udruženja građana “demokratija organizovanje...

Završni izvještaj 2012. godine Udruženja građana “Demokratija Organizovanje Napredak” 1

Godišnji izvještaj 2012.

Udruženja građana “Demokratija Organizovanje Napredak”

Prijedor, decembar 2012. godine

Završni izvještaj 2012. godine Udruženja građana “Demokratija Organizovanje Napredak”

2

„Ja, volim svoj grad

i

gradim svoju zajednicu“


3

Uvodna riječ Zadovoljstvo mi je da predstavim Godišnji izvještaj o aktivnostima i finansijskom poslovanju Udruženja građana “DON” za 2012. godinu. Drago mi je da imam priliku da javnosti ponudim na uvid pregled svih dostignuća našeg Udruženja u toku prošle godine, u širokom obimu aktivnosti, kroz programske oblasti: Rad na jačanju civilnog društva, Rad na humanitarnim, volonterskim i edukativnim ciljevima, Rad na ekonomskom osnaživanju građana, Rad na građenju zajednica, Rad na zaštiti potrošača, Rad na praćenju izbornog procesa. Ovaj izvještaj predstavlja najvažnije izazove sa kojima se suočilo civilno društvo u BiH u protekloj godini, i koji su bili impuls za neke od ključnih inicijativa koje je pokrenuo “DON”, uključujući organizovanje građana za rješavanje problema na lokalnom nivou, monitoring rada tužilaštava, izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi, saradnji poslovnog i neprofitnog sektora, aktivnom uključenju mladih u volonterski rad, građenju zajednica, zaštiti potrošača, praćenju izbornog procesa i realizaciju društveno korisnih aktivnosti, Uporedo sa implementacijom svojih osnovnih aktivnosti, “DON” investira u dalji razvoj svojih ljudskih resursa. Većina našeg osoblja je prošla kroz sveobuhvatan i intenzivan program izgradnje kapaciteta (ukupno 448 sata edukacija tokom 2012. godine, što iznosi 56 sati edukacije prosječno po zaposleniku. Ovaj program je obuhvatio teme poput NVO standarda kvaliteta, treninga za trenere, pisanje projekata za EU, finansijsko izvještavanje, upravljanje projektom, i slično. Ovakav način rada i preduzimanja određenih mjera omogućile su da uspješno ostvarimo svoj plan za 2012. godinu, kao i da se pripremimo za uspješnu realizaciju plana u 2013. godini. „DON” je tokom godine koja je iza nas kao član nekoliko domaćih mreža i asocijacija: Mreža Sporazum plus, Mreža pravde, Mreža mira, Mreža za podršku građanskom nadgledanju izbornog procesa dao svoj doprinos u razvoju i radu istih. Tokom naredne godine, „DON” će nastaviti sa provođenjem svoje misije i glavnih ciljeva, koji su zacrtani na osnovu dostignuća i naučenih lekcija iz prošle godine. Za tu namjenu smo razvili niz projekata i drugih aktivnosti čiji je glavni cilj da na odgovarajući način, uz kreativan i inovativan pristup, odgovorimo na najvažnije savremene izazove izgradnje demokratije i civilnog društva u našoj zemlji. Posebno važan dio plana za 2013. godinu je dalje unapređenje znanja i vještina zaposlenih u “DON”-u. Najvažniji dio svake organizacije su ljudi koji rade za nju. Zbog toga želim da se posebno zahvalim svim našim zaposlenicima, volonterima i saradnicima koji su doprinijeli ostvarenju rezultata koji su predstavljeni u ovom izvještaju. Tokom 2012. godine smo nastavili sa dobrom praksom rada na dobrovoljnim humanitarnim aktivnostima, prvenstveno putem organizovanja humanitarnih akcija prikupljanja hrane i odjeće za naše sugrađane, putem „DON”-ovog Lokalnog volonterskog servisa.


4

Mnoge aktivnosti ne bi se mogle provesti da nije bilo ljudi koji su prepoznali naše kvalitete i naš rad, te ovom prilikom izražavam zahvalnost svim našim donatorima, domaćim, stranim i međunarodnim vladinim i privatnim agencijama i fondacijama koje su finansijski podržali aktivnosti našeg Udruženja u 2012. godini. Takođe želim da srdačno zahvalim našim brojnim saradnicima i partnerskim organizacijama iz cijele BiH za podršku, posvećenost i entuzijazam u inicijativama koje zajedno preduzimamo, nadajući se nastavku i proširenju saradnje u budućnosti.

Murisa Marić

Izvršna direktorica UG „DON“


5

ISTORIJA UDRUŽENJA I PREZENTACIJA NAJVAŽNIJIH USPJEHA

OSNOVNE INFORMACIJE I PODACI O UDRUŽENJU PROFIL UDRUŽENJA Udruženje građana “DON” osnovano je 1997. godine, a nakon godinu i po rada kao neformalno Udruženje registrovan je kod nadležnog suda u Banja Luci 28.12.1998.god. pod brojem: Rg-214/98. U skladu sa Zakonom o udruženjima i fondacijama RS, izvršena je preregistracija i usklađivanje sa Zakonom 29.04 2002. godine pod brojem F-1-71/02, da bi se 05.02.2008. godine kod Osnovnog suda u Banja Luci izvšio upis promjene u jedinstvenom registru udruženja građana izmjene i dopune Statuta UG “DON”. MISIJA UG “DON” “DON” svojim aktivnostima usmjerenim ka pojedincu, grupama građana i institucijama u saradnji sa drugim organizacijama, koristeći metode opšteg i stručnog osposobljavanja, organizuje i uključuje građane u društvene tokove i ekonomski razvoj zajednica”. VIZIJA UG "DON-a" “Čovjek u centru stabilne, socijalno pravedne Države BiH” KORISNICI Građani kroz MZ Volonteri Potrošači Zaposleni Aktivisti Lokalne uprave Udruženja potencijalni partneri Država Donatori Privredni sector


6

VRIJEDNOSTI “DON” se u svom radu rukovodi osnovnim principima: optimizmom, predanošću, i kreativnošću. Prepoznati smo kao stabilan, odgovoran i pouzdan partner koji želi efikasno, istrajno i uticajno djelovati u zajednici. PROGRAMSKI CILJEVI, ZADACI I DJELATNOSTI UDRUŽENJA SU: Rad na jačanju civilnog društva Rad na humanitarnim, volonterskim i edukativnim ciljevima, Rad na ekonomskom osnaživanju građana, Rad na građenju zajednica, Rad na zaštiti potrošača, Rad na praćenju izbornog procesa,

STRUKTURA ORGANIZACIJE


7

OSVRT NA NEKE OD AKTIVNOSTI U 2012. GODINI

Prisustvo obilježavanju 15 godina rada „Pokreta potrošača“

Svečano otvaranje Lokalnog volonterskog servisa

Okrugli sto „Značaj srednjeg stručnog

obrazovanja“

Trening na temu Izbora Jahorina, CCI

„Kamp dječijih osmijeha 2012 Konferencija Monitoring izbornog procesa

Festival „Moje zanimanje“ Prvi sajam volontiranja UNDP LOD II Prezentacija projektnih rezultata


8

RAD NA HUMANITARNIM, VOLONTERSKIM I EDUKATIVNIM

CILJEVIMA U 2012. GODINI U okviru svog strateškog programa, Udruženje „DON“ već dugi niz godina svoje aktivnosti usmjerava ka pojedincima, grupama građana i institucijama gdje u saradnji sa drugim organizacijama, koristeći metode opšteg i stručnog osposobljavanja pomaže razvoj volonterizma i humanitarnog rada. Već dugi niz godina akcenat stavljamo na rad sa mladima. Kroz različite projekte neformalne edukacije, promocije volonterizma i aktivizma, promovisanja prava mladih, prenošenja znanja i iskustava, razvijanja kreativnosti, socijalizacije mladih različitih multietničkih

grupa, mladima pružamo priliku da kroz razne aktivnosti razviju sebe i svoje društvene sposobnosti i da se svojim radom uključe u društvene tokove i ekonomski razvoj zajednice u kojoj će njihova prava biti priznata i ostvarena. Nastavljajući dugogodišnje djelovanje u okviru ovog strateškog programa, „DON“ je u 2012. godini realizovalo 4 projekta: - „Kamp dječijih osmijeha 2012.“ - „Šansa za vašu budućnost“ - „Rastimo i učimo zajedno“ - „Volonteri čine promjene”


9

PROJEKAT: „Kamp dječijih osmijeha 2012“ DONATOR: Fondacija ArcelorMittal TRAJANJE: 01.05.2012. - 31.05.2012. U okviru projekta „Kamp dječijih osmijeha 2012.“, omladinsko naselje na Benkovcu (Nacionalni park „Kozara“) je ponovo dobilo omladince. Aktivnostima koje su se realizovale u petodnevnom boravku djece smo promovisali školu u prirodi kroz interaktivne pristupe u nastavi. Preko 200 djece iz četiri osnovne multietničke škole sa područja opštine Prijedor i oko 70 domaćih i inostranih volontera je boravilo u prirodi i istovremeno učilo, zabavljalo i rekreiralo se. Tokom kampa putem interaktivnih radionica djeca su razvijala svoje kreativne sposobnosti, te smo promovisali aktivizam i volonterizam, u cilju socijalizacije djece iz različitih etničkih grupa. Nova prijateljstva, planovi za naredni kamp samo su dio aktivnosti, a manekenske kreacije od recikliranog materijala, karaoke, novinarske zgode i nezgode, uključenje u saobraćaj dječijim omiljenim prevoznim sredstvom biciklom, sportska nadmetanja, ekološka predstava te kreativne radionice izrade nakita i predmeta od gipsa zaokupile su pažnju kako djece tako i njihovih nastavnika svih pet dana. Koliko je bilo divno biti dio ove velike ekipe pune osmjeha govori i podatak da nijedno dijete svih pet dana nije izostalo sa kampa, pa čak ni ona djeca koja su imala i neke od zdravstvenih problema koje smo sa kampa odvodili kući, sutradan su se vraćala i pokazivala koliko su značajne ovakve vrste aktivnosti za mladi naraštaj. Brigu o mladima i svoje volontersko učešće u radu kampa uzelo je i 12 ljudi iz Belgije, Indije, Brazila, Kine, Češke, Rumunije, Ukrajine, Njemačke i Argentine koji su inače radnici Kompanije ArcelorMittal, koja razvija volonterizam kroz društveno odgovorno poslovanje.


10

PROJEKAT: „Šansa za vašu budućnost“ DONATOR: Fondacija ArcelorMittal Prijedor TRAJANJE: 01.02.2012. - 31.05.2012. Drugu godinu za redom „DON“ je implementirao projekat u cilju jačanja i promovisanja društvene uloge mladih u prezentaciji srednjeg stručnog obrazovanja u gradu Prijedoru. Realizacijom aktivnosti u okviru projekta „Šansa za vašu budućnost“ organizovan je jedinstveni Festival stručnih zanimanja putem kojeg su učenici srednjih škola grada Prijedora preko svojih projekata prezentovali svoju kreativnost i važnost radničkih zanimanja te ujedno motivisali mlade da krenu njihovim stopama. Festival je bio odlična prilika i za sve mlade ljude koji su radili na svojim projektima da pokažu kako se odličnim spojem teorijskog znanja i praktičnog rada može i u budućnosti promovisati srednje stručno obrazovanje sa akcentom na radnička zanimanja od kojih danas mnogi mladi ljudi bježe. Realizacija aktivnosti samo u ovoj godini obuhvatila je 6 srednjih i 10 osnovnih škola sa područja našeg grada uz direktno uključenje 799 učesnika kako učenika tako i nastavnog osoblja. Spoj edukativnog, praktičnog ali i takmičarskog pokazao se kao dobar motiv za rad mladih. Velika posjećenost od strane građana Festivalu radničkih zanimanja, kao i vrijedne nagrade koje su učenici donijeli u svoje škole, svakako su dobar primjer da se mladi mogu animirati na rad i učešće.

Festival “Moje zanimanje“

Prezentacija srednjih škola i obrazovnih profila učenicima osnovnih škola u Prijedoru


11

PROJEKAT: „Rastimo i učimo zajedno“ DONATOR: Fondacija ArcelorMittal Madrid TRAJANJE: 01.09.2012. - 31.12.2012. Koliko je značajan rad sa mladima i koliko mogućnsoti donosi govori i naš drugi projekta čiji je cilj bio da se kroz bavljenjem sportom djeca orjentišu ka zdravijem načinu života, a samim tim i sportskom načinu razmišljanja, te time unaprijedi njihov način i kvalitet života. U okviru realizacije aktivnosti organizovane su mnoge edukativne aktivnosti i sadržaji, kako za djecu tako i za njihove roditelje. Shodno postavljenim ciljevima, realizacija projekta se pokazala izuzetno uspješnom, pogotovo iz razloga što su ovaj put ciljna grupa bila djeca čiji roditelji nemaju mogućnosti da im priušte bilo koju plaćenu školu sporta. Broj djece koja su željela biti dio ove priče daleko je veći od planiranog, što ukazuje na potrebu za razradom ovakvih i sličnih aktivnosti, te je utemeljio osnove za nadgradnju u daljem radu sa djecom. Promocija aktivnosti je imala svoj epilog na gradskom stadionu u Prijedoru, kada smo promovisali dio programskih aktivnosti javnosti i medijima, uz prigodan kulturni program.

Rastimo i učimo zajedno

Osmijeh djece nam je na prvom mjestu

Promocija programskih aktivnosti


12

PROJEKAT: „Volonteri čine promjenu“ DONATOR: OKC TRAJANJE: 01.05.2012. - 31.12.2012. Udruženje "DON" već dugi niz godina radi na okupljanju volontera kroz različite programe i kroz različite vidove akcija. U sklopu programa rada na humanitarnim, volonterskim i edukativnim ciljevima u 2012. godini smo postali dio porodice Lokalnih volonterskih servisa pod nazivom "Volonteri čine promjenu". Kao i mnogi drugi program i ovaj je pomogao regrutaciji novih volontera te se cifra povećala za dodatnih 66 volontera. U toku 2012. godine provedeno je niz aktivnosti usmjerenih na volonterski rad i jačanje volonterske infrastrukture. Tokom godina rada sa volonterima prihvatili smo sve promjene koje ovakvi programi donose, a oni se upravo odnose na kontinuirano regrutovanje novih volontera koji se u LVS-u zadržavaju prema vlastitim interesima. Naš kontinuirani rad doprinio je razvoju LVS-a u kojem je proširen krug ljudi od mladih do srednje generacije koji su uključeni u volonterske aktivnost. Šta je to Lokalni volonterski servis (LVS)? Lokalni volonterski servis (LVS) je struktura koja radi na razvoju i implementaciji kvalitetnog sistema volonterskog menadžmenta i koja kroz ovaj sistem daje doprinos u rješavanju problema u lokalnoj zajednici kroz uspostavljanje balansa između ponude i potražnje za ljudskim resursima (volonterima). Koja je uloga LVS-a u lokalnoj zajednici? U saradnji sa javnim institucijama i nevladinim organizacijama kreira i implementira

kvalitetne lokalne volonterske programe na osnovu identifikovanih potreba lokalne zajednice i potencijalnih korisnika programa.

Vrši regrutaciju volontera i evidenciju svih volontera u bazi podataka, te po potrebi obezbjeđuje njihovu kvalitetnu pripremu, dodatnu edukaciju, superviziju, monitoring i evaluaciju realizacije programa, kao i zakonitost angažovanja volontera.

Podiže kapacitete javnih institucija i nevladinih organizacija u cilju uspostavljanja

jedinstvenog kvalitetnog i efikasnog volonterskog menadžmenta. U saradnji sa javnim institucijama i nevladinim organizacijama generalno promoviše i

razvija volonterizam, te zajedno rade na uspostavljanju volonterske politike i mjera podrške u saradnji sa lokalnim vlastima.


13

Ko su korisnici lokalnog volonterskog servisa? Svi građani lokalne zajednice zainteresovani za volontiranje (volonteri). Sve nevladine organizacije i javne institucije (neprofitnog karaktera) zainteresovane

za uključenje volontera u svom radu (organizatori volonterskih usluga).

Sve grupe korisnika koje imaju direktnu ili indirektnu korist od pružanja volonterskih usluga, kao što su socijalne ugrožene kategorije, stare osobe, osobe sa posebnim potrebama, itd. (korisnici volonterskih usluga).

Cjelokupna lokalna zajednica koja putem volonterskih usluga rješava identifikovane probleme korisničkih grupa.

U toku 2012.god. 264 “DON”-ovih volontera kroz različite programe ostvarilo je 1421 volonterskih sati.

Novogodišnja humanitarna akcija „Pomozimo siromašnoj djeci Prijedora“

Obilježavanje Međunarodnog humanitarnog dana

Međunarodni dan volontera Posjeta Opštoj bolnici Prijedor


14

RAD NA ZAŠTITI POTROŠAČA U 2012. GODINI


15

PROJEKAT: „I mladi su potrošači“ DONATOR: Ministarstvo trgovine i turizma RS TRAJANJE: 01.01.2012. - 30.04.2012. Udruženje građana „DON“ je aktivno od 2008. godine u svoj rad uvelo kao strateški programa oblast zaštite potrošača. Kao jedno od sedam smo registrovanih Udruženja za zaštitu potrošača registrovano pri Kancelariji za zaštitu potrošača, Ministarstva trgovine i turizma Vlade Republike Srpske. U godini iza nas Udruženje je u sklopu redovnih aktivnosti na zaštiti potrošača vršilo kontrolu cijena osnovnih životnih namirnica svakog mjeseca u četiri trgovačka centra u Prijedoru. Poređenjem i praćenjem kretanja cijena u odnosu na prethodni mjesec pružamo priliku našim sugrađanima kao i svim građanima u BiH da budu informisani o kretanju osnovnih životnih namirnica. Praćenje izdavanja fiskalnih računa potrošačima kod svih pružaoca usluga, kontrola sezonskih sniženja i rasprodaja u Prijedoru i gradovima prijedorske regije samo su dio aktivnosti kojima „DON“ pomaže potrošačima. Od početka rada na zaštiti potrošača udruženje pruža pravnu pomoć građanima u slučaju kršenja potrošačkih prava od strane trgovaca i pružaoca usluga. Iz godine u godinu, naš rad prepoznaju mnogi sugrađani, ali i građani iz drugih opština i regija (Istočno Saarjevo, Foča, Trebinje), koji nam se obraćaju sa potrošačkim prigovorima, a kojima je udruženje pomoglo da riješe spor sa trgovcima ili pružaocima usluga, svakim danom sve je veći. U 2012. godini broj građana kojima su bila ugrožena potrošačka prava i koji su potražili pomoć u udruženju je 331. Od toga se pismenim putem žalilo 42 potrošača, a telefonski 299. Za potrebe boljeg informisanja građana o potrošačkim pravima sve aktivnosti vezane za zaštitu potrošača se objavljuju na sajtu Udruženja. Redovni smo sagovornici sa novinarima Nezavisnih novina i Blica koji su u svojim tekstovima o zaštiti potrošača redovno, svake sedmice, objavljivali izjave i podatke o istraživanjima UG „DON“-a. Lokalne novine Kozarski Vijesnik redovno objavljuju svaku aktivnost vezano za zaštitu potrošača. Naš rad prepoznali su i elektronski mediji te se iz Prijedora redovno objavljuju prilozi u potrošačkom magazinu Bar cod na BHT, kao i u emisiji Računica koju realizuje RTRS. U Republici Srpskoj je od januara 2012. godine stupio na snagu Zakon o zaštiti potrošača Republike Srpske. Za potrebe boljeg informisanja građana o novom Zakonu o zaštiti potrošača i načinu ostvarivanja potrošačkih prava putem info štandova koje gotovo redovno organizujemo najmanje jednom mjesečno, podijeljeno je preko 1000 komada promotivnih materijala građanima prijedorske regije. Obrazovne institucije su važna karika u zaštiti potrošača, ali do sada nisu bile aktivno uključene u ovu oblast. Tim povodom „DON“ je za potrebe većeg uključenja i ostalih aktera


16

koji su definisani i novim Zakonom, realizovao projekat „I mladi su potrošači“ koji je podržan od strane Ministarstva trgovine i turizma Vlade Republike Srpske. U sklopu projekta održana su predavanja učenicima i nastavnom osoblju u osnovnim i srednjim školama Prijedora, Novog Grada, Kostajnice i Kozarske Dubice. Predavanjima je bilo obuhvaćeno oko 1500 učenika, a podijeljeno je isto toliko brošura i lifleta sa osnovnim uputstvima na koji način potrošači mogu ostvariti svoja potrošačka prava. Među mladim učesnicima vladalo je veliko interesovanje te je po prvi put organizovano i kviz takmičenje koliko znamo o zaštiti potrošača u koji su bile uključene sve škole iz navedenih opština, učesnice projekta. Završno takmičenje pokazalo je da mladi žele da uče i budu informisani, te da im je ova oblast veoma interesantna i životno važna.

Projekat zaštite potrošača u 2012. godini Predavanja po školama na temu zaštite potrošača

Projekat zaštite potrošača u 2012. godini Regionalno takmičenje srednjih škola


17

RAD NA PRAĆENJU IZBORNOG

PROCESA U 2012. GODINI Nadgledanje izbora od strane građana predstavlja važan faktor u razvoju demokratskog društva. U velikom broju zemalja građani okupljeni u nestranačkim, nevladinim organizacijama uključuju se u izborne aktivnosti i svojim učešćem utiču na razvoj civilnog društva. Nestranačko nadgledanje izbora je jedan od preduslova za fer i poštene izbore. Učešće građana, transparentnost i otvorenost izbornog procesa omogućavaju i uslovljavaju razvoj demokratskog društva. Udruženje „DON“ radi već četrnaest godina na praćenju izbornog procesa koji je i jedan od strateških ciljeva našeg Udruženja. Svoj rad baziramo na animiranju građana da izađu na izbore i da na ovaj način biraju političke predstavnike koji će ih predstavljati. Organizovanjem foruma kandidata želimo da građanima omogućimo prliku da u direktnom razgovoru sa predstavnicima političkih partija dođu do saznanja koji politički predstavnici mogu da adekvatno odgovore na potrebe građana. Praćenjem izbornog procesa odnosno samim

nadgledanjem izbora od strane građanskih posmatrača želimo osigurati regularnost izbornog procesa te vratiti povjerenje građana u isti. Pored toga cilj nam je da uspostavimo dobru saradnju sa organizacijama civilnog društva koje se bave praćenjem izbornog procesa, te smo u prošloj godini osnovali neformalnu Mrežu za podršku građanskom nadgledanju izbornog procesa „Karika“, koja je u 10 opština provodila kampanju animacije građana da izađu na izbore. U 2012 godini naše Udruženje provelo je četiri projekta vezano za rad na praćenju izbornog procesa:

1. „Zaštiti svoje pravo da glasaš“ 2. „Građani u procesu izbora“ 3. „Monitoring lokalnih usluga:

organizacije civilnog društva (OCD), građani i lokalne vlasti zajedno do boljih usluga“ - Prijedor

4. „Monitoring lokalnih usluga: organizacije civilnog društva (OCD), građani i lokalne vlasti zajedno do boljih usluga“ - Bosanska Krupa


18

PROJEKAT: „Zaštiti svoje pravo da glasaš“ DONATOR: Balkan Trust for Democracy TRAJANJE: 01.05.2012. - 31.12.2012. Kroz ovaj projekat mladi srednjoškolci iz pet opština Unsko-Sanskog Kantona su uvidjeli razliku između stranačkih tribina na kojima se predstavljaju samo kandidati jedne stranke i foruma kandidata koji su održani u okviru projekta na kojima su istovremeno učestvovali kandidati različitih političkih subjekata, te su imali mogućnost da uporede različite programe za rješavanje njihovih problema. Nakon održanih izbora utvrđena je povećana izlaznost na lokalne izbore mladih koji prvi put trebaju izaći na izbore u sredinama u kojima je provođen projekat. U razgovoru sa učenicima smo saznali da im niko do sada nije pričao o značaju lokalne vlasti za građane, te su oni imali pogrešnu sliku o tome. Učenici su nam također rekli da su do sada mislili da na izbore trebaju izaći samo oni građani koji pripadaju nekoj stranci. Kroz projekat su saznali da je to dužnost i obaveza svih građana i da kandidate biraju na osnovu njihovih kvaliteta, a ne na osnovu stranačke pripadnosti.

Bihać Forum kandidata

Velika Kladuša Kampanja „IzaBeri svOju perRspektIvu“

Bužim Kampanja „IzaBeri svOju perRspektIvu“


19

PROJEKAT: „Građani u procesu izbora“ DONATOR: Centri civilnih inicijativa TRAJANJE: 01.06.2012. - 30.11.2012. Polazeći od inicijative iskazane unutar projekta „Građani u procesu izbora“, a u želji da povećaju povjerenje građana u izborni proces u 10 ciljanih opština u Bosni i Hercegovini i unaprijede njihove sposobnosti da izaberu najbolje kandidate za predstavnike vlasti, OCD okupljene oko Udruženja „DON“ osnovale su neformalnu Mrežu za podršku građanskom nadgledanju izbornog procesa pod nazivom „KARIKA“. Članice Mreže zajednički su radile na ostvarenju ciljeva: Stvaranju preduslova za povećano učešće građana u procesu predizbornih, izbornih i postizbornih aktivnosti i motivaciji građana za izlazak na izbore. Kao rezultat djelovanja Mreže smanjen je broj nevažećih listića, te povećana izlaznost građana na lokalne izbore. Naš dobar rad i značaj provedenog projekta prepoznalo je Vijeće Evrope koje u saradnji sa Školom za političke studije Vijeća Evrope u BiH i Centralnom Izbornom Komisijom BiH, te nas je pozvalo da učestvujemo u program u okviru kojeg je pokrenuta inicijativa za edukacije predstavnike nevladinih organizacija koji će u vrijeme izbora obavljati funkcije posmatrača i edukovati posmatrače u cilju otklanjanja nedostataka jače uloge NVO sektora i civilnog društva u Izbornom procesu. Ove aktivnosti imaju za cilj doprinijeti transparentnijim i regularnijim izborima, te unapređenju demokratskih vrijednosti društva.

Konferencija Monitoring izbornog procesa

Forum kandidata za gradonačelnika Bijeljine


20

PROJEKAT: „Monitoring lokalnih usluga: organizacije civilnog društva (OCD), građani i lokalne vlasti zajedno do boljih usluga“ - Opštine Prijedor i Bosanska Krupa“ DONATOR: Centar za promociju civilnog društva TRAJANJE: 01.02.2012. - 30.11.2012. U cilju unapređenja odgovornosti i efikasnosti lokalnih vlasti u BiH u pružanju javnih usluga i zadovoljenju stvarnih potreba građana, Udruženje građana „DON“ je u opština Prijedor i Bosanska Krupa izvršilo ispitivanje stepena zadovoljstva građana, kvalitetom i dostupnošću javnih usluga na lokalnom nivou po posebno razvijenoj PULS metodologiji. Rezultati anketiranja na području ove dvije opštine prezentovani su javnosti i donosiocima odluka sa ciljem unapređenja procesa kreiranja javnih politika na lokalnom nivou usmjerenih na poboljšanje kvaliteta života građana, te je provedena nepristrasna kampanja za lokalne izbore 2012 godine.

Općina Bosanska Krupa Prezentacija rezultata ankete

Medijska kampanja Prezentacija rezultata ankete

Opština Prijedor Prezentacija rezultata ankete


21

RAD NA JAČANJU CIVILNOG DRUŠTVA U 2012. GODINI


22

PROJEKAT: „Partnerstvom do bolje i ljepše lokalne zajednice“ DONATOR: Fondacija ArcelorMittal Prijedor TRAJANJE: 01.12.2012. - 31.12.2012. Na području opštine Prijedor, na polju jačanja civilnog društva, Udruženje građana „DON” Prijedor se pojavljuje kao nezaobilazan faktor. Od strane vlasti prepoznati smo kao relevantan partner prilikom uspostavljanje istinskog i pravog dijaloga kroz koji mogu biti mobilisani svi kapaciteti lokalne zajednice na rješavanju brojnih problema građana. U sklopu svog strateškog pravca, rad na jačanju civilnog društva prepoznajemo se kao predvodnik u promociji i uvođenju važnih društvenih vrijednosti: mira i nenasilja, zašite ljudskih prava, jačanja kapaciteta OCD, prava ranjivih skupina i borbe protiv korupcije. Na direktan i otvoren način demonstriramo vlastitu spremnost da ispunimo očekivanja građana i pružimo potpunu uslugu korisnicima Realizacijom projekta „Partnerstvom do bolje i ljepše lokalne zajednice“ podržanog od strane ArcelorMittal Fondacije Prijedor je radilo na jačanju i promociji lokalnih nevladinih organizacija, koje u većini slučajeva svojim kapacitetima obezbjeđuju podršku i usluge brojnim korisnicima, posebno u lokalnim sredinama. Ono što se dešava u lokalnim zajednicama je da imamo sjajne nevladine organizacije, koje mi zovemo „male“, koje rade vrlo korisne stvari pokreću humanitarne akcije, vode brigu o starima i bolesnima, rade sa djecom sa posebnim potrebama...Vrlo često ove organizacije nemaju ni kapaciteta a ni novca da ojačaju svoj vlastiti rad. Kroz ovaj projekat smo okupili organizacije civilnog društva, privredna preduzeća, predstavnike lokalnih vlasti i medija prezentovali primjere dobre prakse saradnje OCD i privrednih subjekata u cilju vođenja kampanje zagovaranja za poboljšanje saradnje OCD i privrednih subjekata u svrhu omogućavanja kontunuiranog finansiranjra OCD, što će u budućnosti doprinjeti boljem radu OCD i većem razvoju lokalne zajednice kao posljedica rada i partnerstva OCD kao nosioca razvoja i privrednih subjekata.

Završna prezentacija primjera dobre prakse saradnje OCD i

privrednih subjekata

Dodjela mini granta Završna aktivnost projekta


23

PROJEKAT: „Civilno drustvo u akciji za dijalog i partnerstva“ DONATOR: IPA TRAJANJE: 01.01.2012. - 31.12.2013. Cijeli projekat je dizajniran da poboljša i izgradi nove inovativne forme, metode, tehnike, alate i pristupe za efektivniju komunikaciju i saradnju između NVO, lokalnih vlasti i građana, te njihovo ukuljučivanje u donošenje politika i procese donošenja odluka. Akcija podizanja svijesti na lokalnom nivou od strane lokanih partnera pomoći će razumijevanju šire uloge NVO i pomoći im da postane jači partner u dijalogu sa lokalnim vlastima. Izgradnja kapaciteta kroz treninge za NVO i lokalne vlasti na principima demokratskog učešća i EU standardima dobrog upravljanja će rezultovati boljim kapacitetima NVO-a. Uspostavljena komunikacija i interakcija između svih interesnih strana u akciji će dovesti do poboljšanog kreiranja mreža NVO kao jedne od glavnih razvojih potencijala i izvora za uspostavljanje održivog javnog prostora za dijalog kao jedan od osnovnih preduslova za demokratsku stabilizaciju BiH.

Trening i sastanak radne grupe u Bihaću Trening „Vještine komuniciranja i odnosi sa javnošću“


24

PROJEKAT: „Monitoring i procjena stanja postignutih standarda u Republičkom tužilaštvu Republike Srpske, Okružnim tužilaštvima u B. Luci, Bijeljini i Istočnom Sarajevu, uz analizu prakse za period Januar 2010. April 2012.“ DONATOR: YSDP TRAJANJE: 01.09.2011. - 30.04.2012. godine Kvalitet višegodišnjeg rada Udruženja „DON“ nije mogao proći nezapaženo. Veći broj nevladinih organizacija okupljenih oko ideje reforme pravosudnog sistema u BiH, među kojima je i „DON“ osnovao je „Mrežu pravde u BiH“ da bi zajednički dali svoj puni doprinos i u ovom polju. Od 2010.godine, sa početnih 12 udruženja građana i 12 profesionalnih udruženja u sektoru pravde, koja djeluju u četiri strateške oblasti, danas je to Mreža koja okuplja 64 punopravne članice. U sektoru pravosuđa, u periodu 2004-2009.godina pokrenute su značajne reformske inicijative. Ojačana je vladavina zakona u Bosni i Hercegovini kroz pojačanu nezavisnost pravosuđa, odgovornost i učinkovitost. Nakon toga došlo je do značajnih promjena u tužilaštvu, koje su se ogledale u materijalnim, tehničkim i profesionalnim poboljšanjima. Kako bi se izmjerio javni uticaj ovih promjena i unaprijedio rad rukovodnih i administrativnih praksi, “DON” je u partnerstvu sa udruženjem CIPP iz Zvornika, provelo pilot aktivnosti monitoringa četiri odabrana model tužilaštva u Republici Srpskoj, koja se ogledaju u organizaciji i komunikaciji, strateškom planiranju, pristupu informacijama, upravljanju promjenama, itd. Ovdje moramo naglasiti važnost ovog poduhvata jer se po prvi put na ovim našim prostorima dešava da Udruženja građana mogu vršiti monitoring pravosudnih institucija, što je veoma značajno za razvoj sektora pravosuđa, u reformskom procesu, i izgradnji inovativnog pristupa u međusektorskoj saradnji pravosudnih institucija i organizacija civilnog društva u BiH. Kako bi se dobila stvarna slika stanja u tužilaštvu u procjeni postignutih standarda, sprovedeno je istraživanje koje se odvijalo u dvije faze. U prvoj fazi korištene su metode kvalitativnog istraživanja: intervjui u model tužilaštvima sa članovima Timova za upravljanje promjenama, i kvantitativno istraživanje šire javnosti (građana koji dolaze u kontakt sa tužilaštvom, advokata, medija, nevladinih organizacija), putem anketnog upitnika na reprezentativnom uzorku od 100 ispitanika, kako bi se utvrdio i procijenio nivo svijesti, stepen zadovoljstva javnosti prema model tužilaštvima. Prikupljena zapožanja prezentovana su u izvještaju koji je publikovan kao brošura i dostavljena članicama Mreže, tužilaštvima i javnosti. U okviru projekta, udruženja su aktivno djelovala u Mreži pravde u oblasti harmonizacije zakonskih propisa (usmjerenost na ona područja za koja su članice iskazale interes (Medijacija, izrada Zakona o socijalnom neprofitnom stanovanju, izmjene i dopuna Zakona o lokalnoj samupravi/principima lokalne samouprave, vraćanje povjerenja građana u rad


25

pravosudnog sistema). Svoj doprinos u razvoju jedne ovako zančajen Mreže „DON“ i „CIPP“ su dali i putem jačanja kapaciteta članica Mreže organizovanjem treninga na temu Javnog zagovaranja, gdje je izrađen i plan zagovaranja po prioritetnim oblastima. U ovom periodu „DON“ je aktivno učestvovao u pripremi i izradi Priručnika za monitoring u sektoru pravde.

Izvještaj UG „CIPP“ i UG „DON“ „Priručnik za monitoring u sektoru pravosuđa“

Rezultat projekta „Priručnik za monitoring u sektoru pravosuđa“

Radna grupa za javno zagovaranje Radna grupa za izradu priručnika za monitoring

Predstavljanje projekta američkom ambasadoru u BiH


26

RAD NA GRAĐENJU ZAJEDNICA U 2012. GODINI


27

PROJEKAT: „Nove mjesne zajednice za novu lokalnu vlast u BiH“ DONATOR: EIDHR TRAJANJE: 01.01.2012. - 31.12.2013. Udruženje građana „DON“, već 14 godina, kroz strateški program Rad na građenju zajednica, unapređuje kvalitet življenja unutar mjesnih zajednica, odgovarajući na potrebe građana i nudeći nova rješenja za probleme u samoj mjesnoj zajednici. Angažovanjem ljudskih resursa i ostalih izvora podrške u zajednici, kao i podizanjem svjesti građana, doprinjeli smo izgradnji trajne saradnje između predstavnika mjesnih zajednica, lokalne vlasti, privrednih subjekata i drugih aktera, i na taj način osigurali dugoročnu održivost lokalnih građanskih inicijativa, kroz aktivno učešće građana u razvoju lokalnih zajednica. Koristeći dugogodišnje iskustvo rada u mjesnim zajednicama i sagledavanjem potreba građana širom BiH, zajedno sa Centrima civilnih inicijativa, pokrenuli smo inicijativu za izmjenu i dopunu Zakona o lokalnoj samoupravi RS, i Izmjenu i dopunu Zakona o principima lokalne samouprave u Federaciji BiH. Uz podršku preko 50 NVO-a, ova inicijativa poseban akcenat stavlja na izbor rukovodstva mjesnih zajednica, učešće građana putem mjesnih zajednica u donošenju krucijalnih odluka u opštinama, poput donošenja opštinskog budžeta, te u oblastima planiranja, edukacije, kreiranja projekata, informisanja i izvještavanja između opštine, mjesnih zajednica i građana. Mjesne zajednice treba učiniti funkcionalnijim ustanovama kako bi ih građani mogli koristiti u svrhe zbog čega su iste i uspostavljene. Mjesne zajednice bi morale biti mehanizam putem kojega se građani aktivno uključuju u procese donošenja odluka na lokalnom nivou. Ovaj dvogodišnji projekat u 2012. godini kroz organizovanje okruglih stolova po gradovima i regionalnu Konferenciju u Prijedoru, okupio je veliki broj predstavnika gradova i opština, mjesnih zajednica, organizacija civilnog društva i drugih aktera., kojima je prezentovan prijedlog izmjena i dopuna Zakona o principima lokalne Samouprave u Federaciji BiH, kao i prijedlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o lokalnoj samoupravi RS. Dobre prakse i razmjena iskustava predstavnika oba entiteta doprinjela je kvalitetnim prijedlozima za izmjene i dopune Zakona Prijedlozi koji su prikupljeni tokom rasprava uvršteni su u konačnu verziju prijedloga za izmjenu i dopunu Zakona. Civilno društvo kao značajan faktor u radu sa građanima, kao i sami predstavnici mjesnih zajednica uključeni su u sve razgovore i cjelokupnu priču kao ljudi sa terena koji najbolje poznaju lokalne probleme i funkcionisanje mjesnih zajednica, čije mišljenje i viđenje rješenja treba uvažiti i dati im značajno mjesto. Sumirani i obrađeni prijedlozi za izmjene i dopune Zakona oba entiteta, poslali su nadležnim Ministarstvima. U Federaciji BiH je formirana radna grupa za izradu izmjena i dopuna Zakona o principima lokalne samouprave, a u Republici Srpskoj bi Zakon o lokalnoj samoupravi trebao u 2013-oj da bude poslan u Skupštinsku proceduru.


28

Koliko je značajan proces rada sa mjesnim zajednicama u koji je „DON“ uključen govori i podatak da je Narodna Skupština RS u decembru 2012.godine donijela vrlo značajno Uputstvo o izborima u mjesnim zajednicama, što je jedna od značajnih novina, jer će građani imati mogućnost da na transparentan način biraju predstavnike Savjeta.

Okrugli sto u Bosanskoj Krupi

Okrugli sto u Bosanskom Petrovcu

Okrugli sto u Prijedoru


29

PROJEKAT: „Aktivizam mladih za bolji proces pomirenja u ruralnim multietničkim zajednicama“ DONATOR: Američka ambasada u BiH TRAJANJE: 01.10.2011. - 31.7.2012. Od samog osnivanja sada već davne 1997.god., „DON“ se bavi razvojem modela koji promoviše aktivno učešća građana u građenju zajednica u kojima žive. Pronalazeći i nadograđujući modele aktivnog učešća svih skupina koje žive na određenom području „DON“ je za ciljnu grupu u novom programu uključio mlade iz četiri opštine sjeverozapadnog dijela BiH, (Prijedor, Kozarska Dubica, Sanski Most i Bosanski Petrovac) u osam ruralnih multietičnih mjesnih zajednica (Ljubija, Zecovi, Bjelajci, Jošik, Stari Majdan, Pobriježje, Bjelaj i Bravsko). Aktivno uključenje mladih u rad zajednica je prvi problem na koji smo naišli. Postavljalo se pitanje kako ih motivisati da se uhvate u koštac borbe za rješavanje svakodnevnih društvenih, zajedničkih problema koji su prisutni u njihovim sredinama. Okupljanje mladih koji nisu vjerovali da mogu da nešto riješe predstavljalo je izazov, a metodološki pristup korak po korak doveo nas je do aktivnog uključenja u izbor prioritetnih problema koji su značajni za njihov život i koji se mogu riješti u kraćem vremenskom periodu. Ostvareni interaktivni pristup u radu sa grupama mladih koji su predstavljali svoje zajednice, pomogao je da se mobilišu lokalni resursi, izradi Lokalni Akcioni Plan razvoja za period 2012.-2015.godina (koji obuhvata detaljnu socio-ekonomsku analizu mjesne zajednice, swot i pest analizu, strateške pravce i viziju razvoja) te razradi detaljan plan aktivnosti za 2012.godinu sa okvirnim budžetom i nosiocima aktivnosti. Izrađeni dokument je kvalitetna osnova u pristupu razvoja zajednice po principu razvoja „odozdo ka gore“ i može pomoći zajednicama da putem planiranja riješe i niz drugih problema koji se trenutno zaobilaze. Uključenje građana u realizaciju plana aktivnosti i akcija koje su odabrane kao prioriteti, doprinijelo je realizaciji i rješavanju 7 lokalnih akcija. (Zecovi-uređenje školskog igrališta, Ljubija-rješavanje pitanja autobusnih stajališta, Bjelajci-uređenje prostora sportsko-rekreativnog centra, Stari Majdan-uređenje prostorija društvenog doma za rad mladih, Pobriježje-uređenje prostora društvenog doma za aktiv mladih, Bjelaj-uređenje izvorišta „Mađarac“ i stvaranje uslova za razvoj seoskog turizma, Bravsko-uređenje školskog dvorišta.). Programi koji u sebi nose komponentu aktivnog uključenja građana su programi sa velikim rizikom od neprepoznavanja koristi za zajednicu od svih aktera uključenih u aktivnosti, kao što je u ovom programu bila mjesna zajednica Jošik iz Kozarske Dubice. Novi način u pristupu rješavanja problema unutar mjesnih zajednica koji su društveno korisni za sve građane, kao i interaktivan pristup u saradnji sa građanima koje „DON“ već dugi niz godina razvija, je doprinio animiranju i uključenju četiri lokalne uprave u implementaciju i fanasijsku podršku svih projekata koje su zajednice uz naše stručno vođenje realizovale u periodu od nekoliko mjeseci. Koliko je značajno uključiti sve aktere u


30

jedan ovakav program govori i podatak da su se predstavnici privatnog biznisa i velikog broja građana uključili u sve akcije u zajednicama kroz doprinos u robi, novcu i uslugama. Paralelno sa provođenjem akcija održan je veliki broj sastanaka sa mladima na kojima smo radili na društvenoj koheziji radne grupe. Za potrebe jačanja zajednica održan je set edukacija na kojima su obučeni o izboru prioritetnog problema u svojoj zajednici, pisanju projekata, prikupljanju sredstava, i realizaciji akcija. Naročita pažnja posvećena je radu i saradnji građana i Savjeta mjesnih zajednica u kojem je na iniciranje građana usvojena ANKETA kao novi mehanizam većeg učešća građana u procesu donošenja odluka na lokalnom nivou. Anketa koja je u ovom periodu provođena u svim zajednicama, pokazala je da rad u zajednici treba i može da bude transparentan i da na ovakav način možemo aktivno da uključimo veliki broj građana u razvoj zajednice. U ovom periodu u akcije u zajednicama investirano je 22695,11 KM od čega su građani investirali u akcije u novcu robi i uslugama 11908,00 KM. Inicijalna sredstava za akcije u zajednicama obezbijedio je „DON“ uz podršku donatora. Za potrebe realizacije akcija u zajednicama utrošen je veliki broj dobrovoljnih volonterskih radnih sati, što je još jedan od pokazatelja da dobrim rukovođenjem i mentorstvom u zajednici možemo pokrenuti niz projekata koji će uticati na kvalitet ne samo života mladih, nego i svih građana koji žive na određenom području. Da bi se dobre prakse proširile i među ostale mjesne zajednice, u Prijedoru je organizovana prezentacja primjera dobrih praksi, čiji su glavni akteri bili mladi, predstavnici mjesnih zajednici i predstavnici lokalnih uprava učesnica u programu. Ova jedinstvena prilika doprinjela je nesamo razmjeni iskustava, već i novim poznanstvima i dogovorima između zajednica o novim zajedničkim projektima. Preporuka svih učesnika je da bi lokalne uprave trebaleprepoznati koristi ovakvog načina rada, te da metodologiju „odozdo ka gore“ koriste u svom radu sa mjesnim zajednicama kao jedinstven model po kojem bi trebale rezvijati Lokalne Akcione Planove za razvoj mjesnih zajednica. Takav pristup poboljšava transparantnost utroška javnih sredstava i jača ulogu mjesne zajednice u društvu.

Zbor građana Mjesna zajednica Zecovi - Prijedor

Akcija Mjesna zajednica Bravsko – Bosanski Petrovac


31

PREGLED VAŽNIJIH VANPROJEKTNIH

AKTIVNOSTI U 2012. GODINI


32

PRISUSTVO KONFERENCIJAMA I PREZENTACIJAMA Prisustvo obilježavanju 15 godina rada “Pokreta potrošača”

Prisustvo obilježavanju Svjetskog dana potrošača u Ministarstvu trgovine i turizma

Republike Srpske Učešće na Konferenciji za zaštitu potrošača u Doboju

Prisustvo prezentaciji “Programa Evropa za građane”

Prisustvo prezentaciji Delegacije Evropske unije u BiH

Učestvovanje na Konferenciji za zaštitu potrošača u Ministarstvu trgovine i turizma

Republike Srpske Prisustvo završnoj prezentaciji LOD II programa

INFO ŠTANDOVI U 2012. GODINI ”Biraj ravnopravno” ”Međunarodni dan mira” ”Ravnopravnost polova” ”Svjetski dan zaštite potrošača”

JAČANJE KAPACITETA ČLANOVA UDRUŽENJA Trening “Porezi i poreska problematika u NVO sektoru”

Edukacija “Trening o lokalnim volonterskim servisima i organizovanom radu sa

volonterima” Trening “Efektivno zagovaranje za eliminaciju nasilja nad djecom”

Trening “Izgradnja vještina za prikupljanje podataka o nasilju nad djecom”

Trening “Kreiranje javnih politika”

Trening “Razvoj pregovaračkih vještina”

Edukacija “Evaluacija o razvoju lokalnih volonterskih servisa”


33

Trening “Monitoring i evaluacija”

Edukacija “Upravljanje projektnim ciklusom - Logički okvir kao alat za planiranje

projekata” Trening “EU projekti - razvoj i upravljanje”

HUMANITARNE AKCIJE U 2012. GODINI “Ja pomažem, a ti?” - Podijeljena pomoć za 45 korisnika

Humanitarna akcija povodom “Međunarodnog humanitarnog dana” - Podijeljena

pomoć za 60 korisnika Novogodišnja akcija “Pomozimo siromašnoj djeci Prijedora” - Podijeljena pomoć za

20 porodica i preko 400 paketića - Djeci-pacijentima Opšte bolnice Prijedor i Doma za mušku djecu ometenu u razvoju i djeci socijalno ugroženih porodica.

“DON” U MEDIJIMA U 2012. GODINI Aktivnost Broj Broj objavljenih vijesti na sajtu UG “DON” 88 Broj posjeta sajta UG “DON” 25000 Broj objavljenih/prikupljenih članaka u pisanim i elektronskim medijima i na TV

cca 500

Podjela Novogodišnjih paketića


34

PREGLED NAJZNAČAJNIJIH PROJEKATA

I IZVORA FINANSIRANJA


35

Najznačajniji projekti i izvori finansiranja u 2012. godini

Donator Projekat Visina

donacije

CCI „Građani u procesu izbora“ 150153,20

IPA „Civilno društvo u akciji za dijalog i partnerstva“ 4641,45

OKC Banja Luka „Volonteri čine promjenu“ 4734,00

ArcelorMittal Fondacija Prijedor

„Kamp dječijih osmijeha 2012“ 29521,96

OPA - Američka ambasada

„Aktivizam mladih za bolji proces pomirenja u ruralnim multietničkim zajednicama“

41774,41

ArcelorMittal fondacija Prijedor

„Šansa za vašu budućnost“ 10509,05

EIDHR „Nove mjesne zajednice za novu lokalnu vlast u BiH“ 10600,44

USAID - JSDP „Monitoring i procjena stanja postignutih standarda u Republičkom tužilaštvu Republike Srpske, Okružnim tužilaštvima u Banja Luci, Bijeljini i Istočnom Sarajevu, uz analizu prakse za period decembar 2011 – april 2012“

15000,00

BTD „Zaštiti svoje pravo da glasaš“ 29055,60

CPCD „ Monitoring lokalnih usluga : OCD, građani i lokalne vlasti zajedno do boljih usluga „ - Prijedor

9346,61

CPCD „ Monitoring lokalnih usluga : OCD, građani i lokalne vlasti zajedno do boljih usluga „ – Bosanska Krupa

7347,21

Ministarstvo trgovine i turizma

„I mladi su potrošači“ 10050,00

Ministarstvo trgovine i turizma

Godišnji režijski troškovi za zaštitu potrošača 4800,00

ArcelorMital fondacija Prijedor

„Partnerstvom do bolje i ljepše lokalne zajednice“. 10000,00

CRS „Stambena rješenja za ugrožene stanovnike kolektivnih centara i alternativnih smještaja“.

2995,55

ArcelorMital fondacija - Madrid

„Rastimo i učimo zajedno“ 5911,27


36

Najznačajniji projekti i izvori finansiranja u 2011. godini

Donator Projekat Visina donacije

Opština Prijedor

„Obilježavanje svjetskih dana zaštite životne sredine“

3375,21 KM

Opština Prijedor

„Uređenje izvorišta u Velikom Palančištu“ 4030,00 KM

Opština Prijedor „Uređenje izletišta Pašinac i prostora stare uskotračne pruge Gomjenica“

4029,55 KM

Ministarstvo Trgovine i Turizma RS

„Potrošač sam-Šta treba da znam?“ 5681,00 KM

CPCD i USAID “Resursni centar za Sjevero-Zapadni dio BiH” 16469,77 KM ArcelorMittal Prijedor „Šansa za vašu budućnost“ 6000,00 KM KULT Košnica 1530.02 KM Info-House „Volontiraj-Kreditiraj“ 1000.00 KM Ambasada Holandije u BiH „Zagovaraj za sebe“ 8060,00 KM UNDP „Volontiraj i pomozi“ 18956,14 KM UNDP „Šansa za novi početak“ 29071,63 KM

FSU u BiH „Preventivna zdravstvena zaštita žena i djevojaka“

146939,15 KM

Evropska Komisija IPA „Civilno društvo u akciji za dijalog i partnerstva“ 35148,75 KM Najznačajniji projekti i izvori finansiranja u 2010. godini

Donator Projekat Visina donacije

Nacionalna zaklada za razvoj civilnog društva i PCAP

Prenos znanja o uvođenju sistema održivog upravljanja okolišem u odbrambene sisteme demokratskih zemalja

12759.00 KM

Olof Palme Centar ”Naš doprinos zajednici“ 30536.00 KM

Balkan Trust for Democracy and German Marshall Fund of US

„Mladi nadgledaju izbore 2010“ 26294.00 KM

Centri Civilnih Inicijativa (CCI) (USAID)

„Prvi nam je put-Mladi nadgledaju izbore 2010“ 36046.00 KM

National Endowment for Democracy (NED)

„Budućnost je u našim rukama“ 35949.00 KM

Info-House „Volontiraj-Kreditiraj“ 440.00 KM OSCE Sufinansiranje projekata 1500,00 KM KULT Košnica 2831.00 KM KULT Svjetski Dan Volontera 269.00 KM CPCD Resursni centar 2879.00 KM Ministarstvo Trgovine i Turizma RS

Zaštita potrošača 4800.00 KM

Ministarstvo Uprave i lokalne Samouprave RS

„Potrošač sam-Šta treba da znam?“ 1000.00 KM


37

NAJZNAČAJNIJI PREGLED POSTIGNUĆA U 2012. GODINI


38


39

Projekat Područje Donator Korisnici

Cilj/Rezultati Direktni Indirektni

„Šansa za vašu budućnost“

Opština Prijedor


799

Učenici srednjih

stručnih škola opštine

Prijedor, Srednje škole,

Osnovne škole

cca 5 000

građani opštine Prijedor

Ojačana društvenu ulogu mladih u prezentaciji srednjeg stručnog obrazovanja u opštini Prijedor.

„Kamp dječijih osmjeha 2012“

Opština Prijedor


270

Učenici

osnovnih škola, domaći

i inostrani volonteri

cca 8 000

građani opštine Prijedor

Organizovana škola u prirodi kroz interaktivne pristupe u nastavi Razvijena kreativnost mladih kroz interaktivni vid učenja Socijalizacija mladih različitih multietničkih skupina Poboljšavan aktivizam mladih

„Partnerstvom do bolje i

ljepse lokalne zajednice“

Opština Prijedor, Sjevero-

zapadni dio Bosne i

Hercegovine


Građani, OCD,

privrednici i predstavnici okalnih vlasti

Prijedora

Građani, OCD, privrednici i predstavnici

vlasti Sjevero-zapadnog dijela BiH, građani,

OCD,privrednici i

predstavnici vlasti BiH

Doprinijeto poboljšanju bolje saradnje OCD i privrednih subjekata u cilju razvijanja lokalne zajednice Izgrađeni kapacitete OCD da obezbjede kontinuirano finansiranje Informisan poslovni sektoa o važnosti i ulozi OCD i o uzajamnoj koristi od saradnje Povećati zainteresovanost predstavnika privrednih subjekata za poboljšanje saradnje sa lokalnim OCD


40



„Nova mjesna zajednica za novu lokalnu vlast u BiH“

Cijela BiH EIDHR

229

predstavnici MZ, OCD,

Predstavnici opština i gradova, Resursna

Ministarstva

cca 20 000

Građani BiH

Cilj: Doprinos razvoju participativne demokratije na lokalnom nivou u BiH i jačanje uticaja građana na lokalne procese donošenja odluka Rezultati: Promjenjen pravni okvir u BiH koji definise poziciju i ulogu mjesne zajednice, povećan uticaj BiH civilnog drustva u donošenju odluka kao i ukupna efikasnost rada samih NVOa u koalicionom zastupanju, Opštine u BiH su započele procese usklađivanja njihovih Statuta sa novim pravnim okvirom.

„Volonteri čine promjenu“

Prijedor

Omladinsko komunikativni

centar u saradnji sa

Međunarodnim centrom Olof

Palme uz finasijsku podrsku

Sida-e

4 736 mladi, OCD, predstavnici institucija, socijalno

ugrožena lica, višečlane porodice, volonteri

cca 14 208

Građani opštine Prijedor

Ciljevi: najmanje 100 korisnika kojima će volonteri pružati svoje usluge, 50 volontera i 5 lokalnih organizacija/institucija Rezultati: 4736 direktnih korisnika, angažovana 264 volontera i uspostavljena saradnja sa 10 lokalnih org/inst.

“Aktivizam

mladih za bolji proces

pomirenja u ruralnim

multietničkih zajednicama”

Prijedor, Kozarska Dubica, Sanski Most,

Bosanski Petrovac

OPA

Mladi u 8 ruralnih

zajednicama

Građani 4 opštine u BiH

Ciljevi: Izgraditi kapacitete mladih iz 8 ruralnih zajednica Povećati učešće mladih u procesima donošenja odluka u ruralnim zajednicama Rezultati: Održane edukativne radionice u 4 opštine, izrađene procjene potreba u 8 MZ, socio-ekonomske analize, dugoročni planovi razvoja, kratkoročnog plana razvoja, napisano 7 prijedloga projekta. Provedene kampanje namicanja sredstava, izrađeno i od zbora građana usvojeni akcioni planovi, ojačani odnosi sa 4 lokalne uprave


41


Cilj/Rezultati Indirektni Direktni

„Monitoring i procjena stanja

postignutih standarda u Republičkom

tužilaštvu Republike Srpske, uz

analizu prakse za period

decembar 2011 – april 2012

Banja Luka, Bijeljina i Istočno

Sarajevo

USAID - JSDP

Republičko tužilaštvo u Banja Luci i

Okružna tužilaštva u Banja Luci,

Bijeljini i Istočnom Sarajevu

Građani BiH

Cilj: Izvršiti monitoring i procjenu stanja postignutih standarda u Republičkom tužilaštvu Republike Srpske. Rezultati: Urađen monitoring i procjenu sadašnjeg stanja postignutih standarda radnog učinka, sačinjen izvještaj sa preporukama. Uspostavljen kontinuiran sistem monitoringa i procjene stanja uz analizu prakse efikasnosti i efektivnosti tužilaštva, sačinjen završni izvještaj sa preporukama. Izgrađeni zagovarački kapaciteti Mreže pravde u BiH u sferi praćenja i procjena u sektoru pravde.

„Građani u procesu izbora“

Prijedor, Gradiška, Travnik, Mostar,

Foča, Novi grad

Sarajevo, Trebinje, Bijeljina, Centar

Sarajevo i Livno

CCI

11 987

OCD, građani 10 opština u

BiH, predstavnici

političkih partija

cca 70 0000

Građana BiH

Ciljevi: Doprinijeti regularnosti izbornog procesa u 10 ciljnih opština; Unaprijediti odgovornost kandidata za načelnike i opštinske odbornike u 10 ciljanih opština; Unaprijediti sposobnost građana da odaberu najkvalitetnije kandidate za načelnike i opštinske odbornike; Uspostaviti neformalnu mrežu OCD za praćenje predizbornog, izbornog procesa u jedinicama lokalnih samouprava; Rezulati: Doprinjeto regularnosti izbornog procesa u 10 selektovanih ciljnih opština; Unaprijeđena odgovornost kandidata za načelnike i opštinske odbornike u 10 ciljanih opština; Unaprijeđena sposobnost građana da odaberu najkvalitetnije kandidate za načelnike i opštinske odbornike; Uspostavljena neformalna mrežu OCD za praćenje predizbornog, izbornog procesa u jedinicama lokalnih samouprava; Edukovane organizacije civilnog društva na temu praćenje izbornog procesa; Edukovani građanski posmatrači; Animirani građani da izađu na izbore; Edukovati mlade i žene na teme izbori i lokalna samouprava; Medijski promovisane aktivnosti projekta;


42



“I mladi su potrošači”

Prijedor, Kostajnica, Kozarska Dubica,

Novi Grad

Ministarstvo trgovine

i turizma vlade RS

2 600 Učenici

osnovnih i srednjih opština

(Kozarska Dubica, Prijedor,

Novi Grad, Kostajnica)

cca 30 000

Građani prijedorske

regije

Povećana informisanost učenika osnovnih i srednjih škola o Zakonu o zaštiti potrošača i njihovim potrošačkim pravima Najmanje 1500 učenika unaprijedilo znanja iz oblasti zaštite prava potrošača Povećan broj uspješno riješenih slučajeva kršenja potrošačkih prava Povećan broj informisanih učenika o Zakonu i pravima potrošača. Povećan broj informisanih učenika i uopšte mladih ljudi o Zakonu i Udruženjima potrošača.

“Zaštiti svoje pravo da glasaš”

Sanski Most,

Bosanski Petrovac,

Bihać, Velika

Kladuša, Bužim

The Balkan Trust for Democracy

(BTD)

2 628

Učenici srednjih škola iz 5 opština (Sanski Most,

Bosanski Petrovac,

Bihać, Velika Kladuša, Bužim)

cca 35 000

Građani ciljanih opština

Povećan uticaj mladih ljudi kroz umrežavanje mladih aktivista u 5 opština da izađu na izbore; Povećan nivo odgovornosti političkih partija i izbor kandidata kroz organizovanje pet foruma odgovornosti; Identifikovani prioritetni problemi u 5 opština i ohrabrene političke partije da ih uključe u svoje izborne programe; Povećan broj mladih i svih kategorija građana da izađu i glasaju; Informisani mladi u srednjim školama o izbornom procesu i lokalnoj vlasti te ohrabriti ih da učestvuju na forumima kandidata i izađu na glasanje


43



44



„Obilježavanje svjetskih

Dana zaštite Životne sredine“

Opština Prijedor

Opština Prijedor UG DON GOV

WADE

Učenici srednjih škola

Prijedor

Svi građani Opštine Prijedor

Ciljevi: Građani Prijedora upoznati sa stanjem životne sredine Stavljeno pitanje informisanja građana u centar pažnje javnosti, Upoznati građani sa nosiocima zaštite šivotne sredine u Prijedoru, Ohrabreni građani da aktivnije učestvuju u očuvanju životne sredine, Medijska kampanja Rezultati: Najmanje 1000 građana upoznato sa stanjem životne sredine i načinom na koji se može sačuvati.

„Uređenje izvorišta u Velikom

Palančištu“

Opština Prijedor

Projekat: Završna faza

projekta GOV-WADE

Opština Prijedor UG DON

Mještani MZ Palančište

Turisti i putnici namjernici

Poboljšani uslovi za društveni život građana mjesne zajednice. Rekonstrukcija izvorišta u Velikom Palančištu. Omogućeno korištenje izvora mještanima Velikog Palančišta i turistima. Uz pomoć mještana MZ Palančište uređena kaptaža izvorišta, uređena deponija smeća i postavljene 4 klupe i 2 stola.

„Uređenje izletišta Pašinac i prostora stare

uskotračne pruge

Gomjenica

Opština Prijedor

Projekat: Završna faza

projekta GOV-WADE

Opština Prijedor UG DON

Mještani MZ Urije i MZ Gomjenica

Turisti i putnici namjernici

Stvaranje utiska kod turista o Prijedoru kao uređenoj i čistoj opštini Spriječeno divlje odlaganje otpada, postavljeno 6 kanti, 8 klupa i 2 stola na izletištu pašinac i prostoru uskotračne pruge. Uređeno mjesto za odmor posjetiocima i građanima opštine Prijedor Ohrabreni građani da aktivnije učestvuju u uređenju svoje okoline.

„Potrošač sam, šta treba da

znam?“

Prijedor, Kostajnica, Kozarska Dubica,

Novi Grad

Ministarstvo trgovine i turizma vlade RS

Učenici srednjih škola,

inspekcijski organi, trgovci,

udruženja građana,

predstavnici institucija i

javnih preduzeća.

Svi građani ovih opština

Ciljevi: Građani upoznati sa zakonom o zaštiti potrošača i načinu ostvarivanja potrošačkih prava. Informisanje potrošača stavljeno u centar pažnje. Potrošači upoznati sa nosiocima zaštite potrošača u RS Ohrabreni potrošači da koriste svoja prava. Medijska promocija. Rezultati: Najmanje 4000 građana unaprijedilo znanje iz oblasti zaštite prava potrošača. Za 30% povećan broj uspješno riješenih slučajeva kršenja prava potrošača.


45



“Resursni centar za

Sjevero-Zapadni dio BiH”

Sjevero –

Zapadni dio BiH; USK,

prijedorska i banjalučka

regija

CPCD i USAID

NVO i OCD na

području prijedorske, banjalučke regije i USK

Građani na području

prijedorske, banjalučke

regije, USK i šire

Rezultati: Omogućiti NVO i drugim OCD na prostoru BiH, posebno u manje razvijenim ruralnim zajednicama, jednak (lakši) pristup uslugama, informacijama i drugim resursima od značaja za njihove redovne statutarne aktivnosti kroz razmjenu informacija, formiranje baze podataka o NVO i drugim OCD, pružanje trening usluga, tehničke asistence, konslutacija i mentorskih usluga, promociju rezultata i postignuća ...

“Šansa za vašu budućnost”

Opština Prijedor

ArcelorMittal

Prijedor

58

Veliki broj pristunih

građana opština Prijedor na prezentaciji

zanimanja – oko 1000 korisnika

Glavni cilj: Promocija srednjeg stručnog obrazovanja u opštini Prijedor Podciljevi: Razvijanje kreativnih sposobnosti i vještina učenika Promovisanje zanatskih zanimanja kroz 11 mini projekata Rezultati: Napisano 11 mini projekata; Održane 3 kreativne radionice; Na Festivalu prezentovano 11 različitih obrazovnih profila kroz izradu konkretnih proizvoda i prezentaciju usluga iz 5 srednjih škola;

Košnica – Jačanje mladih

liderki

Opština Prijedor

Institut za razvoj mladih KULT

20 8000

Obučene mlade liderke na sledeće teme: volonterstvo i građanski aktivizam, rodno osvještavanje, timski rad, liderstvo i lobiranje, odnosi sa javnošću, ljudska i ženska prava i demokratija, održavanje štandova, okruglih stolova, treninga, pisanje projekata.


46



„Volontiraj-Kreditiraj“

BiH Info-House Preko 50

učenika 15 firmi

Srednje škole, firme, roditelji, cca 10 000 ljudi

U akciji Volontiraj – Kreditiraj, 07.10.2011. zaposleno je preko 50 učenika u 15 firmi.

„Zagovaraj za sebe“

Ključ

Ambasada Kraljevine Holandije u Sarajevu

Marginalizovane

grupe: omladina,

roditelji djece sa posebnim potrebama

Lokalna uprava

Informisati i podignuti svijest o osnovnim ljudskim pravima i slobodama; Izgraditi kapacitete 2 marginaliz. grupe da zagovaraju za svoja prava; ovećati učesće ciljnih grupa projekta u procesu razvoja i provođenja opštinskog budžta i ostalih javnih politika; Zagovaranja za razvoj i usvajanje pravila dobrih praksi za marginaliz. grupe u zajednicama kao novi politički okvir za promociju i zaštitu ljudskih prava. Rezultati: održane 2 radio emisije o osnovnim ljudskim pravima, ojačani kapaciteti marg grupa, upućen zahtjev OV za sufinansiranje rada dnevnog centra, formirana radna grupa za izradu strategije omladinske politike, upućen zahtjev za pristup informacijama, upućen zahtjev OV za usvajenje Kodeksa dobrih praksi zaštite ljudskih prava

„ Volontiraj i pomozi“

Opština Prijedor

Projekat „Volontiraj i pomozi“ se

sprovodi u sklopu projekta UNDP-a

LOD II“ kojeg finansira EU (IPA)

u iznosu od 1,5 miliona eura i

Opština Prijedor

10 50

Obučeno 10 nezaposlenih žena sa Zavoda za zapošljavanje da pružaju pomoć starim i iznemoglim licima. Volonterke posjećivale 20 starih i iznemoglih lica korisnika Centra za socijalni rad i pomagale im u svakodnevnim aktivnostima. U toku posjeta su provele 270 sati volonterskog rada.


47



„Šansa za novi početak“

Opština Prijedor

UNDP 50 150

Opšti cilj: Podsticanje razvoja neformalnog – građanskog obrazovanja i društveno-ekonomskog napredovanja nezaposlenih lica Rezultati: Stvarani preduslovi za kreiranje novih radnih mjesta; Popravljana obučenost i stičene vještina za radno sposobnu populaciju; Promovisano cjeloživotno učenja

„Preventivna zdravstvena zaštita žena i

djevojaka“

Opština Prijedor

Fondacija za socijalno

uključivanje u BiH – FSU u BiH

1500 korisnica

Preko 4000

Glavni cilj: preventivna zdravstvena zaštita žena i djevojka. Specifični ciljevi: Poboljšana kvaliteta življenja u ruralnim sredinama za žene i djevojke, Podstaknut društveni napredak žena iz siromašnih ruralnih područja, Osigurani preduslovi za preventivnu zdravstvenu zaštitu žena i djevojaka.

„Civilno društvo u akciji za dijalog i

partnerstva“

BiH, Mostar, Tuzla,

Prijedor, Zavidovici,

Bihać i Breza

Evropska Komisija IPA

Lokalne/međunarodne NVO i njihove mreze, grupe mladih,

udruženja žena,

organizacija manjina,

državne/kantonalne vlasti,

lokalne vlasti, mediji

Građani i njihova lokalna

udruženja, članovi različitih

segmenata lokalnih vlasti, žena i mladih,

politike i donosioci odluka na

loklanom nivou, lokalno

stanovinistvo

Opšti cilj Poboljšani organizacioni/upravljački kapaciteti NVO koje se bave promocijom demokratskog upravljanja na lokalnom nivou; Pomognute akcije podizanja svijesti i promocije demokratskog potencijala NVO i njihova uloga u dobrom lokalnom upravljanju; Podržane akcije umrežavanja NVO na lokalnom i regionalnom nivou u BiH; Pomognuto podizanje svijesti politika, donosioca odluka o EU standardima dobrog upravljanja i učešću građana; Pomognuto održavanje saradnje NVO i lokalnih vlasti u BiH a njihovim partnerima i drugim IPA zemljama i EU članicama Specifičan cilj Akcija je osmišljena da pomogne jačanju demokratske uloge NVO u povećanju učešća građana u lokalnim politikama/donošenju odluka kroz promociju ugovora o saradnji i mjera za umrežavanje NVO


48



49



„Prenos znanja o uvođenju sistema

održivog upravljanja okolišem u

odbrambene sisteme demokratskih

zemalja“

BiH Nacionalna zaklada za razvoj civilnog društva

10 organizacija civilnog društva,

nacionalne institucije vlasti,

akademska zajednica.

Građani BiH

Putem organizovanje okrugih stolova, sastanaka i treninga, umrežavanjem, informisanjem i osvještavanjem javnosti prema vladinim tijelima, organizacijama civilnog društva, naučnim ustanovama u BiH, izvršen je prenos hrvatskih iskustava u demokratizaciji sistema obrane te uvođenjenju sistema upravljanja životnom sredinom i primjerima dobre prakse u zaštiti prirode, okoline, javnog zdravlja u vojnim djelatnostima.

”Naš doprinos zajednici“

Krupa na Uni Prijedor

Olof Palme Centar

4 ruralne mjesne zajednice;

cca 5000

Osiguran održivi razvoj u 4 mjesne zajednice u 2 opštine; Poboljšani uslovi života provođenjem akcija u zajednicama. Jasno definisani načini učešća građana u procesima donošenja odluka usvajanjem odluke o anketi.

„Mladi nadgledaju izbore 2010“

Prijedor, Novi Grad, Kozarska Dubica, Krupa na Uni, Oštra

Luka,

Balkan Trust for Democracy (BTD) and

German Marshall Fund of US

1200 Mladih ljudi

cca 7500

Povećan uticaj mladih ljudi kroz stvaranje mreže mladih aktivista u 5 opština, Povećan nivo odgovornsoti predstavnika političkih partija, Identifikovani prioriteti mladih, Održane 3 radionice za vršnjačke edukatore, animiranje mladih za izlazak na izbore organizovanjem 5 štandova i edukacija, Organizovanje 3 foruma kandidata, praćenje izbornog dana, publikovanje predizbornih obećanja.


50



„Prvi nam je put- Mladi nadgledaju

izbore 2010“

Banja Luka,

Gradiška, Čelinac, Bihać, Sanski Most, Bužim,

Bosanski Petrovac, Bosanska

Krupa, Ključ, Velika

Kladuša

Centri Civilnih Inicijativa

CCI (USAID)

4000 cca 10000

Povećan uticaj mladih ljudi kroz stvaranje mreže mladih aktivista u 10 opština, Povećan nivo odgovornosti predstavnika političkih partija, Održane 3 radionice za vršnjačke edukatore identifikovani prioriteti mladih, Animiranje mladih za izlazak na izbore organizovanjem 10 štandova i edukacija, Organizovanje 10 foruma kandidata, Praćenje izbornog dana, Publikovanje predizbornih obećanja.

„Budućnost je u našim rukama“

Jajce, Mrakonjić

grad, Šipovo,

Kneževo, Ribnik,

Prnjavor, Modriča, Derventa,

Teslić, Tešanj

National Endowment

for Democracy

(NED)

3300 cca 6500

Povećan nivo odgovornosti predstavnika političkih partija organizovanjem 2 foruma kandidata, Povećan izlazak mladih na izbore organizacijom 10 info štandova i 2 foruma kandidata, publikovanje predizbornih obećanja.


51



Projekat Košnica „Jačanje mladih

liderki“

Opština Prijedor

Kult, BH Expert 10 8000

Obučiti mlade djevojke na sledeće teme: volonterstvo i građanski aktivizam, rodno osvještavanje, timski rad, liderstvo i lobiranje, odnosi sa javnošću, ljudska i ženska prava i demokratija, održavanje štandova, okruglih stolova, treninga, pisanje projekata.

„Potrošač sam-Šta treba da

znam?“

Opština Prijedor

Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS

3000 7000

Informisani građani o pravima potrošača: Izrađeni promotivni materijali i distribuisani građanima Opštine Prijedor na info štandovima.


52

Naziv vanprojektne

aktivnosti

Mjesto provođenja

Donator Korisnici Cilj/Rezultat

Aktivnosti volonterskog centra

UG „DON“ Opština Prijedor

Fondacija Acelor Mittal, Zavod za izgradnju grada, Tvornica keksa i

vafla „Mira“, KULT, itd...


Provođenje humanitarne akcije „Pomozimo Domu Čirkin Polje“, Prodajna izložba specijalne osnove škole „Đorđe Natošević“ povodom 8. Marta, Povodom Međunarodnog praznika Dana žena, Volonteri i osoblje UG“DON“ posjetili su Dom penzionera Prijedor i tom prilikom uručili prigodne poklone korisnicama usluga Doma, Održavanje info štanda povodom Svjetskog dana zaštite voda i šuma, Učestvovanje u organizaciji državnog prvenstva u stonom tenisu BiH u prostorijama Specijalne škole „Đorđe Natošević“ Prijedor, Uručenje donatorskih sredstava, koja su prikupljena u humanitarnoj akciji “Pomozimo”, rukovodstvu i štićenicima Doma u Čirkin Polju, Održavan info štanda i okrugli sto u Prijedoru povodom Svjetskog dana zaštite planete zemlje, Izlet na Mrakovici sa učenicima Specijalne škole „Đorđe Natošević“, Obilježavanje Svjetskog Dana Volontera.

Potrošači Opština Prijedor Ministarstvo

Trgovine i Turizma RS


Održano pet info štandova gdje su građanima dijelili promotivni materijal i upoznavali građane o pravima potrošača. Rješavanje problema potrošača.

udruženja građana “demokratija organizovanje...

Documents