánhđượcmộtgánhnước,côDiễmđãgọigiật:

-Thanh!

-Dạ!

-Hãyđểthùngvàotrongnhà,đemgiấynàylạiđằngcôVânmượnchotaoquyểntiểuthuyếtđã.

Nónhặtbứcthưởbàn.Thếlàtấttảchạy.Loángmộtcái,nóđãmangquyểnsáchbìanátnhàuvề.

Vừalúcđó,côTuyếtsấnlạinó,vàquát:

-Thanh!Màylàmănthếnàomàchảcógiọtnướcnàorửachânthế!Muốnsốngđigánhvềmaukhông?

ConThanhchẳngnóichẳngrằng,lạiđặtđòngánhlênvai.

Rồiđếncổng,nóquaylại,thấyvắngngười,bènlẩmbẩmmộtmìnhđểminhoan:

-Khốnnhưngcònphảimổgàđểnấucháo.

Đếncửa,chưarathoát,nóđãthấyhaichiếcxehòmvừađỗ.Một"đội"ngườinhảyxuống,toànquầnáoTây,đầutrần.Tiếnggótgiàyquènquẹt,đồngthời,tiếngcườinóivangvang.

-Ồkìa,cácanhđãđếnsớmthế?

Mộtngườigiơcổtay,trỏchiếcđồnghồchữnhật:

-Yhẹn.Đúngtámgiờ.Khôngsaimộtphút.

-Thếthìchúngemxinlỗicácanhnhé.Chíngiờbắtđầuđicũngđược.Xenhà,sợgì.Đừngchêchúngemlàrùanhé.

rồitiếngcườikhanhkháchđểnhậnrằngcâuphatròấyđậmđà.

-Thanh!

-Dạ!

Con Thanh, lạy trời phật,mới đi được đến vệ hè.Nghe gọi, nó quay lại,khôngthấyai,lạitoanđichoxong.

-Thanh!

-Dạ!

Nódừngbước.CôNguyệtratậnhè,chỉtayvàomặtnó,congcớnmắng:

-Conranhđiđâuđấy.

-Conđigánhnước.

-Sángsớmchẳnggánh,hễcókháchlàsắplẩnphảikhông?

Nóđặtgánh,nói:

-Bàsaicongánhnước,nhưngđãcólúcnàođiđượcđâu

CôNguyệttrừngmắt,đểimchonócãi,rồivênhváohỏi:

-Nhưngbàđanggọirầmmàyởdướibếpấy,màycóbiếtkhông?

Bàgọirầm!Đếncảôngbàôngvảinóởdướiâmphủdễlúcnàocũngphảicốlắngtaiđểnghebàgọivànhắcnó.Vìôngbàôngvảinómuốnđượcyêngiấcngànnăm.

Nótặclưỡi,quẩythùngkhôngvàvề.

Kháchkhứanhốnnháokhắpnhà.ConThanhlenlénđi,cúigầmmặt,tránh

hếtngườinày lại tránhngườinọ.Nókhôngdámnhìnai,cũngkhôngdámngheai.

-Thanh!

-Dạ!

-Màyđiđâu

-Dạ,thưacô,bàsaiconđimuahạttiêu.

Bỗngvànhkhănnóxổ ra, rồi cảhaimón tócnóbịkéogiật.Nóngậtđầungoảnhlại.Mộtcậuđắcchí,cườihềnhhệch,nắnlạichiếccàvạt,nói:

-Gớm,cáccôchiêunhànàykiệtquá,khôngchonóđượccáikhănnhungcũ.Chógầyhổmặtngườinuôi!

Nó biết là việc đùa, hết trống ngực, tủm tỉm cười, vừa đi vừa quấn khăn.Nhưngvẫnkhôngdámđểtaiđếnnhữnglờibàntánvềnó,saulưngnó.

Rồimặttrờilêncao.Ánhnắngchóilọi.Mộtmảngáolưngnóbếtvàovớithịt.Khitrởvề,quabuồngkháchnóbẽnlẽn,ngượngnghịunhữngtiếngnóicườibàntánvẫntranhnhaulàmloạnnhà.

-Thanh!

-Dạ!

Nóvộiquẳngđôithùngvớicáiđòngánhcạnhthạpnước,chạyra.

-Anhbảonómuagì?

Cậuấychẳngđáp,lấytờbáođểquạt,nghiêngđầungắmnó.Chẳngtrảlờicâuhỏi,cậuấybĩumôi,nói:

-Nhưnghaitaynóbẩnlắm.

-Làmgì?

-Nhàcócáibịhaycáihộpnhỏnàokhông?

-Có.

Cậuấyquẳngrabànbaxu,bảonó:

-Muanướcđá.Nhưngkhôngđượcmótayvàonhé.

CôNhuậnnói:

-Chạylên!Hễtanhếtthìchớchết!

Nósợchết,nênbachânbốncẳng,chạynhưbay.

Tộinghiệpconbé,khinóvề,trênmặtmũi,mồhôinhỏgiọt.Nhưnghaimắtnólonglanh,vìvừalàmtrònđượcmộtviệcmàkhôngphảimắng.Nósungsướng,cáivuisướngcủanhànghệsĩ,nhìnhếtngườinọđếnngườikia.

CôNghikhen:

-ThưởngchoconThanhcáimềđay.

Nósắptủmtỉm,thìcôTuyếtđãlêngiọngđanhđá,mắngnó:

-Đimàgánhnước.Chậmnhưsên!Bàởbếpramàkhôngcógìrửatay,thìmàyốmđòn.

Bỗngnónghĩđếnbà-Bànghĩalànhữngngọnroi,nhữngcâuchửi-Nósợ.

NhưngcôNgọc,độmườibamườibốntuổi,ởtrêngác,đánhphấnxongrồi,màmớixỏđượcmộtbêntayáo,đãvộichạyxuống,hỏi:

-ConThanhđãvềđấyà?

-Rồi.

-Thanh!

-Dạ!

-Làmgìđấy.

-Ồ!Đểchonógánhnước,khôngmẹmắngcho.

CôNgọcngầnngừ:

-Nhưngmàhãygượm.Thanh!Điquànglênchotaovậy.Màyrathợgiặt,

bảonólàngaychotaochỗnàynhé.

MộtlàconThanhngoan,hailànónhát,nênnólạikhoàngcảhaicẳngmàđirõnhanh.

Rồinóvề,vẻmặtlolắng.Nógiaohẹn:

-Thôi,cáccôđểconquẩymộtgánhnước,kẻobàđánhconnhé.

-Ừ.

-Maulên!

-À,nhưngthanh!Taobảo,mộtcôngđôibaviệc.

-Dạ!

-Màyđimuachotaobaxuômai.Đằngchuaấynhé.

RồicôKimnhìnmọingười,chếnhạo:

-Vừanóiđếnômaichua,cậunàocậunấyđãnuốtnướcdãi!

Tiếngcườivangcảbuồng.CôKimmởví,nhặtchọnchohếttrinhbảoĐạimớiđếntrinhKhảiĐịnh.ConThanhchờ.Nóđậpbànchânnọvàobànchânkia,chođỡsốtruột.

Rồinócầmtiền,nhắcđòngánhlênvai.Vừarađếncổng,côHàcườisằngsặc,gọitheo:

-Thanh!

-Dạ!

Nóđứnglại,thởdài,chờlệnh.

-Màymuavề,phảiđưachotao.

CôKimxuatay:

-Khôngđược.

Mộtcậubảo:

-Thanh!Màycứđưachotao.

Rồi nhao nhaomỗi ngườimột điều nó chẳng nghe ra sao cả.Mà hễmộtbước,thìlạibịgọi:

-Thanh!Phảiđưachotao!

Chờcáccậu,cáccôđùanhauđểmấtthìgiờcủanó,nólolắm.Nóđánhliều,quaybướcrađị

-Thanh!

-Dạ!

-Hãyvềtaobảo!

nólạiphảithủngthẳngtrởlại.côMinhnói:

-Chờđấy,taolấytiền,muathêmnămxunữa.Thếlàổn.

Rồicôquaylạimọingười:

-Đểtôiđóngvainhàtừthiện,bốthíômaichocảmọingười.

Tiếngvỗtay,tiếngcườivangđộngcảđếnnhàdãyphốbênkia.ConThanhđứngtựavàotường,chờcôMinhđưatiền,ngắmcáicảnhêmđềm,vuivẻtrướcmắtnó.Bỗngmộttiếnggọinhưgắtởdướibếpđưalên:

-Thanh!

CôTuyếttrợnmắt,xuataychomọingườiimvànhìnconThanh,hấthàmbảo:

-Kìa!Bàgọigìmày.

-Thanh!

Tiếnggọinhưquát.ConThanhvộivã:

-Dạ!

Trênnhà,cáccôcáccậunhìnnhau,sợhãi.

CôNgọcbảokhẽmọingười:

-Bàcụđãnổitambànhcáigìởdướikiakìa.Gớm!

Ainấyyênlặng.Tiếngléoxéotrongsânlàmmọingườingồitrênghế,nhumìvàtrậttự.

RồicôTuyếtrónréndòmvàosân,thìthấymẹ,cáiđuôigàởđầukhănngỏngngượclêntrời,mặtđỏnhừ,quệtcáitayáocánhđẫmnhữngmồhôilêntrán,taycầmthanhcủi,trỏvàothạpnước,trợntrònmắt,rồiphangvàođầu,vàomặt, vào lưng con Thanh túi bụi, để đánh nhịp với những tiếng: - Lười!Lười!Lười!Lười!Lười!Lười!Lười!...

PTBNSsố26;1-12-1938

Thậtlàphúc

ChúlínhcơVán-cách(Sốhiệulính24,nguyêntừtiếngPhápvingt-quatre),cứbuổichiều,ngồitrênphảntrongtrại,trôngrangoàimànhmành,thìcũngchođôimắt đượcmột bữa tiệc no nê bằng cuộc ngắmnhững chị đi gánhnướcởgiếngtrongHuyện.

Trongcácchịgánhnướcđó,chúchúýnhấtmộtchị,là"maphăm"anhhàngbánhgiòởcổngHuyện,tênlàTam.

Cứkểra,chịTamtrôngcũngtìnhthực!Cáiquầnsồiđennhánh,cáiáocánhhồlơ,cáithắtlưngđỏphấpphớibaytheogió,cáibộxàtíchlủnglẳngđậpvàođùi,đãlàmchoVán-cáchtasaylửcòbợ!Khôngnhữngthế,chịTamlạicòncócáibộmặt"gioong"!Mỗikhichịgánhhai thùngnướcnặngmàđiqua trại, thìmắt cố nhìn thẳng,mũi cố cầmhơi, tay nguẩy đằng sau, đầunghiêngbêncạnh,cốkéocáihòáochokínngực,tuymấtvẻtựnhiên,nhưngmũmmĩmnhưquảđàoVânNammớitrẩy,khiếnchoVán-cáchtachếtcũngvớvộilấycáiđànbầu,màtẳngtẳngvàitiếng.NhiềukhithấychịTamhớnhở,chúchỉphànnàncómộtcâurằng:

-Hoài của!Giámình "sú-vơ-nia" chonó ít giấy rápđểđánhđôi thùng rõsáng,thìthựclàbảnhchọe.

Nói nôm ra, chúVán-cách cũngmuốn chim chịTamđáo để.Có bận chúđịnhngồi trongmànhmành,ví chochịTammộtcâu rõhay.Giáchúbiếtlàmthơ,làmvănthìhẳnđãnghĩđượcmộtbàitrườngthiênrõdàiđểtặng!Khốnnhưngchúchỉquenthóitộpngựclầnlưngdân,chonênchỉhọcđượcmốtchimgáicủabạnđồngnghiệp, thẳngnhưnòngsúng, làgiữnón,chắnđường,hoặcnắmcổtaymàbắtnóimộtcâu

-Vannhà,nhàbuôngemra!

Nhưngmàngườianhemchỉdám"tiểuđi", thếthôi,chứmàthầyquảnđồnnàynghiêmkhắclắm,lỡchúbị"lập-gioòng",hoặcbạttaithìphảibiết!Chonên,lắmlúcgặpcơhộitốt,màchúnghĩđếnhìnhphạtnhàbinh,chúđànhphải"đêmitua"ngay!

Cònmộtkếsaucùng,chúnghĩđãchínlắm,lànhânngàylĩnhlương,hoặcgặpbuổibópnặnđượcthằngdânnào,chúquyếtbỏhẳnbahàochỉ,rahàngchịTamđánhmộtbữabánhgiòrõno,thếlà"a-lê",thahồtánchuyện!

Buổitốihômấy,trongtúichúVán-cáchxủngxoảngcótiền.Chúbènbúitócyênngựachothựcnền,gàicáilượcxươngtrắngchothậtkhéo,chítcáikhănlượtchothậtvố,vuốtítnướchoachothậtthơm,rồisoigươngđằngtrước,đằngsau,ngắmnghíamãi,mớithayquần,gàikhố,bócgóithuốclámới,phìphèo,huýtcòiđi"lamát".

Lúcbấygiờđãvàochíngiờkhuya.Nhàhàngphốđãđóngcửakínmít.ChúVán-cáchlượnquanhàchịTammấylượt,thổibàikèn"lavầy"rõlẳngđểđánh tiếng, rồi dòm qua lỗ liếp. Chị ngồi một mình, đương chẻ lạt. Chúngắmnghíathếmộtlúclâu,đắnđo,khôngbiếtthằngchồngđiđâu,nhưngcứliềugõcửa.ChịTamđươnglúihúi,bènngẩngđầulênhỏi:

-Ai?

-Tôiđây!Chotôimuaítbánhgiò!

ChịTamđứngdậyvừanânghécáiliếpra,Ván-cáchđãláchđượcvàorồi.

-Chàochị,"mămđen"cònbánhgiòkhông?

-Thưathầy,hômnayphiênchợ,nênnhàcònítthầymuagiùmchocháu

-Được!Cònbaonhiêumangcảrađây.Anhấynhàchịđâu

-Thưathầy,chạyđâuấyạ.

Ván-cáchđượcdịp tốt, "a lavăng"ngayđến trướcmặtchịTam,vừacườivừalảlơinói:

-"Cẩm-ma-lách"vớinhaucả,thầyvớicháugì!Đừngnóithế,phảitội!

Nóixong,chúsấnngayvào,nắmlấycổtayngườiyêumộtcáchâuyếm:

-Nhàơi!

Thế rồimắt chú limdimnhư lúcngắmsúng.ChịTamnhanh thoăn thoắt,giậtngayra,lùilạimấybước:

-Ôhay!Thầyquyềnlàmcáitrògìthếnày.Tôikêutobâygiờ!

-Mìnhơi,tôiyêumìnhlắm!

Vừanói,chúvừasấnvào,ômlấychịTam,đẩyngãxuốngđất,rồicũngngãtheọ..

-Ốigiờiđấtôi!Thầyquyềnlàmgìtôithếnày.

Tiếngkêurầmhàngphố.Thìnhlình,anhTamởđâuchạyvềđếnnơi.

HẳncácngàiđãđoántrướcngayrằngmáughencủaanhTammàđùngđùngnổilên,thìchúquyềnVán-cáchsẽbịtróigôvàochângiường,vàphảitrậnđònnátdatanthịt.

ThếnhưnganhTamtuyhơi tứcđầylêncổ,màcũngcốnénngay.AnhsợVán-cáchlàngườiNhànướclạicósức,cóquyềnhơnanh,màanhthìhènhạ.Chibằngthôi, thuxếpchoêmlàhơncả.Chonênanhchỉ lấy lờingọtngàomànóivớiVán-cách,chứkhôngdámlôithôi.

VậymàVán-cáchnàophảingườibiếtđiềuThấyTamchịunướclép,chúlạilàmgià,sấnđến,tátchoTammấycái.

NgờđâuTamgiữđượccáichầygiãgiò,giơ lênđỡ.Ván-cách tưởngTamđánh, quờ tay, giật phắt ngayđược chầy.Rồi giơ thẳng cánh: "A, đê, toa,hấp!".SốngmũiTammáuchảyđầmđìa!Tamngãquayra,miệngkêurầmlàngxóm.

Nghe tiếng kêu cứu, người phố kéo lại rất đông,mới gỡ được đám đánhnhau.NhưngVán-cáchvẫncònhunghăng,trỏvàomặtTammàmắng:

-Màyláo!"Tăngxương"!Màykhôngbiếtônglàaià?

Hàngphốthấychuyệnbấtbình,aicũngthươnghạivợchồngTambịbắtnạtmột cách vô lý.Lúc ấy,Ván-cách đã về rồi, nên nhiều người xuiTamđitrìnhngayquanHuyện,đểngàitrừngphạtkẻhay...Lấythịtđèngười.

-Ừ,cậylàlínhHuyệnmàvàohiếpvợngườita, lạicònđánhngườita, thìphápluậtnàodung?

-Phảiđikiệnmớiđược,bắtnạtthế,aichịunổi!

-Cứkiệnđi,đãcótôilàmchứng.Nếucứđểnóquenthói,thìnaynóhiếpvợanh,mainóthagìvợtôi?

Saumộtlúcbànrabànvào,mãianhTammớidámđộikhăn,mặcáo,đivào

Huyện

QuanởtrongnhàtựNgàiđươngđánhtàibàn.Thấyđươngđêmcóầmầmtiếngkêu,ngàicũngđoánlàcóchuyệngìtoxảyrađó.Nhưngvìchưacóaibáo,thìchưachắcđãtobằngvánbàiphảibáocủathầythừaùsửubànthiếulưng!

Quancườihahả.Cáccậulệthấyquanvui,cũngtủmtỉmliếcnhau.Bỗngcótiếngrìràongoàicửa,vàngườikéolốnhốđầysân.Cậulệđanghầunướcbài,phảingấcmắtlênnhìnmãi,đếnnỗiphảichửi,vìquanbànquânănquânđánhmàkhôngbiết.

Lúcấy,tiếngxônxaocàngto,nênquanbiếttấtlàđámkêutongoàiphốkhinãy.

ThậtmaychoanhTamvìtrìnhquanngayvàolúcngàiđươngvuịĐánglẽphảichờđếnbuổihầusánghômsaumớiđượcvào.

Quanchocậulệhỏichuyện,thìthấycậudắtanhTamvào.Giálúcấyquankhôngmảinhìnquânbàidướichiếu,hẳnngàiđãthấyanhTammặtmũibêbếtmáumệ

Tamváichào,khúmnúmgãiđầu,chắptay,bẩmhếtcảnỗivợbịhiếplàthế,mìnhbịđánhlàthế.Câuchuyệnrấtdài,nênanhphảikểlàmbabốnnấcmớihết,vìthỉnhhoảngquancắtngangmàhỏivặn:

-Khoan!Cửuvănđấycóphảikhông?Chíu...Gượm!Gì?Saokhôngxướngtolên?

Khicâuchuyệnbẩmxong,thìvừahếtvánbài.QuanngẩngđầulênnhìnanhTam,rồichogọichịTamvào.Quanngắmmộtlúc,haiconmắtsángquắcnhưhaingọnđèntrời,khiếnchohaivợchồngnhàhàngbánhgiòphảithấtđảm.Rồingàinghiêmnétmặtlại,nhưcóýmuốnnghĩđểphânxửchocôngminh.

Lúcđó,ngoàisântốimùmù.Ngườiđứngxemđằngxacốngậmmiệng,nínhơi,đểnghe.

Một lúc, ngài sang sảng tiếng truyềnxuống,nhưôngLong thầnbanhạnhphúcchochúngsinhmàdạyrằng:

-Đánglẽđươngđêmchúngbayđánhnhau,thìkhôngbiếtnếptẻrasao,ông

hãybỏtùhămbốngiờcáiđã.Nhưngôngthachovềmàlàmănlươngthiện,khôngđượclôithôinữa.Vảlạivợmàymặtmũithếkia,chắchẳncũngcóthếnàovớinó,thìnómớithếchứ?Thôiôngchovề.Ôngđangbận.

Mộttiếng"dạ"dài,anhTamthụpxuốngđất lạytạquanhailạy.Đoạnanhlomkhomluira,nétmặtvuivẻnhưngườibiếtanphận,rỉtainóivớivợ:

-Mayquá!Suýtnữathìphảingồitù.Thậtlàphúc!Lạyquanlớnngànnăm!

AnNamtạpchí,số17,1931

ThếlàmợnóđiTây

AbordduChantilly,le10Décembre1927.

Cậutrờiơi,thựclàtôiđểlụyđếncậu!Nếubiếttrướcrằngcảnhlybiệtnóxétannátganruộttôinhưthếnày,thàcứchịuởnhàdạyhọc,đỡcậumỗithángbabốnchụcbạclương,thìđượcgầngụigiađình,sớmtốivuithúvớicậu,vớicon,việcgìđòixuấtdươngduhọc,đếnnỗibâygiờvấtvảmộtmình,thângáidặmtrường,khócthầmvớibóng!

Từlúccontàuchạyxa,nhìnvàobờ,chỗcậuđứngbếcon,chỉthấycáimùisoabayphấpphớimàthôi,thìtôibồihồitấcdạ,giọtlệkhôncầm,tâmsựấybútnàotảxiết!ChỉtiếcngàythườngkhôngchịunghiêncứuvănchươngAnNam,đểlúcấytôilàmmộtbàithơkỷniệmsựbiệtly!

vàođếnbuồng,nằmlảtrêngiường,tôikhôngbuồndậynữa.ĐãtoanlấybútghichépmấycâuVàoquyểnsổtay,nhưngthảmquá,nướcmắtđãtràntrụa,khôngnghĩracâunàomàviết!Cậuơi!Cậucólàmthếnàochotôiđỡnhớkhông?

Nhưngnaybiếtlàmthếnàobâygiờ?Contầuácnghiệtnócứmỗilúcmộtlàm cho mình xa nơi xứ sở thân thích, rồi nó lại che kín bằng bức mànsương.Nghĩlạilúcmớicạorăng,mặcbộquầnáođầm,lúcmớibướcchânxuống tàu, trong bụng hăm hở thế nào, thì bây giờ nhớ đến cái tình vợchồng,cáitìnhmẹcon,tốitốiđượcxumhọpcùngnhaudướingọnđèn,thìruộttôilạicũngđaunhưcắtthế!

Nhưngđãtrótđithìcứdấn,tôikhôngnảnchíđâu,cậuạ!ỞHànội,thìchínkhoađãtrượtcả,thìsangTâyphennày,banămắtgiậtđượcmảnhbằngtútài.Cậusẽchẳngxấuhổmấttiềnchovợduhọcđếnnỗitaytrắngvềkhông.Tôibuồnthực.Nhưngbuồnbaonhiêu,tôinhớcậubấynhiêutôinhớcậubaonhiêu,tôilạicàngkhôngdámphụcôngcậunuôichoănhọc.

Thằngchócon,trôngảnhnó,tôinhớnóquá!Nócóhỏitôiluônkhông?Nócóbiết rằngmợnóđiTâykhông?Mấyhômnay, nó cóhayquấykhông?Cậunhớchonóchủngđậuđinhé.Mẹ tôiởnhàcóbuồnkhông?Nếucậuthươngnhớtôi,thìnhờcậuthaytôi,thỉnhthoảngđilạikhuyêngiảimẹtôichokhuâykhỏa.Viếtđếnđây,nghĩđếnmẹgià,tôilạitủi.Chẳngmaynhànghèo,đếnnỗibaonhiêuphí tổnđiTâyhọc, tôiđểphầncậuchịucả!Tôithươngcậuquá.Thựclàmộtngườichịukhónhọcmộtmìnhđểkiếmlươngnuôivợđiduhọcnhưcậu,ítcólắm.

Nhưngcậucũngnênthươngtôimàđừngchơibờigìcả.Lúcnàocậucũngnênnghĩđếntôi, thuithủiquêngười,vìthươngcậumàđêmngàycốcôngđènsách.Tôinóithế,chứchắcchảđờinàocậulạiphụlòngyêucủatôinhỉ!Quái,saohômnaytôithấylaođaothếnày,haylàsaysóngrồiđây.

Àquên,cáihộpphấncủatôidùngdởđểởbàn,cậuchomanglạiđằngchịDiệphộ,vìchịấyxin,màtôiquênđimất.

Xinchúccậuvàconmạnhkhỏeluôn.

TạTuyếtAnh

AbordduChantilly,le1erJanvier1928

Cậu,

Nhữngthưtrướctôigửivề,chắccậutiếpđượccảrồi.láthưthứnhấtvàthứba,cólẽcậuxemlấylàmbuồnlắmthìphải.sựđótôicũngbiếtlỗi,đánglẽngười đi phải yên ủi kẻ ở bằng những câu vui vẻ, chứ tôi lại kể nỗi lòngthươngnhớchồngcon,chocậuphảiphiền,thậtbâygiờtôilấylàmhốihậnquá.

GầntớiMarseillerồi,cậuạ.TừkhicontàuquakênhSuez,vàođịaphậnbểMéditerranéetớinay,tôithấyphấnchấntronglònglắm.TrờiTâybảnglảngbóngvàng, cái khôngkhí êmđềm, nhẹ nhõm, làm cho tôi được thấy nhưkhỏemạnhhơn.Nhất là từkhi tôiđượcquenmấybàngườiPhápcùngđimộtchuyến,thìnhữnglúcnhớnhà,nóichuyệncũngđượckhuâybuồn.Chonêncàngkhuâybuồnbaonhiêu,tôicàngnhớđếncậubấynhiêuchỉthươngchocậulúcnày,cólẽđangnằmthừtrêngiườngmànghĩđếnvợ,lênhđênhgiữabể,khôngbiếtcóbìnhyênmạnhkhỏekhông.Nhưngcậunênyêntâmnhé.Vợcậubuồnthìvợcậuđượcthởthanvớibạnđượcviếtthưnóichuyệnvới cậu, chứ những lúc cậu nhớ vợ cậu thì cậu than thở cùng ai? cậu chỉngậmmốisầutrongbụngmàkhôngviếtđượcrathư,vìthưcủacậudùcógửingay, tôi cũngchưa tiếpđược!Sựđau lòngmàkhông tỏ rađượcmớithậtlànênthương!

Quáitôilạinóichuyệnbuồnrồi!Thếnào?hômlễNoelvừarồi,cậucómuachocon thứcgìchonóchơihaykhông?HômnaycậucóđichàoTếthaykhông?Chàonhữngai?ởdướitàu,sángngày,hànhkháchcũngtụhọpđểchúcnhau,vuiđáođể.Mẹtôivẫnđượcmạnhkhỏeđấychứ?Cậuđãkhỏithựcđaumắtchưa?Hỏithếkhílẩmcẩm,ngótmộtthángrồi,còngìmàchưakhỏinhỉ!

Thôi,hômnàotớiMarseille,tôisẽđánhdâythépbáocậubiết.

Vợyêucậu

TuyếtAnh

Aix-en-Provence,le7Janvier1928

Cậu,

BannãytớiMarseille,tôiđãđánhdâythépvềchocậubiếtrồi.Chắccậuđãtiếpđượchơnmộtthángnay,màbiếtđâu,trongkhicáithưnàyvượtbiểnvềHải phòng, nó không gặp cái thư của cậu gửi cho tôi sang Pháp.Thếmàchúngnókhôngbắttaynhau,tệnhỉ!

TôitớiAixmớiđượchơnmộtgiờđồnghồ!Tuytrongngườivẫncònlaođaonhưkhiởdướitàu,nhưngkhôngthểnàongồiyênmàkhôngthảovàicâuđểnóichuyệnvớicậubiếtđược.

ÔngbàMadronratậnMarseilleđón,cậuạ.Ôngbàấyvẫnvuivẻnhưxưa,duyôngấythìtrôngkháctrướcvìbâygiờcạotrụicảrâuđirồi.Ôngbàấynhậnratôichứgiáđểkệ,cólẽtôikhôngbiếtôngấynữa.Bàấycóhơigiàhơntrước,vànóirằngtừngàyvềPháp,thìsựlàmăncóvấtvảhơnởHànộitạthằngRobertnócònnhớtôi!Bâygiờnólớnlắm,bằngconngườitalênmườiấy!ÔngbàMadronđượcmấychainướcmắmcủatôibiếuthìmừngrơn,nóirằngtừngàyvềTây,chỉnhớnhấtlàthứđồănđặcbiệtấy.Ôngbàấyquýlắm,đemcấtkỹvàotrongtủ.

Àquên,từMarseilleđếnAix,chỉcó29kmthôi,chứcóphải39kmđâumàtrướccậucứcãimãi.Tôiđixeđiệnchứkhôngđixelửa,chỉđộngótmộtgiờthìtới.haibênđườngphongcảnhđẹplắm,nhưngvìtôimệt,nênchưaquansátkỹ,đểmộtthưsau,tôisẽtảrõ.

MaitôinhờôngMadrongiớithiệuhộvớigiáosưBourguignonđộđếnthángOctobrenàythìcóthểthivàolớp1èreởLycéeMignetđược.

Kínhchúccậuvàthằngchómạnhkhỏe,

JetEmbrasse

TuyếtAnh

Aix,le12Janvier1928

Cậu,

Từnay,cậuviếtthưchotôi,thìcứđềvềno2phốEméricDavidlànhàtôithuê.

Tôisởdĩphảithuênhà,làvìởđằngôngbàMadronchậtquá,khôngcóchỗtĩnh để học, mà chính bà Madron giữ ý, không muốn để tôi ở đằng ấy.Nhưngthếlàtiệnlắm.Nhàthuêmất200Frmộttháng.Rẻđấy,vìchủnhàlàngườibàconvớiôngMadron.Chỗởxinhlắm, lạiđượcgầnnhàhộiquáncủatụihọcsinhAnNam,sốnhà25.TừnhàtôiđếnnhàôngBourguignoncũnggần.ÔngBourguignonởđầuphố,giápngayCoursMirabeaumỗikhitớiđây,thấyxeđiệnchạyvềphíaMarseille,thìtôilạinhớnhàlắm.Nhấtlàở trướccửanhà trọ,cómộtcáicâysaomàgiốngcáicây trướccửanhà tathế!Cũngcócáicànhcụt, trướccậuvẫnbảonhưcáinắmtaygiơrađểụcnhauấymà!

À,gớmchiềuhômnay,ởcaféLeaydet,gầnphốtôiở,cómộtchuyệnxảyraghêcảngười.Cóhaingườihọcsinhtahọcãinhauvềnghĩalývănbàithếnào,thànhratotiếng.Maycóanhemvàocanmớiyên.HọcsinhAnNamta,cứchiềutốilàhayngồiđó.HọcsinhngườimìnhởAixcóđộngóttrăm.Nhiềungườihọchànhxuấtsắclắm,nhưnglắmbốconnhàgiàuthìchỉchơibờimàthôi!CóítngườicũngởphốDavid,vìgầnhộiquán,lạigầnLycéeMignet,điđộ5,6phútthìtới.

tốimai,bàMadronrủtôiđixemcinéma,cáchchỗtôiởmộtquãng,tôiđãnhậnlời.

tôixinthềrằngsẽhếtsứchọchànhđểkhỏiphụlòngcậutrôngcậy,xincậuyêntâm.ÔngBourguignongiỏikhoavănchươnglắm,ngheônggiảngnhưnướcchảy,mêcảtâmthần!

chắcvàihômnữa,tôisẽtiếpthưcậuởnhàcóviệcgìlạ,xincậuđừnggiấutôi.

TạTuyếtAnh

Aix,le4Février1928

Cậu,

Đọcthưcậu,nướcmắttôitràntrụađầycảragiấy.Trờiơi!Biếtthếnày,thìtôichẳngđiTâychonóđành!

Thôicậuạ,cậucóthươngtôi,thìcậunênnghetôi,cậuđừngđilàmthêmgiờnữa.Vẫnbiếtmỗitốilàmthêmvàigiờchẳnglàbao,cuốithángcũngđượcbabốnchụcbạcphụcấp,nhưngcậucứcặmcụiquásứcthếthìđếnkiệtlựcmàholaomất!Cậucókhỏegìbằngai,tôitưởngchảnênthamviệcquáthế.Thìrachỉtạitôimàđếnnỗimộtmìnhcậuvấtvả,cậulàmchotôithươngcậuđếnnỗiốmmất.

Cậuơi!Cậunêntĩnhdưỡng,nêncoisứckhỏelàmtrọngmớiđược.Lươngcậuhiệnđãđược140đồngmỗitháng,chỉphảigửichotôicó80đồng,cònăntiêuởnhàcũngtiệmđủrồi,thìthôi,tôixincậu,đừngnênquátham,lỡcómangbệnh,lạiđểtôiânhậnsuốtđờivìconvitrùngholaocónểngườitốtbụngđâu.

Nếucậukhôngnghetôi,thàrằngcậuchotôixuấttàuđểtôivềcònhơn.

Nhântiệnxinnóiđểcậubiết,cậunghĩvậymàkhuyêntôinhưthếcũnglàphải.Nhưng tuy tôi là thângáimộtmìnhởnước tựdo, song,xincậubiếtrằngởđâytựdothật,nhưnglàcáitựdocógiáodục,chứkhôngnhưởbêntađâuvảlạibaogiờđirangoạiquốccũngphảigiữsĩdiệnchonòigiốngchứ.Tôinóiquánhưthếđểcậuyêntâm,chứnàocậucóngờgìtôiđâuxincậubiết cho rằngkhôngphútnào là tôikhôngnhớcậu,nhớcon, làhaingườithânnhấtcủađờitôi.Trừnhữngkhimắtđểvàoquyểnsách,thìlúcnàotôicũngnhìnlênảnhcậuvàảnhconđểngaytrướcbànmàngắmchokhỏinhớ.

Ởđây,thángFévriernàyrétlắm.Sánghômnaycómưatuyết.Chiềuđến,ởCoursMirabeau,trẻconnắmtuyếtnémnhautrôngthậtvuimắt.

Mưatuyếtxong,tiếpluônmấytrậngióMistralthổirétthấuxương.Đườngphốlộinhơmnhớp,bẩnquá.À,tôiđãnóichuyệnchocậunghecáilốiđỗôtôởphốchưanhỉ?Mới trông lạmắt,buồncười lắm.Nókhôngđỗ theodọcđường,sáthèphốnhưbêntađâuxenàocũngđứngngangđường,quaymũirangoài.Bâygiờ trôngquen,không thấy lạnữa,mấyhômđầu,đisátvàomũi,tưởnghìnhnhưnósắpxéobẹpmình!Cậuđãnhậnđượcáođanchưa,saokhôngthấynóitrongthư?Cậuviếtchotôiđi,dàivàonhé!Nhớcậuquá!

TuyếtAnh

Aix,le2mai1928

Cậu,

Khốnnạn thân tôi, saocái tinđauđớncủa tôi,cậukhôngbáocho tôibiếtbằngdây thép.Đành rằngmẹ tôi chết, dù cóbiết sớmcũngkhông làmgìđược,nhưngsaocậuácnghiệtquáthế,trờiơi!

Cậuơi!Tôibấthiếuquá,màôngtrờikiasaokhéolừadốitôilàmvậy,bắttôiđixarồiđemmẹtôiđiđâu.

ÔngbàMadronthấytôicótinbuồn,sangkhuyêngiảivàtiêmchotôi liềuthuốcbổ.Bâygiờtôikhôngmêmannhưlúcmớitiếptinnữa.Khốnnạn,dùtôicóthankhóchếthơicũngkhôngsaothấuđượcđếncửutuyền,đểyênủilinhhồnmẹ.Saotôichẳngđượcchếtđichorồi!

Nhưngđếntrườnghợpnày,tôimớirõbụngcậuthựclàítthấycó.Mànhàtôicũnglàđạiphúc,nêntrờikiaxuikhiếntôiđượchầuhạcậumẹtôichẳngmaychếtđi,cótôilàlớnlạiđivắng,nhưngđượccậuởnhà,lấytìnhrểcũngnhưcon,màcángđánglolắngchocácviệcmachay,cáiơntrờibểấy,tôibiết lấygìđềnlại.Tôichỉkhấnchocậusẽđượctrôngthấytôicôngthànhdanhtoại,mộtmaivềnước,đemtiếngthơmvềđềnơntrảnghĩacậumàthôi.Nếukiếpluânhồimàcóthực,thìtôixincảkiếpsaucũngtìmđượccậuđểđượctrảnghĩachotrọncáiơnnày.

Cậuơi,tôinóikhôngsaoxiếtýđược.Mànhấtlàtronglúctôigặpcảnhđauđớnnày,thìtôichỉbiếtthanthở,khóclócmàthôi.Cònthằngembétôiđấy,tôicũngxincậutrôngnomchonóđượcnênngười,đểtôiyêntâmhọctập.Xincậuvìthươngtôimàthươngđếnnó,chứbâygiờtứcốvôthân,nếucậukhôngđoáihoàiđếnnóthìthậtkhôngcònbấuvíuvàođâuđượcnữa.Khốnnạnchotôi,ởvàocáicảnhnghèo!Tôinghẹnlời,khôngsaoviếtđượcthêmnữa.

à,thưtrướcviếtbằngtiếngTâylàýđểcậubiếtsứchọccủatôibâygiờthếnào,chứcódámnghĩnhưthếđâu,cậumiễntráchcho.Cậuđừngchơibờigìnhé,nênthươngđếntôi.

Vợkhốnnạncủacậu

TuyếtAnhtrămlạy

Aix,le29Juillet1929

Cậu,

Thếnào?Saocậukhôngmờidocteurchocon,uốngthuốcta,tôitưởngchảănthuagìđâunhưngnócũngmệtxoàngthôiđấychứ?Đầuthángnày,cókếtquảkỳthitútài,tôitrôngthấyngườiđỗ,màlạilo,chẳngbiếtsangnăm,sốphậnmìnhrasao.

Nhưngmàxemratôihọctấntớilắm,cậuạ.Cậucứyêntâmmàlàmăn.Cáibáthọcủachị tham,cậunhậnnhư thếcũngphải. thàmuasớmmà trảnợ,cònhơnlàđểnódâydưa,rồiđếnhẹn,phảilomộtmónto.Cậucứchịukhóănsẻnđểdành,naymaiphúcnhàcònvượng, tôiđỗvề, thì lúcbấygiờ talàmgiầu!

Nghĩđếntươnglaithìphấnchấntronglòng,mànghĩlạiriêngmìnhcậukhónhọc,thìtôilạiđautừngkhúcruột.Vìtôimàcậumangcôngmắcnợ,mộtmìnhlolắngnămcanh!Nàochotôiđihọc,nàololắngmachaychomẹvợ,nàonuôichoemvợđãđỗđượcnênngười.

Độnàycậuphảiđilàmthêmnhưthếcómệtlắmkhông?Cậunênmuathuốcbổmàuống.Nếukhôngthìlạiđằngônglanghaimàmualấymấylạngcaobanlongđểăn.Cậuchớnêncoithườngsứckhỏelàmvậy.

Nămnayởbênnàynắnglắm,cáinắngkhôkhanởmiềnnamnày,lắmlúctôicũngthấykhóchịu,nhưngvẫnđượcmạnhkhỏe.

Tôigửitheođâygóiđồchơichocon,nómừngrỡthếnào,cậuchotôibiết.Cáiảnhcậumớigửisang,saotôitrônggầythế?Màmũiconcóvếtgìđau,haycáivếtsờntrongảnh,cậuchotôibiết.

Tôikhỏiốmngay tốihôm tôiviết thưvềcậunếubiết rằngcậu lo, thì tôichẳngnóichoxong.

MilleBaisers

TuyếtAnh

Aix,le15aout1930

Cậu,

Thậtlàtừngàytôisangbênnàytớinay,tôitiếpthưnàoởnhàcũnglấylàmbuồnbực,ânhận.

Aingờvừathángtrướcđánhdâythépbáotinđỗchocậubiết,thìnayđãtiếp

đượctincậunhưsétđánhngangtai.

Thếnào,cậuhoralàmsaomàcómáuthế?Tôinóicósaibaogiờđâucậuchảnghetôi,cậuchảbổdưỡngsứckhỏe,đểđếnnỗimangbệnhvàomình.Nếucậuholao,thìcáivôphúc,trămphầntôixinchịucả.Thàrằngtôichếtchocậuđượcsungsướng,cònhơntôiđểcậuphảicángđángmộtmìnhhếtnỗinọđếnnỗikia.

Cái ảnhphổi cậu chụpxong, cũng cho tôi xemvới.Nếu thầy thuốc chiếuđiệnmàđãnóithế,thìtôitưởngchỉnênnghỉviệcđilàhơn.

Nhưnglàmthếnào?Cậutrồngcâysắptớingàyănquả.Đếnsangnăm,tôithinốtphầnthứhaikỳtútàirồi,vậycậunghĩtôithếnào,tôicũngxinvângtheo.

Ởbênnày,ôngMadronmấyhômnaycũngốm,đếnnaybệnhvẫnchưathấylui.

Thìraxungquanhmình,tôichỉthấynhữngsựbuồnmàkhôngđủsứcđểcanngănnóđược.Tôikhổlắm!

Bệnhtìnhcậuhiệnnaythếnào, từnayxincứmỗikỳtàu,cậunhớchotôibiết.Con thếnào?Vẫnchơingoanđấychứ?Chuyệngìbímậtmà tôihỏitrongbabứcthưluôn,cậuchưatrảlờithế?Đừngchơibờigìnhé!

Naykínhthư

TuyếtAnh

Aix,leSeptembre1931

Thưacậu,

Tôibấtđắcdĩcầmbútviếtbứcthưnàyđểtạtộicùngcậu,xincậuthathứchongườivợbạcbẽo,phảnbộinày.

Tôichịuơncậurấtnhiều,cũngmongđếnngàycôngthànhdanhtoại,vềđểhầuhạcậu,giúpđỡcậutronglúcốmđau.Nhưngmà...Tóctơngắnngủicóngần ấy thôi, cậu cũng cầm lòngnhư tôi hưmà cậu bỏ tôi từ trước, hoặcduyênđôitagiữađườngđứtquãng,thìtừnayxincậucoitôinhưkhôngcónữamàthôi.

Sựvợchồngôngtrờiđãđịnhsẵn,cólẽduyênnợcủacậuvớitôi,đãhếttừbanămtrước,lúcđưanhauởbếntàuSáukho.

Cậucũngđừngnghĩ,đừngtìmtôinữa,tôisẽởNamkỳvớimộtngườibạnhọctôimớiđậuykhoabácsĩ.

AnNamtạpchísố43;1932

Tinhthầnthểdục

CólínhHuyệnmangtrátquanvềlàng:

QuantriHuyệnHuyệnX.X.

SứchươnglýxãNgũVọngtuâncử.

NaythừalệnhTỉnhđường,ngày19Marsnày,tức29thángGiêngAnNam,tạisânvậnđộngHuyệncócuộcđábóngthi,nhiềuchiếntướngđárấthay,mọinhẽ.

Vậysứccácthầyphảithôngbáochodânlàngbiếtvàphảithândẫnđủmộttrămngười,đúng12giờtrưađếnxem,khôngđượckhiếmdiện.

Nhữngngườiđãcắtđidựcuộckhánhthànhsânthểdụcthángtrước,thìlầnnàyđượcmiễn.

Aicómặttạisânvậnđộngcũngphảiănmặctửtế,điđứngnghiêmchỉnh,vàphảivỗtayluônluôn,vìhômấycónhiềuquankhách.

LàngNgũVọnglạiphảicónămlácờ,sẵnsàngtừ10giờsáng.

Việcnày tuy làviệc thểdục,nhưngcác thầykhôngđượccoi thường,nếukhôngtuânlệnhsẽbịcữu

Naysức

LêThăng

+

++

AnhMịchnhănnhó,nói:

-Lạyông,ông làmphúc thachocon,maiconphảiđi làmtrừnợchoôngNghị,kẻoôngấyđánhchết.

ônglýcaumặt,lắcđầu,giơroisongtobằngngónchâncáilêntrời,dậmdọa:

-Kệmày,theolệnhquan,taochiếusổđinh,thìlầnnàyđếnlượtmàyrồi.

-Cắncỏconlạyôngtrămnghìnmớlạy,ôngmàbắtconđithìôngNghịghétcon,cảnhàconkhổ.

-Thìmàyhẹnlàmngàykhácvớiôngấy,khôngđượcà?

-ĐốivớiôngNghị,conlàchỗđầytớ,consợlắm.Conkhôngdámnóisailời,vìlàchỗconnhờvảquanhnăm.Nếukhông,vợconconchếtđói.

-Chếtđóihaychếtno,taođâykhôngbiết,nhưnggiấyquanđãsức,taocứphéptaolàm,đứanàokhôngtuân,đểquangắt,taotrìnhthìrũtù.

-Lạyông,ôngthươngphậnnàoconnhờphậnấy.

-Mặckệchúngbay, tao thươngchúngbay,nhưngai thương tao.Hômấymàymàkhôngđi,taosaituầnđếngôcổlại,đừngkêu.

+

++

BácPhógái,dịudàng,đặtcànhcaulênbàn,ngồixổmởxócửa,gãitai,nóivớiônglý:

-Lạythầy,nhàconthìchưacấtcơn,mấylạisợthầymắngchửi,nênkhôngdám đến kêu Lạy thầy, quyền phép trong tay thầy, thầy tha cho nhà con,đừngbắtnhàconđixemđábóngvội.

-Ồ,việcquankhôngphảinhưchuyệnđànbàcủacácchị!

-Thìlạythầy,thếnày,làngtathìđông,thầycắtaikhôngđược.Tạinhàconốmyếu,nênxinthầyhoãnchođếnlượtsau.

-Ốmgầnchếtcũngphảiđi.Lệnhquannhưthế.Aicũnglấycớốmyếumàkhôngđi,thìngườitađábóngchochóxemà?

-Thưathầy,giánhàconkhỏekhoắn,thìnhàconchảdámkêu.Nhưng,thưathầy,từđâylênHuyện,nhữngchíncâylômếch,sợnhàconđinắngthìcảm,rồiphảilạithìoangia.

-Đâykhôngbiết,màđâycũngkhôngngheđâu.Vợchồngthuxếpvớinhauthếnào,đâymặckệ!

-Thưa,hayconnghỉbuổichợđểđithaynhàconcóđượckhôngạ?

-Không!Phảilàđànôngkia.Chứnữnhânngoạitộc,aikể.

Ngườiđànbàthởdài:

-Thếthìconbiếtlàmthếnàođược!

+

++

BàcụphóBính,mắtkèmnhèm,vừanói,vừacườirấtvôduyên:

-Thìlòngthành,ônglýcứnhậnđichocháu.Cháuhômấykhôngbậnđiăncướithìcháucũngxinvâng.CháuđãthuêthằngSangđithaychocháucũngthế.Ôngngơđilàđược.

-Thếngộquanbiết,cóchếttôikhông!

-Quanđếmđủđầungườilàxong,chứaixemthẻmàôngsợ.

-Tôinhậnlễcủaconbàmàtôilolắm.Việcquannàophảiviệcchơi.

-Thìcũngnhưônglàmphúcấymàlị.

-NhưngthằngSangcókhănáotửtế,haylạiănmặcnhưthằngănmàyấy.

-Ôngkhôngphảiloviệcấy.Nóđãdạmmượnđượcđủcảrồi.Cháumặccảvàđãkhoánđủvớinónhưthế.

Ônglýnhănmặt,nhặtbahào,bỏtúi:

-Làmviệcmàcứgặpphảinhữngngườinhưconbà,thìtôiđếnchếtmất.

-Thì ôngkhông chophép cháuởnhà, cháuphải thuêngười khácđi thaycũngthếchứgì.

-Thếđếngàgáyhôm29,bàphảibảothằngSangchựcsẵnởđình,tôidẫnđi.

-Ấy,ôngchonócơmnướcthongthảđãchứ.Đábóngítrababốngiờchiềumớibắtđầukiamà.Tôitưởngmườihaigiờởnhàđicũngvừa.Buổisáng,tôicònmượnnócuốcmảnhvườn.

-Babốngiờchiềumớibắtđầu,nhưngquanbắtđếnHuyệntừ12giờtrưa.Đểngàiđiểm.Màquansứcmườihaigiờ,thìmìnhphảiđếntừ11giờchosớmsủa.Vảlại,tôicònphảimangcờlênlúc10giờ,thìchảđitừnămsáugiờthìđivàolúcnào?Chonên,mọingườiphảichờtôiởđìnhtừgàgáy.

-Thếthìsớmquá.

ÔngLýgắt:

-Tôikhônglôithôi.Bàkhôngbằnglòngthế,thìtôicứbắtđíchdanhconbà.Mặckệ!

Bàphósợhãi:

-Không,lệnhôngthìthếnàotôichảphảinghe.Làtôinóichuyệnthếđấychứ.

-Mấylịbaonhiêungườiđềuphảithế,chứriênggìbà.BàbảothằngSangnắmcơmtừchiềuhômtrước,chứsánghômấydậymớithổithìkhôngkịpđâu.

-Vâng.

+

++

Ngaytừsángtờmờhôm29,ởsânđìnhlàngNgũVọng,đãcótiếngônglýquáttháoomsòm:

-Thiếunhữngmườitámthằngkiaà?Tuầnđâu,đếntậnnhàchúngnó,lôicổchúngnórađây.Chứđãhẹnđilạicònđịnhchuồnphỏng!

Sautiếngdạran,nhữngngọnđuốclinhtinhkéođicácngả.Ônglýdặntheo,tiếngoangoang:

-Hễđứanàoláo,cứđánhsặctiếtchúngnóra,tộivạôngchịu.Mẹbốchúngnó!Việcquanthếnàychếtchangườitakhông!Chúngbaygôcổcả,giảichođượcrađâychoông!

Lạimộttiếngdạnữa,giữanhữngtiếngchórốngdậy.Ngọnlửađỏnhưnổilềnhbềnhtrongbiểnsươngmù.

Thìđạikháicáicảnhdiễnranhưthếnày:

Haingườituần,mộtngườicầmđuốc,mộtngườicầmtaythước,đạpcửavàonhàthằngCò.Saukhitìmsụckhắpgianngoài,buồngtrong,khôngthấymộtai,họxuốngbếp,chọctaythướcvàocótgiovàbồtrấu.Rồihọlùngramésaunhà.Cũngvôhiệu.

Nhưngbỗngcótiếngtrẻkhócthétlên,thìhaianhtuầnmớikhámphárachỗngườitrốn:ThằngCònằmẹpvớiconởcạnhđốngrơm,phủlênmìnhđầyrơm.

Nóbịlôirangoài.Nóvanlạy:

-Lạycácbác,cácbácchotôiởnhàlàmăn.

-Saoanhđãhẹnvớiônglý,lạikhôngđi,đểôngấychửiđịalênkiakìa.

-Tôiđithìtôimấtcảngày,màmấtbuổilàmthìtôivớicháunhịnđói.

-Tôikhôngbiết!

-Mấylịtôikhôngmượnđâuđượcquầnáo.

-Khôngbiết!Anhrađìnhmàkêuvớiônglý.

Thằng bé con nhắm nghiềnmắt, ôm chặt lấy bố.Nó sợ quá, không khócđượcnữa.ThằngCòchưakịptrảlời,đãbịlôisềnhsệchđi.

+

++

Cuộcsăndùráoriếtđếnđâucũngkhôngsaotrócđủmộttrămngườiphảiđixemđábóng.Dămsáuanhkhônngoan,đãkéođếnngủnhờnhàkhác,hoặclàngkhác.Họlàmnhưlánhnạn.

Khithấyđãchậmgiờ,ôngLýtrưởngnghiếnrăngnói:

-Chúngnóngunhưlợn.Ngườitachoxemđábóngchứailàmgìmàcũngphảibắt.Rồiquanthấykhôngđủsố,lạichửiôngkhôngtậntâm.

Rồiôngralệnh:

-Chínmươitưthằngởđây,xếphàngnămlại,đichođềubước.Tuầnchúngbayphảikèmchungquanhgiúptao.Đứanàomàtrốnvềthìôngbảo.

Đoạnônglolắng,đicuốicùng,mắtnhanhnhẹnđểcoicẩnthậnnhưcoitùbinh.

-Mẹbốchúngnó,chođixemđábóngchứaigiếtchếtmàphảitrốnnhưtrốngiặc!

TiểuthuyếtThứBảy,số251;1939

Tôicũngkhônghiểutạilàmsao

Lênkhỏibực thềmvàquahànghiênnhìnvào,Sinh thấycảnh"chúavắngnhà"hiệnratrongcácbuồnggiấy.

Phải,baogiờôngSếpkhôngcómặttạisở,thìsuốtcả,từôngPhánsắpvềhưuchochíbácloongtoongtậpsự,ainấytựdotángẫucùngnhau,mặckệnhữngaicóviệcphảingấpngóởngoàihèchờđợi.

Sinhthìkhôngưacáilốilàmviệcgiảdốinhưthế.NhấtlàđốivớiôngSếphayhụchặcnày.Từngàyđượcbổđilàmtớinay,baogiờanhcũngnghĩtớibổnphậntrướchết.AnhkhôngsợôngSếpbằngdưluận.Màkhôngsợdưluậnbằnglươngtâm.Anhmuốntựtrọng,khôngchịuđểngườitrênnóiđộngđếnmình.Người trênđãkhông thể tráchmắnganhvềmột lẽgì, hẳn anhkhôngphảilấylòngvàxunịnhainữa.Anhmuốnlàmviệcmộtcáchthẳngthắn,tựdo.

Bởivậy,ôngSếpởcạnhanh,hayđivắng,anhcoicũngthếthôi.Chonên,thấycácbạnđồngnghiệpcặmcụi-Cólẽlàvờ-Khicómặtngườitrên,vàtrâylườikhikhác,anhvẫnbỉngầmlàhọthiếunhâncách.Anhcholànhữngcáiquắtquéonàynóđẻracáiquắtquéokhác.Nólànguyênnhânnhữngsựluồnlọt,tonhót,bôigiotráttrấuvàothanhdanhcủacảmộtđoànthể.

Sinhđithẳngvàobuồngmình.Đồnghồđãchỉbảygiờhaimươinhăm.Anhcởiáo,khoácvàolưngghế,vàtìmsổsáchgiấymáhômtrướclàmdở.

Mọingày,cũnglúcnày,bànmáychữbuồngcạnhđãbắtđầuláchtách,cókhiràoràonhưmưa.Thếmàbâygiờchỉnhữngtiếngchuyện,tiếngcườinônnao,loạncảóc,làmanhkhólònglàmviệcbìnhtĩnhđược.

Liếcmắtnhìnxungquanh,anhthấychỗnày,TâmvàSứcngồicảlênbàn,khoachânmúatay,nóichuyệnvớithamTrí.Chỗkia,Banmặcáocộccặpcáiđiếuvàohaiđùi,sắphútthuốc;Chínhthìlomkhomchâmdiêm,vàBắcthìchỉrìnhthổitắt.

Thấycácbạnđồngnghiệpđùanhảm,Sinhmỉmcười,quayđi.Bỗng thìnhlìnhanhnghethấyđánhbốp.Rõlàtiếngbàntaytátvàomá.AnhđoánngaylàbácloongtoongThảoxưanayvẫnhaycóthóiđánhngười,vừaraoaivớimộtanhdânnàovôphúc.Anhtoanđểýnhìn,thìchínhThảođãnóirấtto,giọnggắtgỏng:

-Muốnởtùthìnheonhéocáimồmlên,cácquancònđangbận.Chưađếngiờ!

Ngay lúcđó, đồnghồbuôngmột tiếng.Bảygiờ rưỡi.Nhưnghiệubáo ấykhôngcónghĩagìđốivớitrongsởkhivắngmặtôngSếp.

Bỗng cửa buồngmở phanh ra, rồi lại tự đóng.Nghĩa vào.Đó làmột bạnđồngnghiệpcủaSinh,cùnglàmmộtbuồnggiấy.

Cũngvìluônluônngồigầnnhauvàtuổisànsànngangnhau,nênSinhthânvớiNghĩahơnvớicácbạnkhác.

Thoạtvào,Nghĩađãvuivẻnóingay:

-Cólẽđếntámchíngiờnómớirasở,tộigìkhônghưởnglấyvàiphúttựdo?NàySinh,bảocáiđã...

Sinhnhếchmép,cườilấylòngbạn,nhưngtayvẫncầmbút.Anhhỏi:

-Anhbảogì?

-HômquanhậttrìnhđăngTàuNhậtđánhnhauthếnào?

Sinhcười,khôngđáp,hỏilảng:

-Cáigiấytôiđánhmáydở,loongtoongcóđểbànbênấykhông?

-Thôi,đốtcáichămchỉcủaanhđi.Này,cuốithángnày,"mó"lươngxong,vào cổphầnvới đằngnàyđểxuốngxómnhé.ConNhật nóvẫnhỏi thămđấy.

Sinhvẫncúiviết,khôngđáp.Nghĩachạylại,giằngbútra,nói:

-Tôikhôngbắtanhăncắpđượcdămphúthaysao!

Rồichõmồmsangbuồngbêncạnh,Nghĩakêu:

-Ối làng nước ơi! Saomà nó điên dại đến thế.Có ai bắt thằng Sinh nóichuyệnđượckhông?

Nghĩacườisằngsặc.Mộtônggiàcúigầmmặtđểđưanhỡntuyếnlêntrênđôikínhtrắng,nói:

-ÔngSinhcòntrẻ,chưalịchduyệtviệcđời.

Sinhvẫnmỉmcười.Anhkhôngmuốnmấtlòngai,nhưngcũngkhôngmuốnđểaingăntrởcôngviệcmình.AnhnóikhẽvớiNghĩa:

-Chotôilàmxongviệcnàyđã.

Nghĩabĩumôi:

-Việcnhànước,cầngìhấptấp.Vảbaogiờhếtđược?Anhchỉbiếtlàmviệcnhưmộtconbò,khôngdámnghỉmộtphút.Thìnhânnókhôngcóđây,hãynghengườitanóicâuchuyệnnàyđãnào.

Sinhcười:

-Thìcứnóiđi,tôivừalàmvừanghecũngđượcmà.

-Không,hãybỏbútxuốngđã.

RồiNghĩatrỏtaysangbuồngcạnh:

-Kìa,anhtrông,bôHạnhngủgậtkìa,chừngđêmquabôđãbùkhúvớicôhaiđếnsáng.ChúaăncắpthìgiờlàbôHạnhđấy.

Sinhthởdài:

-Mìnhkhônglàmviệc,họkêuchết.

-Ai?Anhbảohọlàai?

-Lànhữngngườiđứngchờtangoàikiachứai?

-Kệxácchúngnó!Chúngnócầnta,chứtacầnchúngnóà?

Sinhdởđùadởthật,đáp:

-Nóithếnày,anhđừnggiậnnhé,chúngnósẽbảochúngtalà...

Sinhngừng,nhìnbạn.Nghĩatiếpngay:

-Làăncắplàcùngchứgì!

Sinhphálêncười.Nghĩabĩumôi:

-Anhtínhởđờinày,thiếugìthằngăncắp.Màtriệtsaođượctínhăncắpcủangườita.Anhchẳngthấybaonhiêuthằngtođầumàvẫncôngnhiênăncắpà?Mà suy ra cho cùng, nếukhông cónhữngviệc có thể ăn cắpđược, thìngườitacònvẽranhữngsựcôngíchcônglợiđểlàmgì?Vẻkhảquancủaxãhộihiệnthời,chẳnglàdonhữngtưtưởngmuốnăncắpmàrahaysao?

Nóiđoạn,Nghĩavềbàngiấymình,vàtiếp:

-Thôiđược,anhchẳngăncắpthìtôiăncắpvậy.

Sinhnhìntheobạn.Haingườiyênlặng,khôngainóichuyệnnữa.

BỗngNghĩagiơhaitaylên,ngáp,bảoSinh:

-Taocũngmuốnbắtchướcmày,đạođứcmộtlát,nhưngSếpđivắngmàcứlàmviệc, thật taokhôngyênvới lương tâm.Hômnay taodậy trưa,vộiđilàm,chửakịpănsáng.Sinh,màycóănbánhTâychả,taomuacho.

Sinhlắcđầu:

-Ănrồi.

-Thếtaoănmộtmìnhcấmnuốtnướcdãinhé!

Sinhgậtđầu,rồilạicúixuống,loayhoaylàmtínhcộng.

Nghĩasailoongtoongđimuathứcăn,rồimởtoquyểnsổ,vàđểlọmựcởtrướcmặt.Anhcầmbút,nhưngườiđangdởbậnviệcvậy.

Mộtlát,bánhTâymuavề,Nghĩacắnmộtmiếng,rồicấtvàongănkéo.Vừathongthảnhai,anhvừanhìnrangoàicửasổ,nghĩngơi.

Lúcấy,Sinhmảiviệc,khôngđểýđếnnhữngtiếngđộngquanhmình.

BỗngmộttiếngnóilàmSinhngẩngđầulên.

ÔngSếplùlùđứngtrướcbàngiấyNghĩa.

Sinh trông thấy, biết ngay rằngNghĩabị bắt chộp trong lúcđangăn.ÔngSếp,cảhaivếđùi,haicánhtay,lẫnmặt,đỏngầungầu,hấthàmhỏiNghĩa:

-Ôngnóichotôibiết,ôngđãlàmnhữnggìtừsángđếngiờ?

Nghĩalúngtúng,taycầmbút,trỏvàoquyểnsổ.ÔngSếpgậtđầu:

-Ôngnóidốitôi.Ôngđangăngì?

Nghĩamặttáixanh,chối:

-Không,tôicóăngìđâu.

ÔngSếpcàngtức,trừngtrừngnhìnNghĩa:

-Saoônglạinóidốitôi.Ôngăncáigìgiấuởngănkéođó?

Nghĩalắcđầu,làmbộngơngác,rútngănbànra,đáp:

-Không,đâyôngxem,cógìđâu?

ÔngSếpcúinhìn,quảkhôngcógìthực.Ôngcànggiận.Sinhrấtkhóchịu.AnhthấyôngSếpquásắcmắc,lạithấybạncứchốihoài.HẳnlàchínhmắtôngtađãbắtđượcNghĩađangnhai,nênmớidámhỏithế.VảchỉnghegiọngNghĩa nói lúng búng, cũng có thể đoán được trongmiệng chưa nuốt trôimiếngbánh.

-Ôngcóăn,tôikhôngnóisai.

Nghĩavẫncãi:

-Tôikhôngăngìcả.

ôngSếptrợnmắt:

-Cóthựcôngkhôngănkhông?

-Phải,tôikhôngăn.

ÔngSếpôntồnnói:

-Vậyônghámồmratôixem.

Sinh rùngmình, liếcnhìnbạn.Nghĩakhônghá,nhưng rất lúng túng.ÔngSếplạigiục:

- Ông bảo ông không ăn, thì ông cứ há mồm ra... Há!... Ông có há haykhông?

Nghĩakhông thể làm thếnàođược,đànhphảimở rộnghaihàm.ÔngSếpnhìnthẳngvàomiệngNghĩa...Ôngtanhúnvai,bĩumôi.Rồikhôngnóithêmgì,ôngtachắptaysaulưng,lẳnglặngđira.Ôngđãquẳngsựkhinhbỉthấmthíavàomặtngườicólỗi.

Sinhcămtứclạlùng.Anhnhịnthởdài,đểcắmmặtxuốngmảnhgiấy.Anhgiậnbạnđãđểchongườitalàmnhục.Rồicàngnghĩngấmnghía,anhcàngthấychánnản,lắmlúchăngmáu,anhrunbắnngườilên.

Ởmấybuồngcạnh,Sinh liếcmắt, thấyainấycũng làmviệc rấthănghái.Tiếngmáychữ,tiếngchuông,tiếnggắtgỏng,tiếnggótgiầyTâychạy,làmtônvẻuynghicủaôngSếpmuốnuynghi.

Trướcmặtmình,SinhlạithấyNghĩakhônglúcnàorờitaycáiquảnbút.Anhthởdài.Cáicộttínhcộnganhlàmtừsángđếngiờchưaxongmộtnửa.

+

++

Đúngmười một giờ bốn nhăm. Sinh khoác áo, đứng dậy. Anh đến cạnhNghĩa,đểtayvàovaibạn,nóidịudàng:

-Đếngiờrồi,đivề,anh!

Nghĩangẩngcáimặtbuồnthỉu,sợsệt,nói:

-Anhcứđitrước.Tôisợnócòngọigìtôichăng.

Sinhcươngquyết:

-Đếngiờthìtavềcầngì!

-Nhưngtôinênởlại.

Sinhcườithươnghại:

-Cácbuồngkia,họvềcảrồi.

Nghĩangócổnhìn,rồirụtrèvớilấycáiáo.Anhkhoácvàomình,gàikhuy,rồihỏikhẽngườiloongtoong:

-Ôngấyđâu

-Bẩmvềđãlâurồiạ.

Nghĩayêntâm,cùngSinhlữngthữngracửa.Đôibạnxuốngmấybựcthềm.Mấyngườiphuxemờivồnvã,kínhcẩn:

-Mờiquanlênxeạ.

Sinhxuatay,bảoNghĩa:

-Đibộ,tôimuốnhỏianhcáinày.

Khiracổng,đếnngoàiphố,Sinhthởdài,trách:

-Gớm,bannãyanhquálắm.Anhđãănthìanhchốilàmgì.Nógiếtđượcanhhaysao!

Nghĩacười,khôngđáp.Sinhtiếp:

-Rồiđếnkhinóbắtanhhámồm,saoanhkhôngnhậnlàcóăn,lạicứhára?Tôithấyêchệquá!Nàocáimồmháranócóđẹpđẽgì,nhấtlàtrongđólạicómiếngbánhTâyto,nhoétnhữngnướcdãi.Tôitrôngthươngtâmquá.

Nghĩathởdài.Sinhnhănnhó:

-Thìgiáanhkhôngháđãlàmsao?Màtôikhônghiểuanhnghĩthếnàoanhlạihámồmrachonóxemthế?

Nghĩacảmđộng,longlanhnhìnbạnnhưchợthiểucáiphútđêtiện.Rồihaidòngnướcmắtchảyra,anhrunrun,đáp:

-Ừnhỉ,thậttôicũngkhônghiểutạilàmsaotôilạiháranhưthế!

********

Buổitrưahômấy,ăncơmxong,đinằm,Sinhtrằntrọcmãikhôngngủđược.Lúcnàotrongócanhcũnghiệnramộtcáimiệngđầynhữngbánhtâynhoétnướcdãi,háhốcthậtrộngđểcãirằngmìnhkhôngăngì.Anhcựabênnọ,cựabênkia,rồilạinằmngửa,vắttaylêntránmàthởdài.

Vợanhmỗikhithấyanhcónỗibuồnngấmngầm,thìcũngkhôngdámhỏi.

Vìbiếtrằngkhôngnhữnganhkhôngnói,màcòngắtnữa.Nêncũngnhưmọibận,chịđiđứngkhẽkhàng,vàdặnconchớđùanghịch.

NhưngrồiSinhcũngngủđược,màngủmộtgiấc, thiếpđiđến tậnhaigiờrưỡi.Lúcđồnghồđiểmmộttiếngchuông,anhgiậtmìnhvùngdậy,vộivàngmặcquầnáovàthuêxekéođếnsở.

Rànhanhđếnmuộnítralànămphút.Anhlongại.Nhưngnỗitứcgiậncònchứachất tronglòng, làmanhquáchánnảnvềcáikiếpcạogiấylàmthuê,nênanhđâmracótưtưởngliềulĩnh,khôngcầngìcả.

Bướcchânvàobuồnggiấy,anhngướcmắtnhìnđồnghồ.Cáikimlớnđãtrỏcạnhconsốtám.

Nghĩalườmanh,rồivẫncặmcụivàotờgiấytrênmặtbàn,máchnhỏ:

-Nóvừamớiđếnđâytìmanhđấy.

Sinhhơitrốngngực.Nhưnganhlạnhlùngngay.Anhmỉmcười,ngồiphịchxuống,duỗi thẳnghai cẳng,ưỡnngườivào lưngghế,không làmviệcvội.VớimộtngườiSếpdámkhinhbỉ, làmnhụcngườidướiquyền,anhkhôngthểvuilòngmàtậntâmvềcôngviệcđược.Nayôngtađãbiếtanhđếnchậm,hẳn ông ta sẽ tráchmắng anh.Nhưng nếu ông ta nói nặng lời, quyết anhkhôngchịu.Anhsẽcứngcỏimàđốiphólại.Sinhnghĩvậy.Baonỗihờngiậnlạilàmsôicảmạchmáu.Thìtừđằngxa,lộpcộptiếnggiàyôngSếpđến.

SinhchờsẵnđểtrảlờicâucựtrênnétmặtcaynghiệtcủaôngSếp.ÔngnàytớiSinh,taycầmquyểnsổchithumàanhlàmtínhcộngsuốtcảbuổisáng.

Oaivệ,ôngSếpđặtquyểnsổtrướcmặtSinh,vànóidằntừngtiếng:

-Mờiôngthửlạicáitínhnày.

Đoạnôngquaylưngđira,khôngđảđộnggìđếnchuyệnSinhđếnchậm.

NghĩaliếcmắtnhìnSinh,lèlưỡi,lắcđầu,rồimỉmcười.

Sinhcầmbútchì, trỏ theotừngchữtrêncộtconsố,miệnglẩmnhẩmtính.Anhquảthấycócộngsaithực.Chắcrằngbuổisáng,vìóclúcnàocũngluẩnquẩnbựcmình,nênanhđãngtâmmàlàmsai.

Chữaxong,SinhgọiloongtoongđưasổđểđemsangbuồngôngSếp.

Nhưngđộmườiphútsau,ôngSếp lạiđến,mà lầnnày thìnétmặtđãhầmhầm.ÔnghấthàmhỏiSinh:

-Ôngcóchữahaykhôngthế?

-Thưacó.

-Ôngđểýmộtlượtnữaxem.

Nóixong,vẻlạnhlùng,ôngSếpra.Sinhcaumặtnhìnhàngtínhcộng.Mọikhi, anh có làm hỏng việc gì bao giờ đâu. Sao hôm nay cómột cái tínhkhôngdàilắm,anhlàmđếnhailần,vẫnkhôngđúng.

Anhcốđặthếtcảtâmtrítheongọnbútchìnhọnhoắt.Anhcộngrấtthongthảvànói tođể tínhchocẩn thậnhơn.Cuốicùng,khi thửxong,anhmỉmcười.Anhmừngvìđãtìmramấychỗcộngsai.

Lầnnàythìquyếtkhôngsaolầmlẫnđượcnữa.Anhđưaloongtoongquyểnsổmàanhchắcrằnghoàntoàn.

Nhưngcũngchỉđộnămphútsauthôi,ôngSếpđãđếntrướcmặtanh.Ônghầmhầmhơn,đặtmạnhbảntínhxuốngbàn,vàkhôngthèmnói,ôngquaylưngra.

Khônghiểuôngnàymuốngì,Sinhđứngdậychạytheo,hỏibằngmộtgiọngcũngđầytứcgiận:

-Ôngmuốnbảotôilàmgì?

-Ôngmuốnbiếtthìxinôngcộnglại.

-Cộnglượtthứba?

-Phải,vìônglàmđúnglắm!Ôngmuốnnhạotôi.Ôngđếntrễ,tôiđãngơđi.Vậymàtôibảoônglàmlạicáitính,ôngkhônglàm.

-Tôicólàm.

-Ôngđừngcãi,nếuôngcólàm,tôikhôngphảimấtthìgiờvềôngnhưthếnày.

-Khôngphảitôi lườichữamàtôinóidốiông.Tôikhôngcầnnóidốiông,

bởivìtôixétralàvôích.Ôngxem,mọikhi,tôicóphảiđểôngtráchtôinửalờikhông?Cóđiềuhômnay tôi làmkhôngchuđáo,vìóc tôikhôngđượcbìnhtĩnh.

Giọngmỉamai,ôngSếphỏi:

-Ôngốm,ôngốmnặng?

Gậtđầumộtcáchquảquyết,Sinhđáp:

-Phải,tôiốm.

ÔngSếpnhúnvai:

-Đó là cái cớmà tôi ngheđã rất quen tai, khi tôi thấymột người đến sởchậmhoặclàmmộtviệcgìhỏng.Nếuthựcôngốm,tôichoôngđilấygiấyđốctờmànghỉ.Ôngsẽđượcyênmàởnhà.

Nóiđoạn,ôngSếpđặtbàntayđỏửngvàmúpnhữngthịtvàotránSinh.Sinhbiếtrằngtránmìnhcũngmátnhưtránngườikhỏemạnh.Nhưngđãvậy,anhnhấtđịnhxinnghỉ,choôngSếpbiếttay.Anhbènnói:

-Vâng,tôixinđilấychứngchỉcủathầythuốc.

Sinhcắpmũ, rầmrộđếnnhà thương.Bởianhđượcôngbácsĩ thiệncảm,nênkhianhnóibịa ramộtvàibệnhkhókhám, thìanhđượcôngnàybiênngaymấydòngchữchoanhnghỉhaihôm.

Thấymình thắngôngSếp,Sinhsungsướnghếtsức.Anhnắmtờgiấycủathầythuốcnhưngọnkhígiớiđểtrảthù.

Đếnsở,SinhđịnhtâmlàmbộrõkhỏekhoắnđểđưaôngSếptờgiấynhậnthựcrằngmìnhốm.

Lúcấy,ôngSếpthấySinhvề,bènđứngởhè,nhìnanhbằngđôimắtvọ,rồicườivànhạo:

-Tôithấybộdạngôngốmyếu,tôirấtphànnàn.Thếnào?Ôngđượcnghỉmấyhôm?

Sinhkhôngđáp,mởrộnggiấyđốctờrachoôngSếpcoi.Ôngnàytáimặt.NgựcSinhdậylênmộthồitrốngkhảihoàn.NhưngôngSếpnói:

-Tôitưởngôngđượcnghỉmộttháng?

Bựcmình,Sinhđáp:

-Nếuhếthaingàymàchưakhỏi,thìcólẽtôinghỉmộtthángthật.

TrừngmắtnhìnSinh,ôngSếpnói:

-Ôngnghỉhẳnsáutháng,tôicũngkhôngcần.Tôicómấttiềnnuôiôngđâu.Ônglàmviệcchocôngchúng,thìôngphảithậtthàvớicôngchúng.

Thấyhaitiếng"thậtthà"chứachấtđầynhữngýnghĩamỉamai,Sinhnói:

-Vềviệcnày,chỉcóôngbácsĩmớithậtthàhaykhôngmàthôi.

-Ôngbướnglắm-ôngSếpgắt-Ôngcứlàmđơnxinnghỉhẳnsáutháng,tôisẽtưchoôngđượcvừalòng.

Cươngquyết,Sinhđáp:

-Vâng,tôixinnghỉsáutháng.

Lặngmộtlát,ôngSếplạinói:

-Thàôngxinnghỉhẳnmộtnăm,cóphảiđỡphiềnchoôngvàđỡphiềnchocảNhànướckhỏiphảitốntiềntrảlươngôngkhông.

Chẳngnghĩngợigì,Sinhđápphắt:

-Vâng,tôixinnghỉmộtnăm.

ÔngSếpcườichuachát,đầugậtgù:

-Vậythìtốt,ônglàmđơnngayđi.Tôichoôngnghỉngaytừbâygiờ.

-Vâng!

-Tôichờôngởđây.

Lậptức,Sinhngồivàobàn, lấygiấy thảođơnxinnghỉ.Trongkhiấy,ôngSếpvắttayrasau,điđilạilại,thỉnhthoảngliếcnhìnanhthưkýbướngbỉnh.

Cảmấybuồnggiấyđềuimphăngphắc.Mộtlànkhôngkhínặngtrĩu.Ainấy

đềucúigầmmặtxuốngbàn,nhưngcùnglắngtainghe.

Sinhviếtrấtchóng.Lúcxong,anhđứngdậy,vênhváolạigầnôngSếpvànói:

-Đây,nhờônglàmơnchotôi.

ÔngSếpđọcxongláđơn,rồibỗngôngkhoanhtaytrướcngực,nhìnSinhvàhỏi:

-Ôngđãcươngquyếtnghỉmộtnămkhônglương.Nhưngtôihãyhỏi, liệusangnăm,ôngxinralàm,ôngcóchắcđượcbổmộtcáchdễdãihaykhông?Màtrongkhiôngchờ,ôngsẽlàmgìđểsinhnhai?

Sinhvụtbốirối.ÔngSếpnóitiếp:

-Vậybâygiờcóhaicách,mộtlàôngcứđểtôichoôngđượcnghỉ,hailàôngxinlỗitôi,vìôngđãbướngbỉnhvớitôi.Ôngchọnngaylấymộtcách.Tôichờôngtrảlờiđây.

Tựnhiên, trênmặtSinhhiện ramộtvẻkhôngngờ, cáivẻ tai tái.Rồi anhnhíuđôilôngmi,mắtđămđắmnhìnphíaxa,rachiềunghĩngợi.Mộtlát,thởdài,anhđứngthẳngngườilại,chắptay,tủmtỉmgượngcười,vàấpúngnóikhẽ:

-Thưaông...tôixinlỗiông.

*******

Lúcởsởravề,NghĩavàSinhlữngthữngcùngđi.Haingườiđềungậmngùi,chánnản.

Rồiđếnchỗvắng,Nghĩalắcđầu,anủibạn:

- Cái kiếp chúngmình như thế. Nô lệ thì còn đâu có nhân cáchmà giữ.Chúngmìnhnênđànhchịu,chứbiếtlàmthếnào.

-Nhưnglắmlúctứclắm!Màhiệnnaytôirấthốihậnđãkhôngcứliềumàđưađơnnghỉphăngchonókhỏikhinhmình.

-Ừ,tôitưởnganhquảquyếtlắm,chứkhôngngờlạixinlỗinó.Vậylúcấyanhnghĩthếnàomàlạilàmnhưthế?

Sinhnhìnnétmặt thật thàcủabạn.Anhcảmđộng, thởdài,đápbằngmộtgiọngrấttựnhiên,nhưngxiếtbaoaioánnãonùng:

-Khốnnạn,thậtchínhbâygiờtôicũngkhônghiểutạilàmsaolúcấytôilạicóphútđêtiệnđếnnhưthế!

TruyệnngắnchọnlọctậpII,

Nxb.HộiNhàvăn,1985

Vợ

AnhBaCốc, từ ngày lấy được vợ, thì đâm lo.Lo ngày, lo đêm.Sao chochóngtrảđượcmónnợcưới.Khôngthìrầyràtochứchẳngchơi!Đụngvàonhữngchỗhócbúa,lắmlúcrátcảmặt!

VợanhlàconbácKhánthủlàngtrên.Anhlàphutuần.Haingườilấynhau,cảhailàng,aicũngkhenlàvợchồngkénchọnđượcchỗxứngđáng.Nhưngthựcra,vợanhlấyanhcũngvìđôibênlàchỗ"thanhkhí",nghĩađenlàbén"tiếng" quen "hơi"nhau trước mãi. Rồi bất đắc dĩ, bác Khán sợ anh nhưnhữnghạngSởKhanh,mớiépanhphảilấy.Sốtrờicókhác!

Trướckia,anhnghĩđãsinhralàmcontrai,tấtnhiênlàphảicướivợchohợplẽtạohóa.Nhưngcướiđượcvợthì tốnkémquá.Tiềnnọ, tiềnkia, tiềnănuống,ítramấthàngchục.Nghĩđếncáihàngchục,anhlạilắcđầu,lèlưỡi,muốnchịuthua,đànhvôphéptạohóalàmtraitơsuốtđờivậy.Vậymàgiánói cho anh biết ởHà nội bây giờ, người ta cưới vợ phải dẫn những kimcương,nhữngvàngngọc,dùngnhữngáothêu,giàyvá,đinhữngôtô,máybay,tốnkémđếnhàngnghìn,thìquyếtanhkhôngtin,cholàchuyệnhoangđườngởnướcnào,đờinàokiađấy!Lấyvợmàphảilođếnhàngtrăm,khôngđủméomặt ra rồi à?Vả vợ cũng là người, nào phải cái quáimà làmhạinhiềunhưthế?

Thếnhưng,trờisinhrathế,anhBaCốcnghĩđếncướithìsợ,nhưngnghĩđếnvợthìthích.Bởivậy,anhmớilânlatròchuyệnvớichịBabâygiờ.Trướcchuyệntoởđámđông,sauchuyệnnhỏởchỗvắng.Rồisaunóithầmởmộtnơikín.Vìanhchịnóithầmkhẽquá,nênbácKhánnghetiếng,bắtanhphảilocướichođượcchịvề.

Bởivậy,anhCốcquyếtbắtchẹtbốvợ,cốmặccả.Sau,anhlấyđượcvợhạgiáhơnngườita,chỉcómườilămđồngbạc.

Mười lămđồng bạcmột cô vợ xinh!Mười lămđồng bạcmột cô vợ yêu!Thíchnhỉ!Nếuvàođịavịchúngmình thìphảibiết làđángmừng!NhưngvàoanhBaCốc,mộtngườicàysâucuốcbẫmquanhnăm,làmănvấtvả,vắtmũikhôngđủđútmiệng,thìđếnmườilămhàocũngđủloméomặt,chứnóigìđếnmườilămđồngbạc!Nhưngmườilămđồngbạctiêuvàomộtviệcbổnphậnlàmngười,thôi,anhcũngcốvaymượncủacácbàconthânthuộc,nóikhóvớingườita,nênđượcgầnđủ.

Ngàyhẹncướisắpđến.BácKhánthúcmãianh,anhmớilođượcchẵnchục

bạc. Anh cứ đánh liều đưa sang bên nhà gái cho xong chuyện. Còn nămđồng,anhxinchịulạiôngnhạc,hẹnđếnmùatớithìtrảnốt.

Ýanhđịnhrồisaunày,khiđãlàbốcon,anhcóthểlấycảmtìnhmàxíxóamónnợ.Nhưngkhôngđược.Bốvợanhláuhơn,bắtanhphảiviếtvăntựcẩnthận.Phải,thờibuổikinhtếkhókhăn,nhưthếlàbácKhánđãnhânnhượnglắmrồi.Chứnhưngườikhác,đốanhcóđóndâunổingàyhômấy.AnhthửlênHànội,thửamộtthứchàngmàxem.Nếuanhđặtđượcíttiềntrước,rồikhôngcóđủđểtrảnốt,thìanhchớhòngmangđồvề.Màvợcũnglàđồchứsao?Lấyvợmàđược"biênbông"nhưanh,làmayđấy.

Nhưng rồi anhBaCốc lo lắm.Cưới được lâu ngàybao nhiêu, thì hẹn trảchóngđếnbấynhiêuVụgặtxong,màanhỳxácra,thìquyếtanhchẳngyênđược.

Anhđãtínhchánrồi.Đếnngàymùa,haivợchồnglàmnailưngcậtlực,chưachắcđãđủtiềnđểtrangtrảicácmónnợôngchủ,huốngchilànămđồngbạcnợôngnhạc!Anhđịnhnếurồikhôngcườitrừđược,thìanhcũngđànhxinkhấtlại.Chẳnglẽôngấylạichẻxácanhraà?Nếuanhbịchẻxác,thìcongáiôngấygóachồng,cònthiệtbằngmười!

Nhưngởđời,tínhmộtđườngnóthườngđimộtnẻo.Vợanhkhuyênanhnêntrảcáimónnămđồngấytrước,anhlạichẳngnghe.Khihẹnđếnngày,bácKháncứgọianhđếnmàđòinằngnặc.Trướccònngọtngàodỗdànhsaubácbiếtanhchỉcònbộrăngnherađấythôi,bác liềnđâmranóinặng.Khôngchịunổinhữngđiềuđauđớn,anhđànhlẩnmặt.Bốvợchogọi,anhcứthoáitháccớnọcớkia,khôngđếnnữa.

MấylầnbácKhángọianhBaCốckhôngđược,thìtức.BácmớigọichịBađến.Bác chửi, đánh chomột trận thật đau, bắt phải về đòi chồng cho kỳđượcmóntiềnnămđồngấy.

ChịBasợbố,vềđòichồngnằngnặc.Nhưngvợđòinợchồng thìmộtcáihônlàđủxíxóa.Vợanhbảo:

-Nếumìnhkhônggiảđược,thìôngbắttôivề.

Nghecâunóidọavôlý,anhchẳngsợmộttínào.Dùbốvợanhcóbắtvợanhvềthực,thìchẳngquanhưcáilốichủnợbắtđồ,cốtđểlàmoai,khiếnanhphảilochokịp.Nhưthếlàdại.Đồvậtthìkhôngbiếtđi,khôngbiếttrốn,chứđồngười nàophải vật vô tri vô tình.Giữ saonổi?Chẳng lẽ bácKhánxỏchạcvàomũicongáimàbuộcsuốtngàyvàochângiường,đểnuôicơmbáo

cômãi?Chỉchobahôm,bácxótruộtlạiphảithảconrangay.Lúcấyanhcứchịukhónghechửimộttrậnnữalàtrôiviệc.

Nhưnganhđoánkhôngđúng.Bốvợanhchưatịchkývợanh,đãápđảođếnnhàanhmàchửirủa.Ngàynàotấnkịchấycũngdiễnrađộnửagiờ.Màbaogiờanhcũngđóngmộtvaituồngcâm.

Song,giànéođứtdây.Anhcứthấyôngbàôngvảingàynàocũngbịmờilênănvậtchẳngngon, thìanhđộng tâm.Chonên,đến lúcbácKhánbảonếuanhkhôngtrảthìbácbắtcongáivề,anhđâmkhùng,liềnđáplại:

-Thìnóđấy,ôngmuốnđemnóđiđâuthìđem!

ChịBaCốcthấybốđẻvàchồngxửvớinhaucạntàuráománg,thìchỉthútthít.Chứbênhbênnàocũngtội.

Hômsau,điđâuvề,chịấynóivớianhmộtchuyện,nghebuồnquá:

-Anhơi,tôilấyanhchốcđàmộtnămtròn.Tôikhôngngờđâuchỉvìcónămđồnganhthiếumàsinhchuyện.Ôngnhấtđịnhbắttôivề.Anhnghĩthếnào?

AnhBacaumặt,thởdài:

-Ôngdọathế,chứôngchảnỡ.

-Khôngphảichuyệndọa.Nộinhậtngàymai,nếuanhkhônggiảđược,thìôngkhôngđắnđonữađâu

-Thìnhàcứtạmvề,tôisẽthuxếpsau

-Thuxếpsauthìchậmquá.Nghenhưôngđãđịnhliệucôngviệccảrồi.

-Ôngđikiệntôià?Lývậy,nhưngcòntìnhnữachứ?

AnhBaCốctinởchữtình,nênbằngchânnhưvại.

Phải,bácKhánnghĩđếntìnhbốvợconrể,nênkhôngnỡkiệnthưa.Nhưngbácbắtcongáivề,khôngchoởvớianhBaCốcnữa.

AnhBaCốcchờvợnămhôm,lạimườihôm.Rồinửatháng,đếnmộttháng.Anhnóngruột,nhớvợ,longtongchạyngượcchạyxuôiđểvaytiềnchuộc.Nhưngkhôngaitinmàchoanhmượnnữa.Anhbènliềuđếnnhàôngnhạc,

lạyvan,khóclóc.NhưngbácKhánmộtmựclắcđầu,saicontraiđuổianhrakhỏicửa.Rồitừhômsau,cấmkhôngchoanhvàonhà.

Anhđịnhđâmỳ,ỳmãi,thìtấtcũngcómộtngàyôngnhạcgiữvợanhchán,rồicũnghồitâmmànghĩlại,chovợchồnganhănởvớinhau.Nhưngtrongkhiđươngthihànhcáichươngtrìnhỳ,thìanhnghetinrằngngườibạntrămnămcủaanh,vìbốép,nênchỉtrămnămvớianhcómộtnăm,cònchínmươichínnămnữa,thìtrămnămvớicụLýBádướicuốitổng,làmvợlẽthứbảy,đểgánmónnợhaichụcbạcmàbácKhánđãvaycụnămtrước!

PTBNSsố5;1-4-1937

Xinchữcụnghè

Gầnchỗtôiở,cómộtcụnghè,đỗkhoanàotôikhôngrõ.CụNghènổitiếnglàhaychữ.Nhữngthơphú,câuđối,cụlàmra,toànlàchữnhocả,tôiùcạcnhưvịtnghesấm,nhưng thấyngườivùngnày thuộcnhiềuvàđềuphục làhaylắm.

Làngcụởcáchnhàtôiđộbacâysố.Nhữngngàyrỗiviệc,tôithườngđilạiđểđượchầuchuyệncụ.Vìtínhcụvuivẻ,dễdãi,nhấtlàtiếpđãitôi,thìbaogiờcũngmộtcáchđặcbiệt.Thườngcụvẫnbảotôirằngnếucócầnviệcgìvềchữnho,thìcụsẵnlònggiúp.

Tôivângdạ,nhưngchửacódịpnàođượcphiềnđếncụ,vìchửacódịpnàophảicầngiaothiệpbằngchữnho.Nhiềungườicứxuitôixincụđôicâuđối,nhưng tôi khôngmuốn.Vì vẫnbiết cụ sẵn lòng cho, nhưng chínhmắt tôithườngtrôngthấyphàmaimuốnnhờvảcụvềchữnghĩa,đềuphảicóđemhoặccànhcau,hoặcgóichè,hoặccókhicảđồngbạcnữa,đểbiếucụ.Chứkhông ai chơi cái lối "nước dãi" bao giờ.Như thế thực là phải.Cho nên,chẳnglẽbâygiờmìnhnhờcụ,màcũngxửnhưngườita,đemgìđến,thìsợcụcườirằngtrẻconkhôngbiếtgì.Nhưngnếungộkhôngtạcụbằngthứcgì,thì cụ lại chẳng bằng lòng vì cách "Tây" quá ấy chăng.Bất nhược chẳngphiềncụchoxongquách.

Mộthômnhậnđượcgiấycáophócủamộtngườibạn thânbáo tinôngcụthânsinhmớitạthế,tôicùngvàingườianhemđịnhrủnhausửađồphúngchung.

Ngày thường,chúng tôivẫnnghe lỏmnhiềungườinóichuyệnrằngphúngđámmacáccụgià,ngườitahaydùngbốnchữHạcGiáTiênDu.Chúngtôiđịnhthửaởhiệubốnchữấy.Nhưngmặtchữkhôngthuộc,nênkhôngbiếtviết thếnào.Màđànhphậnchữchi làcòcũngkhôngbiết, thì thàchịudốtcònhơn.Vảlạibốnchữsẵnnày,tuyhợpnghĩa,nhưngnócũrích,lạichẳnghayhogì,khôngđủtỏđượccáitìnhthânmậtcủachúngtôiđốivớihiếuchủ.Chúng tôi bèn quyết không dùngmấy chữ sáoHạcGiá TiênDu ấy nữa.NhâncócụNghèởgần,chibằngchúngtôilạixinngaychữcụ,tấtđượchaylắm.

ChúngtôibiếttínhcụNghèthíchđánhchén,màxưanaychúngtôilạichưađượcdịpvàohầurượucụ,nênnhânviệcnày,chúngtôimờicụđếnxơicơm,rồinóichuyệnxinchữchotiện.

Dặndòngườinhàlàmcơmvàmuarượuxong,chúngtôicùngthânhànhđếnnhàcụNghèđểđóncụ.Hômấy,đượcngàycụthongthảvàmáttrời,nêncụđingay.

Cơmxong,tôinói:

-Thưacụ,tiệnđây,chúngconcómộtviệcmuốnphiềncụ.

-Hừ!Cácônglạimuốnnhờlàmcâuđốichứgì?

-Dạ.

-Thếthìviệcquáigìphảibàyvẽranhưthếnàychothêmtốn?

-Bẩm có gì là bày vẽ. Chúng con chủ ýmời cụ quá bộ đến xơi cơm đểchúngconđượchânhạnhhầurượucụmàthôi.

-Câuđốigì?

-Bẩmcâuđốiphúng.

-Phúngai?

-Bẩmphúngôngthânsinhmộtngườibạnthân.

-Được!Đemgiấy,bút,mựcrađây.

ChúngtôiđưalọmựcTâyvàbútsắt.Cụkhôngnghe,cười:

-Tôicóquendùngnhữngthứnàyđâu.

Chúngtôibènchianhauđimượnchođủbộ.Khithấymangvề,cụbảo:

-Màimựcđi.Ôngđổítnướclãvàođây,rồimàithoimựcnàymươivòngvàochỗnày,khinàođenthìthôi.

Chúngtôivânglờicụ.Khimựcmàixong,cụđểcácđồdùngtrướcmặt,lênngọnkính,rồihỏi:

-Viếngôngcụthânsinhrabạnthânphảikhông?

-Dạ.

-Ôngcụấybaonhiêutuổi?

-Bẩmngótbảymươi.

-Àthọnhỉ?Concháukhácảđấychứ?

-Bẩmvâng.

-Ôngcụấycònchamẹgiàkhông?

-Khôngạ.

-Bàcụcònchứ?

-Dạ.

-Được.Ấy,phảibiếtđủnhư thế,mớicó thểgiãi tỏhếtcả tấmlòngmìnhđược.

Cụnằmphụcvị trước tờgiấy,chống tayvàocằm,nghiêmnétmặt lại, rồirungđùi,cơchừngđểnghĩ.Chúng tôingồichắp tay,yên lặngcả,đểkhỏilàmrốimấtmốivănchươngcủacụnghè.

Mộtlúc,cụngồinhổmdậy,nói:

-Màcầngìphảicâuđối?Bâygiờnhữngđámmavănminhngườitacóhaydùngcâuđốinữađâu.Đểtôinghĩchobốnchữrõhay,cácôngcóbằnglòngkhông?

-Dạ!

-Được.

Cụlạiphụcvị,cầmbútchấmvàonghiên,xoengòichotrònrồiviết.Chúngtôichâuđầucảvàođểnhìntaycụ.

Đầutiên,cụnắnnótviếtmộtdòngchữvềmétayphảiởtờgiấy,chỗđềniênhiệu:

BảoĐạinhâmthânniêntrọnghạnhật.

Rồicụđưaphắttaysangmétráitờgiấy,viếtluônmộtdòngchữnữađềlạckhoản:

Tửchấp:TrầnVănX,TrịnhHữuY,NguyễnMạnhZ,ĐồngTrangVãn.

Cụhỏi:

-Cóphảitêncácôngviếtthếkhông?Dòngbênkialàđềngày,tháng,nămđấy.

-Dạ.

-Tửchấpnghĩalàhàngcon,cácôngcũngvàohàngconcụấy.

-Dạ.

Chỗgiữavẫncònđểtrống.Cụlạihỏi:

-Ôngcụcóphảikhôngnhỉ?

-Dạ.

Lúcấycụlạiradángnghĩngợihơn,gụchẳnmặtvàobàntayvàrungchânmạnhhơntrước.Rồingẩngdậy,cụđặtbút,chấmvàomực,lănmãingòivàonghiên.Chúngtôilạiphảiimphăngphắc,khôngdámthởmạnhđểcụloạntrí,mấtchữhay,chămchămconmắtnhìntheotaycụ.

Độnămphútsau,cụđặtbútxuốngchiếu,gãichân,rồikêunực,chúngtôiquạthầucụcầmbútrồirungđùi.Mộtchốc,cụlạixoaybút,khôngrungđùinữa,đặthẳnngòitrênmặttờgiấy,đưađiđưalạicáiquản,ngoáyngoáytrênkhôngđểlấygân,rồidíhẳnxuống,nắnnót,viếtbốnchữnétrậmrìtotướng.

Viếtxong,cụnhổmphắtdậy,trỏvàotừngchữmàgiảngchochúngtôiđượchiểuthấucáihay.CụNghègiảngrằng:

-Hạclàconhạc,Giálàxe,Tiênlàcõitiên,Dulàchơi,cácônghiểuchửa?

Hiểurồi,chúngtôilườmnhau,chỉsợcóanhnàocườithìchết!...

AnNamtạpchísố45,1932

Xuấtgiátòngphu

Trảtiềnxexong,ngàiômcáigóibọcgiấyxanh,chằngdâyhồng,thoănthoắtđếnbuồngkhách,quabuồngăn,ngóvàonhà tắm, rồixuốngbếp: suhào,bắp cải, bongbóng, nấmmực, cònbừa bãi, ngổnngang cả trên phản làmcơm.Ngàingơngáchỏi:

-Bếp!Bàđâu?

Anhbếpngơngác,thưa:

-Bẩm,bàởnhàngoài.

Ngàicàngngơngác:

-Khôngmà!

Rồingàitìmlượtnữa:nhàtắm,buồngăn,buồngkhách.Ngàigọito:

-Mợđâunhỉ?

Chẳngthấyvợđâu,ngàisựcnghĩra.Ngàichạylêngác,bậtđènlên.Thìquảnhiênbànằmtrêngiường,đắpchănkínmít.

Mừng rỡ,ngàiđặt cáigói lênbàn, lại gần,ngồi cạnhvợ, lật chăn ra, tỏýngạcnhiên:

-Kìa,tôitưởngmợsắmsửaxongrồi.Dậyđi,mau!

Bàmởmắtlimdim,kéochănđắplại,uểoảinói:

-Tôinhứcđầuquá,màcơmcúngởnhàcũngchưasắpsửađượcgìcả.

-Khôngcần.Dậymặcquầnáo,kẻokhôngkịp.

Nóiđoạn,ngàilậtcảtấmchănra.Bàvợthìcốcolại:

-Thôi,tôinhứcđầunhưbịbúabổ,vàchóngmặtlắm.

Ngàicườikhanhkhách,kéovợngồidậy:

-Ồ,vờmãi!Mặtmũithếnàymàbảorằngnhứcđầumauđi,kẻolỡ.

Rồichẳnghaycảmvìsắcđẹphaymuốngiởkhoanịnhđầm,ngàiômlưngvợ,hítvàocổ.Nhưngbàhấtra,vàlạicốnằmxuống,dằndỗi:

-Tôichịuthôi.

Ngàitrợnmắt,kinhngạc:

-Chết, việc cần, khôngnói thế được.Thuxếpxongđâu vào đấy rồi.Mợđừngphụcôngtôi.

Rồingọtngào,ngàiđậpvàovaivợ,trỏcáigói:

-Này,tânthời,đẹpđáođể.Dậymàxem.

Bàvừakéochăntoantrùmđầu,vừanói:

-Điềukhácthìtôixinchiềuýcậungay.

Ngàicophắtchăn,cuộnlại,ômquẳngsanggiườngbênkia,hềnhhệchcáimồm,cười:

-Mợchỉngạirétchứgì?Córétquáiđâu!Ởngoàiđườngcũngấmáplắm.

Bàômđầu:

-Ởnhàcôngviệccònbềbềra,cậukhôngbiếtà?Cơmcúngđãlàmđượctínàođâu?

Ngàidỗdành:

-Khôngcần!Chảcúngbâygiờthìtámgiờ,chíngiờ,mườigiờđêm,lúcnàomợvềhãyhay.Màchẳngcóthìtôicứtrầunướcmờicáccụvềcũngđược,chứđãlàmsao?Mainămmới,hãycỗbànbàyvẽ.

Nóiđoạn,ngàidựngvợdậy,cầmhaicánhtay,kéoracạnhgiường,rồingoèochân,xếplạihaichiếcguốcchongayngắn.Bàoằnoại,ngảngườiđểcolại,nhănnhó,giằngtayra.Nhưngthấysứcyếuquá,nêntựnhiên,bàbậtratiếngkhóc.

Đólàlúcchẳngnênđùa.

Chonênngàitrợnmắt,nghiêmchỉnhhỏi:

-Ôhay,mợkhôngđithựcà?

Bàvẫnômmặt,nứcnở:

-Cậucònphảihỏihaysao?

-Nhưngtôiđãhứavớingườitarồikiamà!

-Mặckệcậuaibảo

-À,mợkhóbảonhỉ!Nàocónhọcnhằngìviệcấy.Tôiquanhnămlàmlụngvấtvả,mỗingàyvùiđầuvàocôngviệchàngbảytámgiờđồnghồ.Nếutôiquảncông, thì liệucảgiađìnhnàycóđượcấmnokhông?Mợkhôngbiếtnghĩ.

-Tôihiểucả.Cậukhôngcầnnóinhiềunhưngcậuđừngbắttôithế.

Buôngphứtvợra,ngàingầungầunhìnthậtnghiêmchỉnh:

-Thếmợmuốnđểchongườitachotôilàđồgì?

Bàchắphaitay,váilấyváiđể:

-Tôilạycậu,tôivancậu,cậuđừngéptôi.Tôilàvợcậu..

-À,tôilàvợcậu!Làvợmàchồngbảokhôngnghe?Luânlýđểđâugiáodụcđểđâu?

Bàlạiômmặt,thổnthức.Ngàimóctúi,coiđồnghồ.

-Thôi,dậysắmsửamàđi,còncóngótmộtgiờnữathôi.

-Ngótmộtphúttôicũngchịu.

Nghiêmnétmặt,ngàidẽdàng,giảng:

-Mợphảihiểu,tôikhôngmuốntôiphảiépmợ.Tôimuốnmợvuivẻmàđi.Tôigiảngnghĩatrongtừngấyngày,tôitưởngmợđãnghehiểụthếnàythìcáuthật!

Bànằmlảxuốnggiường,ômđầu.Ngàinhìnmộtlát,bỗnghấthàm,hỏi:

-Mợcóđihaykhôngthìmợbảo?

-Tôicắnrơmcắncỏtôilạycậu,cậuthachotôi.cậuđừnglàmtôinhục.

Ngàinhănmặt,rồitotiếng:

-Cóđihaykhông?

Bàcũngnhănmặt:

-Khổquá,tôilạycậu

Ngàigắt:

- Có đi hay không. Mợ trả lời một tiếng. Không lạy van gì cả! Có haykhông?

Bàkhôngđáp,nứcnởkhóc.Ngàinắmchặtbàntay,đấmmạnhxuốngphản:

-Nói!

Nhưngchẳngđượcngheýkiếnvợ,ngàixungtiết,chạyđếnmắcáo,vớcáibatoong,khuỳnhtayđứngtrướcgiường,rồigiơngọngậyvàomặtvợ,hỏi:

-Cóhaykhông?Mộttiếng!

Vừasụtsùi,bàvừađáp:

-Không!

Cầnquyếtliệthơn,ngàigiơgậy:

-Thậtmợkhôngđià?

-Không!

-À,bướng!Taokhôngdọađâunhé.ĐểrồimồngbốnTết,nónhổvàomặttaoấyà!Cứngcổnày!Khóbảonày!

Thếlàchiếcgậyhănghái,cứtừtrêncaogiángxuống.Bàrúlên,rồigiơtayrađỡ,sấnlạichồng,cốníulấycánhtayrắnnhưsắt.Nhưngloángmộtcái,ngọngậygiơlênthậtcao,quậtmạnhxuống,chạmphải thànhgiường,gẫycắcralàmđôi.Mộtmẩuquaylônglốcnhưchongchóng,bắnlêngầntrần,rồirơixuốngvángác.

Đólàmộtcảnhdữdộị

-Tôivancậu,đểnộitrongbangàyTếthômnàotôiđicũngđược.

Biếtlàsựlàmgiàbaogiờcũnghayhơn,ngàilắcđầu,cogiậtphắtvợxuống.Bàngãngồitrênhaichiếcguốclúcấyngổnngang.

-Phảiđingay!Taokhônghoãnmộtphút!Đồthânlừachỉưanặng.

Bànhănnhó,khóc:

-Đểđếnmai,mồngmộtTết,tôiđivậy,bâygiờtôicònphảilàmcơmcúng.

-Đãbảokhôngcầnmà.NgườitađitrướcTết,chứaiđểđếnTếtrồimớiđi!Đứngngaydậy!

Ngàigiậtphắtcáicộtmàn.Thìthìnhlình:

-Ốihàngphốơi!

Bàvừakêu,vừatúmlấychồng,thởỳạch.

Nhưngkhỏenhưconvâm,đưakhuỷura,ngàigạtvợngãlăn,vànắmchặtlấyhaicổtay.Bàoằnoại,songyếuquá.Bàdùnghaicẳngđểcưỡng.Nhưngcảcáisứcnặngcủatấmthânvạmvỡđètrênngựcbà,bàphảicốcựacạyđểthở.Vậymàngàitát.Ngàitátdồnnămsáucái,vàhỏitội:

-Màycóđihaykhông?

Bàtốitămmặtmũi,hổnhểnthách:

-Đây,cậucứđánhchếttôiđi.

Tứcthì,nhữngquảthụikinhhồnvàomặt,vàongựcvàvàosườn,làmbàkêuthấtthanh.Nhưngmặckệ,ngàivẫnhỏicómộttội:

-Màycóđihaykhông?

Bàkêucha,kêumẹ,kêucảtrờinữa.Nhưngaithưa?Víthửchamẹhaycảtrờinữacóđứngđấythực,cũngđốdámvàomàgỡ.

+

++

Việcgìcũngvậy,đánhđauthìphảichừa.Chonênchẳngmấychốc,bàkêucuốngquýt:

-Vâng!Vâng!Tôilạycậu!Tôixinđi

Ngàihunghăng,lôiphắtvợdậy,hầmhầmnhìn.

Bàngồilả,chốngtayđằngsau,đầutócrũrượi,thở.

-Nếumàyđịnhđithật,thìđimàlaumặt.

Sợquá,bàchắphaitayváicuốngqueo:

-Vâng,vâng,tôixinđi

-Đingay!

-Vâng,vâng!Tôilạycậu

Nóixong,bàlêđếnngồiởghế.

Ngàinhìnrahiên,chạylấychiếckhănmặt,đưavợ:

-Đây,laumặtđi!Áoquần,phấnsápcósẵncảrồi,cònkhókhăngìnữa.

Đoạnngàivớcáibọc,cởidây,mởgiấyratrướcmặtbàvànói:

-Khôngbiếttaohếthơinóingườitamớichomượnnhữngthứnàyà?Mau,chậmrồi!

Bàkhócsướtmướt,cầmcáilược,giũmáitócravàvừasuýtxoa,vừachảingàivẫncònhunghăng:

-Rẽnhưlốichịthamấy.

Giậtnảymình,bàvộichải,vộirẽ,vộiuốnéocholàntóclậtlên,congxuốngcho thậtnền, rồivừa launướcmắt,bàvừa lấycác thứởbọcđểxoaphấntrắng,đánhphấnhồng,vàkẻmôisonchothắm.

Trongkhiấy,ngàiđứngcoi,mỗichốclạigiởđồnghồraxemvàgiục.

Trangđiểmxong, bà thởdài, cốgượngđauđểđứngdậy, lấy cái quầnxatanhtrắngvàcáiáonhungmàumaykiểumớivẫncòngấpgọnghẽtrênbàn.Bàvậnnhữngthứấyvào,rồibôiđẫmnướchoa.

Đếnbâygiờ,dướiánhđènđiệnsángtrắng,bàthànhramộtbônghồngnõnnà,thơmtho,khêugợi.

Nhưngvẫntrừngtrừngnhìnvợ,ngàigắt:

-Tươitỉnhlênthìngườitamớicảm,chứkhóđămđămthếkia,thìnótốngcổvề!

Rồingàixuốnggác.Bàđitheọngàigóiítnhậttrìnhcũ,buộcdâycẩnthận,rồiđưabà.

-Cầmcáinàymàđichongườitakhỏingờ.

Vàvẫnnghiêmchỉnh,ngàiđe:

-HễnóidốitaomàtrốnvàođâuthìđừngăncáiTếtnàythôi!

Bànghiếnrăng,thởdài,khôngđáp.

Ngàinhiếc:

-Cáigiốngđànbàxưanayvẫnthếkia!Lúcđếnthìđừngcólùlùđằngcổngtrước,nghechửa?Màkhinàoôngấychovềmớiđượcvề.Taomàthấyôngấytỏýkhôngbằnglòngthìchớchết!

Nướcmắtchạyquanh,bàbướcchânragầnđếncửa,quaylại,rítlên,nói:

-ThiếugìcáchlễTếtmàcậuphảilàmtôinhụcnhãnhưthếnày!

Ngàitrợnmắt:

-Câmngay!Làmgìmàbôbôcáimồmlênthế.Đồngunhưlợn.Cáigìthìmuađược,chứcáinàymuađượcà?

Rồingàiđứngnhìnchiếcxekéovợđikhuất,mớiquaylại,radángyênlòng.Ngàiyênlòngvìkhôngphảithẹnvớilươngtâmmàchắcchắnrằngsẽđượcôngấykhenlàbiếtơnvàtửtế.

PTBNSsố61;16-6-1940