Universiteti Shtetëror i TetovësDr`aven Univerzitet vo Tetovo

State University of Tetova FAKULTETI I SHKENCAVE TE ZBATUARA

Programi studimor: INXHINIERI EKONOMIKE

TEMA:“Mekanizmat juridike per themelimin e se drejtes punes“ “

MENTOR: KANDIDATI: Pr.Dr.Ali Musliu Mevludin Shabani

Tetovë 2009Themelimi i mardhenjes se punes eshte nje proces,ne te cilat ne tërsi e përbëjn mekanizmat juridike të themelimit të mardhënjes punës.ky mekanizëm është mjaft i ndërlikuar dhe i përfshin kto njesi:

1) Përcaktimin e nevojës për puntorë të rinj për kryerjen e punës e caktuar përkatsisht për themelimin e mardhenjës punës në nxerrjen e vendimin me të cilën përcaktohet nevoja për puntor të rinj.

2) Afishimi i nevojës për puntor të rinj3) Plotësimi i kushteve të parapara për themelimin e mardhënjes

punës 4) Zgjedhja e kandidatëve të paraqitur në shpalljen publike për

themelimin të mardhënjeve të punës dhe nxerrja e vendimit pëe zgjedhjen

5) Hyrja në punë

Përcaktimin e nevojës për puntorë të rinj dhe

Nxerrjen e vendimin Nevoja per themelimin per mardhenien e punes e percakton punedhensi apo ndonje organ tjeter i caktuar prej tij.punedhensi eshte plotesisht i lire ne vendimarrjen per nevojen per themelimin e mardhenies se punes me puntore te rinj dhe ai vendos vete per kete nevoj ,kuptohet varsisht nga interesat e specifikat e veprimtaris.per nevojen per puntor te rin punedhensi dorzon raport sherbimit kompetent per punsim

Shpallja e nevojave per puntore te riMardhenia e punes duhet te jete ne dispozitat ligjore vetem nese vendimi per nevojen per puntor te rinj perkatesisht per themelimin e mardhenis s punes eshte afishuar publikisht.Ahishimi i nevojes per puntor te rinj si dhe kushtet duhen ti plotsojn ata,detyrim i pundhensit.mosrespektimi i ktij detyrimi e ben pergjegjes ate si dhe personit pergjejges te pundhensi per shkelje [lmp n146,p1].afishimi

2

behet me ane te shpalljes publike e cila publikohet ne mjetet e informimit publik perkatsisht ne shtyp ne radio ose ne televizion.Para se te publikohet shpallja punedhensi duhet ti raportoj sherbimit te lartpermendut nevojen per puntor te rinj[lmp,n9]Mosraportimi i nevojave per puntor te rinj dhe kushteve qe duhet te plotsoj puntori gjate themelimit te mardhenieve se punes sherbimi kompetent per ndermjetsim gjat punsimit ben shkeljen e pundhensit dhe personit pergjejges se pundhensit gje per te cilen denohet me gjob.Ben perjashtim themelimi i mardhenis se punes pa shpalllje publike vetem per ato qe kan karakter urgjent

Kushtet per themelimin e mardhenis se punes Kushte qe duhet ti plotsoj nie personper themelimin e mardhenis se punes mund te jen e te pergjithshme dhe te vecanta.

Kushtet e pergjithshme per themelimin e mardhenis se punes me lmp ne rm [n7] eshte parapar mundesia se cdo person qe i plotson kto kushte te pergjithme mund te thmeloj personi qe te themeloj mardhenie pune duhet ti plotsoj kto kushte te pergjithshme :

1-te kete moshen e caktua,sipas dispozitave ne rm me te cilen jane percaktuar kto kushte nje person mund te themeloj merdhenie pune ne moshen 15 vjecare kurse personat qe themelojn mardhenie pune per pune nentoksore[miniera] duhen te jene ne moshen 18vjecare [lmp,n7,p2]2- kushti i dyte i pergjithshme per themelimin e mardhenis se punes eshte me gjenfjen e pergjithshme shendetsore [lmp,n8,p1]qe te Mund te temeloj mardhenite punes personi duhet te kete kto aftesi te pergjithshme shendetsore e cila provohet dhe kontroll shendetsor dhe deshmon me certifikat mjeksore

Kushtet e vecanta per themelimin e mardheni te punesSi kushtet te vecanta per themelimin e mardhenie te punes mund te parashikohet pergaditja profesionale,njohurit dhe aftesit e vecanta per kryerjene puneve te caktuara pervoja e punes etj.

Zgjedhja e kandidateve te paraqiturNe proceduren e mekanizmave juridike per themelimin e mardhenis se punes ceshtja e zgjedhjes se kandidatve te paraqitur ,mirpo gjate zgjedhjes mund te jet mjaft komplekse.

3

Keshtu qe ne qofte se zgjedhja eshte kryer para afatit te skadimit te shpalljes publike nese zgjedhja eshte kryer ne kundershtim me dispozitat ligjore pundhensi gjobitet.Kontrolli i aftesive te puntorit per pune

PraktikantetPundhensi mund te themeloj mardheni pune me praktikantin per nje kohe te caktuar apo te pacaktuar.statusi i praktikantevepavarsisht nese kane themeluar mardheni pune me kohezgjatje te caktuar ose te pacaktuar eshte e njejte .ata jane persona me madhenje pune si te tille gezojn te gjith te drejtat dhe detyrimet ne baze te kesaj marveshje .Kohezgjatja tek praktikantet lmp ne rm zgjat jo me shum se 1 vjet.

VullnetaretDeisa praktikantet bejn pune per aftesin per kryerjen e pavarur te punve te profilet ,puna e vullnetareve eshte aftesimi profesional ose specializimine asaj pune qe zgjate afer dy vjetVullnetaret nuk thmelojn mardhenie pune dhe ata konsiderohen si persona pa mardhenie pune,per kete pune vullnetaret marrin kompensim ne te holla

Kontrata e punesSipas disa teoriticenteve juridik kontrata e punes percakton kontrat dy paleshe ne te cilen cdo njera e paleve ka detyrimet e veta puntori qe ta kryen punen ndersa pundhensi qe ta shperblen me rroge.mirpo sot ka sisa mendime se gjithnje se pundhensi ehte aje qe i afron kushtet ndersa puntori ose pajtohet me ato kushte ose nuk pajtohetPermbajtje e kontrates se punes sipas formes se saj konrata duhet te jet me shkrim,sepse e deshmon me lehte deshmin ne qofte se ka ndonje konflikt

Libreza e punes Libreza e punes eshte nje dokument publik i cili permban te dhena te pergjithshme per puntorin per pergaditjen e tij profesionale pre te gjith te dhanatLibreze pune ka cdo puntor qe themelon nje mardhenie pune [lmp n20]Mirpo libreza nuk eshte kusht per themelimin e mardhnies se punes.Te gjith shpenzimet rreth parashtrimit te kerkeses per librezen e punes dhe rreth vete dhenies,i perballon parashtruesit i kerkeses.

si lidhet kontrata

4

Me te themeluar mardhenie e punes ,puntori ia dorezon librezen e punes punedhensit,i cili e ruan ate lokalet e punes sa kohe zgjat mardhenia e punes{neni 20}.ne raste se vepron nje nga bazat juridike te pafundimit te mardhenies se punes,punedhenesi eshte i detyruar tia ktheje librezen e punes puntorit,ne nje afat jo me shume se tri dite nga perfundimi i mardhenies se punes.

Sistemi i punetoreve ne vendet e punesPrej dispozitave ligjore shihet qarte se puntori nuk mund te sistemohet ne vendet pune qe nuk eshte pajtim me shkallen e pergaditjes se tij profesionale.keshtu puntori ka siguri te plote dhe eshte i mbrojture nga manipulimet e mundshme dhe aktet arbitrate te punedhensit ne kontekste te sistemit ne pune.nese puntori nuk mund te sistemohet ne vend pune i cilki i pergjigjet shkalles se pergaditjes se tij profesionale,atij i perfundon mardhenia e punes-pushohet nga ana e punedhensit.Kriter kryesor per sistemin e ketidhe,si dhe per kushtet nen tecilat do te krihet ai,eshte largesia nga vendi i punes si dhe natyra e veprimtarise.

Kohezgjatja e themelimit te mardhenies se punesMe kohezgjatje te caktuar dhe te pacaktuar

kohezgjatja e mardhenies se ketille te punes zgjat deri 3 vjet.

Puna ne shtepiRealizimi i kesaj pune behet me kontrate per kryerjen e punes ne shtepi ndermjet puntorite,i cili e kryen ate pune,dhe punedhensit {neni 1}.

Literatura: www.google.co„e drejta e punes“-Gzime Starova

5

mevludin shabani

6