unit 2 anatomi, jenis dan fisiologi sel dan tisu …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/unit 2.pdf ·...
TRANSCRIPT
![Page 1: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/1.jpg)
UNIT 2
ANATOMI, JENIS DAN
FISIOLOGI SEL DAN TISU ASAS
PENSYARAH:
HJH NOOR AZLINA HJ MOHAMMAD
EN MOHD AZURAIDI HARUN
ANATOMI DAN FISIOLOGI I
NHS1013
![Page 2: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/2.jpg)
HASIL PEMBELAJARAN
• Mengenalpasti jenis-jenis sel dan tisu dalam
binaan organ manusia.
• Menyatakan struktur yang membentuk sel.
• Menyatakan fungsi bagi setiap struktur yang
membentuk sel.
• Menyatakan contoh sel-sel yang membentuk
manusia.
![Page 3: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/3.jpg)
• Menyatakan jenis tisu serta peranan dalam
membentuk organ.
• Menyatakan lokasi bagi setiap jenis tisu pada
struktur manusia.
![Page 4: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/4.jpg)
A. SEL: JENIS, STRUKTUR DAN
FUNGSI
• Unit asas organisasi manusia
• Bmula drpd 1 sel = zigot (hasil gabungan
sperma dan ovum) yg mana masing2
membawa separuh kandungan sel ayah dan
ibu
• Daripada 1 sel, zigot membahagi beberapa
kali sehinggalah membentuk organism manusia
(multiselular)
![Page 5: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/6.jpg)
• Komposisi asas sel
– Plasma membrane (mengelilingi struktur dalaman
sel)
– Protoplasma (sitoplasma & nukleoplasma): cecair
yg meliputi sel
– Organelles: organ kecil yg berfungsi spt nucleus,
mitokondria, ribosom, endoplasmic reticulum dan
lain-lain
![Page 7: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/8.jpg)
• Setiap sel mempunyai fungsi-fungsi tertentu
(http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_distinct_cell_types_in_th
e_adult_human_body)
• Contoh sel: neuron; epithelial cell, rod cell, hepatocyte,
osteocyte, chondrocyte, muscle cell, erythrocyte, monocyte,
mast cell, adipocyte, reticulocyte
• Setiap sel mpunyai perbezaan bentuk, saiz, fungsi & jangka
hayat di antara sel-sel lain
• pbahagian sel baru (mitosis) penting bg mgantikan struktur
lama; sama ada di bhgn stem cell atau daripada sel-sel lama
![Page 9: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/10.jpg)
• Fungsi am yg djalankan oleh pelbagai SEL
hasilkan xtvt yg tselaras spy manusia dpt hidup dgn
sempurna
• SEL yg mpunyai struktur & f(x) yg sama TISU
• ORGAN: bbrp jenis TISU yg btindak bsepadu dlm
mjalankan fungsi yg khusus
• Gabungan ORGAN mbentuk satu SISTEM yg khusus
yg bfungsi bg mjalani fungsi hidup manusia (spt
pengenalan)
![Page 11: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/11.jpg)
1. PLASMA MEMBRANE
• Tbentuk drpd:
– 2 lapisan fosfolipid (kepala: hidrofilik; ekor: hidrofobik) =
membran telap memilih (semi permeable)
– Protein yg terselit antara fosfolipid = specific receptor
(hormone, enzyme & chemical)
– rantaian karbohidrat dan kolestrol = kestabilan
• Fungsi:
– mlindungi bhn dlm sel
– mmisahkan cecair intraselular dgn extraselular
– Mgawal pgerakan bhn ke dlm dan ke luar sel (Bhn ttentu
shj yg boleh telap) : akan dibincangkan dlm Topik Biokimia
asas
![Page 12: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/13.jpg)
2. PROTOPLASMA
• Tdiri drpd bhn seperti jeli/ cecair/ medium yg
meliputi bhn di dlm sel (intercellular fluid; ICF)
• Tdpt 2 jenis
– Cytoplasma : di luar nukleus yg mana organel
terletak
– Nucleoplasma: di dlm nukleus
• Fungsi:
– Menyokong fungsi organel dlm sel
![Page 14: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/14.jpg)
3. NUCLEUS
• Semua sel mgandungi nucleus kecuali
erythrocytes (RBC); skeletal muscle cell:
multinucleus
• Organel tbesar yg mgawal f(x) sel yg
dikelilingi oleh nuclear envelope (sama plasma
membrane) ; Tdpt nucleolus
• Fungsi: pyimpanan maklumat genetic (46
kromosom; DNA: deoxyribonucleic acid) dan
arahan bg sintesis protein
![Page 15: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/16.jpg)
4. MITOKONDRIAN
• Bbentuk sosej/ rod-like
• F(x): mhasilkan tenaga
(ATP) kpd sel (power
house): drpd glukosa
dan gas oksigen
• Sel yg mpunyai banyak
mitochondria (active cell)
: sel hati (liver), sel otot
dan sperma
![Page 17: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/17.jpg)
5. RIBOSOME
• Organel kecil yg kaya dgn granul RNA dan
protein yg btabur secara bebas dlm sitoplama
atau terikat pd ER
• Tmpt sintesis protein (drpd amino acids) …
akan dibincangkan dlm Topik Biokimia asas
• Bilangan bgantung pd xtvt phasilan protein
dlm sel spt globin, enzim, hormone dan lain-lain
![Page 18: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/18.jpg)
6. ENDOPLAMIC RETICULUM (ER)
• Unjuran yg mhubungkan bhgn dlm sel ke plasma
membrane (tapak sintesis bhn )
• Mgisi sbahagian besar ruangan dlm cytoplasma
• Tdpt 2 jenis:
– Rough ER (bhampiran nukleus): tdpt taburan ribosom:
Msintesis & mgubahsuai protein yg thasil di ribosom
(mbentuk vesicles utk dihantar ke Golgi Apparatus & lain2)
eg: antibodi
– Smooth ER: Pmukaan licin tanpa ribosom ; sintesis lipid bg
pbentukkan membran sel dan steroid hormone,
menyahtoksik ubat (sel kelenjar, sel hepar)
![Page 19: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/19.jpg)
7. GOLGI APPARATUS
• Tdiri drpd bbrp kantung pipih yg bmembran
yg tsusun selari & tidak bsambung antara satu
sama lain
• Tbentuk drpd vesikel ER yg bcantum
• Dikelilingi oleh vesicle (secretory granules)
• Fungsi:
– Mgubahsuai dan memekatkan protein yg tbentuk
di rough ER
– Mbungkus kdgn & mbebaskan mlli vesicles utk
dihantar keluar sel
![Page 20: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/20.jpg)
8. LYSOSOMES• Salah satu vesikel yg tbentuk dr Golgi Apparatus
• Fungsi: Mgandungi enzim bg mmecahkan secara
fagositosis (pnelanan)
– organel yg rosak/ tidak dperlukan
– molekul besar (DNA, RNA, karbohidrat dan protein) kpd
molekul kecil
• Bhn yg dpecahkan akan digunasemula (recycle) atau
dibuang keluar sel (waste)
• Dlm White Blood cell: mp lysosomes yg besar bg
mmusnahkan mikrob (bakteria/ virus)
![Page 21: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/21.jpg)
9. CYTOSKELETON
• Bebenang protein dlm cytoplasma
– Microfilament: fiber halus bg mgukuhkan dan
mbentuk sst sel. Eg: muscle cell
– Microtubule: fiber contractile yg besar bg mbantu
pgerakan organel dlm sel terutama chromosome
sms pbahagian sel; pmanjangan sel
– Centrosome: pecahan dr microtubule (centriole) bg
mbantu pbahagian sel
![Page 22: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/22.jpg)
![Page 23: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/23.jpg)
B. TISU: JENIS, STRUKTUR DAN
FUNGSI
• Tisu: gabungan sebilangan sel yang sama
• Diklasifikasi kpd 4 kump mengikut saiz, bentuk
dan fungsi
1. Tisu epitelium
2. Tisu penghubung
3. Tisu otot
4. Tisu saraf
![Page 24: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/24.jpg)
Str. Squamous
Transitional
Epithelial Connective Muscle
TISSUE
Stratified
Epithelial
Areolar
Adipose
Fibrous
Elastic
Cartilage
Bone
Blood & Limphoid
Hyaline Cartilage
Fibrocartilage
Elastic Fibrocartilage
Squamous
Cuboidal
Columnar
Ciliated Columnar
Simple
Epithelial
Skeletal muscle
Smooth muscle
Cardiac muscle
Nervous
SEBENAR
KHUSUS
![Page 25: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/25.jpg)
1. TISU EPITELIUM
• Tisu yg djumpai mnutupi (covering) badan, mlapisi
(lining) sesuatu kaviti, saluran, bahagian tmasuk
kelenjar.
• Tdiri drpd sel-sel yg tsusun rapat antara satu sama
lain tanpa ruang antara sel dan jumlah matriks yang
minimum serta mlekat pada satu basement membrane
• Diklasifikasi mgikut bil lapisan & bentuk sel
– Simple epithelial: satu lapisan
– Stratified epithelial: bbrp lapisan
– Squamous (flat cell), columnar (tall, cylinder cell), cuboidal
(cube cell)
![Page 26: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/26.jpg)
• Fungsi:
– Plindungan bg bhgn yg ditutupi drpd dehidrasi,
kerosakan kimia dan mekanikal : epidermis kulit,
capillary endothelium
– Secretion (rembesan): lining endocrine & excocrine
gland
– Absorption (pyerapan): alveolus; lining nephron
tubule
![Page 27: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/27.jpg)
A. Simple Squamous Epithelial
• Sel2 bbentuk leper (flat), tsusun rapat antara satu
sama lain; nukleus selari dgn pmukaan, kdgn sitoplasma
sedikit
• Bfungsi: mbenarkan resapan memilih, pnurasan
• Lokasi:
– Alveolus pd paru-paru
– Kapilari darah: endothelium
– Lap dalam jantung: endocardium
![Page 28: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/28.jpg)
B. Cuboidal Epithelial
• Sel2 bbentuk kiub, tsusun rapat antara satu
sama lain; nukleus besar, tletak ditengah
• Pmukaan biasa bhampiran bendalir Bfungsi:
– Mbenarkan pyerapan
– Mhasilkan rembesan (kelenjar)
• Lokasi:
– Tubul ginjal
– Pmukaan dlm kanta mata
– Pmukaan kelenjar peluh, saliva,
sebum
![Page 29: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/29.jpg)
C. Columnar Epithelial
• Sel2 bbentuk turus, tsusun rapat antara satu sama lain; nukleus
besar; byk sitoplasma, organel; tselit sel goblet: mrembeskan
mukus bg myingkirkan bendasing (trakea); tdapat silia/
microvillus bg mbantu mgerakkan bendasing/ mbantu
pyerapan
• Bfungsi:
– Mbenarkan pyerapan
– Mhasilkan rembesan (mucous)
• Lokasi:
– Collecting duct (nephrone)
– Usus besar/ Usus kecil
– Respiratory track
– Fallopian tube
![Page 30: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/30.jpg)
D. Stratified squamous Epithelial
• Sel-sel tsusun bbrp lapisan: bsifat tidak telap
• Tdiri drpd pbagai bentuk dan saiz sel (paling bwh: besar,
atas: pipih/leper)
• Lapisan atas mudah tcenderung mgelupas, mbtk keratin
(lapisan keras) dan dganti sel baru dr bwh
• 2 jenis: keratinised dan non-keratinised
• Bfungsi: Perlindungan thadap kecederaan
• Lokasi:
– Epidermis, rambut, kuku (keratinised)
– Conjunctiva, lining of mouth, esophagus
(non-keratinised = wet surface)
epidermis
![Page 31: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/31.jpg)
E. Transitional Epithelial
• Sel-sel bbentuk pear tsusun bbrp lapisan
• Mampu mgubah bentuk mgikut keadaan:
regangan
• Bfungsi: Merengang mgikut isipadu yg
tkandung
• Lokasi: urinary bladder epithelia
![Page 32: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/32.jpg)
2. TISU PENGHUBUNG
(CONNECTIVE TISSUE)• Tisu yg mgandungi komponen-komponen berikut:
1. Sel
2. Bahantara/ matriks
3. Fiber
• Contoh tisu phubung
– AREOLAR CONNECTIVE TISSUE
– ADIPOSE TISSUE
– Cartilage/ rawan
– Tisu Bone (tulang)
– Blood (darah)
![Page 33: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/33.jpg)
Komponen Tisu Penghubung
1. Sel: byk sel tlibat
– Sel fibroblast: mhasilkan fiber (kolagen dan elastin);
Mrembeskan bhn sbg matrik (cecair dlm tisu); Aktif bg tisu
yg sedang bkembang
– Sel makrofaj: Fagosit yg bsifat spt ameba yg bgerak dspjg
tisu areolar dgn mnelan bendasing serta sel2 mati; Penting
utk pertahanan badan
– Sel mast: Mrembeskan heparin bg mhalang pbekuan
darah; Mrembeskan histamin sbg tindakbalas alergi
(mnambah ketelapan kapilari darah)
– Sel adipose:sel penyimpan lipid
– Sel plasma: mhasilkan antibodi
![Page 34: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/34.jpg)
2. Bhntara/ matrik: drembes oleh connecting cell itu sendiri
(cecair, spara cecair, pepejal)
3. Gentian/ fiber: dhasilkan oleh sel bg sokongan, djumpai dlm
matriks; tdpt 3 jenis:
– Kolagen: gentian putih, tidak bcabang; Bsifat kuat, tidak elastik, sukar
dilentur, daya tegangan tinggi; Paling banyak
– Elastik: Gentian kuning, bcabang; Bsifat kenyal, boleh dregang, dlentur
spt getah
– Retikular: Gentian pendek, halus, bcabang; Bsifat tidak elastic; Mbentuk
rangka luar kelenjar bg mbolehkan tisu2 epitelium mlekat mbentuk
kelenjar
• Tisu ini mdpt bekalan darah; dikelaskan mengikut jenis fiber
dan matriks
![Page 35: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/35.jpg)
Fungsi tisu penghubung
• Mlindungi/ Mbungkus tisu2/ organ sbg pnebat
• Myokong: mgikat bsama bbrp jenis tisu dan
organ, myokong pd kdudukan yg
sesuai(pgikat)
• Pgangkutan: darah
• Simpanan: tmpt simpanan nutrient yg blebihan
![Page 36: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/36.jpg)
A. AREOLAR CONNECTIVE TISSUE
• Paling asas & tsebar luas dlm badan
• Tdpt gentian kolagen & sdikit elastik
• Tdpt byk sel yg bbeza: Sel fibroblas (byk); sel mast; sel
plasma; Sel makrofaj; sel lemak
• Matriks: semisolids
• Fungsi : Pengisi ruang antara organ
• Contoh
– Tisu dermis & subcutaneous: Bsama tisu adipos mbentuk lapisan bwh
kulit (hubung kulit & otot)
– Between muscle
– Supporting blood vessels and nerves
– In gland (support)
![Page 37: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/37.jpg)
AREOLAR CONNECTIVE
TISSUE
ADIPOSE TISSUE
![Page 38: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/38.jpg)
B. ADIPOSE TISSUE
• Dikenali sbg tisu lemak (tdiri drpd sel2 adipos dan matriks
antara sel), sedikit fiber
• Tdpt globul lipid dlm sel
• 2 jenis:
– White adipose tissue: 20-25% body weight : thermal insulator organ
– Brown adipose tissue: djumpai pd newborn; mgandungi byk kapilari
darah; maintenance body temperature
• Bfungsi sbg :
– tempat myimpan lemak dan mgeluarkan jika dperlukan
– Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll
• Boleh mbesar shingga had maksimum
• Contoh:
– subkutaneous kulit sbg pnebat haba;
– Mlapisi organ dalam
![Page 39: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/39.jpg)
C. DENSE CONNECTIVE TISSUE:
FIBROUS TISSUE• Mgandungi byk fiber kolagen dgn sdikit matriks dan sel
• Dikenali sbg tisu gentian putih: tidak bcabang dan tsusun
selari dlm bentuk berkas
• Bsifat kuat, tidak kenyal & mpunyai daya tegangan yg tinggi
• Komponen utama:
– Matriks glikoprotein
– fiber kolagen yg tsusun rapat
– Sel fibroblast
• Fungsi: Mberi sokongan dan agen pmindah kuasa/ daya
• Contoh:
– Ligamen (ikat tulang)
– Tendon (ikat tulang dgn otot)
– Lapisan luar organ spt tulang (periosteum)
![Page 40: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/40.jpg)
FIBROUS TISSUE
ELASTIC TISSUE
![Page 41: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/41.jpg)
D. DENSE CONNECTIVE TISSUE:
ELASTIC TISSUE
• Dikenali sbg tisu kenyal; Bsifat spt getah, boleh
dregang dan kembali kpd keadaan asal
• Komponen utama
– Matriks glikoprotein
– fiber elastin
– fibroblast
• Contoh : Dinding arteri ; Tisu paru2
![Page 42: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/42.jpg)
E. CARTILAGE
• Tdiri drpd matriks yg tumpat dan kuat iaitu chondrin (kompleks
glikoprotein)
• Bhn matriks drembeskan oleh sel chondroblast (chondroblast
matang mbentuk chondrocytes yg tletak berterabur)
• Matriks tidak mpunyai salur darah, salur limfa ttp mdpt
bekalan darah dr perichondrium (lapisan luar cartilage);
separa pepejal
• Tdpt fiber kolagen dan elastin
• Fungsi cartilage
– Pyokong
– Mberi bentuk
– Mlindungi bhgn lembut
![Page 43: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/43.jpg)
• Tdpt 3 jenis (mengikut fiber):
– hyaline cartilage
– Fibrocartilage
– elastic cartilage
![Page 44: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/44.jpg)
E1. HYALINE CARTILAGE
• Cartilage paling ringkas
• Tdiri drpd matriks chondrin, chondroblast,
chondrocytes, lapisan perichondrium
• Bsifat liat (tdpt gentian kolagen yg mbungkus
pd lapisan perichondrium)
• Contoh
– Mbentuk rangka fetus
– Hujung tulang (tulang span)
– Mbentuk hidung, lapisan luar pharynx, larynx, ikat
tulang rusuk dgn sternum
![Page 45: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/45.jpg)
![Page 46: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/46.jpg)
E2. FIBROCARTILAGE
• Tdiri drpd banyak fiber kolagen yg tsusun
rapat dlm ikatan padat dgn chondrocytes
(matriks sama dgn hyaline cartilage)
• Sifat: kuat, sedikit fleksible dan sokongan
Bfungsi: myerap kejutan, mbentuk sendi tetap
• contoh
– Tdpt antara tulang2 vertebra
– Symphysis pubis
– Antara tulang kranium (skull)
![Page 47: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/48.jpg)
E3. ELASTIC CARTILAGE
• Tdiri drpd banyak fiber elastin yg bselerak
antara chondrocytes Menyokong dan
mgekalkan bentuk
• Bfungsi: boleh dlentur dan mmantul kembali ke
unit asal
• contoh
– Pinna of ear
– Epiglottis
![Page 49: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/49.jpg)
![Page 50: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/50.jpg)
F. BONE TISSUE
• Tdiri drpd 2 jenis (bdasarkan jumlah kalsium yg dmendakkan)
– Compact bone– keras, tidak mudah patah, sokongan
– Spongy bone– lebih lembut, mudah patah
• Matriks dihasilkan oleh osteoblast/ osteocytes yg tdpt dlm
lacuna yg kaya dgn kolagen dan kalsium serta fosfat kuat
dan kuat
• Osteocyte: sel yg bcabang2 mbtk canaliculus(phubung antara
sel2)
• Lacuna tsusun mbentuk gelang (lamela) yg mgelilingi satu
saluran (darah/ limfa) scara haversian Penyesuaian
– Matriks adlh bkalsium (keras)
– byk fiberkolagen (daya tahan)
– rongga (lebih ringan dan kuat)
![Page 51: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/51.jpg)
![Page 52: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/52.jpg)
G. BLOOD TISSUE
• Tdiri drpd pbagai sel yg terampai dlm matriks
(plasma): cecair (55%)
• Sel: RBC, WBC, platelet (45%)
• Fungsi: Komunikasi antara tisu-tisu dan pengangkutan
gas oksigen, gas karbon dioksida, nutrient, bhn
buangan, hormon, haba, antibody, factor pembeku
![Page 53: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/53.jpg)
H. LYMPHOID TISSUE
• Dikenali tisu reticular
• Mpunyai semisolid matrix dgn fiber reticulin (kolagen
yg bcabang)
• Mgandungi sel reticular dan WBC (monocyte &
lymphocyte)
• Dijumpai di dlm lymph nodes dan organ limfatik
![Page 54: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/54.jpg)
3. TISU OTOT (MUSCLE TISSUE)
• Pgerakan dan gerakalih adlh hasil pgecutan
(contraction) dan pgenduran (relaxation) muscle tissue
• Mmerlukan bekalan darah bg mbekalkan oksigen utk
phasilan tenaga
• Tdiri drpd sel2 mmanjang yg dnamakan fibres 3 jenis
1. Skeletal muscle
2. Smooth muscle
3. Cardiac muscle
![Page 55: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/55.jpg)
A. SKELETAL MUSCLE TISSUE
• dikenali sebagai terkawal (voluntary) kerana
sebarang contraction adalah di bawah kawalan
seseorang dan striated (bjalur) membentuk otot pd
tulang
• Sifat: boleh mgecut dan mjadi lesu dgn cepat
• Sel (muscle fiber) yg pjg, byk nukleus yg tletak ditepi
• Mpunyai jalur myofibril yg terang & gelap
• berfungsi sebagai
– menggerakkan tulang yang bersendi
– mengekalkan postur tubuh membekalkan haba
![Page 56: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/56.jpg)
![Page 57: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/57.jpg)
B. SMOOTH MUSCLE TISSUE
• dikenali sebagai otot luar terkawal (involuntary) kerana
sebarang contraction adalah di luar kawalan (autonomic/
instrinsic) seseorang dan non-striated (tidak bjalur)
• dijumpai pada blood vessel, respiratory tract, ureter, duct of
glands, alimentary tract, urinary bladder dan uterus
• Contraction lebih perlahan dr skeletal muscle
• Sel pjg dgn 1 nukleus (dtengah2)
• berfungsi sebagai
– Mgembangkan bhgn (uterus, gaster, urinary bladder)
– Mgawal saiz salur/ tiub
– Mgawal kandungan bhn dlm salur
![Page 58: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/58.jpg)
C. CARDIAC MUSCLE TISSUE
• hanya dijumpai pada dinding jantung sahaja
• Sel dgn satu nucleus; bjalur dan bercabang
(dihubungkan oleh intercalated disc: mgecut scara
beritma)
• Tdpt saraf autonomik (lambat/cepat pgecutan)
– tidak berada di bawah kawalan
– berfungsi untuk tujuan pengucupan scara britma tanpa
mjadi lesu
![Page 59: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/59.jpg)
4. TISU SARAF (NERVOUS TISSUE)
• Mbina sistem saraf pusat
• terdapat 2 jenis: 1) neuron dan 2) neuroglia
![Page 60: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/60.jpg)
A. Neuron: (detail semasa sistem saraf)
• Tisu yg tdiri daripada neuron (sel saraf) yg
bhubung
• Neuron: mengandungi satu cell body dan axon)
dgn terminal (mbawa impuls keluar) serta
dendrit (mnerima impuls dan mbawa ke cell
body); sel tidak membahagi
• Tdpt dlm bentuk bundle/ tract yg dikelilingi
oleh connective tissue: mbentuk sensory nerves,
motor nerves dan mixed nerve
![Page 61: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/61.jpg)
B. Neuroglia: detail semasa sistem saraf)
• tisu penyokong neuron di dlm sistem saraf
pusat (otak dan spinal cord)
• berfungsi untuk gerakbalas terhadap
rangsangan; menjalinkan utusan melalui fiber-
fiber neuron kepada struktur yang lain
• tdiri drp bbrp sel: astrocyte, oligodendrocyte,
ependymal cell dan microglia
![Page 62: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/62.jpg)
![Page 63: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/63.jpg)
Kesimpulan• Gabungan tisu-tisu yg pelbagai mbentuk organ
yg bfungsi: mjalankan fungsi khusus
– Jantung
– Gaster
– Kidney
– Otak
– Paru-paru
![Page 64: UNIT 2 ANATOMI, JENIS DAN FISIOLOGI SEL DAN TISU …yeddah.net/azuraidi/nhs1013/Unit 2.pdf · –Mberi sokongan dan mbalut organ spt ginjal, jantung dll ... •Cartilage paling ringkas](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020712/5a7964077f8b9a6c158b4f98/html5/thumbnails/64.jpg)
RUJUKAN• Waugh, A & Grant, A. 2010, Ross and Wilson
Anatomy and Physiology in Health and Illness,
11th ed, Toronto, Churchill