tvítyngi er hið besta mál þegar málin styrkja hvort annað
DESCRIPTION
Tvítyngi er hið besta mál þegar málin styrkja hvort annað. Elín Þöll Þórðardóttir, Ph.D. School of Communication Sciences and Disorders Faculty of Medicine McGill University, Montreal [email protected]. Málþroskaröskun. Skertur málþroski miðað við aldur Orsakir: - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Tvítyngi er hið besta mál Tvítyngi er hið besta mál
þegar málin styrkja hvort annaðþegar málin styrkja hvort annað
Elín Þöll Þórðardóttir, Ph.D.Elín Þöll Þórðardóttir, Ph.D.School of Communication Sciences and DisordersSchool of Communication Sciences and Disorders
Faculty of MedicineFaculty of MedicineMcGill University, MontrealMcGill University, Montreal
[email protected]@mcgill.ca
MálþroskaröskunMálþroskaröskun
Skertur málþroski miðað við aldurSkertur málþroski miðað við aldur
Orsakir:Orsakir: Líffræðilegir þættirLíffræðilegir þættir Umhverfi – reynsla, örvunUmhverfi – reynsla, örvun Fjöldi tungumála?Fjöldi tungumála? Hvenær og hvernig börn læra annað mál?Hvenær og hvernig börn læra annað mál?
Rannsóknir á málþroskaröskunum:Rannsóknir á málþroskaröskunum: Eðli tungumálsins og hvernig það læristEðli tungumálsins og hvernig það lærist
Mikilvægi tungumálsins í daglegu lífiMikilvægi tungumálsins í daglegu lífi
Mikilvægi tungumálsins í námiMikilvægi tungumálsins í námi Tengsl talaðs máls og lestrarTengsl talaðs máls og lestrar Tengsl málþroska og námserfiðleikaTengsl málþroska og námserfiðleika
Kennsluaðferðir, málörvunKennsluaðferðir, málörvun Einstaklingsmiðuð kennslaEinstaklingsmiðuð kennsla
Tvítyngi í KanadaTvítyngi í Kanada
Tvö opinber tungumál: enska og franskaTvö opinber tungumál: enska og franska
17.7% kanadamanna geta haldið uppi 17.7% kanadamanna geta haldið uppi samræðum á báðum málunumsamræðum á báðum málunum
0.4% kanadamanna hafa bæði tungumálin sem 0.4% kanadamanna hafa bæði tungumálin sem móðurmálmóðurmál
Statistics Canada,2001Statistics Canada,2001
Tvítyngi í QuebecTvítyngi í Quebec
Frönskumælandi nema borgin Montreal, þar sem Frönskumælandi nema borgin Montreal, þar sem enska er einnig algengenska er einnig algeng
Quebec: 10% nemenda í skólum eiga sér annað Quebec: 10% nemenda í skólum eiga sér annað móðurmál en ensku eða frönskumóðurmál en ensku eða frönsku
Montreal: Montreal: 43.5%43.5% nema í frönskum skólum eiga nema í frönskum skólum eiga sér annað móðurmál en ensku eða frönskusér annað móðurmál en ensku eða frönsku
148 móðurmál148 móðurmál meðal nemenda í frönskum meðal nemenda í frönskum skólumskólum
Statistics Canada, 2001; Ministère de l’éducation, 2005;Meillleur, 2005Statistics Canada, 2001; Ministère de l’éducation, 2005;Meillleur, 2005
Skólar í KanadaSkólar í Kanada
Enskir og franskir skólarEnskir og franskir skólar ““immersion programs”immersion programs”
Enskir skólar þar sem kennt er að hluta á Enskir skólar þar sem kennt er að hluta á frönskufrönsku
““immersion programs” ekki til í frönskum immersion programs” ekki til í frönskum skólumskólum
Í Quebec eru allir innflytjendur skyldaðir til Í Quebec eru allir innflytjendur skyldaðir til að fara í franska skólaað fara í franska skóla
Spurningar sem þarfnast svara:Spurningar sem þarfnast svara: Eru tengls milli tvítyngis og Eru tengls milli tvítyngis og
málþroskaraskana?málþroskaraskana? Er ástæða til að ráðleggja sumum börnum Er ástæða til að ráðleggja sumum börnum
að forðast tvítyngi eða fresta því?að forðast tvítyngi eða fresta því? Á hvaða máli eiga talmeinafræðingar að Á hvaða máli eiga talmeinafræðingar að
vinna?vinna? Móðurmáli barnsins?Móðurmáli barnsins? Máli skólans?Máli skólans? Öðru málinu eða báðum?Öðru málinu eða báðum?
Hvað er móðurmál?Hvað er móðurmál? Fyrsta mál barnins (L1)Fyrsta mál barnins (L1)
Mál foreldra barnsinsMál foreldra barnsins
Það mál sem barninu er tamastÞað mál sem barninu er tamast Þetta getur breyst (t.d. Kohnert,Bates & Hernandez, Þetta getur breyst (t.d. Kohnert,Bates & Hernandez,
1999)1999)
Það mál sem sem barnið tengist nánarÞað mál sem sem barnið tengist nánar
Móðurmál margra tvítyngra barna er tvítyngi (t.d. Móðurmál margra tvítyngra barna er tvítyngi (t.d. Grosjean, 1989)Grosjean, 1989)
Veldur tvítyngi málþroskaröskun?Veldur tvítyngi málþroskaröskun?
Allar tiltækar rannsóknir benda til þess að Allar tiltækar rannsóknir benda til þess að svo sé ekki:svo sé ekki:
Börn með málþroskaröskun ná góðum Börn með málþroskaröskun ná góðum árangri í tvítyngdum leikskólum árangri í tvítyngdum leikskólum (Bruck, 1982; (Bruck, 1982; 1986)1986)
Málvillur tvítyngdra barna með Málvillur tvítyngdra barna með málþroskaröskun eru ekki fleiri eða málþroskaröskun eru ekki fleiri eða alvarlegri en málvillur eintyngdra barna alvarlegri en málvillur eintyngdra barna (Paradis & Crago, 2000; 2003)(Paradis & Crago, 2000; 2003)
Veldur tvítyngi málþroskaröskun?Veldur tvítyngi málþroskaröskun?
Börn með Downs heilkenni geta náð jafn Börn með Downs heilkenni geta náð jafn góðum tökum á 2 málum og einu góðum tökum á 2 málum og einu (Kay-(Kay-Raining Bird, Cleave, Trudeau, Elin Thordardottir, Sutton Raining Bird, Cleave, Trudeau, Elin Thordardottir, Sutton & Thorpe, 2005)& Thorpe, 2005)
Talmeinameðferð á tveimur málum Talmeinameðferð á tveimur málum samtímis virkar betur en eintyngd meðferð samtímis virkar betur en eintyngd meðferð (Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith, 1997)(Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith, 1997)
0
1
2
3
4
Corr
ect W
ord
s
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011121314
Sessions
monolingualbilingual
School Words
BaselineTreatment
Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith (1997).Child Language Teaching and Therapy, 13, 215-227.
Elin Thordardottir, Ellis Weismer & Smith (1997).Child Language Teaching and Therapy, 13, 215-227.
Áhersla á bæði málin í Áhersla á bæði málin í talmeinameðferð:talmeinameðferð:
Viðhorf til móðurmáls barnsins og Viðhorf til móðurmáls barnsins og tvítyngis, og virðingarstaða móðurmálsins tvítyngis, og virðingarstaða móðurmálsins hafa mikil áhrif á árangur tvítyngdra barna hafa mikil áhrif á árangur tvítyngdra barna (Gardner & Lambert, 1959)(Gardner & Lambert, 1959)
Gerir barninu kleift að nota alla tiltæka Gerir barninu kleift að nota alla tiltæka þekkingu sína til að tjá sig og auka við þekkingu sína til að tjá sig og auka við þekkingu sínaþekkingu sína
Áhersla á bæði málin er hvetjandi Áhersla á bæði málin er hvetjandi
Barnið þarf að viðhalda og auka þekkingu Barnið þarf að viðhalda og auka þekkingu sína á báðum málunumsína á báðum málunum
Afleiðingar þess fyrir börn að missa niður Afleiðingar þess fyrir börn að missa niður móðurmál sitt:móðurmál sitt: samskiptahæfnisamskiptahæfni menningararfurmenningararfur
(t.d. Kohnert et al., 2005; Anderson, 2004; McCardle et (t.d. Kohnert et al., 2005; Anderson, 2004; McCardle et al., 2005; Wong & Fillmore, 1991; Cummins, 1989, Elin al., 2005; Wong & Fillmore, 1991; Cummins, 1989, Elin Thordardottir et al., 1997)Thordardottir et al., 1997)
Tvítyngd börn læra ný orð hraðar ef þau Tvítyngd börn læra ný orð hraðar ef þau eru kennd fyrst á móðurmálinu eru kennd fyrst á móðurmálinu (Perozzi & (Perozzi & Sanchez, 1985, Kiernan & Swisher, 1990)Sanchez, 1985, Kiernan & Swisher, 1990)
Tvítyngd talmeinameðferð virkar betur en Tvítyngd talmeinameðferð virkar betur en eintyngd meðferð eintyngd meðferð (Elin Thordardottir et al., 1997)(Elin Thordardottir et al., 1997)
Kennsla á báðum málunum leiðir til betri Kennsla á báðum málunum leiðir til betri árangurs í námi en kennsla sem er einskorðast árangurs í námi en kennsla sem er einskorðast við annað málið við annað málið (Thomas & Collier, 1996; Slaving & Cheung, (Thomas & Collier, 1996; Slaving & Cheung, 2003)2003)
Hvað ræður getu barna til að læra Hvað ræður getu barna til að læra nýtt tungumál?nýtt tungumál?
Móðurmálskunnátta:Móðurmálskunnátta: Margar rannsóknir (en ekki allar) hafa sýnt fram á Margar rannsóknir (en ekki allar) hafa sýnt fram á
tengsl getu í móðurmáli og getu í öðru máli (sjá yfirlit í tengsl getu í móðurmáli og getu í öðru máli (sjá yfirlit í Restrepo, 2005) Restrepo, 2005)
Markviss örvun móðurmálsins eykur fremur en Markviss örvun móðurmálsins eykur fremur en hindrar framfarir á öðru máli hindrar framfarir á öðru máli (t.d. Campos, 1995)(t.d. Campos, 1995)
Góður grunnur á móðurmálinu góð undirstaða Góður grunnur á móðurmálinu góð undirstaða fyrir lærdóm á öðru máli fyrir lærdóm á öðru máli (Castilla & Resrepo, 2005; (Castilla & Resrepo, 2005; Restrepo, 2005;Gutierrez-Clellen & Kreiter, 2003)Restrepo, 2005;Gutierrez-Clellen & Kreiter, 2003)
Aðferðir við tvítyngda málörvun:Aðferðir við tvítyngda málörvun:
Tvítyngdir talmeinafræðingarTvítyngdir talmeinafræðingar Þegar því verður ekki við komið:Þegar því verður ekki við komið:
Þátttaka foreldraÞátttaka foreldra Þátttaka túlka og tvítyngds aðstoðarfólksÞátttaka túlka og tvítyngds aðstoðarfólks Áhersla á reynsluheim og menningararf Áhersla á reynsluheim og menningararf
barnsinsbarnsins Virðing fyrir móðurmáli og menningu barnsinsVirðing fyrir móðurmáli og menningu barnsins Ekki leggja áherslu á að barnið tali eingöngu Ekki leggja áherslu á að barnið tali eingöngu
annað hvort máliðannað hvort málið
1
2
3
4
5
6
mean length
of uttera
nce in m
orp
hem
es
20 25 30 35 40 45 age in months
French
English
Elin Thordardottir (2005). International Journal of Language and Communication Disorders, 39, 243-278
Meðallengd segðar (MLU) eintyngdra ensku- og frönskumælandi barna:
0
25
50
75
100 to
tal num
ber
of diffe
rent w
ord
s (
TD
W)
20 25 30 35 40 45 age in months
French
English
Elin Thordardottir (2005). International Journal of Language and Communication Disorders, 39, 243-278.
Orðaforði eintyngdra ensku- og frönskumælandi barna:
0
20
40
60
80
100
120 sta
ndard s
core
ME EFgroup
ppvt evip
Elin Thordardottir, Rothenberg, Rivard & Naves (in press).Journal of Multilingual Communication Disorders
Orðaforði (skilningur) eintyngdra og tvítyngdra barna með eðlilegan málþroska:
0
20
40
60
80
100 R
DLS
- p
ercent correct
ME EFgroup
english french
Elin Thordardottir, Rothenberg, Rivard & Naves (in press).Journal of Multilingual Communication Disorders
Málskilningur eintyngdra og tvítyngdra barna með eðlilegan málþroska:
0
200
400
600
800
1000 vocabula
ry s
ize -
parent report
ME EF MFgroup
english french TCV TV
Elin Thordardottir, Rothenberg, Rivard & Naves (in press).Journal of Multilingual Communication Disorders.
Orðaforði (tjáning) eintyngdra og tvítyngdra barna með eðlilegan málþroska:
Mat á málþroska tvítyngdra barna:Mat á málþroska tvítyngdra barna:
Mælitæki og viðmið fyrir eintyngd börn Mælitæki og viðmið fyrir eintyngd börn gilda ekkigilda ekki
Þegar málþroski er mældur á öðru hvoru Þegar málþroski er mældur á öðru hvoru málinu um sig er hann ekki sambærilegur málinu um sig er hann ekki sambærilegur við staðla fyrir eintyngd börnvið staðla fyrir eintyngd börn Börn sem eru nálægt því að vera jafnvíg á Börn sem eru nálægt því að vera jafnvíg á
bæði málin mælast fjær eintyngda staðlinumbæði málin mælast fjær eintyngda staðlinum
Tvítyngd börn með eðlilegan tvítyngdan Tvítyngd börn með eðlilegan tvítyngdan málþroska geta verið alllangt á eftir málþroska geta verið alllangt á eftir eintyngdum jafnöldrum í þroska á hvoru eintyngdum jafnöldrum í þroska á hvoru málinu um sig, en standa jafnfætis eða málinu um sig, en standa jafnfætis eða framar eintyngdum börnum þegar allt er framar eintyngdum börnum þegar allt er taliðtalið
Tvítyngd börn geta virst vera með Tvítyngd börn geta virst vera með málþroskaraskanir þótt sú sé ekki rauninmálþroskaraskanir þótt sú sé ekki raunin
Mat á málþroska tvítyngdra barna verður Mat á málþroska tvítyngdra barna verður alltaf að taka mið af báðum málunumalltaf að taka mið af báðum málunum
Hugsanleg úrræðiHugsanleg úrræði Öll börn ráða við að læra tvö mál að svo Öll börn ráða við að læra tvö mál að svo
miklu leyti sem þau ráða við eittmiklu leyti sem þau ráða við eitt En það tekur lengri tíma að læra tvö málEn það tekur lengri tíma að læra tvö mál Þess vegna eru tengsl málþroska og Þess vegna eru tengsl málþroska og
aldurs önnur hjá tvítyngdum börnum en aldurs önnur hjá tvítyngdum börnum en eintyngdumeintyngdum
Þess vegna gæti meiri sveigjanleiki í Þess vegna gæti meiri sveigjanleiki í skólum hentað þeim (t.d. skólar sem ekki skólum hentað þeim (t.d. skólar sem ekki hafa stíft bekkjakerfi, og hægt er að laga hafa stíft bekkjakerfi, og hægt er að laga að þörfum einstakra barna)að þörfum einstakra barna)
Styrkaraðilar:Styrkaraðilar:
McGill háskóliMcGill háskóli FCARFCAR
Aðstoðarfólk og Aðstoðarfólk og nemar:nemar: Rebecca NavesRebecca Naves Charles FugèreCharles Fugère Alyssa RothenbergAlyssa Rothenberg Marie-Eve RivardMarie-Eve Rivard Julia LevyJulia Levy