unarodnom krivi^nom pravu i krivi^nom pravu bosne i...

51

* Akademik, prof. dr., redovni profesor Pravnog fakulteta u Banjoj Luci i potpredsjednik Ustavnog suda Bosne i Herce-govine.** Doc. dr., docent Fakulteta za bezbjednost i za{titu u Banjoj Luci i stru~ni saradnik u Okru`nom sudu u Banjoj Luci.

Miodrag N. Simovi}*

Vladimir M. Simovi}**

GENOCID U ME\UNARODNOM KRIVI^NOM PRAVU I

KRIVI^NOM PRAVU BOSNE I HERCEGOVINE

SA@ETAK

-

Konvencija Uje-

-

-

52

-

1.Uvodne napomene

-1

-

-

2 Ne-

3

-

Tako je u

-

-

4 -

1 Schabas, 1.2 Milanovi}, 554.3 Jutri{a, 126.4 U daljnjem tekstu: Konvencija. Konvenciju je ratifikovala Socijalisti~ka Federativna Republika Jugoslavija, ~ime je i Bosna i Hercegovina tako|e postala potpisnica ove konvencije.

53

-

5 Konvenciji je

-

-

ad hoc tribunala.

-

-

6

-

-

-

-

-

2. Pojam krivi~nog djela genocida

-

-

-

5 Izostavljene su odre|ene grupe ljudi prema kojima mo`e postojati genocidna namjera (politi~ke ili polne) i prinudno raseljavanje grupe, koje je u novijoj praksi prepoznato kao „etni~ko ~i{}enje“, a koje mo`emo smatrati genocidom samo uz ispunjenje odre|enih uslova.6 U daljnjem tekstu: Krivi~ni zakon. Objavljen u „Slu`benom glasniku BiH“ br. 3/03, 32/03, 37/03, 54/04, 61/04, 30/05, 53/06, 55/06, 32/07 i8/10.

54

-

-

7

8

-9 -

-

-

-10

-7 Tzv. destruktivni uslovi uslovi ìvota kao {to je, na primjer, sistematsko uskra}ivanje hrane i pi}a ili zdravstvene po-mo}i, prisiljavanje na teàk fizi~ki rad, prinudno smje{tanje ~lanova grupe u objekte ili na mjesta gdje ne postoje uslovi za preìvljavanje i sl.8 Na primjer, sterilizacija, kastracija, onemogu}avanje zaklju~ivanja brakova, odnosno uspostavljanja kontakta izme|u mu{karaca i èna, i sl.9 Direktnog podsticanja jednog u~inioca ili vi{e njih da izvr{e genocid mogu}e je bilo putem govora, povika ili prijetnji izre~enih na javnim mjestima ili na javnim skupovima ili putem prodaje ili podjele ili ponude za prodaju i prikazivanje pisanog materijala ili {tampane materije, na javnim mjestima ili na javnim skupovima, ili putem javnog izlaganja plakata ili postera ili putem drugih audio-vizuelnih sredstava komunikacije (Jean-Paul Akayesu, predmet ICTR-96-4-T, prvostepena presuda, 2. septembar 1998. godine, 559).10 Biv{i komandant armije Ruande Augustin Bizimungu osu|en je 18. maja 2011. godine na 30 godina zatvora zbog umije{anosti u genocid 1994. godine. ICRT je tako|e proglasio krivim biv{eg {efa paravojne policije Augustina Ndindili-jimanu, ali ga ja odmah pustio na slobodu zbog vremena provedenog u pritvoru.

55

-

-

-

dolus specialisStaki}11

Blagojevi}12

-

Kambanda13 Staki}

ad hoc

Krsti}14

Jelisi}15 -

11 On je 31. jula 2003. Godine osu|en na do`ivotnu kaznu zatvora od strane ICTY, zbog ubistava, istrebljenja i progona nesrpskog stanovni{tva u Prijedoru. Njegova krivica je potvr|ena 22. marta 2006. Godine i kazna je preina~ena na 40 godina zatvora.12 Blagojevi} je optu`en za genocid, zlo~in protiv ~ovje~nosti i kr{enje pravila vo|enja rata. ICTY ga je, u prvostepenoj presudi, 17. januara 2005. godine, osudio na 18 godina zatvora. Dvije godine kasnije, 9. maja 2007. godine, smanjena mu je kazna na 15 godina zatvora.13 Kambandav. Prosecutor. No. ICTR 97-23-A.14 Osu|enje, 2004. godine, u prvostepenom postupku, na 46 godina zatvora. @albeno vije}e mu je smanjilo kaznu na 35 godina zatvora.15 Jelisi} je priznao krivicu za 15 zlo~ina protiv ~ovje~nosti i 16 slu~ajeva kr{enja zakona i obi~aja rata, ali ne i za geno-cid. Oslobo|en je optu`nice za genocid. Osu|en je 14. decembra 1999. godine na 40 godina zatvora. Sudsko vije}e je naro~ito istaklo njegovu sadisti~ku i zvjersku prirodu, te hladnokrvno ~injenje ubistava.

56

ad hoc -

dolus specialisu-

-

Krsti} i Jelisi}

-

Staki} -

-

-

-

-

Jelisi}-

-

57

-

-

16 -17

travaux preparatoires koje je 18

19

20

-

-

Jelisi}, Krsti} i Nikoli}21

Krsti} -

-

16 Rasna grupa je grupa koja se „na osnovu naslije|enih fizi~kih obilje`ja ~esto poistovje}uje s geografskim podru~jem, bez obzira na jezi~ke, kulturne, nacionalne ili vjerske faktore“ (Jean-Paul Akayesu, predmet ICTR-96-4-T, prvostepena presuda, 2. septembar 1998. godine, 514).17 Vjerska grupa je grupa „~iji pripadnici dijele istu vjeru, vjeroispovijest ili na~in bogoslu`enja“ (Akayesu, 515).18 Neki pravni sistemi i nacionalna zakonodavstva za{titu pro{iruju i na pripadnike ostalih grupa, ekonomske ili politi~ke.19 Rezervacije prema Konvenciji o spre~avanju i ka`njavanju genocida, Savjetodavno mi{ljenje (1951), Rep 15, 23.20 Ovu tezu potvr|uje i hiljade ubijenih du{evnih bolesnika u nacisti~koj Njema~koj. Uprkos postojanju namjere da se ta grupa ljudi potpuno uni{ti, taj se zlo~in ne bi mogao smatrati zlo~inom genocida, jer nije rije~ o jednoj od grupa ljudi navedenih u Konvenciji.21 Osu|en je na 27 godina zatvora. Potvrdno se izjasnio o krivici, te je na osnovu toga za genocid i kr{enje zakona i obi~aja rata povu~ena optu`nica protiv njega. Osu|en je za progone na politi~koj, rasnoj ili vjerskoj osnovi (kao zlo~in protiv ~ovje~nosti).

58

-

Jelisi}

Krsti}

3. Radnje genocida

-

Ubistvo ~lanove grupe ljudi. genos

caedereICTY -

22

Baglišema23 -

Nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede ~lanovima grupe. Geno-

-

-

ad hoc-

-

22 Vidjeti, npr., Stupar i dr., predmet br. X-KR-05/24, prvostepena presuda, 29. juli 2008. godine, str. 54.23 Prosecutor v. Bagilishema, Case No. ICTR-95-1A, Appeals Decision Reasons (July 3, 2002).

59

Krsti}

Tadi}24 -

-

-25

dovesti do njenog potpunog ili djelimi~nog uništenja. -

26

-

Nametanje takvih mjera kojima se sprje~ava ra|anje u grupi.

-

Krsti}.

Prinudno premještanje djece iz jedne u drugu grupu ljudi. -

-

-27

Etni~ko ~iš}enje – posebna vrsta genocida-

-

24 Osu|en je na 20 godina zatvora. Nakon dvije tre}ine izdr`ane kazne pu{ten na slobodu.25 Milorad Trbi}, predmet broj X-KR-07/386, prvostepena presuda, 16.oktobar 2009. godine, 183-185.26 Akayesu, 505.27 Ibid, 509.

60

-

Staki}-

Blagojevi} zaklju-

-

-

onakva kakva je nekad bila.28

-

-

ad hoc -

4. Me|unarodnopravno ure|enje i ka`njavanje zlo~ina genocida

-

-

-

28 Drugostepena presuda u predmetu Krsti} navodi se da su prinudnim premje{tanjem iz Srebrenice definitivno uklonjeni svi bosanski Muslimani, ~ime je onemogu}ena i najmanja mogu}nost obnavljanja muslimanske zajednice na tom pro-storu.

61

29

-

30

-

erga omnes-

ad hoc-

-

31

-

ad hoc-

actus reusmens rea -

-

29 Npr. ubijanje komunista u nekoj zemlji jeste istrebljenje, ali prema Konvenciji ne predstavlja genocid.30 U to vrijeme nije postojao nikakav me|unarodni krivi~ni sud, a nije obrazovan ni narednih 50 godina.31 Oni su djelimi~no stvoreni kao odgovor na kritike me|unarodnih krivi~nih ad hoc tribunala I predstavljaju spoj doma-}eg i me|unarodnog krivi~nog pravosu|a kao potrebe da se odgovornost ka`njavanja izvr{ioca najteìh zlo~ina podijeli izme|u dràve u kojoj su oni po~injeni i me|unarodne zajednice. Ti su sudovi sastavljeni od me|unarodnog i doma}eg osoblja (sudija, tuìlaca i ostalih) i primjenjuju sjedinjeno me|unarodno i doma}e pravo.

62

ad hoc-

-

-

-

-

-

-

-

5. Genocid u krivi~nom zakonodavstvu Bosne i Hercegovine

5.1. Pojam i karakteristike

-

djelo.32 -

-

, -

33

32 Vidi npr. Stupar i dr., prvostepena presuda, str. 53.33 Ibid.

63

-

-

-

-

-

-

34

-

-

-

-

-

34 Ignjatovi} (b), 162.

64

5.2. Genocidna namjera

-

-

-

-

-

35

-

36

-

35 Stupar i dr., prvostepena presuda, str. 57.36 Stupar i dr,drugostepena presuda od 9.septembra 2009. godine, 65.

65

37 -

-

-

38

-

-

-

39 Geno-

-

-

5.3.Odnos izme|u genocida i zlo~ina protiv ~ovje~nosti

-

-37 Dimitrijevi} et al (2010), 102.38 Ibid.39 Dimitrijevi} et al (2005), 230.

66

-

40

-

-

-

-

-

5.4. Organizovanje grupe i podstrekavanje na izvr{enje genocida (~lan 176. Krivi~nog zakona)

-

40 Ivani{evi} et al, 80.

67

-

-

-

-

-

-

-

-

-

68

5.5. Individualna i komandna odgovornost (~lan 180. Krivi~nog zakona)

-

-

-

-

-

-

-

ad hoc

-

-

-

-

-

-

69

41

-

-

-

-

-

-

-

-

Kordi}/^erkez od 26. februara

-

-

41 Obaveza sprje~avanja se mo`e ispuniti izdavanjem nare|enja kojim se zabranjuju kriminalne aktivnosti, preduzima-njem disciplinskih mjera kako bi se sprije~ilo ~injenje krivi~nih djela od strane podre|enih i preduzimanjem drugih mjera kojim }e se obezbijediti da se ispo{tuju nare|enja o postupanju u skladu sa humanitarnim pravom.

70

Hazim Deli}42

Muci}a -

-

-

43 -

Muci}-

de factode facto de iure,

44.

6. Umjesto zaklju~ka

-

-

42 Jedan od optuènih u predmetu tuìlac protiv Z. Muci}a i dr. (IT-96-21).43 Presuda Raspravnog vije}a u predmetu Tuìlac protiv Z. Muci}a i dr. (IT-96-21) od 16. novembra 1998. godine.44 Presuda @albenog vije}a u predmetu tuìlac protiv Z. Muci}a i dr. (IT-96-21) od 20. februara 2001. godine.

71

-

-

-

-

-

GENOCIDE IN INTERNATIONAL CRIMINAL LAW AND CRIMINAL LAW OF BOSNIA AND HERZEGOVINA

SUMMARY

-

-

-

72

-

-

-

-

-

-

unarodnom krivi^nom pravu i krivi^nom pravu bosne i...

Documents