FREDAG2. mai 2014

Uke 18 – Årgang 65Løssalg kr. 20,–hardanger-folkeblad.no

Nr. 50 –

09

00

34

61

00

19

7

Stein Erik «Matti» Korssund(41) la fotballskoene på hyllenfor over to år siden. Dennesesongen er han tilbakemellom stengene som OFKsførstekeeper i 3. divisjon. –Jegføler meg som en 25-åring,sier veteranen til HF som skry-ter av keepertrener HalvorSkare.

■ Side 15

Marta Gjernes er i mål med deito ættesogebanda Heimar ogfolk. Dei tek soga om gardarog folk i Ullensvang frå 1964til 2014 gjennom om lag 1000sider. Almennsoga som kjemneste år er allereie godt igang. Den kjem saman medeit stadnamn-band. Då erUllensvang-soga skrive framtil dags dato. Me møtte Martadenne veka.

■ Side 12 og 13

Skriv ætte -soga forUllensvang

– Satser fordi vi tror på Odda

June Marlen Ødelien Lonahar lenge hatt et ønske om åbli smed, men fant aldri infor-masjon om den nye landslin-jen i Odda. Da hun tok kon-takt fikk hun beskjed om atlinjen skulle legges ned.

■ Side 7

■ Side 6

Selger Zanz

– En svekking av landbruket og infrastrukturen for matpro-duksjon, svekker den norske bonden og den norske arbei-deren. Derfor må vi stå sammen!, sa lederen for NorskBonde og småbrukerlag, Ann Merete Furuberg, da hunholdt appell på 1. mai i Odda. ■ SIDE 8

– Vi må stå sammen!

■ Smelt Cafè har kjøptAndersens konditori

■ K.B. Eiendom investerer 10millioner i «mini-kjøpesenter»

■ Side 2 og 3 Foto: Eivind Dahle Sjåstad

June fikkikke blismed i Odda

Bygdebok-forfattaren

fredagE N D E L I G

P O R T R E T T E T F R E D A G S P R A T E N K R Y S S O R D E T H F F O R T I Å R S I D A N R E I S E B R E V E T R E P O R T A S J E N

Fredag 2. mai 2014 11

Bygdebokforfattar Marta Gjernes erno klar med dei to ættesogebanda«Heimar og folk». Dei gjer oversynover gardar og folk som har budd iUllensvang frå 1964, der Kolltveitsine bygdebøker slutta, og fram tiljubileumsåret 2014. Ullensvang kanfeire 50 år med dagens grenser, ogNorge sitt 200-årsjubileum somsjølvstendig nasjon. Slik kjembøkene i ei ny brytningstid, medstore endringar i fruktdyrking, annalandbruk, samferdsle – og trulegkommunegrensar.

Bygdebok-forfattaren

fredagE N D E L I G

P O R T R E T T E T F R E D A G S P R A T E N K R Y S S O R D E T H F F O R T I Å R S I D A N R E I S E B R E V E T R E P O R T A S J E N

Fredag 2. mai 201412

Neste veke er ventetida over. Tonye ættesogeband for Ullens-vang er oppdaterte frå 1964 til idag. Bygdebokforfattar MartaGjernes kan puste ut – før hoheld fram med neste kapittel.METTE BLEKENmette@hardanger-folkeblad.no

For ikkje før er ættesoga fullført, skalallmennsoga for heradet mellom stivepermar. Bygdefolk, både dei som bur

her, dei som har flytta og andre som erinteresserte, har mykje meir å gle seg til.

Den nære historia om Ullensvang frå1950-talet fram til i dag vert komplett nesteår. I tillegg kjem eit band med stadnamnsom Erlend Trones har ansvaret for.

– Det er 50-år sidan Ullensvang og Kinsarvik gjekk saman til eitt herad ogUllensvang fekk dei grensene det har i dag.Åsgrenda gjekk ut av Kvam og vart del avUllensvang, medan området Lussand-Kvandal gjekk til Granvin. Eidfjord var medi storkommunen frå 1964 til 1977, då deigjekk ut att.

Ullensvang kan feire 50-årsjubileumsamtidig som dei gir ut bygdebøker, i sameåret som Noreg feirar 200 år som sjølvsten-dig nasjon – og kommunegrenser igjen ereit heitt politisk tema ...

VART IKKJE BONDE. Både Marta og man-

nen Lars Øen er oppvaksne på gard. Ho påLofthus, han på Geilo. Begge kunne vortegardbrukarar, Marta hadde to å veljamellom, farsgarden på Lofthus eller mors-garden i Eidfjord, sidan den eldre systeraikkje nytta odelsretten. Men det vart akade-mia på Marta. Yngstemann tok over heime-garden.

Det er ikkje lett å finne relevante jobbarkorkje i Hallingdal eller Hardanger for tohistorikarar. Men dei vil bu landleg, og dådei skulle flytta frå Oslo, vart det flate Ås.«Det er jo i feil retning» med tanke på ånærme seg heimstadene. Men det er eingod stad å bu og ein jordbrukskommuneder jordvernet står sterkt. Dessutan nærleiktil fagmiljø, hovudstaden og vener».

På Ås har familien «eit plommetre, einripsbusk, to solbærbuskar og to pallekar-mar med grønsaker i hagen».

– Angrar de på at de ikkje vart gardbru-karar?

– Nja. Det er jo mykje arbeid, vedlikehaldog pliktar ...

Ho dreg litt på det. Seier at ho brukar sik-kert meir tid på den vesle hagen enn bøndermed fleire mål frukthagar, så om ho haddevorte ein dugande bonde er ho usikker på.At ho har stor respekt for mangesysleriet.At det ikkje er lett å kombinera utdanningamed gardsliv i distrikts-Noreg. At naturenog Hardanger dreg. At det er veldig godt åkoma heim til landskapet ho er vaksen oppmed. Gå turar i bratte bakkar.    «Ein kan jogå seg vill der på flatlandet, det er ikkje

gjenkjenningspunkt å festa blikket på. Herveit du at går du ned, kjem du heim til sluttuansett». Å kome til ei bygd der alle kjenneralle, «men eg har no fått attkjennande nikkfrå butikkdamer på Ås også».

No er Marta og Lars godt etablerte på Ås,med katt (ikkje kaninar). Borna (Mari på 8og Olav på 4) trivst, Lars jobbar på Univer-sitetet i Oslo, med forskings- administra-sjon. Marta la doktorgrad på is då ho tokbygdebokutfordringa.

Men når allmennsoga er i boks, tek hofatt igjen på ei anna type historisk materia-le; ho skal fordjupa seg i «Jødar i norskarbeids- og næringsliv frå 1851 til 1940».

FAMILIE. Vi møter Marta måndag morgonheime i kårhuset hjå foreldra. Ho står påfarta austover igjen. Familien har vore hei-me i konfirmasjon.

Men det er kort mellom Hardangertu-rane denne gong. Over helga er ho tilbakefor å presentera ættesoga for Ullensvang.Dei tek til i 1964, der Kolltveit sine slutta.Marta har jobba i fire år for å gjera sirkelenheil igjen, inkludert ei fødsel og mamma-permisjon.

Det har vore ei spanande reise i eige nær-miljø. Og mange turar over fjellet for inter-vju, innsamling og møte. «Det har vorekjekt å verta kjent med område utanomLofthus, og eg har fått stor respekt for folkog livene deira».

Marta saknar familie og vener her vest.«Begge syskena mine bur her, og det mesteav anna familie. Det er litt sårt når eg ringerheim for til dømes å gratulera med eingebursdag og dei seier «No skulle du voreher, me er her alle ...»».

STORT ENGASJEMENT. Ho vart overraskaover at så mange av innbyggarane i heradetbrydde seg om kva ho heldt på med og villeveta korleis arbeidet gjekk.

– Det synte seg at ættesoga var viktig forfolk. Me kunne ikkje velje lettvinte løysing-ar for å få meir tid til gards- og grendesoger.Difor er det korte grendesoger, berre tresider, i desse to fyrste banda. I allmennsogagår med grundigare til verks, forsikrar Mar-ta som no takk vere arbeidet med bygdebø-kene har vore på mest alle plassar i heradet.Når neste bok frå hennar hand er på plass,garanterer ho at dei få (mindre enn ei hand-

KASSE PRODUKSJON

Lisbet Sekselagar blomkål

kassar på H. Gjernes

Emballasje sinkassefabrikk iHusemodnen

kring 1978.Foto:

Lars Gjernesa

Pustar ut –

SILOSLÅTTunder store,

blømandefrukttre i 1955.

Frå venstre:Gudolv Sande,

Gunvor Jåstad,Marta Jåstad

med dotteraAsgjerd framfor

seg og SigneJåstad bak,

Asgjerd Jåstadog Jakob

Jåstad.Foto:Gunnar Jåstad,lånt ut av Gun

vor Jåstad

P O R T R E T T E T F R E D A G S P R A T E N K R Y S S O R D E T H F F O R T I Å R S I D A N R E I S E B R E V E T R E P O R T A S J E N

full) som manglar no, skal vera kryssa av.

PRINSIPPET. – For meg var det viktig at allesom har budd her over tid eller har tilkny-ting til heradet, skal finna seg sjølv i bøkene.Alle er like mykje verd, anten dei er leigebu-arar eller gardbrukarar i fleire generasjo-nar, seier Marta og forklarer:

– Det er viktig med dei små forteljinganeom folk. Det speglar samfunnet og gir eitbilete av samfunnet som var – og er. Hov-land er eit døme. Mange fabrikkarbeidararhar leigd hybel eller anna bustad her. Ved åbla i ættesoga får ein eit visst inntrykk avmangfaldet i dette samfunnet, sjølv om meikkje har fått alle med. Tok me berre meddei som eigde bustad, er det mange nyansarme ville gått glipp av.

– Nokon ville ha mykje om dei gode gam-le dagane, andre var redde for at det villeverte for mykje nostalgi. Nokon vil ha mestmoderne fruktnæring og livet i bygdene idag, framfor gårsdagen. Eg har freistabalansera framstillinga og teke med bådelitt om tida før og tida no. Slik får me eitbilete av utvikling og endring. Om me skalfå inntrykk av samfunnet i dag, må me ha

noko å samanlikne med, slår Gjernes fast.

TEORI OG PRAKSIS. Forfattaren er nøgdmed bøkene som kjem. Skulle ho takke ja tileit tilsvarande prosjekt, har ho erfaring ibagasjen. No veit ho meir om dei ulike pro-sessane, kva som tek tid, korleis organise-ring bør vera osb. Trass dataprogram, tekting tid. Programmet set råmer for korleisein formulerer ting og sikrar at opplysning-ane kjem på rett plass.

– Det hjelpte oss å vera nøyaktige. Slikfamiliestrukturen er i dag med fleire giftar-mål, sambuarskap og mine, dine og våreborn, er det viktig å vera nøye. Ikkje at detikkje var mykje det same i tidlegare tiderforresten ... Eit anna trekk er at folk flyttermykje meir i dag.

– Planen var fyldigare grendesoger sommeir tok for seg korleis det var å leve i gren-dene, men eg trur me har fått fram det somsærpregar dei tolv ulike bygdene, seier Mar-ta og let HF få smugkikka på kapitelet omeiga bygd: Ei komprimert oppsummeringav utviklinga, for både jordbruk, anna verk-semd, skular, grendehus, idrettslag og 4H –og   Velure Rock er med. Oppdatert og infor-

mativ grendesoge for både gamal og ung,med andre ord.

Det kjem meir om korleis det var og er åleva i desse bygdene i allmennsoga. Denstartar på 50-talet og fokuserer på livsvilkårog kvardagsliv.

Fruktnæringa vert naturleg den raudetråden. Utviklinga fråallsidige familiebruktil spesialiserte frukt-gardar drive som til-leggsnæring vert sen-tralt. Mange såkallalivsløpsintervju ergjennomførte allereie.No står saksintervjufor døra, og Marta glerseg til denne delen avarbeidet. Her får hoogså nytta meir av fagkunnskapen sin.

MEN FYRST: BOKSLEPP. Torsdag 8. mai erdei om lag 100 grendekontaktane «som harvore til stor, uvurderleg og entusiastiskhjelp» inviterte til bokslepp på folkemuseetpå Utne.

Dagen etter er det mogleg for folk å hand-le bøkene der og på heradshuset i Kinsarvik.Kvart band i «Heimar og folk» er på om lag500 sider, og enkle å finne fram i. Mangekrysstilvisingar og rettleiing for å få mestmogleg ut at det skattkammeret slike byg-debøker er.

Det har vore kjekt, mykje og tidkrevjande

arbeid. At ho har hatt kjennskap til distrik-tet, har vore ein føremon, trur ho. Også atho har vore utanbygds meir enn halve livet.Det gir eit anna perspektiv.

– Er det noko du ville hatt annleis?– Eg kunne tenkt meg meir om dei ein-

skilde gardane. Men det er grenser for kormykje det er plass tilmellom permane.

Seier Marta Gjernessom ser fram til å komeheim, vera på ferie – ogoppsøke plassar ho haroppdaga gjennom byg-debokarbeidet.

– Korleis ser du påframtida for Ullens-vang?

– Eg er optimist. Kormange som kjem til å bu her, og kor herads-grensene kjem til å gå, vil eg ikkje spå nokoom. Men mange er innstilte på å investere iheimstaden sin og å bidra i lokalmiljøet, såeg kjenner meg nokså trygg på at me vil halevande og trivelege bygder her for heimarog folk i uoverskueleg framtid.

HF har fått låne bilete frå ættesoga som ilayouten legg vekt på illustrasjonar somdokumentasjon og tidsbilete.

13Fredag 2. mai 2014

HEIME I SI EIGE SOGE. Neste veke lanserer Ullensvangherad og bygdeboknemda dei to ættesogebanda Heimarog folk. Forfattar Marta Gjernes kan puste ut etter eitmøysommeleg arbeid, men det er ikkje lange pustepausen. No står Almennsoga for tur. Her er ho hovudforfattar.Erlend Trones skriv eit band om stadnamn. Begge bøkenekjem neste år. Då er soga komplett.Foto: Mette Bleken

DYRKINGOG STEINPLUKKING iOpedal. Magnus Opedal samanmed dei polskedrengene Stanislav,Robert og Zbigniew i2007.Foto: Eli Lund

JONSOK BRUDEPARfrå Vines skule isamband medførestillingaBind deg einblomekranspå Hardangerfolkemuseum i 2010. Frå venstre: HeidiNesheimWagtskjold,Torstein EikenHelle, BorghildUtne, TrondUtne, SunnivaTjalvin Alvsåkerog KristianÅkre.Foto: Gro Tjalvin

Alle er likemykje verd,anten dei er

leigebuarar ellergardbrukarar i fleiregenerasjonar.

før neste kapittel i soga