UKSZTAŁTOWANIE SIĘ I EWOLUCJA SZTUKI

OPERACYJNEJ

dr inż. Andrzej dr inż. Andrzej KIJKIJ

MYŚLENIE OPERACYJNE /STAROŻYTNOŚĆ/

Teza – ewolucja Sztuki Wojennej /myślenia operacyjnego/ jest w nierozerwalny sposób związana z rozwojem człowieka, społeczności.

Zasadnicze ośrodki mające wpływ na rozwój sztuki wojennej :-Bliski wschód – państwa egipskie, Babilon, Syria, Persja;-Azja – Indie, Chiny;-Europa – państwa greckie, Rzym.

Jeżeli przyjmiemy, że wyprawy wojenne faraonów realizowały cząstkowecele strategiczne państwa egipskiego to, należałoby stwierdzić iż osiągano w nich cele operacyjne.

Istotą takiego myślenia operacyjnego było :- pokonanie przeciwnika ;- uczynienie jego armii niezdolnej do walki ;- opanowanie i utrzymanie terytorium.

A.CZUPRYŃSKI „ Myślenie operacyjne w sztuce wojennej „ str.36 -37

SIEDMIOKSIĄG /CHINY/:Postrzeganie bitwy nie jako działania nieuchronnego, lecz działania ostatecznego uwzględniającego uzyskanie zwycięstwa przy minimalnychStratach własnych.

SUN TZU :- właściwym jest pokonanie armii przeciwnika bez staczania bitwy;- dążenie do uzyskania wsparcia moralnego narodu i akceptacji opinii publicznej;- prowadzenie działań okresowych /przerwa zimowa na uzupełnienie strat i zapasów;- dobór miejsca bitwy w sposób umożliwiający korzystanie z miejscowych zasobów;- działanie wg ustalonych praw /reguł/;- umiejętności dowódców.PRAWA MANU /INDIE/:- określenie obowiązków króla z zakresu org. i prowadzenia wojen;- prowadzenie bitew;- wyzyskanie czynnika morale;- ustalenie zasad prowadzenia bitew;- zdobywanie twierdz;- oceny sytuacji.

WNIOSKI :

1.Myślenie operacyjne postrzegane było w tym okresie nie podmiotowo lecz procesowo. W odróżnieniu od działań bezpośrednich opartych na bieżącej analizie sytuacji, w myśleniu operacyjnym dostrzegano efekt końcowy prowadzonych działań;

2.Istotą tego było : szukanie sposobów uzyskania przewagi na przeciwnikiem poprzez umiejętne manewrowanie a tym samym podział jego sił i bicie częściami;

3.W powyższym myśleniu operacyjnym zwracano uwagę na:-przejęcie inicjatywy /wcześniejsze przybycie w rejon bitwy i przygotowanie go do działań/;- właściwy wybór dogodnego dla siebie kierunku działania.

ROZWÓJ ARMII NAJEMNYCH:

Pierwszą wzmiankę dotyczącą samego pojęcia operacja możemy znaleźć w opracowaniu austriackiego gen. Rasada de MONTECUCOLI /1664r./ dotyczącym zasad nauki wojennej, gdzie operacja postrzegana była jako wszelkie manewrowanie, którego celem jest postawienie przeciwnika w beznadziejnej sytuacji /położeniu/.

Zadaniem operacji było – doprowadzenie przeciwnika do sytuacji, w której uzna on przewagę sytuacyjną i wyższość strony przeciwnej.

Istotą powyższego działania było:- unikanie bitwy generalnej;- przecięcie linii dostaw i zaopatrzenia;- osłabienie morale.

Henry Humphrey LOYD / 1720 – 1783 /Operacja – to wszelkie działania wojsk /ruchy , manewry/ na liniachoperacyjnych łączących bazę operacyjną /twierdze, lub obszar z którego armia czerpie siłę/.

Dietrich von BULLOV /1799 / - operacja to każde działanie wojsk , które jest skierowane przeciw nieprzyjacielowi.

Operacja postrzegana była jako celowe przedsięwzięcie stwarzające warunkido bezpośredniego zagrożenia przeciwnika.Istotą operacji było – takie manewrowanie aby doprowadzić do obejścia,okrążenia przeciwnika , który wówczas powinien wycofać się lub poddać.

Celem operacji był obszar a nie siła żywa strony przeciwnejw ramach prowadzonej operacji wyróżniano:-bazę operacyjną;-linie operacyjne;-obiekt operacji.

OKRES NAPOLEOŃSKI / powstanie armii narodowych/:

-Bitwa napoleońska polegała na zmasowanym uderzeniu, którego przesłaniem było ześrodkowanie działań. Wyróżniano trzy fazy bitwy :- przygotowanie natarcia /zawiązanie natarcia, wykrwawienie przeciwnika, działania oskrzydlające/;- natarcie główne /rozpoczynające się od wprowadzenia odwodów/;- wyzyskanie efektów bitwy.

Henri JOMINI – zadaniem strategii jest doprowadzenie armii do decydujących punktów strefy działań a operacji dążenie do skutecznego starcia z góry określając jego rezultaty.Operacja postrzegana była jako manewr rozproszenia sił i ich ześrodkowanieprzed bitwą. Sama bitwa nie była elementem operacji , ponieważ dowodzenienią oparte było na bieżącej ocenie sytuacji. Operacja była elementem pośrednim w organizacji i prowadzeniu wojny.

Gen. MOLTKE /1866 /Operacja – przegrupowania, walki oddzielnych jednostek i bitwypołączone we wspólną całość

Zmiana – celem działanie było już zniszczenie siły żywej przeciwnika.

SADOWASADOWA

REJON KONCENTRACJIARMII AUSTRIACKIEJ

(sześć korpusów i pięćdywizji kawalerii)

OPERACJA WEDŁUG MOLTKEGOCECHY CHARAKTERYSTYCZNECECHY CHARAKTERYSTYCZNE1. Połączenie manewru ześrodkowania z bitwą (generalną)2. Swoboda decydowania i działania dowódców armii3. Wykorzystanie telegrafu i transportu kolejowego i map sztabowych

ZGORZELECZGORZELEC

1 AKŁODZKOKŁODZKO

2 A

DREZNODREZNO

ARMIAŁABY

100 - 150 km

+

Bitwa

=

OPERACJAOPERACJA

1866r.-gen Moltke w bitwie pod Sadową

połączył w jedną całość przegrupowania,

walki oddzielnych jednostek i bitwy.

Odtąd bitwa jest składową częścią operacji

WOJSKA PRUSKIEdziewięć korpusów

Manewr ześrodkowaniaarmii pruskich na przeciwniku

"Maszerować osobno, uderzać razem",

140 000 żołnierzy

115 000 żołnierzy

260 000 żołnierzy

Operacja - każde działanie wojsk (zgrupowań), które są skierowane przeciwko nieprzyjacielowi

1799 r. -gen. Bülow

Operacja - wszelkie działania wojsk (ruch, manewr) na liniach operacyjnych łączących bazę operacyjną z obiektem działania

1770r. - H.H.E. Loyd

Operacja – przegrupowania, walki oddzielnych jednostek i bitwy połączone we wspólną całość

1866r.- gen. Moltke

Ewolucja definiowania operacji - podstawy

II WOJNA ŚWIATOWA:

Myślenie operacyjne zdeterminowane było strategią utrzymania lubzdobycia terenu oraz zniszczenia przeciwnika poprzez zadanie muznacznych strat. Całość działań oparta była na :- wyczerpaniu sił /odległość linii zaopatrywania/;- uzyskaniu przewagi w decydującym miejscu i czasie;- utrzymywaniu potencjału bojowego na odpowiednim poziomie;-niszczeniu ziemi opuszczanej.

Początek przebiegu działań wojennych oparty był na manewrowychuderzeniach dywizji /korpusów/ po liniach zewnętrznych /gen. MOLTKE/ wspieranych działaniem lotnictwa.

Końcowa faza – to działania wielkich zgrupowań operacyjnychwykonujących uderzenia czołowe w celu dokonania wyłomu w ugrupowaniu obronnym przeciwnika , przy wsparciu uderzeń lotnictwa.Cechy :-Ogromny rozmach rzeczowy , czasowy i przestrzenny;-strategia zniszczenia;-zerwanie ze statyką na rzecz działań manewrowych w celu przełamania obrony przeciwnika , wyjścia na jego skrzydło i oddziaływania na jego linie komunikacyjne.

Ewolucja definiowania operacji (Polska)

(…) zgranie kilku walk bądź kilkudniowych serii walk, poprowadzonych oddzielnie na kilku zbieżnych kierunkach, nieraz bardzo odległych od siebie. Ta kombinacja wielokierunkowego działania kilku zgrupowań o różnej sile dla osiągnięcia jednego celu stanowi zasadniczą istotę operacji

S. Mossor,Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny, MON, Warszawa 1986, s.199

Operacja obejmuje szereg działań przygotowawczych (wstępnych), właściwych (głównych) i uzupełniających. Działania przygotowawcze obejmowały wszystkie czynności wstępne poprzedzające właściwa operację. Zaliczano do nich ześrodkowanie sił związku operacyjnego i przegrupowanie ich do bitwy, postawienie zadań oraz nawiązanie styczności z przeciwnikiem. Działania główne, czyli właściwa operacja, według ówczesnych pojęć, rozpadały się na szereg walk taktycznych, do których należeć mogły walki nawet poszczególnych związków taktycznych. Do działań uzupełniających zaliczano organizacje tyłów operacyjnych oraz ciągłe zaopatrywanie wojsk w środki niezbędne do prowadzenia operacji

Wg S. Fereta [w:] J. Zieliński, teoretyczne podstawy walki zbrojnej, AON, Warszawa 1995, s.67

OPERACJA - całokształt działań wojsk (walk, bitew, przegrupowań i manewrów) oraz przedsięwzięć organizacyjnych i zabezpieczających realizowanych w różnym czasie i na znacznej przestrzeni połączonych wspólnym celem i planem

Mała Encyklopedia, Warszawa 1970

OPERACJĘ - całokształt poczynań organizacyjno-wykonawczych, uderzeń ogniowych, walk i bitew oraz manewrów wykonywanych samodzielnie, a najczęściej wspólnym wysiłkiem związków operacyjnych różnych rodzajów wojsk i sił zbrojnych, rozdzielonych w czasie i przestrzeni, połączonych wspólną myślą przewodnią, mających do osiągnięcia konkretny cel operacyjny lub strategiczny

K. NOŻKO, Zagadnienia współczesnej sztuki wojennej, MON, Warszawa 1973, s.242

Ewolucja definiowania operacji (Polska)

Cechy operacji wynikające z interpretacji pojęcia i zjawiska

Znaczna przestrzeń

Różny czas toczenia bitwy

Wspólny cel

Duże zgrupowania wojsk

Wspólna myśl przewodnia

Jeden dowódca

Integracja wysiłków podległych zgrupowań do osiągania celu operacyjnego lub strategicznego

Wszelkie działania w okresie pokoju, kryzysu i wojny podejmowane do osiągnięcia celu operacyjnego i strategicznego

Czynniki opisujące operacje

RZECZOWY

CZASOWY

PRZESTRZENNY

CEL

Płk dr hab. Andrzej CZUPRYŃSKI

OPERACJE WOJENNE OPERACJE WSPARCIA POKOJU

1. OBRONNE * UTRZYMANIE POKOJU * POZYCYJNE * WYMUSZANIE POKOJU * MANEWROWE * TWORZENIE POKOJU * BUDOWA POKOJU2. ZACZEPNE * ZAPOBIEGANIE KONFLIKTOM *PRZECIWUDERZENIOWE * OPERACJE HUMANITARNE *PRZECIWNATARCIE *KOLEJNE OPERACJE ZACZEPNE

3. OPÓŹNIAJĄCE

prof.dr hab. Waldemar Kaczmarek „ Działania operacyjne wojsk lądowych : AON 2004 Str. 32

DZIAŁANIA OPERACYJNE

KLASYFIKACJA OPERACJI DO KOŃCA XX w.

OPERACJE: OBRONNE, ZACZEPNE,

OPÓŹNIAJACE

OPERACJE: LĄDOWE, MORSKIE,

POWIETRZNE, MIESZANE

OPERACJE: MILITARNE,

REAGOWANIA

KRYZYSOWEGO, POKOJOWE

ŚRODOWISKOOKRES

FUNKCJONOWANIA

KRAJU

CEL PODSTAWOWYCH

RODZAJÓW WALKI

RODZAJ SZ

OPERACJE: WOJSK

LĄDOWYCH, SIŁ POWIETRZNYCH,

MARYNARKI WOJENNEJ, SPECJALNE,

POŁĄCZONE

KRYTERIA

Płk dr hab.. Andrzej CZYPRYŃSKI

Operacje klasyczne

Skupienie sił w czasiei przestrzeni

IIII II

XX

Operacjepowietrzno-lądowe

Połączenie efektówoddziaływania

rodzajów sił zbrojnych

EA 1

Operacje rozstrzygające

Wyłączenie elementów przeciwnikadecydujących o możliwości

prowadzenia działań

II

II

II

...

Operacje

wielowymiarowe

Ewolucja operacji

płk dr hab. Mariusz WIATR

SIŁY LĄDOWE

SIŁY POWIETRZNE

SIŁY MORSKIE

SIŁY SPECJALNE

DZIAŁANIA POŁĄCZONE

Efekt synergii

CEL CEL OPERACJIOPERACJI

WSPÓLNY CEL DZIAŁAŃ• zróżnicowane środowisko; • różne kierunki działania; • zróżnicowane możliwości oddziaływanie

DZIAŁANIA POŁĄCZONE

INNE

Płk dr hab. Andrzej CZUPRYŃSKI

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ