universiteti “aleksander moisiu durrËs” fakulteti ...€¦ · shpesh njerëz që ua shitën...
TRANSCRIPT
kopje
1
UNIVERSITETI “ALEKSANDER MOISIU DURRËS”
FAKULTETI SHKENCAVE POLITIKE JURIDIKE
PROFILI ADMINISTRIM FINANCIAR
EMIGRACIONI, IMIGRACIONI DHE PASOJAT NË ZHVILLIMIN E
SHTETIT DHE SIGURISË KOMBËTARE
Pedagogu udhëheqës : PHD. Sanije Doda
Punoi : Dritan Hoxha
kopje
2
MIRËNJOHJE
Falenderimet e mia shkojnë për Universitetin “ Aleksandër Moisiu ”, i cili më dha
mundësinë të drejtoja dhe të thelloja njohuritë e mia mbi një fenom te gjatë, mjaftë të
rëndësishëm dhe shqetësues për realitetin shqiptar .
Falenderimi tjeter shkon për pedagogët gjatë gjithë studimeve, të cilët me metodat e tyre
bashkëkohore më dhanë mundësinë të zgjeroja horizontet e mia personale, duke e bërë cdo ditë
e më interesante degën që studioja. Fale punës tyre frutdhënëse tashmë jam i aftë të kem
karrierën time .
Një pjesë e falenderimeve i shkojnë edhe pedagogut udhëheqës që me mjaft durim dhe
përkushtim më dha një mbështetje shumë të madhe.
Gjatë gjithë karrierës time do i jem mirënjohës për dijet që më dhanë.
kopje
3
Përmbajtja e temës
Abstrakt …………………………………………………………………………. faqe 5
Fjalët kyce ………………………………………………………………………faqe 5
Abstract ( English )…………………………………………………………….. faqe 6
Shkurtesat e përdoruara ………………………………………………………..faqe 7
Hyrje………………………………………………………………………………faqe 8
Hipoteza ………………………………………………………………………… faqe 10
Metodologjia …………………………………………………………………… faqe 12
KAPITULLI I PARË : DUKURIA E EMIGRACIONIT DHE ZHVILLIMET EMIGRATORE
Dukuria e emigracionit………………………....................................................... faqe 13
Zhvillimet e lëvizjeve emigratore …………………………………..................... faqe 17
Migracioni i brendshëm në Shqipëri ..................................................................... faqe 20
Pasojat e migracionit ..............................................................................................faqe 21
Faktoret qe ndikuan ne levizjet emigratore ……………………........................... faqe 23
KAPITULLI I DYTË : NDIKIMET E LEVIZJEVE MIGRATORE
Emigracioni dhe demografia …………………………………………................ faqe 26
Ndikimi i emigracionit në ekonominë e vendit ……………………………….... faqe 27
Ndikimet e emigracionit në tregun e punës ……………………...........................faqe 28
Ndikimi i emigracionit në politikën e brendshme …………………................….faqe 29
KAPITULLI TRETE : EMIGRACIONI DHE ZHVILLIMI I SHQIPËRISË
Përfitimet nga Shqiptarët që jetojnë jashtë vendit………………………………..faqe 31
Orientimi i dërgesave të emigrantëve drejt investimeve në biznes………............ faqe 33
kopje
4
Vlerësimi dhe perspektiva e politikave aktuale ………………………….......... faqe 36
Shqiperia pamje e pergjithshme .......................................................................... faqe 38
KAPITULLI I KATËRT : POLITIKAT DHE PROGRAMET NE KUADER TE LEVIZJEVE
MIGRATORE
Shteti si subjekt i së drejtës migratore: autoriteti dhe përgjegjësia ...................... faqe 40
Siguria kombëtare dhe të drejtat e migrantit .........................................................faqe 42
Prezantimi i politikave aktuale ............................................................................. faqe 44
Zhvillimi i politikave të Bashkimit Evropian ........................................................ faqe 46
Ndihma sociale........................................................................................................faqe 48
Komunikim i vazhdueshëm ndërmjet institucioneve ............................................. faqe 51
Konkluzione dhe rekomandime………………………………………………….faqe 53
Bibliografia ……………………………………………………………………... faqe 55
kopje
5
ABSTRAKT
Migrimi dhe emigrimi në Shqipëri është një dukuri e pranishme që në fillim të viteve
1990. Ndonë se niveli i migrimit ka pasur luhatje gjatë dy dekadave te fundit, ecuria e
përgjithshme ka prirje të rritet më kalimin e kohës.
Shqipëria ka pasur një fenomen masiv emigrimi nga fillimi i viteve ‘90. Ky aspekt i
rëndë sishem i regjimit demokratik ishte pothuajse i pa njohur para viteve ‘90, kur shoqëria
shqiptare ishte një shoqëri e mbyllur.
Pas viteve ‘90 përbërë si kryesor që përcakton regjimin demokratik bëhët emigrimi.
Termi migracion i brendshëm përdoret për të përshkruar procesin e lëvizjes së personave
që zhvendosen nga një zonë (një provincë, rreth apo bashki) në një tjetër brenda vendit. Po ashtu,
migracioni i brendshëm ndikon mbi strukturën e shpërndarjes së popullsisë brenda vendit.
Migracioni mbetet një dukuri komplekse që e ka prekur Shqipërinë shumë dekada. Janë
ndërmarrë shumë studime për të shqyrtuar shpërndarjen e migracionit ndërkombëtar shqiptar pas
rënies së komunizmit në vitin 1990.
Dihet se njerëzit emigrojnë kur në vendin e tyre mungojnë burimet dhe mundësitë për të
përmbushur nevojat dhe aspiratat e tyre. Kjo është gjendja e emigrantëve shqiptarë të
cilët janë larguar për një jetë më të mirë për veten dhe familjet e tyre pas një periudhe të
gjatë komuniste dhe tranzicioni e cila rezultoi në varfëri dhe në nivele të larta papunësie.
Termi “nje jetë më e mire” përfshin një gamë të gjerë faktorësh që i detyrojnë shqiptarët
të largohen dhe është e reflektuar në mungesën e njëtrajtshmërisë ndërmjet emigrantëve
shqiptarë.
Fusha Dhe Fjalët Kyce
Shqipëri, emigrim, migrim, demokraci, varfëri , të ardhura, fenomen, dekada, realitet , politika ,
ekonomia
kopje
6
ABSTRACT
Migration and emigration in Albania is a phenomenon present in the early 1990s. Some
trial that the level of migration has been volatile during the past two decades, overall
performance tends to grow over time. Albania has been a massive migration phenomenon of the
early '90s. This heavy tant aspect of the democratic regime was virtually unknown before '90,
when Albanian society was a closed society.
After 90 years as the main setting up democratic regime becomes emigration.
Internal migration term used to describe the process of movement of persons moving
from one area (a province or municipality over) to another within the country. Also, internal
migration affects the structure of the distribution of population within the country. Migration
remains a complex phenomenon that has affected many decades Albania. Many studies have
been undertaken to examine the distribution of Albanian international migration after the fall of
communism in 1990.
It is known that when people migrate to their country lacks the resources and
opportunities to meet their needs and aspirations. This is the situation of Albanian immigrants
who left for a better life for themselves and their families after a period of during communist
transition which resulted in poverty and high unemployment levels. The term "a better life"
includes a wide range of factors that make Albanians leave and is reflected in the lack of
homogeneity among immigrants Albanians.
kopje
7
SHKURTESAT E PËRDORURA
IOM Organizata Ndërkombëtare për Migracion
MPJ Ministria e Punëve të Jashtme
MPÇS Ministria e Punës dhe Çështjeve Sociale
MRP Ministria Rendit Publik
BE Bashkimi Evropian
INSTAT Instituti i Statistikave
SHKP Shërbimi Kombëtar i Punësimit MSA Marrëveshja e Stabilizim Asociimit
PSA Procesi i Stabilizim Asociimit
PBB Produkti i Brendshëm Bruto
IHD Investimet e Huaja Direkte
NHZH Ndihma e Huaj për Zhvillim
kopje
8
HYRJA
Te gjithë ne që jetojmë në Shqipëri jemi dëshmitarë të lëvizjeve të mëdha demo-grafike
dhe flukseve migratore në vend pas viteve 90-të. Nga një ndalim total i lëvizjes së lirë, ku çdo
gjë kontrollohej nga shteti, u kalua në një shpërngulje masive të popullsisë që jetonte në fshat
pranë qendrave të mëdha urbane. Kjo zhvendosje pati një kosto të madhe për shoqërinë shqiptare
dhe u shoqërua nga probleme, konflikte dhe ngjarje të pandodhura dhe të paparashikuara më
parë. Problemi më akut që edhe sot e kësaj dite nuk po gjen një zgjidhje optimale është çështja e
pronës. U zaptuan toka që u përkisnin pronarëve të ligjshëm, u vetëshpallën pronarë të ligjshëm
shpesh njerëz që ua shitën tokat të ardhurve, u ngritën lagje të tëra në periferi të qyteteve pa
infrastrukturën e nevojshme dhe pa zbatuar ligjet e urbanistikës, çka solli një kaos të vërtetë në
çdo pikëpamje. Konfliktet për çështjen e pronës jo rrallë përfunduan në gjakderdhje, madje edhe
brenda familjes. Këto dhe shumë çështje të tjera e kanë koklavitur realitetin shqiptar shpesh aq
shumë, sa njerëzit e shohin si të pashpresë daljen nga kaosi dhe ndërtimin e një jete ku forca e
ligjit do të mbizotërojë mbi çdo gjë tjetër dhe ku veprimi i çastit do t’ia lerë vendin zgjidhjeve të
studjuara në bazë të strategjive të qarta të zhvillimit.
Migracioni është shndërruar tashmë në një dukuri globale që në një formë a një tjetër
prektë gjithë shtetet në mbarë botën. Dimensionet dhe ndikimi i tij janë të konsiderueshme si në
aspektin shoqëror dhe atë individual. Sikundër ndodh rëndom me fenomene të këtij lloji,
paralelisht është zhvilluar një korpus normativ për rregullimin dhe menaxhimin sa më mire të
migracionit, si në nivel ndërkombëtar, rajonal dhe atë kombëtar.
Emigrimi apo migrimi drejt një jete më të mirë ka të mirat dhe të këqiat e veta, pra gjërat
duhet të shihen në prizma të ndryshme. Qeveria Shqiptare, me mbështetjen e IOM-it, ka
parashikuar miratimin e Strategjisë Kombëtare për Migracionin që në vitin 2002. Emigracioni
është një shqetësim i madh për Shqipërinë për shkak se rreth 20% e popullsisë është larguar nga
vendi gjatë më shumë se një dekade, duke e bërë Shqipërinë një nga vendet me nivelin më të
lartë të flukseve të emigracionit në botë.
Migracioni gjithashtu përbën një aspekt të rëndësishëm të marrëdhënieve të Shqipërisë
me shtetet anëtare të Bashkimit Evropian si vende destinacioni për shumicën e emigrantëve
shqiptarë. Shqipëria po konsiderohet në shumë raste nga Bashkimi Evropian si një nga vendet e
treta ku i duhet dhënë përparësi luftës kundër migracionit të parregullt. Menaxhimi i flukseve
migratore është bërë rrjedhimisht një pjesë përbërëse e ProCesit të Stabilizim Asocimit;
Marrëveshja e ardhshme e Stabilizim Asocimit që do të nënshkruhet në vitin 2005 do të përfshijë
shumë dispozita për migracionin dhe azilin. Synimi i kësaj strategjie është të sigurojë një politikë
më të plotë për migracionin, nga një politikë që kryesisht ka reaguar në luftën ndaj flukseve të
parregullta në një politikë më të plotë bazuar në menaxhimin e migracionit, dhe në mënyrë të
veçantë të flukseve të emigracionit.
kopje
9
Në periudhën e tranzicionit, që nga viti 1990, nga regjimi totalitar drejt demokracisë,
Shqipëria ka përjetuar një ecuri emigratore me shumë kthesa dhe ndryshime. Sidoqoftë, në
përmbledhje na është dashur të ndeshemi me disa probleme madhore, që meritojnë shikim të
veçantë: “brain drain”, kontrabandimi dhe trafikimi i qenieve njerëzore, dërgesat e emigrantëve,
rikthimi me dëshirë i shtetasve shqiptarë emigrantë, lëvizjet e ligjshme dhe të paautorizuara për
arsye ekonomike.
Sigurisht që kjo periudhë tranzicioni solli edhe pasoja ekonomike dhe sociale. Kështu,
popullsia është duke u ulur: rritja e saj natyrore në 2001 ishte 12/1,000 dhe niveli i lindshmërisë
18/1,000, krahasuar me 19.6/1,000 dhe 25.2/1,000 në 1990. Raporti i popullsisë totale që jeton
në qendra urbane, 36% në 1991 në 49% në 2001. Kjo shënon një nivel të lartë emigrimi të
brendshëm në një harkore zona të thella rurale-qendra rurale-qendra urbane. Kuptohet se ky
migrim i brendshëm, spontan i paplanifikuar nuk gjeti institucione dhe shërbimet e duhura, duke
u kthyer në “paradhomën” e migrimit ndërkombëtar.
Kjo politikë trajton çështjet e mëposhtme: mbrojtjen e të drejtave të emigrantëve
shqiptarë jashtë vendit, ngritjendhe bashkimin e komuniteteve shqiptare jashtë vendit, orientimin
e të ardhurave nga emigrantët drejt investimeve të biznesit, organizimin e një politike të
përshtatshme për migracionin për punësim, krijimin e lehtësirave të udhëtimit të shtetasve
shqiptarë krahasuar me kërkesat për vizë afatshkurtër dhe së fundi, zhvillimin e kuadrit të duhur
ligjor dhe institucional. Strategjia përfshin edhe imigracionin, parë kjo në aspektin e kuadrit
ligjor dhe institucional, bazuar edhe në raportin e mëparshëm të përgatitur nga IOM në janar
2004.1 Theksi i kësaj strategjie vendoset në menaxhimin e flukseve të emigracionit si një
përparësi e menjëhershme, më shumë sesa në zhvillimin e një politike për imigracionin duke
qenë se Shqipëria do të mbetet pa dyshim për njëfarë kohe një vend emigrues. Gjithsesi, në
këndvështrim afatgjatë Shqipëria ka gjasa të bëhet një vend imigracioni në të njëjtën mënyrë që
janë bërë shtetet jugore anëtare të BE gjatë njëzet vjetëve të fundit. Zhvillimi I një kuadri ligjor
për imigracionin si një kërkesë e ardhshme për hyrjen ne BE do të kërkojë hyrjen graduale të
acquis të BE për imigracionin dhe azilin paralelisht me thellimin e Procesit të Stabilizim
Asocimit. Megjithatë, për shkak të rëndësisë së kufizuar që kanë aktualisht çështjet e
imigracionit këto ndryshime shkojnë përtej shtrirjes dhe përmbajtjes të kësaj strategjie, e cila
kufizohet në një periudhë prej pesë vjetësh, nga 2005 deri në 2010. Gjithashtu zhvillimi i
Shqipërisë nga një vend emigracioni në një vend imigracioni nuk duhet parë Brenda një kuadri të
kufizuar ligjor, por brenda kuadrit të ndryshimit të konsiderueshëm të shoqërisë dhe zhvillimit të
një mentaliteti të hapur ndaj multikulturalizmit.
1 Analiza e legjislacionit dhe praktikave shqiptare për imigracionin krahasuar me standartet e BE-së dhe ato
ndërkombëtare.
kopje
10
HIPOTEZAT
Emigracioni është mjet bashkëveprimi në qytetërimin modern. Ne jemi të vonuar në këtë
proces që shoqërohet edhe me dëshpërim për lenien e vendit qe e duam aq shume. Zhgënjim
është se ende jemi shumë të papërgatitur për t'u përfshirë si duhet në procesin e integrimit me
botën e qytetëruar.
Hipoteza 1. Emigrimi më tepër pozitiv apo negativ ?
Emigrimi apo migrimi drejt një jete më të mirë ka të mirat dhe të këqiat e veta, pra gjërat
duhet të shihen në prizma të ndryshme. Emigracioni është mjet bashkëveprimi në qytetërimin
modern. Ne jemi të vonuar në këtë proces që shoqërohet edhe me dëshpërim për lenien e vendit
qe e duam aq shume. Zhgënjim është se ende jemi shumë të papërgatitur për t'u përfshirë si duhet
në procesin e integrimit me botën e qytetëruar. Por megjithatë, është e vetmja rrugë sot për të
shkurtuar distancën me pjesën tjeter që ka kapërcyer prapambetjen tonë me kohë. Për kushtet në
të cilat ndodhet emigracioni shqiptar në botë sot, shumë i paorganizuar në vetvete dhe pa
ndihmën e shtetit të vet jashtë përmes ambasadave, përgjigja e diskutimit tuaj do të ishte e
dyfishte: shpresë dhe zhgënjim, por ky i fundit jo total dhe i përkohshëm. Emigracioni është
ëndërr dhe zhgënjim nëekohësisht. Por do të vazhdojë të mbetet një plagë e shoqërisë shqiptare
edhe për sa kohë situata ekonomike te ne të mbetet e veshtirë, dhe fatkeqësisht, me sa duket kjo
do të vazhdojë për shumë vjet.
Hipoteza 2 . A është i dhimbshem emigracioni dhe sa ndikon ne jeten e emigranteve ?
Po, shumë, mirëpo njeriu duhet të gjejë mundësinë si të adaptohet dhe të integrohet sa ma
shpejt në shoqërinë ku jeton, në mënyrë që nga atje në mënyra të ndryshme ta ndihmojmë
vendlindjen. Pra, të jemi më pak sentimentalë e më shumë real. Emigracioni është shpresë për
fëmijët tanë, por është një zhgënjim shumë i madh për ne, të cilëve na mungojnë shumë gjëra
këtu, por besoj se nuk do të jetë larg dita që dhe Shqipëria të bëhet një vend që ta kenë zili dhe
fëmijët tanë të krenohen me atë vend dhe të investojnë për të mirën e atij vendi.
Emigracioni është fotografia më e poshtër e shekullit që e lamë pas për shqiptarët. Nuk
ka asnjë komunitet që jeton në këtë rajon e që është lakuriquar aq fort sikur shqiptarët. Ekonomia
e shkatërruar, politika të interesave të vogla, iniciativa askund fare, njerëz që ftohen nga jeta tyre
dhe që me çdo kusht kërkojnë një vend ku së paku do të sigurojnë bukë për vete dhe për fëmijët e
tyre. Ky është vendi i shqiptarëve, i cili vend ka patriotizëm dhe fjalë të mëdha kombëtare për të
eksportuar, ndërsa nuk ka bukë për të ngrënë, ky është turpi i madh. Shqipëria, që ka bregdet me
qindra kilometra pa asnjë turist të huaj, ky është vendi i mjerë. Emigracioni, kurrë nuk ka qenë
diçka anti-popullor. I tillë mund të jetë nëse ata që gjinden në shtetin amë nuk interesohen për ata
që gjinden në emigracion.
kopje
11
Emigracioni është mjet bashkëveprimi në qytetërimin modern. Ne jemi të vonuar në këtë
proces që shoqërohet edhe me dëshpërim për lenien e vendit qe e duam aq shume. Zhgënjim
është se ende jemi shumë të papërgatitur për t'u përfshirë si duhet në procesin e integrimit me
botën e qytetëruar. Por megjithatë, është e vetmja rrugë sot për të shkurtuar distancën me pjesën
tjeter që ka kapërcyer prapambetjen tonë me kohë. Për kushtet në të cilat ndodhet emigracioni
shqiptar në botë sot, shumë i paorganizuar në vetvete dhe pa ndihmën e shtetit të vet jashtë
përmes ambasadave, përgjigja e diskutimit tuaj do të ishte e dyfishte: shpresë dhe zhgënjim, por
ky i fundit jo total dhe i përkohshëm. Emigracioni është ëndërr dhe zhgënjim nëekohësisht. Por
do të vazhdojë të mbetet një plagë e shoqërisë shqiptare edhe për sa kohë situata ekonomike te ne
të mbetet e veshtirë, dhe fatkeqësisht, me sa duket kjo do të vazhdojë për shumë vjet.
Kryesisht shkaku primar i emigracionit shqiptar është ekonomia skandaloze që gjendet në
Shqipëri. Së dyti eshte epidemia e korrupsionit që ka pushtuar vendin tonë duke filluar që në
përqëndrimin e bizneseve në dorën e social-komunistëve te cilët gjithë djersën e 3 million
sklleverve të akumuluar për 50 vjet e ndanë midis syre me rënien e komunizmit. Së treti një
pseudo-edukim që mjerisht sistemi arsimor shqiptar i ofron nxënesve duke filluar qe nga klasa e
parë fillore e deri ne arsimim universitar. Nuk dua te permend ketu raste nga me vulgaret qe
vijne nga klasat e studenteve te universitetit te Tiranes. Dua të përmend një grup qytetarësh
shqiptare që me të vërtete kanë besuar dhe vuajtur për idealet e tyre te cilet nga zhgënjimi dhe
persekutimi e lanë vendin e tyre për të gjetur lirine dhe drejtesine e vertete ne Perendim. Keta
jane te paket ne numër, sepse shumica vdiqen burgjeve, por ketu mund të përfshijme te gjithë
familjet e të persekutuarve e internuarve që me daljen nga kampet e punes nuk paten asnjë
mundesi e shprese për te filluar nje jetë normale në Shqipëri.
Hipoteza 3. A duhet të ketë politika të reja dhe më intensive në integrimin e emigrantëve në
Shqipëri ?
Të të rikthyereve? Pa tjetër. Por ata e problemet e tyre, ende për mendimin tim nuk janë
rilevuar si problem social. Jo më nga shteti por as nga psiokologë a sociologë, punonjës socialë a
OJQ. Veç në mos në rastin e të rikthyerve për shkak të krizës greke. Mesa di unë ata ende
punësohen atje në mënyrë sezonale. Por nëse imigrimi i tyre do të ishte mjaft masiv dhe ata do të
ishin krejt pa të ardhura, do të kishim të bënim me problem të madh social. Po kështu kulturor e
psikologjik. Ndofta ende ata jetojnë me një pjesë të të ardhurave të fituara atje. Apo të
invstimeve të vogla realizuar këtu me paratë e fituara atje. Unë mendoj se kontributi i tyre me
remitancat (veç përfitimeve personale) ka qenë kaq deciziv për ekonominë tonë, saqë e meritojnë
të trajtohen me respekt e humanizëm.
kopje
12
METODOLOGJIA
Për të analizuar dhe për të dhënë një përfundim të saktë rreth cështjes së trajtuar do të
analizojmë migrimin e shqiptarëve ndër vite, shkaqet, pasojat . Ndër metodat që kam përdorur
në studimin e temës time ka qënë vëzhgimi dhe analizimi me shumë detaje të lëvizjeve migratore
shqiptare.
Unë mendoj që emigrimi është i mirë në disa drejtime dhe i keq në disa drejtime. Është i
mirë sepse: ana ekonomike përmirësohet; bëhesh më i mençur duke jetuar në një vend më të
zhvilluar; fëmijët edukohen në një mënyrë shumë të mirë. Është i keq sepse: humbet njerëzit e
tu; fëmijët harrojnë gjuhën e vendit mëmë; humbet shoqërinë tënde. Emigracioni mund të
lehtësojë gjendjen ekonomike të disa familjeve, por ajo s'është zgjidhje për ne shqiptarët.
Problemi i emigracionit për shqiptarët është mjaft i komplikuar për arsye se pa të pjesa me e
madhe e popullsisë së vendit do ta shihnin veten në një situatë të mjerë ekonomike e cila do te
sillte si pasoje dhe probleme të mëdha sociale dhe politike. Për sa i përket perspektivës
emigracioni është vetëm një iluzion i cili mund të zgjidhë disa probleme për momentin, por nuk
mund të rregullojë gjendjen e popullit dhe të vendit për gjithnjë. Zgjidhja më e mirë është që
qeveritë shqiptare të punojnë për stabilizimin e vendit, hapjen e vendeve të punës, dhe rikthimin
e fuqisë punëtore, por edhe intelektuale, e cila po e lë vendin çdo ditë e më shumë. Emigracioni
është një ndihmesë e konsiderueshme për një jetë më të mirë për momentin, por është një iluzion
dhe zhgënjim i madh për të ardhmen e vendit dhe të fëmijëve tanë.
kopje
13
KAPITULLI I PARË
DUKURIA E EMIGRACIONIT DHE ZHVILLIMET
MIGRATORE
Dukuria e emigracionit
Dihet se njerëzit emigrojnë kur në vendin e tyre mungojnë burimet dhe mundësitë për të
përmbushur nevojat dhe aspiratat e tyre. Kjo është gjendja e emigrantëve shqiptarë të
cilët janë larguar për një jetë më të mirë për veten dhe familjet e tyre pas një periudhe të
gjatë komuniste dhe tranzicioni e cila rezultoi në varfëri dhe në nivele të larta papunësie.
Termi “nje jetë më e mire” përfshin një gamë të gjerë faktorësh që i detyrojnë shqiptarët
të largohen dhe është e reflektuar në mungesën e njëtrajtshmërisë ndërmjet emigrantëve
shqiptarë. Migrimi dhe emigrimi në Shqipëri është një dukuri e pranishme që në fillim të viteve
1990. Ndonese niveli i migrimit ka pasur luhatje gjatë dy dekadave te fundit, ecuria e
përgjithshme ka prirje të rritet më kalimin e kohës. Kjo gjë është konstatuar sipas një studimi të
Demografik dhe Shëndetësor në Shqipëri, i cili është realizuar ne vitin 2008-2009. Në studim
tregohen në detaje karakteristikat e migrimit lëvizjes së njerëzve brenga shtetit dhe emigrim
lëvizja në shtetet e huaja.
Në studimin Demografik dhe Shëndetësor në Shqipëri bën të ditur se mbledhja e te
dhënave mbi emigrimin nëpërmjet një vrojtimi dërsektorial paraqet vërshtiresi, kryesisht për
shkak se njerëzit për të cilët në interesohemi nuk jetojnë më brenda popullsisë së përzgjedhur. “
rezultatet e 08-09 tregojnë se më shumë se gjysma e familjeve shqipërate kanë të paktën një
anëtarë që kanë migruar brenda ose jashtë Shqpërisë”. Bëhet e ditur se një, në pesë familje ka të
paktën një anëtar që ka lëvizur brenda vendit, ndërkohë që rreth dy, në pesë familje kanë të
paktën një anëtar që është larguar nga vendi dhe ka emigruar.2
Shtrirja, pasojat dhe marrëdhenia që ka emigracioni me trafikimin e qënieve njerëzore si dhe
kompleksiteti i këtij fenomeni, e shndërron emigracionin në një çështje të rendësishme.
Sipas regjistrimit të popullsisë kryer nga INSTAT, në vitin 2001 popullsia shqiptare është 3.07
milion banorë dhe nëse nuk do të kishte migracion kjo shifër do të ishte 3.78 milion. Diferenca
ndërmjet këtyre dy shifrave është numri i përafërt i emigrantëve, pra 710 0003 persona nga të
cilët 390 000 meshkuj dhe 320 000 femra. Për shkak të karakterit masiv dhe të parregullt të
emigracionit shqiptar, nuk ka shifra të sakta zyrtare për shpërndarjen e emigrantëve shqiptarë.
2 http://gazetavogel.al, 18.10.2010 , Migrimi dhe emigrimi në Shqipëri, Mariza Jaupi
3 110.000 banorë i përkasin brezit të dytë të emigrantëve të cilët kanë
lindur jashtë vendit
kopje
14
Megjithatë, specialistët e kësaj fushe kanë dhënë disa shifra të përafërta për të shpjeguar
shpërndarjen e emigrantëve shqiptare në vendet pritëse.
Afërsisht tre të pestat e tyre jetojnë në Greqi, një e pesta në Itali dhe një e pesta në Evropën
Perëndimore dhe vende të tjera të botës.4
Statistikat tregojnë se rreth gjysma e emigrantëve nuk janë të pajisur me dokumentatë
rregullta. Një studim i fundit i INSTAT rendit sipas rëndësisë arsyet që detyrojnë shtetasit
shqiptarë të emigrojnë jashtë vendit si vijon: paga më të larta, mbështetja financiare e familjes,
kushte më të mira pune, kushte më të mira jetese, kushte më të mira arsimimi për vete apo për
pjestarët e tjerë të familjes, si edhe në periudha të caktuara për shakt të sigurise dhe rendit në
vend. Vendet në të cilat shtetasit shqiptarë parapëlqejnë të emigrojnë ndahen sipas disa
faktorëve, si p.sh., lehtësia për të gjetur punë, afërsia gjeografike, lehtësia e hyrjes në vendin
pritës, të afërm që jetojnë në vendet ku ata emigrojnë, njohja me mundësitë për arsimim dhe
përmirësimi I aftësive profesionale, mundësia për të punuar në profesionin e tyre dhe paga më të
mira ne krahasim me vende te tjera, përveç Shqipërisë.
Migrimi ka qenë pjesë e zhvillimit të historisë njerëzore dhe në thelb ka qenë dhe mbetet
shprehja e dëshirës dhe vendosmërisë së individit për të dalë mbi vështirësitë, me vështrimin e
projektuar drejt një jete më të mirë për vete dhe familjen e tij.
Grafiku 1.1 Migracioni I Brendshem Ne Kohe
Në etapa të ndryshme historike kanë ndryshuar edhe përbërja e flukseve migratore,
qëllimet dhe motivet e kësaj lëvizshmërie ndërkombëtare, drejtimet dhe senset e lëvizjes për të
4 Papanagos Harry, Sanfey Peter (2001) “Intention to emigrate in transition countries: “The case of Albania in
Journal or Population Economics”; Nr. 14; fq.491-504.
kopje
15
ardhur në epokën tonë të globalizimit. Kjo epokë, së bashku me lehtësirat në transport dhe
komunikim ka sjellë edhe një rritje të numrit të njerëzve, që kanë jo vetëm dëshirën, por edhe
aftësitë për të jetuar edhe punuar në vende të ndryshëm nga ai i origjinës, apo qëndrimit të tyre.
Migrimi ndërkombëtar, lëvizjet e njerëzve nga një territor sovran në një tjetër kanë luajtur një rol
thelbësor në historinë e njerëzimit. Kështu, popullsi fare të papërfillshme morën përmasa
madhore, ndërkohë që shtete të fuqishëm janë dobësuar, apo forcuar, falë lëvizjeve
ndërkombëtare të njerëzve. Bota do të kishte qenë krejt ndryshe pa modelet historikë të migrimit
ndërkombëtar.
Popullsia shqiptare ka pësuar ndryshime të thella gjatë 12 viteve të fundit për shkak të
procesit të tranzicionit drejt demokratizimit të strukturave politike dhe ekonomike. Ky process u
vu re gjatë periudhës së trazirave politike dhe ekonomike, të cilat nxitën shumë të rinj shqiptarë
të linin vendin. Ky studim përpiqet të analizojë migrimin e popullsisë shqiptare, një fenomen
madhor që ka shoqëruar periudhën e tranzicionit në Shqipëri duke u bazuar në të dhënat e
Regjistrimit të Përgjithshëm të Popullsisë dhe Banesave të 2001. Studimi synon të analizojë
migrimin e brendshëm si edhe migrimi ndërkombëtar. Duke u bazuar në faktin që emigracioni
shqiptar gjatë viteve ‘90 ishte një nga ngjarjet demografike më dramatike që u vërejt në Evropë,
studimi i lëvizjeve të migrimit merr një rëndësi të madhe. Për këtë arsye, përshkrimi i
emigracionit si edhe migrimit të brendshëm në Shqipëri mbi bazën e të dhënave të vrojtimit
paraqet një interes të veçantë. Kapitulli i parë analizon shpërndarjen në hapësirë të migrimit të
brendshëm; Kapitulli i dytë studion karakteristikat sociale dhe ekonomike të migrantëve në
krahasim me ata që nuk migrojnë. Ai gjithashtu përshkruan katër shpërnguljet kryesore të
brendshme. Kapitulli 3 bën vlerësimin e ndikimit të migrimit ndërkombëtar në madhësinë dhe
strukturën e popullsisë shqiptare. Ai, gjithashtu, jep disa informacione mbi ndikimin e migrimit
të brendshëm dhe ndërkombëtar në situatën demografike të rajoneve dhe të prefekturave.
Kapitulli 4 tenton të bëjë lidhjen ndërmjet migrimit dhe zhvillimit ekonomik për të bërë
vlerësimin e ndikimit të migrimit në ekonominë rajonale dhe kombëtare.
Migrimi i brendshëm dhe ai ndërkombëtar në Shqipëri karakterizohet nga disa faza të
ndryshme. Tradicionalisht, Shqipëria është një vend emigracioni. Në shekujt 15-17 si rezultat i
pushtimit të Shqipërise nga perandoria turke, pati një emigracion masiv të shqiptarëve përtej
brigjeve, në Itali. Më vonë, gjatë pjesës së parë të shekullit të 20, u vunë re tri periudha
emigracioni: ndërmjet viteve 1912 dhe 1923, ekonomia bujqësore ishte rrënuar si pasojë e Luftës
së Parë Botërore. Përveç kësaj, mungesa e industrisë dhe shpërdorimi I pasurive natyrore solli si
pasojë faktin që 21 000 familje shqiptare lanë atdheun e tyre. Ndërmjet 1923 dhe 1939,
prapambetja ekonomike dhe pasiguria politike detyroi 110 000 persona të emigrojnë. Dhe së
fundi, gjatë periudhës 1940-1945, afërsisht 19 000 persona kanë emigruar, shumë nga të cilët
ishin kundërshtare politikë të regjimit komunist që erdhi në pushtet (PZHKB, 2000). Me
vendosjen e regjimit komunist, pas luftës së dytë botërore, emigracioni nga Shqipëria ishte i
ndaluar, ndërsa migrimi i brendshëm ishte I kufizuar5.
5 Raporti i Zhvillimit Njerëzor për Shqipërinë - 2000
kopje
16
Faza e parë (1950-1960), karakterizohet nga strategjia komuniste e përshpejtimit të
zhvillimit të një sektori dytësor (industrisë dhe ndërtimit), më shumë se sa të sektorit tercial,
migrimi i brendshëm nga zonat rurale në ato urbane ishte i kontrolluar dhe i orientuar, por jo
totalisht i ndaluar. Faza e dytë (1961-1990) u karakterizua nga një strategji kufizimesh të
migrimit të brendshëm nga zonat rurale në ato urbane, duke provuar, por pa sukses, të
shpërnguljen popullsisë nga zonat rurale në ato urbane. Kjo politikë thelloi shumë vetizolimin
nga bota e jashtme nga njëra anë dhe nga ana tjetër, burimet e investimeve ranë si për shembull
procesi i zhvillimit ekonomik dhe social. Rënia e regjimit komunist, shkaktoi lëvizje të mëdha të
popullsisë. Kjo fazë që filloi në 1991, përkoi më periudhën e tranzicionit dhe u karakterizua nga
mungesa e politikave përsa i përket migrimit të brendshëm dhe atij
Migrim masiv i grave nga zonat rurale drejt Tiranës dhe Durrësit, nëna që i rrisin fëmijët pa
praninë e baballarëve, të cilët janë në emigrim për të fituar bukën e tyre, banesa të reja e të vjetra
të braktisura dhe të pabanuara në masë.
Këto janë disa nga karakteristikat e Shqipërisë që dalin nga censusi i zhvilluar në tetor. Të dhënat
paraprake japin pak statistika, por është e sigurt që emigrimi i lartë është shkaku kryesor i rënies
së lindshmërisë mes shqiptarëve, ndërsa mungesa e tokës dhe mungesa e punëve jobujqësore
brenda vendit janë shkaqet kryesore që i çojnë shqiptarët jashtë vendit.
Ndërsa në pjesën më të madhe të vendit mbeten vetëm pleqtë dhe numri i meshkujve të rinj
kapërcen dukshëm numrin e femrave të reja, në Tiranë dhe Durrës vihet re e kundërta.
Shqiptarët, vlerësohet se kanë ndërtuar 290 mijë banesa gjatë dekadës së fundit, por 33 % e
këtyre banesave janë aktualisht bosh. Në Gjirokastër dhe Vlorë gati gjysma e banesave janë
bosh, por kjo është jo vetëm pasojë e emigrimit, pasi në Vlorë dhe Sarandë, gjatë dekadës së
fundit janë ndërtuar me mijëra apartamente që kanë mbetur pa shitur ose që banohen vetëm gjatë
verës. Ndërkohë, në fshatrat e Gjirokastrës raportohet se vetëm në 46 për qind të banesave ka
njerëz dhe depopullim masiv raportohet edhe në banesat rurale në Vlorë, Tiranë dhe Durrës.
Familja shqiptare, e cila sipas metodologjisë së censusit nënkupton një grup njerëzish që jetojnë
bashkë, është zvogëluar gjatë këtyre dhjetë viteve. Nga 4.2 vetë për familje që kishte në vitin
2001, sot jetojnë 3.8. Edhe kjo rënie i dedikohet gjerësisht emigrimit dhe jo ndonjë fenomeni
bashkëkohor si, fjala vjen, të rinjtë që jetojnë vetëm. Në Gjirokastër jetojnë familjet më të vogla
me 3.4 anëtarë mesatarisht, ndërsa në Kukës jeton familja më e madhe që ka ende 5 anëtarë.6
6 Migrimi ne familjen shqiptare, Islame Drita 22.12.2011
http://www.dritaislame.al/emigrimi-ndryshime-te-medha-ne-familjen-shqiptare/
kopje
17
Zhvillimet e lëvizjeve emigratore
Gjatë periudhës së komunizmit Shqipëria ka qënë shumë e izoluar dhe dukuria e
migracionit pothuajse nuk ka ekzistuar. Emigracioni masiv që karakterizon periudhën post-
komuniste filloi në korrik të vitit 1990, kur mbi 5.000 persona hynë në ambasadat e Italisë,
Gjermanisë dhe Francës për t’u larguar nga vendi. Në fund të vitit 1990, mbi 20.000 shtetas
shqiptarë u larguan nga vendi në rrugë tokësore për në Greqi ku kërkuan azil politik.
Në mars të vitit 1991, një numër i madh shtetasish shqiptarë hynë në portin e Durrësit, më
i madhi në vend. Pasi morën kontrollin e disa anijeve të flotës detare tregëtare, i drejtuan ato për
të zbarkuar në portet e Italisë Jugore. E njëjta situatë u përsërit pak muaj më vonë, në gusht, kur
rreth 18.000 vetë, pasi morën nën kontroll disa anije, zbarkuan në brigjet e Italisë. Emigracioni i
paligjshëm u rrit ndjeshëm gjatë viteve të mëvonshme.Emigracioni pësoi një ulje gjatë viteve
1992-1996. Arsyeja ishte atribut i përmirësimit të stabilitetit politik dhe situatës social-
ekonomike. Në fund të vitit 1996 numri i shtetasve shqiptarë që jetonin jashtë vendit arriti në
350.000 vetë. Fluksi i emigracionit u bë më masiv në vitin 1997, si pasojë e rënies së skemave
piramidale dhe kaosit politik që shoqëroi këtë ngjarje.
Në vitet e fundit ka patur një rënie të vazhdueshme të emigracionit të paligjshëm për
shkak të forcimit të kontrollit kufitar, intensifikimit të luftës kundër trafikimit të qënieve
njerëzore, përmirësimit të kushteve social-ekonomike në Shqipëri dhe stabilitetit politik dhe
rendit.
Emigrantët shqiptarë gjithmonë e më shumë po integrohen në vendet pritëse, me
përjashtim të Greqisë, ku ky proces është shumë i ngadaltë. Vërehet një ulje e ndjeshme e
emigracionit të paligjshëm, megjithatë kjo është shoqëruar nga rritja e emigracionit të rregullt për
në Kanada, SHBA, etj. Si rezultat i integrimit të emigrantëve, emigracioni për qëllime punësimi
është shoqëruar me bashkim familjar, gjë që nuk mund të ndodhte më parë për shkak se njerëzit
emigronin në mënyrë të parregullt. Emigracioni për qëllime punësimi është shoqëruar nga një
numër i madh shtetasish që largohen nga vendi për të studiuar jashtë.
Masat e qeverisë për forcimin e kontrollit të kufijve dhe luftën kundër trafikimit të
qënieve njerëzore kanë sjellë një ulje të emigracionit të parregullt. Gjithashtu ndryshimi I
kushteve sociale, ekonomike dhe politike ka ulur dëshirën për t’u larguar nga vendi në të mirë të
rritjes së kërkesave dhe aspiratave të shqiptarëve të cilët përndryshe do të ishin kontigjent
emigracioni.
Një tjetër dukuri është ulja e rëndësisë së afërsisë gjeografike. Kjo vihet re në faktin se po
shënohet ulje e vazhdueshme e numrit të emigrantëve në vendet fqinje si psh. në Greqi dhe Itali
dhe një rritje e konsiderueshme e emigrantëve në shtete më të largëta si në Mbretërinë e
Bashkuar, SHBA dhe Kanada.
kopje
18
Arsyeja kryesore që ndikon në përzgjedhjen e shtetit për të emigruar është mund ësitë ekonomike
që ofron shteti në fjalë apo mundësia e pajisjes me dokumenta. Si pasojë, një numër gjithnje e
më i madh I shqiptarëve po emigrojnë drejt vendeve si Mbretëria e Bashkuar si edhe në vende ku
mund të emigrojnë ligjërisht, si Kanadaja apo SHBA.
Lëvizjet migratore kanë shkaqe të shumta, qofshin ato ekonomike, politike, demografike,
ndryshime klimaterike etj. Motive të ndryshme mund të vërehen edhe ne rastin e një personi të
vetëm. Për shembull, një azil-kërkues mund të largohet nga vendi i origjinës për shkak të frikës
nga persekutimi edhe për shkak të varfërisë ekstreme. Siç theksohet edhe në “Essentials on
Migration Management”, dallimet midis një emigranti dhe një banori të përhershëm në një vend,
një emigranti ekonomik dhe një azil kërkuesi, një punëtori të huaj dhe një biznesmeni që lëviz
nga një vend në tjetrin, një studenti dhe një profesionisti me kualifikim të lartë, nuk janë shumë
të qarta në ditët tona. Ambiciet dhe motivet individuale për emigrim janë përzier me faktorë dhe
presion të jashtëm. Për sa më sipër, në vende të ndryshme i njëjti fenomen përkufizohet me terma
të ndryshëm. Vete terminologjia migratore është në zhvillim të vazhdueshëm. Për shembull,
termi “trafikim i qenieve njerëzore” deri vonë, përdorej shumë rrallë në debatet për politikat
migratore. Ndërkohë që sot, trafikimi i qenieve njerëzore është në krye të prioriteteve politike të
shteteve kur bëhet fjalë për menaxhimin e migracionit. Edhe në vend, terminologjia migratore
vuan nga e njëjta problematikë. Kjo në radhë të parë për shkak të zhvillimeve të saj relativisht të
vona. Nevoja për një kuadër të plotë legjislativ dhe studime në këtë fushë lindi kryesisht pas
viteve ‘90-të, si rezultat I përmasave që njohu emigrimi i shqiptarëve këtë periudhë. Vihet re
mungesa e termave të mirëfillta shqip si dhe përdorimi i tyre shpesh në mënyrë të gabuar.
Kështu, shumë terma përdoren në vend të njëri tjetrit, si në gjuhën e përditshme, ashtu edhe në
artikuj mediatikë, studime, strategji apo akte ligjore.
Edhe pse numri i emigrantëve shqiptarë në vendet fqinjë vazhdon të mbetet i lartë, ajo që
vihet re kohët e fundit është rritja e emigracionit sezonal në vendet fqinjë si edhe ndryshimi i
raportit midis emigracionit të rregullt dhe të parregullt në favor të emigracionit të rregullt. Së
pari, kjo ndodh si pasojë e lehtësimit të marrjes së dokumentave në vendet pritëse. Së dyti, rritja
e përshtatjes me kërkesat e tregut të punës në vendet pritëse i jep kësaj prirjeje një ndihmë të
madhe. Krijimi i kontakteve si edhe mësimi i gjuhëve të vendeve fqinje ka ndihmuar në mënyrë
të konsiderueshme këtë proces. Së treti, zhvillimi i komunikimit me vendet pritëse ka luajtur një
rol të rëndësishëm. Kjo është shoqëruar edhe me shtimin e pikave të kalimit kufitar, linjave të
trageteve për në Itali, rritjen e numrit të fluturimeve nga dhe për në Shqipëri, si dhe me
përmirësimin e infrastruktures rrugore. Komunikimi me mediat e huaja është shtuar dhe është i
vazhdueshëm në ato vende në të cilët shtetasit kanë qenë emigrantë.
Një mënyrë për të parë ndikimin e migracionit në treguesit demografikë të një vendi është
shqyrtimi i ndryshimeve të popullsisë gjatë viteve. Ka shumë burime që japin informacione të
ndryshme për ndryshimet e popullsisë. Regjistrat e popullsisë janë një nga metodat që përdoren
për identifikimin e flukseve migratore. Ato përdoren për të regjistruar popullsinë me banim në
kopje
19
nivel komunash dhe bashkish. Kufizimi kryesor që vjen nga përdorimi i këtij burimi
informacioni në rastin e Shqipërisë ka të bëjë me besueshmërinë e këtyre lloj të dhënash sepse
sistemi nuk është i kompjuterizuar dhe nuk pasqyron ndryshimet e shpejta të popullsisë që
ndodhin ndërmjet ndryshimeve të raportimit nga niveli i komunës/bashkisë në sistemin qendror.
Burime të tjera informacioni janë të dhënat administrative, regjistrimet e popullsisë dhe
vrojtimet. Për shembull, Instituti Kombëtar i Statistikave i Shqipërisë (INSTAT) kreu
regjistrimin e përgjithshëm të popullsisë në vitin 2001 në Shqipëri dhe të dhënat që dolën nga ky
regjistrim përdoren shpesh si burim informacioni në këtë raport. Kur është fjala për migracionin
e brendshëm, Vrojtimi i Matjes së Standarteve të Jetesës (LSMS) përdoret shpesh për të
vlerësuar përhapjen e kësaj dukurie. Një Vrojtim i kohëve të fundit për Matjen e Standarteve
tëJetesës u krye nga INSTAT në vitin 2005 duke përdorur të dhëna nga tre rajone të Shqipërisë:
veri (qëpërfshin prefekturat Shkodër, Kukës, Dibër); qendër/bregdet (prefekturat Tiranë, Durrës,
Lezhë, Fier, Elbasan) dhe jug (prefekturat Berat, Gjirokastër, Korçë dhe Vlorë). Informacioni që
mblidhet në nivel rajonal është i dobishëm për identifikimin e prirjeve dhe strukturës,
ngjashmërive dhe ndryshimeve brenda dhe ndërmjet rajoneve. Vëzhgimet në familje përdoren
shpesh për të mbledhur informacion mbi praninë dhe ndikimin e migracionit në nivelin e
familjes. Me gjithë kufizimet (identifikimi dhe mundësia e arritjes, subjektiviteti, prirja e
frenimit, mangësia e të dhënave, etj), vrojtimet në nivel familjeje ofrojnë informacion të gjerë që
përshkruan madhësinë e migracionit në shkallë të gjerë dhe të ngushtë.
kopje
20
Migracioni i brendshëm në shqipëri
Gjatë gjysmës së dytë të vitit 1990, Shqipëria përjetoi lëvizje të brendshme të popullsisë që
ndikuan në ndryshimet e përgjithshme demografike të vendit. Në studimin e tyre të vitit 2004,
ata arritën në përfundimin se dy të tretat e kryefamiljarëve jetonin në bashkitë ku kishin lindur
ndërsa 22 përqind e kryefamiljarëve të kampionit raportuan se kishin lëvizur në një bashki tjetër
përpara vitin 1990.
Përqindja e lëvizjes së kryefamiljarëve në një bashki tjetër pas vitit 1990 është më e vogël (12%).
Studime të tjera të grumbulluara për migracionin e brendshëm konsiderojnë migrantë të
brendshëm ata persona që kanë ndryshuar prefekturën e qëndrimit gjatë periudhës 1989-2001.
Migracioni i brendshëm afatgjatë (data e lindjes - 2000) është më i vështirë për t’u shqyrtuar për
shkak të informacionit të pamjaftueshëm, si të dhënat biografike të migrantit.
ata persona që kanë ndryshuar prefekturën e qëndrimit gjatë periudhës 1989-2001. Migracioni i
brendshëm afatgjatë është më i vështirë për t’u shqyrtuar për shkak të informacionit të
pamjaftueshëm, si të dhënat biografike të migrantit. Ky migracion i brendshëm kompleks dhe
shpesh i parregullt dhe kaotik është karakterizuar nga nivelet e ulëta të integrimit ndërmjet
komuniteteve pritëse dhe të ardhurve, çekuilibër në infrastrukturë (ujë, energji elektrike, rrugë)
dhe në sistemin e arsimit dhe të shëndetësisë. 7
Përveç kësaj, nevojitet më shumë studim për të kuptuar më mirë ndikimin e migracionit
të brendshëm në komunitetet e origjinës dhe ndikimet e migracionit të brendshëm mbi sistemet
përbërëse të familjes, veçanërisht në nënsistemet martesore, prindërore dhe vëllazërore.
7 INSTAT, 2004
kopje
21
Pasojat e migracionit
Pasoja me negative e emigracionit eshte se shume emigrante detyrohen te rrijne me vite
te tera derisa te naturalizohen (marrin dokumentat) ne shtetet e huaja ku jetojne, pa pare familjet
e tyre. Familjet tona jane copetuar dhe gjymtuar fizikisht e shpirterisht.
Pasoja e dyte me negative eshte se ne po rritemi ne vende te huaja ashtu te rritur para
kohe sic jemi. Mundesite per te krijuar familjen tende me nje bashkekombes jane shume te pakta.
Vetmia dhe ne ca raste depresioni i bren emigrantet e sidomos ata pa familje e pa miq te vertete.
Nje fenomen i vrojtur shpesh eshte se komunitetet shqiptare nuk jane solidare dhe disa here me
te drejte, sepse shpesh njohja me emigrante te tjere shqiptare nuk te len te ecesh perpara sipas
kerkesave te vendit ne te cilin ndodhesh dhe ka raste qe me shume te krijon probleme se te
permbush nevojat shpirterore qe nje shoqeri e paster te ploteson. Plus, qe xhelozia midis
shqiptareve eshte e tmerrshme. Kush ecen perpara shihet plot smire dhe zili, ne vend qe te
inkurajohet ne udhen qe ka ndermarre. Ne emigracion kane dale shume nivele njerezish dhe kjo e
ben akoma edhe me te veshtire krijimin e miqesive me bashkekombesit e tu jashte.
Per mua pasojat pozitive te emigracionit kane qene shkollimi shume i mire, zgjerimi im
shpirteror, njohja me kulturen amerikane dhe mundia qe me eshte dhene te marr ato gjera
pozitive nga ajo, si shikimin e punes sende dhe jo futjen e hundes ne punet e tjetrit. Pervec
njohjes me kulturen amerikane, nje kulture kaq demokratike me kuptimin e mirefillte te fjales,
me eshte dhene mundesia te njihem me njerez te ndryshem te botes dhe te kuptoj pak nga
kulturat e tyre. Horizonti im eshte zgjeruar se tepermi. Ne te njejten kohe une kam arritur te
reflektoj nje imazh te paster e bukur te Shqiperise tek te huajt, per te cilin jam krenare. Secili nga
ne eshte ambasador i vendit te vet atje jashte ku ndodhet dhe cdo veper e jona ndikon ne
opinionin qe nje i huaj krijon per te gjithe shqiptaret te teresi.
Mbi te gjitha ato cka thashe me lart, une kam arritur ta shoh nga larg e me qarte kulturen
shqiptare dhe zhvillimet e fundit politike e ekonomike qe prej 1998. Me zemer te plagosur kam
pare ne distance vendin tone duke u perpelitur pas facades se bojosur te komunisteve. Me vjen t'i
tund e shkund te gjithe ata qe jetojne atje dhe pretendojne se si jeta ne Shqiperi nuk ka, ata femije
biznesmenash te korruptuar e komunistash se lindur, qe jane te verber kundrejt vuajtjeve te
popullit perreth dhe mendojne vetem per qejfet dhe veten e tyre. Po te kisha qene atje nuk do te
kisha ditur ta beja kete lloj ndryshimi dhe krahasimi sepse nuk do ta njihja lirine, demokracine
dhe tregun e vertete kapitalist. Mendoj qe shume te rinj te gjenerates sime te cilet po shkollohen
neper Perendim jane te te njejtit mendim me mua. Vete fakti qe shume te rinjve shqiptare po u
hapen syte dhe mendja jashte shtetit perben te vetmin ngushellim dhe shprese per Shqiperine. Ky
eshte aspekti me pozitiv i emigracionit, siguria se nje dite bijte e shqipes do te kthehen per te
shpetuar dhe rindertuar nje shoqeri shqiptare demokratike e te pakorruptuar.
kopje
22
Migrimi sjell përfitime në një bilanc kosto-përfitime, vetëm nëse menaxhohet si duhet në
të mirë të individit, familjes, por edhe të shoqërive të vendit të origjinës dhe atij pritës.
Nëse do të lidhim si duhet migrimin me zhvillimin atëhere do ta bëjmë këtë dukuri të
vyer për ne. Sidoqoftë, ky proces ka edhe anën tjetër të medaljes. Ja përse ngjall jo vetëm debate
të ndezura, por edhe ndan shkollat e mendimit. P.sh. migrimi mund t’i privojë vendet e origjinës
nga aftësitë më të mira dhe talentet dhe mendjet e shkëlqyera, siç mund të ndikojë në
copëtimet/shpërbërjet e familjes; jo rrallë migrimi shfrytëzohet për qëllime kontrabandimi dhe
trafikimi të qenieve njerëzore për të shkuar deri tek shfrytëzimi i flukseve migratore nga
organizata kriminale dhe terroriste. Asnjëhere nuk është e tepërt të pohohet dhe ripohohet se
shumë prej problemeve mund të zgjidhen, përmes angazhimit, debatit, si brenda vendit duke
përfshirë të gjithë aktorët kyç, ashtu edhe përmes një bashkëpunimi ndërkombëtar. Kjo do të
shpinte në një njohje dhe të kuptuar më të mirë të përfitimive dhe volive të pamata që ofron
migrimi.
Ish-Sekretari i Përgjithshëm i Asamblesë së Kombeve të Bashkuara, Kofi Anan shprehej:
“asnjë prej nesh muk i zgjidh i vetëm problemet e migrimit, por ama secili prej nesh mban në
dorë një copëz të zgjidhjes së rebusit. Ka ardhur koha që t’i sjellim bashkë”. Jo gjithmonë
përvojat migratore kanë qenë pozitive: migrantët e të dy gjinive gjithnjë dhe më shumë po i
ekspozohen shfrytëzimit dhe abuzimit nga ana e kontrabandistëve të qenieve njerëzore; të tjerë,
si rezultat i rritjes së tensioneve sociale, fetare dhe kulturore në disa shoqëri e shohin veten të
përfshirë dhe përballë mureve të diskriminimit, ksenofobisë dhe racizmit.
Politikat e migrimit ndërkombëtar nuk ekzistojnë si të izoluara, të gjitha kanë pasoja
globale. Kostot dhe përfitimet e migrimit nuk ndahen në mënyrë të barabartë, mes vendeve, por
edhe as mes grupeve sociale.
Në politikat tona zë vend parësor bashkëpunimi dhe bashkërendimi ndërkombëtar.
Tashmë ne kemi përqafuar filozofinë se politikat migratore nuk duyhet të konsiderojnë vetëm
aspekte ekonomike, por duke iu mbajtur shkollës së mendimit se emigrimi prodhon pasoja
sociale, kulturore, madje edhe politike nuk është më, vetëm diçka mes të qenurit i pasur, apo i
varfër, por modelon vetë shoqëritë ku duam të jetojmë.
kopje
23
Faktoret qe ndikuan ne levizjet emigratore
Një objektiv tjetër i studimit ishte identifikimi i arsyeve për largimin nga Shqipëria
(faktorëve shtytës). Faktori më i rëndësishëm që ka nxitur emigracionin të vendit ka qenë faktori
ekonomik, ku 67% u përgjigjën se vështirësitë ekonomike (p.sh. varfëria, problemet ekonomike,
papunësia) ishin arsyeja e parë për largimin. Faktorë të tjerë me rëndësi ishin kushtet e këqija të
jetesës në vend , ribashkimi me pjestarët e tjerë të familjes dhe mundësia për jetesë më të mirë në
Evropën Perëndimore dhe në vendet e tjera . Këto gjetje pasqyrojnë rezultatet që dolën nga
shqyrtimi i literaturës.
Faktori ekonomik: Shqiptarët largohen kryesisht për arsye ekonomike siç janë mungesa
e mundësive të punësimit, kushtet e vështira të jetesës, veçanërisht në disa zona ku mungojnë
kushtet elementare si energjia elektrike, uji dhe strehimi. Nivelet e larta të papunësisë,
veçanërisht si pasojë e reformave në ekonominë shqiptare menjëherë pas rënies së komunizmit,
kanë qenë faktori kryesor për flukset masive të emigracionit pas viteve ‘90 e këtej.
Tabela 1.1 Faktoret Shtytes Per Largimin Nga Vendi
Mungesa e mundësive të punësimit në Shqipëri, e gërshetuar me kërkesat e tregut të
punës në vendet pritëse për krah të lirë pune në fusha si ndërtimi, bujqësia, turizmi, etj.,
kopje
24
është një faktor i madh nxitës për emigracionin e personave të pakualifikuar. Nga ana
tjeter, shumë shqiptarë të kualifikuar me diplomë universitare kanë emigruar si rezultat i
mungesës së mundësive të përshtatshme të punësimit në Shqipëri dhe janë punësuar
jashtë vendit në pozicione larg kualifikimit të tyre.
Siguria publike: Shqipëria është përballur me flukse masive emigratore si pasojë e
nivelit të ulët të sigurisë publike apo trazirave në vend. Një numër i madh i personave të
kualifikuar me kushte të mira ekonomike janë larguar nga vendi për një të ardhme më të sigurt
për veten dhe familjen e tyre. Kjo dukuri ka ndodhur veçanërisht pas trazirave të vitit 1997 që u
shoqëruan me një valë tjetër të eksodit masiv.
Institucionet e dobëta çojnë në mungesën e besimit te qytetarët për përmirësimin e
situatës në ve nd ku korrupsioni dhe krimi i organizuar paralizojnë funksionimin normal të
institucioneve shtetërore. Institucionet e dobëta dhe vështirësitë në zbatimin e ligjit gjithashtu
ndikojnë në përpjekjet dhe perspektivat e emigrantëve për t’u kthyer dhe vendosur në vend,
veçanërisht kur ata hasin vështirësi në ndërtimin e aktiviteteve private apo në marrëdhënie me
administratën publike.
Ndër faktorët nxitës që përmenden gjerësisht në studime të ndryshme janë:
rritja e ulët ekonomike e kombinuar me një pabarazi të dukshme në shpërndarje të
të ardhurave
mbipopullimi;
niveli i lartë i papunësisë
presioni i madh lidhur me pronësinë mbi tokën apo kushtet e ambientit urban
konfliktet e armatosura apo spastrimet etnike
abuzimet me të drejtat e njeriut, diskriminimi dhe trajtimi çnjerëzor dhe degradues
persekutimi apo frika nga persekutimi për shkak të racës, shtetësisë, bindjes politike,
fesë apo përkatësisë në një grup social
katastrofat natyrore dhe degradimi ekologjik
keqqeverisja
Ndër faktorët tërheqës përmenden:
siguria dhe zhvillimi ekonomik në vendin e destinacionit
mundësitë e punësimit
mundësia për legalizim të dokumentacionit
mundësitë e integrimit
distancat me vendin e destinacionit dhe ekzistenca e rrjeteve migratore
kopje
25
Ndër shkaqet e lëvizjeve migratore të viteve të fundit renditen pagat më të larta, mbështetja
financiare e familjes, kushte më të mira pune, kushte më të mira jetese, kushte më të mira
arsimimi për vete apo për pjesëtarët e tjerë të familjes, si edhe në periudha të caktuara për shkak
të nivelit të sigurisë dhe rendit në vend. Ndërsa përzgjedhja e vendit të destinacionit ka të bëjë
me faktorë si: lehtësia për të gjetur punë, afërsia gjeografike, lehtësia e hyrjes në vendin pritës, të
afërm që jetojnë në vendet ku ata emigrojnë, njohja me mundësitë për arsimim dhe përmirësimi i
aftësive profesionale, mundësia për të punuar në profesionin e tyre dhe paga më të mira ne
krahasim me vende të tjera. 8
8 Profili i Migracionit, Republika e Shqipërisë, fq 22, botuar nga IOM, 2007, referuar Bankës Botërore (2003),
Vlerësimi I Varfërisë në Shqipëri.
kopje
26
KAPITULLI I DYTË
NDIKIMET E LEVIZJEVE MIGRATORE
Emigracioni dhe demografia
Pas disa dekadash rritjeje të qëndrueshme, numri i përgjithshëm i popullsisë shqiptare
është ulur me 113 mijë banorë në periudhën ndërmjet dy regjistrimeve të fundit në 1989 dhe
2001. Faktori kryesor për këtë rënie ka qenë emigracioni, i cili i ka kaluar të 600.000 vetët pas
vitit 1995 dhe ka bërë që për vite me radhë popullsia të ketë pësuar rënie. Ulja e vazhdueshme e
lindshmërisë pas viteve 60 ka qënë faktori i dytë që ka ndikuar në ritmet e ulëta të popullsisë me
një shkallë lindjesh prej 2.31 fëmijë për një grua në 2001, tre herë më pak se 40 vjet më parë kur
ky nivel ishte 6.85 fëmijë për një grua. Ndryshimet në përbërjen e grupmoshave së popullsisë në
Shqipëri pasqyrojnë ndikimin e emigracionit. Grupmoshat 20-40 vjeç përbëjnë numrin më të
madh të emigrantëve, gjë që ka ndikuar si në ndryshimet në strukturen e grupmoshave të
popullsisë ashtu edhe në nivelin e lindshmërisë. Si rrjedhojë numri i popullsisë deri në 20 vjeç
është zvogëluar për shkak të lindshmërisë së ulët dhe popullsia 40 vjeç e lart është rritur për
shkak të emigracionit.
Ndryshimet në shpërndarjet rajonale të dendësisë së popullsisë vijnë si rrjedhojë jo vetëm
e lëvizjes së brendshme, por edhe e emigracionit. Dendësia e popullsisë në zonat jugore të
Shqipërisë që ndodhen më pranë kufirit me Greqinë është ulur shumë. Në fakt, banorët që
shpërngulen nga zonat veriore migrojnë kryesisht brenda vendit, ndërkaq banorët nga zonat
jugore synojnë më shumë vendet e huaja.
kopje
27
Ndikimi i emigracionit në ekonominë e vendit
Emigracioni ka një ndikim parësor në ekonominë e vendit si rezultat i dërgesave të
emigrantëve. Dërgesat e emigrantëve përbëjnë një nga shtyllat kryesore të ekonomisë shqiptare
duke siguruar një hyrje të vazhdueshme të valutave të huaja në vend si edhe duke konsoliduar
bazën për kursime dhe investime. Mbështetur në të dhënat zyrtare kontributi i dërgesave të
emigrantëve, për një periudhë 10 vjeçare është vlerësuar rreth 15% e Produktit të Brendshëm
Bruto. Gjithashtu kontributi i këtyre dërgesave në bilancin tregëtar, për një periudhe 10 vjeçare,
vlerësohet te jetë rreth 58.8 %.
kopje
28
Ndikimet e emigracionit në tregun e punës
Emigracioni ka një ndikim të madh në zhvillimin profesional të shtetasve shqiptarë. Nga
njëra anë, punësimi i emigrantëve shqiptarë në ekonomitë e zhvilluara të vendeve pritëse i ka
pajisur ata me një kulturë të përgjithshme të menaxhimit të punës, të etikës në punë, njohuri për
sektorë të rinj të ekonomisë, me njohuri mbi teknikën dhe teknologjinë e fundit. E parë në këtë
këndvështrim, kthimi i tyre do të shoqërohej me transferimin e aftësive të sipërpërmendura.
Eshtë gjithashtu fakt se shumë emigrantë nuk punojnë në pozicione për të cilat ata kanë studiuar
apo janë trainuar dhe kjo është arsyeja që lehtësimi dhe nxitja e njohjes së diplomave dhe
kualifikimeve shqiptare jashtë vendit është një problem shqetësues. Mundësitë për të emigruar
ulin nivelin e papunësisë dhe si pasojë zbusin vështirësitë social-ekonomike që do të shfaqeshin
nëse nuk do të ekzistonte mundësia për të kërkuar punë jashtë vendit.
Një tjetër çështje që duhet të merret në konsideratë kur përqendrohemi tek burimet
njerëzore të shqiptarëve jashtë vendit është specializimi profesional që ata mendojnë të ndjekin.
Në Greqi pjesa më e madhe e emigrantëve shqiptarë janë punësuar në industrinë e ndërtimit dhe
një pjesë tjetër në bujqësi dhe hoteleri. Po ashtu në Itali emigrantët kryesisht janë të punësuar në
ndërtim, turizëm dhe industrinë e lehtë. Specializimi I emigrantëve në fusha të veçanta ka një
ndikim të madh në nivelin aktual të dërgesave të emigrantëve dhe efekti i kthimit të tyre në
ekonominë kombëtare varet pikërisht nga specializimi i tyre profesional. Kjo në njëfarë mënyre
shpjegon investimet masive në sektorin e ndërtimit dhe turizmit.
Një numër jo i vogël emigrantësh janë punësuar në bujqësi, në një kohë që prodhimi
bujqësor në vend ka rënë dhe Shqipëria është bërë një importuese e rëndësishme në rajon për
produkte bujqësore.
kopje
29
Ndikimi i emigracionit në politikën e brendshme
Dukuria e emigracionit mund të ndikojë në nivelin e pjesëmarrjes së emigrantëve në
zhvillimet politike në vend. Ata nuk mund të marrin pjesë në votime edhe pse ata përbëjnë një
numër të madh të zgjedhësve pasi nuk mund të votojnë në konsullatat Shqiptare jashtë vendit dhe
duhet të udhëtojnë për në Shqipëri posaçërisht për këtë qëllim. Kjo ndikon në rezultatin e
zgjedhjeve dhe mosangazhimin e tyre politik në tërësi. Emigracioni si dukuri ndikon në
stabilitetin ekonomik të vendit duke tentuar të mbajë në nivele të ulëta papunësinë në vend dhe të
zbusë pakënaqësinë që vjen si rezultat I kushteve të vështira social-ekonomike. Kufizimi i
mundësive për të emigruar mund të çojë në rritjen e presionit nga shtetasit të cilët dëshirojnë të
emigrojnë.
Emigracioni ka një ndikim të madh edhe në formimin e kulturës politike. Jetesa jashtë
vendit ndikon në formimin politik të emigrantëve dhe të afërmve të tyre në Shqipëri dhe në
mendimin e tyre se sa kujdeset qeveria për emigrantët. Pjesa më e madhe e emigrantëve
shqiptarë jetojnë dhe punojnë në vende me sisteme të demokracisë liberale duke i dhënë mundësi
atyre të familjarizohen dhe të shprehen në atë sistem. Formimi I ndryshëm politik i emigranteve
që kthehen në vend do të ndikojë pozitivisht ndaj dukurive të tilla si klientelizmi, interest vetjake
dhe korrupsioni duke përshpejtuar dhe duke siguruar qëndrueshmëri për vazhdimin e procesit të
demokratizimit në vend.
Emigracioni ndikon edhe në mundësinë dhe dëshirën e shtetasve shqiptarë për të udhëtuar
lirisht jashtë vendit. Vështirësitë aktua le janë trashëgimi e një të kaluare jo të largët. Izolimi i
Shqipërisë në të kaluarën, ka lënë gjurmë në mentalitetin e njerëzve të cilët bëjnë një lidhje të
drejtpërdrejtë ndërmjet një qeverisje të mirë dhe liberalizimit të mundësive për të udhëtuar jasht
ë vendit. Liberalizimi i regjimit të vizave konsiderohet si nivel më i ulët izolimi dhe si shkëputje
nga e kaluara komuniste duke u parë kështu si detyrë e qeverisë për të lejuar apo lehtësuar
mundësitë për të udhëtuar jashtë vendit.
Qëllimi final i dikujt që është kthyer nga migracioni është të kërkojë punë. Migrantët e kthyer
nuk duhet të barazohen me personat e tjerë të papunë, pavarësisht vlerës së statusit të tyre: të
dyja kategoritë janë të papunë por gjithsesi, periudha përpara papunësisë është thellësisht e
ndryshme ndërmjet këtyre grupeve. Si rrjedhojë, Zyrat Rajonale të Punësimit dhe strukturat e
tjera duhet të hartojnë dhe të përdorin masa të ndryshme për mbledhjen e të dhënave nga
punëkërkuesit e ardhshëm që janë kthyer rishtazi. Për shembull mund të përdoren formularë të
plotësuar nga vetë personat për të marrë elementë që shpesh nuk shfaqen në format standarte të
mbledhjes së informacionit: niveli arsimor, numri i gjuhëve të huaja, aftësitë e marra gjatë
migracionit jashtë vendit, mundësitë për trajnim dhe kualifikom profesional të marra jashtë
kopje
30
vendit, nevojat për trajnim, synimet për punësim, etj. Formularët dhe dokumentacioni tjetër
duhet të bëhet i mundur në formë elektronike në mënyrë që informacioni të mund të shkëmbehet
lehtësisht ndërmjet zyrave dhe punëdhënësve të mundshëm.
kopje
31
KAPITULLI TRETE
EMIGRACIONI DHE ZHVILLIMI I SHQIPËRISË
Përfitimet nga shqiptarët që jetojnë jashtë vendit
Imazhi i Shqipërisë dhe i popullit shqiptar jashtë vendit shpesh mbart efekte negative të
cilat nuk ndihmojnë në pasqyrimin e ndryshimeve të mëdha që po ndodhin në vend, që në pjesën
më të madhe janë pozitive dhe po çojnë drejt përmirësimit të cilësisë së jetës në një vend që ka
dalë nga një periudhë izolimi 50 vjecar. Emigrantët shqiptarë, veçanërisht ata që gjenden në
Greqi dhe Itali, ku është përqëndruar edhe pjesa më e madhe e tyre, kanë qenë në qendër të një
klime jofavorizuese, e cila në shumë raste është shfaqur në formën e diskriminimit dhe
ksenofobisë.
Një propagandë antishqiptare është ndërmarrë dhe vazhdon të ndërmerret nga media në
vendet pritëse të emigrantëve shqiptarë.
Për të mbetur në një vlerësim objektiv dhe të ekuilibruar, është e rëndësishme të përcaktohen
arsyet që kanë kontribuar në krijimin e këtij imazhi. Një nga arsyet është përbërja shoqërore e një
kategorie emigrantësh e cila karakterizohet nga individë me nivel të ulët kulturor dhe arsimor.
Kjo gjë ka ndikuar negativisht në integrimin ekonomik dhe kulturor dhe në nivelin e lartë të
kriminalitetit brenda emigracionit shqiptar. Një tjetër factor është shprehja e ksenofobisë në
debatet politike dhe elektorale mbi migracionin në vendet pritëse, e cila ka një ndikim të madh
në opinionin publik. Duke gjykuar nga të dhënat e shtypit, mund të theksohet se emigracioni
shqiptar paraqitet si një element shqetësues për shoqërinë e vendit pritës. Kjo gjë ndikon në
perceptimin e gabuar se i gjithë komuniteti i emigrantëve shqiptarë është i përfshirë në aktivitete
kriminale, kur në fakt kjo është e vërtetë vetëm për një pjesë të vogel të këtij komuniteti. Gjatë
viteve të fundit imazhi i emigrantëve shqiptarë ka filluar të përmirësohet disi si rezultat i
kontributeve pozitive të disa emigrantëve të suksesshëm, si nxënës apo studente të cilët kanë
rezultate shumë të mira në shkollat ku studiojnë.
Megjithë angazhimin e Ministrisë së Punëve të Jashtme për të bërë disa përpjekje për të
përmirësuar imazhin e Shqipërisë jashtë vendit, janë ndërmarrë vetëm disa nisma private për ta
realizuar këtë.
Kështu, në Maj të vitit 2003, me mbështetjen e Presidentit të Republikës së Shqipërisë dhe të
Ambasadorit të Shqipërisë në Austri është hapur në Vjenë Instituti Shqiptar për Kulturën, me
kontributet financiare të emigrantëve shqiptarë në Austri.
Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara po zbaton një projekt të quajtur “Imazhi I
Shqipërisë” në bashkëpunim të ngushtë me Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Ministrinë e
Integrimit Evropian. Qëllimi i këtij projekti është përmirësimi i cilësisë dhe sasisë së
kopje
32
informacionit që është i disponueshëm për Shqipërinë dhe bashkëpunimi me partnerë qeveritarë,
median dhe qeverisjen vendore për të rritur aftësitë në krijimin e një imazhi më pozitiv të vendit
dhe të popullit. Ky program synon krijimin e kapaciteteve në Ministrinë e Punëve të Jashtme për
të prodhuar të dhëna në kohë dhe të sakta mbi Shqipërinë dhe përdorimin e tyre nga një publik i
gjerë.
kopje
33
Orientimi i dërgesave të emigrantëve drejt investimeve në biznes
Rëndësia e dërgesave të emigrantëve Dërgesat e emigrantëve përbëjnë mekanizmin
kryesor të uljes së varfërisë në Shqipëri dhe rritjen e të ardhurave në familje në veçanti.
Ato jo vetëm sigurojnë një mbështetje të rëndësishme ekonomike për familjet e emigrantëve,
por edhe për stabilitetin shoqëror dhe ekonomik të vendit. Modeli i përdorur I dërgesave të
emigrantëve në Shqipëri tregon se ato janë përdorur kryesisht për të plotësuar nevojat ditore
(ushqim, veshje, etj); së dyti, për të përmirësuar cilësinë e jetesës (paisje elektronike, mobilim
shtëpish etj); së treti, për zgjerimin dhe ndërtimin e shtëpive të reja. Po ashtu, një pjesë e vogël e
dërgesave të emigrantëve përdoren për të ruajtur traditën, (martesat) etj, dhe mbahen në banka
apo në shtëpi. Vetëm në disa raste dërgesat e emigrantëve përdoren për të blerë prona të
patundshme në sektorët e shërbimeve, bujqësisë, etj. 9
Grafiku 2.1 Gatishmeria per investimet e migranteve shqiptare sipas aktiviteteve te tyre
ekonomike
Sipas një analize të fluksit të dërgesave të emigrantëve, rezulton një rritje e
konsiderueshme me kalimin e viteve. Dërgesat e emigrantëve luajnë një rol të madh në
financimin e pjesshëm të defiçitit të lartë tregtar, por ato nuk mund të konsiderohen si një faktor i
përhershëm, pasi është e vështirë të parashikohen flukset e dërgesave të emigrantëve në periudhë
afat-mesme. 10
9 Vëzhgim mbi dërgesat e emigrantëve në monedhë të huaj, Janar 2003
10 Banka e Shqipërisë dhe Ministria e Financave
kopje
34
Siç u theksua edhe në pjesën e studimit që bën shqyrtimin e literaturës, dërgesat në para të
emigrantëve janë një element jetik i migracionit ndërkombëtar shqiptar. Nëpërmjet elementit të
vrojtimit, studimi synon të analizojë edhe përmasën e dërgesave në para të emigrantëve tek
personat e përzgjedhur për vrojtimin. të intervistuar pohuan se dërgonin para në shtëpi kur
jetonin jashtë vendit. Kur u pyetën për shpeshtësinë e këtyre dërgesave 39% e të intervistuarve
thanë se dërgonin para një herë në gjashtë muaj ndërsa 25% e të intervistuarve thanë se dërgonin
rrallë. Të intervistuar të tjerë thanë se dërgonin para në shtëpi një herë në muaj dhe një herë në
tre muaj . Këto gjetje tregojnë se më shumë se gjysma e migrantëve dërgojnë para në familjet e
tyre të origjinës dhe kjo ndihmë ka ndikim domethënës për mirëqenien e marrësve të këtyre
dërgesave si edhe për shoqërinë në tërësi.
Tabela3.1: __Dergesat e emigrateve per periudhen 1992 -2003
Rëndësia e dërgesave të emigrantëve për ekonominë shqiptare, mund të kuptohet me
kontributin e tyre në PBB-në e vendit, i cili mendohet të jetë në masën 1/6. Rëndësia e tyre mund
të matet kur krahasohen dërgesat e emigrantëve me Investimet e Huaja Direkte. Në periudhën
1993-2003, Investimet e Huaja Direkte në ekonominë shqiptare u vlerësuan të jenë 1082.1
milion dollarë, ndërkohë që vlera e akumuluar e dërgesave të emigrantëve ishte 5144.9 milion
dollarë. Kështu, dërgesat e emigrantëve kanë qenë më të konsiderueshme se ndihma e huaj që
Shqipëria ka marrë çdo vit nga institucionet ndërkombëtare .
.
Dërgesat e emigrantëve luajnë rol të rëndësishëm në stabilitetin makroekonomik të vendit
duke financuar importet, ndikojnë në vlerën e monedhës lokale dhe në zhvillimin e shpejtë të
ndërtimit dhe sektorëve të shërbimit. Si rrjedhojë dërgesat e emigrantëve kanë qënë faktori
kopje
35
kryesor në përcaktimin e një prej karakteristikave të tranzicionit shqiptar, dmth konsumi i
brendshëm është më i madh se prodhimi kombëtar. Në ketë këndvështrim, krahasuar me
ekonomitë e tjera në tranzicion të vendeve të Europës lindore dhe qëndrore, Shqipëria është i
vetmi vend i ngjashëm me Gjermaninë lindore. Karakteristikat kryesore të dërgesave të
emigrantëve dhe kanalizimi i transfertave Nuk mund të bëhet një vlerësim i saktë i fluksit të
dërgesave të emigrantëve pasi ato transferohen jashtë sistemit bankar. Transferimi i dërgesave të
emigrantëve në Shqipëri bëhet i mundur nëpërmjet dy kanaleve, ato formale dhe informale. Sipas
tabelës së mëposhtme, rrugët informale vazhdojnë të jenë mënyra kryesore e transferimit të
dërgesave të emigrantëve në Shqipëri. Sipas vlerësimeve të Bankës së Shqipërisë, rreth 61 % e
volumit të dërgesave të emigrantëve për vitin 2001 u transferuan nëpërmjet këtyre kanaleve. Kjo
kryesisht bëhet nga vetë emigrantët apo nga rrethi i gjerë i të afërmëve dhe miqve. 11
Rrugët e transferimit të dërgesave të emigrantëve në Shqipëri varen nga një numër
faktorësh, si statusi i punëtorëve shqiptarë në vendin pritës, migracioni afatshkurtër apo aftgjatë,
zhvillimi dhe efektiviteti i sistemit bankar në Shqipëri, besimi i emigrantëve ne sistemin bankar i
cili u thye ndjeshëm nga kolapsi I skemave piramidale në vitin 1997, niveli i informacionit të
migrantëve apo të afërmve të tyre për sistemin bankar, kosto e lartë e transfertave për sasi të
vogla të parave, ekzistenca dhe efektiviteti i rrugëve joformale, mungesa e dëshirës e migrantëve
për të treguar sasitë e parave të transferuara në Shqipëri. Kjo e fundit mund të jetë si rezultat i
mosbesimit të shtetasve tek autoritetet/bankat vendase. Dërgesat e emigrantëve të transferuara në
rrugë informale mbartin risk. Një pjesë e emigrantëve përdorin korrierë apo shërbime të tjera të
transferimit të parave duke paguar një komision. Ky element vazhdon të jetë I rëndësishëm, por
praktikisht i pamundur të studjohet në mënyrë të saktë.
11
Banka e Shqipërisë, 2003
kopje
36
Vlerësimi dhe perspektiva e politikave aktuale
Momentalisht nuk ka ndonjë politikë të veçantë për përmirësimin e imazhit të emigrantëve
shqiptarë në vendet pritëse. Për të mundësuar këtë gjë shteti duhet të mbështetet në përvojën e
përmendur më lart. Si pasojë e mjeteve të kufizuara financiare në dispozicion për këtë qëllim, kjo
pjesë e strategjisë duhet të përqendrohet kryesisht tek Greqia dhe Italia, ku jetojnë pjesa më e
madhe e emigrantëve. Këtyre komuniteteve mund tu bëhet thirje për të kontribuar financiarisht
dhe në rrugë të tjera. Edhe pse instituti i parë i kulturës shqiptare u hap në Vjenë, ku numri i
emigrantëve shqiptare është shumë i vogël, ky komunitet tregoi vitalitetin dhe gatishmërinë për
të bashkëpunuar në projekte të tilla.
Ka ardhur koha të bëhet realitet ideja e Presidentit të Republikës e shprehur në fjalimin e tij
përpara trupit diplomatik në 27 gusht 2003, gjatë të cilit ai tha se “edhe në këtë drejtim qeveria
duhet të mendojë e të punojë më shumë për gjetjen e fondeve të nevojshme dhe për hapjen e
institucioneve të tilla, fillimisht në ato vende ku ka komunitet të madh shqiptar”. Sipas rendit të
përparësive Greqia dhe Italia janë dy vendet kryesore të cilëve duhet tu kushtohet vëmendje.
Vetë numri shumë i madh I emigrantëve shqiptarë në këto dy vende mund të bëjë të mundur
sigurimin e fondeve të nevojshme nga vetë emigrantët.
Për të shqyrtuar nëse pagesa nën dorë për dikë për të migruar ka ndikuar rezultatet e
migracionit, u analizuan përqindjet e atyre që pohuan se kishin paguar në lidhje me statusin në
vendet e destinacionit.
Marrëveshje kulturore dypalëshe apo duhet të lidhen të paktën me Greqinë dhe Italinë dhe
duhet të merren masa për zbatimin e atyre ezksistuese me qëllim rritjen e shkëmbimeve kulturore
duke nxjerrë në pah aspekte të përbashkëta të trashëgimisë së vendeve pritëse dhe vendeve të
origjinës të emigrantëve. Një mënyrë tjetër për përmirësimin e imazhit të shqiptarëve jashtë
vendit është edhe vënia në dukje e rasteve të suksesshme, në qendër të të cilëve janë emigrantët
shqiptarë si arritja e rezultateve të larta në shkollë e nxenësve dhe studentëve shqiptarë (bëhet e
ditur se shpesh studentët shqiptarë kanë rezultate të larta); sipërmarrës të cilët drejtojnë kompani,
sportistë, studiues shkencorë apo artistë.
Për ti identifikuar ata së pari duhet të nisë një fushatë njohjeje për dhënien e titullit
“Ambasadori i Shqipërisë”, i cili ekziston dhe I është dhënë disa personaliteteve nga Presidenti i
Republikës. Së dyti, është e nevojshme gjetja e burimeve financiare për fushatën mediatike për
promovimin e emigrantëve të suksesshëm brenda dhe jashtë kufijve. Dukuria e emigracionit
shqiptar gjatë viteve nëntëdhjetë përgjithësisht njihet, por fatkeqësisht shpesh është prezantuar
keq nga mediat në opinionin publik duke pasqyruar vetëm efektet negative, siç është
kriminaliteti. Në përgjithësi theksi është vënë tek pasojat negative për vendet pritëse dhe
përfitimet nuk përmenden e madje injorohen. Aktualisht, kontributi i emigrantëve në vendet
pritëse dhe në veçanti në ekonominë e tyre është mjaft I madh. Nuk mund të lëmë pa përmendur
faktin se disa prej tyre po shfrytëzohen nga njerëzit e atij vendi.
kopje
37
Qeveria duhet ti vërë detyrë Televizionit Shqiptar të përgatisë një dokumentar mbi
emigracionin shqiptar për të nënvizuar kompleksitetin e asaj dukurie dhe të gjitha pasojat e saj
pozitive dhe negative për Shqipërinë si edhe për vendet pritëse, në veçanti për Greqinë dhe
Italinë. Duhet të kërkohet bashkëpunimi i televizioneve greke dhe italiane për të lehtësuar
mbledhjen e informacionit në vendet pritëse dhe mundësisht për të financuar projektin. Ndërkohë
që ky dokumentar duhet të bazohet në informacionin përkatës, një komitet kërkuesish i përbërë
nga specialistë të migracionit dhe përfaqësues të shoqatave të emigrantëve shqiptarë duhet të
krijohet për të mbështetur gazetarët të cilët janë të ngarkuar me përgatitjen e tij. Për të patur një
numër sa më të madh shikuesish, ky dokumentar do të përkthehet në greqisht, italisht dhe
anglisht. Së fundi, duhen përmendur përpjekjet që janë bërë deri tani për trajtimin e migracionit
dhe në veçanti për të luftuar krimin e organizuar që lidhet me të nëpërmjet trafikimit dhe
kontrabandës me të dhëna konkrete dhe të kuptueshme që duhet të qarkullohen jashtë vendit.
Miratimi i Strategjisë Kombëtare për Migracionin gjithashtu do të sigurojë një mundësi të mirë
për të shpjeguar bashkëpunimin gjatë viteve të fundit me Greqinë dhe Italinë në këtë kuadër dhe
progresin e bërë nga Shqipëria në Procesin e Stabilizim Asocimit drejt integrimit të saj
nëEvropë.
kopje
38
Shqipëria pamje e përgjithshme
Shqipëria është një vend me të ardhura mesatare që, përgjatë dy dekadave të fundit, ka bërë
përpjekje të mëdha në vendosjen e një demokracie të besueshme shumëpartiake dhe nje
ekonomie tregu. Pas kalimit nga Shoqata Ndërkombëtare për Zhvillim tek Banka
Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim në vitin 2008, përgjithësisht Shqipëria ka qenë e aftë
të ruajë ritme pozitive rritjeje dhe qendrueshmëri financiare, pavarësisht krizës së vazhdueshme
ekonomike.
Gjatë dekadës së fundit Shqipëria ka qenë një prej ekonomive me rritjen më të shpejtë në
Evropë, duke gëzuar norma reale rritjeje vjetore prej 6%, shoqëruar nga reduktimi i shpejtë i
varfërisë. Ndërmjet viteve 2002 dhe 2008, varfëria në vend u përgjysmua dhe varfëria ekstreme
tashmë prek më pak se 2% të popullsisë.
Megjithëse Shqipëria e ka përballuar mirë ndikimin e krizës financiare globale, ritmet e
rritjes mbi 3% gjatë vitit 2011 u moderuan në 2012-ën, duke reflektuar në këtë mënyrë situatën e
përkeqësuar në Eurozonë dhe si situatën e vështirë të sektorit energjetik. Për herë të parë qysh
prej krizës së vitit 2009, gjatë tremujorit të parë të vitit 2012 rritja e PBB-së ishte negative. Rritja
rifilloi gjatë tremujorit të dytë, por pritshmëritë për gjysmën e dytë të vitit mbeten të ulëta.
Tregu i punës në Shqipëri i është nënshtruar zhvendosjeve të mëdha gjatë dekadës së
fundit, duke kontribuar në rritjet e produktivitetit. Punësimi formal jobujqësor në sektorin privat
është dyfishuar në periudhën ndërmjet 1999-2011, i nxitur në një masë të madhe nga investimet e
huaja. Emigrimi dhe urbanizimi kanë sjellë zhvendosje strukturore nga sektori i bujqësisë drejt
industrisë dhe shërbimeve, duke i lejuar ekonomisë të fillojë ofrimin e një sërë shërbimesh, duke
filluar me sektorin bankar e deri tek telekomunikacioni dhe turizmi.
Pavarësisht kësaj zhvendosjeje, bujqësia mbetet një prej sektorëve më të mëdhenj dhe të
rëndësishën në Shqipëri. Ajo është burim kryesor punësimi dhe të ardhurash - veçanërisht në
zonat rurale të vendit - dhe kontribuon me një vlerë prej rreth 20% në PBB, ndërkohë që përbën
gjysmën e punësimit të përgjithshëm. Megjithatë, sektori i bujqësisë i Shqipërisë vijon të
përballet me një sërë sfidash, duke përfshirë këtu përmasat e vogla të fermave dhe copëzimin e
tokës, infrastrukturën e dobët, kufizimet e tregut, aksesin i kufizuar tek kreditë dhe grantet si
edhe institucione të papërshtatshme rurale.
Me vështrimin tek e ardhmja, Shqipëria është fokusuar tek mbështetja e rimëkëmbjes dhe rritjes
ekonomike në një mjedis të jashtëm të vështirë, duke zgjeruar dhe mbështetur përfitimet sociale
të vendit dhe duke reduktuar ndërkaq cënueshmërinë nga ndryshimi i klimës- veçanërisht përmes
përmirësimit të menaxhimit të burimeve ujore. Sfidat kyçe për përparimin e Shqipërisë
përfshijnë: rifillimin e konsolidimit fiskal dhe përmirësimin e menaxhimit të shpenzimeve
kopje
39
publike, reforma rregullatore dhe institucionale, zvogëlimin e mangësive infrastrukturore dhe
përmirësimin e efikasitetit të sistemeve të mbrojtjes sociale dhe shërbimeve kyçe shëndetësore.
Banka Botërore dhe Korporata Ndërkombëtare e Financave vijojnë të ndihmojnë në zvogëlimin e
mangësive infrastrukturore në mënyrë të qendrueshme fiskale, më specifikisht duke rritur
investimet private dhe nxitur partneritetin privat-publik. Përmirësimi i efikasitetit të sistemeve të
mbrojtjes sociale dhe shërbimeve shëndetësore në mënyrë që rritja ekonomike të bëhet
përfshirëse për të gjithë, vijon të jetë prioritet në një periudhë kur perspektiva ekonomike është
më e dobët. 12
12
Shqipëria Pamje e përgjithshme, tetor 2012 http://www.worldbank.org/sq/country/albania/overview
kopje
40
KAPITULLI I KATËRT
POLITIKAT DHE PROGRAMET NE KUADER TE LEVIZJEVE
MIGRATORE
Shteti si subjekt i së drejtës migratore: autoriteti dhe përgjegjësia
E drejta për të lëvizur është një e drejtë themelore e individit e njohur dhe pranuar në
shumë instrumenta ndërkombëtarë si dhe legjislacioni i brendshëm i shumë shteteve. 13
Megjithatë, e drejta për të lëvizur lirisht gjendet përballë autoritetit të shteteve për të pranuar apo
lejuar lëvizjen. Kjo e thënë në kuptimin që, shtetet kanë si detyrimin për të menaxhuar apo
lehtësuar lëvizjen, ashtu edhe autoritetin për të rregulluar çështjet migratore Brenda territorit. Në
fakt, tradicionalisht pushteti i shteteve për çështjet migratore është gati absolut; me kufizime
modeste në kuadrin e së drejtës ndërkombëtare .
Gradualisht, për shkak të zhvillimeve galopante të fenomenit migrator, shtetet kanë
filluar ta zgjerojnë gamën e të drejtave të migrantëve duke kapërcyer shpesh edhe standartet e
parashikuara në të drejtën ndërkombëtare. Dy janë parimet themelore që gjithmonë e më shumë
po kufizojnë autoritetin e shtetit në trajtimin e çështjeve migratore: parimi i mos diskriminimit
dhe ai i mos kthimit, të cilët janë tashmë pjesë e së drejtës zakonore ndërkombëtare. Këto dy
parime, janë trajtuar gjerësisht në vijim, në kapitullin e së drejtës migratore ndërkombëtare.
Shtetet kanë përgjegjësinë për sigurimin e shëndetit, sigurisë dhe mirëqenies ekonomike të
popullsisë së tyre, e cila në një masë të madhe përbëhet nga shtetasit. Për pasojë, politikat e tyre
migratore marrin në konsideratë interesat publike me qëllim sigurimin e të mirave për qytetarët e
tyre si: shëndetin, sigurinë, mirëqënien ekonomike. Në këtë kuadër, shtetet kanë autoritetin final
për të vendosur kriteret mbi personat që lejohen të hyjnë dhe ata që mund të qëndrojnë, në
përputhje me interesat kombëtare si edhe në përmbushje të kërkesave të traktateve për të drejtat e
njeriut. Në vijim do të trajtojmë në vija të përgjithshme autoritetin e shtetit për çështjet
migratore në tre dimensione: për çështjet e hyrjes dhe qëndrimit; i largimit dhe dëbimit dhe
dhënies dhe heqjes së shtetësisë. Tradicionalisht, shtetet kanë tentuar të reduktojnë pranimin
hyrjen e të huajve duke forcuar kriteret për dhënien e vizës apo lejimin e hyrjes, në përputhje me
interest kombëtare dhe presionin e brendshëm ndaj fuqisë punëtore të huaj. Kjo tendencë vihet re
sidomos në periudha të rënies së ekonomisë, tregut të punës etj.
Shtetet kanë përgjegjësi jo vetëm ndaj individit por edhe ndaj shteteve të tjera për të pranuar
shtetasit e tyre. Detyrimi i një shteti për të pranuar shtetasit e vet kur kjo i kërkohet nga një shtet
13 P.sh. neni 38 i Kushtetutës Shqiptare deklaron se: .
1. Kushdo ka të drejtë të zgjedhë vendbanimin si dhe të lëvizë lirisht në çdo pjesë të territorit të shtetit.
2. Askush nuk mund të pengohet të dalë lirisht jashtë shtetit.
kopje
41
tjetër është më i hershëm se sa detyrimi i shteteve për të respektuar lirinë e lëvizjes parashikuar
nga Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut. Përgjegjësia për të pranuar kthimin e shtetasve
qëndron edhe në rastin kur personi reziston dhe nuk pranon të kthehet në atdhe, përveç rasteve
kur ekziston frika nga përndjekja ose persekutimi në vendin e shtetësisë gjë që do ta detyronte
shtetin pritës të respektonte parimin e moskthimit. Shtetet e tranzitit (të dallueshme nga shtetet
ku individi ka qëndruar për një periudhë relativisht të gjatë në mënyrë të vazhdueshme)
tradicionalisht nuk kanë qenë të detyruar të pranojnë të huajt që kanë kaluar tranzit.
Autoriteti shtetëror, gjendet përballë normave ndërkombëtare edhe për sa i përket aspekteve
procedurale që shoqërojnë procesin e largimit, të cilat janë më rigoroze se ato mbi pranimin.
Sidoqoftë, edhe këto kufizime janë modeste pasi i lënë diskrecion të gjerë shteteve në këtë
drejtim. Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike në nenin 13 të saj parashikon
se:
“ Një i huaj që jeton në mënyrë të rregullt në një territor, mund të dëbohet që prej aty
vetëm në përputhje me ligjin dhe përveç rasteve kur interesat e larta të sigurisë publike e
kërkojnë ndryshe, do t’i jepet mundësia të parashtrojë argumentat kundër dëbimit si edhe akses
për ta çuar çështjen përpara një autoriteti, një personi apo grupi personash të caktuar
posaçërisht për këtë punë nga autoriteti kompetent.”
Garancia procedurale aplikohet vetëm në rastet kur personat janë me qëndrim të ligjshëm në
territor dhe nuk mbulon hyrjet klandestine apo personat që janë në kufi dhe aplikojnë për pranim.
Mbrojtja proçeduriale në bazë të nenit 13, edhe pse e rëndësishme, është shumë modeste
krahasuar me nenin 14 të KNDCP që rregullon garancitë procedural gjatë një procesi gjyqësor
penal. 14
Shtetet nuk kanë detyrim për t’i dhënë shtetësinë, madje edhe brezit të dytë apo të tretë të
të huajve të lindur në territorin e tij. Por, në fakt ka një tendencë gjithmonë e në rritje në
praktikën e shteteve drejt adoptimit të rregullave që e bëjnë më të lehtë për brezin e dytë apo të
tretë të fitojë shtetësinë e shtetit të rezidencës, për shkak të interesit të shtetit pritës për të nxitur
integrimin e të huajve me qëndrim afatgjatë. Shtetet kanë autoritet të plotë për të pranuar apo jo
dyshtetësinë, edhe pse një tendencë drejt pranimit ka qenë më e dukshme në 30 vitet e fundit.
Një numër gjithmonë e më I madh shtetesh, duke përfshirë dhe ata që kanë qënë oponentë të
fuqishëm të dyshtetësisë, tashmë po shkojnë drejt pranimit dhe në shumë raste të inkurajimit të
dyshtetësisë për shtetasit e tyre që kanë jetuar gjatë në shtete të tjera.
14
Neni 14 i referohet garancive procedurale që kanë të bëjnë me barazinë përpara gjykatës, të drejtën për të pasur
një gjykim të drejte dhe të ndershëm etj.
kopje
42
Siguria kombëtare dhe të drejtat e migrantit
Siguria kombëtare përbën shqetësimin primar të shteteve, në politikat e tyre për pranimin
e të huajve. Shpesh, siguria kombëtare interpretohet në mënyrë të zgjeruar, duke përfshirë edhe
sigurinë ekonomike, identitetin kulturor e fetar, sigurinë e mjedisit, krahas rendit publik, social e
politik, apo mbrojtjes kundër krimit të organizuar dhe terrorizimit. Çështjet e sigurisë, shpesh
janë përdorur si alibi për të kufizuar apo pezulluar të drejtat e migrantëve. Me zgjerimin e
veprimtarisë se krimit të organizuar dhe terrorizmit, është shtuar doza e dyshimit ndaj
migrantëve, të cilët shpesh konsiderohen si ‘armiq’ potencialë.
Në këto kushte, respektimi i të drejtave të migrantit kundrejt sigurisë kombëtare mund të
jetë i suksesshëm vetëm në rast se standartet dhe garancitë ndërkombëtare trupëzohen në
legjislacionin e brendshëm. Ky është një parakusht për zbatimin efektiv të politikave migratore
dhe administrimin e migracionit. Çdo kufizim i të drejtave të migrantëve duhet të parashikohet
nga legjislacioni I brendshëm. Arrestimi apo ndalimi i një personi në bazë të një akti
administrativ duhet të lejohet vetëm në rast se lejohet nga legjislacioni i brendshëm, p.sh të jete e
qarte se ekziston një ligj që e konsideron arrestimin të lejueshëm. Legjislacioni duhet të
përmbajë dispozita të qarta për procedurat që duhet të ndiqen për arrestimin dhe ndalimin si p.sh.
parimi i ligjshmërisë do të shkelet në rast se dikush arrestohet apo ndalohet mbi baza jo të qarta
në legjislacionin e brendshëm. Me miratimin/adoptimin e instrumentave të të drejtave të njeriut,
ne çdo vend duhet të ngrihet një strukturë e pavarur për të monitoruar zbatimin e ligjeve dhe të
kërkojë dëmshpërblim apo rivendosjen ne vend të se drejtës së dhunuar. Strukturat monitoruese
të pavarura janë shumë të rëndësishme pasi sigurojnë që qeveritë do të mbajnë përgjegjësi për
veprimet e tyre, dhe se çdo shkelje e së drejtës do të shpallet publikisht. Në këtë mënyrë, krijohet
një mundësi më shumë për të detyruar strukturat shtetërore të respektojnë normat e nxjerra prej
vete atyre, në të kundërt do të mbajnë përgjegjësi.
Përveç strukturave monitoruese, në çdo shtet duhet të ekzistojë e drejta e informimit dhe
transparenca. Një qeveri e hapur, objekt i investigimit do të jetë përgjegjshme për veprimet e
veta dhe përgjegjëse për shkeljet. Nga ana tjetër, informimi dhe transparenca krijojnë mundësi
për trajnimin e publikut me të drejtat dhe detyrimet e tyre, gjë që potencialisht ndihmon në
respektimin e legjislacionit dhe në rast shkeljeje nuk e vendos subjektin përballë procedurave
arbitrare, por i paralajmëruar me kohë për pasojat e veprimeve të tij, ai do të mbajë përgjegjësinë
përkatëse. Në rast shkeljeje, reagimi nga organet shtetërore duhet të jetë proporcional, në
përputhje dhe në raport të drejtë me shkeljen. Në bazë të parimit të proporcionalitetit, kur ndaj
qytetarit merren masa të cilat mund të dhunojnë të drejtat e njeriut, këto masa duhet të rishikohen
në baza të rregullta nga struktura të pavarura shtetërore. Masat përjashtimore duhet të ngelen
përjashtimore dhe vetëm në rast se janë të domosdoshme për shkak të situatës, p.sh. në periudha
emergjencash apo në kohë lufte. Nga ana tjetër, në bazë të parimit të proporcionalitetit, masat
duhet të jenë specifike dhe të mirëpërcaktuara dhe jo të përgjithshme dhe arbitrare.
kopje
43
Çështjet migratore historikisht janë trajtuar në nivelin kombëtar, duke bërë që
legjislacioni migrator të jetë kryesisht i brendshëm. Me zgjerimin e lëvizjeve migratore, u pa se
ishte i pamundur rregullimi i këtij fenomeni vetëm me kuadrin legjislativ vendas në një kohë kur
nevoja për bashkëpunim dhe veprime të përbashkëta bëhej më emergjente. Kjo çoi në hartimin
dhe miratimin e akteve ndërkombëtare migratore. E drejta migratore ndërkombëtare, në themel të
saj ka përgjegjësinë ndërkombëtare të shteteve, gjë që kufizon autoritetin tradicional të tyre për
sa i përket çështjeve migratore, në bazë të një parimi themelor dhe të pranuar gjerësisht se e
drejta ndërkombëtare qëndron mbi të drejtën kombëtare. Shtetet duhet të japin një justifikim të
pranueshëm për dallimet e parashikuara në aktet ligjore apo në praktikë. Pavarësisht nga klauzola
anti-diskriminim, dallimet midis shtetasve, migrantëve afatshkurtër, migrantëve afatgjatë,
migrantëve të rregullt dhe të parregullt, të cilat pranohen gjerësisht nga komuniteti i shteteve, për
sa kohë që nuk prekin thelbin e të drejtave të njeriut dhe kanë një bazë racionale si justifikim për
çështjen, janë të pranueshme. Shpesh dallimet në trajtimin e të huajve (në tërësi apo një kategorie
të posaçme) janë rezultat i traditës historike apo lidhjeve kulturore, apo në bazë të detyrimeve të
një shteti ndaj një tjetri.
kopje
44
Prezantimi i politikave aktuale
Plani i veprimit i lëvizjes së lirë ka parashikuar dispozita në lidhje me kthimin, e cila
lidhet kryesisht me zbatimin e ripranimit. Ky veprim thekson nevojën për trainimin e policisë
mbi çështjet e ripranimit ndërkohë që përqendrohet te të drejtat e njeriut sipas një afati të caktuar
dhe aktorëve përgjegjës. Baza ligjore e angazhimit për ofrimin e ndihmës për të kthyerit është në
ligjin për “Emigrimi i Shtetasve Shqiptare për Motive Punësimi”.
Sipas nenit 13 “Shteti nxit kthimin vullnetar të emigrantëve në atdhe dhe riintegrimin e
tyre në jetën ekonomike dhe sociale të vendit, nëpërmjet krijimit të lehtësive ligjore, financiare
dhe fiskale dhe të zbatimit të programeve të zhvillimit të biznesit, punësimit dhe të formimit
profesional”. Ministria e Punës dhe Çështjeve Sociale është institucioni përgjegjës për kujdesin
dhe mbrojtjen sociale të të kthyerve. Ligji mbi funksionet konsullore (neni 4, paragrafi 3)
gjithashtu siguron asistencë financiare për qytetarët shqiptarë për t’u kthyer në Shqipëri në raste
të veçanta pas aprovimit të Ministrisë së Punëve të Jashtme.
Strategjia kombëtare për zhvillimin social-Ekonomik nuk përmban ndonjë referencë për
emigrantët e kthyer dhe pak i referohet ligjit per funksionet konsullore, ndërkohë që në kuadrin e
strategjisë kombëtare mbi punësimin dhe formimin profesional del nevoja për t’u dhënë mundësi
për trainim profesional emigrantëve të kthyer për të përballuar problemet ekonomike dhe sociale.
Masa të tilla janë thelbësore lidhur me njohjen e nevojave për të trajtuar shkaqet bazë të
migracionit.
Është përcaktuar që ndërmjetësimi në rrugë private për punësim do të kryhet vetëm nga
Agjensitë Private të Punësimit . Në kohën që shkruajmë, ekzistojnë afërsisht pesë agjensi private
punësimi të liçensuara. Ato veprojnë kryesisht në Tiranë. Për të mbrojtur punëkërkuesit nga
abuzimi, Inspektorati Shtetëror i Punës kontrollon punën e agjensive me anën e inspektimeve.
Sipas nenit 8 të ligjit për emigracionin e shtetasve shqiptarë për qëllime punësimi,
“Qeveria shqiptare ndihmon dhe lehtëson integrimin e emigrantëve në vendet pritëse, duke
zbatuar të drejtat dhe detyrimet që lindin nga konventat ndërkombëtare në të cilat Republika e
Shqipërisë është shtet palë”. Neni 12 shton që “Qeveria shqiptare kujdeset gjithashtu për shtetasit
dhe familjet e tyre që jetojnë dhe punojnë në vendet pritëse por ende s’e kanë marrë statusin e
emigrantit”. Neni 15 e angazhon qeverinë për të krijuar rregullore të përshtatshme lidhur me
sigurimet shoqërore, duke thënë që “Sigurimet shoqërore për emigrantët shqiptarë afatgjatë dhe
afatshkurtër rregullohen sipas legjislacionit shqiptar dhe atij të vendit pritës për sigurimet
shoqërore, me marrëveshjet dypalëshe në këtë fushë dhe me konventat ndërkombëtare për
sigurimet shoqërore në të cilat Republika e Shqipërisë është shtet palë.
kopje
45
Qeveria Shqiptare ka parashikuar shumë nga këto masa në programet e Ministrive
përkatëse, në mënyrë të veçantë në programin e Ministrisë se Punës, Çështjeve Sociale dhe
Shanseve të Barabarta, Ministrinë e Punëve të Jashtme si dhe atë të Brendshme. Për koordinimin
dhe monitorimin e zbatimit të strategjisë është caktuar Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe
Shanseve të Barabarta. Për të lehtësuar dhe përmirësuar procesin e koordinimit dhe monitorimit
të zbatimit të Strategjisë Kombëtare për Migracionin,
Organizata Ndërkombëtare për Migracionin (IOM), në kuadër të projektit “Mbështetje
për zbatimin e Strategjisë Kombëtare për Migracionin në Shqipëri”, financuar nga Komisioni
Evropian në kuadër të programit CARDS 2004 dhe nga Qeveria Italiane, ka parashikuar
mbështetjen për krijimin dhe vënien në funksionim të një sistemi koordinimi dhe monitorimi.
Sistemi do të përmbajë një sërë instrumentesh monitorimi dhe mekanizmash raportimi ndërmjet
institucioneve përgjegjëse për zbatimin e masave të parashikuara në Strategji dhe në Planin
Kombëtar të Veprimit për Migracionin . 15
Kompetencat e Ministrisë së Brendshme në lidhje me migracionin ushtrohen kryesisht
nga Departamenti për Kufirin dhe Migracionin. Kompetencat e Ministrisë së Brendshme në këtë
fushë përfshijnë kontrollin kufitar, masat kundër trafiqeve të paligjshme, çështjet që kanë të
bëjnë me hyrjen, qëndrimin dhe largimin e të huajve etj. Ministria e Brendshme ka rol të
rëndësishëm në nënshkrimin dhe zbatimin e marrëveshjeve të ripranimit.
15 Gjatë kohës që po hartohej ky manaual, struktura e sistemit, e mundësuar nga IOM, ishte në pritje të shqyrtimit
nga Komiteti Ndërministror për Migracionin dhe miratimin përfundimtar nga Këshilli i Ministrave.
kopje
46
Zhvillimi i politikave të bashkimit evropian
BE është angazhuar në një politikë që synon mbrojtjen e të drejtave të emigrantëve në
përgjithësi. Ajo synon pikë së pari t’u sigurojë shtetasve të vendeve të treta me qëndrim të
ligjshëm në vendet e Bashkimit Evropian të drejta të barabarta me ato të shtetasve të BE siç është
pranuar nga përfundimet e takimit të Tamperes në tetor 1999. Mbi këtë bazë janë miratuar disa
direktiva që rregullojnë njëkohësisht edhe pranimin në BE dhe të drejtat e njerëzve të pranuar.
Synimi i dytë i politikës është të mbrojë të drejtat e shtetasve të vendeve të treta nëpërmjet
parimit të trajtimit të barabartë. Janë miratuar edhe dy instrumenta ligjorë: direktiva e 29
qershorit 2000 në zbatim të parimit të trajtimit të barabartë ndërmjet personave pavarësisht nga
origjina racore dhe etnike dhe direktiva e nëntorit 2000 që përcakton një kuadër të përgjithshëm
për trajtimin e barabartë në punësim dhe profesion. Së treti, zhvillime të kohëve të fundit në
mënyrë të veçantë nevoja për të luftuar episodet shqetësuese të intolerancës, ksenofobisë dhe
shfrytëzimit, synojnë përfshirjen e integrimit të shtetasve të vendeve të treta në politikën e
imigracionit. Një komunikatë për imigracionin, integrimin dhe punësimin është miratuar nga
Komisioni Evropian në 3 qershor 2003 (COM(2003)336) dhe është pasuar nga raporti i pare
vjetor për migracionin dhe integrimin në 16 korrik 2004 (COM(2004)508). Ndërmjet shteteve
anëtare është krijuar një rrjet pikash kontakti për integrimin . Një nga shqetësimet kryesore në
këtë fushë të re është aftësia gjuhësore e emigrantëve, në mënyrë të veçantë e të sapoardhurve.
Një nga faktorët, ndoshta më i rëndësishmi, që ka ndikuar pozitivisht në pozicionin e
emigrantëve shqiptarë, ka qenë pajisja me dokumenta të rregullta e kryer nga vendet pritëse, në
mënyrë të veçantë nga Italia dhe Greqia. Këto masa vazhdojnë ende. Për sa i përket Greqisë, që
nga janari 2004 emigrantët mund të marrin leje mekohëzgjatje dy vjet dhe jo më një vit. Një
periudhë prej dhjetë vjetësh qëndrim në Greqi mund të çojë në lëshimin e një lejeje pa kufizim
kohor. Lejet dy vjeçare të qëndrimit do të kushtojnë rreth 300 Euro për person, ndërsa lejet e
pakufizuara do të kushtojnë rreth 800 Euro për person.
E drejta migratore e Bashkimit Evropian (BE) është relativisht e re por ka ecur me hapa
galopante për t’ju përgjigjur zhvillimeve të migracionit në Evropë. Politikat e Bashkimit
Evropian (BE) në tërësinë e tyre synojnë forcimin e Bashkimit Evropian si një zonë e lirisë,
sigurisë dhe drejtësisë.
Integrimi evropian i ka themelet tek vlerat e përbashkëta. Që nga origjina, BE-ja ka vënë theksin
në promovimin e lirisë, të drejtave të njeriut, institucioneve demokratike dhe sundimin e së
drejtës. Këto vlera janë të domosdoshme për të siguruar paqen dhe prosperitetin e BE-së dhe
trajtohen si parakusht për të gjitha përpjekjet që do të ndërmerren në kuadër të zgjerimit të
Bashkimit Evropian.
Integrimi i shtetasve të vendeve të treta konsiderohet si një nga faktorët kryesorë në përfitimin e
benefiteve maksimale nga migracioni. BE-ja po e trajton me rëndësi prioritare integrimin e
shtetasve të vendeve të treta, duke synuar krijimin e një kuadri të përbashkët për integrimin.
kopje
47
Një nga aspektet më të rëndësishme të menaxhimit të migracionit është politika dhe praktika
lidhur me pranimin e të huajve. Pranimi për periudha afatshkurtra, turizëm ose vizita rregullohet
nga kushtet e përgjithshme të hyrjes, paraqitur si me sipër. Ky seksion do të përqendrohet në tre
motivet e pranimit, për të cilat parashikohen kushte të qarta në bazë të një kuadri ligjor specifik:
pranimi për punësim, vetë-punësim dhe qëllime studimi dhe kërkimi shkencor. Të gjitha këto
raste janë të lidhura me qëndrimin relativisht të gjatë në territorin e shtetit pritës dhe mund të
ndikojnë në sfera të ndryshme të politikave publike të tij si p.sh në tregun e punës, sistemin e
sigurimeve shoqërore, arsimin etj.
Tipari specifik i migracionit për qëllime studimi apo trajnimi profesional është se ai
është i përkohshëm dhe nuk varet nga gjendja e tregut të punës në vendin pritës. Ai
konsiderohet si një formë përfitimi reciprok për migrantët, të cilët përfitojnë në mënyrë
të drejtpërdrejtë prej tij, për vendin e tyre të origjinës dhe për vendin pritës, ndërkohë
që ndihmon edhe në përmirësimin e afrimit reciprok ndërmjet kulturave. Pranimi i
shtetasve nga vendet e treta për qëllime studimi apo trajnimi është parë tradicionalisht
në mënyrë të favorshme, veçanërisht për sa u përket studimit në arsimin e lartë.
kopje
48
Ndihma sociale
Në përpjekje për t’i akorduar refugjatëve një trajtim njerëzor dhe dinjitoz, konventa
parashikon një sërë masash që duhet të marrin shtetet lidhur me mirëqenien e tyre. Në mënyrë të
veçantë, Konventa kërkon nga shtetet të miratojnë në legjislacionet e tyre dispozita që i trajtojnë
të huajt njësoj me shtetasit në lidhje me kufizimet ushqimore, ne rast se në një shtet gjendet në
situatë racionimi për produkte të caktuara, arsimin fillor, ndihmën publike, legjislacionin e punës
dhe sigurimet shoqërore. Ndërkohë, për çështjet e strehimit dhe arsimit të mesëm dhe të lartë,
refugjatët, në bazë të Konventës kanë të drejtë për trajtim jo më pak të favorshëm se ai që i
akordohet të huajve në përgjithësi.
Shqipëria ka ratifikuar Kartën Sociale Evropiane (të rishikuar)19, që kërkon që shtetet
palë të krijojnë një sistem sigurimesh shoqërore dhe të ndërmarrin hapa për lidhjen e
marrëveshjeve dypalëshe/shumëpalëshe për të siguruar të drejtat që lidhen me mbrojtjen sociale.
Ky trajtim gjendet edhe në ligjin për emigracionin të cituar më lart. Qeveria shqiptare po përpiqet
për krjimin e agjensive për kontributet e sigurimit vullnetar të emigrantëve në vendet pritëse.
Emigrantët shqiptarë kanë të drejtën të jenë të siguruar në Shqipëri në skemën e sigurimit
vullnetar. Për të nxitur sigurimin vullnetar, Qeveria shqiptare ka prodhuar fletëpalosje me
informacion mbi skemën e sigurimit vullnetar për t’ua shpërndarë migrantëve me anën e
ambasadave shqiptare në Greqi dhe Itali. Aktualisht 70% e personave të regjistruar në skemën e
kontributeve vullnetare janë emigrantë.
Shqipëria ka ratifikuar shumë marrëveshje në fushën e mbrojtjes sociale për të siguruar të
drejtën e sigurimeve, si marrëveshje me Bullgarinë, Rumaninë dhe Turqinë. Përfundimi I
marrëveshjeve me vendet fqinjë, si edhe me ato vende që kanë numër të madh emigrantësh
shqiptarë, është vlerësuar si përparësi. Në këtë kuadër Protokolli I Bashkëpunimit në nivel teknik
ndërmjet Institutit Italian për Mbrojtjen Sociale dhe Institutit Shqiptar të Sigurimeve Shoqërore.
Ky protokoll bashkëpunimi është lidhuredhe me Greqinë.
Sipas programit të qeverisë, disa nga prioritetet e qeverise në fushën e migracionit janë
menaxhimi i flukseve migratore, rritja e përkujdesit ndaj emigrantëve dhe familjeve të tyre, si
dhe krijimi i lehtësirave për të emigruar në rrugë ligjshme përkrah përpjekjeve për të luftuar
emigracionin e paligjshem. Duke patur parasysh gjendjen ekonomike dhe atë të punësimit në
vend, qeveria e konsideron si përparësi kanalizimin e dërgesave të emigrantëve në zhvillimin
ekonomik. Qeveria shqiptare është treguar e vëmendshme për efektet e dërgesave të emigrantëve
në tregun e punës. Eshtë kjo arsyeja që ajo është e angazhuar në nxitjen e punësimit sezonal si
alternativë e emigracionit të përhershëm për qëllime punësimi dhe në nxitjen e kthimit të
emigrantëve të kualifikuar. Duke qënë e interesuar për kushtet e jetesës së shtetasve shqiptarë
jashtë vendit, qeveria është e angazhuar për të ndihmuar në integrimin social, kulturor dhe
ekonomik të tyre në vendet pritëse duke e gërshetuar këtë me ruajtjen dhe zhvillimin e
trashëgimisë kulturore shqiptare.
kopje
49
Strategjia Kombëtare e Luftës Kundër Trafikimit të Qënieve Njerëzore ishte hapi i parë i
qëndrueshëm i ndërmarrë nga Shqipëria, pas përpjekjeve të saj ad hoc për t’i dhënë fund
dukurisë së trafikimit të qenieve njerëzore. Strategjia e miratuar në dhjetor të vitit 2001,
ndër të tjera kishte si objektiv parandalimin e trafikimit të qënieve njerëzore dhe mbrojtjen dhe
dhënien e ndihmës për viktimat e trafikimit me synim riintegrimin e tyre në shoqëri. Kjo strategji
është zbatuar gjatë periudhës 2001-2004. Monitorimi i strategjisë i është ngarkuar Ministrit të
Shtetit për Koordinim pranë Kryeministrit i cili duhet të raportojë çdo tre muaj në Komitetin
Kundër Trafikimit të Qënieve Njerëzore.
Disa nga masat e parashikuara nga kjo strategji janë: identifikimi i arsyeve që bëjnë të mundur
trafikimin, ndërgjegjësimi dhe edukimi i publikut në lidhje me trafikimin e qënieve njerëzore dhe
përmirësimi i kushteve social-ekonomike, krijimi i shërbimeve për mbrojtjen e viktimave dhe
riintegrimin e tyre, trainimi i strukturave të përfshira në luftën kundër trafikimit, krijimi I
strukturave të specializuara për të luftuar trafikimin e qënieve njerëzore dhe sigurimi pajisjeve të
nevojshme teknike për strukturat/njësitë e përfshira në luftën kundër trafikimit .
Angazhimi i Qeverisë Shqiptare për t’i dhënë fund krimit ndër-kufitar, migracionit të
paligjshëm, kontrabandës, trafikimit në përgjithësi dhe trafikimit të qënieve njerëzore në veçanti,
nëpërmjet forcimit të kontrollit kufitar, pasqyrohet për herë të parë në një dokument të
konsoliduar në Strategjinë e kontrollit dhe menaxhimit të integruar të kufijve. Qeveria shqiptare
e konsideron menaxhimin e kufirit jo vetëm si një detyrim ndaj shtetasve të saj, por gjithashtu si
një çështje që ka ndikim të drejtpërdrejtë në marrëdhëniet e Shqipërisë me vendet e tjera.
Strategjia e menaxhimit të integruar është parashikuar të zbatohet gjatë periudhës 2003-2006. Në
këtë kuadër do të ndërmerret një studim mbi trafiqet që zhvillohen ndërmjet kufijve shtetërorë,
mbledhjen e të dhënave mbi trafiqet, përmirësimin e kontrollit kufitar me anë të prezantimit të
metodave dhe teknikave të reja për zbulimin e kalimeve të paligjshme të kufirit, masat e
efektshme kundër terrorizmit dhe krimit të organizuar, si edhe forcimin e bashkëpunimit
ndërmjet institucioneve përkatëse në Shqipëri dhe rajon. Monitorimi i kësaj strategjie i është
ngarkuar Zëvendësministrit të Rendit Publik, i cili do t’i raportojë Ministrit të Rendit Publik të
paktën një herë në 6 muaj mbi ecurinë e zbatimit të strategjisë.
Plani i masave për përmirësimin e lëvizjes së lirë të njerëzve është një tjetër dokument i
qeverisë shqiptare. Plani i masave thekson se përmirësimi i lëvizjes së lirë të njerëzve mund të
arrihet vetëm nëse do të parashikohen masa të efektshme që parandalojnë migracionin e
paligjshëm të shtetasve shqiptarë jashtë vendit dhe migracionin e paligjshëm të shtetasve të
vendeve të tjera që e përdorin Shqipërinë si vend tranzit për në BE. Kuptimi i “lëvizjes së lirë”
ka nevojë për t’u shpjeguar: ajo nuk mund të merret në kuptimin që ka në të drejtën Evropiane 7
pasi një e drejtë e tillë në parim mund t’I garantohet shtetasit të një vendi pas pranimit të tij në
BE.
kopje
50
E drejta komunitare mbi qëndrimin përbëhet si nga akte që rregullojnë dokumentacionin dhe
çështjet procedurale të cilat përfshijnë lejet e qëndrimit dhe informacionin që ato duhet të
përmbajnë, edhe nga aktet që rregullojnë çështjet substanciale si p.sh. statusin, të drejtat dhe
detyrimet e rezidentëve, dhe në veçanti rezidentët afatgjatë. Nisur nga nevoja për harmonizimin e
formatit të lejeve të qëndrimit dhe elementëve të sigurisë së tyre, me qëllim që të jenë të
përshtatshme për përdorim nga të gjithë shtetet anëtare në kuadrin e një politike të harmonizuar
të migracionit është prezantuar një format uniform dhe janë adoptuar standarte të përbashkëta për
plotësimin e tij. Nga ana tjetër, BE konsideron në interes të të gjithë aktoreve të përfshirë,
integrimin e shtetasve të vendeve të treta në Shtetet anëtare. Në këtë aspekt, janë marre masa
legjislative për lehtësimin e procesit të integrimit. Në vijim janë trajtuar si procedurat uniforme
lidhur me lejet e qëndrimit, edhe masat e marra ne procesin e integrimit të migrantëve. Personat
me qëndrim të përhershëm do të gëzojnë mbrojtje më të gjerë se shtetasit e tjerë të vendeve të
treta kur bëhet fjalë për dëbimin. Sjelljet mbi të cilat bazohen vendimet e dëbimit duhet të
përbëjnë një kërcënim faktik dhe serioz për rendin publik apo sigurinë kombëtare dhe do të kenë
ndikim mbi një interes themelor të shoqërisë. Këto vendime nuk duhet të bazohen për arsye
ekonomike. Autoritetet që marrin vendimin e dëbimit duhet të mbajnë në konsideratë dhe disa
faktorë individualë si: kohëzgjatja e qëndrimit, mosha e personit, pasojat e dëbimit për personin
dhe familjen e tij, lidhjet me vendin e qëndrimit apo mungesa e lidhjeve me vendin e origjinës.
kohëzgjatja e qëndrimit, pasojat, etj). Procedurat e ekzekutimit të menjëhershëm të urdhrit të
dëbimit nuk mund të përdoren ndaj personave me qëndrim afatgjatë. Në çdo rast, rezidenti me
qëndrim afatgjatë duhet të ketë mundësi për ankim në gjykatë.
kopje
51
Komunikim i vazhdueshëm ndërmjet institucioneve
Strukturat kyçe që luajnë rol aktiv në njohjen dhe lehtësimin e procesit të migracionit të
kthimit (Ministria e Brendshme, Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta,
INSTAT-i) duhet të shkëmbejnë vazhdimisht informacion, ekspertizë dhe burime njëra-tjetrën.
Partneriteti në nivel qendror dhe lokal bën të mundur që informacioni dhe vendimet të jenë
transparente dhe të dobishme. Për shembull, komunikimi ndërmjet institucioneve mund të
përmirësojë planifikimin dhe dhënien e trajnimeve.
Një vlerësim i nevojave për trajnim i personelit dhe klientëve të Zyrave Rajonale të Punësimit
mund të vijojë me një seri trajnimesh të organizuara nga institucionet kryesore që kanë
ekspertizë në këtë fushë dhe më pas të përsëriten në zyrat vendore (p.sh. trajnim të trajnerëve, që
bën të mundur shpërndarjen e njohurive dhe ekspertizës në nivel horizontal). Komunikimi i
vazhdueshëm gjithashtu qartëson edhe caqet dhe shpërndarjen e ekspertizës tek aktorët kyç në
këtë proces. Për shembull, Zyrat Rajonale të Punësimit duhet të kenë ekspertizë të qartë në
lidhjen e njerëzve me burimet dhe roli i tyre nuk duhet të eklipsohet nga aktivitete të tjera si
monitorimi i dhënies së ndihmës financiare për familjet në nevojë, akorduar nga strukturat e
bashkisë (IOM, 2006).16
Konventa vë theksin tek të drejtat ekonomike dhe sociale, si të domosdoshme për mirëqenien e
migrantit, familjes se tij dhe shteteve pale. Këto të drejta janë të përshtatshme edhe për
zhvillimet aktuale të fenomenit migrator, për pasojë mund të thuhet se pjesa që trajton të drejtat
është edhe pjesa më e rëndësishme e Konventës. 17
Në rast se një migrant është pranuar për motive punësimi, shteti pritës ka detyrimin për të
lëshuar një leje pune për një periudhë jo më pak se një vit, dhe e tillë që nuk e kufizon punëtorin
të punojë në një zonë të caktuar apo vetëm për një punëdhënës të caktuar. Edhe rinovimet e lejes
së qëndrimit duhet të jenë periudha jo më pak se një vit, dhe minimalisht sa kohëzgjatja e lejes së
punës. Leja e qëndrimit duhet të jetë pa pagesë ose në të kundërt jo më shumë se sa kosto
administrative. Lidhur më këto dispozita Konventa parashikon se, në çdo rast kostot janë subjekt
i pajtueshmërisë me legjislacionin vendas.
Lufta ndaj migracionit të paligjshëm është një element kyç i politikave të BE-së, pasi
është e lidhur ngushtësisht me objektivin primar të komunitetit: krijimi gradual i një zone lirie,
sigurie dhe drejtësie. Në këtë drejtim, trajtohet si forcimi i masave për të ndaluar kalimin e
paligjshëm të kufirit në kuptimin e ngushtë të fjalës, edhe lufta ndaj rrjeteve që shfrytëzojnë
qeniet njerëzore. Së fundmi, BE-ja është orientuar drejt masave që e luftojnë migracionin e
16
Organizata Ndërkombëtare për Migracion (IOM, 2006). 17
Kapitullin 2 të Konventës Evropiane për Statusin Ligjore të Migrantit (Konventës)
kopje
52
paligjshëm që në burim nëpërmjet zhvillimit të metodës së “aktorëve në zinxhir” në të cilin
vendet e origjinës, tranzitit dhe të destinacionit janë përfshirë në faza të ndryshme të procesit. Në
çdo rast, hartimi i politikave për luftën ndaj imigracionit të parregullt merr në konsideratë
detyrimet e Shteteve Anëtare përballë të drejtës ndërkombëtare dhe konventave për të drejtat e
njeriut.
Komuniteti Evropian i jep përparësi mbrojtjes se të drejtave themelore, mosdiskriminimit
dhe mundësive të barabarta për të gjithë. Ky angazhim është shprehur qartë edhe në Strategjinë
kuadër kundër diskriminimit dhe krijimit të mundësive të barabarta për të gjithë.
Të drejta të tilla si barazia përpara ligjit dhe mosdiskriminimi janë të drejta universal dhe të
njohura nga shume instrumenta ndërkombëtare si Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut,
Konventa Ndërkombëtare mbi Eleminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit Racial,
Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtat Civile dhe Politike dhe ajo mbi të Drejtat
Ekonomike, Shoqërore dhe Kulturore si edhe Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave
dhe Lirive Themelore të Njeriut, të cilat janë nënshkruar nga të gjithë Shtetet Anëtare.
Lëvizja e lirë e njerëzve dhe krijimi i një zone lirie, drejtësie dhe sigurie kërkojnë natyrshëm një
lëvizje të lirë të informacionit dhe të dhënave personale ndërmjet shteteve anëtare. Ky proces do
të jetë efektiv dhe i suksesshëm vetëm në rast se do të garantohet mbrojtja e këtyre të dhënave në
mënyrë të unifikuar në të gjithë shtetet anëtare të BE-së. E drejta për mbrojtjen e të dhënave
personale është një e drejtë themelore, e lidhur ngushtë me të drejtën për respektim të jetës
private dhe familjare. Ajo gjen shprehje në një sërë dokumentash ndërkombëtarë si p.sh.
Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore (neni 8)316 dhe
Konventa e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Personave lidhur me Transmetimin Automatik
të të Dhënave Personale të 28 janarit 1981. Edhe në nivelin komunitar, mbrojtja e të dhënave
personale trajtohet me përparësi. Ne mënyrë specifike, Karta e BE-se për të Drejtat Themelore
parashikon të drejtën e çdo personi për mbrojtjen e të dhënave personale në shtetet anëtare ;
ndërsa direktiva për mbrojtjen e individit lidhur me procedimin e të dhënave personale
dhe lëvizjen e lire të tyre qeveris veprimtarinë e shteteve anëtare në këtë fushë.
kopje
53
KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME
Një dhjetëvjeçar pas tranzicionit politik në NShqipëri, që e kthen vendin nga një ekonomi
e planifikuar në një ekonomi të tregut të lirë, pamja e Shqipërisë ka ndryshuar në mënyrë të
konsiderueshme. Thyerja e izolacionizmit politik dhe ekonomik, i imponuar nga regjimi
komunist, solli në jetë probleme të shoqërisë dhe me karakter ekonomik, të cilat kontribuan në
shtimin e lëvizshmërisë së popullsisë në hapësirë. Ngjarjet e turbullta politike që pasuan procesin
e demokratizimit, kompromentuan zhvillimin e qendrueshëm ekonomik dhe, për rrjedhojë, e
zhytën një pjesë të madhe të shoqërisë në varfëri. Për shkak të infrastrukturës së vjetëruar të
industrisë shqiptare, prodhimi industrial u pakësua në mënyrë të konsiderueshme pas
tranzicionit, madje në disa raste këto industri u detyruan të mbyllen.
Privatizimi i bujqësisë rriti prodhimin bujqësor nga njera anë, por krijoi edhe një sere
problemesh – si copëtimin e tokës në zonat periferike apo malore – nga ana tjetër. Punimi i
këtyre copëzave të tokës nuk mundësoi mbijetesën e familjeve dhe i detyroi ato të kërkojnë
burime të ndryshme të të ardhurave. Pra, këto transformime politike dhe ekonomike patën një
ndikim të konsiderueshëm mbi demografinë shqiptare.
Analiza e regjistrimeve të popullsisë tregon se në periudhën midis 1989 e 2001 u largua
nga vendi rreth 20% e popullatës, ndërsa 8% u zhvendos në një tjetër prefekturë. Meqenëse
procesi i demokratizimit u ofroi shqiptarëve mundësi më të mira për migrim dhe për shkak të
moshës së re të popullsisë në vitin 1989, për herë të parë në shumë dhjetëvjeçarë u vu re një rënie
demografike. Megjithatë, jo të gjitha rrethet e Shqipërisë e përjetuan këtë migrim dhe evolucion
demografik me të njëjtin intensitet. Ndërkohë që zhvendosjet e para Brenda për brenda vendit
midis prefekturave u drejtuan për nga qendra kryesore e vendit – zonat e rëndësishme ekonomike
dhe bregdetare të Tiranës dhe Durrësit thithën 72% të kësaj zhvendosjeje – si dhe për në qendrat
e tjera dytësore apo porte detare, veçanërisht në Fier, Vlorë dhe Lezhë, disa prefektura të tjera,
veçanërisht ato të lokalizuara në thellësi të veriut, humbën deri në 34% të popullsisë së tyre të
regjistruar në 1989, për shkak të dukurisë së migrimit të brendshëm. Rrethet jugore shfaqin një
nivel të moderuar të migrimit. Në fakt, banorët e veriut migruan kryesisht brenda vendit, ndërsa
ata që vinin nga zonat jugore apo qendrore kishin prirje për t’u larguar jashtë vendit.
Migrimi ndërkombëtar shpesh mendohet të jetë një vazhdimësi e një lëvizjeje të
brendshme më të hershme, pasi destinacionet kryesore të migrimit të brendshëm përputhen me
pikat kryesore nga niset migrimi ndërkombëtar. Është po ashtu me interes të vihet në dukje
selektiviteti progresiv i flukseve të brendshme. Migrimi nuk është homogjen nga pikëpamja e
gjinisë, e moshës dhe e nivelit arsimor: ndërkohë që flukset e brendshme migratore nga rrethet
veriore të vendit përfshinë të gjitha grupet e popullsisë, migrimet nga qendrat dytësore
karakterizohen nga një structure femërore, e re në moshë dhe e arsimuar. Kjo provë, e plotësuar
dhe nga fakti që djemtë e rinj mbizotëronin në strukturën e migrimit ndërkombëtar, krijoi një
model specifik migrimi gjinor që karakterizoi periudhën 1989-2001, si dhe një hipotezë të një
strategjie komplekse familjare. Megjithëse ne nuk arritëm të kalonim në një analizë gjatësore
(horizontale) të regjistrimeve të popullatës, metoda transversale solli në dritë një sërë pasojash të
kopje
54
proceseve të migrimit, si mbi popullsinë ashtu dhe mbi tregun e punës. Ekzodi masiv e ka
modifikuar në mënyrë të konsiderueshme strukturën moshore të popullsisë midis viteve 1989 dhe
2001. Meqenëse jashtë vendit kanë migruar kryesisht djemtë e rinj, duke sjellë për rrjedhojë një
rënie të shifrave të lindshmërisë në Shqipëri, popullsia me moshë 35 vjeç e lart fitoi një peshë të
rëndësishme specifike. Për këtë arsye, popullsia shqiptare ka hyrë tashmë në procesin e plakjes
së saj, aq të njohur për Europën.
Ky evoluim ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme mbi krahun e punës. Për shkak të
moshës së re të migrantëve, është kompromentuar për të ardhmen rinovimi i këtij faktori
ekonomik. Gjendja është veçanërisht kritike në rrethet periferike të ekonomisë, pra në veri dhe
në jug. Zhvendosjet e brendshme të popullsisë kanë shkaktuar urbanizimin e vendit. Forcat
ekonomike janë përqendruar shumë më tepër në Qendër dhe në Bregdet. Tregu i punës i këtyre
rretheve nuk arriti të integrojë të ardhurit rishtaz. Për rrjedhojë, dukuria e shtimit të papunësisë
nxiti të rinjtë që të emigrojnë jashtë vendit dhe shkaktoi një tërheqje të grave nga veprimtaria
ekonomike. Vendi mbeti i varur nga rrogat e atyre që punonin jashtë, si dhe nga investimet e
huaja. Migrimi shqiptar, po ashtu, karakterizohet nga migrimi i trurit. Meqenëse migrantët ishin
ose tepër të kualifikuar ose me arsim të ulët, niveli arsimor i popullsisë që mbeti në vendin e saj
u bë gjithmonë e më shumë homogjen dhe I nivelit mesatar arsimor. Si pasojë, vendi humbi
pjesën më inovative të popullsisë. Për këtë arsye, zhvillimi i mëtejshëm i vendit varet nga aftësia
e tij për të ri-integruar këto elemente inovative, si dhe nga aftësia për të përfituar nga njohuritë e
tyre të reja apo nga të hollat që dërgojnë.
Për shkak të përqendrimit të flukseve të brendshme migratore, që tregojnë më së miri
nivelin e ulët të integrimit rajonal në Shqipëri, reformat strukturore duhet të sjellin një zhvillim
më të ekuilibruar, si dhe një barazi relative midis rretheve në të ardhmen.
kopje
55
BIBLIOGRAFIA
1. Barjaba Kosta, Dervishi Zydi, Perrone Luigi (1992). "Emigracioni shqiptar. ,
Hapesira, koha dhe shkaqet e emigrimit. "Studime / Etudes Migrim 29 (107): 513-
537
2. Barjaba Kosta, Perrone Luigi (1996). Format dhe Shkalla e Adaptimi Kulturor te
Emigranteve Shqiptare në Evropë. Mbytjeve Studimet shqiptare, Hulumtime dhe
Reflektime Shqipëria. K. dhe. a. E. Barjaba. Roma, Sensibili alle Foglie: 123-168
3. Bërxholi, A. (2000). Regjistrimet e përgjithshme të popullsisë në Shqipëri: Vështrim
Historik iranë: Akademia e Shkencave, Qendra e Studimeve Gjeografike.
4.
5. Dorhi Kule, Mancellari Ahmet, Papaganos Harry (2002), « Shkaqet dhe pasojat e
emigracionit shqiptar gjatë Tranzicionit . ”
6. INSTAT (1993) Situata demografike Shqipëri - Instituti i Statistikave - Tiranë, 8P.
7. INSTAT (2002) Situata demografike e popullsisë së Shqipërisë në 2001, Tiranë
8. INSTAT (2004 ) Situata demografike e popullsisë së Shqipërisë në 2003, Tirane
9. International Organization for Migration (IOM) (2005). Konkurrenca për dërgesat
në para të emigrantëve Tiranë: IOM Tirana .
10. Qeveria e Shqipërisë (2005). Strategjia Kombëtare për Migracionin dhe Plani
Kombëtar i Veprimit për Migracionin: Rruga drejt menaxhimit të migracionit Tiranë:
Shqipëri.
11. Vullnetari, J. (2007). Migracioni shqiptar dhe Zhvillimi:Rishikim i kohëve të sotme
Dokument i IMISCOE.