upplýsingaleit í gegni

Upplýsingaleit í Gegni

Nóvember 2005Harpa Rós Jónsdóttir

kerfisbókasafnsfræðingur

Yfirlit• Tækjastika í leitarþætti• Flettileit

• Niðurstöður• Höfundur• Titill• Efnisorð• Orð í ... indexar

• Leit• Öll svið• Titill• Nafn/höfundur• Efnisorð• Flokkstölur • Raðtákn• Leit í tilteknu safni• Þrengja við tungumál• Tengja saman leitir

• Skipanaleit

• Birting fullrar færslu

• Birta líkt efni

• Skoða eintök

• Vensl milli færslna• Niðurstöðulisti• Útprentun færslu / lista• Vista færslu / lista• Notkun styttinga• Boolean aðgerðir

Leitir í Gegni

• Leitarþáttur Gegnis í starfsmannaaðgangi er ætlaður til upplýsingaleitar

• Hægt er að framkvæma leitir í öðrum þáttum kerfsins en þær henta þó ekki við upplýsingaleit og afmarkast þá við eintök í stjórnunareiningu

• Leitarviðmót Gegnis á vefnum er gegnir.is

Start > Programs > Aleph 500 > OPAC

Tækjastika í leitarþætti

Flettileit Orðaleit

Fyrri leitir Millisafnalán

Hætta Prenta Opna færslu í skráningarþætti

Flettileit

• Í flettileit er leitað í stafrófsröðuðum skrám, sbr. að fletta í spjaldskrá

• Hægt er að leita í einu leitarsviði í einu

Flettileit, titill

• Nóg er að slá inn fornar grafir og leitin skilar árangri. Hins vegar ef fyrsta orðinu væri sleppt mundi niðurstöðurnar vera listi yfir rit sem byrja á grafir

• Flettilet í titli hentar ef leitað er að þýðingum verka

Flettileit, höfundur

• Nöfnum Íslendinga er raðað á fornafn, eftirnafn, millinafn. Dæmi: Einar Guðmundsson Már

• Nöfnum erlendra höfunda er raðað á eftirnafn, fornafn. Dæmi: Holst Hanne-Vibeke

99+ merki að fleiri en 99 færslur tilheyra færslunni

Flettileit, efnisorð

• “Efnisorð (öll)” nær til umfjöllunnar um einstaklinga, stofnanir, ráðstefnur, landafræðiheiti, hugtök og önnur fyrirbæra

• “LC efnisorð” (Library of Congress), efnisorð á ensku)

• “MeSH efnisorð” (medical subject headings) (læknisfræði á ensku)

Flettileit, orð í ...

• Í flettileit er einnig hægt að velja orðaindexa, t.d. “Orðaleit í titilsviði”, “Orðaleit í höfundasviði” og “Orðaleit í efnisorðasviði” og þannig leita að einu orði innan úr tilteknu sviði

• Dæmi: Niðurstöður fyrir leit að orðinu spretta í “Orðaleit í titilsviði” (tekið úr titlinum “Og enn spretta laukar”).

Orðið spretta kemur fyrir í tíu titlum

Flettileit, niðurstöður

Smellið á færslu og veljið ...

Stutt: Birtir yfirlit yfir færslur (höfund, titil, ár)

Full: Birtir eina færslu í einu (full lýsing + eign í safni)

Stökkva: Ný leit í sama leitarsviði

Vista sem: Bæta færslu á niðurstöðulista

Fjöldi færslna

Leit

• Leit byggir á orðaleit, þ.e. hægt er að leita innan úr færslu eða tilteknu sviði.

• Í einfaldri leit er hægt að velja milli þess að leita í tilteknu sviði eða “Öll svið færslu” sem skilar þá mjög víðtækri leit

Leit, öll svið

• “Öll svið færslu” leitar í sviðum fyrir höfund, titil, ritraðir, athugasemdir, efnisorð og aukafærslur

• Ef slegið er inn fleiri en eitt leitarorð í “Öll svið færslu” er og skilyrðið sjálfgefið á milli orðanna

Dæmi: Sláið inn Björn Kaupmannahöfn til að finna bókina “Á Íslendingaslóðum í Kaupmannahöfn”. Þessi leit skilar þá öllum færslum sem hafa Björn og Kaupmannahöfn

Dæmi: Sláið inn Lonely planet London til að finna bækur um London sem tilheyra ritröðinni Lonely planet

Leit, titill & samræmdur titill

• Nákvæmur titill þarf ekki að vera þekktur til að finna bókina

Dæmi: Til að finna bókina Heygðu mitt hjarta við undað hné nægir að slá inn undað hné

• Leitarsviðið “Samræmdur titill” má nota til að leita að samheitum tiltekina verka

Dæmi, Biblían er samheiti fyrir Gamla og Nýja testamentið, Rutarbók, Jobsbók o.fl.

Dæmi, Íslendingarsögur er samheiti fyrir Njáls sögu, Egils sögu Skallagrímssonar o.fl.

Leit, nafn / höfundur

• “Nafn” leitar í öllum sviðum ábyrgðaraðildar (mannanöfn, stofnanir, ráðstefnur)

• “Höfundur/Meðhöfundur” tekur aðeins til persónulegra höfunda og meðhöfunda/annarra ábyrgðaraðila

• “Stofnun/Ráðstefna”, sem ábyrgðaraðili fyrir verki

• Orðaleit að höfundi er ekki eins “nákvæm” og flettileit. Dæmi, leit að Einar Már Guðmundsson mundi skila einum niðurstöðulista með verkum allra þeirra manna sem heita Einar Már Guðmundsson. Flettileit mundi hins vegar skila flokkuðum lista eftir einstaklingum

Leit, flokkstölur

• Hægt er að velja um leit í eftirfarandi flokkunarkerfum:

• Dewey (082)

• Dk (092), notað á Borgarbókasafni

• NLM (060), læknisfræði

• Sleppa skal punkti í flokkstölu. Dæmi: Ef leita á að öllum ritum í 005.72 skal slá inn 00572

• Flokkur* (stjarna) finnur allt það efni sem tilheyrir tilteknum flokki og undirflokkum hans. Dæmi: 920*

Leit, raðtákn

• Með leitarsviðinu “Raðtákn” má leita að raðtáknum

• Dæmi: Leitarsviðið “Raðtákn” er valið og Row Har B slegið inn

Leit í tilteknu safni Dæmi: Leita að efni um barnasjúkdóma semtil er í Kringlusafni

1) Vel leitarsviðið “Öll efnisorð” og slæ inn barnasjúkdómar

2) Sækja gluggann niðurstöðulista (fellivalmynd Valkostir > Birta niðurstöðulista)

3) Vel hnappinn Þrengja/Víkka úr glugganum fyrir niðurstöður. Vel leitarsviðið “Safn/Safndeild”, slæ inn kóðann fyrir Kringlusafn sem er bbkaa og hef hakað við skilyrðið og.

Listi með safnakóðum, sjá Aðildarsöfn á landskerfi.is.

Leit í tilteknu safni

2) Velja hnappinn Þrengja/Víkka úr Niðurstöðulista

1) Niðurstöðulisti

3) Þrengja/víkka gluggi – velja svið til að þrengja við

Leit, þrengja leit við tungumál

Dæmi: Leita að íslensku bókmenntum sem hafa verið þýddar á frönsku.

1) Velja leitarsviðið “Efnisorð” og slá inn íslenskar bókmenntir.

2) Valkostir Birta niðurstöðulista

3) Hef leitina í niðurstöðulistanum valda og smelli á Þrengja/víkka hnappinn.

4) Vel leitarsviðið “Tungumálakóði” og slæ inn fre til að þrengja leit við færslur á frönsku.

Tungumál

• dan Danska

• eng Enska

• fre Franska

• ice Íslenska

• nor Norska

• swe Sænska

• ger Þýska

• Sjá lista með tungumálakóðum á síðunni http://www.loc.gov/marc/languages/langhome.html

http://www.loc.gov/marc/languages/langhome.html

http://www.loc.gov/marc/languages/langhome.html

Leit, afmarka við form færslu

Dæmi: Fá fram lista yfir hljóðbækur fyrir tiltekinn höfund.

1) Vel orðaleit (kíkir) og geri leit að höfundinum Einar Kárason.

2) Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta niðurstöðulista.

3) Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka hnappinn.

4) Veljið leitarsviðið “Form færslu” og sláið inn hb og hafið og skilyrðið valið

Form færslu

• bk Bók

• gr Grein

• hb Hljóðbók

• vm Myndefni

• se Tímarit

• mu Tónlist

Hægt er að þrengja leit við form færslu (efnislegt innihald) samkvæmt skilgreiningu í bókfræðifærslunni.

Leit, afmarka við form eintaks

Dæmi: Fá fram lista yfir þá geisladiska sem SigrúnHjálmtýsdóttir á aðild að

1) Velja orðaleit (kíkirinn) og leitarsviðið “Höfundur” og slá inn Sigrún Hjálmtýsdóttir



4) Veljið leitarsviðið “Form eintaks”, sláið inn cd og hafið og skilyrðið valið

Form eintaks

• book Bók

• Issue Tímarit

• issbd Innbundið tímarit

• video Myndband

• audio Snælda

• digit Tölvugögn

• manus Handrit

• map Kort

• lprec Hljómplata

• cd Geisladiskur

• music Nótur

• card Spil

• slide Glæra/Skyggna

• kit Gagnasett

• dvd DVD mynddiskur

• photo Ljósmynd

• rea Raunsýni

Hægt er að þrengja leit við form eintaks (hið fýsíska form) samkvæmt skilgreiningu í eintaki.

Leit, afmarka við árabil

Dæmi: Hvað efni er til um Írak útgefið á árínu 2003?

1) Veljið orðaleit (kíkir) og gerið leit að efnisorðinu Írak.



4) Veljið leitarsviðið “Ár” og sláið inn 2003

• Ef afmarka á leit við tiltekið árabil er sett bandstrik og ör á milli ártalana, t.d. 1985->1990

• Einnig mætti gera 199? (ártal og spurningamerki) til að fá fram útgefið efni fyrir árabilið 1990 til með 1999.

Leit, þrengja/ víkka

Dæmi: Efni um sykursýki, ekki hjá börnum, útgefið

eftir 1995, á íslensku og í tilteknu safni.

1) Velja orðaleit (kíkirinn) og leitarsviðið “Efnisorð” og slá inn sykursýki.

2) Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta niðurstöðulista. Úr niðurstöulistanum velja Þrengja/víkka hnappinn.

3) Velja leitarsviðið “Efnisorð”, slá inn börn og haka við ekki skylirðið.

4) Fara aftur í niðurstöðulista og velja Þrengja/víkka.

5) Velja leitarsviðið “Ár” og slá inn 1995->2004.

6) Fara aftur í niðurstöðulista og velja Þrengja/víkka.

7) Velja “Safn/safndeild” og slá inn safnakóðan t.d. lbshl.

Leit, tengja leitir

1) Geri leit að efnisorðinu gæðastjórnun

2) Gerið nýja leit að efnisorðinu heilsugæsla

3) Veljið fellivalmyndina Valkostir > Birta niðurstöðulista

3) Veljið leitina sem á að tengja við og hnappinn Tengja

4) Glugginn Tengja leitir opnast. Til að velja leitir til að tengja við skal halda niðri Ctrl hnappi lyklaborðins og smella á hina færsluna.

Dæmi: Tengja sama efnisorðin gæðastjórnun og heilsugæsla

5) Velja skilyrði tengingar.

Birting fullrar færsluFjöldi færslna Velja mismunandi

birtingarform færslunnar

Fletta milli færslna ef fleir en ein

Full færslu, skoða eintök

1)Veljið Eintök: All items fyrir öll söfn eða einstaka safn

2) Upplýsingar um eintök birtist, t.d. raðtákn og hvort ritið er inni

Full færsla, birta líkt

1) Línan “Efni” er valin

2)Smella á hnappinn Birta líkt

3)Listi með færslum sem hafa efnisorðið sakamálasögur birtist• Ef smellt er á hnappinn Vista sem, bætist hann á Niðurstöðulistan þar

sem vinna má frekar með færslurnar.

• Prófið að velja aðrar línur í færslunni til að sjá hvenær Birta líkt býðst.

Vensl milli færslna

1) Móðurfærsla valin

2) Tengt hnappurinn birtist og er valinn

3) Móðurfærslan opnast og hægt er að fara þaðan í undirfærslur

Niðurstöðulisti

• Valkostir Birta niðurstöðulista

• Hægt er að skoða allar fyrri leitir (nema flettileitir) tiltekinnar leitarlotu.

• Hægt er að bæta tilteknum niðurstöðum flettileitar á lista með því að velja Vista sem hnapp úr glugga flettilista.

Útprentun/ vistun, listi1) Fellivalmynd Valkostir > Birta niðurstöðulista2) Veljið niðurstöður sem prenta á út2) Fellivalmynd Skrá > Prenta eða Vista valið.2) Glugginn Gagnasnið birtist þar sem velja á útlit færslu. 3) Gluggi til að vista færslu eða útprentun birtist eftir því sem við á

1

2

Ath!Sviðsheiti=Full færslaTilvitnun=Stutt færsla

Útprentun/ vistun, stök færsla1) Fellivalmynd Skrá > Prenta eða Vista valið.2) Glugginn Gagnasnið birtist þar sem velja á útlit færslu. 3) Gluggi til að vista færslu eða útprentun birtist eftir því sem við á.

1

2


Senda færslu(r) í tölvupósti1) Fellivalmynd Skrá > Senda póst2) Fylla út netfang viðtakanda3) Velja gagnasnið

Ath! Póstþjónn þarf að vera skilgreindur – Sjá skjalið “Um notkun” Gegnis á landskerfi.is undir Námsgögn

1

2

3


Skipanaleit

Starfsmannaaðgangi,Leit (kíkirinn) og flipan 2. CCL-leit

Skipanaleit á gegnir.is

eða ...

CCL (Common comand language)

Skipanaleit

• Skipanaleit er leit í einu eða fleiri leitarsviðum samtímis.

• Skipanaleit byggir á leitarforskeyti sem settur er fyrir framan leitarstrenginn.

• Skipanaleit er öflugt upplýsingatæki fyrir vana starfsmenn í upplýsingaþjónustu sem getur veitt meira frelsi í samsetningu leitar og verið fljótlegra í notkun en hefðbundin leit.

• Lista með leitarforskeytum er að finna á gegnir.is undir liðnum Skipanaleit í hjálpinni.

Skipanaleit, dæmi

• Afmarka leit að titli við tiltekið safn.wti=mýrin and wlc=lbshl

• Afmarka leit að titli við tiltekin söfn.wti=salka valka and (wlc=bbaaa or wlc=bbfaa)

• Búa til lista yfir færslur í safndeild hjá safni.wlc=lbshl and wlc=ar

• Finna efni um xml en útiloka námsritgerðir.wti=xml not wim=ri

• Færslur sem innihalda rafræna staðsetningu wur=http

Skipanaleit, dæmi

• Búa til lista yfir hljóðbækur í tilteknu safni á ensku.wfm=hb and wlc=hafaa and wln=eng

• Leita að efni eftir Quentin Tarantino á DVD mynddiskum eða myndbandi.who=tarantino and (wlc=dvd or wlc=video)

• Leita að efni um Írak útgefið árinu 2003.wsu=Írak and wyr=2003

• Leita að bókinni Sölku Völku eftir Halldór Laxness, á dönsku eða sænsku í Landsbókasafni.wti=salka valka and who=halldór laxness and (wln=dan or wln=swe) and wlc=lbshl

Skipanaleit, dæmi

• Leita að tímaritum um uppeldisfræði.wsu=uppeldisfræði and wfm=se

• Leita að hvaða greinar birtust um sálfræði á árabilinu 2000 til 2002.wsu=sálfræði and wfm=gr and wyr=2000->2003

• Leita að íslenskum bókmenntum sem þýddar hafa verið á þýsku.wsu=íslenskar bókmenntir and wln=ger

• Leita að hvaða námsritgerðir hafa verið skrifaðar um skjalastjórnun.wsu=skjalastjórnun and wim=ri

Styttingar

• ? (spurningarmerki)Stendur fyrir ótiltekinn fjölda óþekktra bókstafa. Það má nota fremst í orði, í miðju orðs eða í lok orðs.Dæmi: ?biology finnur microbiology, photobiology, psychobiology. Í miðju orðs: geo?logy finnur geology, geomorphology, geohydrology o.s.frv. Í enda orðs: stjórnmálas? finnur stjórnmálasaga, stjórnmálasögu, stjórnmálastefna og stjórnmálastefnur.

• # (tvíkross)Stendur fyrir einn eða engan breytilegan bókstaf inni í orði.Dæmi: bygginga#verkfræði finnur annaðhvort byggingaverkfræði, byggingarverkfræði eða hvort tveggja.

• ! (upphrópunarmerki)Stendur fyrir einn breytilegan bókstaf inni í orði.Dæmi: b!rn skilar bæði færslum með barn og börn.

Boolean aðgerðir

• Hægt er að þrengja eða víkka leit með því að nota Boolean aðgerðir and, or, not.

• And (og, bæði orðin þurfa að koma fyrir)Or (eða, annað hvort orðið kemur fyrir)Not (ekki, annað orðið en ekki hitt kemur fyrir)

• Hægt er að nota eftirfarandi tákn:And = + (plús) & (ampersand) Or = | (pípa)Not = ~ (tilda)

Boolean aðgerðir

ORDæmi: Leita að college og/eða university.

ANDDæmi: Leita að poverty og crime.

NOTDæmi: Leita að færslum sem innihalda orðið cats, en útiloka færslur sem innihalda orðin cats og dogs.

Heimild: http://library.albany.edu/internet/boolean.html

Hjálp

• Undir fellivalmyndinni Hjálp er að finna hjálpartexta um leitarþáttinn

• Í öllum gluggum leitarþáttar er að finna Hjálp hnappinn sem veitir aðstoð varðandi tiltekna aðgerð

upplýsingaleit í gegni

Documents