EYLÜL-EKİM 201424 l İSMMMO YAŞAM

DOSYA

Umut sığınağındayaşam savaşıTürkiye, ilk kez bu dönemdebilinmezliklere doğru yola çıkan bu kadarçok insanı kucaklamış durumda… Artıkkamplardan taşan mülteciler, çoğunluklaişveren için güvencesiz çalıştıracağı ucuzişçi, site sakinlerinin istenmeyen komşuları,esnafın güvenmediği müşterileri, güvenlikgüçleri için potansiyel suçlu olarakgörülüyor. Oysa onlar arada kalmışlıkları,umutları, dirençleriyle ve kararlılıklarıylasadece insanlar... 

D E F N E   D O Ğ A N

Soytarılık etmeden güldürebilmek seniEkmek çalmadan doyurabilmekVe haksızlık etmeden doğan güneşeBütün aydınlıkları içine süzebilmek gibiMülteci isteklerim oldu ara sıra, biliyorsun…Ahmet  Kaya’nın  yorumuyla  akıllara  kazınan  Yusuf  Hayaloğ-

lu’nun bu dizelerinde kullandığı gibi mülteci kelimesi, en uzak hayalleriifade eder çoğu zaman... Her ne kadar zorunluluktan bir başka ülkeyesığınan kişiler anlamına gelse de mülteciler; yüzyıllar boyunca umut kı-rıntılarının peşinden sürüklenen, ölüm labirentlerinden kaçarak gün ışı-

ğına ulaşmaya çalışan yaşamlar olmuştur… Sığındıkları limanda köle ola-rak bile aldıkları her nefeste yüzleri gülen cesur yürekli insanlar... Pe-şinden koştukları hayalleri, dünyanın savaş olmayan, açlık, hastalık ol-mayan bir yerinde yaşayabilmektir...

Mülteci kavramı insanlık tarihinde yeni değil. Ancak Türkiye, ilkkez bu dönemde bilinmezliklere doğru yola çıkmış bu kadar çok insanıkucaklamış durumda. Suriyeli ve Iraklı milyonlarca mülteciyi toprakla-rına alan Türkiye'de yaşadıkları pek çok noktada kendilerine “hoş gel-din” denmedi... Kamu kurumları, sorunları bir ölçüde azaltan politika-lar gütse de mülteciler, çoğunlukla işveren için güvencesiz çalıştıracağıucuz işçi, site sakinlerinin istenmeyen komşuları, esnafın güvenmediğimüşterileri, ev sahibinin dairesini kiralamakta naz ettiği kiracıları, gü-

EYLÜL-EKİM 2014 İSMMMO YAŞAM l 25

DOSYA

venlik güçleri için potansiyel suçlu oldular. Sosyolog Prof. Dr. Nilüfer Nar-lı, Suriyeli ve Iraklı mültecilerin Türkiye'de sayılarının giderek arttığı-na dikkat çekerek bu durumun büyük sosyal problemleri de beraberindegetireceği uyarısında bulunuyor.

KAÇAK İŞÇİ OLDUKLARI AN...Mültecilerin bir kısmı şehirlerde tuttukları kiralık evlerde barınıyor.

Bazıları da akrabalarının yanına sığınmış durumda. Kendi işini kuran-lar da var. Ancak kaçak işçi olarak çalışanlar çoğunlukta. Bu durumunilerleyen günlerde Türk işçileri üzerinde de baskı oluşturacağı yorumunuyapan sosyolog Nilüfer Narlı, şu uyarıyı yapıyor:

“Geçmişte yaptığım araştırmalar da gösterdi ki, örneğin işçi pa-zarlarında Türk işçileri ve yabancı kaçak işçiler arasında zaman zamankavgalar olurdu. O yüzden mülteci olarak gelenlerin kamplarda kalması,sağlık hizmetlerine ulaşmaları, çocuklarını okula göndermeleri ve za-man içinde bilgi ve becerilerini kaybetmemeleri için farklı kurslara ka-tılmaları çok önemli. Aksi takdirde kaçak işçi olarak çalışmaya başla-dıkları andan itibaren illegalite içine giriyorlar ve suça bulaşma soru-nuyla da karşı karşıya kalabilirler.”

Narlı’ya göre, sığınmacıların suça bulaşmaması için hepsinin mül-teci statüsünde olmaları büyük önem taşıyor. Özellikle de çalışma izin-

lerinin bir an önce çıkartılarak eğitim aldıkları alanlarda çalışabilme-lerinin sağlanması gerekiyor. Mülteciler daha çok etnik ve dilsel bağ ku-rarak ayakta kalmaya çalışıyor. Kürtçe konuşan birisi Türkiye’deki Kürtvatandaşlarla bağlantıya geçiyor ve bu sayede iş bulabiliyor. Suriyeli Türk-menler de dil birliği sayesinde daha rahat yaşayabiliyor. Bu noktada enfazla zorluğu Suriyeli Araplar yaşıyor. Sosyolog Narlı, acilen Türkiye’dekisavaş mağdurlarına sosyal destek sağlayacak birimlerin oluşturması ge-rektiğine dikkat çekiyor. Türkiye’nin mülteci kriziyle baş edebilmesi içinuluslararası fonlardan da destek alması gerektiğini dile getiriyor.

AİDİYET SORUNU YAŞIYORLARPsikolog Doç. Dr. Serap Özer ise mültecilerin Türkiye’de aidiyet

sorunu yaşadığına dikkat çekiyor. Bahçeşehir Üniversitesi öğretim gö-revlisi Özer mültecilerin yaşadıkları travmayı atlatabilmeleri için ciddianlamda psikolojik destek almaları gerektiğine dikkat çekiyor.

Bahçeşehir Üniversitesi ve New York Üniversitesi işbirliğiyle ger-çekleştirilen ‘Suriyeli Mülteci Çocuklar ve Aileler’ araştırmasının sonuçlarıda bu gerçeği gözler önüne seriyor. Gaziantep İslahiye’deki mülteci kam-pında 314 çocuk üzerinde yapılan araştırmaya göre bu çocukların yüz-de 35’i travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor. Yüzde 49’u ise yüksekdüzeyde depresyonda. Bu durum, çocukların çizdiği resimlere de yan-

sıyor.  İnsan  çizimlerinden  yüzde  16’sında  gözyaşı,  yüzde15’inde silah ve kan var.

KAYGI İÇİNDE YAŞAMKamp dışında şehirlerde yaşayan mültecilerin durumuna

da değinen psikolog Özer, “Yanındaki komşun seni ne olarakgörüyor? Kalıcı mısın, gidici misin yoksa zarar mı verirsin? Ya-vaş yavaş bu kaygılar da başlıyor. Şehirlerde yaşayan mülte-ciler sanki kalıcı hayata geçmiş gibiler; ama tam olarak ge-çememişler. Ciddi anlamda arada kalmışlık söz konusu…” diyeanlatıyor. Ülkemizde barınan Suriyeli mültecilerin aidiyet so-runu yaşadığına dikkat çeken Özer, özellikle de bu konununileride sıkıntılara kapı aralayacağını anlatıyor.

İNSAN OLDUKLARINI UNUTMAYINDokuz Eylül Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Fü-

zün ise ülkesini terk etmek zorunda kalan ve güvenli hayat kur-ma hayaliyle başka ülkelere yerleşmeye çabalayan insanlarınzor koşullarda yaşamlarını sürdürdüğüne dikkat çekiyor.

Sığınmacı ve mültecilerin insan olduklarının unutulmamasıgerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Füzün, “Bu insanlar, insan. İn-san oldukları için de doğru biçimde yaklaşılmayı hak ediyor-lar. Devletin her zaman gerekli hizmeti vermesi gerekiyor. Üni-versite olarak, bilimsel anlamda üzerimize düşen sorumlulu-ğu yerine getirme gayretindeyiz” diyor.

Mültecilerin sayısı dünya genelinde pek çok ülkede sonyıllarda artış eğilimi gösteriyor. Türkiye, Lübnan başta olmaküzere pek çok ülke bu artışın yükünü çekiyor. Peki mültecilerD

OSYA

EYLÜL-EKİM 201426 l İSMMMO YAŞAM

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğ-retim Üyesi Seher Bitkal, Türkiye’de sayısı 1.5 milyon kişiyi aşan Suriyeli mül-teci sorununun artık ülke içinde çözüme kavuşacak bir sorun olmaktan çık-tığının altını çiziyor. Bitkal, iş, aş ve hizmet talebiyle Türkiye’ye gelen mil-yonlarca insanın savaş bittiğinde de ülkesine dönme garantisi bulunmadığınadikkat çekerken Türkiye’nin sınırlı kaynaklarını bölüşmek istememesi durumundaise suç oranları ve yasadışı faaliyetlerle yüz yüze geleceğini anlatıyor. Bitkal,“Esasen, sorunlu misafirler kabul etmek kimi durumlarda büyük sorunlarıkendi ülkenize davet etmek anlamına gelebilir” diyor. Uzun vadede, güvenlikve azınlık problemi yaşayan Türkiye’de dahil pek çok ülkenin arada kalmışinsanlar nedeniyle kimi sorunlarla karşı karşıya kalacağını vurgularken çö-züm önerilerini şöyle sıralıyor: 

l Mülteci krizi ev sahibi ülkelerin kendi başına altından kalkabile-ceği boyutu aştı. Türkiye ve Irak Kürt Bölgesi, imkânları itibarıyla nispetendaha az risk altında olsa da ekonomik olarak zayıf, kaynakları sınırlı, has-sas siyasal ve toplumsal yapıya sahip Lübnan ve Ürdün için mülteciler gide-rek bir güvenlik sorununa dönüşüyor. Bu ülkelerde ortaya çıkacak istikrar-sızlık tüm bölgeyi olumsuz etkiler.  

l Suriye’de iç savaş sonlanmadığı sürece yeni göç dalgaları yaşanacaktır.Mülteci akınının engellenmesi hem insani bir sorumluluktur hem de Orta-doğu’nun güvenliği açısından kaçınılmaz. Suriyelilerin ülkesine dönmesinisağlayacak biçimde istikrarlı, çatışmasız ortam hazırlanmasına katkı sunulmalı. 

l Kaynak devletler çeşitli önlemler alarak sebep oldukları mülteci sa-yısını azaltmalı. Sınırlarda daha özenli bir kontrol ve yeni gelenlerin kayıt-larının ve takiplerinin daha iyi tutulması gerekir. 

l Her il ve ilçeye mülteci kotası konmalı, o sayıların aşılmasına aslamüsaade edilmemeli. Sokaklarda çocukları dilendirenler, fuhuşa zorlayan-lar vs. sınır dışı edilmeli veya cezalandırılmalı, özellikle  İstanbul gibi bü-yükşehirlerde sokakta yaşayan mülteci manzaralarına izin verilmemeli. Ge-çici kimlikler ve seyahat sınırlandırması düşünülebilir. 

l Mültecilerin ve ülkelerin geleceğinin korunması için uluslararası ca-miaya da iş düşüyor. Önleyici önlemler alınmalı, sorun yaşayan ülkelere des-tek sunulmalı. 

l Suriyeli mülteciler eğitim durumları, yaşları, meslekleri ve diğeraçılardan tasnif edilmeli, buna göre yerleşimlerine dikkat edilmeli. 

l Irak’ın içinde oluşturulabilecek kamplar ileride yaşanabilecek pekçok sorunu engelleyebilir. Türkiye, bu doğrultuda Irak Hükümeti ile temasageçebilir. Aynı şekilde güvenli bölgeler oluşturulması için BM ve uluslar ara-sı toplum ile temas sürdürülmeli. 

‘ÖNLEMLER HAYATAGEÇİRİLMELİ’

konusu,  her  koşulda  ve  her  zaman  sadeceolumsuzlukları mı içeriyor? İşte bu soruya ce-vap ararken farklı bir bakış açısıyla fırsatlardansöz eden Bahçeşehir Üniversitesi Mütevelli He-yeti Başkanı Enver Yücel, “Göçün yarattığı fır-satlar da söz konusu. Bunları da görmeliyiz”diyor.  Yücel,  Birleşmiş  Milletler  verilerinegöre bugün tüm dünyada yaklaşık 214 milyonuluslararası göçmen olduğuna dikkat çekiyor.Göçmen sayısının son 10 yıl içerisinde yüzde40 artış gösterdiğine işaret eden Yücel, “Bu-nun ülkelere güvenlik, eğitim ve kültürel yapıbaşta olmak üzere pek çok alanda sorun ya-rattığı açık. Kuşkusuz hem devletler hem detoplumlar bu sorunlara çözüm geliştirmek içinçaba gösteriyor. Ancak göç olgusunu yalnız-ca sorun olarak görmek büyük bir hata olur.Göçü tüm yönleriyle ve yeni gelişmelerin ışı-ğında yeniden masaya yatırmak zorundayız”diyor. 

TEHDİTTEN FIRSATAGöç konusunda tehditlerin fırsata çev-

rilmek zorunda olduğunu, bunun yolunun yak-laşımın değiştirilmesi olduğunu kaydeden Yü-cel, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Avrupa’dakiTürk göçmenlerin sayısının açık ara en fazlaolduğu ülke Almanya. Göç her zamankindendaha küresel bir sorun. Göçmenler gittikleriülke ve toplumlara olumlu katkılarda bulu-nurlar. Nitekim bunun en somut örnekleriniAlmanya’da görebiliriz. Misafir işçi olarak Al-manya’ya  gelen  Türk  vatandaşları,  Avru-pa’nın sanayisine, bilimine, sosyal gelişimi-ne  ve  kültürüne  olumlu  katkılarda  bulun-muşlardır. Ancak şimdi yeni kuşak göçmenleridaha  iyi  koşullarda  eğitmek  zorundayız.Farklı kültürlerden gelen kişilerin sorunsuz veetkileşim içinde bir arada yaşama olasılığı sa-hip oldukları eğitim seviyesine bağlıdır. Bir-likte yaşama kültürünü ancak eğitimle sağ-layabilirsiniz. Bu yüzden bir eğitim kurumuolarak Almanya’daki eğitim yatırımlarımızahız veriyoruz.” 

EYLÜL-EKİM 2014 İSMMMO YAŞAM l 27

ÖNYARGI EN AĞIR CEZA Her mülteci güvenli sığınma hakkına sahiptir. Sığındıkları ülkenin yasalarına uygun ha-

reket etmek durumundadırlar ancak mülteciler, ülkeye yasa dışı girişten dolayı yargılanamazlar. Mülteci Hakları Derneği (MHD) Başkanı Av. Ceren Göynüklü, mültecilere en azından ül-

kede yasal olarak ikamet eden diğer yabancılara sağlananlarla eşit haklar ve yardım veril-mesi gerektiğini belirtiyor. Sağlık ve eğitim hizmetine ulaşabilmelerinin önemine işaret edenGöynüklü, büyük mülteci akınlarında ise devletlerin dolaşım, çalışma ve eğitim haklarını sı-nırlandırabileceğini ifade ediyor. Sığınmacıların yasa dışı giriş nedeniyle suçlanamayacağı-nı belirten Göynüklü, bazı ülkelerde suçlu muamelesi görmelerini kabul edilemez buluyor. Tu-tuklama aşamasında çok kötü koşullarla karşı karşıya bırakıldıklarını anlatan Göynüklü, mül-tecilere potansiyel suçlu gözüyle bakılmasının en ağır ceza olabildiğinin de altını çiziyor. Göy-nüklü, “Bu da bir çeşit suçlulaştırmadır. Yaşam hakkı, işkence görmeme hakkı gibi en temelinsan hakları bir kenara atılıp, bozulacak bir düzenimiz varsa ve bu bozulursa bunu sığınmacılarınbozacağı gibi bir algı ortaya çıkması. Irkçı ve ayrımcı yaklaşımlar söz konusu olabiliyor. An-cak bunu genele ilişkin algılamak bence doğru değil” diyor. 

SURİYELİ KOMŞU İSTENMİYORHacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırması Merkezi’nin Ekim 2014 itibariyle sa-

yıları 1 milyon 565 bini aşan Suriyelilerin Türkiye’deki toplum kabulü ve uyumu konusunuelen alan rapor için 20 ilde 1501 kişi ile görüşüldü. Suriyelilerin yalnızca yüzde 57’sinin ka-yıt altında olduğunun tespit edildiği raporda dikkat çeken başlıklar şöyle:

‘İnsani’ gerekçe en önemlisi: Suriyelilere yaklaşımda “insani” gerekçeler, “tarihsel vecoğrafi zorunluluklar”, “din kardeşliği” ve son olarak da “etnik kardeşlik” gerekçelerindendaha güçlü. “Suriyeli sığınmacılar bizi ilgilendirmez, uzak durulmalıdır” önermesine katıl-mayanların oranı 45.8, katılanların ise yüzde 41.6. 

Yüzde 26 ‘asalak’ diyor: Halkın yüzde 72’si Suriyelilere ilişkin kanaatlerindeSuriyelileri, “zulümden kaçan insanlar, Türkiye’deki misafirlerimiz, din kardeşlerimiz” tanımlıyor.Suriyelileri “Bize yük olan insanlar” ya da “asalaklar-dilenciler” diyenlerin oranı ise yüzde26. BDP’lilerin Suriyelileri “zulümden kaçan insanlar” olarak nitelemesi diğer partililere göreyüksekken, MHP’lilerde ise olumsuz yargılar daha ön plana çıkıyor.

Ekonomiye zarar: Halkın yüzde 70.7’si Türk ekonomisinin sığınmacılar nede-niyle zarar gördüğünü düşünürken, yüzde 61.2’si Türkiye’deki yoksulluk varken Suriyelilereyardım yapılmasına halkın ciddi itiraz ettiği gözleniyor. Halkın yüzde 56’sı Suriyelilerin işleriniellerinden aldığı görüşünde iken bu oran sınır illerde yüzde 70’e ulaşıyor. 

Toplumsal ahlakı bozuyorlar: Türk toplumunun yüzde 62’si sığınmacıla-rın bulundukları yerlerde “şiddet, hırsızlık, kaçakçılık ve fuhuş” gibi suçlara bulaşarak top-lumsal ahlak ve huzuru bozduklarını düşünüyor. Bu oran bölge illerinde ise iki kat yükseli-yor. 

Toplumun yarısı komşuluktan çekiniyor: Halkın yarısı Suriyelilerle kom-şuluk yapma fikrine karşı çıkmazken, yarısı bunu istemiyor. Neden olarak ise “şahıslarına veailelerine zarar vereceklerinden endişe etmeleri” şeklinde açıklanıyor. Bu algının bölge dışındadaha yüksek olması dikkat çekiyor.

DOSYA