Номтой нөхөрлөсөн хүн

дэлхийтэй нөхөрлөсөнтэй

адил

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Монгол улс төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн тогтолцооноос зах зээлийн харилцаанд шилжих түүхэн цаг үед монголын хөрөнгийн зах зээл, үнэт цаасны арилжаа ¿¿ññýí.

монголын хөрөнгийн бирж байгуулагдаад 21 дэх жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

Социализм задран унаж 1990 оноос төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас зах зээлийн эдийн засагт шилжих шилжилт эхэлсэн.

Энэ үеийн тулгамдсан асуудлын нэг нь төрийн өмчийг хувьчлах асуудал байв.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

социалист гэгдэж байсан дийлэнх орнууд

нийтийг хамарсан их хувьчлал явуулсан нь 3

үндсэн хэлбэрээр хэрэгжсэнийг эрдэмтэд

тодорхойлсон байна.Үүнд:

1. Хурдавчилсан буюу бөөн бөөнөөр нь

худалдах . энэ аргыг хуучин ардчилсан

германы өмч хувьчлалд ашигласан

2. дундын зуучлах сан байгуулах замаар

хувьчлах . Үүнийг Польш , Казакстан зэрэг

орнуудад хэрэгжүүлсэн

3. Эрхийн бичгээр хувьчлах . Энэ аргыг Чех ,

Словак, Орос , Молдав, Киргизстан , Монгол

зэрэг оронд хэрэгжүүлсэн байна.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Монгол улс нь эрхийн бичгээр үнэ төлбөргүй

хувьчлах аргыг сонгосон

Энэ нь нэг талаас өмч хувьчлалыг хурдан

шуурхай хэрэгжүүлэх

нөгөө талаас хувьчлагдсан үйлдвэрийн газрын

хувьцааг худалдан авах чадалтай хүн ам цөөн

áàéñàíòàé õîëáîîòîé.

Òэр үед ажиллаж байсан улсын үйлдвэр аж

ахуйн газруудыг хувьцаат компани болгон зохион

байгуулснаар иргэд хөрөнгө оруулалтын эрхийн

бичгээрээ хувьцаа худалдан авч хувьцаат

компаниудын хувь нийлүүлэгчид болсон.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Энэ үйл ажиллагааг зуучлан зохион байгуулах

зорилгоор Хөрөнгийн биржийг байгуулах

шаардлага зүй ѐсоор урган гарсан байна

Монголын хөрөнгийн биржийг 1991 оны 1-р сарын

18-нд байгуулсан бөгөөд. Монгол орны өмч

хувьчлалыг Монголын хөрөнгийн биржгүйгээр

төсөөлөх аргагүй юм.

Учир нь хувьчлагдах хөрөнгийн 42% нь хөрөнгийн

биржээр хувьчлагдсан .Үүний үрээр л Монгол

оронд үнэт цаасны зах зээлийн эхлэл тавигдсан

гэж үздэг .

www.zaluu.comwww.zaluu.com

.

Алга ташуулах гэж

бүү улайр гол нь

хүлээн

зөвшөөрөгдөх.

МОНТЕСКИ

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Монголын хөрөнгийн бирж нь өмч хувьчлах

зорилтоо дараахь үе шаттайгаар хэрэгжүүлж ирсэн

анхдагч зах зээл: Засгийн газраас ард иргэддээ

өмч хөрөнгө худалдан авахад шаардлагатай

10000 төгрөгийн үнэ бүхий эрхийн бичгийг

тарааснаас

3000 төгрөгийн ягаан тасалбар нь эд хөрөнгө

худалдаж авахад ,

7000 төгрөгийн цэнхэр тасалбар нь хувьцаа

худалдаж авахад зарцуулах бөгөөд үүнийг

баталгаажуулах үйл ажиллагаа явагдсан юм.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Монголын үнэт цаасны Анхдагч зах зээлийн

онцлог :

Олон хувьцаат компани үүссэн

Зөвхөн нэг хэлбэрээр дүрмийн санг бүрдүүлэн

гаргасан хувьцаа ижил төрлийн,нэрлэсэн үнэ

ижил, нэгэн төрлийн энгийн хувьцааг гаргасан

Компанийн хувьцааг тараан байршуулах ,

эзэмшигчдийн нэр дээр бүртгэх процесс

явагдсан

Хувьцаа эзэмшигчид олноор бий болсон

Үнэт цаасны нийлүүлэлт хангалттай , сонголт

хийх боломж нөхцөл үүссэн

Хувьцааны эрэлт нийлүүлэлтийн үнэ тогтоогүй

Хувьцааны эрэлт ,нийлүүлэлтийн хэмжээнд

тодорхой хязгаар тогтоох боломжгүй

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Үнэт цаасны хоѐр дахь зах зээлийн үйл

ажиллагаа 1995онд эхэлсэн.

Энэ үеийг бэлэн мөнгөний арилжаа эхэлсэн үе

ч гэж нэрлэдэг .Өөрөөр хэлбэл анхдагч зах

зээлд хөрөнгө оруулалтын эрхийн бичгээ

хувьцаа болгож хувиргасан бол хоѐр дахь зах

зээл дээр уг хувьцаагаа мөнгө болгох , өөр

хоорондоо худалдаж борлуулах үйл ажиллагаа

эхэлсэн.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Монголын үнэт цаасны зах зээлийн хоѐрдогч

зах зээлийн онцлог:

Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын тоо цөөн

Дотоодын хөрөнгө оруулалт компаний

хяналтын багц цуглуулах зорилгыг агуулсан

Үнэт цаасны үнэ ханшны огцом

өөрчлөлтгүй

Үнэт цаасны эрэлт нийлүүлэлтийн хооронд

хамаарал ажиглагдахгүй

Үүсмэл үнэт цаас арилждаггүй зөвхөн

хувьцааны зах зээл

Хөрөнгө оруулалтын сан , үнэт цаасны

мэргэжлийн байгууллага үнэт цаасны

компани нь хувийн хэвшлийнх

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Анхдагч 1991он Хоѐрдогч 1995он

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Асар их тэвчээрийн

цаанаас

Амжилт дєнгєж

цухуйж байдаг

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Монголын ҮЦЗЗ дэхь арилжааны банкны

үйл ажиллагааны онцлог:

Манай улсын хувьд үнэт цаасны тухай

хууль болон бусад хууль тогтоомж нь

Англè-Саксоны загварын орнуудтай

адилхан боловч арилжааны банк энэ зах

зээлд оролцож үйл ажиллагаа явуулж

түүний дотор засгийн газрын бондын зах

зээлд ноѐрхож байгааг харахад Герман ,

Европын загвартай их төстэй байгаа юм.

Банкны салбар 2000 оны байдлаар нийт

хугацаатай болон хугацаагүй хадгаламж

74,3тэрбум байсан бол 2005онд 662тэрбум

төгрөгт хүрч 9 дахин өсчээ.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Өнөөдрийн байдлаар манай арилжааны

банкууд хувьцаа гаргах замаар дүрмийн сангаа

бүрдүүлэх нь хамгийн тохиромжтой аргын нэг

юм.

монгол улсын хувьд хөрөнгийн зах зээлд

оролцохдоо:

худалдан авахдаа: 1. Брокер , Дилерийн

компани дээр очиж данс нээлгэнэ

2. нээлгэж буй данс тодорхой хэмжээний

мөнгөн хөрөнгөтэй байна.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

3. худалдан авагч буюу үйлчлүүлэгч нь ямар төрлийн үнэт цаас хэрэгтэйгээ сонгоно

4. хэдий хэмжээгээр захиалах захиалгаа өгнө

5. брокер , дилерийн компаниас захиалгаа авна.

Худалдахдаа:1. Худалдах захиалга өгөх

2. захиалгынхаа тоо хэмжээ үнийн талаар зөвшилцөнө.

3. үнэт цаасаа худалдан ашиг олно

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Үнэт цаасны зах зээл онол:

Үнэт цаас гэдэг нь өмчийн эрхийг илэрхийлсэн

баримт бичиг юм. Өөрөөр хэлбэл энэ нь

өмчлөх эрхийг баталгаажуулсан баримт бөгөөд

энэ утгаараа үнэт цаасгүй бол хөрөнгийг

бусдад шилжүүлэх , худалдах гэх мэт үйл

ажиллагааг хийх боломжгүй.

Үнэт цаасны зорилго нь :

Инфляциас хамгаалах хэрэгсэл байх

Үнийн хэлбэлзлээс ашиг олох явдал байдаг.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

www.zaluu.comwww.zaluu.com

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Ойрын хугацаанд 30 тэрбум төгрөгийн бонд

арилжаалхаар төлөвлөөд байна

Засгийн газрын “4000 орон сууц” хөтөлбөрийн хүрээнд

Сангийн яам Монгол банкинд 30 тэрбум төгрөгийн бонд

арилжаалан

2306 төрийн албан хаагчèéí зээлийн материалыг судалж,

1509 төрийн албан хаагчийн 51.4 тэрбум төгрөгийн зээлийг

шийдвэрлээд байна.

Одоогийн байдлаар хөтөлбөрийн явц 65,4 хувьтай хэрэгжиж

байгаа ажээ.

Ойрын хугацаанд Сангийн яамнаас 30 тэрбум төгрөгийн

бондыг Хөрөнгийн биржээр дамжуулан арилжаалхаар

төлөвлөөд байгаа юм байна.

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Код Сим Компаний нэр Vнэ Єєрчлєлт

458 TTL Таван толгой 1258000 %

444 BDL Могойн гол 66463 0%

396 BAN Багануур 40400 0%

003 ULN Улаанбаатар ЗБ 41950 0%

Хамгийн vнэтэй хувьцаанууд

Код СимКомпаний

нэрVнэ Єєрчлєлт

532 HGN Хєх ган 175 0% 179

530 RMC Ремикон 142 % 147

528 HRMГермес

центер56 % 56

521 JTBЖенко тур

бюро100 % 100

Идэвхтэй арилжаа хийхддэг

хямд хувьцаанууд

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Код Байршил Компаний нэр НА хэмжээ Нийт хувьцааны тоо

090 УБ 20 74287700

024 УБ Байгууламж 200 50922

279 ДО Чандмань тал 40 149435

114 ОР Хялганат 82.47 10113

528 УБ Гермес 0.91 78543001

005 УБ Тулга 50 131620

068 ДА Монгол алт 100 265852

034 УБ Газар сїлжээ 181.32 65362

458 ЄГ Таван толгой> 55000 526652

234 УБ Ган хийц 5 242464

022 УБ Талхчихэр 70 1023703

523 ДО Дорнод авто зам 40 74922

353 ДО Ганхэрлэн 100 99899

003 УБ Улаанбаатар ЗБ 250.73 335297

044 УБ Тахь ко 56 1189983

017 УБ Атар-Єргєє 200 174136

2010 оны ноогдол ашгийн хэмжээwww.zaluu.comwww.zaluu.com

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Бүртгэлтэй компаниуд

Топ 20

д/д Симбол Компаний нэр Үйл ажиллагааны чиглэл Нийт гаргасан

хувьцаа

1 BNG "Баянгол зочид буудал" ХК Зочид буудал 423,065

2 TCK Талх чихэр ХК Гурил гурилан бүтээгдэхүүн 1,023,703

3 APU АПУ ХК Архи, пиво, ундаа үйлдвэрлэл, борлуулалт 74,287,700

4 MCH "Монголын цахилгаан холбоо" ХК Холбооны үйлчилгээ 25

5 SHG "Шарын гол" ХК Чулуун нүүрс, алт олборлолт, Гадаад, дотоод худалдаа 10,231,389

6 ULN Улаанбаатар зочид буудал ХК Зочид буудал 335,297

7 UYN Монгол савхи ХК Савхин эдлэл 2,475,343

8 TLG Тулга ХК Худалдаа 131,620

9 UBH Улаанбаатар хивс ХК Хивс 404,829

10 HRD Хүрд XK Сантехник угсралт 135,266

11 MNH Монгол нэхмэл ХК Нэхмэл 474,164

12 ATR Атар-Өргөө ХК 0

13 HIE Хэрэглээ импекс ХК Худалдаа, зуучлал 53,000

14 DRU Дөрвөн-Уул ХК Хүүхдийн хувцас 303,812

15 MNS Монноос ХК Ноос ялгах, угаах 350,877

16 BGL Байгууламж ХК Барилга угсралт 50,922

17 MIB Монинжбар ХК Барилга угсралт 15,869,233

18 MMH Машин механизм ХК Тээвэр 58,008

19 HMK Ханын материал ХК Тоосго , хавтан 652,974

20 CND АСБИ ХК Автозам засварлах 63,456

www.zaluu.comwww.zaluu.com