Leki wpływające na układ

przywspółczulny

Acetylocholina Powstaje z choliny, która przy użyciu

nośników jest transportowana przez błonę neuronalną

W neuronie: cholina jest acetylowana do acetylocholiny (Ach) pod wpływem acetylotransferazy cholinowej (ChAT). Grupa acetylowa pochodzi z acetylo-coA

ChAT jest wydzielana w ciele neuronu, transportowana wzdłuż aksonu do zakończeń nerwowych, gdzie zachodzi synteza Ach.

Acetylocholina – c.d.

Rodzaje receptorów muskarynowych M1 – OUN, neurony obwodowe, komórki

okładzinowe żołądka M2 – m. sercowy, zakończenia

presynaptyczne OUN i ObUN M3 – gruczoły wydzielnicze (ślinowe,

potowe, oskrzelowe), m. gładkie narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych

M4 – czynnościowo odpowiadają M2 M5 – czynnościowo odpowiadają M3

Receptory muskarynowe M1, M3, M5

Receptory muskarynowe M2, M4

Zwiększenie przewodnictwa przez kanały K+ i zmniejszenie aktywacji kanałów wapniowych zależnych od potencjału

Pobudzenie receptora M2 w mięśniu sercowym może też prowadzić do: Uwolnienia kwasu arachidonowego Aktywacji cyklazy guanylowej

Receptory nikotynowe

Receptory nikotynowe Nn – neuronalny – rdzeń nadnerczy, OUN

Depolaryzacja i wyładowania w neuronach pozazwojowych

Uwalnianie amin katecholowych z rdzenia nadnerczy

Nm – mięśniowy – połączenia nerwowo – mięśniowe Depolaryzacja płytki nerwowo – mięśniowej i

skurcze mięśni szkieletowych

Leki pobudzające receptory

muskarynowe

(synonimy: leki parasympatykomimetyczne,

cholinomimetyki)

Cholino-mimetyki

Bezpo-średnie

Pośrednie – inhibitory

Acetylocholinesterazy (ChAT)

Estry choliny

karbachol

nieodwracalne

odwracalne

fluostigmina ekotiopatmetacholina

betamechol

pilokarpina

Krótkodziałające

b. krótkodziałające

fizostigmina

neostygmina

ambenonium

galantamina

edrofonium

Mechanizm działania leków pobudzających receptory muskarynowe M2 – (-) tropowo na serce

Zwiększają prąd potasowy w komórce w SA i AV, w komórkach m. sercowego następuje zmniejszenie wolnego prądu wapniowego. Zjawiska te prowadzą do zmniejszenia przewodnictwa

M3 – naczynia krwionośne Rozkurcz naczyń za pośrednictwem NO

(pobudza cyklazę guanylową i zwiększa poziom cGMP w kom. m. gładkich) obniżenie ciśnienia

Mechanizm działania leków pobudzających receptory muskarynowe Depolaryzacja błon komórkowych m. gładkich i

zwiększenie napływu Ca2+ do komórek gruczołów wydzielania gruczołów ślinowych, potowych, łzowych

Oko - napięcia więzadła grzebieniastego kąta tęczówkowo – rogówkowego, co ułatwia odpływ cieczy wodnistej z komory przedniej oka

oraz skurcz zwieracza źrenicy Zwiększenie kurczliwości mięśni

poprzecznie prążkowanych

Mechanizm działania leków pobudzających receptory muskarynowe Przewód pokarmowy:

Rozkurcz zwieraczy Skurcz mięśni gładkich Zwiększenie wydzielania gruczołów Zwiększenie wydzielania soku żołądkowego

Układ oddechowy: Skurcz mięśni gładkich Zwiększenie wydzielania gruczołów śluzowych

Wskazania do stosowania cholinomimetyków Napady częstoskurczu nadkomorowego

(masaż zatoki) Zespól Sjögrena / kserostomia po radioterapii Jaskra Atonia pęcherza moczowego i jelit (też

pooperacyjne) miastenia

Przeciwwskazania do stosowania cholinomimetyków Astma oskrzelowa Parkinsonizm Padaczka Choroba wrzodowa Choroba niedokrwienna serca Nadczynność tarczycy Hipotonia

Działania niepożądane cholinomimetyków Nadmierne pocenie Ślinotok Skurcze jelit Skurcze oskrzeli Nudności, wymioty, biegunka

Receptura szczegółowa leków

parasympatykomimetycznych

Cholinomimetyki o działaniu bezpośrednim Działają jak Ach. Karbachol

Carbachol roztwór 1,5%, 3% Podawany dospojówkowo w jaskrze

Pilokarpina Pilocarpinum hydrochloricum roztwór 1 i 2 %,

maść 2%, amp. 0.01/ml dospojówkowo w jaskrze (dodatkowo

zapobiega zrostom tęczówki i soczewki) Doustnie (5-10mg) lub podskórnie (10-15mg)

po radioterapii, czy w zesp. Sjögrena

Inhibitory acetylocholinesterazy (ChAT) Fizostygmina

Physostigminum salicylicum amp. 0,5mg/ml Czas działania: ½ - 2 h Dospojówkowo w jaskrze Zatrucia cholinolitykami, pochodnymi fenotiazyny

oraz TLP (łatwo przenika do OUN) Neostygmina

Polstigminum tabl. 0.015, amp. 0.5 mg/ml Czas działania: ½ - 2 h Działa głównie na mięśnie szkieletowe Miastenia Odwrócenie działania leków zwiotczających m.

poprzecznie prążkowane Atonia jelit i pęcherza moczowego

Inhibitory acetylocholinesterazy (ChAT) Ambenonium

Mytelase tabl. 0.01, dawkowanie: 10-25 mg/3x Czas działania: 6-7 godzin Miastenia Pooperacyjne atonie jelit i pęcherza

moczowego Galantamina

Nivalin amp. 0.025, 0.005 Czas działania: do 24 h Miastenia Pooperacyjne atonie pęcherza moczowego i

jelit

Inhibitory ChAT stosowane w chorobie Alzheimera: Donepezil

Aricept tabl. 5, 10mg Działania niepożądane:

Biegunka Kurcze mięśniowe Uczucie zmęczenia Nudności, wymioty

Riwastygmina Exelon tabl. 1,5; 3, 4,5; 6 mg

Galantamina Nivalin

Inhibitory ChAT nieodwracalne Estry kwasu fosforowego (np. sarin)

Broń chemiczna, pestycydy Fluostygmina

Podawana dospojówkowo w jaskrze. UWAGA: po podaniu wymaga uciśnięcia na

ok.1 min przewodów łzowych – zapobieganie przedostaniu się leku do jamy nosowo – gardłowej i wystąpieniu objawów ogólnych:

Pobudzenie perystaltyki Skurcze oskrzeli Spadek ciśnienia Zwiększenie wydzielania gruczołów

Leki cholinolityczne

CholinolitykiCholinolityki

syntetycznesyntetyczne wybiórczewybiórczenaturalnenaturalne

atropinaatropina

skopolaminaskopolamina

IIIIII IVIV

Oksy-fenonium

Oksy-fenonium

benzotropinabenzotropina

Butyolo-skopolamina

Butyolo-skopolamina

IpratropiumIpratropium

pirenzepinapirenzepina

telenzepinatelenzepina

Atropina Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna) Nieselektywnie blokuje wszystkie

receptory muskarynowe Agonista rec. muskarynowego bez

aktywności wewnętrznej (skuteczniej znosi wpływ leków cholinomimetycznych niż pobudzenie układu przywspółczulnego)

Atropina – mechanizm działania Układ sercowo – naczyniowy:

Serce Małe dawki (blokada rec.M1, Ach działa przez

M2) niewielkie zwolnienie czynności Duże dawki (blokada M2 w węźle SA)

przyspieszenie czynności sercaNaczynia

Duże dawki skurcz naczyń skóry

Atropina – mechanizm działania Gruczoły:

Hamowanie wydzielania gruczołów ślinowych, oskrzelowych, potowych

Zmniejszenie wydzielania kwasu solnego i pepsyny w żołądku

Mięśnie gładkie: Zmniejszenie kurczliwości przewodu

pokarmowego, zmniejszenie napięcia i zwolnienie perystaltyki

Skurcz zwieraczy Rozkurcz pęcherza moczowego i moczowodów

Atropina – mechanizm działania Oko:

Rozszerzenie źrenicy Zwiększenie ciśnienia śródgałkowego

OUN: Dawki terapeutyczne – bez wpływu Dawki toksyczne: niepokój, omamy, majaczenia,

depresja) Układ oddechowy:

Rozkurcz mięśni oskrzeli Rozkurcz przepony i mięśni międzyżebrowych

Mięśnie szkieletowe: Zmniejszenie kurczliwości

Wskazania do stosowania atropiny Premedykacja chirurgiczna Zapobieganie odruchowemu zwolnieniu

czynności serca Blok przedsionkowo – komorowy Zatrucia glikozydami naparstnicy, 1 –

blokerami Bradykardia zatokowa w przebiegu zawału Zmniejszenie wydzielania śliny

(Parkinsonizm) Choroba wrzodowa żołądka

Wskazania do stosowania atropiny Choroba lokomocyjna Biegunki (wywołane agonistami rec.

opioidowych) Stany skurczowe jelit Stany skurczowe dróg moczowych,

bezmocz Okulistyka (badanie dna oka) Choroba Parkinsona (zmniejsza sztywność

i drżenie) Astma oskrzelowa i POCHP

Przeciwwskazania do stosowania atropiny Przerost gruczołu krokowego Jaskra zapalna Zwężenie odźwiernika Atonia jelit Niedrożność porażenna jelit Przebywanie w wysokich temperaturach

Działania niepożądane po atropinie Tachykardia Kserostomia Wzrost temperatury ciała (głównie u

dzieci) Zaparcia Trudności w oddawaniu oczu Fotofobia i zaburzenia akomodacji Jaskra Hamowanie procesów uczenia i pamięci

Objawy zatrucia atropiną Po ok. 10mg alkaloidu (kilka owoców wilczej

jagody) – nawet zgon Suchość w jamie ustnej Suchość w górnych drogach oddechowych Suchość i zaczerwienienie skóry Przyspieszenie rytmu serca i oddechu Zatrzymanie moczu Zaburzenia pamięci, omamy, objawy splątania,

drgawki, śpiączka Znaczne zwiększenie temperatury ciała Należy redukować dawki leków

cholinolitycznych w wysokich temperaturach – wzrasta ryzyko przedawkowania

Receptura szczegółowa leków cholinolitycznych

Cholinolityki naturalne Atropina:

Atropinum sulfuricum amp. 0.0005, 0.001/ml, roztwór do oczu – 1%;

roztwór doustny 0,1% Skopolamina:

Scopolaminum hydrobromicum amp. 0,5mg/ml Stosowana w chorobie lokomocyjnej,

pobudzeniu psychoruchowym Podskórnie, doustnie, miejscowo w ok. zausznej

Bellapan Extractum Belladonnae siccum tabl. 0,25mg,

subst. Farmaceutyczna 0,015, amp. 0,5mg/ml

Pochodne trzeciorzędowe Oksyfenonium

Spasmophen tabl. 0.005 Wchłania się po podaniu dospojówkowym Przechodzi przez barierę krew – mózg Doustnie: w stanach spastycznych jelit, dróg

moczowych, dróg żółciowych, w chorobie Parkinsona

Pochodne czwartorzędowe Butyloskopolamina

Butylobromek hioscyny Scopolan (tabl. 0.01, czopki 0.01), Buscopan (tabl.0.01, amp. 0.02)

Hamuje skurcze przewodu pokarmowego, dróg moczowych, żółciowych

Stosowana w diagnostyce radiologicznej chorób przewodu pokarmowego

Pirenzepina Gastrozepin Stosowana w chorobie wrzodowej żołądka

Pochodne trzeciorzędowe Ipratropium

Atrovent aerozol, tabl. 0.01, amp. 0.5mg Prep. złożony Berodual (ipratropium +

fenoterol) W formie dożylnej i doustnej zmniejsza

wydzielanie śliny, ale powoduje tachykardię Po podaniu drogą wziewną działa ok. 4 h

hamuje skurcz oskrzeli, bez hamowania odruchu rzęskowego w oskrzelach.

Stosowany w astmie oskrzelowej i POCHP

Recepty do domu:1. Magistralna maść o działaniu keratolitycznym o

składzie: 20% kwasu salicylowego, 5% rezorcyny2. Czopki magistralne doodbytnicze o składzie:

chlorowodorek papaweryny, 1% chlorowodorku lidokainy, fenobarbital w dawce uspokajającej

3. Roztwór magistralny do dawkowania łyżkami o składzie: benzoesan sodu, jodek potasu z dowolnym syropem

4. Roztwór magistralny atropiny do oczu5. Mieszanka nalewek z kozłka lekarskiego i

konwalii majowej.

Recepty do domu – c.d.6. Czopki zawierające butylobromek

hioscyny7. Lorazepam p.o.8. Bromek ipratropium w preparacie

złożonym9. Pilokarpina do oczu10. Riwastygmina