u prezantuan 9 titujt e parë të librave shkencor …...revistë e përmuajshme, nr. 15, viti i i,...

Revistë e përmuajshme, Nr. 15, Viti I I, Prill 2013I

(Sokrati )

Qëllimi i edukimit është të bëjë individin të dojë të bëjë atë që ai duhet të bëjë!

U prezantuan 9 titujt e parë të librave shkencor

Motivimi paraqet bazën e suksesit në arsim

Libri i Leximit në gjuhën shqipe 1886 – 1943

MAShT gjatë muajit

Bashkëbisedim me nxënës dhe mësimdhënësnë “Javën e arsimit për të gjithë”

2

KËSHILLI BOTUES ADRESA:Ragip Gjoshi

Afërdita Maliqi

Besa Bytyçi Baraliu

Miranda Kasneci

Mensur Neziri

Rr. Agim Ramadani

10000, Prishtinë, Kosovë

Tel. 038 213 065

EMAIL:[email protected]

[email protected]

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehenOpinionet e shprehura të autorëve nuk janë domosdoshmërisht

pikëpamje të MAShT-it

Editorial

Me rastin e fillimit fushatës globale"Java e arsimit për të gjithë", e cila ështëaktivitet i shpallur nga UNESKO,ministri Ramë Buja ka pritur në njëtakim disa nxënës (përfaqësues tëorganizatës së të rinjve, përfaqësues tëKëshillit të nxënësve në të gjithanivelet),dhemësimdhënës.Në këtë takim, janë diskutuar aspektet ecilësisë së mësuesve tanë, zhvillimitprofesional të tyre, si dhe janë vlerësuaropinionet e nxënësve për reformat nëmësimdhënie.Ministri Buja, me këtë rast, shprehukënaqësinë e tij për këtë takim menxënës. Duke cituar temën e shpallurpër këtë vit nga UNESKO që është:"Çdo fëmijë ka nevojë për një mësues",ministri e zgjeroi duke thënë se edhe"çdonjeri ka nevojëpërnjëmësues"."Ne si MAShT, jemi përpjekur dhekurrë nuk ndalemi, për të realizuar atëqë është më e mira, që të përgatisimmësues të mirë, mjekë, inxhinierë,ushtarakë...", tha ministri Buja, i cilipërmendi vendimin e vitit të kaluar për

transformimin e Fakultetit të Edukimitnë Universitetin e Prishtinës. "Jemi tëbindur se duke e transformuar këtëfakultet do ta transformojmë edhe tërëUP-në, dhe jo vetëm atë. Do tëpërgatisim mësues të mirë, të shkolluartamam siç kërkojnë përmasat e kohës sëkëtij shekulli. Kjo do ta realizojësynimin tonë "Kosova vend i dijes", thaministriBuja.Ministri i Arsimit më pas bashkëbisedoi

me nxënës dhe iu përgjigj shumëinteresimeve të përfaqësuesve tënxënësve të Kosovës, të cilat kishin tëbëjnë me Provimin e Maturës, sigurinënë shkolla, çështjen e teksteve përarsimin profesional, cilësinë emësimdhënësve, etj.Ministri Buja iu premtoi nxënësve seministria që drejton ai, po kujdesetmaksimalisht në mënyrë që ata të moskenë asnjë brengë.

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, z. Ramë Buja mori pjesënë ceremoninë përmbyllëse të fazës sëdytë të projektit "Kosovo YouthEducation Trust" (Trusti i të rinjve përqytetari aktive në Kosovë), i cili ka përqëllim promovimin e punës vullnetaretë nxënësve të shkollave të rregullta tëKosovës për shtresat e margjinalizuara,në këtë rast, për fëmijët me nevoja tëveçanta.Ministri Buja, me këtë rast, kapërshëndetur nxënësit, prindërit,vullnetarët dhe pedagogët e shkollavespeciale të veçanta, të cilët me punëvullnetare kanë bërë një organizim tëqëlluar në frymën e kultivimit tëqytetarisë moderne të shekullit 21, dhetha se kjo duhet të vazhdohet edhe në tëardhmen.Ndërkaq, në vazhdim, ministri Bujatha: "Kam qenë mbështetës i kësaj puneqë keni bërë dhe do jem gjithmonëpërkrah juve që po leni gjurmë të mira,

një përvojë tepër të mirë, për të krijuardhe ndërtuar qytetarinë ashtu siç ekërkojmë ne sot në Kosovë dhe nëgjithëbotën".Ministri Buja premtoi se nga shtatori ikëtij viti, do të kemi një strategjikombëtare për implementimin e punësvullnetare të nxënësve të shkollave tërregullta të mesme me nxënës menevoja të veçanta arsimore. Ndërsa, në

qershor të këtij viti, me rishikimbuxhetor, do të angazhohemi që tësigurojmë edhe mbështetjen financiarepërkëtë strategji kombëtare.“Besoj se dakordohemi që miqësitëdinë të bëjnë mrekulli saqë krijojnëedhe shtete, siç është krijimi i shtetittonë më të ri në Evropë, por edhe këtomiqësi mes shkollave janë tëngjashme", tha ministriBuja.

MAShT gjatë muajit

Mësuesi dhe mësimdhënia

Reportazh


Arsimi nëpër botë

Fotogaleria

Bashkëbisedim me nxënës dhe mësimdhënës në “Javën earsimit për të gjithë”.........................................................................3Synohet kultivimi i qytetarisë moderne të shekullit 21........................3“Java e Bibliotekës” nisi me marrëveshjen për ndarjen e BKUK-së.....4Ministri Buja: Banka Botërore dha kontribut të çmuarnë zbatim të reformave në arsim........................................................4U prezantuan 9 titujt e parë të librave shkencor..................................5Fillon bashkëpunimi me Universitetin “Trakya”................................5Thellohet bashëpunimi në fushën e arsimit ShBA - Kosovë................6Ministri Buja priti zv/sekretarin e Byrosë për Arsim dheKulturë në Departamentin e Shtetit...................................................6MAShT organizoi debat publik për rishikimtë teksteve të historisë........................................................................7Bashkëpunim me landin e Baden-Wurtembergut nëfushën e arsimit social.......................................................................7U promovuan profilet mësimore të Qendrës sëKompetencës në Ferizaj ...................................................................8U mbajt konferenca “Ndërtesat e Qëndrueshme Efiçientetë Energjisë” ....................................................................................8

Si të bëhesh një mësues më i mirë?..................................................10Motivimi paraqet bazën e suksesit në arsim......................................12

Për më të rëndësishmit – fëmijët dhe të rinjtë!.................................14

Ndryshimet e brendshme në shkollë sipas reformës së sistemit..........16Libri i Leximit në gjuhën shqipe 1886 – 1943...................................18

Mësimdhënësi krijues

POEZI...........................................................................................25

Shkollat e mesme më moderne në botë............................................26

.....................................................................................27

3

150 tituj me 150 mijë libra shkencor përstudentë

Që të shtohet cilësia në arsimin e lartë, tëevitohen skriptat e dispencat, fotokopjet eteksteve universitare, që të evitohet plagjiaturanë hartimin e teksteve universitare dhe që tëofrohet dije kulmore e shkencës botërore këtoditë u bë një hap konkret dhe serioz. Fjala ështëpër projektin e blerjes së 150 titujve të libraveme nga njëmijë ekzemplarë, që i bie 150 mijëlibra shkencor për studentët e Republikës sëKosovës. Blerja e këtyre librave, të përkthyeranga gjuha angleze, ofron mundësinë e flakjes sëfenomeneve të përmendura, në radhë të parëstudentëve ju ofrohet një literaturë e botuar ngagrupe autorësh më elitar, kryesisht në fushën emjekësisë. Këto libra janë një kontribut irëndësishëm, për kompensimin e mungesës sëlibrave nga zhvillimet më të reja të shkencës,për studentët e mjekësisë dhe disa shkencavetjera. Janë këto libra të shkruara nga grupe tëekspertëve, me referenca, të cilat nga mëbashkëkohoret, por edhe me një përgatitjeteknike tepër të avancuar.Këto libra jo veç që vijnë në një moment tëduhur në përpjekje për reformimin rrënjësor tëarsimit të lartë, por vijnë edhe si një thirrje përprofesoret e lëndëve mësimore, për Institutettona shkencore, por edhe për Akademinë eShkencave dhe për gjithë bartësit e arsimit tëlartë privat e publik. Madje, këto libra janë njëveprim i nevojshëm për të garantuarinformimin e përshtatshëm për arritjet kulmoretë shkencës ndërkombëtare, të drejtë tëstudentëve.Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë,z. Ramë Buja dhe rektori i Universitetit tëPrishtinës, z. Ibrahim Gashi, në një konferencëtë përbashkët, kanë prezantuar disa nga titujt tëlibrave shkencor të autorëve eminentë botërorëtë përkthyera në gjuhën shqipe, nga 150 tituj sajanë gjithsej.Ministri Buja dhe rektori Gashi kanë vlerësuarse këto libra shkencor do të ndikojnë në ngritjene cilësisë së studimeve në fusha të ndryshme.Ministri Buja tha se përveç titujve që janëprezantuar, që janë kryesisht nga fusha emjekësisë, tituj të tjerë do të jenë edhe nga fushatë tjera dhe do të mbërrijnë brenda këtij muaji.Këta libra po vazhdojnë të vijnë për tëpërmbyllur një projekt kapital të MAShT-itpër studentët tanë që t'u sjellim libra shkencornga autorë më eminentë, nga emra më tënjohur të shkencës. Duke uruar studentët përkëta libra cilësor, shpresojmë se kontributi iMAShT-it do të ketë refleksione në ngritjen ecilësisë.

Synohet kultivimi i qytetarisë modernetë shekullit 21

Ministri Buja në takim me nxënës dhe mësimdhënës

4

“Java e Bibliotekës” nisi me marrëveshjen përndarjen e BKUK-së

MAShT gjatë muajit MAShT gjatë muajit

5

MAShT në bashkëpunim me BankënBotërore, organizoi punëtori dyditore,në të cilën janë prezantuar sukseset dhesfidat e Programit për ZhvillimInstitucional të Arsimit në Kosovë(IDEP).Qëllimi i kësaj punëtorie, përveç tjerash,ishte edhe diskutimi për objektivat dhesynimet për të ardhmen për të siguruarqëndrueshmërinë e reformave të filluaranë kuadër të projektit IDEP dhe përidentifikimin e hapave konkret për tëardhmen. Ministri Buja ndër tjera tha seProgrami IDEP për Ministrinë eArsimit është një program jo vetëmpërmbajtësor, por edhe i suksesshëm, icili në fokus kishte katër komponentë qëkanë tëbëjnëmereformatnëarsim.Ministri Buja theksoi se gjatë këtyre 5viteve të zbatimit në bashkëpunim meMAShT-in, programi IDEP ka shënuarrezultate të rëndësishme në realizimin eobjektivave strategjike zhvillimore tëarsimit në Kosovë.Ministri Buja ka

falënderuar përfaqësuesit e BB-së dhe tëgjithë akterët implementues tëprogramit IDEP dhe shprehu besimin sepas përfundimit të këtij programi, BBsërish do të mbështesë projekte të rejapër të ndihmuar kështu arsimimin sa mëcilësorpër të rinjtë tanë.Ndërkaq, Flora Kelmendi, përfaqësuesee BB, njëherësh menaxhere e programitI D E P, f a l ë n d e r o i t ë g j i t h ëbashkëpunëtorët implementues dhe

shtoi se BB vazhdon të mbetet einteresuar dhe e përkushtuar përmbështetjenearsimitnëKosovë.Zëvendësministri Mustafa foli përs u k s e s e t e p r o g r a m i t I D E P,komponentët dhe objektivat që kaarritur, si dhe ndikimin e këtij programinë përmirësimin e cilësisë menaxhuese ,ngritjes në karrierë të mësimdhënësvedhe rritjenecilësisënëarsim.

Ministri Buja: Banka Botërore dha kontribut të çmuarnë zbatim të reformave në arsim

Ministri Ramë Buja ka marrë pjesë nëceremoninë e hapjes së edicionit të 11-të aktivitetit "Java e Bibliotekës nëKosovë", me ç'rast është bërë edhenënshkrimi i marrëveshjes mesMinistrisë së Arsimit, Ministrisë sëKulturës, Ministrisë së Ekonomisë dheFinancave, Universitetit të Prishtinësdhe Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare, për ndarjen e bibliotekësnë Bibliotekën Kombëtare dhe nëBibliotekën Universitare.Ministri Buja, me këtë rast tha se java ebibliotekës, java e librit, dashamirësittë librit dhe shkruesit të tij, ështëshumë e rëndësishme dhe daton që ngaviti 2003, duke u bërë kështutradicionale."Ne kemi krijuar një bashkëpunim metë gjithë ato biblioteka që i kemi nëlistën e marrëveshjeve, e sidomos e njërëndësie të madhe është ajo pjesë edigjitalizuar e marrëveshjes mes dybibliotekave të Shqipërisë dhe Kosovëspër pjesën e Albanologjisë", tha

ministri Buja dhe theksoi besimin e tijse kjo rrugë nuk do të ndalet dhe do tëvazhdohet edhe me bibliotekat tjera tërajonit.“Unë besoj shumë që jo vetëm do të

bëjmë dy drejtorë, dy administrata, pordo të bëjmë efekt shumë më të madh nëmenaxhimin, distribuimin dheshfrytëzimin e librit", tha ministriBuja.

U prezantuan 9 titujt e parë të librave shkencor

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, z.Ramë Buja, dhe rektorii Universitetit të Prishtinës, z.IbrahimGashi, kanë prezantuar në njëkonferencë të përbashkët, 9 tituj tëlibrave shkencor të autorëve eminentëbotërorë të përkthyera në gjuhënshqipe, nga 150 tituj sa janë gjithsej.Ministri Buja dhe rektori Gashi kanëvlerësuar se këto libra shkencor do tëndikojnë në ngritjen e cilësisë sëstudimevenë fusha tëndryshme.Ministri Buja, me këtë rast, tha sepërveç titujve që janë prezantuar, qëjanë kryesisht nga fusha e mjekësisë,tituj të tjerë do të jenë edhe nga fusha tëtjera dhe do të mbërrijnë brenda këtijmuaji."Presim që pa mbaruar muaji tëvinë librat tjerë, kontingjenti i tjetër ilibrave, të cilat nuk do të jenë vetëm tëmjekësisë, por edhe të shkencave tëtjera. Kështu po e përmbyllim njëprojekt tonin kapital që studentëve t'usjellim libra shkencor nga autorë mëeminentë, nga emra më të njohur tëshkencës", theksoi ministri Buja, dukeshtuar se kostoja e gjithë këtij projektika qenëmbi3milionëeuro.

Ndërsa, rektori i UP-së, z. Gashi tha sekëto libra janë një ndihmesë e madhepër këtë universitet, ngase do të zbutetmungesa e literaturës. Ai tha se një pjesëe madhe e kontingjentit të këtyre libravedo të deponohet në BibliotekënUniversitare dhe një pjesë në bibliotekate fakulteteve.Nëntë titujt që kanë arritur mekontigjentin e parë të librave tëpërkthyer janë:1.Zhvilliminjerëzor:Embriologjiae

orientuarklinikisht

2.Bazat e patologjisë së Robinsit3.Atlasi i radiologjisë së urgjencës4.Epidemiologji,biostatistikëdhe

mjekësiparandaluese5.Atlasi idiagnozëssëekzaminimit

pediatrik6.Obstetrika:Shtatzanitënormale

dheshtatzanitëpatologjike7.Ekografianëobstetrikëdhe

gjinekologji8.Traktati i mjekësisë së familjes9.Dermatologjiaklinike:Njëudhëzues

mengjyrapërdiagnozëndhe terapinë

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, z. Ramë Buja, pritirektorin e Universitetit "Trakya" tëTurqisë, i cili shoqërohej edhe ngaambasadorja e Turqisë në Kosovë,znj. Songul Ozan.Temë bisede ishte shqyrtimi imundësive dhe modaliteteve përbashkëpunim ndërmjet Universitetit"Trakya" dhe Universiteteve tëK o s o v ë s , m e ç ' r a s t d o t ëimplementohej projekti "Mevlana".Me këtë projekt parashihet këmbimpërvojash, studentësh dhe kuadroshndërmjet Kosovës dhe Universitetit"Trakya".Ministri Buja tha se bashkëpunimi nëfushën e arsimit është në interes të dyjavendeve, posaçërisht krijimi imundësive për studime master dhedoktoratë."Ne kemi një rini të shëndetshme, tëcilës duhet t'i ofrojmë mundësi

shkollimi cilësor, ndërsa krijimi imundësive për studime të larta nëTurqi do të jetë një rast i mirë që tëkemi kuadro të afta për universitetettona", tha ministri Buja.Ndërkaq, rektori Yener Yoruk njoftoise në Universitetin "Trakya" është e

themeluar katedra e Gjuhës Shqipe.Ndryshe, sipas rektorit Yener, nëUniversitetin "Trakya", vijojnëstudimet 35 mijë studentë, prej tëcilëve 12 mijë janë nga vendet eBallkanit.

Ministri Buja dhe rektori Gashi gjatë prezantimit të librave shkencor

Fillon bashkëpunimi me Universitetin “Trakya”

Ministri Buja në takim me rektorin e Universitetit “Trakya”

Ministria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, ka organizuar debat publiklidhur me rishikimin e teksteve shkollorenga lënda e historisë, me qëllim që tëmerren opinionet dhe rekomandimetlidhur me këtë proces. Në debat morënpjesë anëtarë të Komisionit për Rishikimtë Teksteve të Historisë, ekspertë dhestudiues te kësaj lënde, përfaqësues tëInstitutit të Historisë, profesorëuniversitarë, mësimdhënës të historisënga shkollat mesme të Kosovës,përfaqësues të shtëpive botuese, pjesëtarëtë shoqërisëcivile etj.Zv/ministri i Arsimit, Nehat Mustafa,ndër tjera tha se po vazhdon debati metrajtimin e periodave të ndryshme tëhistorisë veçanërisht të historisë kulturësdhe gjeografisë së Perandorisë Osmanedhe asaj turke në tekstet shkollore nëRepublikën e Kosovës. Kjo është faza edytë e trajtimit të kësaj teme ndërsakomisioni i ekspertëve për rishikim tëteksteve ka hartuar një draft raport në tëc i l i n j a n ë d h ë n ë n j ë v a r grekomandimesh.

"Pas harmonizimit të rekomandimeveqë do të dalin nga ky debat merekomandimet që kanë dalë nga raporti ikomisionit, ne do të organizojmë edhenjë debat edhe me autorët e teksteveshkollore dhe shtëpitë botuese nëmënyrë që bashkërisht në fund tëvendosim për atë se si duhet të jenëtekstet shkollore", tha z. Mustafa.Zv/ministri Mustafa sqaroi se në këtëproces nuk bëhet fjalë për ndryshimin e

historisë, por bëhet fjalë për eliminimin eshprehjeve, të cilat konsiderohen si gjuhëe urrejtjes dhe të cilat janë kërkesa tëi n s t i t u c i o n e v e t ë n d r y s h m endërkombëtare."Janë kërkesa të Këshillit të Evropës qënga viti 2001, pastaj ka vazhduar në vitin2004 me organizata tjera dhe është njëproces nëpër të cilin kanë kaluar edhepopujt ose kombet e vendeve tëndryshmeevropiane", thaai.

Ministri Buja priti zëvendësekretarin eByrosë për Çështje të Arsimit dheKulturës në Departamentin e Shtetit -ShBA, Adam Ereil shoqëruar ngaMaureen A.Shauket, drejtoreshë eUSAID.Ministri Buja dhe z.Ereil biseduan përthellimin e bashkëpunimit në fushën earsimitndërmjetKosovësShBA-ve.Ministri Buja pasi falëndëroi ShBA -tëpër ndihmën që i ka dhënë Kosovës,informoi delegacionin amerikan përecuritë e proceseve të arsimit në Kosovë,reformat, sfidat si dhe vështirësitë nëpërmbushje të synimeve strategjike tëarsimit. "Angazhimi ynë për një arsimcilësor është prioritet i vazhdueshëm qëkërkon mbështetje edhe nga partnerëttanë ndërkombëtarë", tha ministri Buja,duke shtuar se "e çmojmë shumëgatishmërinë e Departamentit të Shtetitqë të na mbështesë në rrugëtimin tonëdrejt realizimit të prioriteteve që kemi",dhe theksoi se ndihma e ShBA -ve për

shkollimin e profesorëve universitarë,por edhe studentëve të rinj në niveletmaster e doktoratë, do të ishte me vlerëtë madhe për Kosovën. Nga ana e tij,z.Adam Ereil, u shpreh i gatshëm tëndihmojë në aftësimin e kuadrove përTeknologji Informative, si dhe atë tësektorit të Bujqësisë, e që janë në kuadërtë programit "Full Bright", ndërsa e

theksoi si të nevojshme edhe mësimin eGjuhësAnglezepër studentëtkosovarë.Ai tha se arsimi është çelës i zhvillimit tënjë shteti, ndërsa investimi në ngritjen ekapaciteteve njerëzore është i rëndësisësë madhe për të ardhmen e vendit tuaj,duke shtuar se çmon përpjeken eudhëheqësve të arsimit që të ketë progresnëkëtëdrejtim.

Zëvendësministri i Arsimit, z. NehatMustafa, ka pritur përfaqësues tëinstitucioneve të ndryshme gjermane, tëcilët janë edhe anëtarë të Rrjetit kosovar,e që për synim kanë ngritjen e shoqërisëkosovarenë fushat sociale.Ky delegacion nga landi Baden-Wurtemberg i Gjermanisë, i prirë ngaThilo Rentschler ka qëndruar në Kosovëme qëllim të forcimit të bashkëpunimit,veçanërisht në fushën e arsimit social,nga kudo tëpërfitonin tëdyvendet.Përveç përkrahjes së arsimit social nëKosovë, anëtarët e Rrjetit, do tëangazhohen që institucionet sociale tëBaden-Wurtembergut t'u ofrojnë tërinjve të Kosovës mundësi për të kryerpraktikën profesionale atje, ndërsainstitucionet e Diakonisë të ofrojnëaftësime shtesë modulare për personelinsocial, ashtu që aftësimi i tyre të njihetedhe në Gjermani dhe ata që mund tëpunojnëedhenëkëtë shtet.Z. Mustafa e vlerësoi si të rëndësishëmkëtë takim dhe këtë iniciativë, sepse

prekë fushën sociale, ku Kosova nukqëndron mirë. "Po mundohemi tëadaptojmë programe të reja në arsimin emesëm që kanë të bëjnë me fushënsociale dhe po inkurajojmë edheinstitucionet private për hapjen eprogrameve të tilla", tha ai.Zv/ministri Mustafa tha se Kosova nuke ka këtë problem, sepse ka popullsinëmë të re në Evropë, por tha se jemi të

vetëdijshëm që edhe populli jonë do tëshkojëdukeuplakur.Rrjeti angazhohet edhe për zgjidhjen eproblemeve të kosovarëve në Gjermanipër punësim dhe qëndrim. Pjesë e Rrjetitështë edhe ish komandanti i KFOR-it,Erhard Buhler, përfaqësues tëinstitucioneve të arsimit, përfaqësues tëshkollave të larta, udhëheqësi iDiakonisë sëmadhe,etj.

Ministri Ramë Buja dhe z. DarkoSepareviç, përfaqësues i kompanisëaiKATE nga Zagrebi, nënshkruanMarrëveshje Bashkëpunimi për ofrimine shërbimit SMS Flexy-S institucionevearsimore tëKosovës.Ky shërbim u mundëson përfshirjeaktive të kontaktit të prindërve dheshkollave të cilët përmes mesazheve nëtelefonin mobil të web-it do të marrin mekohë informacionet në lidhje meobligimet shkollore.Qëllimi kryesor këtij projekti është për tëforcuar kontaktet prindër nxënëskështuqë të ofrojë prindërve mundësinëe përgjegjësisë e të mbikëqyrjes shtesëmbi fëmijët e tyre, që do të ndikojë nërritjenecilësisë sëarsimimit të tyre.Ministri Buja tha se më këtë shërbim poiu ofrohet një mundësi e mirë prindërve,nxënësve dhe arsimtarëve të jenë nëkontakt të përhershëm në mënyrë aktiveme qëllim të nxitjes së interesit dhepërkushtimit të nxënësve dhearsimtarëve për mësimdhënie dhe

mësimnxëniecilësore.Separeviç tha se shërbimi SMS Flexy-Su ofron prindërve mundësinë epjesëmarrjes aktive në edukimin efëmijëve të tyre, për të ndarëinformacion me mësuesit në mënyrë tëthjeshtëdhe tëkënaqshme.Ky shërbim është menduar kryesisht përshkollat fillore dhe të mesme. Shërbimipërdoret në atë mënyrë që prindërit

parapaguajnë për shërbimin SMS Flexy-S, ndërsa nga shkolla për çdo muajmarrin përmes web shërbimit deri në 10SMS në muaj. Ndërsa, prindërit dhefëmijët të cilët regjistrohen për shërbimsi dhe çdo mësues është përgjegjës përdërgimin dhe marrjen e mesazheve metekst. Shërbimi tashmë po pilotohet nëdhjetë komuna të Kosovës dhe në të janëpërfshirë24shkolla.

Thellohet bashëpunimi në fushën e arsimitShBA - Kosovë

6 7


Ministri Buja priti zv/sekretarin e Byrosë për Arsim dheKulturë në Departamentin e Shtetit

Bashkëpunim me landin e Baden-Wurtembergut nëfushën e arsimit social

MAShT organizoi debat publik për rishikim të tekstevetë historisë

Ministri Buja gjatë takimit me z. Adam Ereil

8 9

Zëvendësministri i Arsimit, z.NehatMustafa, mori pjesë në "GalaMbrëmjen" e Fondacionit për Zhvillimtë Kosovës në Zvicër, e cila u organizuanë bashkëpunim të ambasadave tëKosovës, Shqipërisë dhe Maqedonisënë Zvicër dhe pati për synim afirmimindhe nxitjen e përkrahjes së studentëvepërmeskëtij fondacioni.Me këtë rast, u prezantua edhekontributi dhe sfidat me të cilatballafaqohet ky fondacion. Deri taniFondacioni ka dhënë 12 bursa përstudentët në universitetet e Zvicrës.Zëvendësministri Mustafa pasi vlerësoilartë punën dhe kontributin eFondacionit në mbështetje tëstudentëve të dalluar foli për zhvillimetaktuale në arsimin e Kosovës, suksesete MAShT me theks të veçantë tëarrituratnëArsimineLartë.Ndërkaq, duke folur për kontributin ediasporës për Kosovën, z. Mustafa thase vite të tëra mërgata jonë ka dhënëkontribut të çmuar në mbajtjen gjallëarsimit shqip në Kosovë. “Kjo ndihmë

ka vazhduar edhe në mbështetjemateriale të luftës çlirimtare. Andajmund të them se tashmë ka ardhur kohaqë Institucionet e Larta të Vendit tështojnë kujdesin ndaj mërgimtarëve, tëndihmojnë të rinjtë tanë në shkollimdhesfera tjera të jetës".Zëvendësministri Mustafa në emër tëMAShT premtoi ndihmë prej 10 mijëeurosh Fondacionit për Zhvillim, përvitin akademik 2013-2014, në shenjë

mirënjohjeje për qëllimin, angazhimindhe kontributin e dhënë në shkollimin etë rinjve tanë jashtëvendit.Ndryshe, Fondacioni për Zhvillim uthemelua 2 vite më parë në Bernë tëZvicrës si rrjedhojë e bashkëpunimitndërmjet ambasadës së Kosovës,Shqipërisë dhe Maqedonisë, membështetjen e Qeverisë zvicerane dheka për synim të mbështesë shkollimin estudentëve të dalluarnëZvicër.

Zëvendësministri i Arsimit, z. NehatMustafa, mori pjesë në konferencënshkencore "Ndërtesa të QëndrueshmeEfiçiente të Energjisë", e cila u organizuanga Kolegji ESLG dhe UniversitetiNTNUiNorvegjisë.Ky eveniment shkencor pati për qëllimvetëdijesimin për rëndësinë ekonomikeqëka implementimi iprojektit "Ndërtesate Qëndrueshme Efiçiente të Energjisë",me të cilin synohet rinovimi dhe ndërtimii ndërtesave që do të jenë më efiçiente nëshfrytëzimin e energjisë. Pos kësaj,projekti parasheh bashkëpunimin nëfushën e arsimit të lartë dhe hulumtimitnë kuadër të sektorit të energjisë, krijimine kapaciteteve hulumtuese shkencore nëkëtë fushë. Zv/ministri Mustafa, ndërtjera thaseMAShTkabërëhapatkonkretnë aspektin e respektimit të konventavedhe standardeve ndërkombëtare nëfushën e ndërtimtarisë, me qëllim që në tëardhmen objektet shkollore të kenëshkallë më të lartë të efiçiencës së

energjisë. Në kontekst të kësajzv/ministri Mustafa përmendikonferencën ndërkombëtare "Hap pasHapi", të organizuar nga MAShT nëdhjetor 2012, e cila një nga qëllimetkryesorekishtehartiminedizajnevemëtëmira të objekteve shkollore, të cilatgjithashtu do të jenë më efiçiente sa ipërket ruajtjes së energjisë, e që ështëtrendglobal.Z. Mustafa përmendi edhe ShkollënModel, e cila po ndërtohet në Prishtinë, si

dheShkollëneGjelbër,ecilaështënjëngamë të mirat në Kosovë dhe që shfrytëzonburimet natyrore gjeotermike solare përngrohje.Ndërkaq, ambasadori i Mbretërisë sëNorvegjisë, z. JanBraathu, thaseështëmerëndësi të kuptohet se sigurimi i energjisënë Kosovë dhe kudo, nuk mund të arrihetvetëm me një qasje të vetme, andaj ështëme rëndësi jetike ndërtimi i objekteve qëdo të kishin shkallë të lakmueshme tëefiçiencës sëenergjisë.

Zëvendësministri i Arsimit, UsmenBaldzi, mori pjesë në manifestimin eshënimit të 8 Prillit - Ditës Botërore tëRomëve, i cili është organizuar ngaMinistria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë (MAShT), me qëllim tëafirmimit të vlerave historike,kulturore dhe traditave të romëve.Me këtë rast, z.Baldzi, ndër tjerapërmendi një varg dokumentesh estrategjishë që rregullojnë arsimimin ekëtij komuniteti. Ai tha se MAShT-i ikushton kujdes të veçantë arsimimit tëkomunitetit të romëve, ashkalinjvedhe egjiptianëve (RAE), por niveli iarsimit të këtij komuniteti, edhepërkundër të gjitha angazhimeve tëMinistrisë, ende është i ulët.Në vazhdim, zv/ministri Baldzhi thase në Prizren, nga tetori i vitit 2012, kafilluar mësimi i Gjuhës Rome si lëndëzgjedhore me elementet e kulturës dhehistorisë. "Kjo lëndë mësohet si lëndëzgjedhore me nga dy orë në javë dherreth 140 nxënës të klasave të dyta dhe

të treta e vazhdojnë këtë lëndëmësimore".Z. Baldzi foli edhe për historinë eromëve, ndërsa theksoi se Republika eKosovës që nga themelimi i MAShT-ite ka ndihmuar komunitetin e romëve,ashkalinjve dhe egjiptasve nëzhvillimin e tyre të gjithanshëm,afirmimin dhe integrimin në proceset

arsimore në të gjitha nivelet, që nga aiparashkollor deri në arsiminuniversitar.Ndryshe, në Kosovë nuk ka asnjëshkollë speciale, si dhe asnjë paraleleku mësojnë vetëm nxënësit romë,ashkalinj dhe egjiptianë. Ata janë tëinegruar dhe mësojnë së bashku mekomunitetet tjera.

U mbajt konferenca “Ndërtesat e Qëndrueshme Efiçientetë Energjisë” Shënohet 8 Prilli - Dita e Romëve

MAShT i premton 10 mijë euro Fondacionit përZhvillim të Kosovës në Zvicër


Zëvendësministri i Arsimit, NehatMustafa, ka marrë pjesë në promovimine profileve mësimore të Qendrës sëKompetencës (QK) në Ferizaj. Në këtëpromovim ishin të pranishëm edhekryetari i komunës së Ferizajt,ambasadori i Luksemburgut z. PierreWeeber. Qendra e Kompetencës nëFerizaj është mbështetur nga Qeveria eKosovësdheQeveriaeLuksemburgut.Me këtë rast, zv/ministri Mustafa ndërtjera tha se qëllimi i këtij promovimiështë senziblizimi i nxënësve, prindërvedhe mësimdhënësve për mundësitë eshkollimit profesional që do të ofrojëQK në Ferizaj, e cila pritet të fillojë nështator tëkëtij viti.Kjo shkollë do të ketë hapësirë mbi 9metra katrorë për një nxënës, ndërsanxënësit do të kenë mundësi tëndërlidhjes komplet të mësimit teorikdhe praktik. "Me këtë po synojmë qëkonform Kornizës Kombëtare tëKualifikimeve të aftësojmë të rinjtë tanëpër tregun e punës. Aftësimi profesional

që do të ofrohet këtu është i njëjtë mevendet evropiane, sidomos disa drejtimetëmodelit gjerman", thaz.Mustafa.Duke folur për nivelin e arsimit dheaftësimit profesional që do të ofrojë Q.K.në Ferizaj, z. Mustafa tha se "përmes sajdo të of rohet edhe ars imimipostsekondar, gjë që është risi në arsimine Kosovës, për shkak se deri më tani nukkemi pas mundësi që të realizojmënivelin e 5-të të kualifikimeve. Kjo ështërisi, ngase Korniza Kombëtare eKualifikimeve e njeh nivelin e pestë,

ndërsa ne nuk kemi pasur institucionetarsimore të akredituara për këtë nivel",thaz.Mustafa.Përveç lëndëve të përgjithshme, nxënësitaty do të aftësohen në një nga tetëprofesionet e kujdesit shëndetësor:Teknik i optikës, Teknik dentar,Audiometrist, Asistent i ortopedisë,Teknik i ortoprotetikës, Teknik ifarmacisë, Asistent i sigurisë ushqimoredhe dietave, asistent i kujdesit social-shëndetësor.

U promovuan profilet mësimore të Qendrës sëKompetencës në Ferizaj

Mësuesi dhe mësimdhëniaMësuesi dhe mësimdhënia

Si të bëhesh një mësues më i mirë?Mësimdhënia është n jë ngaprofesionet me të çmuara dhe më mevlerë të shoqërisë. Megjithatë,profesioni i mësuesit nga individi, mëshumë është një zgjidhje personale sesanjëdetyrim shoqëror.Në ushtrimin e çdo profesioni kavështirësi, andaj edhe profesioni imësuesit nuk është i përjashtuar ngakëto vështirësi. Kur filloni të jepnimësim, ju nuk do të keni mundësi që tëparapërgatiteni për të gjitha problemetqë do t'i hasni në klasë gjatëmësimdhënies suajmenxënës.Por, një mësues me përvoje të mirë epraktikon që në fund të çdo vitishkollor të rishikojë punën e bërë gjatëgjithëvitit shkollor.Pra, ju mund të bëni një analizë tëmësimdhënies gjatë vitit për tëndryshuarmësimdhënien tuaj.Filloni të analizoni sistematikisht pikate dobëta dhe të forta në mësimdhënientuaj. Jeni i ndershëm me vetën nëpranimin e dështimeve dhe tësukseseve. Mundoheni t'i gjeni shkaqetdhemendonipëralternativat.

M ë s i m d h ë n i a s h p e s h h e r ëkarakterizohet si një profesionvetmitar dhe i mundimshëm, pandihmën e të tjerëve. Ndaj mësuesishpeshherë ndjehet i dërrmuar dhe ipazoti për të vepruar drejtë, ngase nëprofesionin e mësuesit nuk ka njëudhëzues të qartë se si t'i përballojëproblemet që has kur udhëheq njëklasë.Thjesht ai bie në një moratoriumpsikosocial që theksohet memosangazhim në punë. Angazhimi imësuesit shprehet ose matet meshkallën e investimit personal tëmësuesit në punën e tij edukativoarsimore si një ndjenje arritje për njëmësimdhënie tëmirë.Si mund ta mënjanojë një mësues këtëgjë? A ka mënyra se si mund tambajmë gjallë interesin për të dhënëmës im dhe çfarë hapash tërëndësishëm duhet të ndërmerreni për

të qenë një mësues entuziast, fleksibil,spontandhekrijues.

Ndërsa dija jonë për mësimdhënienshtohet interpretimet se si mund tëbëhesh një mësues i mirë vazhdimishtndr ysho jnë , meg j i tha të d i sainformacione themelore janë gjithnjëmevlerëpërmësuesin.

Me një fjalë, një përgatitje moderne enjë mësimdhënës i f i l lon meshqyrtimet teorike dhe kalohet nëpraktikë, pra pretendohet që përgatitjateorike t'i shërbejë mësuesit sindihmesë në punën e mëpastajme menxënës (nga teoria në praktikë) si njënjohje për veprime praktike nëprocesinmësimor.Disa mësues harxhojnë kohë duke undalur në realizmin e disa teknikave qëshpeshherë janë të parëndësishme. Njëmësues i mire duhet të lirohet prejshablloneve e teknikave sado

bashkëkohore që të quhen ato kur nukjanë efektive gjatë punës së tij menxënës.Një mësues i përgatitur dhe ipërgjegjshëm punon me zell për tëruajtur qetësinë e rrjedhës sëaktiviteteve të klasës ai ështëorganizator, por është edhe fleksibilgjatë mësimdhënies së tij. Fleksibilitetinë mësimdhënie do të thotë qëmësimdhënësi duhet të dijë kur duhettë prezantojë një mësim formal dhekur duhet të lejojë nxënësit t'i zbulojnëvetë gjërat, kur duhet t'ju kërkojë tëpërgjigjen dhe kur duhet t'i inkurajojëtë bëjnë pyetje kur duhet t'u jap ndihmëtë drejtpërdrejtë dhe kur duhet t'u japndihmetë tërthorët .

Një mësues i mirë, krijon një mjedismësimor që nxit nxënësit të mësojnë sesi të mësohet, ju jep udhëzime të qartadhe informacion të vazhdueshem saherë që ata kanë nevojë. Përveçobjektivave mësimor brenda orës

Profesioni imësuesit Teoritë ju japin kuptimfakteve dhe i udhëheqinkërkimet

Mësuesi i mirë mund të bëjë tëmësuaritatraktivpërnxënësit

10 11mundohet të udhëheqë dhe ndihmojënxënësit për ato lloj aftësish që atadëshirojnë.Mësuesi i mirë e bënë orën mësimoreinteresante ngase krijon një klimë tëmirë në klase, ku nxënësit e ndjejnëveten mirë të jenë pjesë e procesitmësimor dhe ky është një aspektshumë pozitiv, ngase mënyra se sinxënësit e ndjejnë veten e tyre në klasëndikon në mënyrën si ata do tëmësojnë.Një mësues i mirë është dëgjues aktiv,andaj nëse dëshironi të jeni mësues imirë tregoni interes përmes tëdëgjuarit aktiv për atë që fëmija do dhepëratëqëai thotë.

Si një mësues i mirë mundohu t'jukrijosh mundësi që nxënësit të bëjnëinterpretime në mënyrë të pavarur dhenxitenidiskutimetnëklasë.Mësuesi i mirë përmes nxitjevendihmon zhvillimin e interesave dheprirjeve krijuese te nxënësit (nëse njënxënës ka interes për poezinë, gurëtapo fluturat, inkurajimi juaj si mësuesmund ta nxisë specializimin e tyre tëardhshëm).

Çdo mësues duhet të dijë se nxitja enxënësve të dalluar në zhvillimin einterasave dhe prirjeve krijuese ështëndoshta ndihma më e madhe që njëmësues mund të bëjë për nxënësit e tij.Prandaj, nxisni nxënësit të lexojnë përçfarë ata dëshirojnë, sepse atozakonisht janë interesante për ta dhepërdoreni këtë si detyra shtesë mevetëzgjedhje që t'i shkruaj ato, pra meqëllim që ata të kalojnë sa më shumëkohë duke lexuar dhe shkruar(shprehja e mendimeve me shkrimështë një aftësi e kërkuar shumë nëjetë).Mësuesi i mirë nuk është 'rob” vetëm ilibrit, ai i lejon nxënësit të krijojnëmateriale vetjake, zhvillon lojra në roledhe është aktiv gjatë të mësuarit të tyregjithnjë, duke përdorur inkurajimindhe nxitjen e nxënësve që tëvetëdrejtojnë tëmësuarit e tyre.Si një mësues i mirë përpiquni që sa mëshumë që të jetë e mundur që nxënësitmos të bien në situata të frustracionit,duke injoruar përgjigjet e gabuara dheduke i përforcuar përgjigjet edëshiruara. Përdorni humorin, por kyhumor të jetë i thënë me sens humori,atëherë kur duhet dhe për të mirë, pasarkazem dhe ironi.Tregoni vëmendje dhe vlerësoniarritjet e nxënësit sado të vogla të jenëato dhe mos u përqendroni shumëvetëm te evidentimi i gabimeve gjatëpërgjigjeve të tyre, sepse kështu embyteni të menduarit ndryshe dhe tëmenduarit kritik.Një mësues i mirë duhet t'i ketë këtocilësi brendavetes.Detyra e mësuesit nuk është ajo e tëdetyruarit të nxënësve për të mësuar,por e inkurajuesit dhe ndihmuesit tënxënësitnënjëproces të tëmësuarit.Për të inkurajuar zhvillimin emësuesve me karakteristika tëmësipërme duhet krijuar mundësi qëçdo mësues të zhvillojë kreativitetindhe individualitetin e tij, ngase,përderisa nuk kemi mësimdhënëskreativ nuk do të kemi mësimdhëniekreative dhe si rrjedhojë as nxënëskreativ.

Sa në të vërtet po i kushtojmë rëndësipërgatitjes së studenteve të edukimitpër t'ubërëmësues tëmirë?Mendoj se MAShT dhe Fakulteti iEdukimit duhet të fokusojnëpërpjekjet në përgatitjen e mësuesve jovetëm me një fond të njohurivekuptimplota e të mirëorganizuars h k e n c o r e p e d a g o g j i k e d h epsikologjike në fakultet për njëperiudhë studimi, ngase kjo nukgaranton një performancë të mirë paranxënësve, por për një performancë tëmirë nga mësuesit, kërkohet njëzhvillim sistematik i aftësive problem– z g j i d h ë s e n ë s i t u a t a t ëpaparashikueshme ndaj kërkesave qëdalin nga puna e mësuesit me nxënësitnë klasë.Nga përvoja ime si mësues,arsyeja kryesore pse nxënësit tanë nukdalin mirë në mësime është mungesa einteresimit të nxënësve në të mësuar,kjo shpeshherë për shkak të mësuesit ejo nga mungesa e aftësive të nxënësvepër të mësuar.Andaj, mendoj se sotKosovës i duhen mësues që përmesmësimdhënies së tyre dhe shembullittë mirë, mund të bëjnë të mësuarit nëshkollat tona tërheqësedheatraktive.Qëllimi ynë në këtë punim nuk ështëdekurajimi i mësuesve, por inkurajimi ityre që ata të mendojnë në këtë fundvitishkollor për mënyrat se si ata do tëmundtë jenëmësuesmëtëmirë.Do ta mbyllim këtë punim mesugjerimin se është koha që mësuesit emirë të mos ngulfaten me shabllone tëvjetruara se si organizohet një orëmësimore, por tu jepet mundësia që tëbëhen organizues të avancuar tëmësimdhënies së tyre, ndërsa për atamësues që nuk janë të kënaqur me këtëprofesion dhe që vazhdimisht kanëkërkesa për kushte të punës apo thjeshtnuk ju pëlqen apo nuk dinë të japinmësim, është logjike të kërkojnë njëprofesion tjetër, gjithnjë duke pasurparasysh se Sokrati nuk kishte astabelë e as shkumës, por megjithatëishte një mësues i madh i njerëzimit.

Përfundim

Bashkim Ali Azemi

që lidhet me rezultatet e arritura dhezbatimin efektiv në klasa ështëpërdorimi i teknologjive të reja nëarsim. Tabela dhe shkumësi për fëmijëte këtij shekulli nuk paraqesin atraksion.

Njëra ndër hallkat motivuese qëndihmon zbatimin, nxitjen e cilësisëdhe avancimin e kreativitetit në arsim,pos informacioneve teorike, do të ishteedhe pajisja e shkollave me teknologjitëbashkëkohore.Nuk ka dyshim se trajnimet janë shumëtë nevojshme, sepse puna në ekip dheme pjesëmarrje me të tjerët lehtëson nëkrijimin e shkathtësive më të avancuarapër mësimdhënie e nxënie cilësore. Ajoqë duhet bërë do të ishte hulumtimi dheidentifikimi i nevojave reale përndryshimin përmbajtjësor, përndryshimin i cili do të sjellë rezultatecilësore në arsim. Informacionet qëofrojnë disa programe të trajnimevendodh të jenë aspak atraktive, në faktnuk motivojnë mësimdhënësin, asnxënësin. Prandaj, udhëheqja arsimorenë të gjitha nivelet, duke filluar ngamësimdhënësit dhe OrganizatatJoqeveritare, do të duhej me më shumëpërqendrim të merren me avanciminpraktik të informatave dhe të formavemotivuese. Me këtë rast, motivimi imësimdhënësve lidhet me një numërfaktorësh që plotësojnë njëri tjetrin:

përdorimi i teknologjive dhe mjetevetjera konkretizuese në klasa, vlerësimi ipunës, suksesi apo arritjet në klasë,përkusht imi në profes ion nëvazhdimësi, trajnimet përmbajtësore,perspektiva e avancimit në karrierë,pagat, etj.. Këta janë vetëm disa ngafaktorët që nxisin përkushtimin emësimdhënësve për ta zhvilluar mepasion profesionin e tyre nëvazhdimësi. Pra, motivimi ështëthemeli dhe fuqia nxitëse në zhvillimine kapaciteteve personale e profesionaletëmësimdhënësve.Është e pakontestueshme se trajnimetluajnë rol të rëndësishëm në punën dheangazhimin e mësuesve në shkollat kua t a p u n o j n ë . P ë r f s h i r j a emësimdhënësve dhe udhëheqësve tëshkollave në programe trajnimi realishtsjellë një frymë të re dhe motiv të ri përmësimdhënësit dhe nxënësit nëprocesin e nxënies. Nga trajnimetpërmbajtësore, në radhë të parëpërfitojnë nxënësit, sepse pas çdotrajnimi cilësor është e pashmangshmetë mos shënohen përmirësime dhe rritjenë rezultatet enxënësve.

Në politikat e programeve trajnuesedomosdo duhet të këtë një koordinimdhe bashkëpunim shumë të ngushtë meshkollat. Koordinatorët me bazë nëshkollë kanë parasysh gjithherëpë r f sh i r j en proporc iona le t ëmësimdhënësve në trajnime, sepseshpërndarja e përgjegjësive ndikon qësecili të ndihet pjesë e ndryshimit. Nëkëtë rrafsh, dua të potencojë seOrganizatat Joqeveritare, që ofrojnëtrajnime, nuk mund ta luajnë rolin evërtetë të tyre në motivimin emësimdhënësve, nëse i stërngarkojnëvetëm disa nga të “përzgjedhurit”mësimdhënës, realisht në këtë formënuk ka motivim të vërtetë. Në përfshirjetë tillë joproporcionale, mësimdhënësitdo të ndihen keq, jo vetëm ata që nukjanë përfshirë, por edhe ata që janëstërngarkuar. Në këtë rast, faktet flasinse nga dukuri të tilla burokratike tëOJQ-ve pësojnë nxënësit, bie suksesi.Mësimdhënësit e përfshirë në shumëfusha të trajnimeve, si facilitatorë, nukkanë arritje në klasat ku ata japin

mësim, sepse kjo ndodh si pasojë estërngarkesave në përfshirjen e tyre nëprograme trajnuese, pa ndonjë kriter.Në këto raste nxënësve jo vetëm pse ubie suksesi, por ata humbasin edhemotivin për të mësuar. Efekti negativparaqitet edhe te grupi tjetër imësimdhënësve, kur ata vërejnë sekolegu a kolegja e tyre është përfshirë nëshumë fusha si facilitator, me të drejtëata mund të thonë: “ne jemi të pa vlerë,askush nuk na vlerëson”. Rreziku ipërfshirjes joproporcionale, në kësi llojtrajnimesh, është edhe më i madh sa nëtëvërtetënee shohim.Jam i sigurt se mësimdhënësit duan tëmarrin përgjegjësitë dhe detyrat që utakojnë, bile interesimi i tyre po shënonrritje, por ata ndihen keq, nëse një kolegmësimdhënës i lëndës së matematikëslehtëson trajnimin për “leximin”, osenjë mësimdhënës i gjuhës shqipelehtëson (faciliton) trajnimin e“matematikës”.Proporcionalisht, sa më shumë që tëjetë e mundur, sepse përfshirja dheangazhimi i mësimdhënësve do t'ikontribuojë harmonisë dhe qëllimit tëpërbashkët që kurorëzon motivimin.Po r, n ë s e n d o d h p ë r f s h i r j ajoproporcionale, duke injoruarmësimdhënësit në proces, karshikolegëve të tyre, ose duke përfshirë tëtillë në programe trajnimi, që nuknjohin kontestin arsimor, sepse nukkanë punuar kurrë sistemin arsimordhe nuk e njohin kontestin nga afër, nëkëto raste mësimdhënësit, me të drejtë,do të dekurajohen. Pol i t ikatjoproporcionale të përfshirjes sëmësimdhënësve në zhvil l iminprofesional të tyre demotivojnë dheparaqesin një diskriminim të llojit të vetnë shkollë apo edhe më gjerë. Unë dhesecili prej jush, me vullnet dhe pasiondo të punonim, kur ka një drejtori aponjë mbikëqyrësi, që do të na bënte tëndiheshim të denjë dhe të vlerësuar nëçdo ditë të punës sonë. Pra, e vërtetaështë se motivimi aktivizon energjinënjerëzore, është një forcë që çon njerëzitnë përpjekje të vazhdueshme përzhvillimin personal e profesional të tyredhe të shoqërisë si tërësi. Në fakt,motivimi është forca që na mbush mepasion dhe dashuri të zjarrtë për tënxënëgjatëgjithë jetës.

Përfshirja proporcionalemotivon

13

Mësuesi dhe mësimdhënia Mësuesi dhe mësimdhënia

Ne të gjithë kemi kujtimet e shkollës.Ne kemi luajtur lojëra, kemi takuarmiqtë, kemi takuar mësuesit që nakëshilluan e udhëzuan, e ndonjëherë naimponuan disiplinë të rreptë. Ne nëshkollë kemi mësuar se si të lexojmë,mësuam numrat, gjeografinë, historinëe shumë gjera tjera me vlerë. Pra,shkolla, në një dorë, ka përcaktuarformën e jetës sonë... Në shkollë, ne ubëmë të vetëdijshëm për diçka tëmadhe, për veten, familjen tonë edhepër kombin si pjesë e tij. Shkolla ështëvendi ku ne kemi zhvilluar luftëra dhebeteja të rëndësishme, jo vetëm për t'uarsimuar, por edhe për t'u edukuar se savlerë ka liria dhe demokracia e vërtetë.Shkolla, që është një nga arritjet më tërëndësishme të njerëzimit, vazhdonrrugëtimin e papërfunduar, sepse caku isaj ështëkurrë i arritshëm.Në përgjithësi, rrugëtimin e shkollës elehtësojnë reformat e iniciuaraarsimore që kanë qëllim përmirësiminnë vazhdimësi të arsimit. Në këtëkontekst, shoqëria kosovare është dukei kushtuar rëndësi të veçantë zhvillimitprofesional të mësimdhënësve nëpërputhshmëri me ndryshimetkurrikulare që janë paraparë nëKornizëneKurrikulës sëKosovës.

Po ashtu, edhe ndihma e ofruar,mentorimi, monitorimi dhe më pasv l e rë s imi i pë r fo r mancës sëmësimdhënësve është nismë premtuesepër rritjen e cilësisë në arsim.Vlerësimin e përformancës sëmësimdhënësve e fuqizon arsyejakryesore, sepse shumë pak vëmendje iështë kushtuar asaj që në të vërtetëndodh në klasë. Rifokusimi ivëmendjes në klasë, në mënyrëspecifike do të nxisë zhvilliminprofesional të mësimdhënësve që do tërezultojë në ndryshimin e sjelljeve tëtyre në klasë. Në këtë mënyrëndryshimet që do t'i sjellin vetmësimdhënësit do të çojnë nëpërmirësimin e cilësisë së nxënies nëvazhdimësi.

Filozofia e procesit të zhvillimitprofesional nuk është diçka e re, kjofilozofi njihet që në lashtësi. Të gjithashoqëritë në gjithë botën kanë theksuargjithherë nevojën për të mësuar që ngadjepi e deri në varr. Edhe shoqëriakosovare ka të njohur thënien e urtë:“Sa të jetosh, do të mësosh”. Është evërtetë së gjatë gjithë historisë sëekzistencës sonë, zëri i arsyes kashpallur rëndësinë e të mësuarit gjatëgjithë jetës. Megjithatë, është më se eqartë se kontesti dhe vizioni i tëmësuarit gjatë gjithë jetës ka ndryshuargjatë rrugëtimit nëpër shekuj e nëveçantinë fillim tëkëtij shekulli...Në shekullin 21, filozofia e të mësuaritgjatë gjithë jetës, karakterizohet menevojën e kërkesave për integrimeglobale dhe duhet kuptuar si njëudhëzues i nevojshëm edhe nëorganizimin e reformave arsimore. Nëfilozofinë e procesit të zhvillimitprofesional, përgjithësisht, rol tëveçantë luan motivimi. Motivimindikon në qëndrimin e njerëzve dhe nëcilësinë e performancës së tyre në punë.Prandaj, sfidë parësore për avancimin ez h v i l l i m i t p r o f e s i o n a l t ëmësimdhënësve, në kahen e duhur,duhet të jetë avancimi i metodologjivedhe përdorimi i teknologj ivebashkëkohore që çojnë në motivimin emësimdhënësve dhe nxënësve për tënxënëgjatëgjithë jetës.Drejtues të shkollave, mësimdhënësapo edhe Organizata Joqeveritare, nëtrajnime të organizuara janë tëpërqendruar në marrje - dhënie tëinformacioneve rreth fushave tën d r y s h m e s h k e n c o r e, r i s i vemetodologjike e teknologjike, por e tëradhe me theks të veçantë që do të duhejbërë është bartja efektive e këtyreinformacioneve te nxënësit dukep ë r d o r u r e d h e t e k n o l o g j i t ëbashkëkohore njëkohësisht. Kjo do tëdërgonte në favor të përmirësimit tëaftësive e shkathtësive të nxënësve në

shekullin 21. Tek e fundit secili trajnimbëhet me qëllim që të përmirësojëcilësinë e nxënies. Në këtë aspekt, duatë them se zbatimi mbetet edhe më tej“Thembra e Akilit”, prandaj nësistemin arsimor duhen një sërë masashvlerësimi e motivimi për të vë në jetëzbatimin e njohurive teorike e praktikete nxënësit. Trajnimet janë të efektshmevetëm kur arrijnë qëllimin nëpërmirësimin dhe zhvillimin ekapaciteteve të nxënësve, pra vetëmatëherë kur japin rezultate konkrete. Nëkëtë kontekst, pos trajnimeve, rol tërëndësishëm, siç vura në dukje më lartë,ka edhe pajisja e shkollave meteknologji të reja arsimore, sepsepërdorimi i tyre lehtëson dhe fuqizonmetodologjitë arsimore dhe motivonmësimdhënësit e nxënësit në procesin emësimdhënies e nxënies. Sot,informacione të ndryshme teorike,secili mund të marrë edhe nga rrjeti iinternetit. Në fakt të mësuarit ngadistanca “arsimimi online”, është bërëtani më pjesë e jetës sonë dhe është njënga burimet, jo pak i rëndësishëm, qëzhvillon potencialin profesional tënjerëzve në gjithë globin. Por, kryesorja

Të nxënit në vazhdimësimotivon mësimdhënësit

Motivimi paraqet bazën esuksesit në arsim

Alush Kryeziu

12

ReportazhReportazh

E gjithë puna në Ministrinë eArsimit, Shkencës dhe Teknologjisë,bëhet për fëmijët, të rinjtë, shkollat,universitetet...për prindërit, përshtetin! Edhe prilli ishte plot ngjarjeqë do të ndihmojnë fëmijët dhe tërinjtë që të kenë më shumë suksese,të gjenden më mirë në tregun epunës, të jetojnë më mirë sot dhe nëtë ardhmen...ta bëjnë Kosovën tëfuqishme!

Ministri i Arsimit, Ramë Buja,nënshkroi edhe një marrëveshje nëtë mirë të shkollës, nxënësve dheprindërve. Ai dhe Darko Separeviç,përfaqësues i kompanisë aiKATE

n g a Z a g r e b i , n ë n s h k r u a nMarrëveshje Bashkëpunimi përofrimin e shërbimit SMS Flexy-Sinstitucioneve arsimore të Kosovës.Ky shërbim u mundëson përfshirjeaktive të kontaktit të prindërve dheshkollave, të cilët përmes mesazhevenë telefonin mobil të web-it do tëmarrin me kohë informacionet nëlidhje me obligimet shkollore.

E një takim shumë interesant,ministri Buja e pati në ditën e parë tëfillimit të aktivitetit “Java e arsimitpër të Gjithë”, fushatë kjo e shpallurnga UNESKO. Ai priti në një takimdisa nxënës (përfaqësues tëorganizatës së të rinjve, përfaqësuestë Këshillit të Nxënësve në të gjithanivelet), dhe mësimdhënës. MinistriBuja iu premtoi nxënësve se

ministria që drejton ai, po kujdesetmaksimalisht në mënyrë që ata tëmos kenë asnjë brengë. E nxënësitpatën mundësinë të pyesin për çdoshqetësim që kanë. Ndërsa, ministriqëndroi në këtë takim shumë mëgjatë se që ishte paraparë, që të moslë pa përgjigje asnjë pyetje.Ministri Buja u gjet edhe në mesin etë rinjve që promovojnë punënvullnetare të nxënësve të shkollave tërregullta të Kosovës për shtresat emargjinalizuara. Të rinjë, këtë ebëjnë përmes projektit "KosovoYouth Education Trust" (Trusti i tërinjve për qytetari aktive në Kosovë),i cili përmbylli fazën e dytë. Aipremtoi se do të jetë përkrah tyregjithmonë, sepse tha se kjo është nëfrymën e kultivimit të qytetarisëmoderne të shekullit 21.

Ministria Buja në mesin e tërinjve

Arsim për të gjithë pa dallim

Zëvendësministri Nehat Mustafa, ukujdes që të jetë prezent nëceremoninë e promovimit tëprofileve mësimore të Qendrës sëKompetencës në Ferizaj, që ështëedhe një mundësi më shumë, që tërinjtë e Kosovës të gjenden më mirënë tregun e punës.

Por, zv/ministri Mustafa ështëtakuar edhe me përfaqësues tëins t i tuc ioneve të ndr yshmegjermane, të cilët janë edhe anëtarëtë Rrjetit kosovar, të cilët për synimkanë ngritjen e shoqërisë kosovarenë fushat sociale. Rrjeti do tëangazhohet që institucionet socialetë Baden-Wurtembergut t'u ofrojnëtë rinjve të Kosovës mundësi për tëkryer praktikën profesionale atje.Kështu, aftësimi i tyre të njihet edhenë Gjermani dhe ata mund tëpunojnë edhe në këtë shtet.Ndërsa, Ministria e Arsimit, shënoiedhe 8 Prillin – Ditën e Romëve.Zëvendësministri i arsimit, UsmenBaldzi mori pjesë në këtë festë, ku u

ndanë edhe tri shpërblimet e parapër pikturën më të mirë të nxënësve

rom nga Prizreni dhe Ferizaj.Zv/ministri Baldzi përmendi shumëtë arritura që janë shënuar nësistemin e arsimit në të gjitha niveletpër nxënësit e komuniteteve rom,ashkalinj dhe egjiptas.

Më e mira është se: në Kosovë nukka asnjë shkollë speciale si dhe asnjëparalele ku mësojnë vetëm nxënësitromë, ashkalinj dhe egjiptianë. Atajanë të inegruar dhe mësojnë sëbashku me komunitetet tjera.

Tekste universitare për studentëtPor, ministri Buja është kujdesuredhe për studentët. Ai së bashku merektorin e UP-së Ibrahim Gashi,promovuan 9 titujt e parë të libraveshkencorë të autorëve eminentëbotërorë të përkthyera në gjuhënshqipe, nga 150 tituj sa janë gjithsej.Ministri Buja dhe rektori Gashi kanëvlerësuar se këto libra shkencorë dotë ndikojnë në ngritjen e cilësisë sëstudimeve në fusha të ndryshme.

M i n i s t r i n ë n s h k r o i e d h emarrëveshjen për ndar jen eBibliotekës Universitare nga ajo

Kombëtare. Kjo është edhe njëmundësi e mirë për studentët që dotë kenë më shumë mundësi qëstudimet e tyre të jenë sa më të lehtadhe më cilësore.

14

Për më të rëndësishmit – fëmijët dhe të rinjtë!

Ismet Osdautaj

Shumë ngjarje janë shënuar në arsim vetëm për një muaj në të mirë të fëmijëvedhe të rinjve kosovarë. Ministri Ramë Buja dhe bashkëpunëtorët e tij këtë muajkanë zhvilluar shumë aktivitete, për të ngritur edhe më tej cilësinë në arsim, për tëqenë sa më afër nxënësve dhe brengave të tyre...

15


Me ndryshime në shkollë kuptohetshndërrimi ose transformimi i shkollësp.sh., fizionomia e shkollës, jeta dhemarrëdhëniet e reja në të, ndryshohetraporti dhe kuptimi mbi pozitën enxënësit nga ana e shkollës etj.( Brandt,R. 1991). Ndodhja e ndryshimeve nëshkollë është një proces që duhet të bëhetnëdrejtimtëkrijimit tëardhmërivetërejapër nxënësit, studentët, arsimtarët, nëdrejtim të përgatitjes së gjeneratave përnjë shoqëri të dijes, për një shoqëri mevizionepërtëardhmen.Shkolla e organizuar moderne kamekanizma adekuate që e mbajnë nëlidhje të vazhdueshme administratën,nxënësit,mësimdhënësit.Organiziminesaj e cilëson ecja me kah në zbatimin e trifunksioneve bazë: marrja e vendimeve,udhëheqja dhe administrimi, zbatimi ivendimeve të marra. Efekti arrihet kurvihen në funksion, marrëdhënie dhebashkëveprim të përhershëm këto trifunksione bazë. Ndryshimet në shkollëjanënjëdomosdoshmërieimponuarngashumë faktorë si p.sh., faktorëtekonomik, shoqëror, social, politik,teknologjik, informatik.Për shkak se sot më shumë se kurrë dijetjanë fleksibile dhe të ndryshueshme, përshkak se në botë flet gjuha e roboteve,kompjuterëve, flet një frymë e re qësimbolizon ndryshime të përditshmedhe i imponon ato, ndërkaq nga anatjetër dihet se “fabrika për prodhimin etrurit dhe për furnizimin me dije ështëshkolla”, ajo duhet po ashtu të jetëfleksibile konform dijeve fleksibile dhe tëndryshueshme (Vanderstoepe et al,1994).Mësuesit - agjentët kryesorë tëndryshimit, reforma e nxënies (eudhëhequr nga kuptimi se të gjithënxënësit janë të aftë të nxënë sipaskapaciteteve vetjake dhe se ata duhenvlerësuar si qeniet më të rëndësishme) vënxënësin në qendër. Kjo nuk nënkuptonaspak pakësimin e rëndësisë së rolit tëmësuesit; përkundrazi, mësuesit do tëluajnë rol kryesor dhe duhet të gëzojnëstatus më të lartë (Bryk, A., & Schneider,B. 2002). Kultura e re e nxënies ekonsideron mësimdhënien profesion

dhe jo punë ose detyrë, qoftë dhe përfaktin se arsimi, si disiplinë, përfshin“materie” që mbulon zhvillimin esubjektit, në çdo aspekt dhe moshë, meteori dhe praktika të qarta, që shpien nënxitjen dhe promovimin e nxënies sëvazhduar.

Përmirësimi i shkolles është një mjet përndryshimin e planifikuar arsimor qëduhet të përnqendrohet në ngritjen earritjeve të nxënësve. Ajo përfshin njëpërpjekje sistematike, të qëndrueshmeqë synon ndryshimin e kushteve të tëmësuarit dhe kushtet e tjera tëbrendshme të lidhura me shkollën, meqëllim përfundimtar të realizimit tëqëllimeve arsimore në mënyrë mëefikase.Ajokërkonstrategjipër forcimine kapacitetit të shkollës për menaxhimine ndryshimeve dhe zakonisht kërkondisaformatëmbështetjessëjashtme.

Në një përpjekje të ndryshimitkuptimplotë të shkollës, rezultati ështënjë ndryshim përmbajtësor, që adresonproblemet reale dhe që bën shkollënthelbësisht më efektive. Ndryshimi isuksesshëm brenda shkollës do të thotëtë ndodhin gjëra të vërteta që tëndryshojëgjendjaaktuale.Por,që tëndodhëkjo,anëtarëte shkollësduhet të përqafojnë vlerat e reja dhepraktikat të reja. Një element kritik përarritjen e çdo procesi të reformave tësuksesshme është që anëtarët e shkollëstë ndërmarrin procesin me një njohje qëçdo gjë në shkollë është e lidhur dheduhet të trajtohen në mënyrë sistemike.Nuk ka ngjarje të izoluara. Një shkollëështë një sistem, prandaj politikat dhepraktikat në çdo aspekt të operimitshkollor do të ndikojnë në suksesin epërpjekjevenëtëtjerët.Rrjedhimisht,de-kontekstualizohet ndryshimi gjithmonëqë të kenë të kufizuar potencialin për tëpërmirësuar gjërat. Herë pas here ajorezulton në ndikim sipërfaqësor dhepërmirëson simptomat e një problemi,por më shpesh reforma do të ketë pak,

nëse ka ndonjë ndikim të qëndrueshem(Uarren, M. 2005). Ne mund tëshqyrtojmë çdo shkollë të veçantë sikurtë ishin një trup me shumë pjesë. Secilangapjesëtduhettëpunojnësëbashku.

"Problemet" janë specifike për secilënshkollë,porshfaqennëformatënjohura.Që të jetë i mundur ndryshimikuptimplotë, anëtarët e një shkolle duhettë njohin nevojën për ndryshim, tënjohin gjendjen e problemit ekzistuesdhe me prioritet. Megjithatë, ekzistencae problemeve themelore nuk do të thotëse ata që janë brenda sistemit t'i shohinato. Një problem që të ketë rëndësi duhettë perceptohet mirë sidomos nga brenda,nga menaxhmenti i shkollës dhepersoneli tjetër.

Kur klima në shkollë përmirësohet, kanjë përmirësim që korrespondon në çdo

Çfarë është një reformë esuksesshme brenda shkollës?

Çfarëështënjë“problem”?

Klimanëshkollë sigurëthemel indryshimittësuksseshëm

Luljeta Bajrami

Ndryshimet e brendshme në shkollësipas reformës së sistemit

16 17

fushë të performancës së përgjithshme tëshkollës. Kur vëmendja në klimën eshkollës është lënë pas dore, ajo do tëkufizojë mundësinë që një shkollë mundtëpërmirësojëperformancënesaj.

Klima e një shkolle i takon organeve tëbrendshme të shkollës, duke krijuarndjenjën e sigurisë dhe ambientit tëpërshtatshëm për mësim. Ajo mund tëpërshkruhet si e ngrohtë ose e ftohtë, esigurtoseepasigurt.(Hall,G.E.,&Hord,S.M.1987).Megjithëse nuk ka asnjë përkufizimformal,studiuesitduketse janëdakordseklima është shuma e përgjithshme eqëndrimeve dhe sjelljeve të nxjerra nga:politikat shkollore, praktikat dhemjedisit fizik; ndërveprime të stafit mekolegët dhe studentët; Mundësitë përangazhim të nxënësve dhe lidershipit;Besimet dhe qëndrimet që nxënësitsjellin në shkollë nga familjet e tyre dhekomuniteti.

Klima në shkollë është e ndikuar dhepërcaktuarngapesëfaktorëprimar:

1. vizioni dhe udhëheqja edrejtuesve arsimorë dhe zotimi i tyrendaj klimës shkollore si parim udhëzuespër shkolla të sigurta dhe efektive.Politikat e një shkollë dhe proceset përpërcaktimin dhe zbatimin e tyre; linjatdhe qasje në komunikim dhe autoritet,dhe mundësitë për të marrë pjesë nëvendimmarrje.2. Mënyra se si stafi në shkollëlidhen me njëri-tjetrin dhe për nxënësit;klasën e tyre dhe praktikat e menaxhimittë disiplinës dhe individi si prioritet neanëtarët e stafit duke qenë ndërtuesitmiqësor, ndërtimin dhe forcimin emarrëdhënievemenxënësit.3. Shkalla në të cilën nxënësitjanë të angazhuar në mundësitë elidershipit dhe mënyrat se si nxënësitlidhen me njëri-tjetrin dhe me të rrituritnë autoritet, se si ata kanë prioritet nëarsimin relativ për eksperienca të tjera nëjetën e tyre, qëndrimet e tyre ndajndërtimit të aftësive me marrëdhënie sikomunikimi dhe zgjidhja e konflikteve,dhe se si sjelljet e tyre të përmirësohendhe zgjedhjet e tyre janë të ndikuara ngakatërfaktorëtëtjerë.4. dukepërfshirëvlerat,besimetdhe praktikat që janë të instaluara nëfëmijët nga familja e tyre dhe për tëpërforcuar raportet me prindërit dhe tëafërmit e tjerë, veçanërisht në lidhje meatë se si të sillen me të rriturit, autoritetindhe si për të zgjidhur mosmarrëveshjetme moshatarët, të rrisin vlerat nëarsim, tolerancë, komunikimë dhe jodhunë.5. duke përfshirë vlerat,besimet dhe praktikat që janë tëdukshme jashtë mureve të shkollës dhejashtë shtëpisë, veçanërisht një vlerë kuanëtarët tjerë i trajtojnë të rinjtë kur atandeshen me ata në lagjet e tyre dhe se siata investojnë kohë dhe burime për tëmbështetur zhvillimin e të rinjve. Tëgjithapesëngakëtopërcaktuestëketënjëvlerë të ndryshme nivelesh apo kapacitetpërtëndikuar.

-disa janëmëtëdrejtpërdrejtëdhetë menjëhershëm, ndërsa të tjerëtkërkojnë më shumë kohë në mënyrë qëtëketëefektinmaksimal.

Çelësi i parë për ndryshime tësuksesshme klimatike në tërë shkollën

është të kuptuarit se si ndryshimi ndodh,dhe pastaj inicimi, menaxhimi dhemonitorimi i procesit. Ndryshimikuptimplotë shpesh fillon me guximinpër të vënë në pikëpyetje kushtet etanishme - si gjërat janë duke u bërë. Kjostimulon një hetim dhe vlerësimin eqëndrimeve personale dhe organizative,si dhe besimet. Kjo eksploron, gjeneronidetë që çojnë në politika të reja dhe tëpërmirësuara. Politikat e rishikuara dhepraktikat për të nxitur ndryshime nësjellje dhe ndryshime të mjedisit qëpërforcojnë ndryshimet në qëndrimetdhe besimet (Uohlstetter, P., Malloy, C.,Smith, J., & Hentschke, G. (2004). Kyproces i suksesshëm i ndryshimitpërfshin zbatimin e programeve dheshërbimet që janë të theksuara nëmënyrë të qartë me politikat e reja,praktikat,qëndrimetdhebesimet.

Përpjekjet më efektive në reforma do tëjenë ato që vijnë dhe burojë nga brendainstitucionit-shkollës. Ndryshimi ivërtetë është personal, qoftë për njëindivid apo një grup. Ajo përfshinekzaminimin e vet dhe merr një vendimsi "unë /ne duhet të bëjmë më mirë". Ataqë bëjnë punën e ndryshimit duhet tëzotërojnë ndryshimet (Hatch, T. 2009).Kjo fillon duke parë nevojën për të. Papronësi nuk ka as zgjuarësi dhe asmotivim. Prandaj, çdo pjesë endryshimit duhet të bazohet në vizionkolektiv. Vlerësimi i nevojave përmbledhjen e të dhënave, analiza e tëdhënave, qëllimi, planifikimi, udhëheqjadhe pushteti i të gjithëve që duhet tëintegrohen. Kjo mund të tingëllojë si njëparim abstrakt, por në

Çfarë është shkolla me klimë tëmirë?

Çfarë e përcakton klimën nëshkollë?

Çelësi kyç për të ndryshim tësukseshëm

Ndryshimi i vërtetë është ngabrenda

praktikë kjo do tëpërjetohetsishumëevërtetë.Një proces Hap-pas-Hapi përndryshime të qëndrueshme nga brendashkollës është përcaktimi i nevojave -vlerësimi i nevojave, mbledhja e tëdhënave të besueshme dhe kuptimplota,identifikimi çfarë "ne" do të biemdakord, cilat janë problemet tona,ndërtimi i një vizioni kolektiv,operacionalizimi dhe planifikimi,zbatimi, vlerësimi dhe llogaridhënia,mbështet ja e rezultateve dhevetëvlerësimiishkollës.

Organizimi:

Stafi:

Nxënësit:

Familja:

Komuniteti:

Klima

Ë s h t ë n j ë t r a d i t ë m b injëqindvjeçare e hartimit tëteksteve shkollore për nevoja tënxënësve shqiptarë të shkollësshqipe, në veçanti e hartimit dhee botimit të librave të leximit -n j ë n g a l l o j e t e t e k s t eveshkollore që ishte fundamentalnë kuptimin arsimor e metodik –për zhvillimin e gjuhës shqipe,përkatësisht mësimin e shkrim-leximit dhe të komunikimit nëgjuhën shqipe.Duke qenë libri i leximit i njërëndësie të veçantë në traditën ezhvillimit të shkollës e të gjuhësshqipe, është i vlefshëm nëkuptimin kulturor kërkimi dhehar t imi i n jë b ib l iog ra f i etematike të librave të leximit mefillesë që nga teksti i parë nëgjuhën shqipe që njihet mepërmbajtje e funksion të një libërleximi, për të vijuar më tutjeduke dhënë sa më të plotë njëbibliografi të librave të leximitnë gjuhën shqipe në traditënshkollore në Shqipëri, Kosovëdhe vende të tjera ku jetojnë ez h v i l l o j n ë a r s i m i n s h q i pshqiptarët.

Në n i smë po jap im njëbibliografi të librave të leximit,që nga njësia e parë e njohur silibër leximi e deri te librat el ex i m i t t ë v i t i t 1 9 4 3 , q ëhistorikisht përfshin periudhëne Rilindjes shqiptare, atë tëPavarësisë së Shqipërisë dhe mëtutje periudhën e përpjekjevepër konsolidimin, por edhe tëekzistencës së shtetit shqiptar,krahas ekzistencës e përpjekjevek u l t u r o r e e p o l i t i k e t ëshqiptarëve të Kosovës e tëshqiptarëve që kanë jetuar tëndarë edhe nëpër republikat e

ish-Jugosllavisë.Pjesa e parë është një bibliografie librave të leximit, në përpjekjepër të qenë e veçantë, që i përketnjë trashëgimie të librave tëleximit që janë pjesë e botimevenë Shqipëri e në kolonitëshqiptare të kohës, të cilatnjërën nga funksionet bazë tëtyre, përveç kontributit nëëndrrën e madhe për krijimin es h t e t i t s h q i p t a r , k i s h i nzhvillimin e arsimit e të shkollësshqipe.

Kjo bibliografi përfshin të gjithalibrat e leximit të nivelit shkollortë mesëm e fillor dhe ka njështrirje kronologjike nga libërleximi i pari, i Naim Frashërit“ E k ë n d i m i t ç u n a v e t :këndonjëtoreja” (1886), e deri telibri i fundit i kësaj periudhe tëpërfshirjes – “Libër Leximi përkursin e naltë të Shkollavet tëMesme”, mbledhur dhe punuarnën kujdesin e Ernest Koliqitnga Aleksandër Xhuvani, KarlGurakuqi, Kolë Kamsi dheEqrem Çabej, botuar në Tiranë,më 1943 nga Ministria e Arsimite a s a j k o h e, q ë p a r a q e tn jëkohës i sht fundin e njëperiudhe të shtetit shqiptar, pranjë traditë e kulturës së hartimitdhe të botimit të librave tëleximit, që përfshin një periudhëafër 60 vjeçare.Këto njësi janë një referencë erëndësishme për përdorues tës p e c i a l i z u a r n ë f u s h ë n ekërkimeve shkencore në fushëne a r s i m i t , p e d a g o g ë ,mësimdhënës e historianë tëkulturës.

Kjo bibliografi përfaqëson një

numër relativisht të plotë tëreferencave bibliografike, dukepërfshirë botimin e librave tëleximit, që janë pjesë e fondit tëB i b l i o t e k ë s Ko m b ë t a r e t ëShqipërisë, prandaj si e tillë,mund të ketë ndonjë mungesë,meqë këtu janë vetëm njësitëbibliografike që janë në fondet ekësaj biblioteke.Ky interesim për të hartuar këtëbibliografi të librit të leximit nëgjuhën shqipe vjen nga kërkesapër të dhënë një pasqyrë të plotëtë kësaj trashëgimie të arsimit nëgjuhën shqipe.

Bibliografia është dhënë nëmënyrë kronologjike dhe brendaasaj radhitjeje po ashtu ështër e s p e k t u a r e d h e r a d h i t j aalfabetike. Gjithashtu, ështëbërë edhe një ndar je sipasklasave, e niveleve shkollore -kurset e ulta dhe të nalta, meemërtimet nga burimi, si p.sh.:‘rreshti i dytë’, ‘rreshti i tretë’;‘këndimet e dyta’, ‘këndimet etreta’ etj. Një ndarje tjetër ështëedhe Librat e ndarë jo vetëm nëshkollat fillore, por janë tekste tëkurseve dhe shkollave të mesme.Kujtojmë se disa nga njësitëbibliografike nuk kanë vit tëbotimit dhe, si të tilla janëpë r f sh i r ë në fund të çdoperiudhe. Këto libra të leximitj a n ë b o t u a r n ë ve n d e t ën d r y s h m e, s i : S t a m b o l l ,Bukuresht, Vjenë, ndërsa libri iparë i botuar në Shqipëri është“Jetë-shkrimi i KonstandinKristoforidhit: rrieshtuar nëgjuhë të përbashkëme dhe nëmënyrë që të përdoret në rent tëparë të mësimorevet të dyta”prej Simon Shuteriqi, të botuar

18

në Elbasan dhe Manastir nëvitin 1911. Për lexuesit më paktë informuar me rregullat ep ë r s h k r i m i t t ë n j ë s i v ebibl iografike, theksojmë setekstet ose autorë të futur nëkllapa katrore, janë shënim ibibliografit, të cilat ai i merr ngashënimet jashtë faqes së titullit,brenda tekstit të materialit, osenga burime referale të jashtme,të cilat si të tilla janë tëverifikuara dhe të besueshme.Njësitë bibliografike të hershme,që janë të shtypura në alfabete tëvjetra latine, greke e sllave, janëtë transkriptuara, pra të kthyeranë shkrimin e sotëm të tekstevesipas alfabetit të shqipes.

Në kërkim të teksteve shkolloretë botuara në periudhën kohoreprej njësisë së parë, të njohur nëtraditën e arsimit shqip – si libërleximi e deri në fund të Luftës sëDytë Botërore që paraqe tpërmbyllje të një periudhekulturore e politike, për të nisurnjë tjetër, kemi hasur në libra tëleximit me tituj të ngjashëm portë dallueshëm, që tregojnëdedikimin në funksion të njëlibër leximi, si:Kendime për çunat; Libri iknnoitorés shcypé; Vjersha përmësonjëtoret të para; Knnimét’para per msoitoré filltarét ’ S h c y p n i i s ; K ë n d i m e p ë rreshtatë filltare; Këndime përshkollat e para; Librat e para përçunat; Librat për çunat dhe përgocat etj. Nga katalogët endryshëm si libër i parë leximipër shkolla është identifikuar“Këndime për shkollat e para”nga Naim Frashëri e botuar nëvitin 1886.

Frashëri, Naim

Frashëri, Naim

Frashëri, Naim

Pasi, Domenicop

Libri

Liber

Qiriazi, Gjerasim

Gurakuqi, Luigj

Mjeda, Ndre

Këndime

Qiriazi, Gjerasim

E k ë n d i m i t ç u n a v e t :këndonjëtoreja: copë e parë /prej N. H.F. – Bukuresht:Shtypur prej Shoqërisë “Drita”

Ndë Shtypëshkronjët të saj,1886. - 55 f. ; 16 cm.

E k ë n d i m i t ç u n a v e t :këndonjëtoreja: copë e dytë /prej N. H. F. - BukureshtShtypur prej shoqërisë “Drita”Ndë Shtypëshkronjët të saj,1886. - 52 f. ; 16 cm.

Vjersha për mësonjëtoret të para/ prej N. H. F. - Bukuresht:Shtypur prej shoqërisë “Dritë”. -në shtypëtoret të Shoqërisë,[1886]. - 96 f. ; 17 cm.

Liber er m'u msue me lezues c c i y p . - T y p o g r a p h i a

Immaculatae Conceptionis B.M. V., 1889. - 40 f.; 18 cm

i dytë i knnoitorés shcypé:per Shkollë n' Shcypnii. -[Vjenë], [1901]. - 44 f. ; 21 cm.

i tréte i knnoitorés: permsoitoré t' Shcypniis. - Pa vd,[1902]. - 60 f. ; 23 cm.[ ]Hristomathi: me katër pjesë: Ivjersha; II këngë ; III diallogë ;IV përalla: gjëra të ndryshme etë vëlejtura për këndim ; Edhepër dobi të mësonjëtorevetshqipe a udhëheqës per ç'doshtëpi shqipëtari: të gatuaraedhe një pjesë: nga diallogët tëkthyera prej një mëmëdhetari /Gjeras im Qir iazi . - Sof je :S h t y p ë s h k r o n j a s h q i p e“Mbrothesia” Kristo P. Luarasi,1902. - 317, II f. ; 19 cm[ ]Knnimé t'para per msoitoréfilltaré t'Shcypniis: Libri i dyte /L. G. - Napoli: Tipografiaeditrice cav. A. Tocco & A.Salvietti, 1905. - 96 f. ; 19 cm.

[ ]Këndime: per shkollë të para tëShqypëniësë: Libri i dytë / NdreMjeda. - [Vjenë], [1905]. - 140 f.:ilustr.; 20 cm.

: per shkollë të para tëShkypëniësë. - Pjesa e tretë. -[Vjenë], [1906]. - 207 f.: ilustr.;21 cm.

[ ]Hristomathi a udhëheqës përçdo shtëpi shqipëtari: me gjashtëpjesë: I. Vjersha ; II. Këngë ; III.Diallogë; IV. Gjëra të-vëjejtura evetiare; V. Përalla; VI. Gjëra të

19


Libri i Leximit në gjuhën shqipe 1886 – 1943


shënuara: gjëra të ndryshme e tëvëjejtura për këndim: ndërmësonjëtoret shqipe / GjerasimQiriazi. - Sofje: Shtypurë ndëS h t y p ë s h k r o n j ë t s h q i p e“Mbrothësia” Kristo P. Luarasi,1907. - 317, III f. ; 21 cm.

Këndime për reshtatë filltare /prej Lumo Skendo. - Selanik:Shtypëshkronja “Mbrothesija”Kristo Luarasi, 1910. - 24 f.:ilustr. ; 22 cm.[Mithat Frashëri ka shkruar mepseudonimin Lumo Skendo]

Këndime për shkollat e para /prej Lumo Skendo. - Selanik:Shtypëshkroja “Mbrothësija”Kristo Luarasi, 1910. - 97 f. ; 19cm.[Mithat Frashëri ka shkruar mepseudonimin Lumo Skendo]

Kendime pas programit temesonjetorevet te para / prejLumo Skendo. - Stamboll: NeShtypëshkronjë të shtatit, 1328-1912. - 86, [4] f.: ilustr. ; 21 cm.

[Mithat Frashëri ka shkruar mepseudonimin Lumo Skendo]

[ ]Këndime për shkollë të para tëShqypnis: Libri i dytë / NdreMjeda. - [Bot. 2]. - [Vjenë]: [paem.], [1910]. - 132 f.: ilustr; 20cm.

për shkollë të para tëShqypnis : Libr i i t re të . -Shtampa e dytë. - [Vjenë]: [paem.], [1911]. - 206 f.: ilustr.; 20cm.

Je te - shkr imi i Kons tandinKristoforidhit: rrieshtuar nëgjuhë të për bashkëme dhe nëmënyrë që të përdoret në rent tëparë të mësimorevet të dyta /prej Simon Shuteriqi. - N'E l b a s a n : S h t y p u r m e t ëprishunat e Z. G. D. ; Manastir:Shtyp. tregëtare nërkombëtare,1911. - 29 f.: 1 fl. portr. ; 20 cm.

Kendime pas programit temesonjetorevet te para / prejLumo Skendo Stamboll: NeShtypëshkronjë Të Shtati t ,1328-1912. - 86, [4] f.: ilustr. ; 21cm.[Mithat Frashëri ka shkruar mepseudonimin Lumo Skendo]

Parajsa dhe fjala fluturake:v j e r s h a / p r e j N a i m B eFrashërit. - Bukuresht: Shtypurherën e parë prej shoqërisë“Dituria”, 1894 ; në Korçe:Shtypur në shtypëshkronjën“Korça”, 1912. - 76, IV f. ; 15cm.

Vjersha per mesonjetoret te para/ prej Naim be Frashërit. -Bukuresht ; Korçe: Shtypur

herën e parë prej Shoqërisë“ D r i t a ” : S h t y p u r n ëShtypëshkronja “Korça” MihalS. Xoxe, 1912. - 61 f. ; 21 cm.

[ ]Këndime per shkollë të para tëShkypëniësë: pjesa e parë /Ndre Mjeda. - [Vjenë]: [pa em.],[1904]. - 140 f.: ilustr. ; 21 cm.[ ]Këndime për shkollë të para tëShqypnis: Libri i parë / NdreMjeda. - Shtampa e dytë. -[Vjenë]: [pa em.], [1911]. - 116 f.; 20 cm.

[ ]Kendimét é para: per çunat: préjD. H. / Luigj Gurakuqi. -Athine: [pa em.], 1912. - 103 f.:ilustr. ; 20 cm.

[ ]Kendimét é dyta: per çunat: préjD. H. / Luigj Gurakuqi. –Athine: [pa em.],1912. - 143 f.:ilustr. ; 20 cm.[ ]Kendimét é tréta: per çunat: préjD. H. / Luigj Gurakuqi. –Athine: [pa em.], 1912. - 148 f.:ilustr.; 20 cm.

Kendime per radhen' e dyte /Ziko Zisi. - Sofje: Shtypur nëShtypëshkronjët “Mbrothësija”Kristo Luarasi, 1912. - 63 f.:ilustr. ; 23 cm.

Këndim për radhën e parë meschumë fytyra: Me çestje dhe mestërvitje: Cop' e tretë / NikollaLako. – Paris: [pa em.], 1913.-72 f.: ilustr. ; 18 cm.

për shkolla të para tëShqypënisë: Libri i dytë. -Botimi i tretë. – [Vjenë]: [paem.], [1915]. - 132 f. ; 20 cm.

Frashëri, Mithat

Frashëri, Mithat

Frashëri, Mithat

Mjeda, Ndre

Këndime

Shuteriqi, Simon

Frashëri, Mithat

. -

Frashëri, Naim

Frashëri, Naim

Mjeda, Ndre

Mjeda, Ndre

Gurakuqi, Luigj

Gurakuqi, Luigj

Gurakuqi, Luigj

Ziko, Zisi

Lako, Nikolla

Këndime

Këndime

Nikaj, Ndoc

Nikaj, Ndoc

Këndime

Mjeda, Ndre

Mjeda, Ndre

Çeka, Salih

Beltoja, Gaspër

Çekrezi, Kost

Këndime

Këndime

Kroi, J.

Lezime

Paparisto, Dhimitër N.

Libër

Libër

Libër

Paparisto, Dhimitër N.

Këndime

Këndime

për shkolla të para tëShqypënisë: Libri i tretë. -Botimi i tretë. – [Vjenë]: [paem.], [1915]. - 206 f. ; 20 cm

Kndime t'para për msoitorefilltare: Libri i dytë dytë / D.N d o c N i k a j . - S h k o d ë r :Shtypshkroja “Nikaj”, 1915.-136 f. me il., 18 cm.

Kndime t'para për msoitorefilltare: Libri i dytë / D. NdocNikaj. - Shkodër: Shtypshkroja“Nikaj”, 1916. - 138 f.: ilustr. ;20 cm

për Shkolla të para tëShqypënisë: Libri i tretë. - Botimi tretë. - [Vjenë]: [pa em.], [pavt.]. - 206 f.: ilustr. ; 20 cm.

[ ]Këndime për Shkollë të para tëShqypënisë: Libri i parë / NdreMjeda. - Botimi i tretë. -[Vjenë]: [pa em.], [pa vt.]. - 119f.: ilustr. ; 20 cm.

[ ]Këndime për Shkollë të para të

Shqypënisë: Libri i dytë / NdreMjeda. - Botimi i tretë. -[Vjenë]: [pa em.], [pa vt.]. - 132f.: ilustr. ; 20 cm.

Këndim i shpejtë e i spieguempër rendin e 3 edhe të 4-tin tëshkollavet fillore / Salih Çeka. -E l b a s a n : S h t y p s h k r o n j a“Elbasani”, 1920. - 40 f. ; 21 cm.

Libër i dytë për shkolla fillore tëShqypnis / përpiluem e mbledhëprej Gaspër Beltojës. - Shkodër:Shtypshkroja “Nikaj”, 1921. -86 f. ; 20 cm.

Këndime për rrjeshten e funtmetë shkollave filltare / KostÇekrezi. - Boston: Botime tëF e d e r a t ë s P a n - S h q i p t a r e“Vatra”, 1921. - 216 f. ; 19 cm.

për shkolla të para tëShqypnis: Libri i tretë. - Botimi ikatërt. - Shkodër: Shtypshkrojae së Paperlyemes, 1926. - 207 f. ;23 cm.

për shkolla të para tëShqypnis: Libri i dytë. - Botim ikatërt. - Shkodër: Shtypshkrojae së Paperlyemes, 1927. - 137 f.:ilustr. ; 22 cm.

Këndim per reshtet e lartra tëshkollave fillore: Me pëlqimin eMinistris s'Arsimit / J. Kroi. -[Tiranë]: Ministria e Arsimit,1930.- 271 f. ; 18 cm.

për moshën e njomë /p ë r m b l e d h u n n g a M a t iL o g o r e c i . - T i r a n ë :S h t y p s h k r o j a e M i n i s t r i ss'Arsimit, 1934. - 410 f. ; 22 cm.

Këndime për shkolla filloreçunash e cucash: Viti i parës h k o l l u e r / D h i m i t ë r N.Paparisto. - Shtypja e parë. -E l b a s a n : S h t y p s h k r o n j a“Elbasani”, 1919. - 56 f. ; 20 cm.

leximi: Klasa e pare:Gegënisht. - [Tiranë]: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1940. - 95 f.: ilustr.: 2 fl. portr. ;24 cm.

leximi: Klasa e pare:Toskërisht. – [Tiranë]: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1940.- 95 f.: ilustr.: 2 fl. portr. ;24 cm.

leximi: Klasa e pare:Gegënisht: Botimi i dytë. -[Tiranë]: Botim i Ministrisës'Arsimit ; Firenze: ShtëpijaBotuese Marzocco, 1941. - 95 f.:ilustr.: 2 fl. portr. ; 24 cm.

Këndime për shkolla filloreçunash e cucash: Viti i dytëshkolluer me mësime vetijake,mësime sendesh zoologi je,topografije, letërshkrimi edheme 16 vjersha në dhialekt t'E l b a s a n i t / D h i m i t ë r N.Paparisto. - Shtypja e parë. -E l b a s a n : S h t y p s h k r o n j a“Elbasani”, 1919. - 116 f. ; 18cm.

për shkolla fillore tëShqipërisë: Klasë e dytë /Hartuar prej Këshillit Arsimuarnë Tiranë, 1921. - Shtypi i parë. -[Tiranë]: Botim i Ministriss'Arsimit, 1922. - 152 f.: ilustr. ;20 cm.

për shkolla fillore tëShqipni s : Klasë e dytë /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i t

21

20


Arsimuer në në Tiranë, 1921. -Shtypi i parë. - [Tiranë]: BotimiMinistris s'Arsimit, 1922. - 144f. ; 20 cm.

për shkolla fillore tëShqipërisë: Klasë e dytë /Hartuar prej Këshillit Arsimuarnë Tiranë, 1921. - Shtypi i dytë. -Tiranë: Botim i Ministrisës'Arsimit, 1925. - 152 f.: ilustr. ;22 cm.

për shkolla fillore tëShqipni s : Klasë e dytë /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer, 1921. - Shtypi i dytë. -Tiranë: Botim i Drejtoris' sëPërgjithshme t'Arsimit, 1926. -128 f.: ilustr. ; 21 cm.

për shkolla fillore tëShqipërisë: Klasë e dytë /Hartuar prej Këshillit Arsimuernë në Tiranë, 1921. - Shtypi it re të . - [Tiranë] : Bot im iMinistris s'Arsimit,1928. - 152 f.; 21 cm.

për shkolla fillore tëShqipnisë: Klasë e dytë /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i t

Arsimuer, 1921. - Shtypi i tretë. -Tiranë: Botim i Ministrisë sëArsimit, 1932. - 114 f.: ilustr. ;24 cm.

për shkolla fillore tëShqipnisë: Klasë e dytë /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer, 1921. - Shtypi ikatër të. - Tiranë: Botim iMinistris s'Arsimit ; ShtëpijaBotonjëse “Luarasi”, 1934. -114 f.: ilustr. ; 23 cm.

Këndim: për reshtin II / DhoriG. Koti. - Shtypje e pestë. -Korçë: Shtyp.[dhe] LibrariaDhori Koti, 1922. - 39 f. ; 20 cm.

leximi për shkollë filloretë Shqypnis me ftyrë të FatositKruetanë: Pjesa e dytë: Për tëdytin vjet shkolluer. - E dytadorë. - Shkodër: Shtypshkroja eZojës së Paperlyeme, 1924. - 64f.: 1 fl. portr. ; 21cm.

leximi për shkollat filloretë Shqipnis: Klasa e dytë. -Ti ranë : Bot im i Minis t r i ss'Arsimit ; Shtëpija Botonjëse“Kristo Luarasi”, 1936. - 122 f.:ilustr.: 1 fl.portr. ; 23 cm.

këndimi për shkollatfillore të Shqipnis: Klasa e dytë.- Tiranë: Botim i Ministrisës'Arësimit ; Shtëpija Botonjëse“Kristo Luarasi”, 1937. - 120 f.:ilustr.: 1 fl. portr. ; 23 cm.

r këndimi për shkollatfillore të Shqipnis: Klasa e dytë.- Tiranë: Botim i Ministrisës'Arsimit ; Shtëpija Botonjëse“Kristo Luarasi”, 1938. - 124 f.:ilustr. ; 23 cm.

këndimi: Klasa e dytëfillore. - Tiranë: Ministrija eArsimit ; Shtëpija Botonjëse“Kristo Luarasi”, 1939. - 114 f.:

ilustr.: 2 fl. portr. ; 23 cm.

leximi: Klasa e dytë:Toskërisht. - [Tiranë]: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1940. - 146 f.: ilustr. ; 2 fl. portr. ;24 cm.

r leximi: Klasa e dytë:Gegënisht. – [Tiranë]: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1940. - 150 f.: ilustr.: 2 fl. portr. ;24 cm.

këndimi: Klasa e dytë:Toskërisht. - [Tiranë]: Botim iMinistris s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1942. - 134 f.: ilustr. ; 23 cm.

këndimi: Klasa e dytë:Gegënisht. - [Tiranë]: Botim iMinistris s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1942. - 142 f.: ilustr. ; 22 cm.

Mësime jete e këndime përdjelm e varza të shkollavefillore: Klasa e dytë / Rustem

Këndime

Këndime

Këndime

Këndime

Këndime

Koti, Dhori G.

Libër

Libër

Libër

Libë

Libër

Libër

Libë

Libër

Libër

Lopçi, Rustem

Lopçi. - Tiranë: Shtypshkroja“Shkodra”, 1933. - 101 f.: ilustr.; 23 cm.

: Për klasë të tretë tëshkollavet të Shqipnis. - Shtypi iparë . - [T i ranë] : Bot im iMinistris s'Arsimit, 1924. - 192f.: ilustr. ; 20 cm.

: Për shkolla fillore tëShqipërisë: Klasë e tretë /Hartuar prej Këshillit Arsimuarnë Tiranë, 1921. - Shtypi i dytë. -Ti ranë : Bot im i Minis t r i ss'Arsimit, 1925. - 176 f.: ilustr. ;20 cm.

Për shkolla fillore tëShqipërisë: Klasë e tretë /Hartuar prej Këshillit Arsimuernë Tiranë, 1921. - Shtypi i tretë.- [Tiranë]: Botim i Ministriss'Arsimit, 1929. - 176 f.: ilustr. ;21 cm.

Për rendin e III-të tëshkollavet fillore Elbasan. -[Tiranë]: Botim i Ministriss'Arsimit, 1929. - 160 f. ; 23 cm.

për shkolla fillore të

Shqipërisë: Klasë e tretë. -Botim' i katërtë. - Tiranë: Botimi Ministris s'Arsimit ; ShtëpijaBotonjëse “Kristo Luarasi”,1935. - 168f.: ilustr.: 1 fl. il. ; 23cm.

Këndim: Për reshtin III / DhoriG. Koti. - Shtypje e dytë. -Ko r ç ë : S h t y p ë t o r j a [ d h e ]Librëtorja “Korça” Koti [dhe]Xoxe, 1919. - 40 f. ; 16 cm.

Këndim: Për reshtin e III /Dhori G. Koti. - Shtypje IV-të. -Ko r ç ë : S h t y p ë t o r j a [ d h e ]Libraria Dhori Koti, 1921. - 56 f.; 20 cm

leximi për shkollat filloretë Shqipnis: Klasa e tretë. -Ti ranë : Bot im i Minis t r i ss'Arsimi ; Shtëpija Botonjëse“Kristo Luarasi”, 1936. - 136 f.:ilustr. ; 1 fl.portr.: 3 fl. il. ; 23cm.

këndimi për shkollatfillore të Shqipnis: Klasa e tretë:[Gegënisht] . - Tiranë: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; ShtëpijaBotonjëse “Kristo Luarasi”,1938.- 136 f.: ilustr.: 4 fl.il. ; 24cm.

këndimi për shkollatfillore të Shqipërisë: Klasa etretë: [Toskërisht] - Tiranë:Botimi Ministrisë s'Arsimit ; ShtëpijaBotonjëse “Kristo Luarasi”,1938.- 136 f.: ilustr. ; 1 fl. portr. ;22 cm.

r këndimi: Klasa e tretëfillore. - Tiranë: Ministrija eArsimit, 1939. - 133 f.: ilustr.: 2fl. portr. ; 23 cm.

leximi: Klasa e tretë:

Gegënisht. - [Tiranë]: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1940.- 153 f.: ilustr. ; 20 cm.

leximi: Klasa e tretë:Toskërisht. - [Tiranë]: Botim iMinistrisë s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1940. - 151 f.: ilustr.: 2 fl. portr.;20 cm.

këndimi: Klasa e tretë:Gegënisht. - [Tiranë]: Botim iMinistris s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1942. - 158 f.: ilustr. ; 20 cm.

këndimi: Klasa e tretë:Toskërisht. - [Tiranë]: Botim iMinistris s'Arsimit ; Firenze:Shtëpija Botuese Marzocco,1942. - 155 f. ilustr. ; 20 cm.

Këndim për shkollat fillore:Reshti i IV / V. A. P.(inic.). -Korçë: Shtypëtorja et Librëtorja“Korça” Koti e Xoxe, 1918. - 40f. ; 18 cm.

për shkolla fillore tëShqipnis: Klasë e katërt /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer në Tiranë, 1922. -[Tiranë]: Botim i Ministriss'Arsimit, 1922. - 269 f. ; 19 cm.

për shkolla fillore tëShqipnis: Klasë e katërtë /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer në Tiranë, 1922. -Shtypi i dytë. - Tiranë: Botim iDrejtoris së P. t'Arsimit, 1926. -200 f. ; 22 cm.

për shkolla fillore tëShqipnis: Klasë e katërt /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer në Tiranë, 1922.-Shtypi i tretë. – [Tiranë]: Botim iMinistris s'Arsimit,1928.- 232 f.; 19 cm.

Këndime

Këndime

Këndime:

Këndime:

Këndime

Koti, Dhori G.

Koti, Dhori G.

Libër

Libër

Libër

Libë

Libër

Libër

Libër

Libër

Pula, V. A.

Këndime

Këndime

Këndime

22 23


Bukurije HALITI

Mësimdhënësi krijues

Këndime

Këndime

Koti, Dhori G.

Koti, Dhori G.

Libër

Libër

Libër

Libër

Libër

Paparisto, Dhimitër



Libër

Libër

Libër

Logoreci, Mati

Rreze

Rreze

Te praku

Te praku

Bota

për shkolla fillore tëShqipnis: Klasë e katërt /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer në Tiranë, 1922. -Shtypi i katërt. - Tiranë: Botim iMinistrisë s'Arsimit, 1933. - 215f. ; 21 cm.

për shkollat fillore tëShqipnis: Klasë e katërt /H a r t u e m p r e j K ë s h i l l i tArsimuer në Tiranë, 1922. -Shtypi i pestë. - Tiranë: Botim iMinistrisë s'Arsimit, 1934. - 238f. ; 22 cm.

Këndim: Për reshtin e IV /D h o r i G. Ko t i . - Ko r ç ë :Shtypëtor ja [dhe] Librëtor ja“Korça” Koti [dhe] Xoxe, 1919.- 48 f. ; 16 cm.

Këndim: Për reshtin e IV /Dhori G. Koti. - Korçë: Shtyp.[dhe] Libraria Dhori Koti, 1921.- 56 f. ; 20 cm.

këndimi për shkollatfillore të Shqipnis: Klasa ekatë r t . - T i ranë : Bot im iMinistrisë s'Arsimit ; ShtëpijaBotonjëse “Kristo Luarasi”,1937. - 192 f.: ilustr.: 1 fl. portr. ;24 cm.

këndimi për shkollatfillore të Shqipnis: Klasa ekatë r t . - T i ranë : Bot im iMinistrisë s'Arsimit ; ShtëpijaBotonjëse “Kristo Luarasi”,1938. - 192 f.: ilustr.: 1 fl.portr. ;23 cm.

këndimi: Klasa e katërtfillore. - Tiranë: Ministrija eArsimit ; Shtëpija Botonjëse“Kristo Luarasi”, 1939. - 206 f.:ilustr. ; 23 cm.

leximi: Klasa e katërtë. -[Tiranë]: Botim i Ministrisës'Arsimit ; Firenze: ShtëpijaBotuese Marzocco, 1940. - 235f.: ilustr: 2 fl. portr. ; 20 cm.

këndimi: Klasa e katërtë. -[Tiranë]: Botim i Ministriss'Arsimit ; Firenze: ShtëpijaBotuese Marzocco, 1942. - 245f.: ilustr. ; 20 cm.

Këndime për rendin e pestë tëshkollavet fillore / DhimitërPaparisto, S[ulë] Harri. - Tiranë:Botim i Ministris s'Arsimit,1927. - 222 f. ; 21 cm.

Këndime për rendin e pestë tëshkollavet fillore / Dh[imitër]Paparisto e S[ulë] Harri. -Botim' i dytë. - Tiranë: ShtëpijaBotonjëse “Luarasi”, 1932. -203 f.: ilustr. ; 21 cm.

Këndime për rendin e pestë tës h k o l l a v e t f i l l o r e /Dh[Paparisto] e S[ulë] Harri. -Bot im' i katër t . - Tiranë:Shtëpi ja Botonjëse “KristoLuarasi”, 1935. - 256 f.: ilustr. ;23 cm.

këndimi: Klasa e pestëfillore. - Tiranë: Ministrija eArsimit, 1939.- 246 f.: ilustr.: 2fl. portr. ; 23 cm.

leximi: Klasa e pestë. -[Tiranë]: Botim i Ministrisës'Arsimit ; Firenze: ShtëpijaBotuese Marzocco, 1940. - 223f.: ilustr.: 2 fl. portr. ; 20 cm

këndimi: Klasa e pestë. -[Tiranë]: Botim i Ministriss'Arsimit; Firenze: ShtëpijaBotuese Marzocco, 1942.- 264f.: ilustr. ; 20 cm

Libër leximi për shkolla tëmjesme / Mati Logoreci. - Epara dorë. - Shkodër: Botuemprej Komisis Letrare Shqype,1920. - 196 f. ; 21 cm.

drite: Libër leximi përklasën e tretë e të katërt të kursitt'ulët / mbledhë e punue nënkujdesin e Ernest Koliqit, ngaKarl Gurakuqi e Kolë Kamsi. -Ti ranë : Bot im i Minis t r i ss'Arsimit, 1941. - 538 f. ; 22 cm.

drite: Libër leximi përklasën e tretë e të katërt të kursitt'ulët / mbledhë e punue nënkujdesin e Ernest Koliqit ngaKarl Gurakuqi e Kolë Kamsi. -Botim II. - Tiranë: Botim iMinistris s'Arsimit, 1943. - 533f. ; 20 cm.

i jetës: Libër leximi përklasën e parë e të dytë të kursitt'ulët / mbledhë e punue nënkujdesin e Ernest Koliqit ngaKolë Kamsi e Karl Gurakuqi. -Ti ranë : Bot im i Minis t r i ss'Arsimit, 1940.- 449 f. ; 21 cm.

i jetës: Libër leximi përklasën e parë e të dytë të kursitt'ulët / mbledhë e punue nënkujdesin e Ernest Koliqit ngaKolë Kamsi e Karl Gurakuqi. -Botim i dytë. - Tiranë: Botim iMinistris s'Arsimit, 1942. - 430f. ; 21 cm.

Shqiptare: Libër Leximipër kursin e naltë të Shkollavettë Mesme / mbledhë e punuenën kujdesin e Ernest Koliqitnga Aleksandër Xhuvani, KarlGurakuqi, Kolë Kamsi dheEkrem Çabej. - Tiranë: Botim iMinistris s'Arsimit, 1943. - 615f. ; 21 cm.

POEZI

24 25

MBRETËRESHË ZEMRE

(Nënës-Mësueses)

Sa e sa stinëlotove për lotin timMbretëreshë zemreedhe këtë marspo më pretatyte guri i vatrësmë thërret pareshturzë burri i tatëssa Pranveras'më sollën te Tioj Helenë e bukurAh!ç'më kaploi malli për Typër buzëqeshjen e luleveqë dimrat m'i kanë ngrirëe di se të mungojedhe Vjollcës me sy pranverei mungon aroma imeedhe këtë festëzë yti ethshëm kumbonpër prangatqë sjellin prangae shtrëngatënqë sjell shtrëngatëas këtë stinëAgimi s'agon në shtratin e lirisëvetëm hija e tij të djegbrenda saj fshihet pikëllimiTi pret, prete në heshtje fletndoshta këtë PranverëShpresa s'fundoset në humnerë


Shahbaze Vishaj

LULE ZEMRE

( Nënës - Mësueses)

Nuk të braktisao Nënëbesomëatë ditë Marsishikimi më mbeti kah Titash e njëmbëdhjetë Pranveranuk ta putha ballinas shtatin s'ma mbuloveatynë shtratin e lumturisëfle kujtimi, loti, mallisa jam përmallupër kullën, fjalën, zjarrinndoshta këtë festëdo të pushojë kënga e vajtimite cila tash e sa stinët'i ka venitur lulet e zemrësdo të kthehemnë thesin pa ëndrra jetenë Marsin tjetërdo të takohem me Tynënë, motër, mësuesenë muranën e qëndisurme buqeta lulesh të kuqe

PENTAGARAMI I THYER

(Për Nënën dhe Mësuesen)

Çdo mars në hartën e zemrës sateflet loti, malli, dashuria, zjarrinë pentagramin e thyer te jetës simekafshon melodi vetmie çdo ditë përTy pëlcet kujtimi kujtimi, qëtakohet me kullën, fjalën, lumin,valën buzëqeshjet tonaashtu të vyshkura vriten ngaçmenduri të kohës sa e sa herëmallkova ata që natën e lanë pahënë e Yllkën pa nënëDrenin e lanë pa nusee Gresën pa mësuese mallkova ataqë Pranverat m' i veshën me ngjyrëpikëllimi e copëza eshtrashm' i mbuloi sërish bloza e tymipër çfarë të shkruaj, sontekur vargu ngacmon heshtjene lotët flasin për Ty, nënë- mësuesepër Ty,që shtegtove Ëndrrës së Fshehuratë mars pika gjaku numërovanë damarët e prerënë sy të këndonte liria e në ballëe pafjetura fjalë sot, hijen tëndekërkojnë këndet e truallite fjalën e ëmbël Mësuesenxënësit në klasë, e korridorittani, kudo malli ndez shpirtine riga loti pikojnënë pentagramin e thyer të jetës sime

Bukurije HALITI

Fotogaleria

26 27

Shkolla e mesme “American Canyon” mban me krenarititullin si model i arkitekturës innovative.

Shkolla e Mesme “Diamond Ranch”, ka kushtuar 80milion $ dhe falë arkitekturës së veçantë që ka, ështëshfaqur edhe në filma dhe reklama.

Shkolla e Mesme “Marcel Sembat” në Francë ështëshkolla e gjelbër më e bukur në botë.

Shkolla e Mesme “Stadium” në Washington fillimisht undërtua për të qenë hotel, por u dogj dhe më pas kur urindërtua, u mendua për shkollë. Duke i qëndruar besnikemrit, ajo ka një stadium fantastik me pamje panoramikembi det.

Shkolla e mesme “Central” në Los Angeles e ndërtuarmbi artet vizuale dhe ato të performuarit, ka një kullëunike, 7 ndërtesa dhe një koncept dizajni që ka si simbolshenjat e arkitekturës.

Shkolla e mesme ndërkombëtare “Concordia”, nëShanghai, është dashur rreth 10 vjet që të përfundohet.Përfshihen në të kopshte shplodhëse si dhe një mur ijashtëm për ngjitje.

Arsimi nëpër botë

Shkollat e mesme më moderne në botë

u prezantuan 9 titujt e parë të librave shkencor …...revistë e përmuajshme, nr. 15, viti i i,...

Documents