ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ İHTİYAÇ ANALİZİ

İZMİR EKONOMİ ÜNİVERSİTESİ

AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ - SEKTÖR RAPORU PROJE YÖNETİMİ: Prof. Dr. Erhan ADA Prof. Dr. Cengiz EROL Doç. Dr. Hasan Fehmi BAKLACI

Yrd. Doç. Dr. Yiğit KAZANÇOĞLU Arş. Gör. Muhittin SAĞNAK

İzmir, 2012

2012

2

PROJE EKİBİ:

İzmir Ticaret Odası:

Pınar ÖKSÜZ

Gündem KONT

Şebnem BORAN

Nesteren KESEN

Birol EFE

Sektör Raporu:

Prof. Dr. Oğuz ESEN

Firma Analizi:

Doç. Dr. Gülem ATABAY

Doç. Dr. Öznur YURT

Yrd. Doç. Dr. Gülin VARDAR

Yrd. Doç. Dr. Tuğba TUĞRUL

Yrd. Doç. Dr. Berna OKAN

Yrd. Doç. Dr. Gökçe TUNÇ

Yrd. Doç. Dr. Burcu ÇANGARLI

Yrd. Doç. Dr. Işık Özge YUMURTACI

Yrd. Doç. Dr. Deniz ATİK

Yrd. Doç. Dr. Yasemin KARAİBRAHİMOĞLU

Öğr. Gör. Sedef UZGÖREN

Öğr. Gör. Taylan DEMİRKAYA

Öğr. Gör. Ece ACAR

3

Arş. Gör. İsmail KARABAŞ

Arş. Gör. Mert GÜNERERGİN

Arş. Gör. Cansu TAYAKSİ

Arş. Gör. Deniz ZAPTÇIOĞLU

Arş. Gör. Murad CANBULUT

Arş. Gör. Şebnem PENBEK

Arş. Gör. Ezgi ÖZKAN

4

ÖZET

Ülkemizde son dönemlerde gözlemlenen makroekonomik göstergelerdeki istikrara paralel olarak dış

ticaret hacmi rakamlarında da istikrarlı bir artış görülmektedir. 2011 yılı toplam ihracat rakamlarında

da bir önceki yıla kıyasla yaklaşık %20’lik bir artış sağlanmıştır.

Mevcut siyasi yönetim, 2023 senesinde toplam 500 milyar $‘lık bir ihracat rakamına ulaşmayı hedef

olarak belirlemiş olup, bu hedef doğrultusunda ilgili bakanlık ve kurumlar bünyesinde yoğun ve

koordineli çalışmalar başlatılmış bulunmaktadır. Ekonomi Bakanlığı bünyesinde yürütülen

“Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi” projesinin temel amacı da, özellikle

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin uluslararası pazarlarda ihracat ve rekabet kapasitesinin

artırılabilmesidir.

Bu plan ve hedef doğrultusunda, bu projenin ilk aşamasını oluşturan “İhtiyaç Analizi” çalışması,

İzmir’de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren 35 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. “İhtiyaç

Analizi” çalışmalarında analitik bir yaklaşım benimsenmiş ve Porter’ın “Değer Zinciri Analizi” esas

alınmıştır.

Bu analiz çerçevesinde çalışmaya iştirak eden firmalar ile derinlemesine görüşmeler

gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler sonucunda firmaların “Değer Zinciri Analizi” yaklaşımına göre

mevcut durumları tespit edilmiştir. Bunun yanında sektörün “Kümelenme” potansiyeli ile firmaların

“Yenilik” ve “İhracat Fırsatları” detaylı olarak değerlendirilmiştir.

Firma bazında yapılan analizlere ek olarak ayakkabıcılık sektörünün gerek genel gerek bölgesel çapta

rekabetçi yapısı ve rekabet edebilirliği de detaylı olarak analiz edilmiştir. Bu analizlerde sektörün

katma değer yaratma gücü, üretim ve istihdam verileri ve potansiyeli ile sektörün ihracat ve ithalat

verileri esas alınmıştır.

Öte yandan çalışmada sektörün rekabet yapısının analizinde Porter’ın “Five Forces” (Beş Güç)

modelinden de yararlanılmıştır. Bu model firmalara da uygulanmış ve hem firmaların hem de

sektörün rekabetçi yapısı daha kapsamlı bir şekilde ortaya konmuştur.

Bu çalışma kapsamında yapılan analizlerden elde edilen bulgu ve sonuçlar ekteki raporlarda ayrıntılı

şekilde sunulmaktadır.

Bu çalışmanın en önemli katkılarından biri olarak İzmir’de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren

firmaların mevcut durumlarının daha bilimsel bir yaklaşımla tespit edilmesi ve bu firmalar açısından

farkındalık yaratılması olduğu söylenebilir.

5

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ RAPORU

1. Giriş

2. Dünyada Ayakkabı Sektörü

3. Dünya Ayakkabı Üretim ve Tüketimindeki Genel Eğilimler

4. Türkiye’de Ayakkabıcılık Sektörü

5. Sektör Raporu Sonuçları

BÖLÜM 2: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ İHTİYAÇ ANALİZİ

A. KÜME YOL HARİTASI

B. İHRACAT YOL HARİTASI

B.1. Dış Ticaret

B.1.1. Su Geçirmez Ayakkabılar

B.1.2. Plastik/Kauçuk Ayakkabılar

B.1.3. Deri Ayakkabılar

B.1.4. Tekstil Ayakkabılar

B.1.5. Diğer Ayakkabılar

B.1.6. İllere Göre Dış Ticaret

B.2. Hedef Ülkeler ve İhracat Yol Haritası

C. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İHTİYACI

C.1. Eğitim İhtiyacı

C.2. Danışmanlık İhtiyacı

Ek 1: Anket Soruları ve Cevapları

Ek 2: Anket Soruları Hakkında Firmaların Ekstra Yorumları

1. Pazarlama ve Marka Yönetimi Ölçütleri

2. Ürün Geliştirme Ölçütleri

3. Tedarik Zinciri Ölçütleri

4. Üretim Ölçütleri

5. Satış Ölçütleri

6. Satış Sonrası Hizmetler ve Müşteri İlişkileri Ölçütleri

6

7. Kurumsal Yönetim Süreçleri Ölçütleri

8. Mali ve Finansal Ölçütler

9. İnsan Kaynağı Ölçütleri

10. AR-GE ve Teknoloji Geliştirme Ölçütleri

11. İş Sonuçları Ölçütleri

12. İnovasyon Ölçütleri

13. Beş Rekabetçi Güç Modeli

14. Kümelenme

7

BÖLÜM 1: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ RAPORU

1. GİRİŞ

Ayakkabı “yerle teması eden sabit bir tabanı olan ayağı korumak ya da kaplamak üzere tasarlamış her

türlü insan yapımı malzeme “olarak tanımlanabilir. Çok geniş bir yelpazede yer alan farklı türden

ayakkabılar üç farklı temelde sınıflandırılabilir:kullanıcılara göre erkek, kadın ve çocuk ayakkabıları;

ayakkabı çeşidine göre, gündelik, resmi, abiye ve spor; kullanılan malzemeye göre plastik su

geçirmezler, plastik/kauçuk, deri, tekstil ve diğer olarak sınıflandırılır. Bu çalışmanın ilk bölümünde

dünya ayakkabı piyasasındaki gelişmeler kullanılan malzemeye sınıflandırılmasına göre yapılacaktır.

2. DÜNYADA AYAKKABI SEKTÖRÜ

2010 yılında dünyada 20 milyar çift ayakkabı üretilmiştir. Bu 20 milyar çift ayakkabının % 87’si

Asya’da, % 4’ü Avrupa’da, % 6’sı Güney Amerika’da, % 2’si Kuzey Amerika’da üretilmiştir. Çin tek

başına bu 20 milyar ayakkabının 12.6 çiftini üretmektedir. Bölgesel komşuları olan endonezya,

Hindistan, Vietnam, Pakistan ve Tayland’la beraber dünya ayakkabı üretim miktarının % 20’ni

üretmektedir.

Türkiye 174 milyon ayakkabı ile dünyanın 10. büyük ayakkabı üreticisidir.

Ayakkabı tüketimindeki yoğunlaşma üretime göre daha azdır. Asya kıtası ayakkabıların % 80’nini,

Avrupa % 20’ni, Kuzey Amerika % 17’ni, Güney Amerika % 8’ni tüketmektedir.

En büyük ayakkabı tüketicisi Çin’dir. 2010 yılında 2.7 milyar ayakkabı Çin’de satılmıştır. İkinci büyük

tüketici ABD’dir. Hindistan ve Brezilya’da önemli ayakkabı tüketicisi ülkelerdir.

Dünyada ihraç edilen ayakkabıların 10 milyarı Çin tarafından ihraç edilmektedir. Hong Kong 421

milyon, Veitnam 268 milyon, İtalya 322 milyon çift ayakkabı ihraç etmişlerdir. En büyük 10 ihracatçı

ülke arasında dört Avrupa ülkesi vardır:İtalya, Belçika, Almanya, Hollanda.

İthal edilen ayakkabıların 2.4 milyar çifti ABD’ye, 620 milyon çifti Japonya’ya satılmaktadır. Rusya

dahil Avrupa ülkeleri 2.4 milyar çift ayakkabı ithal etmektedir.

Miktar cinsinden yapılan bu analizler fiyatlar cinsinden ifade edildiğinde bir parça değişmektedir.

Bundan sonraki bölümlerde dünya ayakkabı dış ticaretindeki dinamikler değerler cinsinden analiz

edilecektir.

2.1. AYAKKABI İHRACATI

Tüm kategorilerdeki dünya ayakkabı ihracatının 2011 yılındaki genel görünümü Şekil 1’de

gösterilmiştir. Buna göre dünyanın iki büyük ayakkabı ihracatçısı Çin ve İtalya’dır. İkinci büyük grup

ihracatçı Asya kıtasında Vietnam, Hindistan ve Endonezya ile Avrupa kıtasında İspanya, Portekiz,

Belçika, Hollanda, Almanya’dır. Üçüncü grup Avrupa kıtasındaki Romanya ve Slovakya ile Amerika

kıtasındaki ABD ve Brezilya’dır. Küresel ihracatı gösteren harita yakından izlendiğinde, dünyada altı

tür kümelenme olduğu görülmektedir. Ayakkabı sektöründe küresel düzeyde altı kümelenme bölgesi

8

vardır. Birincisi Çindir. İkincisi Vietnam ve Endonezya, üçüncüsü İtalya, dördüncüsü Portekiz, İspanya

ve Fransa, beşincisi ABD, altıcısı da Güney Amerika’dır.

Şekil 1: Dünya Ayakkabı İhracat Haritası

2011 yılında 64 kodlu dünya ayakkabı ihracatı yaklaşık 117 milyar dolar olarak gerçekleştir. 2008

yılına kadar sürekli artan toplam küresel ihracat 93 milyar dolara ulaşmış, küresel krizin etkisiyle 83

milyar dolara gerilemiş, bu tarihten sonra artmıştır. Küresel ihracatın yaklaşık % 36’nı Çin

gerçekleştirmektedir. Çin’in küresel ihracattaki payının artışı çarpıcıdır. 2003 yılında % 24’den 12

puanlık bir artışla 2011 yılında % 36’na ulaşmıştır. Çin’i takip eden ülkelerle Çin’in ihracatı arasında

büyük fark vardır ve Çin’i, İtalya, Vietnam, Hong Kong, Almanya, Belçika, Endonezya, İspanya, Fransa,

Hindistan, Portekiz ve Romanya gelmektedir. Türkiye 441 milyan dolarlık ihracat ile küresel ihracatta

30. sırada yer almaktadır

Tablo 1: Ayakkabı (64 Kodlu) İhracatı

İhracat

İhracat

değeri

2007

İhracat değeri

2008

İhracat

değeri

2009

İhracat

değeri

2010

İhracat

değeri

2011

Dünya 83909121 92860466 82564928 99247716 116 594 945

Çin 25350737 29720438 28016268 35633851 41 722 333

Iitalya 11011374 11456558 9212744 9852113 11 598 552

Viet Nam 4076199 4872365 4151908 7527764 8 586 520

Hong Kong, Çin 5962447 5980830 4757046 5576873 5655701

Almanya 3557912 4076616 3656028 3950566 4967401

Belçika 3396171 3703291 3486261 3742158 4181935

Hollanda 2683544 2817447 2779541 3032298 3464975

9

Endonezya 1637955 1885473 1736114 2501850 3301943

İspanya 2583274 2888447 2615654 2557084 3126565

Fransa 1984034 2142325 1906979 2081723 2549347

Hindistan 1412039 1581201 1481177 1642895 2534046

Portekiz 1801224 1975019 1744409 1780183 2150294

Romanya 1782507 1749188 1359777 1475815 1818402

Brezilya 2038057 2025176 1477085 1631516 1498768

İngiltere 1074641 1150740 1106698 1309521 1481360

Slovakya 667664 904741 807428 929149 1300978

ABD 887422 1038396 945299 1103837 1287506

Panama 798380 890023 823811 936305 1131408

Austurya 775724 859595 747102 778562 978260

Tayland 976421 960745 793655 821262 926326

Danimarka 603973 632525 544010 659016 754415

Tunus 575817 608039 512264 566385 753515

Ckamboçya 78973 87949 108470 177108 744943

Polanya 409767 464521 399565 513743 621459

Çek Cumhuriyeti 386043 418851 421799 474757 618064

Fas 338732 363660 357292 351856 533487

Macaristan 396508 421650 398627 419701 528189

Meksika 341212 318247 306028 384902 468784

Kore 462637 483065 375107 435862 463472

Turkiye 316740 344890 289569 395739 441300

Kaynak:ITC

Dünya ayakkabı ihracatı 2007-2011 yılları arasında yıllık 7 oranında büyümüş, 2011 yılında ise çarpıcı

bir gelişme göstererk % 17 büyümüştür. Çin 2007-2011 yılları arasında dünya ortlamasının üzerinde %

13 büyümüştür. Bu dönem içinde dünya ortalamasının üzerinde büyüyen bir diğer ülke Slovakya

olmuştur. Bu dönem içinde Slovakya’nın yıllık büyüme oranı % 15 olmuştur. Dünyanın büyük ayakkabı

ihracatçılaruı bu dönem içinde çoğunlukla dünya ortalamasının altında bir performans

göstermişlerdir. Söz konusu yıllar arasında dünya ayakkabı ihracatının sürükleyicisinin esas olarak Çin

ve Vietnam olduğu sonucu çıkartılabilir. 2011 yılı ayakkabı sektörü açısından küresel krizin etkilerinin

tamamen ortadan kalktığı bir yıl olmuştur. Nitekim bu yıl dünya ihracatı % 17’lik büyüme ile tarihi bir

rekora imza atmıştır. Çin, dünya ortalaması düzeyinde % 17, italya % 18 Vietnam % 16 büyümüşlerdir.

Almanya % 26, Belçika % 12, Hollanda % 14, Endonezya %32 büyürken, en büyük artışı % 40 ile

Slovakya sağlamıştır. Ülkelerin dünya ticaretinden aldıkları paya baktığımızda daha önce

10

vurguladığımız gibi Çin % 35.8^lik pay ile dünyanın en büyük ihracatçısıdır. İkinci büyük ihracatçı 5

9.9’lık pay ile İtalya’dır. Üçüncü sırada Vietnam yer almaktadır. Dünya ihracatındaki payı % 7.4’dür.

Altı Avrupa ülkesi Almanya, Belçika, Hollanda, İspanya, Portekiz ve Romanya’nın toplam içinde payı %

17.6’dır. Dünyanın en büyük ayakkabı ihracatçısı ülkelerin ayakkabı dış ticaret dengesine bakıldığında

Almanya, Hollanda, ispanya, Fransa ve İngiltere hariç diğerlerinin dış ticaret fazlası verdiği

görülmektedir.

Tablo 2’de Türkiye’ye ilişkin rakamlar Türkiyenin ayakkabı dış ticaretinin 430 milyon dolar açık

verdiği, 2007-2011 yılları arasında ihracatın % 8 büyüdüğü, 2011 yılında ise % 12’lik bir artış

gösterdiği görülmektedir.

Tablo 2: Ayakkabı (64) İhracat Göstergeleri

Ülkeler

İhracat değeri

2011

(Bin ABD

doları)

Ticaret dengesi

2011

(Bin ABD

doları)

Yıllık

büyüme

oranı

2007-2011

(%)

Yıllık büyüme

oranı

2010-2011 (%)

Dünya

ihracatındaki

payı

(%)

Dünya 116594945 -642886 7 17 100

Çin 41722333 40168700 13 17 35.8

Italya 11598552 4877621 0 18 09.9

Viet Nam 8586520 8153979 8 16 07.4

Hong Kong, Çin 5655701 514261 -2 1 04.9

Almanya 4967401 -4734988 7 26 04.3

Belçika 4181935 1728029 4 12 03.6

Hollanda 3464975 -671796 6 14 3

Endonezya 3301943 2949315 32 02.8

İspanya 3126565 -169351 3 22 02.7

Fransa 2549347 -4207638 5 22 02.2

Hindistan 2534046 2053956 9 17 02.2

Portekiz 2150294 1393328 3 21 01.8

Romanya 1818402 993296 -1 23 01.6

Brezilya 1498768 1005881 -8 -8 01.3

İngiltere 1481360 -4504639 8 13 01.3

Slovakya 1300978 481489 15 40 01.1

11

ABD 1287506 -22362543 8 17 01.1

Panama 1131408 -37750 8 21 1

Avusturya 978260 -713615 4 26 0.8

Tayland 926326 640276 -3 13 0.8

Danimarka 754415 -248133 5 14 0.6

Tunus 753515 561684 4 4 0.6

Kamboçya 744943 709693 27 48 0.6

Polanya 621459 -456778 10 21 0.5

Çek Cumhuriyeti 618064 -209050 11 30 0.5

Fas 533487 212608 8 17 0.5

Macaristan 528189 42251 6 26 0.5

Meksika 468784 -299592 9 22 0.4

Kore 463472 -1208640 -1 6 0.4

Turkiye 441300 -430093 8 12 0.4

Kaynak:ITC

2.2. AYAKKABI (64 KODLU) İTHALATI

Küresel ithalatı gösteren Şekil 2’den görüldüğü gibi, en büyük iki ithalatçı ABD ve Almanyadır. Bu iki

ülke birinci grupta yer almaktadır. İkinci grup Rusya, İspanya, Fransa,Belçika, Hollanda İtalya,

İngiltere ve Japonya’dır.üçüncü grupta Çin, Hindistan, Avusturalya, Birleşik Arap Emirlikleri,

Kazakidstan, Türkiye, Meksika yer almaktadır.

Şekil 2: Dünya Ayakkabı İthalat Haritası

12

Tablo 3’de dünya ayakkabı ithalatındaki gelişmeler sunulmuştur. 2007 yılında dünya ithalatı yaklaşık

90 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılında 98 milyar dolara çıkmış, küresel krizin etkili

olduğu 2009 yılında 88 milyar dolara gerilemiş, 2010 yılında 103 milyar dolara, 2011 yılında ise 117

milyar dolara yükselmiştir. Dünyanın en büyük ayakkabı ithalatçısı ABD’dir. ABD’nin ithalatı 2007

yılında 20 milyar dolardan, 2011 yılında yaklaşık 24 milyara çıkmıştır. İkinci büyük ayakkabı ithalatçısı

Almanya’nın 2007 yılında 7 milyar dolar olan ithalatı 2011 yılında 10 milyar dolara yaklaşmıştır.

Dördüncü büyük ithalatçı olan Fransa’nın ithalatı 2007-2010 arasında 5.5-5.9 milyar dolar arasında

setrettikten sonra 2011 yılında yaklaşık 7 milyar olmuştur. Dünyanın dördüncü büyük ithalatçısı olan

İtalya’nın 2011 yılında ithalatı, Fransa ile aynı düzeyde gerçekleşmiştir. Beşinci büyük ithalatçı olan

İngiltere’nin ithalatı 2011 yılında 6 milyar dolar olmuştur. Bu ülkeleri Japonya, Hong Kong, Hollanda,

İspanya, Belçika ve Kanada izlemektedir. 2007 yılında 570 milyon dolar olan Türkiye’nin ithalatı, 2009

yılında 540 milyon dolara düştükten sonra,2011 yılında 871 milyon dolara çıkmıştır.

Tablo 3: Ayakkabı (64 Kodlu) İthalatı

Ülkeler İthalat değeri

2007

İthalat

değeri

2008

İthalat değeri

2009

İthalat

değeri

2010

İthalat değeri

2011

Dünya 90242939 97791232 87495181 102844349 117237831

ABD 20404470 20502445 18245270 21932263 23650049

Almanya 6891147 7537308 7008326 7920332 9702389

Fransa 5719759 5947426 5565736 5998871 6756985

Italya 5556900 5808616 5276938 5886956 6720931

İngiletere 5371543 5304391 4862223 5645143 5985999

Japonya 4096788 4457032 4387050 4792842 5426046

Hong Kong, Çin 5136063 5207436 4193472 4976760 5141440

Rusya 2143054 2954241 2267089 3950717 4164417

Hollanda 3146421 3305316 3078501 3352206 4136771

İspanya 2462915 3057647 2699713 2891133 3295916

Belçika 2570051 2925672 2603720 2585242 2453906

Kanada 1726905 1801336 1696912 1927246 2152997

Avusturya 1305832 1522803 1340593 1435744 1691875

Kore 958648 1023578 923139 1260510 1672112

Çin 726482 1015344 880482 1118265 1553633

İsviçre 1050605 1215574 1144919 1221569 1446135

Avusturalya 969483 1105276 1042369 1207674 1364754

13

Kazakistan 43728 55138 38232 1070666 1207036

Panama 790310 956479 784178 943887 1169158

Birleşik Arap Emirlikleri 566185 674548 929077 895775 1101081

Polonya 667766 905945 776221 925664 1078237

İsveç 831330 851337 721515 839225 1054450

Danimarka 947294 1000881 808224 912763 1002548

Şili 414745 630373 541052 734946 938763

Güney Afrika 635825 576611 565765 712090 922808

Turkiye 569929 672917 539460 659674 871393

Kaynak:ITC

Tablo 3’de ayakkabı ithalat göstergeleri sunulmuştur. Ayakkabı ithalatı 2007-2011 yılları arasında yıllık

% 6 büyümüştür. 2011 yılındaki büyüme oranı % 14 olmuştur. İlgili dönemlerdeki büyüme oranları ile

karşılaştırıldığında her iki büyüme oranı da ihracat büyüme oranlarının altında gerçekleşmiştir. En

büyük ithalatçı olan ABD’nin ithalatı hem 2007-2011 yılları arasında hem de 2011 yılında dünya

ortalamasının altında büyümüştür. 2011 yılındaki dünya ithalatındaki payı % 20.2 olarak

gerçekleşmiştir. İkinci büyük ithalatçı olan Almanya dört yıl içinde % 8 büyüdükten sonra, 2011 yılında

çarpıcı bir gelişme göstererek % 22 büyümüştür. Dünya ithalatındaki payı % 8.3 olmuştur. Rusya, Çin,

Kore, İsviçre, Avusturalya 2007-2011 yılları arasında dünya ortalamasının üzerinde bir büyüme

performansı gösteren ülkeler olmuştur. 2011 yılında ise Hollanda, Avusturya, Kore, Çin, İsviçre,

Birleşik Arap Emirlikleri, Şili, polanya ve İsveç dünya ortalamasının üzerinde büyüyen ekonomilerdir.

Türkiye’nin dünya ithalatındaki payı % 0.7’dir. 2007-2010 yılları arasında ithalatı dünya ortalamasının

üzerinde % 9 büyürken, 2011 yılında ithalatı rekor bir düzeyde % 32 büyümüştür.

Tablo 3’de ayakkabı ithalatına uygulanan ortalama gümrük vergileri sunulmaktadır. Avrupa Birliği

ülkeler Birlik dışından yapılan ayakkabı ithalatına ortalama % 2.4 gümrük vergisi uygulamaktadır. ABD

% 11.3, Rusya % 15.7, Kanada % 10, Çin % 23.1, Kazakistan % 15.8 gümrük vergisi uygulamaktadır.

Önemli ayakkabı ithalatçısı ülkelerden japonya % 70.5 ile en yüksek gümrük vergisini uygulamkatadır.

Tablo 4: Ayakkabı (64 Kodlu) İthalat Göstergeleri

Ülkeler

Ortalama

gümrük vergilsi

(%)

İthalat değeri

2011

(Bin ABD Doları)

Dış ticaret dengesi

2011

(Bin ABD Doları)

Yıllık

büyüme

oranı

2007-

2011

(%)

Yıllık

büyüme

oranı

2010-

2011 (%)

Dünya

ithalatı

içindeki payı

(%)

Dünya 117237831 -642886 6 14 100

ABD 23650049 -22362543 4 8 20.2 11.3

14

Almanya 9702389 -4734988 8 22 08.3 02.4

Fransa 6756985 -4207638 3 13 05.8 02.4

Italya 6720931 4877621 4 14 05.7 02.4

İngiltere 5985999 -4504639 3 6 05.1 02.4

Japonya 5426046 -5355474 7 13 04.6 70.5

Hong Kong, Çin 5141440 514261 0 3 04.4 0

Rusya 4164417 -4132248 18 5 03.6 15.7

Hollanda 4136771 -671796 6 23 03.5 02.4

İspanya 3295916 -169351 5 14 02.8 02.4

Belçika 2453906 1728029 -2 -5 02.1 02.4

Kanada 2152997 -1909177 5 12 01.8 10

Austria 1691875 -713615 5 18 01.4 02.4

Kore 1672112 -1208640 14 33 01.4 11.1

Çin 1553633 40168700 18 39 01.4 23.1

İsviçre 1446135 -1159224 7 18 01.2 0.5

Avusturalya 1364754 -1312997 8 13 01.2 06.2

Kazakistan 1207036 -1206869 18 13 1 15.8

Panama 1169158 -37750 8 24 1 09.2

Birleşik Arap Emirlikleri 1101081 -1068707 9 29 0.9 04.7

Polanya 1078237 -456778 10 16 0.9 02.4

İsveç 1054450 -758801 5 26 0.9 02.4

Danimarka 1002548 -248133 0 10 0.9 02.4

Şili 938763 -800242 20 28 0.8 04.8

Güney Afrika 922808 -888580 10 30 0.8 25.3

Turkiye 871393 -430093 9 32 0.7 0

Kaynak:ITC

Ayakkabı (64 kodlu) dünya ithalat ve ihracatındaki genel eğilimleri ve dinamikleri inceledikten sonra

alt kategorideki ayakkabı dünya dış ticaretindeki genel eğilimler analiz edilecektir. Bir alt kategori su

geçirmez ayakkabılar(6401), plastik/lastik ayakkabılar(6402), deri ayakkabılar(6403), tekstil

ayakkabılar(6404), diğer ayakkabılar(6405) ve ayakkabı aksamı(6406)’dır. Bundan sonraki bölümde bu

alt kategorideki ayakkabı dış ticaretindeki genel eğilimler incelenecektir.

2.3. SU GEÇİRMEZ (6401 KODLU) AYAKKABI İHRACATI

15

Son yıllarda en dinamik ayakkabı alt kategorilerinden biri su geçirmez ayakkabılardır. Su geçirmez

ayakkabı ihracatını resm eden Şekil 3’den izlenebileceği gibi, iki büyük ihracatçı Çin ve İtalya’dır. İkinci

grup ABD, Almanya, Polonya, İspanya, Portekiz ve Romanya’dır. Üçüncü grup Fransa, İngiltere ve

Türkiye’dir. Bir sonraki grup Hindistan, Endonezya, Kanada, İsveç’den oluşmaktadır.

Şekil 3: Su geçirmez (6401 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracat Haritası

Küresel su geçirmez ayakkabı ihracatı 2011 yılında 1.5 milyar dolar olmuştur. 2007 yılında 888 milyon

dolardan, 987 milyon dolara çıkmış, kriz yılı 2009’da ihracatı azalmamış, 20010 yılında 1.3 milyara,

2011 yılında da 1.5 milyar dolara yükselmiştir. Çin’in ihracatı 2009 yılında da artış eğilimini sürdürerek

2011 yılında 658 milyon dolar olmuştur. İkinci büyük ihracatçı İtalya’dır. İtalya’nn ihracatı 2007

yılında 96 milyon dolardan, 2010 yılında 133 milyaon dolara ve 2011 yılında 162 milyon dolara

ulaşmıştır. Çin ve İtalya’yı, Fransa, Hollanda, Hong Kong, Almanya, ABD ve Portekiz izlemektedir.

Türkiye’nin ihracatı 6 milyon dolardan biraz fazladır. Bu alanda en dikkati çeken ülkelerin başında

Hong Kong gelmektedir. 2007 yılında ihracatı 4 milyon olan bu ülke ihracatını dokuz kat artırarak

dünyanın en fazla ihracat 5. Ekonomisi haline gelmiştir. Benzer şekilde Bosna Hersek’de su geçirmez

ayakkabı ihracatını altı kat artırarak en fazla ihracat yapan 9. ekonomi olmuştur.

Tablo 5: Su Geçirmez (6401 Kodlu) Ayakkabı İhracatı

Ülkeler

İhracat

değeri

2007

İhracat değeri

2008

İhracat değeri

2009

İhracat

değeri

2010

İhracat değeri

2011

Dünya 887573 987236 955876 1319256 1 539 309

Çin 273341 333418 345665 538554 657 697

ItalyA 95722 102970 93860 132988 162484

Fransa 44411 50151 51391 60924 85280

Hollanda 34466 30129 33206 35962 50213

Hong Kong, Çin 4002 3625 10153 29781 35860

16

Germany 16177 21780 17790 20792 31925

ABD 17207 19267 20627 24387 29876

Portekiz 24964 26964 23835 29694 29163

Bosna-Hersek 6014 12185 10708 20540 26549

Panama 15607 20863 22425 21666 24354

Ekvador 19168 16125 14969 18049 24186

Danimarka 4906 6147 11983 17496 23331

Belçika 18091 19971 16080 20341 23033

Kanada 19026 27149 35469 28861 21782

İspanya 17872 16800 17618 24216 21571

Romanya 24888 23464 14855 19645 19190

Sırbistan 12414 10499 11961 16825 19178

İsveç 13428 15171 11931 13249 16920

İngiltere 18299 14933 12768 18774 16603

Malezya 13246 13590 12410 13815 14175

Polonya 9207 9145 8130 11205 11913

Kenya 4469 6443 9373 12250 11107

Slovakya 9347 10656 7547 9779 10997

Meksika 6810 6818 6111 9055 9402

Rusya 9308 10141 8514 8862 9329

Fas 4644 5533 8367 6809 8952

Viet Nam 6806 2700 3474 5770 8269

Fildişi 569 4987 5572 5938 8023

Belarus 13995 13160 8946 9603 7822

Avusturya 5468 4232 4619 5021 7458

Guatemala 3450 5077 4306 6440 6632

Turkiye 5786 6225 3533 5841 6249

Kaynak:ITC

Su geçirmez ayakkabı ihracatı 2007-2011 yılları arasında ve 2011 yılında aynı oranda % 16

büyümüştür. Dünya ihracatında % 43’lük paya sahip olan 2007-2011 yılları arasında % 25, 2011

yılında ise % 22 ile dünya ortlamasının üzerinde büyümüştür. Su geçirmez ayakkabı ihracatında ikinci

sırada olan İtalya’nın dünya ihracatındaki payı % 10.6’dır. 2007-2011 yılları arasında % 14 ile dünya

ortalamasının altında ihracatını artıran italya geçtiğimiz yıl % 22’lik bir artış göstermiştir. 2007-2011

17

yılları arasında en çarpıcı ihracat artışını Hong Kong gerçekleştirmiş, % 91 oranında ihracatını

artırmıştır. Bu dönemde ihracatını en hızlı artıran ülkeler bosna-Hersek ve Danimarka olmuştur. 2011

yılında ihracatı en fazla artan ülkeler % 40 ile Hollanda, % 54 ile Almanya, % 29’la Bosna-Hersek, %

33’le Ekvator ve % 34’le Danimarka’dır. 2011 yılında negatif ihracat gösteren ülkeler de vardır.

Bunlardan bazıları Portekiz, Kanada, İspanya, Romanya ve İngiltere’dir. Su geçirmez ayakkabı

ihracatında payı % 0.4 olan Türkiye hem 2007-2011 yılları arasında hem de 2011 yılında dünya

ortalamalarının altında bir performans göstermiştir.

Tablo 6: Su geçirmez (6401 kodlu)ayakkabı ihracat göstergeleri

Ülkeler

İhracat

değeri

2011

(Bin

ABD

Doları)

Dış

ticaret

dengesi

2011

(Bin

ABD

Doları)

İhraç

edilen

miktar

2011

Birim

Birim

değeri

(ABD

Doları/biri

m)

Yıllık

büyüme

2007-

2011 (%)

Miktar

olarak

yıllık

büyüme

2007-

2011

(%)

Değer

olarak

yıllık

büyüme

2010-

2011

(%)

Dünya

ihracatı

içindeki

payı

(%)

Dünya 1539309 8115 0

Miktar

bilinmiyor 16 16 19 100

Çin 657697 655151 121717 Tons 5403 25 22 42.7

Italya 162484 97956 21742 Tons 7473 14 7 22 10.6

Fransa 85280 -17293 11406 Tons 7477 16 40 05.5

Hollanda 50213 16432 4645 Tons 10810 10 98 40 03.3

Hong Kong, Çin 35860 -4417 5198 Tons 6899 91 20 02.3

Almanya 31925 -78889 2980 Tons 10713 14 12 54 02.1

ABD 29876 -107401 3698 Tons 8079 14 17 23 01.9

Portekiz 29163 18013 5818 Tons 5013 4 23 -2 01.9

Bosna-Hersek 26549 23172 6636 Tons 4001 42 29 29 01.7

Panama 24354 -1302 3064 Tons 7948 10 -7 12 01.6

Ekvator 24186 22034 8637 Tons 2800 6 2 34 01.6

Danimarka 23331 -11019 1020 Tons 22874 52 79 33 01.5

Belçika 23033 -1833 1932 Tons 11922 5 24 13 01.5

Kanada 21782 -17222 2853 Tons 7635 3 -25 01.4

İspanya 21571 -23516 1132 Tons 19056 8 93 -11 01.4

Romanya 19190 15267 3017 Tons 6361 -7 -4 -2 01.2

Sırbıstan 19178 14918 1483 Tons 12932 14 5 14 01.2

18

İsveç 16920 -16786 743 Tons 22773 3 -5 28 01.1

İngiltere 16603 -105620 1018 Tons 16309 0 0 -12 01.1

Malezya 14175 8381 1478 Tons 9591 2 10 3 0.9

Polanya 11913 -2833 1120 Tons 10637 7 17 6 0.8

Kenya 11107 6363 6151717 Pairs Oca.81 28 -9 0.7

Slovakya 10997 3702 859 Tons 12802 2 -9 12 0.7

Meksika 9402 -574 1164 Tons 8077 10 24 4 0.6

Rusya 9329 -9043 2554 Tons 3653 -1 -7 5 0.6

Fas 8952 4188 1210 Tons 7398 16 10 22 0.6

Viet Nam 8269 7511 0

No

quantity 12 29 44 0.5

Fildişi 8023 7726 4936 Tons 1625 73 69 35 0.5

Belarus 7822 6307 1803 Tons 4338 -14 -20 -19 0.5

Avusturya 7458 -11474 750 Tons 9944 8 14 49 0.5

Guatemala 6632 3672 1766 Tons 3755 17 3 3 0.4

Turkiye 6249 2021 1193 Tons 5238 1 4 7 0.4

2.4. SU GEÇİRMEZ (6401 KODLU) AYAKKABI İTHALATI

Dünya ithalat haritasından görüldüğü gibi, su geçirmez ayakkabının birinci grup ithalatçıları ABD,

Japonya ve Avrupa ülkeleridir. İkinci grup Rusya, Kanada, İsveç, Noveç, Hong Kong, Panama ve

Ekvator’dur. Üçüncü grup Meksika, Polonya, Avusturalya, İrlanda, Portekiz ve Şili’dir. Sonraki grup

Brazilya, Peru, Türkiye, Pakistan, Fas’tır.

Şekil 4: Su Geçirmez Ayakkabı Dünya İthalat Haritası

19

6401 kodlu su geçirmez ayakkabı ithalatı 2007 yılında 900 milyon dolardan, 2010 yılında 1.3 milyar

dolara, 2011 yılında 1.5 milyar dolara çıkmıştır. En büyük ithalatçı ülke japonya’dır. 110 milyon

dolarlık ithalatı, 2011 yılında 235 milyona ulaşmıştır.İkinci büyük ithalatçı ülke ABD’nin 2007 yılındaki

su geçirmez ayakkabı ithalatı 96 milyon dolardan, 2011 yılında 138 milyon dolara çıkmıştır. İtalya’nın

ithalatı 2007 yılında 21 milyon dolardan 65 milyon dolara çıkmıştır. İthalatı en fazla artan ülekelerden

biri de Hog Kong’dur. 2007 yılında 7 milyon olan ithalatı, dört yıl içinde 40 milyon dolara yükselmiştir.

Benzer şekilde Rusya’da ithalatını 3.5 milyon dolardan 18 milyon dolara çıkarmıştır. başı çeken ülkeler

Japonya,

Tablo 7: Su Geçirmez(6401) Ayakkabı İthalatı

Ülkeler

İthalat

değeri

2007

İthalat değeri

2008

İthalat değeri

2009

İthalat değeri

2010

İthalat

değeri

2011

Dünya 899154 990455 940366 1255357 1531194

Japonya 109679 129359 143706 165690 235306

ABD 96334 113644 102613 153066 137277

İngiltere 65718 82348 74604 93658 122223

Almanya 61007 67474 63531 70359 110814

Fransa 46238 53386 56568 80060 102573

Italya 20787 25706 38628 50166 64528

Spain 31490 28713 26429 36379 45087

Hong Kong, Çin 7004 6776 14722 33589 40277

Kanada 23851 26967 23070 29836 39004

Danimarka 19688 18347 15395 23412 34350

Hollanda 18514 16365 15001 21003 33781

İsveç 26276 28784 22322 29534 33706

Norveç 23399 24553 21858 21565 30445

Panama 19553 22168 20885 18138 25656

Belçika 17440 24402 20001 19783 24866

Kore 11409 9950 8369 16168 22322

Kolombiya 16833 14023 12856 16212 21406

Finlandiya 15828 17890 14588 17053 21045

Avusturya 11127 12698 12531 14478 18932

Rusya 3571 4766 7310 12376 18372

Polanya 4263 5891 4174 10913 14746

20

İsviçre 8694 9673 10431 11753 14033

Çek Cumhuriyeti 6516 9244 7283 11376 12506

Şili 2568 4059 4435 7276 11314

Portekiz 7430 7810 7349 13634 11150

Meksika 3603 4488 4256 7557 9976

Singapore 2878 4804 3873 6943 9822

Irlanda 18694 12916 8799 8579 8978

Avusturalya 4438 5861 5378 6712 8840

Yunanistan 5483 6903 7530 7240 7589

Slovakya 2374 4265 2999 8391 7295

Brazilya 1028 1864 1630 5096 7151

Bielişk Arap Emirlikleri 6058 4419 4997 6947 6309

Kaynak:ITC

Su geçirmez ayakkabı ithalatında % 15’lik bir paya sahip olan Japonya, 2007-2011 yıllarında ithalatını

dünya ortalaması olan %15’in üzerinde artırarak % 19 büyümüştür. 2011 yılında ithalat artış hızı % 25

iken Japonya’nın artış hızı % 42 olmuştur. Dünya ithalatı içindeki payı % 9 olan ABD’nin ithalatı 2007-

2011 arasında % 11 büyümüş, ancak 2011 yılında % 10 daralmıştır. Üçüncü büyük ithalatçı

İngiltere’dir. Dünya ithalatı içindeki payı % 8’dir. 2011 yılında % 30 ithalatını artırmıştır. 2011 yılında

ithalatı çok hızlı artan ülkelerden biri de Almanya’dır. Almanya’nın ithalat artış hızı % 57 olmuştur.

Son dört yılda su geçirmez ayakkabı ithalatı çok hızlı büyüyen ülkelerden biri de Hong Kong’dur. Bu

dönem içinde ithalatı % 67 büyümüştür.Rusya’da ithalatını % 63 artırmıştır. Geçtiğimiz yıl ithalatı

Almanya gibi rekor düzeyde artan ülkeler, % 47 ile Danimarka, % 61 ile Hollanda, % 41’le Norveç, %

41’le Panama, % 38 ‘le Kore, % 48’le Rusya, % 31 ile Avusturya, 5 35’le Ppolonya ve % 35’le Şili’dir.

Tablo 7: Su Geçirmez (6401 Kodlu) İthalat Dış Ticaret Göstergeleri

Ülkeler

Gümrük

vergisi (%)

İthalat

değeri

2011 (USD

thousand)

Dış ticaret

dengesi

2011 (USD

thousand)

İthalat

miktarı

2011

Birim Birim değeri

(USD/birim)

Yıllık

büyüme

oranı

2007-

2011 (%)

Yıllık

miktar

büyüme

oranı

2007-

2011 (%)

Yıllık

değer

büyüme

oranı

2010-

2011 (%)

Dünya

ithalatındaki

payı

(%)

Dünya 1531194 8115 0

No

quantity 15 10 25 100

Japonya 235306 -232895 36217 Tons 6497 19 6 42 15.4 16

ABD 137277 -107401 18385 Tons 7467 11 6 -10 9 14.5

İngiltere 122223 -105620 17408 Tons 7021 15 6 30 8 4

Almanya 110814 -78889 14015 Tons 7907 13 7 57 07.2 4

Fransa 102573 -17293 13786 Tons 7440 22 18 28 06.7 4

21

Italya 64528 97956 12653 Tons 5100 34 31 29 04.2 4

İspanya 45087 -23516 4970 Tons 9072 10 52 24 02.9 4

Hong Kong,

Çin 40277 -4417 5506 Tons 7315 67 58 20 02.6 0

Kanada 39004 -17222 4999 Tons 7802 11 9 31 02.5

Danimarka 34350 -11019 3154 Tons 10891 15 15 47 02.2 4

Hollanda 33781 16432 5129 Tons 6586 16 41 61 02.2 4

İsveç 33706 -16786 3500 Tons 9630 5 6 14 02.2 4

Norveç 30445 -28775 2091 Tons 14560 4 -1 41 2 0

Panama 25656 -1302 3506 Tons 7318 3 -12 41 01.7 13.9

Belçika 24866 -1833 3315 Tons 7501 5 2 26 01.6 4

Kore 22322 -20358 4473 Tons 4990 20 5 38 01.5 07.4

Kolombia 21406 -20273 6834 Tons 3132 6 2 32 01.4 14.5

Finlandiya 21045 -16903 1697 Tons 12401 5 -3 23 01.4 4

Avusturya 18932 -11474 1872 Tons 10113 13 13 31 01.2 4

Rusya 18372 -9043 2784 Tons 6599 53 53 48 01.2 19.4

Polanya 14746 -2833 2424 Tons 6083 36 49 35 1 4

İsviçre 14033 -13203 1193 Tons 11763 12 8 19 0.9 0.5

Çek

Cumhuriyeti 12506 -8509 1889 Tons 6620 16 99 10 0.8 4

Şili 11314 -5683 1517 Tons 7458 43 42 55 0.7 4

Portekiz 11150 18013 964 Tons 11566 15 5 -18 0.7 4

Singapore 9822 -4329 1334 Tons 7363 33 29 41 0.6 0

İrlanda 8978 -6113 1179 Tons 7615 -17 -19 5 0.6 4

Avusturalya 8840 -7018 1315565 Çift Haz.72 16 32 0.6 04.9

Yunanistan 7589 -6968 1299 Tons 5842 7 6 5 0.5 4

Slovakya 7295 3702 894 Tons 8160 34 17 -13 0.5 4

Brazilya 7151 -2486 582 Tons 12287 63 23 40 0.5 33.6

Güney Afrika 6088 89 785 Tons 7755 19 18 113 0.4 27

Yeni Zelanda 5949 -5457 977 Tons 6089 3 -7 2 0.4 06.1

Peru 5881 -1702 2126 Tons 2766 11 7 55 0.4 12.6

Malezya 5794 8381 860 Tons 6737 28 28 124 0.4 28.6

Gine 5781 -5779 2733 Tons 2115 103 122 65 0.4 20

22

Kırgizistan 5514 -5513 1579 Tons 3492 51 40 49 0.4 14.1

Kaynak: ITC

2.5. PLASTİK/KAUÇUK (6402 KODLU) AYAKKABI İTHALATI

Plastik/kauçuk ayakkabı ithalatı dünya haritası, en büyük ithalatçılar grubunun üç ithalatçı ülkeden

oluştuğunu göstermektedir:ABD, Almanya ve Japonya. İkinci grup, Rusya, İspanya, İtalya, Fransa,

Belçika, Hollanda ve İngiltere’den oluşmaktadır. Üçüncü grup Kanada, Hong Kong, Birleşk Arap

Emirlikleri ve Güney Afrika’dan oluşmaktadır.

Şekil 5: Plastik/Lastik (6402 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası

6402 kodlu plastik ayakkabı küresel ithalatı 2011 yılında yakşık 30 milyar dolar olmuştur. 2007 yılında

20 milyar olan dünya ithalatı 2008 yılında 22 milyar dolara çıkmış 2009’da 22 milyar dolara

geriledikten sonra 2010 yılında 26 milyar dolara ve 2011’de 30 milyar dolara yükselmiştir. En büyük

ithalatçı ülke ABD’dir, onu Japonya, Almanya, Fransa, Rusya Federasyonu, İngiltere, italya, İspanya ve

Hong Kong izlemektedir. Plastik ayakkabı ithalatında en dikkati çeken ülke Rusya Federasyonu

olmuştur. 2007 yılında 500 milyon doların altında olan ithalatı dört yıl içinde yaklaşık artarak 1.2

milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye’nin 2007 yılında 164 milyon dolar olan ithalatı, 2008 yılında 208

milyon dolara 2011 yılında ise 302 milyon dolara çıkmıştır. Bu ithalat hacmi ile Türkiye dünyanın 20.

Büyük plastik/lastik ayakkabı ithalatçısıdır.

Tablo 8: 6402 Kodlu Plastik Ayakkabı İthalatı

Ülkeler İthalat değeri

2007

İthalat

değeri

2008

İthalat

değeri

2009

İthalat değeri

2010

İthalat

değeri

2011

Dünya 19932487 22317315 21489106 26044454 29 754 391

23

ABD 4698450 5270921 5131004 6307536 6618910

Japonya 1701640 1873344 1947176 2050683 2206041

Almanya 1231576 1400316 1482958 1647663 1945185

Fransa 1083071 1152358 1134882 1308261 1499770

Rusya 499202 782143 716934 1183280 1214167

İngiltere 879219 858242 841911 1124905 1193013

Italya 737740 799111 750360 856404 985698

İspanya 560921 716366 651990 876984 886272

Hong Kong, Çin 1150240 981887 767509 866672 806547

Hollanda 485624 486367 465595 537147 674701

Belçika 587434 658560 609848 661852 628863

Panama 554508 596871 484554 579097 615090

Birleişki Arap Emirlikleri 184925 195216 424546 426363 558418

Kanada 358024 392501 428701 491475 522650

Güney Afrika 225683 228150 230785 318755 401254

Kore 152148 216369 218953 284006 386441

Avusturya 239575 326605 309299 340625 373720

Avusturalya 205395 258558 257688 298890 329379

Şili 148242 208190 187083 242180 304425

Turkiye 163655 207971 172104 218085 301904

Kaynak: ITC

2.6. PLASTİK/KAUÇUK (6402 KODLU) AYAKKABI İHRACATI

Dünya plastik/kauçuk ihracat haritasından görüldüğü gibi, en büyük ihracatçı Çin’dir. Vietnam’la

birlikte Çin ilk grubu oluşturur. İkinci grup İtalya, Almanya, üçüncü grup Brezilya, İspanya,

Endonezya’dan meydana gelir. Üçüncü grup ABD, Polonya, Romanya, Slovakya, İngiltere, Türkiye

Hindistan, Kanada’dır.

24

Şekil 6: Plastik/kauçuk (6402 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracat Haritası

2011 yılında plastik/lastik ayakkabı ihracatı yaklaşık 30 milayr dolar olmuştur. Dört yıl önce 2007’de

yaklaşık 17 milyar dolardan, 2008 yılında 20 milyar dolara çıkmış, krize rağmen ihracat azalmamış,

2010’da başlayan artış 2011’de de devam etmiştir. Ayakkabı ihracının % 60’ Çin tarafından

gerçekleştirlmektedir. 2007 yılında yaklaşık 10 milyar dolardan, 2011’de 18 milyar dolara ihracatı

artmıştır. Çin’i izleyen diğer ülkeler arasında büyük bir fark vardır. Küresel ihracatta ikinci sırada yer

alan Vietnam’ın ihracatı 2.3 milyar dolardır. Bu iki ülkeyi bir milyar dolar civarındaki ihracatla Belçika,

Almanya, Hong Kong, İtalya, Holonda, panama ve Brezilya izlemektedir.

Tablo 9: Plastik/Kauçuk ( 6402 Kodlu) Ayakkabı İhracatı

Ülkeler İhracat değeri

2007

İhracat

değeri

2008

İhracat

değeri

2009

İhracat

değeri

2010

İhracat

değeri

2011

Dünya 17465857 19714041 19144763 25111330 29 635 048

Çin 9199849 10662720 11055354 14466839 17 602 617

Viet Nam 854756 1088410 836934 2106522 2332704

Belçika 887272 933469 870450 1016488 1086778

Almanya 556419 690159 738996 808895 1069700

Hong Kong, Çin 1436698 1193855 915478 954839 888087

Italya 768018 782191 633094 703329 847515

Hollanda 340355 508562 483290 481663 609620

Panama 511266 581427 503679 538128 598427

Brazilya 362735 455672 353636 462843 475058

Endonesia 197285 208630 205531 324394 469417

25

Fransa 294725 325377 292118 349245 406671

İspanya 198200 262129 264046 323073 400848

Slovakya 42204 74382 128115 157362 263487

Tayland 229914 215300 169681 172748 220093

Romanya 164295 165875 146726 162924 216251

ABD 155535 198081 163634 173582 205033

İngiltere 94357 119206 122398 161236 195413

Avusturya 119283 160782 146854 165109 177911

Çek Cumhuriyeti 72401 87434 115838 138125 157124

Kamboçya 39 0 0 294 153471

Turkiye 58717 67869 68592 96926 100938

Macaristan 70201 65475 71122 69966 85874

Polanya 31218 44388 44950 61351 73416

Malezya 49115 53351 48101 90311 72909

Tunus 5755 6635 3655 34342 60820

Fas 7868 9422 9788 12670 56077

Meksika 18637 23207 30571 48132 53402

Portekiz 41236 41924 36742 41841 52159

Singapore 16760 23334 29747 46955 50792

Kanada 31219 36406 38600 48394 46003

Hindistan 13297 16089 21416 30332 43347

Kaynak:ITC

2.7. DERİ (6403 KODLU) AYAKKABI İHRACATI

Deri (6403 kodlu) ayakkabı ihracatını gösteren Şekil 6’da izlenebileceği gibi, birinci grup Çin, Vietnam

ve İtalya’dan oluşur. İkinci grup Hindistan, Endonezya, Portekiz, İspanya, Fransa, Belçika, Hollanda,

Danimarka’dır. Üçüncü grup Brezilya, İngiltere, Romanya, Slovakya’dan oluşur.

26

Şekil 7: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Haritası

Tablo 10: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Haritası

Ülkeler

İhracat değeri

2007

İhracat değeri

2008

İhracat değeri

2009

İhracat

değeri

2010

İhracat

değeri

2011

Dünya 45381883 48118262 40812876 46832950 54 069 462

Çin 9437837 9731536 8305873 10369415 10854124

Italya 8111718 8538593 6803703 7122071 8413359

Viet Nam 1951652 2332047 2054094 3514052 3828050

Hong Kong, Çin 3731803 3911829 3062310 3664035 3751876

Almanya 2186064 2495671 2089453 2079815 2550797

Endonezya 1150492 1321829 1167412 1685142 2198646

Belçika 1826797 1974285 1787312 1848284 2049244

Hindistan 1044946 1221363 1179326 1341309 2012643

Portekiz 1494180 1573856 1359385 1507615 1822544

İspanya 1788420 1862537 1684397 1556275 1792708

Hollanda 1632194 1476697 1387495 1445222 1693345

Fransa 1187797 1294302 1124786 1165115 1420108

27

İngiltere 735482 771262 735702 852616 956617

Romanya 1023263 997265 754120 762858 948030

Brazilya 1397517 1301161 919563 924299 735953

Slovakya 499235 676094 496915 530490 682155

Avusturya 510697 539239 474433 466885 615327

Tayland 596264 628611 508109 534231 561137

ABD 341297 422837 368384 436597 530529

Danimarka 494350 511053 413368 454577 500042

Tunus 357837 364695 305238 338794 499179

Kamboçya 71452 74957 81216 114062 481751

Fas 193915 208820 215554 210024 361230

Meksika 249224 216703 212748 256885 323679

Panama 241468 260137 257554 296419 295143

Macaristan 232479 244637 227102 221659 273018

Bangladesh 89595 145571 156405 194160 271234

Dominik Cumhuriyeti 5868 19577 14451 23208 264597

İsviçre 162349 225514 213843 186590 245614

Polanya 183918 186557 123305 180885 244255

Çek Cumhuriyeti 153782 180601 178923 185265 229565

Turkiye 167776 188055 147645 195226 200042

6403 kodlu deri ayakkabı küresel ihracatı 54 milyar dolardır. 2007 yılında 45 milyar dolar olan deri

ayakkabı ihracatı, İncelediğimiz altı kategoride Çin’in en az baskın olduğu ayakkabı kategorisi deri

ayakkabılardır. Çin ile onu izleyen İtalya arasında ihracat hacmi açısından diğer kategorilerde olduğu

gibi büyük bir fark yoktur.Toplam ihracatın 11 milyar doları Çin, 8 milyar doları İtalya

gerçekletirmektedirler. Bu iki ülkeyi Vietnam, Hong Kong, Almanya, Endonezya, Belçike, Hindiztan,

Portekiz, ispanya ve Hollanda izlemektedir. Türkiye’nin 2007 yılında 168 milyar olan deri ayakkabı

ihracatı 2011 yılında 200 milyon dolara yükselmiştir.

Tablo 9’da deri ayakkabı ihracatına ilişkin bazı göstergeler sunulmaktadır. Deri ayakkabı ihracatı

büyüme hızı 2007-2011 yılları arasında diğer ayakkabı kategorilerine göre daha yavaş bir tempoda

artmış, % 2 olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık 2011 yılında büyüme oranı % 13 olmuştur. Deri

ayakkabı ihracatındaki payı % 20 olan Çin, 2007-2011 yılları arasında ihracatını miktar olarak 5 34

artırmış olsa da, değer olarak ihracat artışı ancak % 5 olmuştur. Buna karşılık İtalya’nin ihracatı miktar

olarak söz konusu dönemde % 5 azalmış olsa bile, ihracat değer artışı 5 18 olmuştur. Bu iki ülke

arasındaki fark, büyük ölçüde ihracat fiyatlarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Daha sonraki

bölümlerde görüleceği gibi Çin’in deri iayakkabı ihraç fiyatları, başta İtalya olmak üzere diğer avrupalı

28

üretici ülkelere göre oldukça düşüktür. Yaklaşık % 7’lik payı ile dünyanın dördüncü ihracatçısı olan

Hong Kong’un ihracatı miktar olarak düşmesine rağmen, değer olarak artmıştır. Bir diğer ilginç örnek

Belçika’dır. Deri ayakkabı ihracatı miktar olarak % 38 azalmasına rağmen, değer olarak ihracatı, artan

fiyatlar nedeniyle, % 11 artmıştır. Benzer durum fransa ve Romanya’da gözlenmektedir. Türkiye’nin

deri ayakkabı ihracatındaki payı% 0.4’dür. İhracatı miktar olarak % 6 artmasına rağmen, değer olarak

ancak % 2 artabilmiştir.

Tablo 11: Deri (6403) Kodlu Dünya İhracat Göstergeleri

Ülkeler

İhracat

değeri

(bin ABD

doları)

Dış

ticaret

dengesi

2011

(bin ABD

Doları)

İhracat

miktarı

2011

Miktar

birimi

Birim değeri

(ABD

Doları/birim)

Değer

olarak

yıllık

büyüme

oranı

2007-

2011

(%)

Miktar

olarak

yıllık

büyüme

oranı

2007-

2011

(%)

Değer

olarak

yıllık

büyüme

oranı

2010-

2011

(%)

Dünya

ihracatındaki

payı

(%)

Dünya 54,069,462 676,831 0 2 10 13 100

Çin 10,854,124 9,957,432 755,242 Tons 14,372 3 34 5 20.1

Italya 8,413,359 4,883,601 102,958 Tons 81,716 -1 -5 18 15.6

Viet Nam 3,828,050 3,804,715 0 4 -1 10 7.1

Hong Kong,

Çin 3,751,876 354,609 85,516 Tons 43,873 -1 -8 2 6.9

Almanya 2,550,797 -2,285,047 49,920 Tons 51,098 1 1 23 4.7

Endonesia 2,198,646 2,152,638 122,029 Tons 18,017 30 4.1

Belçika 2,049,244 747,926 7,816 Tons 262,186 2 -38 11 3.8

Hindistan 2,012,643 1,969,509 0 11 8 14 3.7

Portekiz 1,822,544 1,541,690 40,450 Tons 45,057 4 0 21 3.4

İspanya 1,792,708 474,083 35,686 Tons 50,236 -2 25 15 3.3

Hollanda 1,693,345 -301,616 38,427 Tons 44,067 1 147 17 3.1

Fransa 1,420,108 -2,221,875 30,947 Tons 45,888 3 -7 22 2.6

İngiltere 956,617 -2,264,135 23,514 Tons 40,683 6 13 12 1.8

29

Romanya 948,030 794,667 33,038 Tons 28,695 -4 -8 24 1.8

Brazilya 735,953 634,419 16,919 Tons 43,499 -15 -22 -20 1.4

Slovakya 682,155 428,176 19,263 Tons 35,413 4 3 29 1.3

Avusturya 615,327 -297,396 9,452 Tons 65,100 2 2 32 1.1

Tayland 561,137 433,452 13,892 Tons 40,393 -3 -9 5 1

ABD 530,529 -

11,267,036 12,841 Tons 41,315 10 2 22 1

Danimarka 500,042 -121,664 9,841 Tons 50,812 -1 36 10 0.9

Tunus 499,179 484,143 0 3 -1 3 0.9

Kamboçya 481,751 481,053 0 18 11 52 0.9

Fas 361,230 334,135 0 9 4 10 0.7

Meksika 323,679 43,592 6,195 Tons 52,248 7 -2 26 0.6

Panama 295,143 -12,796 12,309 Tons 23,978 5 1 0 0.5

Macaristan 273,018 106,362 8,708 Tons 31,353 2 2 23 0.5

Bengaldeş 271,234 270,207 0 22 16 40 0.5

Dominik

Cumhuriyeti 264,597 242,816 0 17 15 18 0.5

İsviçre 245,614 -674,292 1,854 Tons 132,478 7 4 32 0.5

Polanya 244,255 -233,730 6,701 Tons 36,451 6 7 35 0.5

Çek

Cumhuriyeti 229,565 -118,265 7,951 Tons 28,872 9 158 24 0.4

Turkiye 200,042 -120,228 11,349 Tons 17,626 4 6 2 0.4

Kaynak: ITC

2.8. DERİ (6403 KODLU) AYAKKABI İTHALATI

Dünya deri ayakkabı ithalatını gösteren haritadan izlenebileceği gibi, birinci grup tek bir ülkeden

ABD’den meydana gelmektedir. İkinci grup Rusya, Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere, İtalya,

Almanya’dan oluşur. Üçüncü grup Kanada, Japonya ve İspanya’dır. Dördüncü grup Çin, Avusturalya,

Türkiye, Kore, İsveç, Norveç, Birleşik Arap Emirlikleridir.

30

Şekil 8: Deri(6403 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası

Tablo 12’den sunulduğu gibi, 2011’de dünya deri ayakkabı ithalatı 53 milyar dolar olmuştur. En

büyük deri ayakkabı ithalatçısı 12 milyar dolarla ABD’dir. Esasen ABD’nin ithalatı 2007 yılına göre

gerilemiştir.Almanya, Fransa, İtalya, Hong Kong, İngiltere, Rusya Federasyonu, japonya, ispanya diğer

önemli deri ayakkabı ithalatçısı ülkelerdir. Bunlardan Almanya’nın, Fransa’nın, İtalya’nın, ingiltere’nin

ithalatı ya değişmemiş ya da çok artmıştır. Buna karşılık Rusya’nın, Hollanda’nın, Japonya’nın,

Kore’nin ve özellikle Çin’in ithalatı artış göstermiştir. Türkiye’nin ithalatı 2007 yılında 270 milyon

dolardan 2011 yılında 320 milyon dolara artmıştır.

Tablo 12: Deri (6403) Kodlu Dünya İthalatı

Ülkeler

İthalat

değeri

2007

İthalat

değeri

2008

İthalat

değeri

2009

İthalat

değeri

2010

İthalat değeri

2011

Dünya 48670670 51298523 43495395 48620313 53392631

ABD 12337985 11904324 9921119 11492086 11797565

Almanya 4074625 4326479 3789202 3886445 4835844

Fransa 3435999 3531055 3247881 3314072 3641983

Italya 3031956 3187913 2935481 3138908 3529758

Hong Kong, Çin 3276450 3413734 2706546 3216997 3397267

İngiltere 3420653 3310675 2801148 3071879 3220752

Rusya 1353621 1795683 1219457 2229119 2189989

31

Hollanda 1688344 1726172 1568501 1657368 1994961

Japonya 1097439 1120869 1001032 1122098 1326719

İspanya 1291103 1554991 1200525 1266197 1318625

Belçika 1525574 1703510 1479858 1393256 1301318

Kanada 1029678 1053936 915065 1013759 1100320

İsviçre 718085 830480 754614 779075 919906

Avusturya 773883 872970 747864 771581 912723

Çin 306515 506119 429529 570330 896692

Avusturalya 570466 657844 583345 656720 735938

Kore 457764 447107 388737 533774 657364

Danimarka 686901 720583 557756 581322 621706

İsveç 416025 437669 343091 391159 481081

Polanya 336395 477361 379873 429875 477985

Norveç 338554 371255 301101 324349 396615

Birleşik Arap Emirlikleri 272014 320871 364904 341149 392377

Şili 201447 248784 187071 277131 368303

Çek Cumhuriyeti 293339 369871 315169 296048 347830

Turkiye 269830 302161 230190 263087 320270

Kaynak:ITC

Dünya ithalatı 2007-2011 yılları arasında yıllık % 1, 2010-2011 yılları arasında % 10 büyümüştür.

İthalat miktar olarak 2010-2011 yılları arasında % 4 azalmıştır. Değer artışı fiyat artışından

kaynaklanmaktadır. Deri ayakkabı ithalatçısı ilk 13 ülke 2020-2011 yılları arasında ithalatlarını miktar

olarak azaltsalar bile değer olarak ithalatları artmıştır. Almanya’nın % 24, Hollanda’nın % 20,

japonya’nın % 18 ithalat değer artışı en yüksek ithalat değer artışları olmuştur. Buna karşılık Çin

ithalatını hem miktar olarak, % 6, hem de değer olarak % 57 artıran ülkelerdendir. Türkiye’de miktar

olarak ithalatıı % 5 artırmış, değer oalrak ithalatı % 22 artmıştır. İthalatçı ülkelerin deri ayakkabıya

uyguladıkları gümrük vergileri son sütünda gösterilmiştir. AB deri ayakkabılara % 1.6 gümrük vergisi

uygulamaktadır. En yüksek gümrük vergisini % 97.3 ile Japonya uygulamaktadır. Rusya %14.1,

Kanada % 8.8, Çin 19.2, Avusturalya % 7.5, Kore % 8.1 gümrük vergisi almaktadır.

Tablo 13: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Göstergeleri

Ülkeler

Gümrük

vergileri

(%)

İthalat

değeri

(Bin ABD

Doları)

Dış ticaret

dengesi

2011

(Bin ABD

İthalat

miktarı

2011

Birim Birim değeri

(ABD/birim)

Değer

olarak

yıllık

büyüme

oranı

2007-

Miktar

olarak

yıllık

büyüme

oranı

2007-

2011

Değer

olarak

yıllık

büyüm

e oranı

2010-

2011

Dünya

ithalatı

ndaki

payı

(%)

32

Doları) 2011 (%) (%) (%)

Dünya 53392631 676831 0 1 -4 10 100

ABD 11797565 -11267036 373842 Tons 31558 -1 -5 3 22.1 04.4

Almanya 4835844 -2285047 137859 Tons 35078 2 -1 24 09.1 01.6

Fransa 3641983 -2221875 112694 Tons 32317 1 -4 10 06.8 01.6

Italya 3529758 4883601 150509 Tons 23452 3 -2 12 06.6 01.6

Hong Kong,

Çin 3397267 354609 105327 Tons 32254 0 -4 6 06.4 0

İngiltere 3220752 -2264135 126557 Tons 25449 -2 -7 5 6 01.6

Rusya 2189989 -2183245 95294 Tons 22981 13 -4 -2 04.1 14.1

Hollanda 1994961 -301616 71863 Tons 27761 3 14 20 03.7 01.6

Japonya 1326719 -1308381 32923 Tons 40298 4 2 18 02.5 97.3

İspanya 1318625 474083 50390 Tons 26168 -2 -9 4 02.5 01.6

Belçika 1301318 747926 66843 Tons 19468 -5 -6 -7 02.4 01.6

İsviçre 919906 -674292 15664 Tons 58727 4 0 18 01.7 0.4

Austria 912723 -297396 19644 Tons 46463 2 1 18 01.7 01.6

China 896692 9957432 16735 Tons 53582 25 6 57 01.7 19.2

Australia 735938 -709928

3417795

4 Çift 22 5 12 01.4 07.5

Republic of

Korea 657364 -576884 21607 Tons 30424 9 -3 23 01.2 10.8

Denmark 621706 -121664 17163 Tons 36224 -4 13 7 01.2 01.6

Sweden 481081 -337894 11866 Tons 40543 2 2 23 0.9 01.6

Poland 477985 -233730 17139 Tons 27889 6 5 11 0.9 01.6

Norway 396615 -388102 9087 Tons 43646 2 -2 22 0.7 0

United Arab

Emirates 392377 -381357 0 5 24 23 0.7 04.7

Chile 368303 -357175 13601 Tons 27079 14 13 33 0.7 04.8

Czech

Republic 347830 -118265 14053 Tons 24751 1 15 17 0.7 01.6

Turkey 320270 -120228 8134 Tons 39374 2 5 22 0.6 0

33

2.9. TEKSTİL (6404 KODLU) AYAKKABI İTHALATI

Tekstil ayakkabı dünya ithalat haritasına göre birinci grup ülkeler ABD, Japonya, İspanya, Fransa,

Belçika, Hollanda, Danimarka, Almanya, İngiltere ve İtalya’dır. İkinci grup ülkeler Kanada, Rusya ve

Hong Kong’dur. Üçüncü grubu Meksika, Norveç, isveç, Polonya, Türkiye, Çin gibi ülkeler oluşturur.

Şekil 9: Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası

Tablo 14’de dünyanın başlıca tekstil ayakkabı ithalatçısı ülkelerin ithalatları sunulmaktadır. Dünya

tekstil ayakkabı ithalatı 2007 yılında yaklaşık 10 milyar dolardı. 2008 yılında 11 milyar dolara çıkmış,

2009 yılında geriledikten sonra, 2010 yılında 13, 2011 yılında 17 milyar dolara yükselmiştir. En büyük

ithalatçı ülke ABD’dir. ABD’nin ithalatı 1.4 milyar dolardan, 2011 yılında 1.9 milyar dolara artmıştır.

Almanya 1.4 milyar dolar, Japonya 1.2 milyar dolar, Fransa 1.2 milyar dolar, İngiltere 1.1 milyar ithalat

yapmaktadırlar. Türkiye’nin ithalatı 2007 yılında 97 milyon dolardan 172 milyon dolara çıkmıştır.

Tablo 14: Tekstil( 6404 Kodlu) Ayakkabı İthalatı

Ülkeler

İthalat

değeri

2007

İthalat

değeri

2008

İthalat

değeri

2009

İthalat değeri

2010

İthalat değeri

2011

Dünya 10295563 11303922 10845566 13151947 16707643

ABD 1372945 1223287 1039553 1312898 1904655

Almanya 819590 880213 917235 1041036 1413017

Japonya 795039 929992 918367 1045969 1187271

34

Fransa 799975 851145 820375 975917 1175763

İngiltere 678007 686226 762125 961829 1047560

Italya 661830 727724 679080 809543 964055

İspanya 391936 492999 474719 540110 785500

Hollanda 386163 380976 449414 533928 665179

Hong Kong, Çin 400791 495273 454912 518552 556948

Rusya 169200 209031 198005 333339 500819

Kore 182035 198050 193245 288567 443225

Belçika 377959 467656 407403 436037 422727

Kanada 214593 228102 233212 275644 351421

Avusturya 158954 177213 165230 205299 254874

Güney Afrika 145396 114570 127380 161570 240165

Avusturalya 143167 139228 152410 192640 235554

Şili 46562 145190 140568 182883 219421

Çin 54610 127098 114819 144035 213117

Meksika 128596 146640 129155 167005 208994

İsveç 125329 132485 125315 159903 207298

Panama 17106 28051 38979 84879 202916

İsviçre 121282 133875 139630 160073 200946

Danimarka 111492 128441 121155 168772 199604

Turkiye 96598 113990 98689 124158 171549

Kaynak:ITC

Dünya tekstil ayakkabı ithalatı 2007-2011 yıllarınarasında yıllık % 12, 2010-2011 yılları arasında % 27

büyümüştür. Miktar artışının % 6 olması tekstil ayakkabı fiyatlarının daha hızlı arttığının bir işaretidir.

Dünya ithalatında % 11’lik bir paya sahip olan ABD’nin ithalatı son dönemde % 45 oranında artmıştır.

Almanya 2007-2011 yılları arasında ithalatını % 13 artırmış, geçtiğimiz yıl artış oranı % 36 olmuştur.

Dünya ithalatında % 7’lik bir paya sahip olan Fransa’nın ithalat artışı sırasıyla % 9 ve % 20 olmuştur.

Kore’nin ithalatı % 54, Rusya’nın % 50, İspanya’nın % 45 artmıştır. Ab üyesi ülkeler birlik dışı ithalata

% 4 gümrük vergisi uygularken, en yüksek vergiyi % 79.9 ile Japonya almaktadır.

Tablo 15: Tekstil (6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Göstergeleri

Ülkeler

Gümrük

vergileri

(%) İthalat

değeri 2011

Dış ticaret

dengesi

İthal edilen

miktar Birim Birim

değeri

Değer

olarak

yıllık

Miktar

olarak

yıllık

Değer olarak

yıllık

büyüme2010-

Dünya

ithalatındaki

35

(Bin ABD

Doları)

2011

(Bin ABD

Doları)

2011 (USD/unit) büyüme

2007-

2011 (%)

büyüme

2007-

2011 (%)

2011 (%) payı (%)

Dünya 16707643 -30919 0 12 6 27 100

ABD 1904655 -1781161 154935522 Çft 12 8 45 11.4 24.1

Almanya 1413017 -758061 77744 Tons 18175 13 8 36 08.5 4

Japonya 1187271 -1177933 85095 Tons 13952 10 0 14 07.1 79.9

Fransa 1175763 -735311 144187836 Çift Ağu.15 9 20 7 4

İngiltere 1047560 -811692 65424 Tons 16012 13 4 9 06.3 4

Italya 964055 -193926 59563 Tons 16185 9 -4 19 05.8 4

İspanya 785500 -257335 49471 Tons 15878 16 16 45 04.7 4

Hollanda 665179 -132678 58049 Tons 11459 15 30 25 4 4

Hong Kong, Çin 556948 30184 70183810 Çift Tem.94 7 7 03.3 0

Rusya 500819 -492609 34496 Tons 14518 30 23 50 3 17.1

Kore 443225 -421530 23489 Tons 18869 24 4 54 02.7 12.4

Belçika 422727 549784 28912 Tons 14621 2 -3 02.5 4

Kanada 351421 -329982 38064380 Çift Eyl.23 12 5 27 02.1 08.8

Avusturya 254874 -155058 9937 Tons 25649 12 6 24 01.5 4

Güney Afrika 240165 -234950 69122072 Çift Mar.47 14 49 01.4 22

Avusturalya 235554 -225633 32710729 Çift Tem.20 14 22 01.4 04.2

Şili 219421 -124371 36742174 Çift May.97 40 20 01.3 04.8

Çin 213117 7006395 6706 Tons 31780 33 48 01.3 30.2

Meksika 208994 -185124 21092641 Çift Eyl.91 12 25 01.3 28.4

İsveç 207298 -169320 7530 Tons 27530 13 7 30 01.2 4

Panama 202916 8123 16815 Tons 12068 83 62 139 01.2 08.3

İsviçre 200946 -189996 6481 Tons 31005 13 7 26 01.2 0.5

Danimarka 199604 -29037 8211 Tons 24309 15 22 18 01.2 4

Turkiye 171549 -116583 8109 Tons 21155 13 11 38 1 0

Kaynak:ITC

2.10. TEKSTİL (6404 KODLU) AYAKKABI İHRACATI

Tekstil ayakkabı ihracatı sıralamasının en üstündeki grupta Çin ve Vietnam yer alır. İkinci grup

Belçika, İtalya, Almanya, Hong Kong, Hollanda, İspanya, Kanada, ABD, Rusya, Portekiz, İspanya,

üçüncü grup İngiltere, Fransa, Endonezya’dan oluşur.

36

Şekil 10: Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracatı Haritası

Dünya tekstil ayakkabı ihracatı 2007 yılında 9 milyar dolardan, 2011 yılında 17 milyar dolara

yükselmiştir. En büyük ihracatçı Çin 2007 yılında 3.5 milyar dolar olan ihracatı küresel krize rağmen

sürekli artarak 2011 yılında 7 milyar dolar olmuştur. İkinci büyük ihracatçı Vietnam 2000’li yıllarda

yaklaşık 1 milyar dolar olan ihracatı 2011 yılında 2 milyar dolar sınırını aşmıştır. Belçika’nın ihracatı 1

milyar doların hemen altındadır. İtalya ve Almanya sırasıyla 900 milyon dolar, 770 milyon dolar

ihracat yapmışlardır. Hong Kong, Hollanda, İspanya ve Endonezya’nın ihracatları 500 milyon dolar

civarında dalgalanmaktadır. Slovakya dört yıl içinde ihracatını 5 kat artırmıştır. Türkiye 2007 yılında 28

milyon dolar olan ihracatını 2011 yılında 55 milyon dolara yükseltmiştir.

Tablo 16 : Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracatı Göstergeleri

Ülkeler İhracat değeri

2007

İhracat değeri

2008

İhracat değeri

2009

İhracat değeri

2010

İhracat

değeri

2011

Dünya 9154618 10399832 10345927 13218773 16676724

Çin 3480640 3997712 4164021 5684917 7219512

Viet Nam 996426 1224000 1085820 1623075 2028656

Belçika 624153 737726 777584 807380 972511

Italya 581614 632805 519374 632536 770129

Almanya 410277 454306 423045 462789 654956

Hong Kong, Çin 399158 493123 472031 540571 587132

Hollanda 349154 344204 428374 479612 532501

37

İspanya 304081 384669 398899 424782 528165

Endonezya 199227 275585 297847 398639 527177

Fransa 268314 292628 273921 332978 440452

İngiltere 156827 171617 171222 209397 235868

Panama 28542 25559 38782 78585 211039

Danimarka 68071 76286 79649 141295 170567

Çek Cumhuriyeti 95427 83429 75339 102205 169160

ABD 100182 110653 107806 118196 123494

Slovakya 26224 27283 46906 81983 113349

Kamboçya 6578 12795 26620 61576 104551

Tayland 107151 76790 86570 82859 102108

Avusturya 67306 81376 59072 76745 99816

Romanya 58329 46078 44041 68193 98507

Şili 350 47314 61625 78507 95050

Bengaldeş 13986 24359 38454 38757 74331

Brezilya 125550 100238 73240 71170 64070

Hindistan 40963 26711 45003 30067 58899

Turkiye 28417 29411 20574 34649 54966

Kaynak:ITC

Dünya diğer ayakkabı(6405 kodlu) ihracat haritası, ilk grubun Çin, Vietnam, Hong Kong ve İtalya’dan

meydana geldiğini göstermektedir. İkinci grup ABD, İspanya, portekiz, Romanya, Almanya,

Polanya’dan oluşmaktadır. Üçüncü grup ülke Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere ve Türkiye’dir.

Kanada, Hindistan, Endonezya, Pakistan, Brezilya, İsveç, Tunus, Fasd ve Avusturalya’dır.

38

Şekil 11: Diğer Ayakkabı Dünya İhracatı Haritası

Diğer ayakkabı ihracatı 2007 yılında yaklaşık 4 milyar dolardı, 2008 yılında 5 milyar dolara çıkmış,

2009 yılında 4 milyara geriledikten sonra 2011 yılında 5 milyar doları aşmıştır. En büyük ihracatçı olan

Çin’in ihracatı küresel krize rağmen sürekli artarak 3 milyar doları aşmıştır. Vetnam ihracatını önemli

ölçüde artıran ülkelerden biridir, 2007 yılında 180 milyon dolar olan ihracatı, 2011 yılında 210 milyon

doları geçmiştir. İtalya’nın ihracatı 180 milyon dolardır. Türkiye 37 milyon dolarlık ihracatı ile

dünyanın 15. ihracatçısıdır.

Tablo 17: Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İhracatı Göstergeleri

Ülkeler

İhracat değeri

2007

İhracat değeri

2008

İhracat değeri

2009

İhracat değeri

2010

İhracat değeri

2011

Dünya 3704128 5283582 4318692 4595478 5059284

Çin 1790029 3390583 2700287 2605389 3040230

Viet Nam 189843 122716 90947 143864 209923

Italya 155870 162189 139115 171323 182702

Polanya 75677 70497 93592 133380 150960

Portekiz 83146 100191 85918 100714 136897

ABD 67221 78024 86418 102400 133783

Romanya 123553 118102 95192 107476 111732

İspanya 89689 83690 79072 86334 110243

Almanya 29344 38139 43213 78820 99440

39

Fransa 45267 52675 58488 61320 67533

Singapore 54450 57612 42337 67985 65025

Hong Kong, Çin 67984 63620 42521 54531 58410

İngiltere 51033 56552 47708 47025 56902

Hollanda 25971 26060 20897 25955 42348

Turkiye 22689 24267 23915 25854 36034

Arnavutluk 45373 57479 65989 48184 33723

İsveç 7134 10746 12408 19864 32286

Avusturya 25890 26647 27276 28852 31216

Malezya 43653 57329 43609 35084 30972

Endonesia 18056 20888 16465 19099 29576

Hindistan 16203 16396 9956 14869 28716

Bulgaristan 22459 17745 17272 25359 28235

Belçika 19320 15348 12673 24280 24290

Makedonya 18514 18204 20759

Kanada 8755 6315 5309 11724 19707

Kaynak: ITC

2.11. DİĞER (6405 KODLU) AYAKKABI İTHALATI

Diğer ayakkabı dünya ithalat haritası, en büyük ithalatçı birinci grubun ABD, Kazakistan,

Tacikistan,İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya’dan oluştuğunu ikinci grubun Kanada, Cezayir,

İspanya ve Polonyadan, üçüncü grubun ise Türkiye, Çin, Rusya, Norveç’te oluştuğu görülür.

40

Şekil 12 : Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İthalat Haritası

Dünya ithalat hacmi 7 milyar dolardır. En büyük ithalatçılardan ABD 2007 yılında 1.5 milyar dolar

ithalat hacmine sahipken, 2009 yılında 1.7 milyar dolara çıkmış, 2010’da 2.3 milyar dolara, 2011

yılında da 2.8 milyar dolar olmuştur. İkinci önemli ithalatçı ülke Kazakistan 2007 yılında 7 milyon dolar

ithalat yapaken, ithalatını önemli ölçüde artırarak 1.1 milyar dolara çıkarmıştur. ABD ve Kazakistan

dışındaki ülkelerin ithalatları 400 milyon doların altındadır. Türkiye 2011 yılında 18 milyon dolarlık

diğer ayakkabı ithalatı yapmıştır.

Tablo 18: Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İthalat Göstergeleri

Ülkeler

İthalat Değeri

2007

İthalat Değeri

2008

İthalat Değeri

2009

İthalat Değeri

2010

İthalat Değeri

2011

Dünya 3475839 3973289 3925566 5793121 6838457

ABD 1533422 1592232 1709849 2265390 2786654

Kazakistan 6988 4343 4093 991809 1102140

Almanya 86452 96325 133638 162963 368043

İngiltere 237962 275510 292804 295107 286945

Tajikistan 27099 175692 140526 135842 261784

Singapur 102834 107213 78164 118384 138798

Fransa 107764 126057 120080 123878 117929

41

Italya 77464 69806 80556 105141 117741

Hollanda 58247 72057 78685 99501 108343

Japonya 46250 59432 67303 83727 106223

Polanya 9186 22528 41804 75341 103054

Kanada 50910 46540 44516 57433 76042

İspanya 56779 57445 62991 58043 62388

Belçika 34634 38495 37398 43668 49324

Hong Kong, Çin 47188 46738 30615 40251 49263

Cezayir 24526 29457 32758 33427 48251

İsveç 13471 16431 19540 25984 37103

Austria 22055 24012 23790 27499 37081

Philippines 11907 10927 12782 23270 34577

Ürdün 18011 21702 24855 33295 34181

Pakistan 15529 20155 23062 27722 33570

Birleşik Arap Emirlikleri 13650 24928 38803 27946 33525

Danimarka 19003 21367 20770 24422 30624

Guatemala 18606 20692 20924 24928 28504

İrlanda 40048 45816 31762 28240 27616

Kore 43636 37670 20384 23865 26932

Avusturalya 18112 18032 18841 23280 26821

Malezya 23242 32280 25934 21316 25154

Portekiz 18680 17440 12796 11309 23067

Venezuela 36043 30603 18154 21245

Şili 9668 16713 15947 14689 21160

Yunanistan 21994 32945 22826 25468 19314

Turkiye 8684 12747 9767 14759 17889

Kaynak: ITC

2.12. AYAKKABI (6406 KODLU) AKSAMI İTHALATI

Dünya ayakkabı aksamı ithalat haritası birinci grubun İtalya, Almanya ve Romanya’dan oluştuğunu

gösterir. İkinci grup ABD, Rusya, Fransa, çin, Vietnam, Japonya, Endonezya, Slovakya’dır. Üçüncü

grup ayakkabı aksamı ithalatçısı ülke Hindistan, Hong Kong, İspanya, Portekiz,İngiltere, Şili ve

Tunus’tur.

42

Şekil 13 : Ayakkabı(6406 Kodlu) Aksamı İthalatı Haritası

Dünya ayakkabı ithalatı 2007 yılında 6 milyar dolardı, 2008 yılında 6 milyar doları aşmış, 2009 kriz

yılında 5.4 milyar dolara gerilemiş, 2010’da 6.6 milyar dolara, 2011’de 7.6 milyar dolara yükselmiştir.

En büyük ithalatçı olan İtalya’nın ithalatı 2007 yılında 1 milyar doların hemen altında iken, 2011

yılında hemen hemen aynı düzeyde kalmıştır. Almanya 600 milyon dolar, Romanya 490 milyon dolar,

ABD 405 milyon dolarlık ayakkabı aksamı ithal etmişlerdir. Japonya ve Vietnam’ın ithalatları 300

milyon dolardan, Hong Kong, Çin, Slovakya, Rusya, Fransa’nın da 200 milyon dolardan fazladır.

Türkiye 2007 yılında 30 milyon dolar olan ayakkabı ithalatını 2011 yılında 56 milyon dolara

çıkarmıştır.

Tablo 19: Ayakkabı Aksamı (6405) Dünya İthalat Göstergeleri

Ülkeler İthalat Değeri

2007

İthalat Değeri

2008

İthalat Değeri

2009

İthalat Değeri

2010

İthalat Değeri

2011

Dünya 5900113 6388708 5447465 6570068 7571368

Italya 940005 916352 707756 867044 998566

Almanya 423143 491613 433889 511001 595394

Romanya 337685 352493 281020 357310 482189

ABD 365334 398036 341133 401286 404988

Viet Nam 193409 226581 192974 334972 374506

Japonya 346741 344036 309466 324676 364485

Hong Kong, Çin 254391 263028 219168 300699 291137

43

Çin 299048 284847 247225 272448 264529

Slovakya 191556 206607 154822 179527 256373

Rusya 75231 110430 117666 181915 224085

Fransa 246639 233348 185920 196535 218928

Endonezya 22821 65319 57657 123930 193509

Portekiz 144693 144325 99154 119126 150024

Kore 111655 114432 93452 114131 135829

Macaristan 108394 108601 94673 108877 134236

Tunus 114120 126742 133354 145401 133226

İspanya 130672 126399 99407 113419 128359

Arjantin 19752 26120 48882 84111 123587

İngiltere 89984 91390 89632 97765 115505

Belarus 24383 36987 44053 62765 97008

Avusturya 100041 109305 81879 76262 94545

Hindistan 58578 69778 56319 107085 94087

Hollanda 55449 59631 50867 53765 78582

Bosna-Hersek 62609 68331 58525 67496 77879

Arnavutluk 41546 39838 37829 59507 71774

Fas 55204 50061 43323 49216 71140

Bulgaristan 57057 57504 50386 55283 71024

Tayland 63737 83802 75996 88696 65819

Brezilya 12762 19125 26742 64307 65132

Kanada 49849 53291 52348 59098 63559

Finlandiya 37062 43900 27152 42120 56047

Turkiye 29719 34339 25432 34090 55553

44

2.13. AYAKKABI (6406 KODLU) AKSAMI İHRACATI

Şekil 14 : Ayakkabı (6406 Kodlu) Aksamı İhracatı Haritası

Tablo 20: Ayakkabı Aksamı (6405) Dünya İhracat Göstergeleri

Ülkeler İhracat değeri

2007

İhracat değeri

2008

İhracat değeri

2009

İhracat değeri

in 2010

İhracat değeri

2011

Dünya 6577471 7252583 6014707 7201926 8538578

Çin 1169042 1604470 1445068 1968736 2348153

Italya 1091013 1051791 866879 1000734 1127741

Romanya 388180 398403 304843 354719 424691

Hindistan 289836 293972 219096 222095 386857

Almanya 284372 301397 266303 295707 347786

Hong Kong, Çin 322801 314778 254552 333116 334336

Kore 370806 385495 280969 313940 319860

ABD 205980 209533 198430 248675 264791

Chinese Taipei 240159 231847 173030 215735 230128

Slovakya 80780 103653 118879 126003 218975

Brezilya 126307 143867 117069 159093 202550

Tunus 180862 196366 161692 157109 178866

45

Viet Nam 76716 102492 80639 134317 170742

İspanya 185006 163540 122974 142403 159626

Fransa 143507 127192 106275 112140 129302

Bulgaristan 103679 102664 74502 94152 122824

Macaristan 67669 73122 63606 97884 119116

Arnavutluk 123124 111813 86189 93886 118913

Sırbistan 86618 107879 75434 86621 107573

Polanya 73567 104496 89407 92940 101840

Fasds 94364 97920 78825 72409 94058

Ukrayna 56022 72192 58361 72925 84901

Bosna-hersek 73579 82740 63659 67354 79495

Endonezya 70905 57025 47756 73121 74926

Portekiz 59683 66635 53213 60507 61861

Meksika 49628 57891 47193 55907 57310

Hollanda 31777 27705 34386 36153 48271

Çek Cumhuriyeti 47802 44367 38666 39676 47420

Austurya 47062 47319 34848 35951 46531

Turkiye 33355 29063 25311 37244 43071

Kaynak:ITC

2.14. İHRACAT VE İTHALAT FİYATLARI

Dünya ortalama ayakkabı fiyatları 2000’li yılların başında 5.50 ABD Dolarıydı. Fiyatlar 2005 yılına

kadar göreli istikrarlı kaldı, bu tarihten sonra artmaya başladı. Kriz öncesi 2008 yılında 7.22 ABD

Doları düzeyine çıktı. Bugün ortalama 6.40 ABD Dolarına eşittir.Çarpıcı iki tesbitle devam edelim.

Birincisi, Asya ülkelerinde ortalama fiyatları 4 ABD dolarıdır. Buna karşılık Avrupa ülkelerinin

ortalama ihraç fiyatları 23 ABD Dolardır. İkincisi, 2000’li yıllar boyunca Asya’daki bu fiyatlar aynı

kalmış, Avrupada ihraç fiyatları 15 dolardan 23 dolara artmıştır. Bunun açıklamasında iki olgu öne

çıkmaktadır. İlki Avrupa ülkelerinin yüksek ihracat fiyatlarına sahip deri ayakkabılarda daha büyük

piyasa payına sahip olmaları, buna bağlı olarak daha yüksek fiyatlı piyasa segmentinde üretim

yapmalarıdır.

Şekil 14’de dünyanın en büyük 15 ayakkabı ihracatçısının ortalama fiyatları sunulmaktadır. En büyük

ihracatçı Çin’in ortalama ihraç fiyatı 3.39 ABD dolarıdır. Buna karşılık İtalya’nın ortalama ihraç fiyatı

39.51 ABD dolarıdır. Fransa ve Portekiz ortalama ihraç fiyatları 25 ABD dolarının üzerindedir.

46

Şekil 15: Ayakkabı İhracat Fiyatları

İthalat fiyatlarındaki dağılım ihraç fiyatlarına göre daha azdır. Avrupa ülkeleri diğer ülkelere göre ithal

ayakkabılara daha yüksek fiyat ödemektedir. Bunun tek istisnası İspanya’dır. İspanya’nın ithalata

ödediği fiyat ortalama 6.25 dolardır. En yüksek fiyatı yaklaşık 24 dolar ile İsviçre ödemektedir. Şekil

15’de en büyük 15 ithalatçı ülkenin ödediği ortalama ithalat fiyatları gösterilmektedir.

Şekil 16: Ayakkabı İthalat Fiyatları

Daha önceki bölümlerde gösterildiği gibi, sugeçirmez(6401 kodlu) ayakkabılarda Çin en büyük

ihracatçı ülkedir. Çin’in ihraç fiyatları en büyük on ihracatçı ülkenin en düşüğü olmasına rağmen

İtalya ve Portekiz’in fiyatlarına yakındır. Fransa, İspanya, Hollanda ve Hong Kong en yüksek ihraç

fiyatlarına sahiptir.

47

Şekil 17: Su Geçirmez Ayakkabı İhracat Fiyatları

Şekil 16’da pastik/lastik ayakkabılarda en büyük 10 ihracatçı ülkenin ortalama fiyatları

gösterilmektedir. Bu kategori ayakkabı sanayinin en fazla ticareti yapılan üründür. Çin en büyük

ihracatçı olmasına rağmen en düşük ihracat fiyatına sahiptir.

Şekil 18: Plastik/Kauçuk(6402) Ayakkabı İhracat Fiyatları

Şekil 19’da dünyanın en büyük 10 deri ihracatçısı ülkenin ortalama ihraç fiyatları gösterilmektedir.

Deri ayakkabı ihracatında miktar olarak ihracatın % 43’nü gerçekleştirdiği halde Çin yaklaşık en düşük

ihracat fiyatı nedeniyle payı % 16’ya düşmektedir. Buna karşılık 52 dolarlık fiyatı nedeniyle dünya deri

ihracatının yalnızca %&’nı gerçekleştiren İtalya, değer olarak dünyanın ikinci büyük ihracatçısı haline

gelmektedir.

48

Şekil 19: Deri(6403 Kodlu) Ayakkabı İhraç Fiyatları

Şekil 20’de en büyük ihracatçı ülkelerin tekstil ayakkabı ihracat fiyatları gösterilmektedir. Diğer

ayakkabı kategorilerinde olduğu gibi en düşük ihracat fiyatı Çin’, en yüksek fiyat İtalya’ya aittir. Diğer

ayakkabı kategorilerinden farklı olarak İngiltere düşük bir ihracat fiyatıyla da olsa dünya sıralamasına

girmiştir.

Şekil 20: Tekstil (6404 Kodlu) Ayakkabı İhracat Fiyatları

Şekil 21’de diğer ayakkabı kategorisinde yer alan ürünleri en fazla ihraç eden ülkelerin ihracat fiyatları

sunulmaktadır. Ayakkabı ihracatında orta segmentte ki ürünlerde Avrupa piyasasına üretim yapan

Portekiz, Romanya ve Polonya’nın yüksek ihracat fiyatları dikkat çekmektedir. Diğer ayakkabı

ihracatında en büyük paya sahip olan Çin en düşük ihracat fiyatına sahiptir.

49

Şekil 21: Diğer Ayakkabı (6405 Kodlu)İhraç Fiyatları

3. DÜNYA AYAKKABI ÜRETİM VE TÜKETİMİNDEKİ GENEL EĞİLİMLER

Şu ana kadar yapılan analizlerde Avrupa ayakkabı sanayinin esas olarak deri ayakkabı

üretiminde, özellikle de ayakkabı tasarımda ve dünya çapındaki prestijli markaların

üreriminde üstünlüğe sahip olduğu görülmüştür. Özellikle İtalya ve Fransa ayakkabı sanayi

kalite ve yaratıcık açısından dünya çapında büyük bir şöhrete sahiptir. Buna karşılık başta

Vietnam ve Endonezya ve kısmen de Çin olmak üzere Asya ülkeleri düşük piyasa

segmentindeki ürünlerde başta Avrupa olmak üzere dünya piyasaları için üretim

yapmaktadır. Çin ağırlıkla olarak ABD pazarı için düşük piyasa segmentinde üretiminde

yoğunlaşmıştır.

ABD spor ayakkabıları ile botların tasarım ve pazarlamasında uzmandır. Kısaca pazarın

belirli bir segmenti için üretim yapmaktadır. Romanya, Çek Cumhuriyeti, Polonya,

Macaristan, Slovakya ve Bulgaristan İtalyan, Fransız ve Alman markaları ile bu markaların

aksamının üretiminde uzmanlaşmışlardır. Portekiz ve İspanya Avrupa piyasaları orta piyasa

segmentindeki ürünlerin üretiminde uzmanlaşmışlardır.

Küresel kriz sona ermiş olsa da, krizin tüketiciler üzerindeki etkisi halen devam etmektedir.

Özellikle gelişmiş ülkelerde tüketim harcamaları kriz öncesi eski düzeyine geri dönmemiştir.

Harcanabilirler gelir düzeyi kriz öncesi düzeyin oldukça altında seyretmektedir. Bu durum

tüketim mallarına özel olarakta ayakkabı talebini etkilemektedir. Özellikle fiyat tüketiciler için

tekrar önemli bir değişken hale gelmiştir.

Gelişmiş ülkelerdeki demografik yapıdaki değişiklikler ayakkabı talebini etkilemektedir. 55 yaş

üzerindeki nüfusdaki artış rahat, konforlu ayakabılara olan talebi artırmaktadır. Eskiye oranla

bu kesim daha aktif, spor yapmakta ve modayı takip etmektedir.

Küreselleşmeyle birlikte farklı kültürlere ve farklı kültürlere ilişkin tarzlara daha çok ilgi

duyulmaya başlanmıştır. Buda kültürel-etnik ayakkabı biçimlerine olan talebi artırmaktadır.

Ekolojik ürülere talep artmıştır. Örneğin geri dönüşümlü malzemelerden yapılmış

ayakkabılara talep artımaktadır.

50

Ayakkabı sektöründe taşaronluk uzunca bir süredir yaygın bir uygulama haline gelmiştir.

Avrupa kökenli spor markalarının üretim tesisleri uzunca süredir Çin, Vietnam ve Hindistan

başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesine yayılmış durumdadır. Taşeronluk ayakkabı

sektörünü küresel hale getirmiş ve üreticiler arasındaki rekabeti artırmıştır.

Taşeronluk giderek yakın ülkelere doğru kaymaktadır. Bunun en önemli nedeni yakın zaman

kadar yılda iki kez olan moda ve trendlerin değişimi giderek yılda 4-6’ya çıkmasıdır. Bunun

sonucunda talepteki değişmelere hemen cevap vererek az sayıda ve garantili satışa imkan

vermek için tüketim piyasalarına yakın yerler terih edilmeye başlanmıştır. Slovakya, Polonya,

Macaristan, Romanya, Bulgaristan, ikinci halkada da Türkiye, Fas ve Tunus tercih edilmeye

başlanmıştır.

Yenilik ve katma değer giderek önem kazanmaktadır. Derinin yumuşatılması teknolojisi, su

geçirmez ayakkabılardaki gelişmeler giderek önem kazanmaktadır.

Yumuşak ve hafif malzemelerin kullanıldığı ayakkabılar yeni trendin en önemli ürünleridir.

Çizmeler, su geçirmezler ve sandallardaki gelişme devam etmektedir.

3.1. SATIŞ KANALLARI

Genel olarak gelişmiş ülkelerde özel olarak Avrupa Birliğinde ayakkabılar başlıca iki kanaldan

tüketicilere ulaşmaktadır. Ayakkabıda uzmanlaşmış dağıtım kanalı ve uzmanlaşmamış/genel dağıtım

kanalları. Birincisinde ürünler ithalatçı/toptancı ya da simsar/ parekendeciler tarafından arz edilir.

Bunlar Avrupa pazarının yaklaşık % 58’ni temsil ederler. Bunlar ya zincir mağazalar ya da küçük

bağımsız satış mağazaları biçiminde organize olmuşlardır.

İkincisinde uzmanlaşmamış/genel dağıtımda ayakkabı parekendecilerin sattıkları çok çeşitli üründen

yalnızca biridir. Bunlar ürünlerini ithalatçı/toptancılardan ya da doğrudan yabancı üreticilerden alırlar.

Bu tür parekendeciler spor/ giyim mağazaları, süper marketler, outleri içerir. Bu satış kanallarıyla

Avrupa’da ayakkabıların % 42’si satılmaktadır. Görüldüğü gibi ayakkabı çok geniş bir dağıtım ağıyla

satılmaktadır.

Geleneksel satış yöntemi imalatçıdan ithalatçıya/toptancıya oradan da parekendeciye ürünün

satışıdır. Bu geleneksel tedarik zincirinde ithalatçı/imalatçı stok bulundurmak zorundadırlar.

Gelişmekte olan ülke üreticileri için ayakkabının gelişmiş ülkelerde dağıtımı önemlidir. İlk defa o

ülkeye ihracat yapılacaksa ithalatçı/toptancıcıya satış yapılması en iyi yoldur. Bunun nedeni bu tür

ithalatçılar piyasalar hakkında daha iyi bilgiye sahip olmasıdır.

İthalatçılar, kendi hesaplarına ayakkabı alırlar. Bunların bir kısmı uzman parekendicilere, parekende

zincirlerine fuarlar aracılığıyla ya da satış temsilcileri aracılığıyla satarlar ya da satış temsicileri

aracılığıyla siparişleri alırlar. İthalatçıların yerel piyasa ilişkileri vardır. Piyasalardaki trendleri,

eğilimleri iyi değerlendirirler. Toptancılar, çoğunlukla bağımsız ya da uzman ayakkabı dükkanlarına

satarlar ve belirli türden ayakkabıların satışında önemli rol oynarlar. Çoğunlukla geniş bir ayakkabı

koleksiyonlarını bulundurular. Toptancı kar marjları oldukça yüksektir. Ancak internet üzerinde

yapılan ticaret ve büyük parekende ticaret zincirlerinin artmasıyla kar marjları azalmaya başlamıştır.

51

Simsarlar, alıcı ve satıcılar arasında yer alırlar, kendi hesaplarına mal alıp, satmazlar, komisyon

temelinde çalışırlar. Belirli imalatçı/toptancı/parekendeci hesabına çaşılırlar. Alıcı grupları, simsarlar

gibi çalışırlar. Doğrudan imalatçıdan kendi parekende birimleri için ayakkabı satın alırlar. İmalatçılar

ve parekendeciler arasında finansal aracı gibi hareket ederler. Bu gruplar kendi markalarını

geliştiremeye çalışırlar. Ariston, nord West, Ring, Euro ile spor ayaklabılarda ‘intersport’, ‘Sport 2000’

bu gruplara örnekdir.

Yerli tedarikçiler,imalatçılar, üretim maliyetlerinin artmasıyla, ithalatçılığa başlamaktadırlar. Siparişle

ayakkabı ürettikleri için üretim maliyetlerini düşürmek için ucuz kaynak arayışına girerek ayakkabı

aksamı ithal ederler. Clark,Eram, Ecco vb bunlara örnektir.

Uluslararası tedarikçiler ve moda evleri, uluslararası markaların yönetici ofisleri ya ABD ya da

Avrupa’dadır. Bunların tasarımı, ürün geliştirme, pazarlama ve satın alma ofisleri vardır. bunlar iki

türlüdür: Lüks tüketim moda evleri, Prada, Yves Sain Lorent, Chanel gibi. Anaakım modaevleri, bunlar

üst ve orta kalitede üretim yapan Burberry, Geox vb.’dir.

Ayakkabı satan zincir mağazalar, bunlar toplam arzın AB’de üçte birini sağlamaktadır. Bu zincir

mağazalar standart ürün çeşidine sahiptirler, ya prestijli caddelerde ya da kent dışı AVM’lerde yer

alırlar. Bunlar ürünlerini düşük-orta düzeyde fiyatlarda satarlar. Bunlar AB piyasalarında iyi

işlemektedir. Buna rağmen son yıllarda spor parekendicileri/hipermarket fiyat rekabetinden ciddi

biçimde etkilenmişlerdir.

Bağımsız ayakkabı mağazaları(butikler)üst düzey kalitede deri ayakkabı satışında uzmanlaşmışlardır.

Department mağazalar, ayakkabı pazarında önemlidirler. Spor ayakkabı parekendiciler, bunlar

portföylerinde çok çeşitli markaları bulundururlar. Decatthlon, JD Sports gibi. Giyim parekendicileri,

değişik marka ve tarzda ayakkabıda bulundururlar. AB’de ayakkabı pazarının % 8’ni oluşturur.

Supermarketler, Tesco, Carefour gibi, düşük kalitedeki ürünlerde fiyatlar üzerinde ciddi bir baskı

yaratırlar. Son yıllarda en hızlı artan dağıtım kanalı internet üzerinden yapılan ticaret olmuştur.

3.2. FİYAT YAPISI

Hedeflenen piyasalara girileceği zaman piyasaya giriş stratejisinde doğru fiyatlama temel bir konudur.

İhracatçılar için gelirin yaratıldığı tek strateji alanı fiyatlamadır. Diğer tüm faaliyetler maliyetlere

ilişkindir. Ürünün diğer ürünlerle kıyaslanmasındaki en önemli kıyaslama aracı fiyatlamadır. Aşırı arz

ve rekabet nedeniyle, standart ayakkabı fiyatları ciddi bir baskı altındadır. Büyük parekendiciler büyük

miktarlarda satın alımlar yaparak fiyatlar ve kar marjları üzerinde büyük baskı yaratmaktadır.

Gelişmekte olan ülke ihracatçılarının hedef tüketici grupları için tasarım, tarz ve rahatlık olarak kendi

ürünlerinin farklılıkları üzerinde odaklanmaları gerekmektedir. Bu yaratıldığı takdirde fiyat daha az

önemli bir değişken haline gelecektir. Ucuz tedarikçi gelişmekte olan ülkelerden biri olmaktan

kaçınılması gerekir.

Fiyat belirlenirken, aşağıdaki unsurlar önem kazanmaktadır:

Her bir dağıtım kanalının ve parekende kategorisinin mark-up’ları

Hedef piyasalardaki rakip ürünlerin fiyatları

Yerel rakiplerin kredi koşulları ve indirim yapısı

52

Üretim maliyetleri, gümrük vergileri, KDV düzeyi ve diğer maliyetler

Ürünün tanıtımı, paketlenmesi ve pazarlanması için gereken diğer maliyetler

Yerel bağlantılara göre “uygun” ve “taktik” fiyat düzeyi

Tablo 21: Nihai Parekende Fiyatının Hesaplanması

Düşük Orta Yüksek

Malzeme maliyeti(%15 stok maliyeti dahil) 25 25 25

Doğrudan işgücü maliyeti 25 25 25

Diğer maliyetler(paketleme, tanıtım, numune gönderilmesi) 15 15 15

Maliyet fiyatı 65 65 65

Mark-up (kar dahil, % 35, genel giderler) 23 23 23

İhracat fiyatı(FOB) 88 88 88

Gümrük vergileri(AB için) 4 4 4

Diğer maliyetler(taşıma, sigorta, bankacılık) 8 8 8

CIF fiyatı 100 100 100

İthalatçı/toptancı kar marjı 30 35 40

İthalatçı/toptancı satış fiyatı 130 135 140

Parekendeci kar marjı(düşük % 45, orta %60, yüksek % 75) 59 81 105

Net satış fiyatı 189 216 245

KDV(örnek % 19) 36 41 47

Nihai parekende satış fiyatı 225 257 292

Kaynak: CBI

Fiyatın belirlenmesinde en önemli unsur her düzeydeki kar marjlarıdır. AB’de parekendeci kar

marjları, ayakkabıya bağlı olarak % 45 ile % 75 arasında değişmektedir. Resmi ya da gece

ayakkabılarında en yüksek, spor ayakkabılarında düşük kar marjı vardır. Benzer şekilde, eğer ayakkabı

zincir mağazalarda satılacaksa parekendeci kar marjı düşük olacak, buna karşılık cadde de satılacaksa

yüksek olacaktır.

Rakip ürünlerin ihracat, CIF fiyatlarını bulmak için nihai satış fiyatının 3-4.5’ bölünmesi gerekir.

Bulunacak bu fiyat rakip ürünlerin ihraç fiyatını verecektir.

İthalatçı/toptancı fiyatları maliyetlerini CIF temelinde hesaplarlar. İthalatçı/toptancı kar marjı % 30 ile

40 arasında değişir. AB’de şu ana kadar en düşük % 15 en yüksek % 60 ithalatçı/toptancı kar marjı

kayd edilmiştir.

3.3. YABANCI PİYASALARA GİRİŞ

Gelişmekte olan ülkede faaliyet gösteren ayakkabı üreticilerinin gelişmiş olan ülkelere ihracat

yapabilmesi için piyasaya giriş şartlarının iyi belirlenmesi gerekir. Bu şartlar çevre, tüketici sağlığı ve

toplumsal duyarlılıklara dayanır. İhracatçıların paketlemeden başlayarak, fikri mülkiyet hakları,

etiketleme, anti-dumping, sahtecilik, gümrük vergileri ve kotalar konusunda bilgilenmesi gerekir:

53

Paketleme

Paketleme, özellikle hava sıcaklığındaki değişikliklere, ürünlerin bozulmasına ve hırsızlıklara karşı

önemli bir konudur. Deri ayakkabıların her bir çiftinin ayrı kutulara, 12-18 çiftininde karton kutulara

konması gerekir. Daha ucuz olan plastik ve tekstil ayakkabıların plastik poşetlere konulması gerekir.

Gelişmiş ülkelerdeki ithalatçılar yükleme yapılmadan paketlemenin nasıl yapıldığını bilmek isterler.

Güvenlik ve ürünlerin zarar görmesine karşı koruyucu paketleme bir yana, paketlemede bir diğer

dikkat edilen nokta da çevre dostu ulaştırma yönteminin seçilmesidir.

Fikri Mülkiyet Hakları

Avrupa Birliği Rekabet ve Yenilik Kurumu ayakkabı üreticilerini ilgilendiren Fikri Mülkiye Hakları

konusunda rehber hazırlanmıştır.

Etiketleme

Ayakkabı için AB’de Ayakkabı Etiketleme Yönetmeliği vardır. Kullanılan malzeme ve üst kısım ve

tabanda kullanılan malzeme konusunda bilgiler içermesi gerekir.

Anti damping

Nisan 2006’da, AB, Çin ve Vietnam’dan yapılan deri ayakkabı ithalatına anti-damping vergisi uyguladı

bu vergi önce 2010’a daha sonra da 2011’e kadar uzatıldı. AB’ye yapılacak ayakkabı ihracattında

uygulanacak anti-damping konusunda işlemler son bilgiler sürekli güncellenerek yayınlanmaktadır.

Gümrük vergileri

Ayakkabı ithalatında ülkelerin uyguladıkları gümrük vergileri 4-digite kadar olan ürünlerde bu

çalışmada verilmiştir. Daha ayrıntılı gümrük tarifeleri Birleşmiş Millerler ve Dünya Bankası tarafından

yayınlanmaktadır.

Kotalar

Bazı ülkeler ayakkabı ithalatında miktar kısıtlamaları, kota uygulamaktadır. Örneğin AB, ithalat

hacminin büyüklüğü ve AB fiyatları ile Çin’deki fiyatlar arasındaki büyük farklar nedeniyle Çin’den

yapılan ithalata karşı çok duyarlıdır ve bazı ürünlerde kısıtlamalara gitmektedir.

Sahtecilik

Bu konuda ayakkabı sanayi birlikte çalışmaktadır. Ekim 2008’de aralarında Türkiye’nin de bulunduğu

9 ülke( ispanya, Fransa, Bulgaristan, Romanya, Fas, Tunus, İtalya ve Türkiye) sahte ayakkabı

üreticilerine, ithalatçılarına ve internetten satış yapanlara karşı ortak eylem kararı almışlardır.

54

4. TÜRKİYE’DE AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ

4.1. DÜNYA AYAKKABICILIK SEKTÖRÜNDEKİ KONUMU

Türkiye, 2010 yılında ürettiği 174 milyon çift ayakkabıyla dünyanın en büyük üreticileri listesinde on

birinci sırada yer almaktadır. 2010 yılında üretilen ayakkabıların 72 milyon çifti ihraç edilmiş, buna

karşılık ithalat 41 milyon çift olmuştur. Miktar bazındaki bu rakamların değer karşılığı ise; ihracat ve

ithalat için sırasıyla 358 milyon ve 626 milyon ABD Doları olmuştur. Böylece, Türkiye’nin ihracatçı

ülkeler dünya sıralamasındaki yeri miktar bazında on altıncılık, değer bazında ise yirmi dördüncülük

olmuştur. İthalatta ise, Türkiye miktar bazında otuz sekizinci, değer bazında yirmi altıncı olmuştur.

Bu sıralamalar Türkiye’nin ortalama birim ihracat ve ithalat fiyatları arasındaki farkı yansıtmaktadır:

2010 yılında, ortalama birim fiyat ithalatta 16,06 ABD Doları, ihracatta ise 5,17 ABD Doları olmuştur.

Türkiye ne yazık ki, düşük katma değerli ürünler ihraç ederken, yüksek katma değerli ürünler ithal

etmektedir. Karşılaştırma yapmak amacıyla, AB’nin ayakkabıcılık sanayisinde uzmanlaşmış 9 ülkesinin

ortalama ihracat ve ithalat birim fiyatları aşağıda verilmiştir.

Tablo 22. 2010’da Ortalama İhracat Ve İthalat Birim Fiyatları (USD)

Sıra* İhracat

Birim Fiyatı

%** Sıra* İthalat

Birim Fiyatı

%***

İtalya 2 39,51 10,0 5 13,83 5,4

Belçika 5 18,30 4,2 11 11,42 2,8

Almanya 6 19,99 3,9 2 12,94 7,5

Hollanda 8 16,64 2,8 9 11,68 3,1

İspanya 9 21,51 2,8 10 6,25 3,0

Fransa 10 28,32 2,2 3 12,65 6,4

Portekiz 11 25,90 2,0 29 8,05 -

Birleşik Krallık 14 23,81 1,4 4 10,00 6,1

Romanya 15 19,36 1,3 40 3,33 -

Kaynak: World Footwear Yearbook 2011,

www.apiccaps.pt/c/document_library/get_file?uuid...26e8...

*En Büyük İhracatçılar ve İthalatçılar Listesindeki

**Dünya ihracatındaki payı

***Dünya ithalatındaki payı

55

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi ülkelerin tümünün ortalama ihracat birim fiyatları Türkiye’nin

birim fiyatından çok daha yüksek, buna karşılık ithalat fiyatları daha düşüktür. Türkiye’nin tersine, bu

ülkeler yüksek katma değerli ürünler ihraç ederken, düşük katma değerli ürünler ithal etmektedirler.

2011 yılında, Türkiye’nin ortalama ithalat birim fiyatı 17 ABD Doları’na yükselirken, ortalama ihracat

birim fiyatı 5,03 ABD Doları’na gerilemiştir.

Türkiye’nin 2010 yılındaki başlıca dış ticaret ortakları aşağıdaki tablolarda verilmiştir:

Tablo 23: En Büyük İhracat Müşterileri

İhracat Pazarları Milyon

USD

Değer

(%)

Milyon

Çift

Miktar

(%)

Ortalama

Birim Fiyat (USD)

Son 5 Yılda

Değişim

Milyon

USD

%

Rusya 84 23 4 6 21,00 Rusya +77 +1.100

Irak 44 12 19 27 2,32 Irak +38 +324

Suudi Arabistan 25 7 8 11 3,13 Yunanistan -7 -44

Almanya 16 5 3 5 5,33 Almanya -7 -29

Fransa 15 4 3 4 5,00

Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, Birim fiyatlar Tablo’daki değerlerden tarafımızdan hesaplanmıştır.

Türkiye’nin değer bazında en önemli ihracat pazarı Rusya’dır. Rusya’ya katma değeri yüksek deri

ayakkabı ihracatı 2010 yılında 65,6 milyon ABD Doları olmuştur. Deri ayakkabı ihracatı, bu ülkeye

yapılan toplam ihracatın yaklaşık %80’ini oluşturmuştur (Bkz. Şekil 1.1). Irak’ın 2010’da Türkiye’den

yaptığı ithalatın yaklaşık yarısını (21,3 milyon USD) ortalama ihracat birim fiyatı 3$ olan plastik ve

kauçuk ayakkabılar oluşturmakta; dörtte birini deri ayakkabılar, geri kalanını ise tekstil ayakkabılar

oluşturmaktadır. Türkiye’nin deri ayakkabıların ortalama ihracat birim fiyatının 2010’da 8,72$ olduğu,

tekstil ayakkabılar alt ürün grubunda ortalama birim fiyatının ise 2,98$ olduğu düşünüldüğünde Irak’a

yapılan ihracatta düşük birim fiyatının sebebi anlaşılabilir. Aynı argümanlar Suudi Arabistan için de

geçerlidir. Almanya ve Fransa’nın Türkiye’den yaptıkları dışalımlarda ortalama birim fiyat, Türkiye’nin

ihracat birim fiyat ortalaması civarındadır.

Şekil 22. Türkiye’nin 2010 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisine Yaptığı Satışların Ürün Gruplarına Göre

Dağılımı

56

Şekil 22.1. Rusya

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Türkiye’nin Rusya’ya ayakkabı ihracatı, 2010 yılında, Türkiye’nin toplam ihracatının %23,3’ünü,

Rusya’nın toplam ayakkabı ithalatının ise %2,2’sini oluşturmuştur. Rusya 2010 yılında, 3.769 milyon

ABD Doları’na ulaşan ithalatıyla, dünya ithalatında %4,1 paya sahip olmuş ve en büyük ithalatçılar

listesinde sekizinci sırada yer almıştır. Bu ülkenin 2010 yılındaki ortalama ithalat birim fiyatı 11,22$

iken, Türkiye’den yapılan ithalatta ortalama birim fiyat 21$ olmuştur. Yukarıda da görüldüğü gibi,

Türkiye’nin Rusya’ya yaptığı ihracatın ağırlıklı bölümünü (%78,5) yüksek katma değerli deri

ayakkabılar oluşturmaktadır.

Şekil 22.2. Irak

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Şekil 22.3. Suudi Arabistan

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

57

Irak ve Suudi Arabistan’a yapılan ihracatın ağırlıklı bölümünü kauçuk veya plastik ya da tekstil

ayakkabılar oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyatın sırasıyla 2,32 ve

3,13$’la Türkiye’nin 5,17$’lık ortalama birim fiyatının altında kalması bu ürün bileşiminin sonucudur.

Bu ülkeler Türkiye’nin ayakkabı ihracatında sırasıyla %12,3 ve %7,1 paya sahiptir.

Şekil 22.4. Almanya

Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Almanya’nın 2010 yılındaki ayakkabı ithalatı 6.815 milyon ABD Doları olmuştur. Bu ülke Dünya

ithalatındaki %8,5’luk payıyla, en büyük ithalatçılar listesinde ABD’nin ardından ikinci sırada yer

almaktadır. Bu ülke ayrıca 3.444 milyon ABD Doları’na ulaşan ihracatıyla dünya ihracatında %3,9 paya

sahiptir; en büyük ihracatçılar listesinde 6. Sırada yer almaktadır.

Türkiye’nin Almanya’ya ihracatı Almanya’nın toplam ayakkabı ithalatının ancak binde ikisini (%0,24)

oluşturmaktadır. Almanya ithalatında ortalama birim fiyat 12,94$ iken, Türkiye’nin bu ülkeye

ihracatında birim fiyat (5,33$) bu rakamın yarısını bile bulmamaktadır. Üstelik deri ayakkabı alt ürün

grubu bu ülkeye yapılan ihracatın (%48,4) yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Bu durum Türkiyeli

üreticilerin bu ülke pazarında ancak alt gelir gruplarına hitap eden ürünlerle yer bulabildiklerinin

göstergesidir.

Şekil 22.5. Fransa

Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Fransa 2010 yılında, 5.802 milyon ABD Doları tutarındaki toplam ithalatıyla dünya ithalatında %6,4

paya sahip olmuş ve en büyük ithalatçılar listesinde Almanya’nın ardından üçüncü sırada yer almıştır.

Fransa da yine Almanya gibi aynı zamanda ihracatçı bir ülkedir; 1.970 milyon ABD Doları tutarındaki

58

ihracatı ve %2,2’ye ulaşan pazar payıyla dünyanın en büyük ayakkabı ihracatçıları arasında onuncu

sırada yer almaktadır.

Türkiye’nin Fransa’ya ihracatı ise Fransa’nın toplam ayakkabı ithalatının ancak binde üçünü (%0,26)

oluşturmaktadır. İhracatın ağırlıklı bölümünü kauçuk ve plastik ayakkabılar (%44,3) ile deri

ayakkabılar (%34,8) oluşturmaktadır. Türkiye’nin bu ülkeye yaptığı ihracatta ortalama birim fiyat (5$),

bu ülkenin ortalama ithalat birim fiyatının (12,65) çok altında kalmayıp, aynı zamanda Türkiye’nin

ortalama ihracat birim fiyatından da düşüktür.

Tablo 24. En Büyük İhracatçılar

İhracatçı

Ülkeler

Milyon

USD

Değer

(%)

Milyon

Çift

Miktar

(%)

Ortalama

Birim Fiyat (USD)

Son 5 Yılda

Değişim

Milyon

USD

%

Çin 351,5 56 30 74 11,70 Çin +134 +62

Vietnam 83,3 13 4 10 20,75 Endonezya +45 +261

Endonezya 62,4 10 3 7 20,70 Vietnam +34 +68

İtalya 54,7 9 1 2 40,00 Malezya -13 -95

Hindistan 12,5 2 1 1 12,50

Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, Birim fiyatlar Tablo’daki değerlerden tarafımızdan

hesaplanmıştır.

Yukarıdaki 5 ülkenin Türkiye’ye ihracatı, 2010 yılında Türkiye’nin toplam ayakkabı ithalatının

%90,2’sini oluşturmuştur. Çin, tüm alt ürün gruplarında (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk

ve plastikten mamul ayakkabılar; 6403: Deri ayakkabılar; 6404: tekstil ve 6405: Diğer ayakkabılar)

açık farkla lider konumdadır. Değer bazında %56,2, miktar bazında %74 paya sahip Çin’i, değer

bazında %13,3, miktar bazında %10 paya sahip Vietnam takip etmektedir. Vietnam’ın ardından değer

bazında %10, miktar bazında %7 payla Endonezya gelmektedir. İtalya’nın miktar bazında pazar payı

%2 olmasına rağmen, değer bazındaki payı %8,8’dir. Son sırada, değer bazında payı %2, miktar

bazında payı %1 olan Hindistan yer almaktadır.

Tablo 24’te görülebileceği gibi, İtalya ile Hindistan’ın Türkiye ihracatında ortalama birim fiyat dünya

ortalamasıyla hemen hemen aynıyken, ilk sıradaki üç ülkenin birim fiyatları dünya ortalamasının hayli

üzerindedir. Bu durum, bu ülkelerin Türkiye’ye katma değeri yüksek mal satmakta başarılı olduklarını

göstermektedir.

59

Tablo 25. Türkiye’nin İthalat Yaptığı Başlıca Ülkelerin Dünya Ortalama İhracat Birim Fiyatları

Ortalama Birim Fiyat (USD)

Çin 3,39

Vietnam 15,79

Endonezya 14,09

İtalya 39,51

Hindistan 12,53

Kaynak: World Footwear Yearbook 2011

İhracatçı ülkelerin Türkiye’ye ihracatının alt ürün gruplarına göre dağılımı aşağıda Şekil 23’de

verilmektedir:

Şekil 23. İlk 5 İhracatçı Ülke Tarafından Türkiye’ye Yapılan İhracatın Dağılımı (2010)

Şekil 23.1. Çin

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Çin 2010 yılında, 33.665 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla ve %38,5 pazar payıyla dünyanın en

büyük ihracatçısıdır. Türkiye’nin Çin’den yaptığı ithalat toplam ithalatının %56,2’sini oluştururken, bu

ülkenin toplam ihracatında ancak %1 paya sahiptir.

Çin’in Türkiye’ye ihracatının hemen hemen yarısı kauçuk ve plastik ayakkabılardan, geri kalan ise

ağırlıklı olarak deri ve tekstil ayakkabılardan oluşmaktadır. Çin’in bu ürün gruplarında ortalama dünya

ihracat birim fiyatı sırasıyla 2,41$, 10,57$ ve 3,15$’dır. Çin’in Türkiye’ye ihracatında ortalama birim

fiyatın neredeyse 12$’ı bulması, bu ülkenin Türkiye pazarına görece yüksek kaliteli ürünlerle girdiğini

göstermektedir.

60

Bu tespit Vietnam ve Endonezya için de geçerli olmalıdır. İtalya ile Hindistan’ın birim fiyatlarının bu

ülkelerin dünya ortalama birim fiyatlarıyla aynı olması ise, Türkiye pazarında da diğer ülkelerdekine

benzer ürün yelpazeleriyle yer aldıklarını göstermektedir.

Şekil 23.2. Vietnam

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Vietnam’ın 2010 yılında toplam ihracatı 4.224 milyon ABD Doları olmuştur. Ülke, %4,8 piyasa payıyla,

dünyanın en büyük ihracatçıları listesinde dördüncü sırada yer almaktadır. Vietnam’ın Türkiye’ye

ihracatı Türkiye’nin toplam ithalatının %13,3’ünü, bu ülkenin toplam ihracatının ise %2’sini

oluşturmaktadır. Türkiye’nin Vietnam’dan yaptığı ithalatın yarısını deri ayakkabılar, dörtte birinden

biraz fazlasını tekstil ayakkabılar, dörtte bire yakınını da kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar

oluşturmaktadır.

Şekil 23.3. Endonezya

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Endonezya en büyük ihracatçılar listesinde, toplam 3.002 milyon ABD Doları ihracat değeri ve %3,4

pazar payıyla yedinci sırada yer almaktadır. Türkiye’ye yapılan ihracat, bu ülkenin toplam ihracatının

%2,1’ini, Türkiye’nin ithalatının ise %10’unu oluşturmaktadır. Endonezya Türkiye’ye ağırlıklı olarak

deri ayakkabılar satmaktadır. %73,2 paya sahip olan deri ayakkabıları, yaklaşık %19 payla tekstil ve %8

payla kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar izlemektedir.

61

Şekil 23.4. İtalya

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Dünyanın ikinci büyük ihracatçısı konumunda olan İtalya’nın Türkiye’ye ihracatının %85,6’sını deri

ayakkabılar oluşturmaktadır. Tekstil ürünler ihracatta %6,2 paya sahiptir. Kauçuk ve plastik

ayakkabılar ve su geçirmez ayakkabılar sırasıyla %4,4 ve %3 paya sahipken, diğer kategorisinin payı

%1’in altındadır.

2010’da İtalya’nın toplam ihracatı 8.755 milyon ABD Doları, pazar payı ise %10 olmuştur. Türkiye’nin

ithalatının bu ihracattaki payı %0,6 olmuştur. İtalya’dan yapılan ithalatın toplam ithalattaki payı ise

%8,8’dir.

2010 yılında İtalya’nın toplam ihracatının %81’ini (7.117 milyon USD) deri ayakkabı satışları

oluşturmuştur. Deri ayakkabı ihracatında, İtalya değer bazında %16,1 payla, %23,4’lük paya sahip

Çin’in ardından ikinci sırada yer almaktadır. İtalya’nın ortalama ihracat fiyatı 52,58$ düzeyindeyken,

Çin’in ortalama birim fiyatı 10,57$’dır.

İtalya aynı zamanda dünyanın beşinci büyük ithalatçısıdır. 2010 yılında dünya ayakkabı ithalatındaki

payı %5,4, toplam ithalat değeri ise 4.928 milyon ABD Doları olmuştur.

Şekil 23.5. Hindistan

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Hindistan 2010 yılında gerçekleştirdiği 1.434 ABD Doları değerindeki ihracatla en büyük ihracatçılar

listesinde on üçüncü sırada yer almıştır; pazar payı ise %1,6 olmuştur. Hindistan’ın ayakkabı

ihracatının %93,4’ü (1.340 milyon USD) deri ayakkabılardan oluşmaktadır. Hindistan %3’lük pazar

62

payıyla dünyanın onuncu büyük deri ayakkabı ihracatçısıdır. Hindistan’ın bu alt ürün kategorisindeki

ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 14,05$ olmuştur.

Hindistan’ın Türkiye’ye ihracatının bileşimi dünya genelindeki ihracat bileşimine paraleldir.

2010’yılında, Hindistan’ın Türkiye’ye satışlarının %94,3’ünü deri ayakkabılar oluşturmuştur. Tekstil

ayakkabıların payı %3,7, kauçuk ve plastik ayakkabıların payı %1,8 olmuştur.

Yukarıdaki grafiklerde de görüleceği gibi, Çin’in dışındaki dört ülkenin ihracatının ağırlıklı bölümü deri

ayakkabılardan oluşmaktadır. Deri ayakkabı Vietnam’ın ihracatının yarısını, Endonezya’nın ihracatının

yaklaşık dörtte üçünü, İtalya’nın ihracatının %86’sını, Hindistan’ın ihracatının ise nerdeyse tamamını

(%94,3) oluşturmaktadır. Deri ayakkabı, bilindiği üzere katma değerin en yüksek olduğu ürün

grubudur.

Türkiye’nin 2010 ihracat ve ithalatının miktar bazında bileşimi aşağıda Şekil 3’te verilmiştir.

Şekil 24. Türkiye İhracat ve İthalatının Miktar Bazında Bileşimi (2010)

Şekil 24.1. İhracat

Kaynak: World Footwear Yearbook 2011

Kauçuk ve plastik ayakkabılar miktar olarak, Türkiye’nin 2010 yılı ihracatında %45 paya sahiptir. İkinci

sırada %31 payla deri ayakkabılar yer almaktadır. Tekstil ayakkabılar ihracatın %16’sını oluşturmakta,

bunları %6’lık payla diğer (yani başka bir yerde sınıflandırılmayan) ayakkabılar izlemekte, son sırada

ise %2’lik payla su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubu yer almaktadır.

Şekil 24.2. İthalat

Kaynak: World Footwear Yearbook 2011

63

İthalatın yarıya yakın bölümünü kauçuk ve plastik ayakkabılar oluşturmaktadır. Tekstil ayakkabılar ise

toplam ithalatın dörtte birini temsil etmektedir. Bu alt grubu %20 payla deri ayakkabılar izlemektedir.

Diğer kategorisi %5 paya sahip olurken, bakiye %1 su geçirmez ayakkabılardan oluşmaktadır.

Türkiye’nin miktar 2010 ihracat ve ithalatının değer bazında bileşimi aşağıda Şekil 25’te verilmiştir.

Şekil 25. Türkiye İhracat ve İthalatının Değer Bazında Bileşimi (2010)

Şekil 25.1. İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

2010 yılı ihracatının miktar bazında %31’ini temsil eden deri ayakkabıların değer bazındaki payı %54’e

çıkmaktadır. Buna karşılık, miktar bazında %45’le en büyük paya sahip olan kauçuk ve plastik

ayakkabıların payı değer bazında %27’ye gerilemektedir. Tekstil ayakkabı alt grubunun miktar

bazında %16 olan payı değer bazında %10’a gerilemektedir. Diğer ayakkabılar kategorisinin miktar

bazında %6 olan payı değer bazında %7’ye yükselmekte, su geçirmez ayakkabıların payı her iki ölçüte

göre değerlendirmede de hemen hemen aynı (%2 civarında) kalmaktadır.

Şekil 25.2. İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri

İthalatta ise, miktar bazında toplam ithalatın %49’unu oluşturan kauçuk ve plastik ayakkabıların değer

bazında %35’e düşmekte; miktar bazında %20 paya sahip olan deri ayakkabıların payı değer bazında

iki kattan fazla artarak %42’ye çıkmaktadır. Tekstil ayakkabılar alt grubu miktar bazında %25’ten,

değer bazında %20’ye gerilemekte; diğer ayakkabılar alt grubunun miktar bazında %5’e ulaşan payı

değer bazında %2’ye düşmektedir. Su geçirmez ayakkabıların payı ise ihracatta olduğu gibi hemen

hemen aynı kalmaktadır.

64

Aşağıdaki grafikte, hem ihracatta hem de ithalatta değer bazındaki payların, miktar bazındaki paylara

oranı verilmektedir.

Şekil 26. İhracatta ve İthalatta Değer Bazındaki Payların Miktar Bazındaki Paylara Oranı

Yukarıdaki rakamlar ayakkabı ihracat ve ithalatında dış ticaret hadlerinin, ürün alt gruplarında

Türkiye’nin aleyhine olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin ihracat birim fiyatları, diğer kategorisi

dışında ithalat birim fiyatlarının gerisindedir.

Aşağıdaki grafik, ayakkabı sektöründe dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine gelişimini yıllar itibariyle

göstermektedir.

Şekil 27. Miktar ve Değer Bazında Ayakkabı Dış Ticareti

Türkiye’nin Dünya ayakkabıcılık sektöründe iç tüketim bakımından yeri, herhalde kesin istatistiksel

veri yokluğundan olsa gerek, World Footwear Yearbook 2011 tarafından tartışmalı bir yöntemle

hesaplanmıştır. 2010 yılında üretilen 174 milyon çift ayakkabıdan ihraç edilen 72 milyon çift

çıkarılarak bulunan rakama, ithal edilen 41 milyon çift ayakkabı eklendiğinde, elde 143 milyon

kalmaktadır. Bunun tamamının tüketildiği varsayıldığında, Türkiye 2010 yılı dünya ayakkabı tüketimi

sıralamasında, yılda iki çift ayakkabı tüketimiyle yirmi üçüncü sırada yer almaktadır.

65

Türkiye ayakkabı sanayisinin başlıca üretim merkezleri İzmir ve İstanbul’dur. Sanayi bu iki ilin yanı

sıra, Konya, Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa ve Denizli gibi illerde de önemli bir varlık

göstermektedir.

Ayakkabı, bot, terlik vb. üretiminde illere göre alt sektör dağılımı aşağıdaki haritada verilmiştir.

Renk Ürün Kodu Ürün Açıklama

152011 Su geçirmez ayakkabı, bot vb., tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (koruyucu metal burunlu olanlar hariç)

152012 Ayakkabı, bot vb., tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (su geçirmez ayakkabılar veya spor ayakkabılar hariç)

152013 Ayakkabı, bot vb., sayası deri olan (spor ayakkabılar, koruyucu metal burunlu ayakkabılar ve çeşitli özel ayakkabılar hariç)

152014 Ayakkabı, bot, terlik vb., sayası tekstil malzemesinden olanlar (spor ayakkabılar hariç)

152021 Spor ayakkabılar, tenis, basketbol, jimnastik, antrenman vb. İçin

152029 Diğer spor ayakkabılar (kayak ve paten ayakkabıları hariç)

152031 Ayakkabı, bot vb. (koruyucu metal burunlu olanlar)

152032 Başka yerde sınıflandırılmamış tahta ayakkabılar, çeşitli özel ayakkabılar ve diğer ayakkabılar

152040 Deri ayakkabıların parçaları; çıkarılabilir taban astarı, topuk yastığı ve benzeri ürünler; kısa ve uzun tozluklar ile bunların parçaları

Şekil 27: Ayakkabı üretiminin illere göre dağılımı

Yukarıdaki alt sektörlerde kayıtlı üreticilerin, kurulu kapasitenin ve çalışan sayısının illere göre dağılımı

aşağıdaki tablolarda verilmektedir.

Tablo 26. Dize Kadar Su Geçirmez Ayakkabı, Bot vb.

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

66

Üretici M T U İ İD Toplam Çift

AFYONKARAHİSAR 2 0 1 4 69 0 74 *

ANKARA 1 0 0 1 9 1 11 *

ANTALYA 1 0 0 2 17 1 20 *

ÇORUM 1 0 0 1 7 2 10 *

İSTANBUL 1 0 0 0 43 4 47 *

KONYA 1 0 1 2 24 2 29 *

SAMSUN 4 3 0 10 198 17 228 4.617.608

BARTIN 2 0 1 6 114 5 126 *

Toplam 13 3 3 26 481 32 545 15.854.548

Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi

Her ne kadar kurulu kapasite konusunda üretici sayısının 3 veya daha az olduğu illere ilişkin bilgiler

saklı tutulsa da, çalışan sayısına bakarak bu sektörde sürükleyici ilin Ankara olduğunu söylemek

mümkündür. Ankara’yı, Bolu, Afyon ve Samsun takip etmektedir.

Tablo 27: Ayak Bileğine Kadar Su Geçirmez Ayakkabı, Bot vb.

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

AFYONKARAHİSAR 2 0 1 4 69 0 74 *

ANKARA 1 0 0 1 9 1 11 *

ANTALYA 1 0 0 2 17 1 20 *

ÇORUM 1 0 0 1 7 2 10 *

İSTANBUL 1 0 0 0 43 4 47 *

KONYA 1 0 1 2 24 2 29 *

SAMSUN 4 3 0 10 198 17 228 4.617.608

BARTIN 2 0 1 6 114 5 126 *

Toplam 13 3 3 26 481 32 545 15.854.548

Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi

67

Bu alt sektörde en büyük kurulu kapasite Samsun’dadır. Samsun’un ardından Bartın gelmektedir.

Tablo 28: Sandaletler, tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (parmak arası sandaletler ve

tokyolar dâhil)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

GAZİANTEP 8 0 0 18 231 16 265 15.553.091

İSTANBUL 3 4 5 28 551 58 646 *

İZMİR 1 0 0 0 3 1 4 *

UŞAK 1 0 0 0 34 1 41 *

Toplam 13 4 5 46 819 76 956 19.424.991

Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi

Bu alt sektörde en büyük üretim merkezi Gaziantep’tir. Bu ili İstanbul izlemektedir.

Tablo 29: Gündelik/abiye ayakkabı, bot vb., sayası kauçuk veya plastikten olanlar

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

GAZİANTEP 1 0 0 1 8 1 10 *

İSTANBUL 8 0 0 15 308 28 351 3.593.212

SAMSUN 2 1 0 2 55 11 69 *

Toplam 11 1 0 18 371 40 430 7.049.212

Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi

Gündelik kauçuk veya plastik ayakkabı üretiminde sürükleyici il İstanbul’dur. İkinci sırada Samsun

gelmektedir.

68

Tablo 30: Terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar, sayası plastik, tabanı kauçuk veya plastik olanlar

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam çift

ANTALYA 2 0 0 3 33 5 41 *

BOLU 1 4 2 6 206 7 225 *

DENİZLİ 4 15 13 26 401 53 508 563.030

GAZİANTEP 45 6 7 86 828 75 1.006 118.184.806

İSTANBUL 24 8 10 63 1.217 120 1.418 86.686.360

İZMİR 2 0 0 1 48 9 58 *

KIRKLARELİ 1 0 2 2 27 4 35 *

MANİSA 1 0 0 0 3 0 3 *

SAMSUN 1 0 0 2 34 7 43 *

TRABZON 1 0 0 0 3 1 4 *

Toplam 82 33 34 189 2.800 281 3.341 227.215.254

Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi

Bu alt sektörde en fazla kayıtlı üreticiye, çalışana ve kurulu kapasiteye sahip olan il Gaziantep’tir.

Ülkede bu alt sektördeki üretim kapasitesinin %52’si Gaziantep’tedir. İkinci sırada toplam kurulu

kapasitenin %38’ini barındıran İstanbul gelmektedir. Bu alt sektörde öne çıkan diğer 2 il ise Denizli ile

Bolu’dur.

Tablo 31: Ayakkabı, bot vb., tabanı tahta, sayası deri olanlar (takunyalar dahil; iç tabanlı veya

koruyucu metal burunlu olanlar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

69

ADANA 2 0 0 9 52 4 65 *

ANKARA 1 0 0 13 1 1 15 *

GAZİANTEP 4 0 0 10 44 10 64 231.800

GİRESUN 1 0 1 3 65 2 71 *

İZMİR 2 0 0 6 79 4 89 *

KONYA 4 0 2 12 112 15 141 484.050

TRABZON 1 2 0 5 70 4 81 *

Toplam 15 2 3 58 423 40 526 2.909.930

Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi

Bu alt sektörde, çalışan sayısının işletme sayısına oranı dikkate alındığında Trabzon ve Giresun illeri ön

plana çıkmaktadır. Konya ve Gaziantep illeri 4’er üreticiyle kurulu kapasitenin sırasıyla %16,6 ve

%8’ini barındırmaktadır.

Tablo 32: Gündelik/abiye ayakkabı, bot vb., sayası deri olanlar, erkekler için (bot ve ayakkabılar dahil;

fakat, su geçirmez olanlar ve koruyucu metal burunlu olanlar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam adet Çift

ADANA 6 0 0 25 75 7 108 0 374.400

ADIYAMAN 1 0 0 6 14 0 20 * *

AĞRI 1 0 0 4 55 2 61 * *

ANKARA 4 0 0 20 56 3 79 0 126.100

BURSA 1 0 0 2 6 0 8 * *

ÇORUM 1 1 1 166 174 9 351 * *

DENİZLİ 2 0 0 4 34 6 44 * *

GAZİANTEP 12 1 2 42 292 25 367 0 3.647.143

HATAY 1 0 0 4 10 1 15 * *

İSTANBUL 87 13 53 179 2.907 338 3.490 10.000 12.583.266

İZMİR 18 4 2 45 462 41 554 0 1.179.710

KIRKLARELİ 1 0 0 2 42 2 61 * *

KONYA 23 0 1 43 360 20 424 0 6.335.665

MALATYA 4 0 0 6 6 3 15 0 64.000

70

MANİSA 8 0 6 26 319 24 375 0 1.294.950

ORDU 1 0 0 0 13 0 13 * *

VAN 1 0 0 10 35 1 56 * *

BARTIN 2 0 2 9 139 4 154 * *

OSMANİYE 1 0 1 7 128 5 141 * *

Toplam 175 19 68 600 5.127 491 6.336 10.000 28.436.298

Sayası deri erkek ayakkabıları alt sektöründe sürükleyici il, 87 üretici firmaya, 3.490 çalışana ve 12,6

milyon çift üretim kapasitesine sahip olan İstanbul’dur. İstanbul’u, 23 üretici firmaya, 424 çalışana ve

6,3 milyon çift üretim kapasitesine sahip Konya izlemekte; Konya’nın ardından üçüncü sırada 12

üretici firması, 367 çalışanı ve 3,6 milyon çift üretim kapasitesi olan Gaziantep gelmektedir. Dördüncü

ve beşinci sıralarda yer alan Manisa ve İzmir’in üretici firma, çalışan sayıları ve üretim kapasiteleri

sırasıyla; 8, 375, 1,3 milyon çift ve 18, 554 ve 1,2 milyon çifttir. Bu arada, her ne kadar üretim

kapasitesine ilişkin bir bilgiye sahip olmasak da, çalışan sayısına ve bu çalışanların bileşimine bakarak,

uzun bir ayakkabıcılık geçmişine sahip Çorum’daki tek üretici firmayı da dikkate almak gerekecektir.

Tablo 33: Gündelik/abiye ayakkabı, sayası deri olanlar, kadınlar için (bot ve ayakkabılar dâhil; fakat su

geçirmez olanlar ve koruyucu metal burunlu olanlar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam çift

ANKARA 5 0 0 42 58 5 105 220.100

BURSA 2 2 1 4 130 9 146 *

ÇORUM 1 1 1 166 174 9 351 *

GAZİANTEP 6 0 1 6 87 6 100 2.794.543

İSTANBUL 91 7 48 147 2.893 299 3.394 9.899.425

İZMİR 30 4 4 71 757 60 896 2.410.671

KONYA 14 0 3 29 310 28 375 2.049.255

MANİSA 2 0 6 11 155 11 183 *

71

VAN 1 0 0 10 35 1 56 *

BARTIN 2 0 1 7 100 6 114 *

Toplam 154 14 65 493 4.699 434 5.720 18.816.294

Sayası deri olan kadın ayakkabılarında da, 91 üretici firmasıyla, 3.394 çalışanıyla ve yaklaşık10 milyon

çift üretim kapasitesiyle İstanbul öne çıkmaktadır. Üretim kapasitesi Gaziantep’inkinden biraz düşük

(2,8 milyon çifte karşılık 2,4 milyon çift) olmakla birlikte, İzmir kadın ayakkabıcılığında önemli bir

merkezdir. Bu iki ilin ardından, 2 milyon çift üretim kapasitesi, 375 çalışanı ve 14 üretici firmasıyla

Konya gelmektedir. Bursa, Manisa, Bartın ve Çorum diğer önemli üretim merkezleridir.

Tablo 34: Terlik ve evde giyilen diğer ayakkabılar, tabanı kauçuk, plastik veya kösele, sayası deri

olanlar

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

BALIKESİR 1 0 0 3 44 2 49 *

DENİZLİ 1 0 0 2 10 0 12 *

GAZİANTEP 20 0 0 31 252 25 308 42.715.953

İSTANBUL 21 4 6 34 849 69 962 2.802.080

KIRKLARELİ 1 0 0 2 42 2 61 *

TRABZON 1 0 0 1 4 1 6 *

Toplam 45 4 6 73 1.201 99 1.398 54.312.033

Sayası deri olan terlik ve evde giyilen diğer ayakkabılar alt sektöründe, 42,7 çift üretim kapasitesiyle

toplam kapasitenin yaklaşık %80’ine sahip olan Gaziantep öne çıkmaktadır. Hemen hemen aynı

üretici sayısına sahip olmakla birlikte çalışan sayısı Antep’tekinin üç katından fazla olan; ancak buna

karşılık üretim kapasitesi yalnızca 2 milyon çift olan İstanbul ikinci sırada gelmektedir. Rakamlarda bir

hata olmayacağı varsayıldığında, İstanbul firmalarının çalışan bileşimi dikkate alındığında, kurulu

kapasite farkının, bu üreticilerin aynı başlık altında olmakla birlikte farklı üretim dallarında faaliyet

gösterdiklerini akla getirmektedir.

Tablo 35: Ayakkabı, bot vb., tabanı tahta, mantar veya diğer malzemelerden ve sayası deri olanlar

(tabanı kauçuk, plastik veya kösele olanlar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

72

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

ADANA 4 0 0 14 41 2 57 132,000

ANKARA 1 0 0 13 1 1 15 *

GAZİANTEP 6 0 0 12 34 3 49 234,000

İZMİR 1 0 0 4 66 2 72 *

BARTIN 3 0 0 6 125 3 134 *

Toplam 15 0 0 49 267 11 327 1,094,200

Bu ürün alt grubunda, kapasite rakamları görülmese de, işletme başına çalışan sayısına bakarak

İzmir’in başı çektiği söylenebilir.

Tablo 36: Terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar, sayası tekstil malzemesinden olanlar

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam çift

ANKARA 1 1 6 5 19 5 36 *

BALIKESİR 1 0 0 3 44 2 49 *

BURSA 2 2 3 4 105 12 126 *

DENİZLİ 15 8 8 81 926 146 1169 520,905

İSTANBUL 5 2 2 21 364 51 440 1,441,240

Toplam 24 13 19 114 1458 216 1820 5,339,745

Bu alt ürün grubunda en yüksek kurulu kapasite İstanbul’dadır. Denizli ve Bursa önemli üreticiler

arasında sayılabilir.

73

Tablo 37: Ayakkabı, bot vb., tabanı kauçuk, plastik veya kösele, sayası tekstil malzemesinden olanlar

(terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar ile spor ayakkabılar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

AFYONKARAHİSAR 1 0 0 4 43 0 47 *

GAZİANTEP 3 1 0 8 114 10 133 *

İSTANBUL 4 0 0 11 160 19 190 1,251,308

İZMİR 3 4 4 8 143 10 169 *

KAYSERİ 2 0 0 1 15 3 19 *

MANİSA 2 0 6 11 155 11 183 *

TRABZON 1 0 0 2 23 1 26 *

BARTIN 1 0 1 3 61 3 68 *

Toplam 17 5 11 48 714 57 835 3,948,628

Bu alt sektörde, İzmir, Manisa, Gaziantep ve İstanbul öne çıkmaktadır

Tablo 38: Ayakkabı, bot vb., sayası kumaş olanlar (terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar ile tabanı

kauçuk, plastik, deri veya deri bileşimli olanlar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

ÇORUM 1 0 0 2 14 0 16 *

DENİZLİ 1 4 27 17 390 49 487 *

Toplam 2 4 27 19 404 49 503 *

Sayası kumaş olan ayakkabılarda sürükleyici il Denizli’dir. Bu alt sektörde, bunun dışında Çorum’da

toplam çalışanı 16’dan ibaret olan küçük bir işletme faaliyet göstermektedir.

74

Tablo 39: Ayakkabı, bot vb. (su geçirmeyen ayakkabı dahil), tabanı ve sayası kauçuk veya plastik

(koruyucu metal burunlu olanlar)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

ANKARA 1 12 4 14 637 47 714 *

GAZİANTEP 2 0 0 6 21 3 30 *

İSTANBUL 1 0 0 0 7 0 7 *

KOCAELİ 1 1 1 0 6 1 9 *

MANİSA 2 0 0 0 38 4 42 *

Toplam 7 13 5 20 709 55 802 1.764.900

Bu alt sektörde en büyük üretici firma Ankara’dadır. Bu işletmede 12’si mühendis, 4’ü teknisyen, 14’ü

usta, 47’si idari personel ve geri kalan 637’si işçi olmak üzere, toplam 714 çalışan istihdam edilmekte

ve bunlar bu alt sektördeki toplam çalışan sayısının yaklaşık % 90’ını oluştuırmaktadır.

Tablo 40: Ayakkabı, bot vb., tabanı kauçuk, plastik veya kösele; sayası deri (koruyucu metal burunlu

olanlar)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

İSTANBUL 5 2 2 4 112 9 129 4.213.057

MANİSA 1 0 0 2 20 2 24 *

MUŞ 1 0 0 5 85 2 92 *

TEKİRDAĞ 1 1 5 4 171 8 189 *

UŞAK 1 0 0 0 34 1 41 *

Toplam 9 3 7 15 422 22 475 11.072.737

Bu alt sektörde öne çıkan iki il, Tekirdağ ile İstanbul’dur. Tekirdağ’daki üretici firma, biri mühendis, 5’i

teknisyen, 4’ü usta, 8’i idari personel ve geri kalan 171’i işçi olmak üzere toplam 189 kişi istihdam

etmektedir. Buna karşılık, İstanbul’da kayıtlı, toplam kapasitesi 4,2 milyon çift olan 5 üretici firma, 2’si

mühendis, 2’si teknisyen, 4’ü usta, 9’u idari personel olmak üzere, toplam 129 kişi istihdam

etmektedir.

75

Tablo 41: 1520323- Başka yerde sınıflandırılmamış tahta ayakkabılar, çeşitli özel ayakkabılar ve diğer

ayakkabılar

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Çift

ADANA 1 0 0 0 6 0 6 *

BİLECİK 1 3 3 7 67 5 85 *

GAZİANTEP 3 0 0 3 26 2 35 *

TEKİRDAĞ 1 9 4 12 102 10 137 *

Toplam 6 12 7 22 201 17 263 10.642.800

Bu alt sektörün tartışmasız sürükleyici ili, tek firmada 9’u mühendis, 4’ü teknisyen, 12’si usta, toplam

137 çalışan istihdam eden Tekirdağ’dır. Tekirdağ’ı, tek firmada 3’ü mühendis, toplam 85 kişi çalıştıran

Bilecik izlemektedir.

Tablo 42: Ayakkabıların deri sayaları ve bunların parçaları (takviye, sağlamlaştırıcı nitelikte olanlar

hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam kilogram

ANKARA 1 0 0 8 12 1 21 *

ELAZIĞ 1 1 2 2 26 3 34 *

GAZİANTEP 2 0 0 4 49 4 57 *

İSTANBUL 2 0 0 0 12 1 13 *

Toplam 6 1 2 14 99 9 125 1.970.991

Deri ayakkabı imalatı açısından öneme sahip bu alt sektörde Elazığ ve Gaziantep illeri öne

çıkmaktadır.

76

Tablo 43: Ayakkabıların sayaları ve bunların parçaları (deriden olanlar ile takviye, sağlamlaştırıcı

nitelikte olanlar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam Kilogram

DENİZLİ 1 0 0 0 2 1 3 *

KIRKLARELİ 1 0 0 2 37 1 40 *

UŞAK 1 0 0 0 39 0 42 *

Toplam 3 0 0 2 78 2 85 *

Bu alt sektörde, Kırklareli ve Uşak illeri öne çıkmaktadır.

Tablo 44: Diğer malzemelerden yapılan ayakkabı parçaları (sayalar hariç)

M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari;

* Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir

İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir.

İl Adı Kayıtlı

Üretici

Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi

M T U İ İD Toplam kilogram çift

BURSA 3 2 2 3 43 7 57 * *

GAZİANTEP 2 0 1 2 29 3 35 * *

İSTANBUL 24 9 9 31 503 73 625 8.931.212 7.717.200

İZMİR 4 1 0 4 101 16 122 1.299.808 0

KONYA 3 0 0 6 25 1 32 * *

MANİSA 1 0 0 0 21 3 24 * *

Toplam 37 12 12 46 722 103 895 13.817.967 7.717.200

Diğer malzemelerden imal edilen saya dışındaki ayakkabı parçalarının üretiminde öne çıkan iller

İstanbul ve İzmir’dir. İstanbul, çift bazında üretimin tamamını gerçekleştirirken, kilogram bazında

üretimin yaklaşık %65’ini üstlenmektedir. İzmir ise kg bazındaki üretimin yaklaşık %10’nu

gerçekleştirmektedir.

77

4.2. SEKTÖRE GENEL BAKIŞ

Bu bölümde, daha önceki bölümlerden farklı olarak, NACE Rev. 1. 1. sınıflandırılması kullanılacaktır.

Bu sınıflandırmada, ayakkabıcılık sektörünün tamamı 1930 başlığı altında toplanmaktadır. Bu

durumda, alt sektörlere ilişkin verilerin yokluğunda, ayakkabıcılık sektörü bir bütün olarak

değerlendirilecektir.

4.2.1. GİRİŞİM SAYISI

Ayakkabıcılık sektöründe girişim sayısı, incelemeye konu olan yıllarda 2006 yılına kadar artmakta;

sonraki iki yılda ise düşüş göstermektedir.

Şekil 28. Girişim Sayısı

Kaynak: TUİK

Ayakkabı sektörünün, toplam imalat sanayisi çıktı sayısındaki payı da benzer bir seyir izlemektedir.

Şekil 29. Ayakkabı Sektöründeki Girişim Sayısının İmalat Sanayisindeki Payı

Kaynak: TUİK

4.3. ÇIKTI ANALİZİ

Sektörün toplam üretim değeri girişim sayısına koşut bir seyir izleyerek, 2006 yılına kadar artmakta,

2007 yılında düştükten sonra yeniden yükselişe geçmektedir.

Şekil 30: Ayakkabı çıktısı

78

Kaynak: TUİK

Ayakkabıcılık sektöründe üretim değeri artışının, imalat sanayisi genelindeki üretim değeri artışıyla

kıyaslanması aşağıdaki grafikte verilmektedir.

Şekil 31. Ayakkabıcılık Sektöründeki Çıktı Artışının İmalat Sanayisindeki Çıktı Artışıyla Kıyaslanması

(2003=100)

Kaynak: TUİK

Ayakkabıcılık sektöründe üretim artışı 2005 yılına kadar imalat sektörü geneline yakın bir seyir

izlerken, 2006 yılında yükselişe geçip, imalat sanayisi genelinin yaklaşık 20 puan üzerine yükselmiş,

ancak sonraki iki yılda gerileyerek, 2005 düzeyinin altına düşmüştür.

Bu gelişmede, ayakkabı sektöründeki fiyatların (ithal ürün rekabetine bağlı olarak) imalat sanayisi

genelindeki fiyatlardan daha az artış göstermesi etkili olmuştur,

79

Şekil 32. İmalat Sanayisinde ve Ayakkabı Sanayisinde ÜFE

Kaynak: TCMB

Yukarıdaki grafikte de görüldüğü gibi imalat sanayisi üretici fiyat endeksiyle ayakkabı sanayisi üretici

fiyat endeksi arasında ciddi bir ıraksama söz konusudur. Fiyat artış farkı, 2012 Mayıs ayında 30 puanı

bulmuştur.

4.4. KATMA DEĞER

Sektörde katma değer TRY bazında genelde yükselme eğiliminde olsa da dalgalı bir seyir izlemektedir.

Şekil 33: Ayakkabı İmalatında Katma Değer

Kaynak: TUİK

Katma değerin çıktıya oranı, 2004 yılında düşse de 2005 yılında 2003 düzeyinin üzerine çıkmakta,

2006’daki yaklaşık 10 puanlık sert düşüşten sonra yeniden yükselişe geçmektedir.

80

Şekil 34: Katma Değerin Çıktıya Oranı

Kaynak: TUİK

Aşağıdaki grafikte ayakkabıcılık sektöründeki Katma Değer/Çıktı Oranı, imalat sanayisinin geneliyle

karşılaştırılmaktadır.

Şekil 35: Ayakkabıcılık Sanayisinde ve İmalat Sanayisinde Katma Değer/Çıktı Oranı

Kaynak: TUİK

Sektörde katma değer imalat sanayisinin genelinden yüksektir. KD/Çıktı oranı imalat sanayisinin

genelinde 2005’ten itibaren %20’nin hemen altında durağan bir seyir izlerken, ayakkabıcılık

sektöründe 2006’daki sert düşüşten sonra yükselme eğilimindedir.

Buna karşılık, çalışan ücretli başına katma değer imalat sanayisindekinden düşüktür. Bu oran, imalat

sanayisi genelinde sabit sermaye yatırımlarındaki artışa koşut olarak 2005’ten sonra yükselme

eğilimindeyken, aynı dönemde ayakkabıcılık sektöründe %15 civarında yatay bir seyir izlemektedir.

Emek yoğun bir sektör olan ayakkabıcılık sektöründe emek verimliliği düşüktür

Şekil 36: Ücretli çalışan başına katma değer

81

Kaynak: TUİK

Ayakkabıcılık sanayisindeki Çıktı/Ücretli oranının, imalat sanayisinin geneliyle kıyaslanması da

yukarıdaki saptamayı doğrulamaktadır.

Şekil 37:Ücretli başına çıktı

Kaynak: TUİK

4.5. BRÜT YATIRIM

2003-2008 yılları arasında ayakkabıcılık sektöründe yapılan gayrisafi sabit sermaye yatırımları

aşağıdaki grafikte verilmektedir.

Şekil 38: Brüt Yatırım 2003-2008

Kaynak: TUİK

Brüt yatırım TRY bazında artış eğilimindeyken, imalata sanayisi gayrisafi sabit sermaye yatırımındaki

pay gerilemektedir. Bu nedenle, emek verimliliğinde imalat sanayisindekine koşut bir artış

görülmemektedir.

Şekil 39: İmalat Sanayisi Brüt Yatımındaki Pay 2003-2008

82

Kaynak: TUİK

4.6. İSTİHDAM

TUİK verilerine göre ayakkabıcılık sanayisi 2008’de toplam 31.469 çalışan istihdam etmekteydi;

bunların 26.814’ü ücretli çalışanlardan oluşmaktaydı.

Şekil 40: Ayakkabıcılık Sanayisinde Toplam Çalışan Sayısı 2003-2008

Kaynak: TUİK

Toplam çalışan sayısı yıllar itibariyle artmaktadır. Çalışan sayısı 2006’da, yatırımlardaki ve işletme

sayısındaki artışa koşut olarak yükselmiş, 2007’de girişim sayısındaki düşüşü izleyerek gerilese de,

2008’de girişim sayısı düşmeye devam etmesine karşın tekrar yükselme eğilimine girmiştir.

Ayakkabı sanayisinde çalışanların, imalat sanayisindeki toplam çalışan sayısı içindeki payı aşağıdaki

grafikte verilmiştir.

Şekil 41: Çalışan Sayısının İmalat Sanayisi İçindeki Payı

Kaynak: TUİK

83

Ayakkabıcılık sanayisinde çalışanların imalat sanayisinde çalışanlar içindeki payı 2006 yılına kadar

yükselmekte, 2007’de sert bir gerileme yaşadıktan sonra, 2008’de yeniden yükselişe geçmektedir.

İmalat sanayisinde ve ayakkabıcılık sanayisinde ücretlilerin toplam çalışanlar içindeki payı aşağıdaki

grafikte verilmektedir.

Şekil 42: Ücretlilerin Toplam Çalışanlara Oranı

Kaynak: TUİK

Ücretlilerin toplam çalışanlar içindeki payı, 2005’ten sonra artmaya başlamıştır ve imalat sanayisi

ortalamasıyla yakınsama eğilimindedir. Bu durum sektörde mikro işletmelerin gerileyip, yerlerini

gitgide küçük ve orta boy işletmelere bırakmakta olduklarını göstermektedir.

Ayakkabıcılık sanayisinde ücretli başına çalışılan saat sayısı imalat sanayisiyle karşılaştırmalı olarak

aşağıdaki grafikte verilmektedir.

Şekil 43: Ücretli Başına Çalışılan Saat Sayısı, İmalat Sanayisi ve Ayakkabıcılık Sanayisi (Yıllık)

Kaynak: TUİK

Ücretli başına çalışılan saat sayısı, imalat sanayisi genelinde 2005 yılına kadar düşmekte, 2006’dan

itibaren ise yeniden yükselişe geçmektedir; 2007 ve 2008 yıllarında aynı düzeydedir. Ayakkabı

sanayisinde, ücretli başına çalışılan saat sayısında 2003 ve 2006 yıllarında 2.250 saatten, 2.038 saate

sert bir düşüş gözlenmektedir. 2007 yılında ise ücretli başına yıllık çalışma saati yine sert bir artışla

2003 yılındaki düzeyine dönmüştür; 2008 yılında ise imalat sanayisi ortalamasına yakın bir düzeye

gerilemiştir.

84

Ayakkabıcılık sektöründe saat ücretleri 2003-2008 yılları arasında nominal bazda %73 artmıştır. Bu

artış imalat sanayisi ortalamasının (%64) üzerindedir. Buna karşılık ayakkabıcılık sanayisinde saat

ücretleri, imalat sanayisi ortalamasının oldukça gerisindedir. İmalat sanayisinde ortalama saat ücreti,

ayakkabıcılık sanayisindeki saat ücretinin neredeyse iki katıdır.

Şekil 44: Ortalama Saat Ücretleri, İmalat Sanayisi ve Ayakkabıcılık Sanayisi

Kaynak: TUİK

Buna karşılık, maaş ve ücretlerin katma değer içindeki payı, imalat sanayisi ortalamasının üzerindedir.

Saat ücretlerinin çok düşük olmasına rağmen, maaş ve ücretlerin katma değer içindeki payının imalat

sanayisi ortalamasının üzerinde olması, ayakkabıcılık sanayisinde istihdamın katma değeri düşük alt

sektörlerde yoğunlaştığını göstermektedir.

Şekil 45: Maaş ve Ücretlerin Katma Değer İçindeki Payı

Kaynak: TUİK

Bu alt ürün gruplarında, enerji girdi fiyatı, ölçek vb. gibi karşılaştırmalı üstünlüklere sahip ülkelerle,

özellikle Çin ile gerek iç piyasada, gerekse dünya pazarlarında rekabete girilmesi, üretim fiyatlarını ve

dolayısıyla ücretleri baskı altında tutmaktadır.

4.7. DIŞ TİCARET

Bu başlık altında, ayakkabıcılık sanayisi alt sektörlerinde (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk

ve Plastikten Mamul Ayakkabılar; 6403: Sayası deriden mamul ayakkabılar; 6404: Yüzü dokumadan

mamul ayakkabılar; 6405: Diğer ayakkabılar) Türkiye’nin dış ticareti tartışılacaktır.

85

4.7.1. SU GEÇİRMEZ AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 45: Su Geçirmez Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)

6401 200

7

% 200

8

% 200

9

% 201

0

% 201

1

%

Irak 2,1 35,9% Irak 3,2 51,9% Rusya

Federasyonu

0,8 21,4% Irak 1,1 18,4% Gürcistan 1,2 19,0%

Bosna-

Hersek

0,5 8,1% Rusya

Federasyon

u

0,6 9,8% Kazakistan 0,3 9,0% Gürcistan 0,7 11,4% Irak 0,9 15,1%

Kazakistan 0,4 6,1% Bosna-

Hersek

0,3 4,6% Bosna-

Hersek

0,3 9,0% Rusya

Federasyonu

0,6 9,7% Rusya

Federasyon

u

0,6 10,3%

Romanya 0,3 5,7% Bulgaristan 0,3 4,3% Türkmenista

n

0,3 8,8% Türkmenista

n

0,5 8,2% Kazakistan 0,5 7,5%

Sırbistan 0,3 5,3% Yunanistan 0,2 3,5% Libya 0,3 8,1% Kazakistan 0,4 6,6% Almanya 0,3 4,5%

Toplam

5,8 100,0% 6,2 100,0% 3,5 100,0% 5,8 100,0% 6,2 100,0

%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Tabloda ilk dikkati çeken husus, incelemeye konu olan yıllar boyunca hiçbir ülkenin, en büyük 5

ithalatçı listesinde sürekli yer almamasıdır. İkinci bir husus, bu listelerde görece daha sık yer bulan

ülkelerin Türkiye ihracatındaki paylarındaki oynaklıktır (volatilite). Bu durum, bu ürün grubunda aynı

kalitede mal üreten çok sayıda üretici bulunduğunu, alıcıların fiyata duyarlı olduğunu göstermektedir.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

86

Şekil 46: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat (USD)

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında Türkiye’nin en büyük ihracat müşterisi olan Gürcistan’ın Türkiye’den dış alımları 2010

yılına kadar önemsenecek bir düzeyde değildir. Buna karşılık, 2008 yılında 3,2 milyon Dolar’lık

ithalattan, 2011 yılında 940 bin Dolar’lık ithalata gerileyen Irak’ın Türkiye’den son 5 yıldaki toplam dış

alımı 7,5 milyon ABD Doları’na ulaşmaktadır. 2011 listesindeki ilk beş ithalatçının son beş yıldaki

ortalama ithalat rakamları aşağıda verilmektedir.

Şekil 47: İlk Beş İthalatçının Son Beş Yıldaki Performansı

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu grafikteki veriler dikkate alındığında Türkiye’nin bu alt ürün grubunda en büyük alıcısı Irak’tır.

İkinci sırada Rusya Federasyonu, üçüncü sırada ise 2011 listesinde ilk sırada yer alan Gürcistan

gelmektedir.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

87

Tablo 46: Su Geçirmez Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)

2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

İtalya 0,5 34,8% İtalya 0,7 43,5% İtalya 1,1 32,3% Çin 2,4 43,4% Çin 2,0 46,3%

Çin 0,3 22,4% Çin 0,4 24,2% Çin 1,0 30,5% İtalya 1,7 30,3% İtalya 0,7 17,3%

Fransa 0,2 11,1% Fransa 0,1 7,1% Portekiz 0,3 8,8% Portekiz 0,6 11,0% Portekiz 0,4 10,2%

İngiltere 0,1 5,7% İngiltere 0,1 4,2% Malezya 0,3 8,3% Fransa 0,3 5,1% Malezya 0,3 6,5%

Malezya 0,1 3,5% Polonya 0,0 2,9% Hollanda 0,2 6,4% Malezya 0,1 2,4% Fransa 0,2 5,3%

Toplam

1,4 100,0% 1,7 100,0% 3,3 100,0% 5,5 100,0% 4,2 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubunda en büyük ihracatçı iki ülke, İtalya ve Çin incelemeye konu

olan beş yılda, İtalya ilk sıradaki yerini 2010’dan itibaren yerini Çin’e bıraksa da en büyük ihracatçılar

listesinde ilk iki sıradaki yerini korumaktadır. Portekiz, 2009 yılından itibaren hatırı sayılır bir pazar

payına sahip olmuştur. 2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri

aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 48: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

İlk üç sırada yer alan ihracatçıların Türkiye’ye dış satımları 2010 yılına kadar artış göstermektedir.

Çin’in Türkiye’ye su geçirmez ayakkabı ihracatı 2007-2010 yılları arasında 6,4 kat artmıştır. Buna

karşılık, 2009 yılına kadar Türkiye’nin ilk tedarikçisi konumunda bulunan İtalya’nın ihracatı, aynı

dönemde 2,3 kat artmıştır. 2011 listesinde üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alan Portekiz’in,

Malezya’nın ve Fransa’nın Türkiye’ye yaptıkları dış satımlar aynı dönemde sırasıyla, 21,8, 1,6 ve 0,74

kat artmıştır. Bu dönemde, Portekiz’in ihracatındaki artış özellikle dikkat çekicidir. 2011 yılında ise

Malezya dışında tüm tedarikçilerin satışlarında bir gerileme söz konusudur.

88

Su geçirmez ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 49: Su Geçirmez Ayakkabı Dış Ticareti

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. Ancak, Türkiye’nin bu alt ürün grubundaki

ortalama ihracat birim fiyatının 2010 yılında 4,78$, buna karşılık, ilk beş ihracatçı arasında yer alan

Çin, İtalya, Portekiz’in ortalama ihracat birim fiyatlarının aynı yılda sırasıyla, 5,38$, 7,61$, 7,61$ ve

16,68$ olduğu dikkate alındığında, dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine olduğu söylenebilir. Türkiye

miktar bazında daha fazla ürün ihraç edip, değer bazında daha az gelir elde etmektedir.

4.7.2. PLASTİK/KAUÇUK AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 47: Plastik/Kauçuk Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Suudi

Arabistan

13,7 23,3% Suudi

Arabistan

16,9 25,0% Irak 15,2 22,2% Irak 21,3 22,0% Irak 23,6 23,4%

Almanya 4,0 6,8% Almanya 5,8 8,6% Suudi

Arabistan

15,1 22,0% Suudi

Arabistan

18,2 18,7% Suudi

Arabistan

18,8 18,6%

Romanya 3,7 6,3% Bulgaristan 4,4 6,4% Almanya 4,9 7,1% Fransa 6,7 6,9% Almanya 7,5 7,4%

Fransa 3,2 5,5% Romanya 4,2 6,2% Yunanistan 2,4 3,5% Rusya

Federasyonu

6,5 6,7% Rusya

Federasyonu

4,2 4,2%

Bulgaristan 2,6 4,5% Tacikistan 3,1 4,6% Kosova 2,4 3,5% Almanya 5,9 6,1% Fransa 3,0 3,0%

Toplam

58,7 100,0% 67,9 100,0% 68,6 100,0% 96,9 100,0% 100,9 100,0%

89

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin kauçuk ve plastikten mamul ayakkabı ihracatında, son üç yıldaki istikrarlı alımlarıyla Irak

ve Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İncelemeye konu olan son üç yılda, Türkiye’nin bu alt ürün

grubundaki ihracatlarının yaklaşık %40’ı bu iki ülkeye yapılmıştır.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 50: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Irak dışındaki ülkelere yapılan ihracat, 2009 yılında bir önceki yıla göre gerilemiş, ancak 2010 yılında

yeniden yükselişe geçmiştir. Irak’a yapılan ihracat ise 2008’de 1,7 milyon ABD Doları’ndan 2009’da

15,2 ABD Doları’na çıkmış, sonraki iki yılda da artışını sürdürmüştür. Rusya Federasyonu ile Fransa’ya

yapılan dış satımda 2011’de bir gerileme gözlemlenmektedir.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 48: Plastik/Kauçuk Mamul Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 130,0 79,4% Çin 160,5 77,2% Çin 137,1 79,7% Çin 174,4 80,0% Çin 238,7 79,1%

Vietnam 16,2 9,9% Vietnam 25,0 12,0% Vietnam 16,9 9,8% Vietnam 19,4 8,9% Vietnam 22,8 7,6%

Endonezya 3,9 2,4% Brezilya 5,3 2,5% Endonezya 5,1 3,0% Endonezya 5,0 2,3% Suriye 13,6 4,5%

Brezilya 3,2 2,0% Suriye 5,0 2,4% Brezilya 3,1 1,8% Suriye 4,7 2,2% Endonezya 8,9 3,0%

90

Suriye 3,2 2,0% Endonezya 4,3 2,0% Suriye 2,6 1,5% Brezilya 3,9 1,8% Brezilya 4,9 1,6%

Toplam

163,7 100,0% 208,0 100,0% 172,1 100,0% 218,1 100,0% 301,9 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt ürün grubunda en büyük tedarikçi, incelemeye konu olan yıllarda %80 civarında istikrarlı piyasa

payıyla Çin’dir. Çin’in ardından, 2011 yılında piyasa payında bir azalma olsa da daha önceki yıllarda

%10 civarında pazar payına sahip olan Vietnam gelmektedir. Endonezya’nın payı %2-%3 aralığında,

Brezilya’nın payı ise %2 civarında seyretmektedir. Suriye, %2 civarındaki payını 2011’de %4,5’a

yükseltmiştir.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 51: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Endonezya dışındaki ülkelerin Türkiye’ye yaptıkları kauçuk veya plastik ayakkabı ihracatında 2009

yılında bir gerileme görülmektedir. Bu ülkelerin dış satımları, 2010 yılından itibaren yeniden yükselişe

geçmektedir.

Kauçuk ve plastik ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

91

Şekil 52: Plastik/Kauçuk Ayakkabı Dış Ticareti

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye, bu alt ürün grubunda değer bazında dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye’nin bu alt ürün

grubundaki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 3,01$ olmuştur. Türkiye’nin bu alt ürün

grubunda mal aldığı ülkelerin bazılarının 2010 yılındaki ortalama ihracat birim fiyatları ise şöyledir:

Çin: 2,41$; Vietnam: 11,38$; Brezilya: 4,57$. Suriye ile Endonezya bu alt sektörde dünyanın en büyük

10 ihracatçısı listesinde yer almadıklarından, bu ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatları hakkında

bilgi elde edilememiştir. Türkiye’nin bu alt sektördeki dış satımının ağırlıklı bölümünü, Irak ile Suudi

Arabistan’a yapılan ihracat oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyat 2010

yılında, katma değeri daha yüksek deri ürünler de dâhil olmak üzere tüm ayakkabıcılık sanayisi

ürünlerinde Irak için 2,32$, Suudi Arabistan için 3,13$ olmuştur. Bu koşullarda, dış ticaret hadlerinin,

Çin’den yapılan ucuz ithalata rağmen, Türkiye’nin aleyhine geliştiği söylenebilir.

4.7.3. DERİ AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 49: Deri Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 201

1

%

Rusya

Federasy

onu

18,8 11,2% Rusya

Federasyonu

28,8 15,3% Rusya

Federasyo

nu

37,1 25,1% Rusya

Federasyonu

65,6 33,6% Rusya

Federasyo

nu

59,

4

29,7%

İngiltere 14,8 8,8% Hollanda 15,3 8,1% İngiltere 11,2 7,6% Irak 11,4 5,8% Irak 12,

2

6,1%

Romanya 14,1 8,4% Bulgaristan 14,3 7,6% Hollanda 10,3 7,0% İngiltere 10,4 5,3% İngiltere 10,

6

5,3%

Hollanda 13,7 8,1% Romanya 14,0 7,4% Irak 9,5 6,4% Hollanda 9,1 4,7% Almanya 7,9 3,9%

92

Yunanist

an

12,6 7,5% Yunanistan 12,1 6,4% Yunanista

n

6,9 4,7% Almanya 7,8 4,0% Suudi

Arabistan

7,1 3,5%

Toplam

167,8 100,0% 188,

1

100,0% 147,6 100,0% 195,

2

100,0% 200

,0

100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında Türkiye’den en fazla deri ayakkabı alımı yapan ülke 59,4 milyon ABD Doları tutarındaki

ithalatıyla ve Türkiye’nin toplam ihracatındaki %29,7 payıyla Rusya olmuştur. Rusya’yı ihracatta

%6’dan %3,5’a değişen paylarla Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan izlemektedir.

Türkiye’nin deri ayakkabı dış satımında 2007, 2008 ve 2009 yıllarında %7’ye yakın payla beşinci sırada

yer alan Yunanistan ise son iki yılda ilk beş ithalatçı listesine girememiştir.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 52: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında %10 civarında bir gerileme gösterse de, bu ülke hâlâ Türkiye’nin

en önemli ihracat pazarı konumundadır. Irak ile Suudi Arabistan’a yapılan ihracat yıllar itibarıyla

artarken, İngiltere’ye ve Almanya’ya yapılan satışlar son iki yılda istikrarlı bir seyir izlemektedir.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 50: Deri Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 71,7 26,6% Çin 73,0 24,2% Çin 63,5 27,6% Çin 80,4 30,6% Çin 83,0 25,9%

93

İtalya 63,7 23,6% İtalya 72,9 24,1% İtalya 40,7 17,7% İtalya 46,8 17,8% İtalya 62,0 19,4%

Endonezya 39,5 14,6% Endonezya 52,1 17,3% Endonezya 40,3 17,5% Endonezya 45,6 17,3% Endonezya 61,2 19,1%

Vietnam 32,4 12,0% Vietnam 37,6 12,4% Vietnam 35,1 15,3% Vietnam 41,7 15,9% Vietnam 51,7 16,2%

Tayland 10,2 3,8% Tayland 12,4 4,1% Hindistan 12,2 5,3% Hindistan 11,8 4,5% Hindistan 14,6 4,6%

Toplam

269,8 100,0% 302,2 100,0% 230,2 100,0% 263,1 100,0% 320,3 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin deri ayakkabı alt sektöründeki en büyük tedarikçisi, diğer tüm alt sektörlerde olduğu gibi

Çin’dir. %25,9 piyasa payına sahip olan Çin’i, %19 civarında birbirine yakın Pazar paylarına sahip İtalya

ve Endonezya izlemektedir. Dördüncü sırada %16,2 piyasa payıyla Vietnam gelmekte. %5’e yakın

piyasa payına sahip Hindistan ise beşinci sırada yer almaktadır.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 53: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin ilk beş ihracatçı ülkeden yaptığı dış alımlar, 2009 yılında küresel krize bağlı olarak biraz

düşse de sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir.

Sayası deri olan ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 54: Deri Ayakkabı Dış Ticareti

94

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin bu alt sektördeki dış ticaret açığı krizin etkili olduğu iki yılda azalsa da 2011’den itibaren

artmaya başlamıştır.

4.7.4. TEKSTİL AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 51: Tekstil Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Romanya 3,3 11,6% Romanya 3,2 11,0% Irak 2,3 11,1% Irak 8,4 24,3% Irak 16,0 29,1%

Bulgaristan 2,7 9,4% Irak 3,1 10,5% İtalya 1,8 8,7% Rusya

Federasyonu

4,4 12,8% Rusya

Federasyonu

3,8 7,0%

Irak 2,0 7,0% Rusya

Federasyonu

2,9 10,0% Rusya

Federasyonu

1,5 7,5% Azerbaycan 1,7 5,0% Kırgızistan 3,5 6,4%

İspanya 1,8 6,3% Almanya 1,8 6,0% Romanya 1,5 7,2% Fransa 1,6 4,5% Azerbaycan 3,5 6,3%

Almanya 1,7 5,8% İtalya 1,6 5,4% Fransa 1,3 6,3% Kazakistan 1,6 4,5% Suudi

Arabistan

2,8 5,1%

Toplam

28,4 100,0% 29,4 100,0% 20,6 100,0% 34,6 100,0% 55,0 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin bu alt sektörde en büyük ihracat müşterisi Türkiye’nin toplam dış satımlarında %29,1

payıyla Irak’tır. 2007 yılında Türkiye’nin toplam ihracatındaki payı %7 olan Irak’ın Türkiye’den yaptığı

dış alımlar sonraki yıllarda artış göstererek 2007’de 2 milyon ABD Doları’ndan 2011’de 16 milyon ABD

Doları’na yükselmiştir.

95

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 55: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında bir önceki yıla göre gerilerken, diğer ülkelere yapılan dış satımlar

yıllar itibarıyla artmaktadır.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 52: Tekstil Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 55,9 57,9% Çin 67,8 59,5% Çin 63,2 64,0% Çin 80,6 64,9% Çin 111,0 64,7%

Vietnam 19,3 20,0% Vietnam 16,5 14,5% Vietnam 18,6 18,8% Vietnam 21,9 17,6% Vietnam 31,9 18,6%

Endonezya 7,3 7,6% Endonezya 16,0 14,0% Endonezya 8,5 8,6% Endonezya 11,8 9,5% Endonezya 16,0 9,3%

Tayland 5,4 5,6% İtalya 4,8 4,2% İtalya 3,1 3,2% İtalya 3,4 2,8% İtalya 4,4 2,6%

İtalya 3,8 3,9% Tayland 3,4 3,0% Tayland 2,5 2,5% Tayland 1,5 1,2% İspanya 1,9 1,1%

Toplam

96,6 100,0% 114,0 100,0% 98,7 100,0% 124,2 100,0% 171,5 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

96

Diğer alt sektörlerde olduğu gibi bu alt sektörde de en büyük ihracatçı ülke Çin’dir. Bu ülkenin

Türkiye’nin toplam ithalatındaki payı yaklaşık %65’tir. İkinci sırada %18,6 pazar payıyla Vietnam,

üçüncü sırada %9,3 piyasa payıyla Endonezya gelmektedir. Dördüncü sıradaki İtalya’nın payı %2,6,

beşinci sıradaki İspanya’nın payı ise %1,9’dur.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 56: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

İlk beş ihracatçı ülkeden dördünün Türkiye’ye dış satımları 2009 yılı haricinde yıllar itibarıyla

artmaktadır. İkinci sırada yer alan Vietnam’dan yapılan dış alımlar 2009 yılında da artmaya devam

etmiştir.

Tekstil ayakkabı alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 57: Tekstil Ayakkabı Dış Ticareti

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt sektörde Türkiye’nin dış ticaret açığı 2009 yılında biraz azalsa da sonraki yıllarda artmaya

devam etmektedir.

97

4.7.5. DİĞER AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 52: Diğer Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Irak 3,1 13,7% Irak 2,9 11,9% Irak 3,3 13,8% Rusya

Federasyonu

6,5 25,0% Irak 5,9 16,3%

Hollanda 2,6 11,3% Rusya

Federasyonu

2,3 9,3% Hollanda 3,1 12,8% Hollanda 2,8 10,9% Rusya

Federasyonu

5,5 15,2%

Romanya 2,2 9,8% Bulgaristan 2,2 9,1% Rusya

Federasyonu

1,9 8,0% Irak 2,0 7,9% Hollanda 2,8 7,7%

İtalya 2,0 8,7% Hollanda 2,1 8,6% Arnavutluk 1,5 6,1% Fransa 1,5 5,7% Cezayir 1,9 5,3%

Almanya 1,8 7,9% Romanya 1,8 7,6% Almanya 1,3 5,6% Arnavutluk 1,4 5,3% Arnavutluk 1,6 4,5%

Rusya

Federasyonu

1,4 6,0% İngiltere 1,6 6,6% Suudi

Arabistan

1,2 5,1% Almanya 1,1 4,2% Gürcistan 1,5 4,2%

Toplam

22,7 100,0% 24,3 100,0% 23,9 100,0% 25,8 100,0% 36,0 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt sektörde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı Türkiye’nin 2011 yılındaki toplam dış satımlarında

%16,3 paya sahip olan Irak’tır. Rusya’nı payı ise 2007 yılında %6’dan 2010 yılında %25’e kadar

yükselmiş, ancak 2011’de %15,2’ye gerilemiştir.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

98

Şekil 57: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 52: Diğer Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 7,0 80,5% Çin 10,9 85,9% Çin 9,1 93,6% Çin 13,7 92,8% Çin 16,1 90,1%

İtalya 0,6 7,1% İtalya 0,7 5,3% İtalya 0,2 2,4% İtalya 0,4 2,9% İtalya 0,9 5,0%

Suriye 0,2 2,7% Suriye 0,5 3,6% Vietnam 0,1 1,3% Vietnam 0,3 2,1% Vietnam 0,2 1,4%

İspanya 0,2 2,4% Vietnam 0,2 1,6% Endonezya 0,0 0,4% İspanya 0,1 0,5% İspanya 0,2 0,9%

Vietnam 0,1 1,5% Almanya 0,1 0,8% Brezilya 0,0 0,4% İngiltere 0,1 0,3% Romanya 0,1 0,6%

Toplam

8,7 100,0% 12,7 100,0% 9,8 100,0% 14,8 100,0% 17,9 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt sektörde Türkiye’nin toplam ithalatının %90’ı Çin’den yapılmaktadır. İkinci sırada yer alan

İtalya’nın payı %5, üçüncü sıradaki Vietnam’ın payı ise sadece %1,4’tür.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 58: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

99

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir.

4.8. İLLERE GÖRE DIŞ TİCARET

Tablo 53: Ayakkabı İhracatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)

2007 2008 2009 2010 2011

Kuzeydoğu Anadolu 284.033 764.476 733.951 686.386 976.214

İstanbul 222.950.606 239.438.749 197.627.073 275.273.948 294.603.638

Batı Marmara 410.721 328.988 219.992 291.716 974.607

Ege 32.635.224 36.913.392 25.244.863 26.461.989 28.837.356

Doğu Marmara 1.794.339 1.600.470 1.289.737 1.853.383 2.366.538

Batı Anadolu 24.001.497 23.387.888 14.092.171 22.665.213 23.744.893

Akdeniz 2.534.314 2.867.820 2.482.429 4.710.385 9.125.862

Orta Anadolu 96.352 44.355 180.454 24.951 312.043

Batı Karadeniz 4.389.410 4.293.415 3.214.890 4.171.666 4.575.986

Doğu Karadeniz 151.164 138.454 114.794 1.220.147 2.637.364

Toplam 289.247.660 309.778.007 245.200.354 337.359.784 368.154.501

100

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında ihracatçı bölgeler sıralamasında ilk sırada, 294,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış

satımıyla İstanbul gelmektedir. Başlıca ihracatçı illeri İzmir, Manisa ve Denizli olan Ege Bölgesi ve

Ankara ile Konya’nın da içinde yer aldığı Batı Anadolu Bölgesi, sırasıyla 28,8 ve 23,4 milyon ABD

Dolar’lık ihracat performanslarıyla İstanbul’un ardından ikinci ve üçüncü sıraları paylaşmaktadırlar.

Dördüncü ve beşinci sıralarda ise sırasıyla 9,1 ve 4,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımlarıyla

Akdeniz (Osmaniye, Adana, Hatay, Mersin) ve Batı Karadeniz (Çorum, Samsun, Bartın) Bölgeleri yer

almaktadır.

Şekil 59: Ayakkabı İhracatının Seçilmiş Yıllarda Bölgelere Göre Dağılımı

a)

Bölgelerin son beş yılın toplam ihracatındaki payları yukarıdaki grafikte verilmektedir. İstanbul %79,4

payla ilk sırada yer almakta; İstanbul’un ardından sırasıyla %9,7 ve %7’lik paya sahip Ege ve Batı

Anadolu Bölgeleri gelmektedir.

b) c)

Kaynak:TUİK

İstanbul’un toplam ihracattaki payı 2007’de %77,1’den, 2010’da %80’e yükselmiştir. Buna karşılık,

Ege Bölgesi’nin payı %11,3’ten %7,8’e, Batı Anadolu Bölgesi’nin payı ise %8,3’ten %6,4’e gerilemiştir.

101

Akdeniz Bölgesi’nin payı %0,9’dan %2,5’a yükselirken, Batı Karadeniz’in payı %1,5’tan %1,2’ye

düşmüştür.

Tablo 54: Ayakkabı İthalatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)

2007 2008 2009 2010 2011

Kuzeydoğu Anadolu 18.917 0 0 12.441 352.908

İstanbul 509.926.173 607.305.999 495.742.800 613.404.485 793.584.814

Batı Marmara 10.014.337 13.591.747 6.620.013 954.955 1.560.012

Ege 27.770.458 27.404.390 16.975.919 19.683.821 28.827.165

Doğu Marmara 1.123.069 1.125.109 443.294 697.468 1.483.853

Batı Anadolu 11.551.610 9.412.691 8.462.733 8.688.029 13.946.228

Akdeniz 2.071.716 1.622.997 1.793.112 902.535 1.385.036

Orta Anadolu 250 39.165 61.479 73.270 58.377

Batı Karadeniz 777.906 1.208.854 1.554.100 1.669.391 2.544.794

Doğu Karadeniz 126.282 292.860 174.141 1.054.506 1.345.874

Toplam 563.380.718 662.003.812 531.827.591 647.140.901 845.089.061

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında en büyük ithalatı gerçekleştiren Bölge/İl 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımıyla

İstanbul olmuştur. İstanbul’un ardından ikinci sırada toplam 28,8 milyon ABD Doları ithalatıyla Ege

Bölgesi gelmektedir. Bu dış alımın çok büyük bir bölümü (27,3 milyon USD) İzmir tarafından

gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sırada ise Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin 2011 yılındaki

13,9 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımının 9,8 milyon Dolarlık bölümü Ankara, geri kalanı ise

Konya tarafından gerçekleştirilmiştir.

102

Şekil 60: Ayakkabı İthalatının seçilmiş Yıllara Göre Bölgelere Göre Dağılımı

a)

2007-2011 yılları arasındaki toplam ithalatta üç büyük ithalatçı Bölge’nin (İstanbul, Ege ve Batı A

nadolu) payları sırasıyla %92,9, %3,7 ve %1,6 olmuştur.

b)

c)

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

İstanbul’un toplam ithalattaki payı 2007’de %90,5’tan, 2011’de %93,9’a yükselirken, Ege’nin payı

%4,9’dan %3,4’e, Batı Anadolu’nun payı ise %2,1’den %1,7’ye gerilemiştir.

103

Tablo 55: En Büyük 20 İhracatçı İl (ABD Doları)

2011 Sıralaması 2007 Sıralaması İller 2011 2007'ye Göre Değişim

1 1 İstanbul 294.603.638 32,1%

2 3 Ankara 22.910.691 8,3%

3 2 İzmir 21.346.743 -5,7%

4 4 Manisa 5.204.660 -19,2%

5 - Osmaniye 4.943.470 -

6 5 Çorum 3.382.679 -20,1%

7 6 Denizli 2.179.221 -37,5%

8 34 Rize 2.104.727 37211,2%

9 8 Adana 1.727.769 49,6%

10 10 Hatay 1.642.052 104,0%

11 11 Eskişehir 1.082.751 92,6%

12 14 Balıkesir 930.236 228,8%

13 7 Konya 834.202 -70,6%

14 15 Ağrı 774.776 185,8%

15 16 Samsun 746.800 513,6%

16 13 Kocaeli 611.695 82,4%

17 12 Mersin 555.390 19,2%

104

18 9 Bursa 536.852 -33,9%

19 - Bartın 446.507 -

20 26 Trabzon 399.802 1138,6%

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2007-2011 yılları arasında ihracatını %32,1 artırarak, 294,6 milyon ABD Doları’na çıkaran, Türkiye’nin

toplam ihracatındaki payı ise aynı dönemde %77’den %80’e yükselen İstanbul, en büyük ihracatçı il

olmayı sürdürmüştür. Dış satımları 2011 yılında 2007 yılına göre %5,7 gerileyerek 21,3 milyon ABD

Doları’na düşen İzmir, ikinci sıradaki yerini, aynı dönemde ihracatı %8,3 artarak 22,9 milyon ABD

Doları’na yükselen Ankara’ya kaptırmıştır. İhracatı 2007-2011 yılları arasında %19,2 azalarak 5,2

milyon ABD Doları’na düşen Manisa’nın sıralamadaki yeri (4.’lük) değişmemiştir. 2007 yılında ihracatı

bulunmayan Osmaniye ise 2011 yılındaki 4,9 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla beşinci sırada

yer almıştır. Dış satımları %20,1 ve %37,5 gerileyerek sırasıyla 3,4 ve 2,2 milyon ABD Doları’na düşen

Çorum ile Denizli, Osmaniye’nin dördüncü sıraya yerleşmesiyle, birer basamak gerileyerek beşinci ve

altıncı sıralarda yer almışlardır. En çarpıcı yükselişlerden birini gerçekleştiren il 2011 yılındaki 2,1

milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla Rize olmuştur. İhracatını 2007-2011 yılları arasında yaklaşık

elli kat artıran Rize sıralamada otuz dördüncülükten sekizinciliğe yükselmiştir.

Tablo 56: En büyük 20 İthalatçı İl

2011 2007 2011 2007'ye Göre Değişim

1 1 İstanbul 793.584.814 55,6%

2 2 İzmir 27.347.322 5,5%

3 4 Ankara 9.797.131 33,1%

4 5 Konya 4.149.097 -0,1%

5 10 Çorum 2.446.007 291,8%

6 9 Balıkesir 1.558.676 80,1%

7 6 Aydın 1.386.928 -13,4%

8 13 Trabzon 1.299.220 928,8%

105

9 8 Bursa 1.119.273 14,1%

10 7 Antalya 912.380 -30,6%

11 21 Erzurum 346.986 1734,3%

12 14 Kocaeli 343.899 172,6%

13 11 Adana 343.724 -29,5%

14 24 Hatay 68.733 3619,3%

15 - Bartın 66.199 -

16 12 Mersin 60.199 -77,5%

17 28 Kayseri 58.377 23250,8%

18 - Rize 46.654 -

19 16 Manisa 40.239 -63,6%

20 15 Zonguldak 27.060 -77,7%

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında en büyük ithalatçı il, 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Türkiye’nin toplam

ithalatında %93,9 paya (2007’de %90,5)sahip olan İstanbul olmuştur; İstanbul ithalatını 2007 yılına

göre %55 artırarak ilk sıradaki yerini korumuştur. 27,3 Milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ikinci

sırada yer alan İzmir’in dış alımları 2007-2011 arasında %5,5 artmıştır. Üçüncü sırada ise, ithalatı

2007-2011 arasında %55 artarak 10 milyon ABD Doları’na ulaşan Ankara gelmektedir. Aynı dönemde

ithalat rakamında dikkate değer bir değişim olmamakla birlikte sıralamada bir basamak yükselen

Konya’nın 2011 yılı ithalatı 4,1 milyon ABD Doları olmuştur. Çorum ile Trabzon ise dış alımlarını

sırasıyla %292 ve %929 artırarak sırlamada beşer basamak yukarı çıkmışlardır.

2007 yılında, 9,1 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla en büyük ithalatçılar listesinde üçüncü

sırada yer alan Tekirdağ, 2011 yılında yalnızca 1.336$ tutarında ithalat yaparak yirmi dokuzuncu

sıraya gerilemiştir. Bu ilin 2008 ve 2009 yıllarındaki ithalatı sırasıyla 13,1 milyon ve 6,1 milyon ABD

Doları olmuş; ancak 2010 yılında ithalat sert bir düşüşle 1.000$’ın altına gerilemiştir.

106

5. SEKTÖR RAPORU SONUÇLARI

Dünya ve Türkiye’de ayakkabı sektörünün çeşitli yönleriyle araştırıldığı bu çalışmada şu bulgulara

ulaşılmıştır:

Dünya Ticaret Örgütüne tam üye olması ve uluslar arası ticaret öünündeki tüm engellerin

kalkmasıyla Çin, düşük işgücü maliyeti avantajını kullanarak dünya ayakkabı üretiminde ve

ihracatında ezici bir hakimiyete ve paya sahip olmuştur.

2011 yılında dünyada 117 milyar dolarlık ayakkabı ticareti yapılmıştır. Dünya ayakkabı

ihracatının % 36’sı çin tarafından gerçekleştirlmiştir. Dünya ayakkabı ihracatında en fazla paya

sahip olan 5 ülke Çin, İtalya, Vietnam, hong Kong ve Almanya’dır.

En fazla ayakkabı ithal eden 5 ülke ABD, Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere’dir.

2007-2011 yılları arasında ihracat % 7 büyürken, ithalat % 6 büyümüştür. 2011 yılında ihracat

artışı % 17, ithalat artışı ise % 14 olmuştur.

Su geçirmez ayakkabı ihracatı 2011 yılında 1.5 milyar dolar, en fazla ihracat yapan 5 ülke de

Çin, İtalya, Fransa, Hollanda, Hong Kong ve Almanya olmuştur. En 5 sugeçirmez ayakkabı

ithalatçısı ülke sırasıyla Japonya, ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa’dır. 2011 yılında bu

kategorideki ayakkabı ihracatı % 25, ithalatı ise 5 19 artmıştır.

Plastik/kauçuk ayakkabı ticareti yaklaşık 30 milyar dolardır. En büyük 5 ihracatçı Çin, Vietnam,

Meksika, Almanya, Hong Kong’dur. İlk beş ithalatçı ülke ise, ABD, Japonya, Almanya, Fransa

ve Rusya’dır.

Dünyada 2011 yılında 54 milyar dolarlık deri ayakkabı ihracatı yapılmıştır. En büyük 5

ihraçatçı ülke Çin, İtalya, Vietnam, Hong Kong ve Almanya’dır. Deri ayakkabı ihracatı 2007-

2011 yılları arasında çok düşük düzeyde, % 1, artış göstermiş, buna karşılık 2011 yıllında % 13

artmıştır. İthalat ise % 3 artmıştır. En önemli 5 ithalatçı ülke ABD, Almanya; Fransa, İtalya ve

Hong Kong’dur.

Dış ticareti en fazla artan ayakkabı kategorisi tekstil ayakkabılardır. Yaklaşık 17 milyar dolarlık

ithalat yapılmaktadır. 2007-2011 yılları arasında bu ayakkabıların ithalatı % 27 artarken,

ihracat % 11 artmıştır. Bu kategorideki en büyük ithalatçı ve ihracatçı ülkeler sırasıyla ABD,

Almanya, Japonya, Fransa, İngiltere ile Çin, Vietnam, Belçika, İtalya, Almanya’dır.

Diğer ayakkabı kategorisindeki 5 ihracatçı ülke Çin, Vietnam, İtalya, Portekiz ve Polonya’dır.

İthalatçı ülkeler ise ABD, Kazakistan, Almanya, İngiltere ve Tajikistan’dır.

Ayakkabı aksamı ihracatı 2011 yılında 8.5 milyar dolar, ithalatı ise 7.6 milyar dolar olmuştur.

2000 yılında ayakkabı ortalama ihraç fiyatı 5.00 ABD Dolarından 2011 yılında 6.40 ABD

Dolarına artmıştır. İhracat fiyatları arasında ülkeler arasında büyük farklılıklar vardır. Asya

ülkelerinin ortalama fiyatı 4.00 ABD Doları iken AB’nin ortalama fiyatı 23.00 ABD Dolarıdır.

107

Asya ülkelerinin fiyatları aynı kalırken, AB’nin fiyatları 15 ABD Dolarından 23.00 ABD Dolarına

çıkmıştır.

Tahmin edildiği gibi, fiyatı en yüksek olan ayakkabı kategorisi deri ayakkabılardır. Bu

kategoride İtalya’nın ortalama fiyatı 52 ABD Doları, Çin’in 11 ABD dolarıdrır. Plastik/kauçuk

ayakkabıda İtalya’nın fiyatı 18 ABD Doları, Çin’in 2 ABD Doları, tekstil’de İtalya’nın 25 ABD

Doları, Çin’in 2 ABD Dolar, diğer ayakkabı kategorisnde Portekiz’in 30 ABD Dolar, Çin’in 3 ABD

Dolarıdır.

Türkiye düşük-kalte/fiyat kategorisinde aykkabı ihraç ederken, yüksek kaliteli/fiyatlı ayakkabı

ithal etmektedir. 2011 yılında ortlama ijhraç fiyatı 5.00 ABD Doları iken, ithal fiyatı 17.00 ABD

Dolarıdır. Rusya en önemli ihraç pazarı iken, bunu Irak, Suudi Arabistan, Almanya ve Fransa

izlemektedir.

Ayakkabı sektörü emek-yoğun bir sektördür ve emek verimliliği düşüktür.

Sektörde 2003 yılından sonra yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen, imalat sanayi

ortalamasının altında kaldığı için, imalat sanayi içindekipayı azalmıştır.

Sektördeki çalışan sayısı, 2006 yılında en yüksek düzeyine ulaşmış, küresel kriz nedeniyle

azalmış, ancak daha sonra artış eğilimine girmiştir.

Sektörde giderek orta ve büyük işletmeler mikro işletmelerin yerini almaya başlamış, buna

paralel olarak ücretli çalışanların toplam çalışanlar içindeki payı artmaya başlamıştır.

Sektörde ortalama ücretler imalat sanayinin gerisindedir. Saat ücretler düşük olmasına

rağmen, ücretlerin katma değer içindeki payı yüksektir. Bu durum istihdamın katma-değeri

düşük alt-sektörlerde yoğunlaştığını gösterir.

Sugeçirmez ayakkabı alt sektöründe ihraç pazarları sürekli değişmektedir. Bu da ithalatçıların

fiyatlara çok duyarlı olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin ithalat yaptığı ülkeler İtlaya, Çin,

Fransa ile 2009 yılından sonra Portekiz’dir. Türkiye bu alt-sektörde dış ticaret fazlası

vermesine rağmen dış ticaret hadleri aleyhine işlemektedir.

Plastik/Kauçuk alt sektöründe en fazla ihracat yapılan ülkeler Irak, Suudi Arabistan, Almanya,

Rusya ve Fransa’dır. En fazla ithlat yapılan ülkeler de Çin, Vietnam, Suriye, Endonezya ve

Brezilya’dır. Bu sektörde dış ticaret açığı verilmektedir.

Deri ayakkabılar en fazla Rusya, Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan’a ihraç

edilmektedir. Çin’den, İtalya’dan, Endonezya’dan, Vietnam’dan ve Hindistan’dan ithalat

yapılmaktadır.

Tekstil ayakkabı kategorisindeki ürünlerin ihracatında en büyük payı Irak, Rusya, Kırgızistan,

Azerbeycan, Suudi Arabistan almaktadır. İthalatta Çin, İtalya, Vietnam, İspanya ve

Romanya’dan yapılmaktadır. Bu alt sektör dış ticaret açığı vermektedir.

108

Diğer ayakkabı alt kategorisinde ihracatta Irak, Rusya, Hollanda, Cezayir, Arnavutluk ve

Gürcistan ilk beş büyük ihracatçı, Çin, İtalya, Vietnam, İspanya ve Romanya ,ilk beş büyük

ithalatçı ülkedir.

İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra en fazla ayakkabı ihraç eden üçüncü il, en fazla ithalat

yapan ikinci il konumundadır.

Genel olarak ayakkabı sanayinin dünya piyasalarının dinamiklerini, özel olarak da Türkiye’nin

bu alandaki karşılaştırmalı üstünlüklerini dikkate alan yeni stratejiye ihtiyaç olduğu

düşünülmektedir. Düşük fiyat-düşük kalite segmentinde alt gelir gruplarına yönelik ayakkabı

üretiminde Türkiye’nin başta Çin olmak üzere Asya ülkeleri ile rekabet etmesi zor

görünmektedir. Bu nedenle orta ve üst gelir gruplarına yönelik yüksek katma değerli deri

ayakkabı üretiminin hedeflendiği yeni bir stratejiye ihtiyaç vardır. Benzer bir strateji

değişikliği yaparak orta ve üst segment ayakkabı üretimine yönelen ve bunda da başarılı olan

Portekiz örneği dikkate alınmalıdır.

Böyle bir strateji değişikliği kaçınılmaz olarak vasıflı işgücüne talebi artıracaktır. Sektörün

vasıflı işgücüne dayalı işgücü ihtiyacının karşılanmasına yönelik olarak başta yüksek öğrenim

kurumları olmak üzere her düzeyden eğitim kurumları ile işbirliğini geliştirecek modeller

geliştirilmelidir.

İtalya ve Fransa’daki orta ölçekli ayakkabı üreticilerinin tasarım okulları ile oluşturdukları

işbirliklerine benzer işbirliği modelleri geliştirilmelidir.

Sektörün ağırlıklı olarak orta ve küçük işletmelerden oluşması nedeniyle ürün geliştirme,

marka yaratma, reklam ve pazarlama maliyetlerinin geliştirilecek çeşitli birlik modelleriyle

paylaşılması/üstlenilmesi sağlanmalıdır.

BÖLÜM 2: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ İHTİYAÇ ANALİZİ

A. KÜME YOL HARİTASI

Ayakkabıcılar Sitesi’nde birçok ayakkabı üreticisi ve ayakkabı yapımında kullanılan diğer aksesuarların

tedarik edildiği malzemelerin üretildiği firmalar mevcuttur. Bu nedenle yeterli sayıda yerel firma ve

tamamlayıcıdan söz edilebilir.

Sektörde faaliyet gösteren bazı firmalar, iyi bir isme sahip olduklarını ve zamanında ödeme

yapmalarının kendilerine avantaj sağlayacağını belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise üretim kalitelerinin

kendileri için avantaj olduğunu ifade etmişlerdir. Kümelenmeyi özel kılan en önemli avantajın tasarım

olduğu vurgulanmıştır. Bazı firmalar ise kümelenmeyi özel kılan herhangi bir avantajları olmadığını

vurgulamışlardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları, dünya çapında bölgeye/ülkeye önemli miktarda yatırım

yapmış ve onun gelişmesine katkıda bulunacak çok uluslu bir şirket olmadığını belirtmişlerdir. Bazıları

ise, Chicco, Starlight, Freidenberg, Karetta, Ziylan gibi firmaların bu tanıma uyabileceğini ifade

etmişlerdir.

109

Sektörde faaliyet gösteren firmaların çoğu Işıkkent Ayakkabıcılar Sitesi içerisinde üretim yapan

firmalar arasında kuvvetli bir bağ bulunduğunu ve çoğu zaman üreticilerin birlikte hareket etme

imkanına sahip olduğunu belirtmişlerdir. Az sayıdaki firmalar ise böyle bir bağın bulunmadığını,

sektördeki firmaların birbirleriyle ortak iş yapmaya çok sıcak bakmayacaklarını vurgulamıştır.

Sektörde yer alan Ayra, Aytan, Bambam, Can Bebe, Cihan Kundura, Ertekin, Güler, Güzel, Hediye,

Özbircan, SCS Deri, Zandar, Benk, Çağlar Bebe, Dekolte, Durmaz, FTH, Haldun, Hocaoğlu, Mustafa

Koç, Pehlivan, Özdoku, YYT firmaları kümelenmeyi destekleyen firmalardır. Ancak oluşacak

kümelenmenin

hammadde tedarikçilerini ve

nihai üreticiyi kapsaması gerekmektedir.

B. İHRACAT YOL HARİTASI

B.1. DIŞ TİCARET

Bu başlık altında, ayakkabıcılık sanayisi alt sektörlerinde (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk

ve Plastikten Mamul Ayakkabılar; 6403: Sayası deriden mamul ayakkabılar; 6404: Yüzü dokumadan

mamul ayakkabılar; 6405: Diğer ayakkabılar) Türkiye’nin dış ticareti tartışılacaktır.

B.1.1. SU GEÇİRMEZ AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 45: Su Geçirmez Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)

6401 200

7

% 200

8

% 200

9

% 201

0

% 201

1

%

Irak 2,1 35,9% Irak 3,2 51,9% Rusya

Federasyonu

0,8 21,4% Irak 1,1 18,4% Gürcistan 1,2 19,0%

Bosna-

Hersek

0,5 8,1% Rusya

Federasyon

u

0,6 9,8% Kazakistan 0,3 9,0% Gürcistan 0,7 11,4% Irak 0,9 15,1%

Kazakistan 0,4 6,1% Bosna-

Hersek

0,3 4,6% Bosna-

Hersek

0,3 9,0% Rusya

Federasyonu

0,6 9,7% Rusya

Federasyon

u

0,6 10,3%

Romanya 0,3 5,7% Bulgaristan 0,3 4,3% Türkmenista

n

0,3 8,8% Türkmenista

n

0,5 8,2% Kazakistan 0,5 7,5%

Sırbistan 0,3 5,3% Yunanistan 0,2 3,5% Libya 0,3 8,1% Kazakistan 0,4 6,6% Almanya 0,3 4,5%

110

Toplam

5,8 100,0% 6,2 100,0% 3,5 100,0% 5,8 100,0% 6,2 100,0

%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Tabloda ilk dikkati çeken husus, incelemeye konu olan yıllar boyunca hiçbir ülkenin, en büyük 5

ithalatçı listesinde sürekli yer almamasıdır. İkinci bir husus, bu listelerde görece daha sık yer bulan

ülkelerin Türkiye ihracatındaki paylarındaki oynaklıktır (volatilite). Bu durum, bu ürün grubunda aynı

kalitede mal üreten çok sayıda üretici bulunduğunu, alıcıların fiyata duyarlı olduğunu göstermektedir.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 46: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat (USD)

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında Türkiye’nin en büyük ihracat müşterisi olan Gürcistan’ın Türkiye’den dış alımları 2010

yılına kadar önemsenecek bir düzeyde değildir. Buna karşılık, 2008 yılında 3,2 milyon Dolar’lık

ithalattan, 2011 yılında 940 bin Dolar’lık ithalata gerileyen Irak’ın Türkiye’den son 5 yıldaki toplam dış

alımı 7,5 milyon ABD Doları’na ulaşmaktadır. 2011 listesindeki ilk beş ithalatçının son beş yıldaki

ortalama ithalat rakamları aşağıda verilmektedir.

Şekil 47: İlk Beş İthalatçının Son Beş Yıldaki Performansı

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

111

Bu grafikteki veriler dikkate alındığında Türkiye’nin bu alt ürün grubunda en büyük alıcısı Irak’tır.

İkinci sırada Rusya Federasyonu, üçüncü sırada ise 2011 listesinde ilk sırada yer alan Gürcistan

gelmektedir.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 46: Su Geçirmez Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon USD)

2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

İtalya 0,5 34,8% İtalya 0,7 43,5% İtalya 1,1 32,3% Çin 2,4 43,4% Çin 2,0 46,3%

Çin 0,3 22,4% Çin 0,4 24,2% Çin 1,0 30,5% İtalya 1,7 30,3% İtalya 0,7 17,3%

Fransa 0,2 11,1% Fransa 0,1 7,1% Portekiz 0,3 8,8% Portekiz 0,6 11,0% Portekiz 0,4 10,2%

İngiltere 0,1 5,7% İngiltere 0,1 4,2% Malezya 0,3 8,3% Fransa 0,3 5,1% Malezya 0,3 6,5%

Malezya 0,1 3,5% Polonya 0,0 2,9% Hollanda 0,2 6,4% Malezya 0,1 2,4% Fransa 0,2 5,3%

Toplam

1,4 100,0% 1,7 100,0% 3,3 100,0% 5,5 100,0% 4,2 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubunda en büyük ihracatçı iki ülke, İtalya ve Çin incelemeye konu

olan beş yılda, İtalya ilk sıradaki yerini 2010’dan itibaren yerini Çin’e bıraksa da en büyük ihracatçılar

listesinde ilk iki sıradaki yerini korumaktadır. Portekiz, 2009 yılından itibaren hatırı sayılır bir pazar

payına sahip olmuştur. 2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri

aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 48: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

112

İlk üç sırada yer alan ihracatçıların Türkiye’ye dış satımları 2010 yılına kadar artış göstermektedir.

Çin’in Türkiye’ye su geçirmez ayakkabı ihracatı 2007-2010 yılları arasında 6,4 kat artmıştır. Buna

karşılık, 2009 yılına kadar Türkiye’nin ilk tedarikçisi konumunda bulunan İtalya’nın ihracatı, aynı

dönemde 2,3 kat artmıştır. 2011 listesinde üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alan Portekiz’in,

Malezya’nın ve Fransa’nın Türkiye’ye yaptıkları dış satımlar aynı dönemde sırasıyla, 21,8, 1,6 ve 0,74

kat artmıştır. Bu dönemde, Portekiz’in ihracatındaki artış özellikle dikkat çekicidir. 2011 yılında ise

Malezya dışında tüm tedarikçilerin satışlarında bir gerileme söz konusudur.

Su geçirmez ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 49: Su Geçirmez Ayakkabı Dış Ticareti

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. Ancak, Türkiye’nin bu alt ürün grubundaki

ortalama ihracat birim fiyatının 2010 yılında 4,78$, buna karşılık, ilk beş ihracatçı arasında yer alan

Çin, İtalya, Portekiz’in ortalama ihracat birim fiyatlarının aynı yılda sırasıyla, 5,38$, 7,61$, 7,61$ ve

16,68$ olduğu dikkate alındığında, dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine olduğu söylenebilir. Türkiye

miktar bazında daha fazla ürün ihraç edip, değer bazında daha az gelir elde etmektedir.

B.1.2. PLASTİK/KAUÇUK AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 47: Plastik/Kauçuk Ayakkabı İhracatın Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Suudi

Arabistan

13,7 23,3% Suudi

Arabistan

16,9 25,0% Irak 15,2 22,2% Irak 21,3 22,0% Irak 23,6 23,4%

Almanya 4,0 6,8% Almanya 5,8 8,6% Suudi

Arabistan

15,1 22,0% Suudi

Arabistan

18,2 18,7% Suudi

Arabistan

18,8 18,6%

113

Romanya 3,7 6,3% Bulgaristan 4,4 6,4% Almanya 4,9 7,1% Fransa 6,7 6,9% Almanya 7,5 7,4%

Fransa 3,2 5,5% Romanya 4,2 6,2% Yunanistan 2,4 3,5% Rusya

Federasyonu

6,5 6,7% Rusya

Federasyonu

4,2 4,2%

Bulgaristan 2,6 4,5% Tacikistan 3,1 4,6% Kosova 2,4 3,5% Almanya 5,9 6,1% Fransa 3,0 3,0%

Toplam

58,7 100,0% 67,9 100,0% 68,6 100,0% 96,9 100,0% 100,9 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin kauçuk ve plastikten mamul ayakkabı ihracatında, son üç yıldaki istikrarlı alımlarıyla Irak

ve Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İncelemeye konu olan son üç yılda, Türkiye’nin bu alt ürün

grubundaki ihracatlarının yaklaşık %40’ı bu iki ülkeye yapılmıştır.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 50: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Irak dışındaki ülkelere yapılan ihracat, 2009 yılında bir önceki yıla göre gerilemiş, ancak 2010 yılında

yeniden yükselişe geçmiştir. Irak’a yapılan ihracat ise 2008’de 1,7 milyon ABD Doları’ndan 2009’da

15,2 ABD Doları’na çıkmış, sonraki iki yılda da artışını sürdürmüştür. Rusya Federasyonu ile Fransa’ya

yapılan dış satımda 2011’de bir gerileme gözlemlenmektedir.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 48: Plastik/Kauçuk Mamul Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6402 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

114

Çin 130,0 79,4% Çin 160,5 77,2% Çin 137,1 79,7% Çin 174,4 80,0% Çin 238,7 79,1%

Vietnam 16,2 9,9% Vietnam 25,0 12,0% Vietnam 16,9 9,8% Vietnam 19,4 8,9% Vietnam 22,8 7,6%

Endonezya 3,9 2,4% Brezilya 5,3 2,5% Endonezya 5,1 3,0% Endonezya 5,0 2,3% Suriye 13,6 4,5%

Brezilya 3,2 2,0% Suriye 5,0 2,4% Brezilya 3,1 1,8% Suriye 4,7 2,2% Endonezya 8,9 3,0%

Suriye 3,2 2,0% Endonezya 4,3 2,0% Suriye 2,6 1,5% Brezilya 3,9 1,8% Brezilya 4,9 1,6%

Toplam

163,7 100,0% 208,0 100,0% 172,1 100,0% 218,1 100,0% 301,9 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt ürün grubunda en büyük tedarikçi, incelemeye konu olan yıllarda %80 civarında istikrarlı piyasa

payıyla Çin’dir. Çin’in ardından, 2011 yılında piyasa payında bir azalma olsa da daha önceki yıllarda

%10 civarında pazar payına sahip olan Vietnam gelmektedir. Endonezya’nın payı %2-%3 aralığında,

Brezilya’nın payı ise %2 civarında seyretmektedir. Suriye, %2 civarındaki payını 2011’de %4,5’a

yükseltmiştir.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 51: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Endonezya dışındaki ülkelerin Türkiye’ye yaptıkları kauçuk veya plastik ayakkabı ihracatında 2009

yılında bir gerileme görülmektedir. Bu ülkelerin dış satımları, 2010 yılından itibaren yeniden yükselişe

geçmektedir.

Kauçuk ve plastik ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

115

Şekil 52: Plastik/Kauçuk Ayakkabı Dış Ticareti

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye, bu alt ürün grubunda değer bazında dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye’nin bu alt ürün

grubundaki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 3,01$ olmuştur. Türkiye’nin bu alt ürün

grubunda mal aldığı ülkelerin bazılarının 2010 yılındaki ortalama ihracat birim fiyatları ise şöyledir:

Çin: 2,41$; Vietnam: 11,38$; Brezilya: 4,57$. Suriye ile Endonezya bu alt sektörde dünyanın en büyük

10 ihracatçısı listesinde yer almadıklarından, bu ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatları hakkında

bilgi elde edilememiştir. Türkiye’nin bu alt sektördeki dış satımının ağırlıklı bölümünü, Irak ile Suudi

Arabistan’a yapılan ihracat oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyat 2010

yılında, katma değeri daha yüksek deri ürünler de dâhil olmak üzere tüm ayakkabıcılık sanayisi

ürünlerinde Irak için 2,32$, Suudi Arabistan için 3,13$ olmuştur. Bu koşullarda, dış ticaret hadlerinin,

Çin’den yapılan ucuz ithalata rağmen, Türkiye’nin aleyhine geliştiği söylenebilir.

B.1.3. DERİ AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 49: Deri Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 201

1

%

Rusya

Federasy

onu

18,8 11,2% Rusya

Federasyonu

28,8 15,3% Rusya

Federasyo

nu

37,1 25,1% Rusya

Federasyonu

65,6 33,6% Rusya

Federasyo

nu

59,

4

29,7%

İngiltere 14,8 8,8% Hollanda 15,3 8,1% İngiltere 11,2 7,6% Irak 11,4 5,8% Irak 12,

2

6,1%

Romanya 14,1 8,4% Bulgaristan 14,3 7,6% Hollanda 10,3 7,0% İngiltere 10,4 5,3% İngiltere 10,

6

5,3%

Hollanda 13,7 8,1% Romanya 14,0 7,4% Irak 9,5 6,4% Hollanda 9,1 4,7% Almanya 7,9 3,9%

116

Yunanist

an

12,6 7,5% Yunanistan 12,1 6,4% Yunanista

n

6,9 4,7% Almanya 7,8 4,0% Suudi

Arabistan

7,1 3,5%

Toplam

167,8 100,0% 188,

1

100,0% 147,6 100,0% 195,

2

100,0% 200

,0

100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında Türkiye’den en fazla deri ayakkabı alımı yapan ülke 59,4 milyon ABD Doları tutarındaki

ithalatıyla ve Türkiye’nin toplam ihracatındaki %29,7 payıyla Rusya olmuştur. Rusya’yı ihracatta

%6’dan %3,5’a değişen paylarla Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan izlemektedir.

Türkiye’nin deri ayakkabı dış satımında 2007, 2008 ve 2009 yıllarında %7’ye yakın payla beşinci sırada

yer alan Yunanistan ise son iki yılda ilk beş ithalatçı listesine girememiştir.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 52: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında %10 civarında bir gerileme gösterse de, bu ülke hâlâ Türkiye’nin

en önemli ihracat pazarı konumundadır. Irak ile Suudi Arabistan’a yapılan ihracat yıllar itibarıyla

artarken, İngiltere’ye ve Almanya’ya yapılan satışlar son iki yılda istikrarlı bir seyir izlemektedir.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 50: Deri Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6403 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 71,7 26,6% Çin 73,0 24,2% Çin 63,5 27,6% Çin 80,4 30,6% Çin 83,0 25,9%

117

İtalya 63,7 23,6% İtalya 72,9 24,1% İtalya 40,7 17,7% İtalya 46,8 17,8% İtalya 62,0 19,4%

Endonezya 39,5 14,6% Endonezya 52,1 17,3% Endonezya 40,3 17,5% Endonezya 45,6 17,3% Endonezya 61,2 19,1%

Vietnam 32,4 12,0% Vietnam 37,6 12,4% Vietnam 35,1 15,3% Vietnam 41,7 15,9% Vietnam 51,7 16,2%

Tayland 10,2 3,8% Tayland 12,4 4,1% Hindistan 12,2 5,3% Hindistan 11,8 4,5% Hindistan 14,6 4,6%

Toplam

269,8 100,0% 302,2 100,0% 230,2 100,0% 263,1 100,0% 320,3 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin deri ayakkabı alt sektöründeki en büyük tedarikçisi, diğer tüm alt sektörlerde olduğu gibi

Çin’dir. %25,9 piyasa payına sahip olan Çin’i, %19 civarında birbirine yakın Pazar paylarına sahip İtalya

ve Endonezya izlemektedir. Dördüncü sırada %16,2 piyasa payıyla Vietnam gelmekte. %5’e yakın

piyasa payına sahip Hindistan ise beşinci sırada yer almaktadır.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 53: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin ilk beş ihracatçı ülkeden yaptığı dış alımlar, 2009 yılında küresel krize bağlı olarak biraz

düşse de sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir.

Sayası deri olan ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 54: Deri Ayakkabı Dış Ticareti

118

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin bu alt sektördeki dış ticaret açığı krizin etkili olduğu iki yılda azalsa da 2011’den itibaren

artmaya başlamıştır.

B.1.4. TEKSTİL AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 51: Tekstil Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Romanya 3,3 11,6% Romanya 3,2 11,0% Irak 2,3 11,1% Irak 8,4 24,3% Irak 16,0 29,1%

Bulgaristan 2,7 9,4% Irak 3,1 10,5% İtalya 1,8 8,7% Rusya

Federasyonu

4,4 12,8% Rusya

Federasyonu

3,8 7,0%

Irak 2,0 7,0% Rusya

Federasyonu

2,9 10,0% Rusya

Federasyonu

1,5 7,5% Azerbaycan 1,7 5,0% Kırgızistan 3,5 6,4%

İspanya 1,8 6,3% Almanya 1,8 6,0% Romanya 1,5 7,2% Fransa 1,6 4,5% Azerbaycan 3,5 6,3%

Almanya 1,7 5,8% İtalya 1,6 5,4% Fransa 1,3 6,3% Kazakistan 1,6 4,5% Suudi

Arabistan

2,8 5,1%

Toplam

28,4 100,0% 29,4 100,0% 20,6 100,0% 34,6 100,0% 55,0 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye’nin bu alt sektörde en büyük ihracat müşterisi Türkiye’nin toplam dış satımlarında %29,1

payıyla Irak’tır. 2007 yılında Türkiye’nin toplam ihracatındaki payı %7 olan Irak’ın Türkiye’den yaptığı

dış alımlar sonraki yıllarda artış göstererek 2007’de 2 milyon ABD Doları’ndan 2011’de 16 milyon ABD

Doları’na yükselmiştir.

119

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

Şekil 55: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Rusya’ya yapılan ihracat 2011 yılında bir önceki yıla göre gerilerken, diğer ülkelere yapılan dış satımlar

yıllar itibarıyla artmaktadır.

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 52: Tekstil Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6404 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 55,9 57,9% Çin 67,8 59,5% Çin 63,2 64,0% Çin 80,6 64,9% Çin 111,0 64,7%

Vietnam 19,3 20,0% Vietnam 16,5 14,5% Vietnam 18,6 18,8% Vietnam 21,9 17,6% Vietnam 31,9 18,6%

Endonezya 7,3 7,6% Endonezya 16,0 14,0% Endonezya 8,5 8,6% Endonezya 11,8 9,5% Endonezya 16,0 9,3%

Tayland 5,4 5,6% İtalya 4,8 4,2% İtalya 3,1 3,2% İtalya 3,4 2,8% İtalya 4,4 2,6%

İtalya 3,8 3,9% Tayland 3,4 3,0% Tayland 2,5 2,5% Tayland 1,5 1,2% İspanya 1,9 1,1%

Toplam

96,6 100,0% 114,0 100,0% 98,7 100,0% 124,2 100,0% 171,5 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

120

Diğer alt sektörlerde olduğu gibi bu alt sektörde de en büyük ihracatçı ülke Çin’dir. Bu ülkenin

Türkiye’nin toplam ithalatındaki payı yaklaşık %65’tir. İkinci sırada %18,6 pazar payıyla Vietnam,

üçüncü sırada %9,3 piyasa payıyla Endonezya gelmektedir. Dördüncü sıradaki İtalya’nın payı %2,6,

beşinci sıradaki İspanya’nın payı ise %1,9’dur.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 56: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

İlk beş ihracatçı ülkeden dördünün Türkiye’ye dış satımları 2009 yılı haricinde yıllar itibarıyla

artmaktadır. İkinci sırada yer alan Vietnam’dan yapılan dış alımlar 2009 yılında da artmaya devam

etmiştir.

Tekstil ayakkabı alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Şekil 57: Tekstil Ayakkabı Dış Ticareti

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt sektörde Türkiye’nin dış ticaret açığı 2009 yılında biraz azalsa da sonraki yıllarda artmaya

devam etmektedir.

121

B.1.5. DİĞER AYAKKABILAR

a) İhracat

Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 52: Diğer Ayakkabı İhracatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Irak 3,1 13,7% Irak 2,9 11,9% Irak 3,3 13,8% Rusya

Federasyonu

6,5 25,0% Irak 5,9 16,3%

Hollanda 2,6 11,3% Rusya

Federasyonu

2,3 9,3% Hollanda 3,1 12,8% Hollanda 2,8 10,9% Rusya

Federasyonu

5,5 15,2%

Romanya 2,2 9,8% Bulgaristan 2,2 9,1% Rusya

Federasyonu

1,9 8,0% Irak 2,0 7,9% Hollanda 2,8 7,7%

İtalya 2,0 8,7% Hollanda 2,1 8,6% Arnavutluk 1,5 6,1% Fransa 1,5 5,7% Cezayir 1,9 5,3%

Almanya 1,8 7,9% Romanya 1,8 7,6% Almanya 1,3 5,6% Arnavutluk 1,4 5,3% Arnavutluk 1,6 4,5%

Rusya

Federasyonu

1,4 6,0% İngiltere 1,6 6,6% Suudi

Arabistan

1,2 5,1% Almanya 1,1 4,2% Gürcistan 1,5 4,2%

Toplam

22,7 100,0% 24,3 100,0% 23,9 100,0% 25,8 100,0% 36,0 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt sektörde Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı Türkiye’nin 2011 yılındaki toplam dış satımlarında

%16,3 paya sahip olan Irak’tır. Rusya’nı payı ise 2007 yılında %6’dan 2010 yılında %25’e kadar

yükselmiş, ancak 2011’de %15,2’ye gerilemiştir.

Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla

gelişimi verilmektedir.

122

Şekil 57: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye’den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

b) İthalat

Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı

aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 52: Diğer Ayakkabı İthalatının Dağılımı 2007-2011 (Milyon ABD Doları)

6405 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 %

Çin 7,0 80,5% Çin 10,9 85,9% Çin 9,1 93,6% Çin 13,7 92,8% Çin 16,1 90,1%

İtalya 0,6 7,1% İtalya 0,7 5,3% İtalya 0,2 2,4% İtalya 0,4 2,9% İtalya 0,9 5,0%

Suriye 0,2 2,7% Suriye 0,5 3,6% Vietnam 0,1 1,3% Vietnam 0,3 2,1% Vietnam 0,2 1,4%

İspanya 0,2 2,4% Vietnam 0,2 1,6% Endonezya 0,0 0,4% İspanya 0,1 0,5% İspanya 0,2 0,9%

Vietnam 0,1 1,5% Almanya 0,1 0,8% Brezilya 0,0 0,4% İngiltere 0,1 0,3% Romanya 0,1 0,6%

Toplam

8,7 100,0% 12,7 100,0% 9,8 100,0% 14,8 100,0% 17,9 100,0%

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Bu alt sektörde Türkiye’nin toplam ithalatının %90’ı Çin’den yapılmaktadır. İkinci sırada yer alan

İtalya’nın payı %5, üçüncü sıradaki Vietnam’ın payı ise sadece %1,4’tür.

2011 yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye’nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte

verilmiştir.

Şekil 58: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye’ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat

123

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir.

B.1.6. İLLERE GÖRE DIŞ TİCARET

Tablo 53: Ayakkabı İhracatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)

2007 2008 2009 2010 2011

Kuzeydoğu Anadolu 284.033 764.476 733.951 686.386 976.214

İstanbul 222.950.606 239.438.749 197.627.073 275.273.948 294.603.638

Batı Marmara 410.721 328.988 219.992 291.716 974.607

Ege 32.635.224 36.913.392 25.244.863 26.461.989 28.837.356

Doğu Marmara 1.794.339 1.600.470 1.289.737 1.853.383 2.366.538

Batı Anadolu 24.001.497 23.387.888 14.092.171 22.665.213 23.744.893

Akdeniz 2.534.314 2.867.820 2.482.429 4.710.385 9.125.862

Orta Anadolu 96.352 44.355 180.454 24.951 312.043

Batı Karadeniz 4.389.410 4.293.415 3.214.890 4.171.666 4.575.986

Doğu Karadeniz 151.164 138.454 114.794 1.220.147 2.637.364

Toplam 289.247.660 309.778.007 245.200.354 337.359.784 368.154.501

124

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında ihracatçı bölgeler sıralamasında ilk sırada, 294,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış

satımıyla İstanbul gelmektedir. Başlıca ihracatçı illeri İzmir, Manisa ve Denizli olan Ege Bölgesi ve

Ankara ile Konya’nın da içinde yer aldığı Batı Anadolu Bölgesi, sırasıyla 28,8 ve 23,4 milyon ABD

Dolar’lık ihracat performanslarıyla İstanbul’un ardından ikinci ve üçüncü sıraları paylaşmaktadırlar.

Dördüncü ve beşinci sıralarda ise sırasıyla 9,1 ve 4,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımlarıyla

Akdeniz (Osmaniye, Adana, Hatay, Mersin) ve Batı Karadeniz (Çorum, Samsun, Bartın) Bölgeleri yer

almaktadır.

Şekil 59: Ayakkabı İhracatının Seçilmiş Yıllarda Bölgelere Göre Dağılımı

a)

Bölgelerin son beş yılın toplam ihracatındaki payları yukarıdaki grafikte verilmektedir. İstanbul %79,4

payla ilk sırada yer almakta; İstanbul’un ardından sırasıyla %9,7 ve %7’lik paya sahip Ege ve Batı

Anadolu Bölgeleri gelmektedir.

b) c)

Kaynak:TUİK

İstanbul’un toplam ihracattaki payı 2007’de %77,1’den, 2010’da %80’e yükselmiştir. Buna karşılık,

Ege Bölgesi’nin payı %11,3’ten %7,8’e, Batı Anadolu Bölgesi’nin payı ise %8,3’ten %6,4’e gerilemiştir.

125

Akdeniz Bölgesi’nin payı %0,9’dan %2,5’a yükselirken, Batı Karadeniz’in payı %1,5’tan %1,2’ye

düşmüştür.

Tablo 54: Ayakkabı İthalatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları)

2007 2008 2009 2010 2011

Kuzeydoğu Anadolu 18.917 0 0 12.441 352.908

İstanbul 509.926.173 607.305.999 495.742.800 613.404.485 793.584.814

Batı Marmara 10.014.337 13.591.747 6.620.013 954.955 1.560.012

Ege 27.770.458 27.404.390 16.975.919 19.683.821 28.827.165

Doğu Marmara 1.123.069 1.125.109 443.294 697.468 1.483.853

Batı Anadolu 11.551.610 9.412.691 8.462.733 8.688.029 13.946.228

Akdeniz 2.071.716 1.622.997 1.793.112 902.535 1.385.036

Orta Anadolu 250 39.165 61.479 73.270 58.377

Batı Karadeniz 777.906 1.208.854 1.554.100 1.669.391 2.544.794

Doğu Karadeniz 126.282 292.860 174.141 1.054.506 1.345.874

Toplam 563.380.718 662.003.812 531.827.591 647.140.901 845.089.061

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında en büyük ithalatı gerçekleştiren Bölge/İl 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımıyla

İstanbul olmuştur. İstanbul’un ardından ikinci sırada toplam 28,8 milyon ABD Doları ithalatıyla Ege

Bölgesi gelmektedir. Bu dış alımın çok büyük bir bölümü (27,3 milyon USD) İzmir tarafından

gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sırada ise Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin 2011 yılındaki

13,9 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımının 9,8 milyon Dolarlık bölümü Ankara, geri kalanı ise

Konya tarafından gerçekleştirilmiştir.

126

Şekil 60: Ayakkabı İthalatının seçilmiş Yıllara Göre Bölgelere Göre Dağılımı

a)

2007-2011 yılları arasındaki toplam ithalatta üç büyük ithalatçı Bölge’nin (İstanbul, Ege ve Batı A

nadolu) payları sırasıyla %92,9, %3,7 ve %1,6 olmuştur.

b)

c)

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

İstanbul’un toplam ithalattaki payı 2007’de %90,5’tan, 2011’de %93,9’a yükselirken, Ege’nin payı

%4,9’dan %3,4’e, Batı Anadolu’nun payı ise %2,1’den %1,7’ye gerilemiştir.

127

Tablo 55: En Büyük 20 İhracatçı İl (ABD Doları)

2011 Sıralaması 2007 Sıralaması İller 2011 2007'ye Göre Değişim

1 1 İstanbul 294.603.638 32,1%

2 3 Ankara 22.910.691 8,3%

3 2 İzmir 21.346.743 -5,7%

4 4 Manisa 5.204.660 -19,2%

5 - Osmaniye 4.943.470 -

6 5 Çorum 3.382.679 -20,1%

7 6 Denizli 2.179.221 -37,5%

8 34 Rize 2.104.727 37211,2%

9 8 Adana 1.727.769 49,6%

10 10 Hatay 1.642.052 104,0%

11 11 Eskişehir 1.082.751 92,6%

12 14 Balıkesir 930.236 228,8%

13 7 Konya 834.202 -70,6%

14 15 Ağrı 774.776 185,8%

15 16 Samsun 746.800 513,6%

16 13 Kocaeli 611.695 82,4%

17 12 Mersin 555.390 19,2%

128

18 9 Bursa 536.852 -33,9%

19 - Bartın 446.507 -

20 26 Trabzon 399.802 1138,6%

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2007-2011 yılları arasında ihracatını %32,1 artırarak, 294,6 milyon ABD Doları’na çıkaran, Türkiye’nin

toplam ihracatındaki payı ise aynı dönemde %77’den %80’e yükselen İstanbul, en büyük ihracatçı il

olmayı sürdürmüştür. Dış satımları 2011 yılında 2007 yılına göre %5,7 gerileyerek 21,3 milyon ABD

Doları’na düşen İzmir, ikinci sıradaki yerini, aynı dönemde ihracatı %8,3 artarak 22,9 milyon ABD

Doları’na yükselen Ankara’ya kaptırmıştır. İhracatı 2007-2011 yılları arasında %19,2 azalarak 5,2

milyon ABD Doları’na düşen Manisa’nın sıralamadaki yeri (4.’lük) değişmemiştir. 2007 yılında ihracatı

bulunmayan Osmaniye ise 2011 yılındaki 4,9 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla beşinci sırada

yer almıştır. Dış satımları %20,1 ve %37,5 gerileyerek sırasıyla 3,4 ve 2,2 milyon ABD Doları’na düşen

Çorum ile Denizli, Osmaniye’nin dördüncü sıraya yerleşmesiyle, birer basamak gerileyerek beşinci ve

altıncı sıralarda yer almışlardır. En çarpıcı yükselişlerden birini gerçekleştiren il 2011 yılındaki 2,1

milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla Rize olmuştur. İhracatını 2007-2011 yılları arasında yaklaşık

elli kat artıran Rize sıralamada otuz dördüncülükten sekizinciliğe yükselmiştir.

Tablo 56: En büyük 20 İthalatçı İl

2011 2007 2011 2007'ye Göre Değişim

1 1 İstanbul 793.584.814 55,6%

2 2 İzmir 27.347.322 5,5%

3 4 Ankara 9.797.131 33,1%

4 5 Konya 4.149.097 -0,1%

5 10 Çorum 2.446.007 291,8%

6 9 Balıkesir 1.558.676 80,1%

7 6 Aydın 1.386.928 -13,4%

8 13 Trabzon 1.299.220 928,8%

129

9 8 Bursa 1.119.273 14,1%

10 7 Antalya 912.380 -30,6%

11 21 Erzurum 346.986 1734,3%

12 14 Kocaeli 343.899 172,6%

13 11 Adana 343.724 -29,5%

14 24 Hatay 68.733 3619,3%

15 - Bartın 66.199 -

16 12 Mersin 60.199 -77,5%

17 28 Kayseri 58.377 23250,8%

18 - Rize 46.654 -

19 16 Manisa 40.239 -63,6%

20 15 Zonguldak 27.060 -77,7%

Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı

2011 yılında en büyük ithalatçı il, 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Türkiye’nin toplam

ithalatında %93,9 paya (2007’de %90,5)sahip olan İstanbul olmuştur; İstanbul ithalatını 2007 yılına

göre %55 artırarak ilk sıradaki yerini korumuştur. 27,3 Milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ikinci

sırada yer alan İzmir’in dış alımları 2007-2011 arasında %5,5 artmıştır. Üçüncü sırada ise, ithalatı

2007-2011 arasında %55 artarak 10 milyon ABD Doları’na ulaşan Ankara gelmektedir. Aynı dönemde

ithalat rakamında dikkate değer bir değişim olmamakla birlikte sıralamada bir basamak yükselen

Konya’nın 2011 yılı ithalatı 4,1 milyon ABD Doları olmuştur. Çorum ile Trabzon ise dış alımlarını

sırasıyla %292 ve %929 artırarak sırlamada beşer basamak yukarı çıkmışlardır.

2007 yılında, 9,1 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla en büyük ithalatçılar listesinde üçüncü

sırada yer alan Tekirdağ, 2011 yılında yalnızca 1.336$ tutarında ithalat yaparak yirmi dokuzuncu

sıraya gerilemiştir. Bu ilin 2008 ve 2009 yıllarındaki ithalatı sırasıyla 13,1 milyon ve 6,1 milyon ABD

Doları olmuş; ancak 2010 yılında ithalat sert bir düşüşle 1.000$’ın altına gerilemiştir.

130

B.2. HEDEF ÜLKELER VE İHRACAT YOL HARİTASI

Sektör raporunda daha detaylı bir şekilde belirtilmiş olmakla birlikte tekrar genel bir değerlendirme

yapılacak olursa;

Başta Rusya ve Hollanda olmak üzere, özellikle Avrupa ülkeleri en çok ihracat yapılan ülkeler

arasındadır. Hollanda ile diplomatik ilişkilerin başlamasının 400. yılı olması sebebiyle, firmaların

Hollanda ile olan ilişkileri fırsat olarak değerlendirmesi gerekmektedir.

Bunların haricinde, ihracat yapılması ve arttırılması istenen diğer ülkeler;

Başta ABD,

Rusya’ya ihracatı olmayan firmalar için özellikle Rusya ve bütün Avrupa ülkeleri,

Orta Doğu ülkeleri,

Afrika ülkeleri,

Türki Cumhuriyetleri’dir.

Bu pazarlara yönelik olarak alım heyeti gönderilmesi ve pazar ziyaretleri düzenlenmesi

beklenmektedir.

C. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İHTİYACI

Değer zinciri analizi, bir organizasyonun sunduğu hizmet veya ürünlere yönelik olarak belirli bir sırayla

uyguladığı operasyonları, bu sırayı bir değer zinciri olarak gören ve işletmenin bu operasyonlara değer

zinciri sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme felsefesi çerçevesinde, zincirdeki güçlü ve zayıf

yönleri ile sistematik olarak belirlemek, tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan analiz

yöntemidir.

Diğer bir deyişle, değer zinciri analizi, bir organizasyonun kendi sunduğu ürün ve hizmetlere, belirli bir

sırayla uyguladığı işlemlerin, yani bir değer zincirinin sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme

felsefesinde, bu zincirdeki güçlü ve zayıf yönleri sistematik olarak ortaya çıkarmak, tanımlamak ve

analiz etmek için kullanılan analiz yöntemidir. Değer artışının nasıl sağlanabileceğini, bunun için hangi

kritik faaliyetlerin ve faktörlerin göz önüne alınması gerektiği, düşük maliyet ve farklılaşmanın nasıl

gerçekleşeceği, rakiplerin yetenek ve faaliyetleri ile karşılaştırarak sistematik bir şekilde bu analizle

açıklanır.

Porter’ın değer zinciri modeline göre, firmanın karlılığına etki eden faaliyetler değer zinciri içerisinde,

iç lojistik, işlemler, dış lojistik, pazarlama & satış ve hizmetler gibi temel faaliyetler; firma altyapısı,

insan kaynakları yönetimi, tedarik ve teknolojik geliştirme gibi destek faaliyetleridir. Bu faaliyetleri

Şekil 61’de görebilirsiniz.

131

Şekil 61: Değer Zinciri Analizi

Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi projesi kapsamında hazırlanan anket soruları, değer zinciri

analizi ve inovasyon ölçütleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Firmalarda yapılan inceleme ve

görüşmelerin bir düzen ve sistematik içinde sürdürülebilmesi amacıyla söz konusu modele göre

düzenlenmiş model aşağıda verilmiştir. Anket bütün işletme alanlarını kapsayan ve durum tespitine

yönelik bir araç olarak kullanılmıştır. Ankette çok sayıda soru bulunmaktadır. Ancak anket

uygulamasında klasik soru-cevap yöntemi değil, yapısal bir mülakat yöntemi kullanılmıştır. Bu şekilde

sıkıcı bir anket uygulaması dışına çıkılarak, anket bir yol gösterici rehber olarak kullanılmış ve firma

yöneticilerinin ihtiyaçlara yönelik serbest açıklamalarda bulunmasına imkan yaratılmıştır.

Çalışma kapsamındaki her bir firma için toplanan veriler firmalar için bireysel raporların

hazırlanmasında kullanılmış ve ayrıntılı firma raporları hazırlanmıştır. Bu raporlar danışmanlık

hizmetleri ve ihracatın artırılmasına yönelik çalışmalarda firmalar için yol gösterici olacaktır. Bunun

yanında çalışmaya katılan firmaların oluşturduğu sektör grubu için bir genel fikir elde etmek amacıyla

aşağıdaki çalışma yapılmıştır. Aşağıdaki değerlendirme sonuçları eğitim ihtiyacının belirlenmesi

açısından da yararlı olmuştur.

Bu anket sorularına firmaların verdiği cevapların aritmetik ortalaması aşağıdaki gibidir:

ANA ÖLÇÜTLER Ortalama

Değer ALT ÖLÇÜTLER Ortalama

Değer

PAZARLAMA ve MARKA YÖNETİMİ ÖLÇÜTLERİ 2.2498

PAZARLAMA YÖNETİMİ 2.5059

132

REKABET ANALİZİ 2.2219

MARKA YÖNETİMİ 2.0215

ÜRÜN GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ 2.1488

ÜRÜN GELİŞTİRME 2.1488

TEDARİK ZİNCİRİ ÖLÇÜTLERİ 2.7764

SATIN ALMA 2.5295

İÇ LOJİSTİK 3.1095

STOK KONTROL 2.6629

DIŞ LOJİSTİK 2.7810

ÜRETİM ÖLÇÜTLERİ 1.6853

ÜRETİM PLANLAMA 1.6651

ÜRETİM YÖNETİMİ 1.9524

BAKIM-ONARIM 1.4384

SATIŞ ÖLÇÜTLERİ 2.4007

SATIŞ 2.4007

SATIŞ SONRASI HİZMETLER VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ ÖLÇÜTLERİ 2.3702

SATIŞ SONRASI HİZMETLER 2.5388

MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ 2.2016

KURUMSAL YÖNETİM SÜREÇLERİ ÖLÇÜTLERİ 2.0887

YENİLİKÇİ SÜREÇLER 2.2244

STRATEJİK YÖNETİM 1.9855

KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM 1.9494

HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE 2.2286

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 2.5425

SOSYAL SORUMLULUK 2.6982

ÇEVRE YÖNETİMİ 1.8716

KALİTE YÖNETİMİ 1.2095

MALİ VE FİNANSAL ÖLÇÜTLER 2.7622

BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS 2.7622

İNSAN KAYNAĞI ÖLÇÜTLERİ 1.8693

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 1.5697

İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG) 2.1689

ARGE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ 1.7476

TEKNOLOJİ-ARGE SÜREÇLERİ 1.7476

İŞ SONUÇLARI ÖLÇÜTLERİ 2.5982

İŞ SONUÇLARI 2.5982

İNOVASYON ÖLÇÜTLERİ 1.3473

133

İNOVASYON 1.3473

C.1. EĞİTİM İHTİYACI

Ekonomi Bakanlığı tarafından finanse edilen Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin

Desteklenmesi Projesi’nin ilk aşamasını oluşturan “İhtiyaç Analizi” çalışması, İzmir’de ayakkabıcılık

sektöründe faaliyet gösteren 35 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ağustos-Eylül 2012 tarihleri

arasında gerçekleştirilen projeye üniversitemiz öğretim üyesi ve uzmanlarından 26 kişi katılmıştır.

Çalışmada kapsamına giren ayakkabıcılık sektöründeki firmaların ihracatlarının arttırılması nihai

amacına uygun olarak kapsamlı bir sektör analizi gerçekleştirilmiştir. Sektör analizinin

hazırlanmasında dünya, ülkemiz ve bölgemiz sırası izlenerek birçok veri toplanmış yapılan analizler

sonucunda sektör raporunda aşağıda belirtilen önemli bulgulara ulaşılmıştır.

Sektörün Mevcut Durumu

Fırsatlar ve Tehditler

Gelişme Potansiyeli

Projeksiyonlar

Hedef Pazarlar

İhracat Yol Haritasına Yönelik Öneriler

Sektör raporu ihtiyaç analizinin gerçekleştirilmesinde bir çerçeve oluşturmuştur. İhtiyaç Analizi

çalışması firmalarda Porter’ın “Değer Zinciri Analizi” esas alınarak yapılan derinlemesine görüşme ve

bir soru formu kullanılarak yapılmıştır. Firma yöneticileri ile yapılan yüzyüze görüşmeler ihtyaçların

belirlenmesinde önemli ipuçları vermiş ve sektörde bir kümelenme olanağının bulunup bulunmadığı

konusu değerlendirilmiştir. Bu aşamada ihtiyaçlar doğrultusunda aşağıda belirtilen bulgulara

ulaşılmıştır.

Anket sonuçları değerlendirildiğinde, alt başlıkların ortalama değerlerinin en yüksek olandan en

düşük olana sıralaması aşağıdaki gibidir:

İÇ LOJİSTİK 3.1095

DIŞ LOJİSTİK 2.7810

BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS 2.7622

SOSYAL SORUMLULUK 2.6982

STOK KONTROL 2.6629

İŞ SONUÇLARI 2.5982

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 2.5425

SATIŞ SONRASI HİZMETLER 2.5388

SATIN ALMA 2.5295

PAZARLAMA YÖNETİMİ 2.5059

SATIŞ 2.4007

HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE 2.2286

YENİLİKÇİ SÜREÇLER 2.2244

REKABET ANALİZİ 2.2219

134

MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ 2.2016

İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG) 2.1689

ÜRÜN GELİŞTİRME 2.1488

MARKA YÖNETİMİ 2.0215

STRATEJİK YÖNETİM 1.9855

ÜRETİM YÖNETİMİ 1.9524

KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM 1.9494

ÇEVRE YÖNETİMİ 1.8716

TEKNOLOJİ-ARGE SÜREÇLERİ 1.7476

ÜRETİM PLANLAMA 1.6651

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 1.5697

BAKIM-ONARIM 1.4384

İNOVASYON 1.3473

KALİTE YÖNETİMİ 1.2095

Bu verilere göre, firmaların en iyi oldukları alanlar, genel olarak tedarik zinciri alanlarıdır. Sektörde

faaliyet gösteren firmaların zayıf olarak gözüktükleri ya da kendilerini zayıf olarak nitelendirdikleri

alanlar ise kalite yönetimi, inovasyon, bakım-onarım, insan kaynakları yönetimi, üretim planlama ve

teknoloji-AR-GE süreçleri gibi faaliyetlerdir.

Aşağıda, bütün verilerin grafik halinde sunumunu bulabilirsiniz:

Çıkan sonuçlara göre, Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi projesi kapsamında ayakkabıcılık sektöründe firmaların ihtiyaç duyduğu eğitim programları önem sırasıyla şunlardır:

1. Kalite Yönetimi (15-18 saat)

135

2. İnovasyon (12-15 saat)

3. Bakım-Onarım (12-15 saat)

4. İnsan Kaynakları Yönetimi (15-18 saat)

5. Üretim Planlama (15-18 saat)

6. Teknoloji-AR-GE Süreçleri (12-15 saat)

C.2. DANIŞMANLIK İHTİYACI

Bunların haricinde, firmaların ayrıca bazı danışmanlık hizmetlerine ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir.

Bunlar aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:

İhracat Pazarlaması

o İhracat pazarlaması bilgisinin uygulanmasına yönelik beceri konuları

o İhraç pazarlarına yönelik bilgiye dayalı konular

o Sonuç işlemleri için beceriye dayalı konular

o İhracat pazarlaması için stratejik karar alanlarına yönelik konular

o Tutum ve davranışlara yönelik konular

o İhracat pazarlamasında sonuç işlemlerine yönelik bilgiye dayalı konular

Sistem Tasarımı

o Yönetim sistemi

o Üretim sistemi

o Muhasebe ve denetim sistemi

o Finansal planlama ve kontrol sistemi

Eğitim ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik eğitim programlarının ihtiyaç duyan firma grupları

itibariyle çeşitli sürelerde programlanması gerekmektedir. Danışmanlık ihtiyaçları ise her firma için

hazırlanan bireysel firma ihtiyaç rapolarında tespit edilen ihtiyaçlar doğrultusunda firma gruplamaları

yapılarak veya bireysel olarak gerçekleştirilebilecektir.

Üniversitemiz eğitim ve danışmanlık ihtiyaçlarının karşılanmasında görev almayı hem üniversite-

sanayi işbirliğinin geliştirilmesi hem de üniversitenin bir görevi olarak değerlendirmektedir. Bu

konuda Ekonomi Bakanlığı ve İzmir Ticaret Odası ile yapılacak çalışmalarda üniversitemiz de görev

almaya isteklidir.

136

EK: ANKET SORULARI HAKKINDA FİRMALARIN EKSTRA YORUMLARI

Anket sorularına ek olarak, firmaların görüşmeler esnasında değer zincirinin farklı aşamaları için

sundukları yorumları aşağıda bulabilirsiniz.

1. PAZARLAMA VE MARKA YÖNETİMİ ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2498 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa pazarlama ve marka yönetimi konularında uygulamaları vardır.

1.1. PAZARLAMA YÖNETİMİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5059 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların pazarlama konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinde pazarlama departmanı yoktur, bazılarının ise

pazarlama stratejisi bile yoktur. Bir çok firma düzenli olarak fuarlara katılmakta, böylelikle yeni

müşterilerle tanışma, ürünlerini tanıtma ve satış yapma imkânı bulmaktadır. Firmalar genellikle yurt

içi fuarlara katıldıklarını, yurt dışı fuarlara katılmaları için gerekli teşviğin bulunmadığını

belirtmişlerdir. Firmaların büyük çoğunluğu fason üretim yapan firmalar olduklarından, üretimin

çoğunluğunu mevcut müşterilerinin siparişleri belirlemekte, dolayısıyla bir çok firma kapsamlı

pazarlama stratejisine ihtiyaç duymamaktadır. Firmaların büyük çoğunluğunun katıldıkları fuarlar

sayesinde kemikleşmiş bir müşteri grubu bulunmaktadır. Pazar analizi, bir çok firma tarafından

sadece gözleme dayalı olarak yapılmaktadır. Bazı firmaların kendine ait satış mağazaları mevcuttur.

1.2. REKABET ANALİZİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2219 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa rekabet analizi konusunda uygulamaları vardır.

Ayakkabıcılık sektöründe rekabet oldukça yüksektir. Ancak, sektörde faaliyet gösteren firmaların

neredeyse hiçbiri sistematik bir pazar araştırması yapmamaktadır. Firmalar, genel olarak sektörde

faaliyet gösteren bütün firmaları tanıdıklarını ve rakip firmaların takibinin karşılıklı ilişkiler vasıtasıyla

gerçekleştiğini belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise tedarikçileri ve ortak müşterileri vasıtasıyla rakipleri

hakkında bilgiler edindiklerini ifade etmişlerdir. Özellikle küçük çaplı firmalar, rekabetin oldukça

yüksek olduğu bir sektör olan ayakkabıcılık sektöründe büyük firmaların dönemsel reaksiyonlarına

göre sıkıntı yaşadıklarını belirtmişlerdir. Firmaların büyük çoğunluğu, merdiven altı üretim yapan

tezgahlar yüzünden sektörün kalite olarak geriye gittiğini ve rakebetin de bundan olumsuz

etkilendiğini belirtmişlerdir. Birçok firma kendi ürünlerinin kalitesine güvendiği için rekabetten

çekinmemektedir.

1.3. MARKA YÖNETİMİ

137

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.0215 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa marka yönetimi konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük kısmı fason üretim yapan firmalardır. Bazıları hem fason

üretim yapan, hem de kendi markaları olan firmalardır. Çok az bir bölümü ise sadece kendi markaları

adına üretim yapmaktadır. Kendi markaları olan firmaların markaları, genellikle sadece yurt içinde

tescillidir. Çok az sayıda firmanın markaları ile ilgili üst yönetim tarafından belirlenen kısa ve uzun

vadeli hedefleri bulunmaktadır.

2. ÜRÜN GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.1488 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa ürün geliştirme konusunda uygulamaları vardır.

2.1. ÜRÜN GELİŞTİRME

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.1488 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa ürün geliştirme konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların içerisinde özel olarak belirlenmiş bir pazarlama departmanı

bulunmadığından, müşterilerle sürekli olarak iletişim halinde bulunan çalışanlar vasıtasıyla ürün

geliştirme faaliyetleri, müşterilerden aldıkları istekler doğrultusunda ürün tasarımında ve yapısında

gerekli değişiklikler yapma şeklinde olmaktadır. Ayakkabıcılık sektöründe ürün tasarımları sezonluk

olarak değiştiğinden, firmalar en kötü ihtimalle 6 ayda bir ürün geliştirme ve tasarım yapmaktadır.

Ancak firmaların büyük çoğunluğunda ürün tasarımında ve geliştirmede tanımlanmış sistematik bir

prosedür bulunmamaktadır. Çevreden toplanan bilgiler ve firma sahiplerinin kendi deneyimlerinin

harmanlanması sonucu yeni ürünler geliştirilmektedir. Bazı zamanlarda dışarıdan alınan tasarımlar

üzerinde küçük oynamalar ve değişiklikler yapılarak da ürünler tasarlanmaktadır. Fuarlar ürün

geliştirme ve yeni ürün tasarımı açısından firmaların fikir geliştirdikleri önemli alanlardan biridir.

3. TEDARİK ZİNCİRİ ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7764 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların tedarik zinciri konusunda uygulamaları vardır.

3.1. SATINALMA

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5295 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların satın alma konusunda çeşitli uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen tamamının, satın aldıkları malzemeler ile ilgili

bazı standartları vardır. Örneğin hammaddenin kaliteli olması, teslim tarihinin kısa olması ve fiyat

önde gelen kriterlerdendir. Bazı firmalar, çalıştıkları tedarikçilerin kalite belgeleri olmalarına özen

138

gösterirken, bazıları ise herhangi bir belgesi olmayan tedarikçilerle de çalışmakta olduklarını

belirtmişlerdir. Firmaların, genellikle uzun yıllar birlikte çalıştıkları belli tedarikçileri bulunmaktadır. Az

sayıda da olsa, bazı firmalar ise hammadde maliyetinin düşürülmesi ve çalışılan büyük parekendelerle

çalışmaya devam edilebilmesi için en düşük fiyatlı hammaddeyi almaya çalışmaktadır. Bu firmalarda

hem maliyetin düşük olması, hem de üretilen ürünün çabuk bozulmaması için alınan malzelemelerde

çoğunlukla orta derece kalite tercih edilmektedir.

3.2. İÇ LOJİSTİK

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 3.1095 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların iç lojistik konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen tamamında tedarik olsun, teslimat termin süresi

içerisinde mutlaka gerçekleştirilmektedir. Bazı firmalar tam zamanında üretim politikası uygulamakta,

dolayısıyla üretim yapabileceği kadar sipariş almaktadır. Bir çok firma, yurt içi tedariklerde

hammaddelerin tesliminde herhangi bir sorunla karşılaşmazken, yurt dışı tedariklerde meydana gelen

aksaklıklar nedeniyle siparişleri teslim etmekte gecikmeler olabilmektedir. Bazı firmalar tedarikçi

değerlendirme sistemlerine sahip olduğu için tedarik sürecinde sorun yaşadıkları tedarikçileri

elemektedir, bu da firmaların üretim sistemlerinin aksamamasını sağlamaktadır.

3.3. STOK KONTROL

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.6629 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların stok kontrol konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmalardan tam zamanında üretim yapan firmalar hiç stokla çalışmamakta

ya da ez bir güvenlik stoku bulundurmaktadırlar. Tam zamanında üretim yapmayan firmalar ise stok

bulundurduklarını ifade etmişlerdir. Ancak bu firmaların bazılarının sistematik bir stok kontrol sistemi

yoktur, belli periyotlarla stok sayımı yapmaktadırlar. Bazı firmaların ise sistematik bir stok kontrol

sistemi ve MRP sistemi mevcuttur, depoya giren her malı kayıt alına almaktadırlar.

3.4. DIŞ LOJİSTİK

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7810 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların dış lojistik konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbiri ürünlerin müşterilere gönderilmesi

konusunda firma herhangi bir sorunla karşılaşmamaktadır. Bazı firmalar ürünlerin teslimatında

dışarıdan kargo hizmeti almaktadır, bu yüzden birçok firmanın tedarik zinciri aşamaları sigortalıdır.

Bazı firmalar anlaşmalı olduğu çevrimiçi alışveriş siteleriyle elektronik ortamda satışlarını

gerçekleştirmektedir. Genellikle, ilk defa alım yapacak firmalar ürünü ve üreticiyi görmeyi tercih

ettikleri için, firmalar sadece uzun dönemli iş yapılan müşterilerinden e-posta yoluyla sipariş

almaktadır.

4. ÜRETİM ÖLÇÜTLERİ

139

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.6853 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa üretim ölçütleri konusunda uygulamaları vardır.

4.1. ÜRETİM PLANLAMA

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.6651 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa üretim planlama konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde sistematik bir üretim planlama

uygulaması yoktur. Siparişe göre üretim yapan firmalar sipariş miktarına göre üretim yaptıkları için

önceden bir üretim planlaması yapılmamakta, sipariş geldikten sonra planlaması yapılmaktadır.

Tahmine dayalı olarak üretim yapan ve stok bulunduran firmaların bazılarında ise sezonluk, aylık ve

haftalık olarak üretim planları hazırlanmakta ve düzenli olarak bu planların gerçekleşip

gerçekleşmediğini kontrol edilmektedir. Ancak bu planlar yazılı olarak tutulmamaktadır. Sektörde

faaliyet gösteren firmaların birçoğunda üretim zaman bilgileri ve verimililik ile ilgili kayıt

bulunmamaktadır. Az sayıda firma MRP kullanmaktadır.

4.2. ÜRETİM YÖNETİMİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.9524 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa üretim konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde sistematik ve planlı üretim uygulaması

yoktur. Firmaların öncelikli amacı, kaliteli ve zamanında üretim yapabilmektir. Ancak el yordamı ile iş

yapmaya alışmış personele makine ile üretim yapmaya alıştırmanın neredeyse imkânsız olduğu dile

getirilmiştir, bu yüzden üretimde makineleşme problemi mevcuttur. Firmalarda, ürettiği ürünlerin

son kontrollerini ustabaşılar yaptıktan sonra, ürünler müşteriye gönderilmekte ve üretim sürecinde

oluşabilecek her türlü hataya karşı önlem almaya çalışılmaktadır. Ancak firmaların birçoğunda

standart dışı ve hatalı ürünler kayıt altına alınmamaktadır. Firmalarda çalışan verimliliği, ustabaşı

gözlemlerine dayanarak ölçülmektedir.

4.3. BAKIM-ONARIM

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.4384 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların bakım-onarım konusunda yeterince uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların bir çoğunun, üretimde kullandıkları makine için bakım-onarım

uygulamaları mevuttur, ancak periyodik bir bakım planı bulunmamaktadır. Bazı firmaların kullandığı

tüm makineler sigortalıdır, bazı firmaların kullandığı makineler ise sigortalı değildir. Bazı firmalar,

bakım-onarım faaliyetleri için başka bir firmadan destek almaktadır. Az sayıda firmanın kullandıkları

makineler için düzenli olarak bakım planı vardır.

5. SATIŞ ÖLÇÜTLERİ

140

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.4007 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa satış konusunda uygulamaları vardır.

5.1. SATIŞ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.4007 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa satış konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmalarda bayi ziyaretleri ve satış takipleri yazılı olarak raporlanmamakta,

ancak firma sahibi tarafından yakın takipte incelenmektedir. Firmaların hemen hemen hiçbirinde satış

konusunda belirli bir strateji bulunmamaktadır. Firmalar, genel olarak, üretimin yeterli kalitede ve

miktarda yapılması durumunda satış aşamasının problemsiz işlediğini belirtmiştir. Firmalar, satış

konusunda yaşanan en büyük sıkıntı olarak, müşterilerin firmayı ziyaret etmek istediklerinde firmanın

fiziksel koşullarından dolayı alım yapmaktan vazgeçmelerini ifade etmişlerdir. Firmaların birçoğunda,

müşteri grubu, ürün, vade, miktar ve tutara göre esnek fiyatlandırma yapılmaktadır. Fuarlar, firmalar

için önemli satış kanallarından bir tanesidir.

6. SATIŞ SONRASI HİZMETLER VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.3702 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa satış sonrası hizmetler ve müşteri ilişkileri konularında uygulamaları vardır.

6.1. SATIŞ SONRASI HİZMETLER

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5388 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların satış sonrası hizmetler konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük bir kısmı fason üretim yapıp toptancılara ve mağazalara

satış yaptıkları için, bu firmaların satış sonrası hizmet birimine ihtiyacı yoktur. Satış süreci ve ürünlerle

ilgili herhangi bir sorun ortaya çıktığında firmalar gerekli düzeltmeyi en kısa zamanda yapmaktadırlar.

Kendi markası adıyla satış yapan firmalar ise her ürünün firma garantisi altında olduğunu ve

üretimden kaynaklanan hatalarda ürün değiştirme yaparak müşteri memnuniyetini sağlamaya

çalıştıklarını belirtmiştir. Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazılarının ise profesyonel satış sonrası

servis ağı vardır, satış yaptığı zincir mağazalar aracılığı ile de, marka sahibi olarak da bire bir müşteri

hizmeti vermektedir.

6.2. MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2016 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa müşteri ilişkileri konusunda uygulamaları vardır.

Ayakkabı sektöründe, müşteri ile ilişkiler, özellikle tasarım aşamasında görülür. Sektörde faaliyet

gösteren firmaların birçoğu, özellikle ürün tasarım aşamasındayken, hem son trendleri, hem de

141

müşterilerin taleplerini göz önünde bulundurmaktadır. Bazı firmalar, müşterilerin kendilerini ziyaret

ettiklerini, bazıları ise kendilerinin müşterilerini ziyaret ettiklerini belirtmişlerdir. Firmaların büyük

çoğunluğu müşteri memnuniyetini herhangi bir şekilde ölçmemekte, satış yaptıkları müşteriden

tekrar sipariş gelmesi durumunda bunu müşteri memnuniyeti ile ilişkilendirmektedir. Firmaların

büyük çoğunluğu, ürünlerine ilişkin müşteri şikayetlerinin pek olmadığını belirtmiştir.

7. KURUMSAL YÖNETİM SÜREÇLERİ ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.0887 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa kurumsal yönetim süreçleri konusunda uygulamaları vardır.

7.1. YENİLİKÇİ SÜREÇLER

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2244 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların yenilikçi süreçler konusunda kısmen de olsa uygulamaları vardır.

Ayakkabıcılık sektörünün yapısı gereği sürekli bir yenilik söz konusudur. Her sezon yeni modeller

süretilmektedir. Ancak Sektörde faaliyet gösteren firmaların bir kısmı fason üretim yaptıkları için,

müşterilerinin talebine uygun ürün üretmek zorundadır, bu yüzden firma düzeyinde yenilikçi

uygulamaları yoktur. Öte yandan, kendi markaları adına üretim ve satış yapan firmaların trende

uygun ürünler üretmeleri için, özellikle tasarım aşamasında yeni model ve tasarım fikirlerine ihtiyacı

olduğu ve firmaları adına yenilikçi hamleler de bulundukları de belirtilmiştir. Bazı firmalar ise, yeni

makineler alma yoluyla ürünlerinde farklılaşmaya gitmektedir.

7.2. STRATEJİK YÖNETİM

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.9855 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa strateji konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinin yazılı bir misyon, vizyon ve stratejik planı

bulunmamaktadır. Firmalar, firma sahibinin kafasında planladığı vizyona uygun olarak bir strateji

belirlenmekte ve firma bu doğrultuda ilerlemektedir. Bu firmalar, sistematik olarak güçlü ve zayıf

yönlerini analiz etmemektedir. Firmalar içinde herkes kendi görev sorumluluklarını yapmakla

yükümlüdür. Firmaların büyük çoğunluğu, kaliteli ürün ve uygun fiyat politikası uygulamaktadır.

Bundan öte bir strateji çalışması yoktur.

7.3. KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.9494 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa kurumsallaşma ve kurumsal yönetişim konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinin yazılı bir kurumsallaşma adına yazılı bir uygulamaları

bulunmamaktadır. Bazı firmalar uygun bir ortak bulunduğu takdirde stratejik ortaklık konusunda

142

istekli görünmekte, özellikle de yeni pazarlara ulaşılmasını sağlayabilecek bu gibi anlaşmalara sıcak

bakmaktadır. Bazı firmalar ise stratejik ortaklık fikrine soğuk bakmaktadır.

7.4. HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.2286 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa hukuk konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların tamamının hukuki konularda danışmanlık aldığı bir avukat

bulunmaktadır. Hiçbir firmanın yönetim kurulunda bağımsız bir üye bulunmamaktadır.

7.5. BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5425 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğu bilgi işlem konusunda dışarıdan danışmanlık

hizmeti almaktadır. Bazı firmaların aktif olarak kullandıkları bir internet sitesi mevcutken, bazı

firmaların ise herhangi bir internet sitesi bulunmamaktadır. Bazı firmalarda, ihtiyaç duyan her

çalışana bir bilgisayar temin edilmiştir. Bazı firmalar yaygın olmasından ötürü e-ticarete sıcak

bakarken, bazı firmalar, sektör ve ürün yapısı gereği, e-ticarete sıcak bakmadıklarını ifade etmişlerdir.

7.6. SOSYAL SORUMLULUK

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.6982 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların sosyal sorumluluk konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğunu hiçbir sosyal sorumluluk projesine dahil

olmamıştır. Firmaların tamamında, çalışanların hepsi sosyal güvenlik sistemine kaydedilmiştir ve

firmalarda 15 yaşından küçük işçi yoktur. Bazı firmalar ihtiyacı olanlara ayakkabı yardımı yaptıklarını

belirtmiş, bazı firmalar ise okullara yardım yaptıklarını ifade etmişlerdir.

7.7. ÇEVRE YÖNETİMİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.8716 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa çevre yönetimi konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmalar, üretim sürecinde oluşan çeşitli atıkları Ayakkabıcılar sitesinde

belirlenen bir yere attıklarını ve bu atıkların özel bir şirket tarafından toplandığını belirtmişlerdir. Bazı

firmalar ise, atıklarının hurdacılar tarafından satın alındığını ifade etmişlerdir. Firmalarda yazılı

143

olmayan çeşitli güvenlik ve temizlik prosedürlerü mevcuttur. Ancak genel olarak firmalar çevreyle

ilgili uyması gereken mevzuatları bilmemektedir. Az sayıda firmada çevre yönetimi belgesi mevcuttur.

7.8. KALİTE YÖNETİMİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.2095 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kalite yönetimi konusunda yeterince uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.

Sektörde faaliyet gösteren firmalar genel anlamda, müşteriye kaliteli ve firesiz ürün tedarik etmeyi

amaçlasa da, büyük çoğunluğunun herhangi bir kalite belgesi bulunmamaktadır. Kullanılan

hammaddedin kalitesini anlayacabilecek yetkinlikte çalışanlara sahip olduklarını belirten firmalar,

üretilen ayakkabıların kalitesi hakkında geçmiş deneyimlerinden yararlandıklarını ifade etmişlerdir.

Bazı firmalari sektörün yapısı gereği kalite belgesinin gereksiz olduğunu düşünmekte, bazıları ise

kalite belgesi almayı istemektedir. Birçok firma ürünlerin son kontrollerini el ve göz yordamıyla

yaptıklarını belirtmiştir.

8. MALİ VE FİNANSAL ÖLÇÜTLER

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7622 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların mali ve finansal ölçütler konularında uygulamaları vardır.

8.1. BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.7622 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların bütçe-muhasebe-finans konularında uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde finans-muhasebe departmanı

bulunmamaktadır. Firmaların hemen hemen tamamında ön muhasebe işlemleri firma içerisinde

yapılmaktadır ve diğer muhasebe işlemleri için dışarıdan destek alınmaktadır. Tutulan ön muhasebe

kayıtları daha sonra serbest bir mali müşavir tarafından denetlenmekte ve raporlanmaktadır. Hemen

hemen hiçbir firmada sistematik bir raporlama veya hazırlanan raporların düzenli olarak incelenmesi

söz konusu değildir. Firmalar kar ve zarar durumunu genellikle yıllık olarak kontrol etmektedir. Bunun

haricinde bazı firmalar belli periyotlarda nakit akışlarını takip etmektedir.

9. İNSAN KAYNAĞI ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.8693 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa insan kaynağı ölçütleri konularında uygulamaları vardır.

9.1. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

144

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.5697 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların insan kaynakları yönetimi konusunda yeterince uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hiçbirinde insan kaynakları departmanı bulunmamaktadır. İşe

alım, performans değerlendirme gibi faaliyetler genellikle firma sahipleri tarafından yürütülmektedir.

Firmalar, işe alım kriterleri bakımından işçilerin daha önce ayakkabıcılık sektöründeki tecrübe sahibi

olup olmadığına dikkat etmektedir. Ayrıca bu firmalar, çalışanların yaptıkları işe göre ücretlendirildiği

bir sistemi kullanmaktadır. Hemen hemen hiçbir firma, çalışanlarına eğitim konusunda bir girişimde

bulunmamıştır. Az sayıda da olsa, bazı firmalarda, öldüllendirme mekanizmaları bulunmaktadır. Bu

ödüllendirmeler, çoğunlukla maddi boyutta ödüllendirmeler olmayıp, küçük hediyeler veya akşam

yemekleri şeklinde vuku bulmaktadır.

9.2. İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG)

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.1689 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa işçi sağlığı ve işçi güvenliği konularında uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların hemen hemen hiçbirinde işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin yazılı

bir doküman bulunmamakla birlikte, firmaların hemen hemen tamamı işçi güvenliği konusunda

gerekli önlemlerin alındığını belirtmişlerdir. Ancak bazı firmalar, çalışanların bu güvenlik önlemlerine

tam olarak uymadıklarını tespit ettiklerini açıklamışlardır. Bazı firmalarda yangın uyarı sistemi

mevcuttur.

10. AR-GE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.7476 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa AR-GE ve teknoloji geliştirme ölçütleri konularında uygulamaları vardır.

10.1. TEKNOLOJİ-AR-GE SÜREÇLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.7476 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa teknoloji ve AR-GE süreçleri konularında uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları sektördeki teknolojik gelişmeleri fuarlar yardımıyla takip

edebildiklerini söylerken, diğerleri teknolojik gelişmeleri takip edemediklerini belirtmiştir. Bazı

firmalar ise, teknolojik gelişmeleri takip edebilmelerine rağmen, maddi sebeplerden ötürü makine

yeni teknolojiye sahip makineleri satın alamadıklarını ifade etmişlerdir. Firmaların hiçbirinde herhangi

bir AR-GE çalışması bulunmamaktadır, hiçbiri henüz bir AR-GE desteği almamıştır. Ayrıca firmaların

birçoğu bir üniversite ya da eğitim kuruluşu ile işbirliği içine girmemiştir.

11. İŞ SONUÇLARI ÖLÇÜTLERİ

145

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5982 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların iş sonuçları konusunda uygulamaları vardır.

11.1. İŞ SONUÇLARI

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.5982 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların iş sonuçları konusunda uygulamaları vardır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların birçoğu, bir önceki yıla göre ölçülebilen müşteri

memnuniyetinin arttığını, ayrıca sipariş karşılama sürecinde de sürekli bir iyileşme olduğunu

gözlemlediklerini belirtmişlerdir. Firmaların büyük çoğunluğu genel gider/ciro oranını, pazar payını,

varlık karlılığını, sipariş karşılama süresini ve kalite maliyetlerini kontrol altında tutmaya çalıştığını

söylemiştir. Firmaların birçoğu 10 yıl süresince sahip oldukları kalite sayesinde pazarda rekabetçi

olabileceklerini ifade ederken, az sayıda olan diğerleri ise rekabet edebilecek kapasitede

olmadıklarını, rekabetçi olabilmek için üretim sistemlerinde ve kalite standartlarında değişiklikler

yapmaları ve sürekliliğin sağlanması gerektiğini belirtmişlerdir. Birçok firma kendi karlılık durumuyla

ilgili fikre sahip olmasına rağmen, rakiplerinin karlılıkları hakkında bilgileri bulunmadığı için,

kendilerini rakipleriye karşılaştıramamaktadır.

12. İNOVASYON ÖLÇÜTLERİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.3473 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların inovasyon konusunda uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.

12.1. İNOVASYON

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 1.3473 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların inovasyon konusunda uygulamaları olmadığı tespit edilmiştir.

Sektörde faaliyet gösteren birçok firmada yeni fikir ve uygulamalar teşvik edilmesine rağmen, hemen

hemen hiçbirinde inovasyon konusunda herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Firmalarda üst

yöneticilerin inovasyonu desteklemelerine ve inovasyon konusunda hevesli olmalarına rağmen,

çalışanların inovasyon konusunda bilgisiz ve yetersiz oldukları ifade edilmiştir.

13. BEŞ REKABETÇİ GÜÇ MODELİ

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.4228 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kısmen de olsa beş rekabetçi güç modeli konusunda uygulamaları vardır.

13.1. SEKTÖRE YENİ GİRECEK FİRMALARIN TEHDİDİ ALTINDA MISINIZ?

Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları sektöre yeni girecek firmaların tehdit oluşturduğunu

belirtmişlerdir. Bu firmalar, pazara yeni girecek olan firmaların, doğru bir pazar araştırması yapmaları

durumunda ve yeterli miktarda sermayeye sahip olmaları halinde pazardan kolaylıkla pay

146

alabileceklerini ve rakip olabileceklerini vurgulamışlardır. Bazıları ise, sektöre yeni girecek firmaların

yeterince tecrübeye sahip olmadıkları için rekabet açısından kendilerine bir tehdit oluşturmayacağını

ifade etmişlerdir. Ayrıca, merdiven altı üretim olarak tabir edilen, kayıt dışı üretim yapan firmaların

pazar içerisinde tehdit yarattığı belirtilmiştir.

13.2. TEDARİKÇİLERİN PAZARLIK GÜÇLERİ VAR MI?

Sektörde faaliyet gösteren firmalar, kaliteli ürün sağlayan tedarikçilerinin sayılarının az olması

nedeniyle, tedarikçilerin kaliteli ürün üretmek isteyen firmalar üzerinde pazarlık güçlerinin oldukça

fazla olduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca, bazı malzemeler için az sayıda tedarikçinin bulunması,

tedarikçilerin pazarlık güçlerini artıran bir sebep olarak görülmektedir. Çok sayıda tedarikçinin

bulunduğu malzemeler için ise, tedarikçilerin herhangi bir pazarlık güçlerinin olmadığı belirtilmiştir.

13.3. İKAME ÜRÜN VEYA HİZMET TEHDİDİ İLE KARŞILAŞIYOR MUSUNUZ?

Bazı firmalar suni deri ayakkabıların ikame ürün tehdidi yarattığını belirtmişlerdir. Yaz aylarında terlik

ve sandalet gibi ürünlerin ikame ürün tehdidi yarattığı ayrıca ifade edilmiştir. Birçok firma ise

ayakkabıcılık sektörü için herhangi bir ikame hizmet veya ürünün söz konusu olmadığını

vurgulamıştır.

13.4. ALICILARIN PAZARLIK GÜÇLERİ VAR MI?

Sektörde faaliyet gösteren firmalar rekabetin agresif olması ve pazarda yer alan firma sayısının fazla

olması nedeniyle, alıcıların pazarlık güçlerinin yüksek olduğunu ifade etmişlerdir.

13.5. SEKTÖRDEKİ MEVCUT FİRMALAR ARASINDA CİDDİ BİR REKABET VAR MI?

Sektörde faaliyet gösteren çok sayıda firma bulunmaktadır, dolayısıyla sektördeki firmalar arasında

ciddi ve agresif bir rekabet vardır. Ayrıca merdiven altı üretim yapan firmaların da varlığı rekabet

seviyesini artırmaktadır.

14. KÜMELENME

Genel olarak incelendiğinde, anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması 2.6047 çıkmıştır.

Evet (4), kısmen (2), hayır (0) ve ilgili değil (-) ölçeği ile oluşturulan anketin sonucuna göre sektördeki

firmaların kümelenme konusunda konusunda uygulamaları vardır.

14.1. PAZARDA REKABET EDEBİLECEK YETERLİLİKTE YEREL FİRMALAR VE

TAMAMLAYICILARDAN OLUŞAN BİR KİTLE VAR MI?

Ayakkabıcılar Sitesi’nde birçok ayakkabı üreticisi ve ayakkabı yapımında kullanılan diğer aksesuarların

tedarik edildiği malzemelerin üretildiği firmalar mevcuttur. Bu nedenle yeterli sayıda yerel firma ve

tamamlayıcıdan söz edilebilir.

14.2. KÜMELENMEYİ ÖZEL KILAN BİR AVANTAJINIZ (ÜRÜNE KARŞI ÖZEL BİR TALEP,

KÜMELENMEYE HAS BECERİLER) VAR MI?

Sektörde faaliyet gösteren bazı firmalar, iyi bir isme sahip olduklarını ve zamanında ödeme

yapmalarının kendilerine avantaj sağlayacağını belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise üretim kalitelerinin

147

kendileri için avantaj olduğunu ifade etmişlerdir. Kümelenmeyi özel kılan en önemli avantajın tasarım

olduğu vurgulanmıştır. Bazı firmalar ise kümelenmeyi özel kılan herhangi bir avantajları olmadığını

vurgulamışlardır.

14.3. DÜNYA ÇAPINDA BÖLGEYE/ÜLKEYE ÖNEMLİ MİKTARDA YATIRIM YAPMIŞ VE ONUN

GELİŞMESİNE KATKIDA BULUNACAK ÇOK ULUSLU BİR ŞİRKET VAR MI?

Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları, dünya çapında bölgeye/ülkeye önemli miktarda yatırım

yapmış ve onun gelişmesine katkıda bulunacak çok uluslu bir şirket olmadığını belirtmişlerdir. Bazıları

ise, Chicco, Starlight, Freidenberg, Karetta, Ziylan gibi firmaların bu tanıma uyabileceğini ifade

etmişlerdir.

14.4. KÜMELENMELERİN KENDİ İÇLERİNDE VE TEDARİKÇİLERLE ARALARINDA KUVVETLİ BİR

BAĞ VAR MI?

Sektörde faaliyet gösteren firmaların çoğu Işıkkent Ayakkabıcılar Sitesi içerisinde üretim yapan

firmalar arasında kuvvetli bir bağ bulunduğunu ve çoğu zaman üreticilerin birlikte hareket etme

imkanına sahip olduğunu belirtmişlerdir. Az sayıdaki firmalar ise böyle bir bağın bulunmadığını,

sektördeki firmaların birbirleriyle ortak iş yapmaya çok sıcak bakmayacaklarını vurgulamıştır.

Sektörde yer alan Ayra, Aytan, Bambam, Can Bebe, Cihan Kundura, Ertekin, Güler, Güzel, Hediye,

Özbircan, SCS Deri, Zandar, Benk, Çağlar Bebe, Dekolte, Durmaz, FTH, Haldun, Hocaoğlu, Mustafa

Koç, Pehlivan, Özdoku, YYT firmaları kümelenmeyi destekleyen firmalardır. Ancak oluşacak

kümelenmenin

hammadde tedarikçilerini ve

nihai üreticiyi kapsaması gerekmektedir.

15. BUGÜNE KADAR HERHANGİ BİR ALANDA EĞİTİM ALDINIZ MI? CEVABINIZ “EVET” İSE,

HANGİ ALANDA EĞİTİM ALDINIZ?

Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyük çoğunluğu herhangi bir alanda eğitim almadıklarını

belirtmişlerdir. Eğitim alan firmaların bugüne kadar aldıkları eğitimler; dokuma eğitimi, plastik kalıp

ve kauçuk eğitimi, finansal muhasebe eğitimi, maliyet muhasebesi eğitimi, marka stratejisi ile ilgili

eğitimler, Netsis’in temel kullanım eğitimleri, zaman planlama eğitimi, ISO kalite eğitimleri, işçi sağlığı

eğitimi, müşteri memnuniyeti ölçme eğitimi ve dış ticaret eğitimidir.

16. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK ALMAYI DÜŞÜNÜRSENİZ, HANGİ ALANLARDA ALMAYI

İSTERSİNİZ?

Sektörde faaliyet gösteren firmaların eğitim ve danışmanlık almak istedikleri eğitimler; marka

yönetimi ve marka oluşturma eğitimleri, yönetişim ve yönetim bilgi sistemleri eğitimleri, üretim ve

verimlilik eğitimi, performans arttırımı hakkında eğitimler, yabancı dil eğitimleri (İngilizce, İtalyanca,

Rusça), ihracat ve ithalat yöntemleri hakkında eğitimler, uluslararası ticaret ve pazar analizi eğitimleri,

iş etiği eğitimleri, yönetim ve organizasyon eğitimi, insan kaynakları yönetimi, motivasyon eğitimi,

yeni TTK hakkında eğitimler, iletişim eğitimi, hukuk eğitimi, kalite yönetimi, bilgisayar tabanlı program

148

eğitimleri (örneğin corel), satış teknikleri eğitimi, insan kaynakları eğitimi, müşteri araştırma

yöntemleri eğitimi, stok sistemi eğitimi, stratejik yönetim eğitimi, e-ticaret eğitimi ve ayakkabı

tasarımına ilişkin eğitimlerdir.

EK 3:

Şekil 1: Türkiye’nin ihracat haritası

Şekil 2: Türkiye’nin ithalat haritası

149

KAYNAKÇA

150

APICCAS, Footwear: Compenents and Leather Goods, 2011 Stastitical Study,2010

APICCAS, World Footwear Yearbook, 2011, 2010

Deloitte, Enhancing Firm Level Competetivness Indian Leather and Footwear Industry, 2009

TC Başbakanlık, DPT, Dokuzuncu Kalkınma Planı, 2007-2013, Özel İhtisas Komisyon Raporu

TC Ekonomi Bakanlığı, Ayakkabı Sektörü, İhracat Genel Müdürlüğü, Tekstil ve Konfeksiyon Genel

Müdürlüğü Daire Başkanlığı, 2010

TSKB AŞ, Sektörel Araştırmalar:Ayakkabı, Araştırma Müdürlüğü, Temmuz 2005