Uppruni landvttanna.

egar sland fkk sjlfsti sitt 1918,var kvei a upp skyldi teki srstakt, jlegtskenkt rkisskjaldarmerki. Me konungsrskuri 12. febrar 1919 var skjaldarmerki kveiog skyldi a vera "krndur skjldur og hann markaur fni slands. Skjaldberarnir eru hinaralkunnu landvttir annig: dreki, gammur, uxi og risi", segir rskurinum.

N, vi fullnaarskilna slands fr Danmrku, hefur skjaldarmerki veri kvei n oga llu leyti hi sama og 1918, nema krnan er horfin um lei og konungsvaldi. a er nnsta einkennilegt a svo skyldi til takast, a essar fjrar gmlu landvttir skyldu komast skjaldarmerki slands.

Vi vitum ftt um ann trna, er eim fylgdi til forna, og nlifandi kynsl ltur sig litluskipta slkar kynjasgur og r, sem fr slkum landvttum segja. msir eru eir , semenn hafa ngju af v a athuga essi gmlu, fntu fri, sem oft ba yfir huldumleyndardmum, og er g einn eirra. Hef g v stundum veri a velta essari landvttasgufyrir mr og komist a lokum ar a niurstu, sem mr ykir ess ver, a segja rum fr,svo athyglisver er hn a mnum dmi.

II

Af frsgnum slendingabkar og Landnmu vitum vi, a aalhfundur hinna fyrstu laga,er giltu slandi, var lfljtur, s er bj Lni Austurlandi og fyrstu lg slendinga vorusan vi kennd. Ftt eitt vita menn n me vissu um, hva eim lgum var, v a au eruekki lengur til srstk, og ekki augert a sj, hva af Grgsarlgum er fr lfljti og hva erar yngra. Landnmu gleymast rf, en merkileg atrii, sem me fullri vissu m telja, a hafiveri hinum fyrstu lgum. ar segir m. a. svo: "a var upphaf hinna heinu laga, at mennskyldu eigi hafa hfuskip hafi, enn ef eir hefi, skyldi eir af taka hfu, ur eir kmi lands sn ok sigla eigi at landi me gapandi hfum ok ginandi trjnum, sv at landvttirflist vi."

ar sem tla m a grein essi hafi veri upphafsgrein ea byrjun hinnar fyrstu slenskulggjafar, er a i athyglisvert, a hi fyrsta, sem au tiltaka, er a ekki megi styggjalandvttirnar. Snir etta, a egar lfljts-lg voru sett, hefur s trnaur veri almennur,a yfir landinu vri vaka af vttum, sem fyrst og fremst hefu a hlutverk a gta eirra,sem a gari bar. Landsmenn virast hafa liti landvttirnar sem eins konar veri - einskonar lfvr lands og jar.

Af essari grein lfljtslaga verur ekkert ri um a, hvers konar "verur" essarlandvttir voru a dmi fornmanna.

a er fyrst Snorri Sturluson, sem segir fr v 33. kaptula sgu lags Tryggvasonar Heimskringlu. Snorri segir ar fr v, a slendingar hafi mjg reist Haraldi konungiGormssyni Danmrku fyrir a, a hann lt upp taka f allt, sem slenskir menn ttu, er brotihfu skip sitt Danmrku, og klluu Danir vogrek. Gripu slendingar , eins og stundumsiar, til eirrar hefndarinnar, sem ekki er hva best - nsins, og segir Snorri, a a hafi veri lgum haft slandi, a yrkja skyldi um Danakonung nvsu fyrir nef hvert, er varlandinu", t af essum atburi.

Mjg snist n tilefni til essa mikla nkveskapar litilvgt, en hafi svo veri, a "allirslendingar hafi Harald konung nddan", eins og Snorri kemst a ori, er ekki a undra, tt

hann vildi hefna nsins. Hann tlai lka a gera gagnskr a v eitt sinn, er hann var staddur Noregi og herjai rki Hkonar jarls og hafi lagt a svo gersamlega aun, a Sognistu aeins fimm bir eftir brenndir.

Hvort tveggja mun n hafa veri, a Haraldi konungi hefur ekki veri vel kunn sjleiin tilslands og a her hans mun ekki hafa veri ess fsandi a leggja lngu og tvsnu fr.Hann fr v "mann einn fjlkunnugan" til ess a fara fyrir sig til slands " hamfrum", einskonar njsnarfr til ess a vita hversu rugt s a skja slendinga heim. Maur essi br sr hvalslki og synti til slands. Og er n rtt a .Snorri segi sjlfur fr: "En er hann kom tillandsins," segir Snorri, " fr hann vestur fyrir noran landi. Hann s a fjll ll og hlarvoru fullir af landvttum, sumt strt, en sumt smtt. En er hann kom fyrir Vopnafjr, frhann inn fjrinn og tlai land a ganga. fr ofan r dalnum dreki mikill og fylgduhonum margir ormar, pddur og elur og blsu eitri hann, en hann lagist brott vestur fyrirlandi allt fyrir Eyjafjr, fr hann inn eftir eim firi, ar fr mti honum fugl svo mikill, avngirnir tku t beggja megin, og fjldi annarra fugla bi strir og smir. Braut fr hannaan og vestur um landi og svo suur Breiafjr og stefndi ar inn fjr. ar fr mtihonum griungur mikill og sinn t og tk a gella gurlega, fjldi landvtta fylgdihonum. Brott fr hann aan og suur um Reykjanes og vildi ganga upp Vikarsheii. arkom mti honum bergrisi og hafi jrnstaf hendi, og bar hfui hrra en fjllin, og margirarir jtnar me honum. aan fr hann austur me endilngu landi - "var ekki, segir hann,nema sandur og rfi og brim miki fyrir utan, en haf svo miki milli landanna, segir hann, aekki er ar frt hafskipum." egar Haraldur Gormsson fkk essar frttir af landvttumslendinga og hinu mikla thafi, leist honum ekki a leggja frina, en sneri aftur fr Noregiheim til Danmerkur, og hefndi aldrei nsins.

egar liti er essa sgu, er augljst, a menn hugsa sr landvttina geysilega marga,heilan her af minni og strri vttum. En fyrir hverjum her rur fyrirlii, sem er svo str ogsterkur, a gn stendur af, jafnvel sjlfum hvalnum, sem er strsta skepna hafsins og ttiv ekki a lta allt sig f. egar httan stejar a, safnar foringinn saman llum vttumsinnar tegundar - llum, sem berjast eiga undir hans merki, - og heldur liinu httustainn,albinn a leggja til orrustunnar, ef vinurinn telur sr ekki hyggilegast a flja. g telmikilsvert a tta sig vel essu atrii me tilliti til ess, sem sar verur sagt.

Hr er ekki tlunin a ra til neinnar hltar hva landvttirnar upphaflega tknuu eahvernig r sar breytast msa lund, heldur alveg srstaklega a athuga essa einkennilegusgu, sem okkar frgasti sagnaritari, Snorri Sturluson, hefur varveitt fr gltun og hefur oritilefni ess, a hi slenska skjaldarmerki verur um alla framt: risi, gammur, naut og dreki,sem halda lofti slenska fnanum.

III

Um essa landvttasgu Snorra Sturlusonar hefur ekki veri miki rita n rtt, a g tilviti. Hana er hvergi annars staar a finna norrnum bkmenntum en hj Snorra, a v erfrir menn segja, og Snorri virist einn hafa haft me hndum au ggn ea munnmli, semhn er bygg . Alveg er frleitt a hugsa sr a Snorri hafi bi sguna til. Rannsknir allarstafesta a Snorri hefur haft heimildir, munnlegar ea skriflegar, fyrir flestu, ea llu,sagnfrilegs elis, sem hann lt fra letur. Upphaf lfljtslaga, sem g ur nefndi, umlandvttirnar, snir og berlega, a hinir fyrstu landnmsmenn, og afkomendur eirra, hafaflestir tra v a essar vttir vru til og varhugavert vri a styggja r.

Ekki er mr kunnugt um a essi landvttasaga s til hj neinni ngrannaja vorra,Norurlandabum, Engilsxum ea rum. Merkilegt er a veita v athygli, a Snorri setur

sguna samband vi Harald Gormsson Danakonung ea viskipti slendinga og Dana 10.ldinni. a landi, sem hn snist v helst vera einhverjum tengslum vi, er Danmrk. essitengsl eru svo lausleg og skyld hfuefni sgunnar - sjlfum vttunum - a mgulegt era lykta a sagan s fr Danmrku komin. egar n liti er essa sgu um landvttirnarvirist ekki vera nema tvennt til um uppruna hennar. Anna er a, a sagan s slensk a lluleyti, tilorin hr sem eins konar skring vttatrnni. Hitt er a hn hafi fylgt landnemunumhinga, er eir komu ndveru fr strndum Noregs, rlands og Skotlands til a nema hrland. Vri hn arfsgn, sem lengi hefi geymst me kynstofninum, og eir, er fluttu sgunahinga og vttatrnainn, hafi jafnvel ekki sjlfir vita hinn upphaflega uppruna hennar afullu.

g skal taka a fram strax, a g hallast eindregi a sari skouninni, a essi saga umlandvttirnar fjrar s afar gmul arfsgn, sem fylgt hefur flttaflkinu, er hr settist a,hinga t um langan veg, og s v hvorki til orin slandi ea Noregi.

IV.a eru liin nokkur r san g tk eftir v, eitt sinn er g var a lesa Opinberunarbk

Jhannesar, a ar er frsgn, sem minnir nokku essa landvttasgu okkar. Er frsgnessi 4. kaptula Opinberunarbkarinnar. Segir ar fr einni sn spmannsins essa lei:

"Hsti var reist himni og einhver sat hstinu. -- Og frammi fyrir hsttinuvar sem glerhaf lkt kristalli og fyrir framan miju hstisins og umhverfis hstivoru fjrar lifandi verur alsettar augum bak og fyrir. Og fyrsta veran var lk ljni,og nnur veran var lk uxa, og rija veran hafi sjnu sem maur og fjra veranvar lk fljgandi erni. Og verurnar fjrar, ein og srhver eirra, hfu sex vngi ogvoru alsettar augum allt um kring og a innanveru. Og eigi ltu r af dag ogntt a segja: Heilagur, heilagur, heilagur Drottinn Gu, hann sem var og er ogkemur."

egar manni hefur einu sinni dotti hug, a skyldleiki s milli essara sagna, verur mannia sjlfrtt a bera r nnar saman.

a, sem veldur skyldleikahugsuninni, er etta: sgu Snorra eru essar verur: risi = strmaur, naut, str fljgandi fugl og dreki. Opinberunarbkinni eru verurnar: maur (manns-sjna), naut, fljgandi rn og ljn. Raunverulega eru rjr verurnar hinar smu bumsgunum, . e. maur, naut og fugl, en um fjru veruna greinir alveg , ar sem annarrisgunni er ljn, en hinni "dreki".

er a og svipa me essum sgum, hvert verkefni verurnar hafa. Vttirnar hj Snorravaka yfir landinu og rast gegn hverjum eim, sem kemur illum tilgangi upp a strndumlandsins, og verurnar Opinberunarbkinni eru "alsettar augum" og vaka "dag og ntt". rvaka yfir hstinu. Allir, sem g veit til a skrifa hafi um essar verur Opinberunarbkinnitelja essi augu eirra merkja einhvers konar alsni vegna ess a r su verir, sem gtahstis "hins hsta".

V.

En s lking, sem hr .kemur fram milli essara sagna, ngir hvergi nrri til ess a draga lyktun, a um eina og smu sgn s a ra. Verur v a athuga mli nnar.

Hj Esekiel spmanni er sagt fr einkennilegum verum, sem kallaar eru kerbar eavarenglar, sem hafa a hlutverk aallega, a bja fr illum verum. a athyglisverasta vi

essa kerba Esekiels spmanns er a, a hver eirra hefur "fjrar sjnur". Segir svo um 1. kap. Esekiels spdmsbkar:

"En sjnur eirra litu svo t: Mannsandlit a framan, Ljnsandlit hgra megin eim fjrum, nautsandlit vinstra megin eim fjrum og arnarandlit eimfjrum inn vi."

Engum getur dulist, a hr eru ferinni hinar smu "sjnur" og Opinb., a munurinns s, a hj Esekiel hefur hver vera fjrar sjnur, en Opinb. hefur hver vera aeins einasjnu.

En hr er frsgnin a fyllri, a sagt er hvaa "tt" andlitin sna. "Til hgri" ea hgramegin, er Ljnsandliti, og til vinstri nautsandliti, fram snr mannsandliti, en arnarandlitisnr aftur, ea "inn vi", eins og a er ora slensku Biblunni. Samkvmt algildri regluum ttir tti ljnsandliti a sna austur, arnarandliti norur, nautsandliti vestur ogmannsandliti Suur. S etta n bori saman vi landvttasgu Snorra og a, hverniglandvttunum er skipa niur ar, kemur a einkennilega ljs, a hinum rem verum, semeru hinar smu bum sgunum, er ar nkvmlega eins skipa niur. annig er fuglinn anoran, uxinn a vestan og maurinn a sunnan bum stunum. En s "veran" ea a"andliti", sem er a austan, er hj Esekiel ljni, eins og Opinberunarbkinni, en hj Snorra era "dreki".

Er svo komi, a rjr landvttanna okkar gmlu eru hva "sjnu" snertir nkvmlegahinar smu of kerbar Esekiels og essar rjr landvttir okkar gta nkvmlega smu tta ogkerbar hans.

Kerbar Esekiels hafa einnig me hndum ann starfa a "gta hstis hins almtaka", svoa hlutverki er eli sinu hi sama og landvttanna hj Snorra, a vaka yfir landinu ogvernda a.

VI.

Fr v er sagt mjg greinilega 2. kap. 4. Msebkar, hvernig sraelsmenn skyldu skipa liisinu mean eir voru leiinni fr Egyptalandi til hins "fyrirheitna landsins". Segir ar m. a.:

"Srhver sraelsmanna skal tjalda hj merki sinu vi einkenni ttar sinnar;skulu eir tjalda gegnt samfundatjaldinu hringinn kring."

Er af essu ljst, a srhver hinna 12 ttkvsla sraelsmanna hefur tt sitt srstakattarmerki. ttkvslir sraels voru 12, eins og kunnugt er, og var eim samkvmt boi Mseraa annig upp lei eirra fr Egyptalandi, a r mynduu ferhyrning, en inni ferhyrningnum var tjaldbin.

ttkvslunum var skipt annig niur, a rjr voru a noran, rjr a austan, rjr asunnan og rjr a vestan. egar nnar er a gtt sst, a a hver ttkvsl eigi a tjalda hjsinu merki, eru hverjar rjr ttkvslir saman um eitt aalmerki, sem reist er fyrir framan"kamp" ea herbir hverra eirra riggja ttkvsla, sem saman eiga a vera. Biblan segir fressu ennan veg:

"A austanveru, gegnt upprs slar, (skal vera) merki Jda eftir hersveitumeirra". Var Jdattkvslin miju, en sitt til hvorrar handar voru ttkvslirssakars og Seblons. essar rjr ttkvslir voru saman austur-herbunum ogttu r allar a fylkja sr um merki Jdattkvslar.

"A sunnanveru skal merki Rbens herbaa vera", segir v nst, og mehonum voru herbum Simons og Gads ttkvslir.

"A vestanveru skal merki Efraims herbaa vera eftir hersveitum eirra,"segir ar nst, og a vestanveru voru me honum Benjamns og Manassettkvslir, en merki Efraims blakti yfir eim herbum.

"A noranveru skal merki Dans herba vera," segir a lokum og me honumvoru herbum ttkvslir Assers og Naftali.

Af essari upptalningu sst a sraelsmenn hafa haft fjgur aal hermerki, er eir fylktu liisinu undir, og essi hermerki voru merki fjgra aal ttkvslanna: Rbens, Efraims, Dans ogJda. Biblan segir ekki berum orum neins staar hver voru tkn ea merki hverrar ttkvslar,en arfsagnir Gyinga taka ar af ll tvmli.

hinni gtu bk dr. Edersheims prfessors, "Bibelhistorie", I. bindi, er sagt greinilega frskipun herbanna hj sraelsmnnum og hver hin fjgur aalhermerki sraelsmanna vorusamkvmt arfsgn Gyinga, en sjlfur var dr. Edersheim strlrur, kristinn Gyingur.Samkvmt frsgn hans voru hin fjgur aalhermerki essi: A austan var merki Jdattkvslar, en a var Ljnsmynd ljsrauum grunni. A sunnan var merki Rbens, en avar mannshfu dkkrauum grunni. A vestan var Efraims merki, en a var nautshfu ljsblum grunni, og a noran var Dans merki, en a var fljgandi rn ljsgulum grunni.

Hr koma enn n ll smu merkin og hj Esekiel og Opinberunarbkinni og hr eruauk ess tekin af ll tvmli um a, hvernig eim er raa upp.

Ef vi n berum etta saman vi landvttasgu okkar Heimskringlu, sst:

1. Hj Snorra er "risinn", sem auvita er ekki anna en str maur, asunnanveru - Vikarsheii - og verndar Suurlandi. Hj sraelsmnnum varmerki Rbens - mannsmerki - einnig a sunnanveru og hlutverk hersveita hansvar a vernda suurarm herbanna.

2. Hj Snorra er "nauti" ea griungurinn a vestanveru - Breiafiri ogverndar srstaklega vesturlandi. Hj sraelsmnnum var merki Efraims -nautsmerki - einnig a vestanveru og hersveitir hans hfu a hlutverk avernda herbirnar a vestanveru.

3. Hj Snorra er hinn grarstri fljgandi fugl (Snorri kallar a hvorki rn ngamm) a noranveru - Eyjafiri - og ver norurlandi. Hj sraelsmnnum ermerki Dans - fljgandi rn - a noranveru og hlutverk hans er a verjaherbirnar allri httu r norurtt.

4. Hj Snorra er "dreki" fyrir Austurlandi - Vopnafiri - og hann a vernda asrstaklega, en hj sraelsmnnum er merki Jdattkvslar - ljni - a austan oghlutverk Jda hersveita a verjast httunni r austri, en auk ess var a merkibori fylkingarbrjsti, egar lagt var til orrustu.

Eins og menn sj af essu er a svo, a; merki Rbens maurinn, merki Efraims nautiog merki Dans fljgandi fugl, koma ll fyrir landvttasgu Snorra og au eru arnkvmlega smu r og merki essara ttkvsla eru talin Biblunni. Hi eina, sem skilur,er a, a sta Ljnsmerkisins - merkis Jda ttkvslarinnar - er kominn "dreki" hj Snorra.

Ef etta frvik vri ekki, mundi enginn efast um a a vri sama sagan, sem um vri ara hj Snorra og Biblunni. En einmitt etta frvik, a "drekinn" kemur sta ljnsins", erfyrir mr a athyglisverasta vi essa landvttasgu okkar og a, sem gerir hanastrmerkilega mnum augum.

VII.

a er rtt a reyna a gera sr grein fyrir v egar sta, hvers konar "dreki" a er, semSnorri talar um sgu sinni Heimskringlu. breytt or Snorra eru essi:

, fr ofan r dalnum dreki mikill og fylgdu honum margir ormar, pddur og elur ogblsu eitri hann" - . e. hvalinn, - Af essu er egar ljst, a a er ekki fljgandi dreki, semtt er vi, heldur skrandi dreki. Sst etta best af v a allt, sem honum fylgir, eru skridr -"ormar, pddur og elur". - "Dreki" ddi lka til forna sama og ormur og er ormurupprunalegra norrnum mlum a v er virist. Ori ,dreki" mun vera komi r grsku ogir ar einnig slanga ea ormur.

Gleggst kemur drekanafni og merking ess fram skraheitunum fornu. Herskip fornmannavoru oft nefnd "drekar" og var ,haus og hali" - . e, bi stefni skipsins, - tskornir. Oft eruskip beinlnis skr ormsnafni, eins og sst t. d. heitinu hinu mikla skipi lafsTryggvasonar, "Ormurinn langi", og ru kunnu skipsheiti r fornld, "Ormurinn skammi".Alfriorabkur segja hiklaust, a "ormur" s eldra nafn norrnum skipum en "dreki".

a, sem tekur af ll tvmli um a, a "drekinn" hj Snorra er "ormur", er a, ahann og allt hans fylgdarli spr eitri. Hr er augsnilega ferinni eiturormur mikill, me llufylgdarlii snu. etta er n bsna athyglisvert, egar ess er gtt, a slk dr eru ekki og hafaaldrei veri til slandi. Um a hltur Snorra a hafa veri vel kunnugt. M af essu best sj,a sagan er akomin og upphaflega til orin lndum, ar sem menn ekkja vel til "eitraraorma" ea eiturslangna. Frsgn Snorra ber a v tvrtt me sr, a "drekinn", sem ar ersagt fr, er grarmikill eiturormur, sem skriur kvinum, en flgur ekki, og er vflugdrekinn skjaldarmerki okkar ekki rtt mynd af "drekanum" sgu Snorra. Hefur sbreyting ori sar a gera orminn a flugdreka, ea eftir a landvttasagan var jsagaalveg eins og fuglinn mikli, sem Snorri talar um, verur a "gammi" jsgunni. g get ekkistillt mig um a benda a hr, a a komi essu efni ekki beint vi, a essi "dreki" ea"ormur" r landvttasgu Snorra er vafalaust s frgi Lagarfljtsormur Austurlandi, sem ennlifir jsgum Austfiringa. Kemur ar fram, a alutrnni hefur essi landvtturhaldist alla t og veri um a ra "orm" fr v fyrsta, en ekki flugdreka.

Lt g etta n ngja til ess a sna fram hvers konar "dreki" a er, sem Snorri segirfr landvtta sgu sinni.

VIII.

Mr finnst a ekki geta orka tvmlis, a landvttirnar a noran, vestan og sunnan, - .e. fuglinn, nauti og risinn, - su smu verurnar og tknaar voru hinum fornu hermerkjumsraelsmanna. Er nst a athuga hvernig v getur stai, a essi "eiturormur" er kominn sta ljnsins. Af frsgn Biblunnar og arfsgn Gyinga verur a glgglega s, aljnsmerki, sem var a austanveru, var ekki aeins hermerki austurherbanna ogjdattkvslarinnar, sem ar hafi forystu, heldur var a lka aalhermerki allrarsraelsjarinnar, a merki sem bori var fyrir liinu orrustum og konungsmerki sraels,v a bir hinir miklu konungar sraels, Dav og Salmon, voru af eirri ttkvsl. Biblanog arfsgn Gyinga taka, of ll tvmli um a, a sraelsmenn hafi hernai nota srstaktfylkislag, eins og algengt var raunar me flestum hernaarjum allt til vorra daga, ea ar tilvlhernaur hfst. Liinu var venjulega alltaf skipa eins, er til bardaga var bist. Fylkingsraelsmannamanna hefur veri ferhyrningur, og sjlfum hernum skipa yst, en inni ferhyrningnum var svi, ar sem hestar, vagnar, vopn og vistir voru geymd, svo og konur og

brn egar a fylgdi hernum, ea jin var feralagi. Yfir hverjum fylkingararmi blaktisrstakt hermerki, er ttflokkarnir skyldu fylkja sr undir og voru aalmerkin fjgur:mannsmynd, nautsmynd, fuglsmynd og ljnsmynd. Mean allur srael var eitt rki, varauvita engan htt viki fr essu fylkingarlagi n breytt hermerkjum. Einhver rlagarkastiatbururinn sgu sraelsjarinnar gerist ri 977 f. Kr., strax eftir daua Salmonskonungs. skiptist rki tvennt, sraelsrki og Jdarki. sraelsrki tilheyru 10 ttkvslir, entvr mynduu srstakt rki: Jdattkvsl og Benjamnsttkvsl, sem lka mtti kallakonungsttkvslirnar, v a af eim voru rr fyrstu konungar srael. a lei ekki lngu,ar til rki essu lentu frii hvert vi anna og vi ngrannana og urftu a bja t her og nttrlega a fylkja honum til orrustu. Var a ra fram r v: vandarnli, a eitt afhinum. fjrum hfu skjaldarmerkjum sraels - ljnsmerki, merki Jdattkvslarinnar ogaalhermerki sraels var n horfi, ar sem Jdattkvslin var orin sjlfsttt konungsrki.

Jda hafi a sjlfsgu haldi snu merki og hefur a alla t san veri merki eirrarttkvslar og ntengt allri sgu hennar.

Skil g hr vi ljnsmerki, sem hvarf r skjaldarmerkjum sraelsrkisins ri 977, egarrki skiptist. Er ekki svo kja erfitt a rekja sgu ess san, v a JdattkvslinGyingarnir - hefur aldrei tnst a fullu og llu, eins og hinar ttkvslir sraels.

En sraelsrki voru n ekki eftir nema rj hinna fornu hermerkja, . e. nautsmerki -merki Efraims, - mannsmerki - merki Rben, og fuglsmerki - merki Dans.

a liggur n nokku augum uppi a ekki hafa sraelsmenn skipt um fylkingarlag hernai, a Jda- og Benjamnsttkvsl skildust fr hinum tu. Biblan snir mjg va asraelsmenn voru kaflega haldssamir og breyttu gjarnan miki til. eir hafa haldi fram afylkja ferhyrning er eir ttu frii, eins og Mses hafi kennt eim ndveru.

En egar merki Jda var n horfi, urfti a sjlfsgu a f anna ess sta. Nst hefivirst liggja, a taka upp merki sakars ea Seblons, sem voru enn eftir a austanveru, arsem Jda hafi veri, en hefi ori a gera annarri eirri ttkvsl hrra undir hfi enhinni og gat a veri bsna httulegt, ekki sst eins og allar sakir stu , er bylting varnfarin fram rkinu. En vi a bttist og hitt, a ljnsmerki hafi veri aalhermerkijarinnar, a merki, sem bori var fylkingarbrjsti hernai og sem ar af leiandi vartali fremst allra hermerkja jarinnar. A hefja merki skars ea Seblons til slks vegs hefiv veri sama og taka r ttkvslir fram yfir Erfaims, Rben og Dans ttkvslir, en a hefihjkvmilega leitt til ns klofnings sraelsrki. Virist v alveg augljst, a mli var ekkileyst svo a llum gti vel lka, nema me v a f stainn fyrir ljnsmerki eitthvertanna merki, sem svo vri heilagt, a ll jin gti sameinast um a.

Og n kem g a v, sem mr finnst einna merkilegast essu sambandi. sraelsmenn ttueitt merki, sem eir fr fyrstu t hfu bori meal merkja sinna og var meiri sameignsraelsls og meiri trnaur vi tengdur en ll nnur merki eirra. -

Biblan geymir sgur af v og hvernig a merki var til og hvert a var, og er s saga 4.Msebk, 21. kaptula, og er essa lei:

"sraelsmenn voru leiinni til Kanalandslands fr Egyptalandi, en uru aleggja lei sina kringum land Edomita, en lnum fllst hugur leiinni og talaigegn Gui og Mse og sagi: Hv leiddu i oss brott af Egyptalandi, til ess avr djum eyimrkinni, v a hr er hvorki brau n vatn og vr erum ornirleiir essu lttmeti. sendi Drottin eitraa hggorma meal lsins, og eirbitu flki, svo a margt manna d af srael. gekk lurinn til Mse og sagi:Vr hfum syndga, v a vr hfum tala gegn Gui og r, bi Gu, ahann taki hggormana fr oss. Mse ba fyrir lnum. Og Gu sagi vi Mse:

Gjr r eiturorm og set hann stng, og a skal vera, a hver sem bitinn er oglitur hann, skal lfi halda. Og Mse gjri hggorm af eiri og setti stng, og avar, a ef hggormur hafi biti einhvern og hann leit til eirormsins, hlt hannlfi.

annig er frsgn Biblunnar um eirorminn, eftirlkingu eiturormanna eyimrkinni. ettamerki fylgdi sraelsmnnum vallt san og tti hinn drmtasti gripur. Eirormurinn vargeymdur musteri Salmons sem eitt helgasta tkn sraelsjarinnar allt ar til er sraelsrkilei undir lok - 726-718 f. Kr. var eirlkan etta eyilagt hinni miklu trarbyltingu, semHiska Jdakonungur st fyrir, og fram fr vafalaust vegna ess, a menn su spdma hinnafornu spmanna rtast svo greinilega sraelsrki, sem var a lia undir lok a fullu og llu,eins og skrifa st spdmsbkum eirra a vera mundi.

N finnst mr sem a liggi beint vi, a sraelsmenn hafi teki upp etta merki stamerkis Jdattkvslar, sem horfi hafi vi askilnainn.

Hr landi er svo a kalla ekkert til af hfuritum Gyinga, nema Biblan, og hn segirekkert beinlnis um etta, en ar mundi e. t. v. vera hgt a sj, hvort essi tilgta mn er rtt.Mun g reyna a ganga r skugga um a sar, ef tkifri gefst.

S essi tilgta mn rtt, hefi skipun hermerkja sraelsrki, eftir skiptingu ess, veriessi: A sunnan mannsmerki, - a vestan nautsmerki, - a noran fuglsmerki og a austanormsmerki.

En etta eru nkvmlega smu merkin ea verurnar og fr er sagt landvttasgu Snorra Heimskringlu, og eim er bum stunum nkvmlega eins skipa niur eftir ttum. era og sameiginlegt, a jtr beggja janna, sraelsmanna og slendinga, er hlutverki,sem essar verur hafa me hndum, nkvmlega hi sama, . e. a vaka yfir junum ogvernda r gegn a stejandi httu.

N er elilegt a menn spyrji: Hvernig getur essu stai? Hvernig m a vera, a hr slandi komi fram hin fjgur hermerki sraels, me llum eim trnaareinkennum, er eimfylgdu fyrrum, og a au festist hr jtrnni sem landvttir slands?

essum spurningum verur tpast svara svo, a ekki veri hgt a vfengja svari, en m fra fram nokkur rk fyrir v, hvernig essu gti stai, og vil g n hr eftir reyna abenda fein atrii, sem mr ykir ess ver a vera dregin fram dagsljsi essu sambandi.

IX

egar maur hugleiir a, a landvttirnar eru smu merkin ea "verurnar" og fr er sagt Biblunni, lgi nst a lykta, a hr vri um a ra hrif fr kristninni. Og ekki dregur ar, v sambandi, a einmitt rjr essara smu "vera", ea merkja, eru einnig tengdar viguspjllin, og hafa annig fylgt kristninni t um allan heim allt fr fyrstu t hennar. gmlum altaristflum og prdikunarstlum og rum mlverkum r kalskum si eruguspjallamennirnir oft mlair me essum verum og eru r hver um sig merki hinnafjgurra guspjallamanna.

En ef hr vri um a ra hrif fr kristniboi rmversku kirkjunnar, ea guspjllunum, hefu landvttimar hr tt a vera nkvmlega hinar smu og Biblan segir fr, . e. maur,naut, fugl og ljn. - En svo er ekki a llu leyti, eins og ur er sagt, ar sem "ormurinn" ea"drekinn" er, landvttasgu slendinga, kominn sta ljnsins frsgnum Biblunnar, eins ogr eru bi Gamla- og Nja testamentinu. Af essari stu tel g a landvttatrin hafiborist hinga eftir rum leium en me kristniboinu, ea fyrir hrif fr kristninni, og s v

miklu eldri hr slandi, ea hj eim kyntti, sem slendingar eru af komnir, en kristnibormversku kirkjunnar er Norurlndum.

En ef svo vri, hlyti. s kynttur, sem slendingar eru af komnir, a vera einhvern htttengdur hinum fornu bum sraelsnkis, v a aan virast landvttirnar vera komnar, asna verurnar best og niurrun eirra, eins og lka landvttatrin sjlf virist skilgetiafkvmi verndarenglatrar Gamlatestamentisins. Mun g n drepa nokkur atrii, semtvrtt benda til ess a etta geti tt sr sta.

X

egar rekja skal essa sgu, verur auvita a byrja v a reyna a rekja ferilsraelsjarinnar gmlu, en til ess verur a hverfa aftur tmann um meira en 2533 r, eatil rabilsins 720-675 f. Kr. gerust eir atburir, a sraelsrki ea Norurrki, eins og avar kalla til agreiningar fr Jdarki, sem lka var kalla Suurrki, lei undir lok. Segir fressu nokkrum stum Gamlatestamentinu, . . m. II. Konungabk, 17 kap., ar stenduretta: "En nunda rkisri Hsea vann Assyrukonungur Samaru og herleiddi til Assyru.Fkk hann eim bsta Hala og Habr, fljti Gzan og borgum Meda." Hr mun einnagreinilegast vera sagt fr v, hvert sraelsmenn r Norurrki sraels voru herleiddir. En a ern eins me etta og flest anna Biblunni, a hina svonefndu frimenn greinir nokku umhvar essir stair eru. a virist raun og veru ll tvmli af tekin um a sustu orumsetningarinnar, v a ar er beinlnis sagt, a eim hafi veri fengin asetursstaur " borgumMeda". Virist af essu augljst, a hin herleidda j hefur veri ltin setjast a Mediu. En eim tmum, sem hr um rir, var Media, lti land samanbori vi a, sem sar var, egarMedar og Persar tku hndum saman og lgu undir sig hi mikla Babylonurki. dgumAssyrukonunga var Media landsvi a, sem liggur a suurenda Kaspahafs og austan via. Fjlltt land mjg og frjtt og liggja a v eyimerkur a austan. Ekki er hugsanlegt a"borgir Meda" hafi veri annars staar en Medulandi og hafa sraelsmenn veri fluttir allalei anga austur eftir vafalaust v skyni fyrst og fremst, a eir ttu sem greiast um vika skja aftur heim ttland sitt.

er arna ennfremur sagt, a eim hafi veri fenginn bstaur Hala, sem tti a veraborg ea hra Medu. Vi a nafn er eftirfarandi athugasemd bibluingu hins strlrabreska Biblufrings Ferrar Fentons:

"Khalakh er hra a, sem n er nefnt Aserbeisjan Persu og er merkingin orinu "land eldanna", Um etta hra rennur enn dag , sem Gosan nefnist, ogfellur hn t Kaspahafi norvestanvert svi v, sem n tilheyrir Rssum ogtelst til borgarinnar Baku."

Um a verur v tpast lengur deilt, a hinar tu ttkvslir sraels, er Assyrukonungurherleiddi aan, hafa veri fluttar alla lei austur a Kaspahafi og fengi ar til barhrjstrugt og erfitt fjallaland.

Menn vera n a gera sr ess glgga grein, a me essari herleiingu sraelsmannanorur og austur undir Kaspahaf hvarf sraelsrki hi forna a fullu og llu r sgunni oghefur aldrei vi sgu komi san undir v nafni og svo gjrsamlega tnd hefur essi fornamenningarj veri, a hennar er san varla geti sagnritum.

S strkostlegi og fyrirgefanlegi misskilningur hefur aftur mti komist inn sgukennslusari tma, og er a mestmegnis sk kalsku kirkjunnar, a Gyingar su ll hin fornasraelsj. En a er auvita alveg rangt og arf ekki anna en lesa heimfararsguGyinganna Esra- og Nehemiabk til ess a ganga r skugga um, a a voru aldrei arar

ttkvslir en Jdattkvsl og Benjamnsttkvsl, samt nokkru af Levitum Levsttkvisl -, semheim kom aftur r herleiingunni til Babylonar, . e. flki r Jdarki. - Gyingar eru aeinsein af 12 ttkvslum sraels, og s ttkvistlin, sem aldrei hefur tnst a fullu.

Jsefus sagnaritari Gyinga, sem skri Gyingasgu sina um 70 e. Kr., tekur af ll tvmli essu efni. Hann segir: "a eru aeins tvr ttkvslir Asu og Evrpu undirgefnarRmverjum, en hinar tu ttkvslirnar eru handan vi Efrat og eru geysifjlmennar." a ervita a Gyingar n dgum telja sig aallega vera afkomendur Jda - enda kallair "Jar" mrgum mlum,, - og aeins verulega blandair af rum ttkvslum sraels, og helstBenjamns- og Levis-ttkvslum.

XI.

Hr skal ekki lengur dvali vi Jdattkvistlina n sgu hennar, v a tlunin var a reynaa fylgja, ef unnt vri, ferli hinna tu ttkvslanna, sem Assyrukonungur flutti austur aKaspahafi tmabilinu 726-675 f. Kr. En sl eirra hefur ekki reynst aurakin, ar til n sustu ratugum, a tekist hefur a brega ofurlitilli birtu veg eirra.

Ein af mrgum apokryfiskum bkum Gyinga heitir Esdrasbk. Ekki er hn til slensku ogg hef ekki s hana nema , ensku. 2. Esdrasbk, 13. kap. 40.-45. standa essar merkilegusetningar:

"etta eru hinar tu ttkvslir, sem herleiddar voru r snu eigin landi dgumHsea konungs og Salmanasar Assyrukonungur flutti yfir vtnin og eir komu anna land. En eir ru a me sr, a eir skyldu yfirgefa fjlda heiingjannaog fara burt fjarlgt land, ar sem aldrei hefu menn bi, svo a eir gtuhaldi ar lg sin, sem eir hfu aldrei haldi essu landi. Og eir fru t Efrat,ar sem in er mj, og hinn Hsti geri kraftaverk fyrir og stvai fljti, unseir voru komnir yfir um. En a land var langan veg a fara ea hlft anna r,og etta land var kalla Ar-Sareth. San dvldu eir ar lengi fram eftir."

Vafasamt er n hversu mikinn trna m a leggja, sem hr er sagt, en er augljst afessu, a Gyingar hafa - um 200 f. Kr., egar Esdrasbk er talin vera skr, - fylgst nokkume essum frndum sinum r sraelsrki. M af essu ra, a sraelsmenn - . e. hinar tuttkvslir - hafa yfirgefi r stvar, sem eir upphaflega voru fluttir til, og lklega hafa eir stt gu fri, v a eir virast hafa fari einum miklum leiangri, allir saman, burtu rMediumanna landi og til lands ess, sem var kalla Ar-Sareth.

Ekki er a greiningslaust, hvar land a ea hra hefur veri, sem Ar-Sareth er kalla,en flest bendir til ess a a s svi noran og vestan vi Svartahaf og enn dag er ar ,sem Sarett heitir. Fleira kemur ar einnig til, sem sar mun a viki.

Mestu snnunina fyrir essum jflutningum er a finna hj Herodot, hinum mikla,grska sagnaritara, sem uppi var skmmu eftir a jflutningar essir fru fram. 4. og 7. bkHerodots er sagt fr v, a sari helmingi 7. aldar (650-600) f. Kr., - samkvmt tmatalihinna lydisku og medisku konungsrkja - hafi str j, sem ur bj fyrir sunnan na Araxes Persu - . e. hrainu Aserbeisjan - fluttust strhpum inn Evrpu og sest a noran viSvartahaf, - einmitt svi v, ar sem in Sareth rennur enn dag. Herodot kallar essa jekki sraelsmenn, heldur nefnir hann hana Ska, sem tali er a merki "feramenn".

ess var n tpast a vnta, a nokkrum dytti a hug a essi j, sem almennt hlautnafni Skar sari tma sgu Evrpuja, vri hinir fornu sraelsmenn. Enda fr a svo,a engum datt a hug um a bil 25oo r.

ri 1846 tkst hinum heimsfrga fornleifafringi Breta, Sir Henry Rawlinson, a lesa rrnaristunum Behistun-klettinum Persu. eim kletti eru rnaristur rem mlum:Babylonisku, forn-persnesku og ssisku: Darius mikli Persakonungur lt hggva r klettinnri 514 f. Kr. og segir ar m. a. fr j einni, sem Persar ttu hggi vi og nefnd er Sakar.etta er str j a v er virist, kaflega hersk og harfeng. Behistunklettinum er essij, sem kllu er Sakar persneska textanum, kllu Ghimri babyloniska textanum. En ner a vita fr yggjandi fornum heimildum, a Babylonumenn klluu sraelsmenn hinartu ttkvslir einmitt essu nafni, Gimri mean eir dvldu tleginni Assyrurki.Af essu er ljst, a Gimrar og Sakar eru sama jin e. sraelsmenn hinir fornu. Auk esssegja grsk fornrit, a Skar su sama jin og Persar kalla Saka. Er augljst, a Skar,Sakar og Ghimrar eru nfn einni og smu j . e. hinum fornu sraelsmnnum. astyur enn essa skoun, a einmitt eim tma, sem jflutningar Skajarinnar frufram fr 650-600 st upplausn Assyrurkis sem hst.

Dr. Lewellyn Thomas, enskur sagnfringur, kemst svo a ori um essa jflutninga:essir jflutningar til Evrpu ttu sr sta um a leyti, sem hi mikla Assyrurki var fallanda fti fyrir hinu nja heimsveldi Babylonar. srael greip hi hentuga tkifri tilundankomu inn Evrpu."

A lokum skal eitt atrii drepi enn, sem er mjg athyglisvert essu sambandi og semstyur verulega tilgtu, a jir r, sem bjuggu noran og vestan Svartahafs ldunumnstu fyrir og eftir Kristsfingu, hafi veri hinir fornu sraelsmenn.

Rssneskir fornleifafringar hafa fundi og rannsaka fjlda legsteina og gamalla minja essum slum. Prfessor Chowlson Leningrad hefur flutt fjlmarga legsteina fr Krmskaga fornminjasafni Leningrad og rannsaka ekki frri en 7oo letranir essum steinum, og15o letranir msum grafhsum ar um slir og eru letranirnar undantekningar lti fornrihebresku og margar hverjar hinar athyglisverustu. meal eirra elstu m nefna essar rjr,sem fr er skrt ritinu Oriental Records":

legsteini einum fr Krm stendur etta:

etta er legsteinn prestsins Buki, sonar saks. Megi hann hvlast Eden til ess tma, ersrael frelsast. (Dinn) 7o2. ri tlegar vorrar." essi steinn tti v a vera fr 1. ld e.Kr. ea v sem nst.

rum legsteini fr Krm sama safni standa essi or:

Rabbi Mses Lev dinn tlegarri voru.",

rija legsteininum stendur:

Levtinn Zaclok, sonur Mse, dinn 4000 rum eftir skpun heims, 785. ri tlegarvorrar."

Samkvmt hinu forna tmatali Gyinga og sraelsmanna yfirleitt, telja eir tmann frskpun heims", sem eir svo kalla, en tmatal eirra byrjar , samkvmt okkar reglu umtmatal, ri 3911 fyrir Krists fingu. Levtinn Zadok, sem deyr 4000 rum eftir skpunheims" tti a hafa andast 88-89 e. Kr. etta kemur og vel heim vi tlegartma sraels,sem arna er gefinn upp a vera orinn 785 r, v a eins og kunnugt er fr herleiingsraelsmanna til Medu fram tmabilinu fr 726-675 f. Kr., ea nkvmlega eim tma, semtil er vsa. legsteininum.* essir eldgmlu legsteinar Suur-Rsslandi, sem enginn vafigetur leiki a eru fr hinum fornu sraelsmnnum, sanna svo vel sem vera m sagnirnar umfr sraelsmanna fr Medu og norur fyrir Svartahaf, ea til Sku hinnar miklu ea kldueins og land etta er nefnt fornum norrnum og slenskum ritum og sgnum.

* Herleiingin fr fram hpum 40 ra lngu tmabili. S hpur ea s tt sem Levtinn Zadok hefur veriaf, hefur v samkvmt essu veri flutt tlegina um 700 f. Kr.

XII.

Nst er rtt a athuga ofurlti hi einkennilega nafn, sem Persar nota um ennanjflokk. eir kalla hann Saka, eins og ur segir. Ekki er lklegt a Persar hafi gefi eimetta nafn af v. a eir hafa heyrt sraelsmenn sjlfa kalla sig v, ea einhverju, sem svipahefur lti eyrum eirra. a er n svo um flest janfn, sem fyrir koma fornum ritum, aau eru ar meira ea minna afbku, af v a hinir erlendu menn heyra orin ekki rtt,srstaklega ef framburur oranna er eitthva srkennilegur ea erfiur.

Ef liti er kort a Encyklopediu Brittanicu, sem fylgir ar kaflanum um Persu, og snirhi forna Persaveldi og jflokka , er a byggu, sjst-ar nyrst og austast nfnin Sakarog Massagetar. Sannar etta a svo er n almennt liti af sagnfringum, a essirjflokkar hafi tt arna heima. kaflanum um Persu hina fornu segir essari smualfribk a nafni Skar, sem Herodot hefur varveitt junum Suur-Rsslandi, s nalls efa samnefni jflokkum eim, sem komi hafi austan r Tran, og arningjaflokkur s, sem Massagetar voru nefndir, hafi tvmlalaust veri af essumjflokki". segir ennfremur sama sta, a Iranar kalli ennan jflokk Massagetana Daha, sem ir vinir" ea rningjar, en Persar nefni Saka og Grikkir Ska.

egar etta er n allt bori saman vi a, sem ur var sagt, virist ltill vafi v leika, aarna er um a ra hina gmlu sraelsmenn, undir nju nafni. Auvita hafa eir tnt msu afhinni fornu menningu sinni og tr sinni Jahve hafa eir a mestu gleymt. Henni voru eir nraunar bnir a tna a mestu ur en eir voru fluttir brott r sraelsrki, ef marka mlsingu , sem gefin er atferli eirra II. Konungabkinni. ar segir: eir (. e.sraelsmenn) yfirgfu ll bo Jahve, Gus sns, og gjru sr steypt lkneski, tvo klfa, og eirgjru asrur, fllu fram fyrir llum himinsins her og drkuu Baal. eir ltu sonu sna ogdtur ganga gegnum eldinn, fru me galdur og fjlkyngi og ofurseldu sig til a gjra a,sem illt var augum Jahve, til a egna hann til reii. reiddist Jahve srael kaflega og rak burt fr augliti snu, ekkert var eftir nema Jdattkvsl ein."

En hvernig stendur essu nja nafni eirra, nafninu Sakar, sem Persar nota um essum tmum?

Til svars eirri spurningu tel g rttast a taka hr upp orrttan kafla r fyrsta kaptula hinsmikla rits Adams Rutherfords, srael-Britain", ar sem um etta efni er rtt. ar farastRutherford svo or:

msar kvslir hinnar miklu Skajar hfu srstk nfn, jafnvel ur enSkar komu til Evrpu. a er athugandi, a sumir fornir rithfundar nota Ska-heiti aeins um , sem bjuggu nlgt Svartahafi og hldu nafninu margar aldir,en arir sagnritarar nota nafni almennt um alla jflokka, sem komnir voru afhinum upprunalegu Skum, en hfu srstk nfn (nnur), svo sem Massagetar,ursagetar, Getar, Brettar o. fl. En ein kvslin hlt hinu upphaflega nafni Sakar,sem ir synir saks". hebresku er -i sak bori mjg veikt og greinilegafram, ess vegna slepptu msar erlendar jir -inu, sem var herslulaust, egarr bru fram nafni sak", svo a a var Sak". Latneska nafni sakssonumvar v Sak, en Persar klluu Saka ekki aeins Saka sjlfa, heldur allajflokka Ska."

Og enn segir sami hfundur:

Hinn nafnkunni Ptolemeus kallar suma Saka Saxones" og frgasti sagnaritarihinna fornu Engilsaxa, Sharon Turner, segir svo:

Saxar voru Skaj og voru kallair Saea, Saeki, Saehsen." SagnaritarinnAlbnus segir: Saxar voru komnir af hinum fornu Skum og voru, er fram liustundir, nefndir Saxar." Seinna, egar Sakar fluttust lengra norvestur Evrpu,voru eir venjulega kallair Saxonar" ea Saxar. Hin gamla engilsaxneska rtsun" er son" nensku og Saksun er v bltt fram stytting r saks-son, v aframbururinn er hr um bil eins."

sambandi vi essa skringu orinu Sakar ea Saxar verur manni a rifja upp eitt afmrgum fyrirheitum Gamlatestamentisins, sem kemur svo einkennilega vel heim v essauppgtvun sagnfringanna.

21. kap. 1. Msebkar er sagt fr v, egar Drottinn talar til Abrahams t af brottrekstriHagar og smaels, sonar hennar. ar stendur etta: sagi Gu v Abraham: Lt ig ekkitaka srt til sveinsins og ambttar innar, hl Sru llu v, er hn segir r, v aafkomendur saks einir munu vera taldir nijar nir."

ensku og snsku Biblunni er sasta mlsgreinin dlti ru vsi dd en slenskuBiblunni og er s ing a lkindum rttari. snsku Biblunni stendur: ty genom Isak erdet som sed skal uppkallas efter dig". ensku Biblunni stendur: for in Isaak shall thy seed beealled". Rtt tt ntma slensku vri etta: Vi sak munu afkomendur inir kenndirvera". Vafalaust hefur n Levtunum, sem fylgdu sraelsmnnum tlegina, veri kunnugtum etta fyrirheit, og v ekki lklegt a jin hafi tleg sinni teki upp, a kenna sig vinafn saks, v a lkindum hefur henni veri banna a kalla sig snu gamla nafni hinu njaheimkynni norur vi Kaspahaf.

Um Saxana vitum vi svo a me fullri vissu, a eir brutust gegnum alla Evrpu og lokstil Bretlandseyja 450-600 e. Kr. og stofnuu ar mrg rki, sem flest bru nafn eirra, og berasumir landshlutar ar nfn enn dag, sem stytt eru r essum nfnum. ar eru t. d. Vessex, semir Vestur Saxaland, Essex, sem ir Austur-Saxaland, og Sussex, sem ir Suur-Saxaland.

Af essum jflokki og brrajum hans srstaklega Anglum eru hinarengilsaxnesku jir komnar, sem n byggja Bretlandseyjar, Samveldislndin bresku ogBandarki Norur-Amerku.

Verur essi grein ekki rakin hr meir, en g taldi rtt a rekja hana fyrst, v a verurauskildara a, sem eftir kemur, srstaklega eim, sem lti ea ekkert hafa kynnt sr essiml ur.

Af essari smu grein voru Gotar, sem sjlfir klluu sig gus-j og fyrstir rituuBibluna Evrpuml, og msar fleiri jir, sem vi sgu koma fyrstu 500 rum tmatalsvors og verur ekki fari frekar t slma a essu sinni.

XIII.

Hr hef g raki a aaldrttum, sem vita er um meginorra sraelsmanna, ann erherleiddur var til stranda Kaspahafs og fengi asetur borgum Meda" lok 8. aldar f. Kr.Hinir auknu forn leifafundir og hinar gmlu rnaristur, sem sfellt er .veri a ra, varpa valltmeira og bjartara ljsi ennan merkilega tt sgunnar. En a sem g hinga til hef sagt ereins konar undirbygging undir lokatt minn essu mli, en a er a reyna a sna fram

sambandi milli landvtta okkar og hermerkja sraelsrkisins. En til ess a a samhengiveri ljst, verur a vkja hr nnar a einni af eim tu ttkvslum, sem sraelsrki mynduu.S ttkvsl er Dansttkvslin.

Ef liti er sgukort af Palestnu, ar sem snt er hvernig ttkvslir sraels skipuu sr arniur til forna, sst a Dansttkvsl hefur bi litlu landsvi alveg ti vi Mijararhafi.Hn og Benjamnsttkvsl ttu lnd landamrum sraelsrkis og Jdarkis, og hafa velilega ori fyrir margs konar gindum, rum fremur, um a bil er hi forna sraelsrkiklofnai. a fr lka svo, a nnur essi ttkvsl og allt land hennar . e. Benjamnstt-kvslin lenti undir Jdarki, en hin Dansttkvslin virist vera landlaus og hverfurtr sgu sraelsrkis skmmu sar. Deboruljunum kemur a fram, a Dans-nijar erusjmenn. ar stendur etta: Og Dan hvers vegna dvaldi hann vi skipin". arfsgnumGyinga eru Dantar taldir sjmenn og siglingamenn. Dansttkvsl var allstr, en land hennarvar lti. a var rngt um hana og er a. m. k. fr v sagt tveim stum Biblunni, ahpar af Dansttkvsl tku sig upp og fru burt r landi snu og settust a annars staar. eirhfu ann einkennilega si, a kenna stai, sem eir dvldust , vi sig ea nafn Dans,forfur sns. Jsabk 19. kap. 47. v. segir: Og land Dans sona gekk undan eim. fruDans-synir og herjuu Lesem og unnu hana og tku hana herskildi, slgu san eign sinni hana og

Kort, sem snirferalag og dvalarstaiDans ttkvslarinnar.Svarta striki, frEgyptalandi til Englands,snir lei ess hluta Dans-ttkvslarinnar, sem talier a farihafi fr Egyptalandi um1600 f. Kr. og settist fyrst a Grikklandi(Albanu) og talu, en frsantil Ltlu-Asu, til Dacuog loks til Danmerkur ogEnglands. (Athugi ettakort vel um lei og rlesi um fr Dansttkvslarinnar.)

settust ar a og nefndu hana Dan eftir nafni Dans fur eirra." Og Dmarabkinni er frsgn um a, a sex hundru menn bnir heryopnum afkyntti Dans hldu norureftir og settu hrbir snar Kirjam Jearm Jda, fyrir ver s staur kallaur Dans-herbir" fram ennan dag," segir 12. versi 18. kap. Dmarabkinni.

Af Biblunni verur a greinilega ri, a Dansttkvslin hefur fljtlega orilandlaus" eftir a hn kom til Kanaanslands og er v ekki llklegt, a hn hafi

flakka um, ori eins konar flkku-tt-kvisl. Bendir t. d. tvrtt til ess upphaf 18.kap. Dmarabkinni, ar sem segir:

daga var enginn konungur sraelog daga var ttkvsl Danta aleita sr a arfleif til bsetu, v a henni hafi eigi til ess dags hlotnast neinarfleif meal ttkvsla sraels."

Loks fkk hn athvarf t vi strndina. Hn hefur v leita t hafi fyrst og fremst oggerst sjmenn. tkunum milli sraelsrki og Jdarkis hefur hn s ann kostinn vnstan ayfirgefa heimkynni sn. Nokkur hluti hennar fluttist norur Dan (Lasis-borg); sem eir lguundir sig, og tilheyri sraelsrki, en ekki Jdarki.

Menn hefur fura strlega einhverju merkilegasta ttartlusafni Biblunnar, en a er 9fyrstu kaptulum Kronikubkar, ar sem raktar eru ttartlur ttkvsla sraels, allt til Adams,ar er Dans-ttkvslin ekki nefnd nafn. Vilja menn af essu draga lyktun, a hn muni, egar essi ttartala er skr, vera farin r landi, og er mislegt sem bendir til ess, a svohafi veri, a. m. k. a mestu leyti.

XIV.

Vri n svo, a Dans-ttkvslin hefi yfirgefi sraelsrki fyrst allra ttkvslanna, er alvegvafalaust a hn hefi skili eftir sig lei sinni um Evrpu, Asu ea Afrku einhver aurnefni, sem rekja mtti sl hennar eftir. Margt bendir til ess, eins og ur er sagt, aDantar hafi veri sjmenn og ess vegna mtti alveg eins vnta ess, a sl hennar yrihelst rakin me v a fylgja strndum ea vatnaleium, v a efa hafa eir haldi eimforna si, a kenna dvalarstai sna vi Dan, forfur sinn. En ur en a lei eirra verurleita me essum htti, er rtt a minnast hr lti eitt vafornrar grskrar sagnar, semeinkennilega vel kemur heim vi r tilgtur, sem hr um rir.

essar fornu grsku og egypsku sagnir segja fr v, a um 1600 f. Kr. hafi komi strflokkur manna sjleiis fr Egyptalandi til Grikklands. Nefndist foringi fararinnar Danaus, enflokkurinn var nefndur og sar Danar. Koma eir vi sgu frsgnum af Trjubardaga Illionskviu og var hj Hmer. essir Danar eiga a hafa komi fr Egyptalandi vegnamissttis vi konung Egypta. Gti etta bent til ess, sraelsmenn hefu reynt a gerauppreisn gegn Egyptalandskonungum, er nau eirra ar landi fr a yngjast, og Dans-ttkvsl hafi stai fyrir eirri uppreisnar ea flttatilraun. En eins og kunnugt er var a ekkifyrr en um 200 rum sar, ea um 1400 f. Kr., sem Mse tkst a leia sraelsmenn burt frEgyptalandi.

essir Danar settust a vestanverum Balkanskaga og hafa greinst ar tvo flokka, eabi agreindir, og nefndust eir, sem norar bjuggu Dar-Danir, sem ir a sgn frramanna hebresku mli Norur-Danir. hinu gta riti Adams Rutherfords, er g ur vitnaitil, segir essa lei:

a er alkunna og arf ekki frekar umtals vi, a Danar fru til Litlu-Asu ogstu um Trjuborg, sem st nokkru fyrir sunnan Dardanellasund. En hva geristsan? Hanney segir Europian and Other Race Origins, bls. 460-461, a Danar,sem hfu dvali Dardanu Trjudgum, en fari yfir Dardanellasund eftir fallborgarinnar og gefi v nafn sitt, fru norurtt, og nafn eirra hverfur r sguGrikkja."

Vi Dardani er enn kenndur smbr einn strnd Litlu-Asu ( kortum er hann nefndurCanak-Kale, sem er hi tyrkneska nafn bnum) og vi er einnig kennt hi sgufrga ogingarmikla sund milli Balkanskaga og Litlu-Asu Dardanellasund.

Sagan segir, a Danar essir hafi komist til mikilla valda Grikklandi og um langt skeiri hinu merkilega spartverska rki. Styja frsgn tvr mjg merkar sagnfrilegarheimildir. Er ara eirra a finna 12. kap. Makkabeabkinni, en hn er talin mjgreianlegt sagnfririt. ar segir m. a.: etta er afrit af brfinu, sem eir (. e. Spartverjar)sendu

Arius Spartverjakonungur sendir niasi sta presti kveju sna. Fundist hefur riti um Spartverja og Gyinga hvora tveggja, a eir su brur, og a eir suaf Abrahams tt. Og fyrst vr n vitum etta, fri yur vel, ef r rituu ossum yar hagi. En vr munum rita yur aftur. Fnaur yar og eignir heyra oss til,og a, sem vr eigum. heyrir yur til. Leggjum vr n svo fyrir, a eir flytji yuretta."

Hin heimildin er aalsagnaritari Gyinga, Jsefus Flavius. Segir hann fr brfi v, erJnatan Makkabeus skrifai Spartverjum, en v brfi segir essa lei:

Jnatan hfuprestur Gyinga, ri og allur Gyingalur sendirrismnnum Lakedoniu, ramnnum og llum l Lakedomona, brrumsnum, kveju sna. A yur lur vel er oss mjg krt. Oss vegnar vel. a varfyrir nokkru san, a konungur yar, Arus, ritai brf nasi, er var hfupresturvor, um samband milli vor, fylgir hr me afskrift brfs essa. Tkum vr fagnandivi brfi v en ei urftum vr essa vitnisburar (. e. a Gyingar vrufrndur Spartverja), v ur vorum vr vissir ess af hinum helgu bkum vorum,en vr vildum ei fyrri bert lta, a ei yri svo liti, a vr tkjum oss ann veg, err san hafi sjlfir gefi oss. Eftir a frndsemi vor var endurju hfum vrjafnan vi frnir vorar og helgum htum innilukt yur bnum vorum til Gus,bijandi um velfer yar og sigursld."

Verur af essum tilvitnunum, sem bar eru hinar reianlegustu, ri, a einhver afttkvslum sraels hefur komist til vegs og valda Grikklandi, og er varla annarri til adreifa en Dans-ttkvsl, sem vita er a var sjmenn og vkingar, er fru um flokkum ogbyggu sr borgir og bi hinga og anga me fram strndum og strfljtum. ttkvslin,sem a jafnai dvalist vi skipin", eins og segir Derboruljunum Biblunni.

Gamlar grskar og talskar sagnir segja ennfremur fr v, a fornld hafi hluti afApulliuskaganum talu, svi milli nna Frento og Aufidus (Ofanto) heiti Daunia. Nafni a vera dregi af Daunus, sem samkvmt hinum fornu sgnum a hafa komi austan frIllyriu (. e. Dardaniu) og stofnsett rki arna. Diomedes, sem miki kemur v sgu Trjubardaga og heima tti Argos Grikklandi, var a flja aan t af hjskaparmlumsnum, er hann kom heim r Trjubardaga, og fli hann til Dauniu nir Daunusarkonungs ar og giftist sar dttur hans. Merkilegt er a veita v athygli, a sagnfringarntmans telja a Argos hafi einmitt veri hfuasetur Dana-ttarinnar Grikklandi, ogbendir etta tvrtt til skyldleikans Dauniu og Dardaniu, auk ess sem nfnin tala snu mli.*

* Salmonsens Lexikon II. bls. 72 segir:

I Sagnene spiller Argos en Hoved rolle som Hjemsted for Kong Foroneus, der anlagde BorgenLarisa paa en Bjrgaas, for Adrastos, der var en af de syv mod Theben", og navnlig for Danaer tten."

Korti snir helstudvalarstai, eirrar greinarDans-ttkvslar, sem fr frEgyptalandi um 1600 f. Kr.:

Daunu Appulnskaga,Dardanu, sem n heitirAlbana.

Sprtu og Dardansborg

S borg heitir n Canak-Kale.

Dana- = Dn og himikla rki Dananna: Dacu.

XV.

Ef vi n reynum a fylgja vegi Dans-sona lengra norur, verur fyrst fyrir a fara gegnumsundi, sem vi er kennt Dardanellasundi og inn Svartahafi. a er strax athyglisvert,a rtt fyrir noran sundi rekumst vi Dnrsa. Hi forna nafn essari var ekki Dn,heldur Dan ea Danubis og er hn nefnd svo sumum Evrpumlum enn dag. flestumgmlum heimildarritum er hn bltt fram kllu Dana-. Dn er anna mesta vatnsfallEvrpu og skipgeng langt upp eftir. Er varla nokkrum blum um a a fletta, a Dardanireir, sem fru um Dardanellasund, hafa einnig fari upp eftir Dn og kennt hana vi sig eattfur sinn. S litast betur um vi Svartahaf sst a fla ann, sem t r v gengur austanv Krmskagann og Asoshaf nefnist, fellur nnur me Dans nafni. a er in Don, sem fornum sgum er nefnd Tanais ea Tanakvsl, og Snorri Sturluson nefnir Heimskringlu. S er og sumum fornum ritum nefnd Vanakvsl og rtt fyrir sunnan Kkasusfjallgarinn er vatn,sem enn dag heitir Vanasjr Vi Vanasj stendur smbrinn Van, og eru ar miklar fornarrnaristur, sem enn hefur ekki tekist a ra til fulls. Margar eirra eru rnar, v a r eru vafornri hebresku. Athyglisvert er essu sambandi, a ori van" ea vanir" er afhebreskum uppruna og merkir landlaus", . e. s, sem hvergi heima.* Ekki verur a nsanna, a s, sem ur var kllu Vanakvsl ea Tanakvsl, en n er kllu Don, s dreginaf Dans nafni, en mislegt bendir til ess, . . m. a, a hj. norrnum jum verurframbururinn neins Dana- og Tanais, ar sem nnur fr nafni Dn en hin Don.

* Hr m minna hina einkennilegu frsgn Snorra Sturlusonar um bardaga sa og Vana (Hkr. 4.kap.) og viskipti eirra og hfingja skipti.*

Noran Dnr, ea ar sem n heitir Rmena, bj ldunum nstu fyrir og eftir Kristsfingu harsnin jflokkur, sem Rmverjar nefndu Daka ea Daka. Geru eir oft hinnmesta usla Rmarki og loks kom ar a Trajan Rmverjakeisari fr me her hendur eimog lagi land eirra Dacu undir Rmarki ri 107 e. Kr. Svo virist sem, Dakar hafiveri Dans ttkvsl ea brot af henni. Eneyklopedia Brittaniea er a finna athyglisveraathugasemd um hermerki Daka. ar segir kaflanum um drekamerki essa lei:

Rmverjar fengu drekamerki fr Dakum, er eir sigruu dgum Trajanskeisara. Hj Rmverjum var drekamerki san herflokksmerki her eirra, enrninn var herdeildarmerki. Af essu forna drekamerki Dakanna eru me langrirun komin drekamerki ntmans."

Kemur hr dreka- ea ormsmerki einkennilega fram sgu essarar fornu jar, sem ftter annars vita um og n er llum tnd fyrir lngu. Um ba Dacu er a sast vita, a eirhverfa undan Hnum norur og vestur bginn, eins og bi Saxar og Gotar, og ekki spyrst tileirra fyrr en lngu sar og verur a minnst sar. Greifrasta leiin r Dacu til norursog vesturs liggur fram me Karpatafjllum og niur Pllandsslttuna. a einkennilega villn til a einmitt ar rekumst vi eitt Dans-nafni enn, sem s borgarheitinu Dan-zig. Hvaessi borg hefur upprunalega heiti, er ekki hgt a fra fullar snnur , v a nfnin hennieru tv og bi va forn. Hitt nafni er Gdania, svo a af sst a hfu stofninn v er einnigDan" eins og Danzig. Lklega merkir Dan-sig, ea G-dan-ia upphaflega Danafli eaDanas, en g mun ekki a essu sinni fara t a rkstyja a.

Hfum vi raki lei Dansttkvslarinnar sunnan fr heimkynnum hennar, fyrstEgyptalandi og svo Palestnu, til Grikklands og aan um Dardanella-sund, eftir Dans- (eaDn) og yfir Dan-u (ea Dacu) allt til Dansig (ea Dans-fla) vi Eystrasalt. Margt bendirog til ess a str hpur af essari ttkvsl hafi haldi fram lengra norur me strndumSvartahafsins og upp Donfljti kranu, sem ht Ska ea Svj hin mikla, og sest ara. Allt etta hefur gerst tmabilinu fr 1600 f. Kr. og til ca. 400 eftir Krists fingu.

XVI.

Loks skal nefna hr sasta fangann, en a er fr Dana til Danmerkur. Um 500 e. Kr.kemur fram eyjunum jtlandsskaga og Svjar harsnin vkinga-j, sem kallar sigDani. Hn stofnsetur ar rki og lkur me v a leggja undir sig allt Jtland og alla Suur-Svj. Jtlandi bjuggu fyrir Jtar nyrst og Frsar sunnar og stkktu Danir hvorumtveggja a mestu burt, er stundir liu og fru Jtar yfir til Bretlandseyja og Frsar til Hollands.Virist svo sem Danir og Frsar hafi veri frndur og fylgst eitthva a ferum snum. ViDansigflann er ln miki, sem nefnist Frisahp ea Frsa-ln, og vita er me fullri vissu, aFrsar bjuggu landssvi v, sem var vestan og sunnan Jtlandsskaga og eyjunum ar taf, sem enn dag heita Frsaeyjar.

Af Frsum eru Hollendingar komnir og eru eir v nfrndur Dana og annarra norrnnaja.

Dans nafni er enn dag tengt vi Danmrku, - og eru Danir s jin Norurlndum,sem rdaga okkar nrri sgu ber hfu og herar yfir allar arar jir Norurlndum ogBretlandseyjum. Virist mr margt benda til ess a Danir eir, sem lgu undir sig Jtland ogeyjarnar sundinu milli Jtlands og Svjar, su hin gamla Dans-ttkvsl, er ur bj Dacuea Danu suur vi Dn, enda fr Danmrk fyrstu nkvmlega sama nafni mealrmverskra ja, egar hn kemur ar fyrst vi sgur, og er kllu Daca. Geta menn

sannfrt sig um a etta s rtt me v a fletta upp alfriorabk Dana sjlfra,Salmonsens Lexikon, orinu Daca.

essi skoun styst v ummli margra fornra sagnfringa, sem ekki vera rakin hr aneinu ri a essu sinni. skal a bent, a hinu forna sagnriti Vetus ChroniconHolsati" (bls. 54) er beinlnis sagt a Danir eir, sem byggu Danmrku, hafi veri af Dans-ttkvsl sraelsmanna. (A. Ruth.: Israel-Britain, bls. 41.)

Verur etta n ekki lengra raki a sinni, en hr skal a minnt, a 49. kap. 1.Msebk, ar sem tilfr eru blessunaror Jakobs yfir hvern einn af sonum hans ur en hannandast, segir svo um Dan: Dan mun rtta hluta jar sinnar sem hver nnur sraels ttkvsl.Veri Dan hggormur veginum og nara gtunni." Fr Dans gegnum Evrpu hefur alvegsrstaklega lkst lei hggormsins, ar sem hann hefur fari tal krkum og hlykkjum yfirlandi fr einu hafinu til annars, en jafnan skili far eftir sig . e. nafn ttfur sns sundum,m, borgum og lndum. En Dansttkvslin hefur og a ru leyti veri hggormur veginum". Hn hefur flutt ormsmerki drekamerki til Evrpuja, v a htt er afullyra, a aan er a komi fyrst og fremst, enda kemur a fyrst fram hr Norurlndum vikingaskipum eim, sem Danir og Normenn nota vkingaferum snum,og til Rmverja er a komi fr Dakum forferum Dana eins og ur er sagt.

XVII.

Hr a framan hefur n veri raki nokku, hvernig eir menn hugsa sr a veri hafi aaldrttum fr sraelsmanna fr heimkynnum eirra Egyptalandi og Palestnu og til landaeirra Evrpu, sem afkomendur sraelsmanna n byggja. Er samt sem ur enn eftir afinna hi beina samband, ef a er til, milli sjlfrar sgunnar um landvttirnar og essa flks.Verur n hr a lokum viki a v atrii.

egar Snorri Sturluson hefur skrsett sguna um fr hvalsins og mttku landvttanna,btir hann vi:

var Brodd-Helgi Vopnafiri, Eyjlfur Valgerarson Eyjafiri, rurGellir Breiafiri og roddur goi lfusi."

N mundi margur vafalaust freistast til a varpa fram essari spurningu:

Hvers vegna setur Snorri essa fjra strhfingja samband vi landvttirnar? Er a gerttil ess a mia essa sendifr Haralds Gormssonar vi einhvern kveinn tma? Hefi ekkiveri ng a nefna einhvern eirra, t. d. r gelli ea rodd goa, sem bir voru mjgkunnir menn Suur- og Vesturlandi? g tel a s s ekki stan fyrir v, a essir hfingjareru arna nefndir. Konr Maurer minnist etta neanmlsgrein bk sinni Upphafallsherjarkis ar segir:

m ntt sj essari lsingu, hvernig menn hafa tla a fylgjur ogverndarguir voldugra hfingja veri landi og sveit annarra vtta me eim."

Kemur hr greinilega fram a Maurer telur landvttirnar vera fylgjur og verndarguivoldugra hfingja" og liggur auvita beint vi a tla a einmitt essar verur, semnefndar eru, risinn, ormurinn, nauti og fuglinn hafi eim tma veri taldar verattarfylgjur essara srstku hfingja, sem Snorri telur upp lok sgunnar. Er essi tilgtaMaurers vafalaust alveg rtt. En verur nst fyrir hendi a athuga tt og uppruna essarahfingja.

Eyjlfur Valgerarson var afkomandi Helga magra. Hann var fair Gumundar rka Mruvllum og Einars verings, sem miki koma vi sgu hr sguldinni. Athyglisverter a, a Eyjlfur skuli vera kenndur vi mur sna, tt furtt hans s ein hin gfugastaallra landnmsttanna. Eyjlfur var sonur Einars Auunssonar rotins, hins gfugasta manns,en Auunn hafi tta Helgu Helgadttur hins magra. Var Helgi magri, svo sem kunnugt er,sonur Eyvindar austmanns og Rafrtu Kjarvalsdttur rakonungs. Var tt Eyvindar austmannsll austan r Svarki, svo sem sar verur nnar geti. Murtt Eyjlfs, sem hann er vikenndur, er Njls sgu rakin annig: Mir Eyjlfs, fur Gumundar (rka), var ValgerurRunlfsdttir. Mir Valgerar ht Vilborg. Hennar mir var Jrunn hin borna, dttirsvalds konungs hins helga. Mir Jrunnar var Bera dttir Jtmundar konungs hins helga."Er Eyjlfur Valgerarson annig 5 maur fr Jtmundi heilaga Englakonungi, er sar varverndardrlingur bresku konungsttarinnar. Eyjlfur Valgerarson er v ara ttina kominnaf hfingjum Suur-Svj, en hina af Englandskonungum. Hann er annig tvmlalaustaf saxnesku kyni murtt.

roddur goi bj Hjalla lfusi. Hann var fair Skafta lgsgumanns. eir voruhfingjar miklir fegar og lgmenn miklir," segir Njls sgu. roddur var murttkominn af lvi barnakarli, en um hann segir Landnma:

lver barnakarl ht maur gtur Noregi; hann var vkingur mikill; hann lteigi henda brn spjtsoddum, sem var vkingum ttt; v var hann barnakarlkallaur."

ormur skafti, afi rodds goa, var kvntur Helgu dttur rndar mjgsiglanda, en eirrndur mjgsiglandi og Eyvindur austmaur voru hlfbrur. Voru bir ttair austan rSvarki. Eru eir Eyjlfur Valgerarson og roddur goi ess vegna nskyldir og ttair afsmu slum r Svarki.

rur gellir var sonur orsteins raua. En orsteinn s var sonur lafs hins hvta og Auardjpgu. orsteinn raui var konungur yfir miklum hluta Skotlands, a sgn Landnmu, enSkotar sviku hann ok fll hann ar orrustu," segir ar. orsteinn raui kvntist Suureyjumuri, dttur Eyvindar austmanns, systur Helga magra. au ttu mrg brn," segir Landnmaog nefnir til sex dtur, en aeins einn son,

laf feilan, fur rar gellis. Eftir a orsteinn konungur var veginn, fli Auurdjpga, mir hans, burt r Skotlandi og me henni lafur feilan. Fr hn fyrst til Orkneyja, til Freyja og loks til slands og nam land vi Breiafjr. ar fddist rur gellir, sonurlafs feilans, er var einn merkasti hfingi sgualdarinnar.

Murtt rar gellis er og mjg merk. lafur feilan tti lfdsi hina bareysku, dtturKonls Steinmarsonar, en s Steinmur var sonur lvis barnakarls.

Sst af essu a essir rr hfingjar, sem n eru nefndir, Eyjlfur Valgerarson, roddurgoi og rur gellir eru allir nfrndur og allir afkomendur Bjrns Hrlfssonar fr m Gautlandi, en s Bjrn tti Hlf Ingjaldsdttur Fra sonar konungs Danmrku. Voru eirEyjlfur Valgerarson og rur gellir afkomendur Eyvindar austmanns, en roddur goikominn fr rndi mjgsiglanda, brur Eyvindar, eins og hr er raki, samkvmt ttartlumLandnmu og Njls sgu. essir rr hfingjar eiga ttir snar upphaflega Suur-Svj og Bretlandseyjum, en eins og snt var fram ur, var a einmitt eim slum, semafkomendur hinna fornu sraelsmanna settust a. a er og athyglisvert, a einmitt landvttirr, sem vi essa hfingja eru tengdar, risinn, sem virist vera tengdur roddi goa,fuglinn, sem virist tengdur Eyjlfi Valgerarsyni, og nauti, sem virist tengt ri gelli, erunkvmlega smu verurnar ea merkin og Biblunni greinir fr. Viumefni rar, gellir",sem merkir naut ea griungur, talar og snu mli essu sambandi. Er ekki a efa, a tt hanshefur tali nautsmerki sr ntengt og nauti ttarfylgju sna. landvttasgu sinni orarSnorri a annig, er hann segir fr heimskn hvalsins Breiafjr:

ar fr mti honum griungur mikill ok sinn t og tk at gelIa gurliga."Er ekki a efa, a me essu oralagi vill Snorri minna sambandi milli rar gellis og

landvttarinnar vi Breiafjr.

Brodd-Helgi r Vopnafiri, s sem er tri drekans" ea ormsins sgu Snorra, kemur alokum til athugunar. Brodd-Helgi var sonur orgils sonar orsteins hvta landnmsmanns, enafi orsteins hvta var xna-rir, sem talinn er veri hafa brir lvis barnakarls. Er ettasama ttin og stendur annan legg a roddi goi lfusi og ri gelli. En murttBrodd-Helga er enn athyglisverari me tilliti til eirrar tilgtu, sem veri er a reyna a franokkrar lkur a essari ritsm. Mir Brodd-Helga var svr risdttir r Atlavk viLagarfljt, en rir var sonur Gaut-Atla landnmsmanns, er nam syri strnd Lagarfljts ogbj Atlavk. Gegnt honum vi fljti nam land Ketill rymur, brir hans, og bj Arnheiarstum. Brur essir voru synir ris iranda Veradal Noregi. Droplaugarsona-saga segir fr essum brrum. ar segir, a eir vru fmenn miklir; fru jafnan til annaralanda me kaupeyri ok gerust strrkir."

Fr einni fer eirra segir Droplaugarsona saga essa lei:

eir vru ti lengi ok tku Konungahellu um hausti og settu ar upp skip sitt;en san keypti hann (. e. Ketill rymur) sr hesta ok rei austr Jamtaland vitlfta mann til ess manns, er Veormr ht. Hann var hfingi mikill, en vinttag var me eim Katli. Veormr var Rgnvaldsson, Ketils sonar raums. Veormrtti rj brr; ht einn Grmr, annar Guttormr, riji Ormarr."

Bari Gumundsson jskjalavrur hefur teki essa grein af tt Brodd-Helga tilrkilegrar athugunar sambandi vi Grm Droplaugarson hinum strmerku greinumsnum tmaritinu Helgafelli: Uppruni slenskrar skldmenntar." Vil g benda eim, er ettalesa, a afla sr eirra ritgera og lesa r vandlega me srstku tilliti til ess mls, sem hrer flutt.

g tel rtt a taka hr upp heilu lagi ann kafla r ritger Bara Gumundssonar, semsrstaklega fjallar um orms"-nfnin og uppruna eirra.

ar segir svo:

N mun reynast hgara um vik a ra um tterni fjra Austurlandsskldsins, GrmsDroplaugarsonar. tt hans er Landnmabk talin fr ri iranda, sem lklega hefur

heimkynni tt Veradal rndalgum. aan eiga eir synir hans, Ketill rymur og Gaut-Atli, a hafa komi til slands. eir nmu Lagarfljtsstrandir, og var Grmur riji maur beinum karllegg fr Katli rym. Ketill rymur tvo alnafna fornum sgum. Var annar eirraKetill rymur Njarvk, sonarsonur hans. Um hinn er geti ttinum: Hversu Noregurbyggist", og s Ketill rymur a hafa bi rumu gum endur fyrir lngu, v a hanner talinn fjri maur fr Austurvegskonunginum Nr, sem a hafa lagt Noreg undir sig. smu andr, sem Ketils essa ryms er geti ttartlunni fr Nr konungi, er og nefndurVgarur fair Verorms fur Vmundar gamla". Nfn essi beina huganum egar alandnmsfrsgninni um Ketil rym, afa Grms Droplaugarsonar. ar segir: Ketill fr utan ogvar me Vormi, syni Vmundar hins gamla". Droplaugarsona sgu er nnar frutanlandsfrinni skrt og Vormur nefndur ar Veormur. essum ritum mta okkur aftursmu nfnin: Ketill rymur, Verormur og Vmundur gamli. au eru allt of fgt til ess aum tilviljun geti veri a ra. Hvergi er geti frndsemi milli vinanna VeormsVmundarsonar og Ketils ryms landnmsmanns, en a m austt vera, a einhverju sinnihafa ttir eirra veri raktar upp til frndanna Ketils ryms rumu og Vmundar gamlaVerormssonar. Samhljan nafnanna ttartlunni fr Nr og frsgnunum af Katli rymsnir, a essu hefur veri annig vari.

ttinum Hversu Noregur byggist" er aeins ein ttkvsl rakin fr Nr konungi niur tillandnmsmanna. a er til brranna Akranesi, Bersasona. Lkur henni me Tungu-Oddi,dttursyni orms. essi undantekning er kynleg, en a er n svo, a Reykhyltingar 13.aldar fru me goor Tungu-Odds, bjuggu heimahgum hans og voru fr honum komnir.ttir annarra landnmsmanna fr Nr ltur ttarskrifarinn sr ngja a rekja niur til Ketilsryms rurnu, Vmundar gamla, Ketils raums og Hjrleifs konungs hins kvensama. landnmabk er Geirmundur heljarskinn talinn riji maur karllegg fr Hjrleifi, enIngimundur gamli annar fr Katli raum. M n segja, a margt s lkt me skyldum. ttireirra landnmsmanna, sem taldar hafa veri fr Nr konungi, bera sr venju" skr einkenniaustrnna menningarhtta.

Hrna hfum vi fimm ttblka, sem allir eiga a vera af smu austnorrnu rtinnirunnin. Menn munu yppta xlum yfir eirri sagnfri a tala um austnorrna rt sambandivi hinn sannsgulega Nr konung. En ltum okkur sj. Fr 9. og 10. ld eru kunn nokkurmannanfn, sem enda ormur". au eru a v er E. H. Lind telur nafnabk sinni essi:Hallormur, Ketilormur, Rormur, Verormur og rormur. a er frlegt a athuga, hvarau koma fyrir. Hallormur heitir tengdasonur Ingimundar gamla og br Vatnsdal. ViAtlavk, heimkynni Graut-Atla, brur Ketils ryms, liggur Hallormsstaur. FleiriHallormsnfn eru ekki kunn slandi, en eitt Noregi fr v um 1400. Ketilormur ermaurnefndur Droplaugarsona sgu og er einn um nafni. Hann bj vi Lagarfljt, eins og Hallormur s, sem Hallormsstaur er vi kenndur. Verormur Vmundarson vinur Ketils ryms, er ogeinn um nafn sitt. Hann bj austur Jamtalandi, og stti Ketill hann anga heim. rormarnireru rr, sem hgt er a stafra. Einn bj rumu gum, hinu gamla heimkynni Ketilsryms hins elsta, annar rormstungu Vatnsdal, og var brir Hallorms tengdasonarIngimundar, s riji var fr Rauamel og dttursonur Tungu-Odds. Loks er a svo Rormurlandnmsmaur Vtleifsholti, brir Jlgeirs. Vegna nafnanna hyggur Lind brur helsthafa austnorrna veri. Lind nefnir r Noregi essi orm"- nfn, auk eirra, sem ur vorutalin: Landormsstair heitir br Veradal. Fr v byggarlagi komu eir Ketill rymur ogGraut-Atli. Fr lokum mialda eru tveir Lindormar kunnir, annar Hlogalandi, en hinn Jamtalandi. tlar Lind a Lindormsnafni muni vera lna" fr Svj. held a s htt asegja hi sama um allan orm"-nafnaflokkinn heild. Hann hefur naumast fest rtur Noregiog virist bundinn vi umhverfi eirra fu landnmsmannatta, sem raktar vera til Nrskonungs r Austurvegi." (Helgafell 1942, bls. 307-308).

a verur bsna erfitt a mla v gegn, egar essi rk eru fram fr, a tt Brodd-Helga s ekki einnig, eins og hinar, komin austan r Svj ea jafnvel enn lengra austan a lklega alla lei austan fr eim slum, sem hinir fornu sraelsmenn dvldu lengst undirnfnum eins og Skar, Gotar o. fl., sem ur er drepi. a er alveg tvmlalaust aorms"- ea drekanafni var fast tengt vi essa tt og bendir a til ess a ormurinn" hafieinhvern tma veri hermerki essarar fornu ttar og trnaur hafi veri vi hann bundinn.Kemur hr fram sama lkingin og hj ri gelli, og enn greinilegra verur etta, ef jsaganum Lagarfljtsorminn er tekin me samanburinn, en eir Graut-Atli og Ketill rymur afkomendur essarar austrnu orms"-ttkvslar bjuggu einmitt sinn hvoru meginLagarfljts, og hfu orminn" ar milli sn fljtinu.

XVIII.

a, sem hr hefur veri raki af ttum essara fjgra hfingja Sgualdarinnar, snirljslega a eir eru allir ttair r Austurvegi. eir eru v a lkindum allir afkomendureirra manna, sem sgur okkar segja a komi hafi austan fr eim slum, er sraelsmennhinir fornu bjuggu lengst . Snorri Sturluson segir berum orum Ynglingasgu Heimskringlu, a inn hafi komi me miklu fruneyti austan fr Tanakvsl s." Hannsegir ennfremur, a etta hafi gerst ann tma, Rmverja-hfingjar Rmverja hfingjar fruva um heiminn ok brutu undir sik allar jir", . e. um Krists fingu Og Snorri segirennfremur, a af v a inn var forspr og fjlkunnigur, vissi hann at hans afkvmimyndi um norurhlfu heimsins byggva." Og loks segir Snorri: setti hann (. e. inn)brr sna, V ok Vli, yfir sgar, en hann fr ok dar allir me honum ok mikit mannflkannat. Fr hann fyrst vestr Gararki ok sur Saxland. Hann tti marga sonu. Hann eignaistrki va um Saxland ok setti ar sonu sna til landgslu. fr hann norr til sjvar ok tk srbsta ey einni; ar heitir n einsey Fjni." Og loks segir enn: inn tk sr bsta viLginn, ar sem n eru kallaar fornu Sigtnir, ok geri ar mikit hof at sivenju sanna; hanneignaist ar lnd svo vtt, sem hann lt heita Sigtnir. Hann gaf bstai hofgounum: Njrurbj at Natnum, en Freyr at Uppslum, Heimdallr at Himnabjrgum, rr rvangi, Baldr Breiabliki; llum fkk hann eim goa bltstai." a er engum blum um a a fletta,a Snorri Sturluson er hr a segja fr raunverulegri fr strs hps manna austan r Rsslandiog til Danmerkur og Suur-Svjar. Merkilegt er a veita v athygli, a a er ekki essihpur, sem er talinn fyrstur koma til Danmerkur, sem gefur henni a nafn, er sar festistvi landi. Hins vegar ber strsti brinn Fjni enn nafni insv og sennilegt er, a Fjnhafi fyrstu veri nefnt insey eftir ni. Danmerkur-nafni kemur ekki fyrr en alllngusar, ea me Dans-ttkvslinni, eins og bent er hr a framan.

Menn mega engan htt lta a rugla sig, a inn og helstu hfingjar hans yru sara guum hugum flksins. Slkt er algengt me jum, er tra aallega anda framliinnafera sinna. Allt til essa dags a sr t. d. sta kalsku kirkjunni, a menn su teknir drlingatlu" og er a rauninni sama og a gera a eins konar guum.

inn og sir eru alveg reianlega sannsgulegar persnur, sem fyrstu ea annarri ld e.Kr. brutust alla lei austan fr Svartahafi og til Norurlanda. eir hafa vafalaust veri eingreinin af hinum mikla sraels-jaflokki, sem bj Suur-Rsslandi, Ar-Sareth-svinu, og sar fluttist allur a kalla vestur a sj og t Bretlandseyjar. Snorri segirhiklaust, a inn hafi tt eignir strar" Tyrklandi. Stafestir a og skoun, a innhafi veri af Ska jflokki eim, er kom sunnan r Litlu-Asu.

A Snorri Sturluson er ekki einn um essa skoun, hinna fornu sagnaritara, snir m. a.gtlega ttartala Ara fra, skr af honum sjlfum aftast slendingabk. Ef nokkur

ttartala llum slendingasgum tti a vera rtt, er a ttartala Ara fra. Hann hefurskr hana sjlfur eftir eim bestu heimildum, sem hafa veri til, og vafalaust hafa geymstskrifaar me rnaletri skinn ea steintflur hj ttarhfingjunum kynsl eftir kynsl.

Ari fri skammar sn snilega ekkert fyrir tt sna, og a hygg g, a ef hann mtti upprsa r grf sinni, a hann mundi reka stampinn vsindamenn" essum frum, semmest hafa reynt a rangsna ttartlu hans, sem hann hefur vafalaust haft hinar bestu heimildirfyrir, og vita a var hr-rtt.

ar sem einmitt essi merkilega ttartala Ara fra er eitt rkasta vitni um a, amargar strstu og merkustu ttir slandi til forna voru komnar austan fr Svj ogDanmrku og anga aftur austan r Sku ea Suur-Rsslandi og Litlu-Asu, tel g rtt asetja ttartlu hans hr eins og hn er slendingabk.

ar segir: essi eru nfn langfega Ynglinga og Breifiringa:1. Yngvi Tyrkjakonungur.2. Njrur Svakonungur.3. Freyr.4. Fjlnir, s er d a Frifra.5. Sveigr.6. Vanlandi.7. Visburr.8. Dmaldur.9. Dmarr.10. Dyggvi.11. Dagur.12. Alrekur.13. Agni.14. Yngvi.15. Jrundur.16. n hinn gamli.17. Egill vendilkrka.18. ttarr.19. Ails a Uppslum.20. Eysteinn.21. Yngvarr.22. Braut-nundur.23. Ingjaldur hinn illri.24. lafur trtelgja.25. Halfdn hvtbeinn Upplendingakonungur.26. Gorur.27. lafur.28. Helgi.29. Ingjaldur, dttursonur Sigurar Ragnarssonar lobrkar.30. lafur hinn hvti.31. orsteinn hinn raui.32. lafur feilan.33. rur gellir.34. Eyjlfur, er skrur var elli sinni, er kristni kom til slands.35. orkell.36. Gellir.

37. orgils,38. en ek heita Ari.

XIX.

egar hinir fornu landnmsmenn andi hfu um hr noti hins skoraa frelsis, og egarlandi tk mjg a byggjast, kom a ljs, a nausynlegt var a stofna rki landinu, svo aallt endai ekki hr innbyris deilum og vgaferlum, er enginn fengi vi ri. var a,sem hinir bestu menn" slenskir tku sig til og stofnuu allsherjarrki slandi ri 93o.Virist svo sem etta rki hafi fyrstu veri mjg laust bndunum og verulegir rugleikar v a menn gtu n rtti snum ea lg vru haldin. Kom etta betur ljs, er lengra leifr stofnun Alingis. tti ekki svo bi standa og er a, sem einn eirra hfingja, semnefndur er landvttasgu Snorra Heimskringlu, rur gellir r Breiafiri tekur srfyrir hendur a koma fram endurbtum stjrnarskipan landsins. Um etta farast KonrMaurer svo or bk hans: Upphaf allsherjarrkis slandi":

er eigi var lii lengra en hr um bil 30 r fr v er hin fyrstu allsherjarlgvoru samykkt slandi, var mikil breyting stjrnskipan landsins og mjg tilframfara. Var hn v flgin, a sett var reglubundin ingaskipun og fylgdu vtalsverar breytingar tilhgun sjlfs ingsins."

essar breytingar voru fyrst og fremst skipting landsins fjrunga me v, sem ar afleiddi og of langt yri a rekja hr.

S maurinn, sem mest gekk fram v a f essari breytingu komi , var rur gellir rBreiafiri og er stan sg vera deila mikil t af Blund-Ketilsbrennu svo kallari, millihfingja Borgarfiri og rar gellis. Er v ekki a efa a rur gellir hefur lagt framrkstuddar tillgur Alingi um breytingar essar. Var a tillaga rar, a v er best verurs, a landinu skyldi skipt fjrunga, en hverjum fjrungi aftur i rj ing, annig a allsyru 12 hfuing landinu. Fjrungarnir fengu nafn eftir ttum og voru nefndir:Austfiringafjrungur, Norlendingafjrungur, Vestfiringafjrungur ogSunnlendingafjrungur. Hverjum fjrungi var svo skipt rj ing. Virist svo sem au hafitt a vera essi, samkvmt fyrstu samykkt Alingis ea tillgum rar gellis um inga-skipunina: A vestan: orskafjararing Vestfjrum, rsnesing um Breiafjr ogSnfellsnes og verring um Borgarfjr. (a ing var lka nefnt ingnesing.) A sunnan:Kjalarnesing Reykjanesi og austur

a lfus, rnesing fr Kjalarnesingi og austur a jrs og Rangring umRangrvldu. Austfiringafjrungur var strstur um sig og a msu leyti ru vsi en hinirfjrungarnir. Ni hann fr Jkuls Slheimasandi og til Langaness. Eru essu svimestu rfi slandi. ar virast hafa veri essi ing: Skaftafellsing syst, Mlaing umAustfiri og loks Sunnudalsing noran Hrasfla, um Vopnafjr og Bakkafla. Norurlandi voru og tillgur rar gellis um 3 ing, a au yru 4 ar a lokum. Mnokku ra a af ummlum slendingabkar, hvernig essar tillgur rar gellis hafaveri. slendingabk segir svo fr:

talai rur gellir tlu um a Lgbergi, hve illa mnnum gegndi at fara kunn ing at skja of vg ea harma sna, og taldi hva honum var fyrir urhann mtti v mli til laga koma, ok kva missa vandri mundu vera, ef eigirist btur . var landinu skipt fjrunga, sv at 3 uru ing hverjumfjrungi, ok skyldu ingunautar eiga hvar saksknir saman, nema Norlendinga-fjrungi voru 4, af v at eir uru eigi annat sttir, eir er fyrir noran voruEyjafjr, vildu eigi anga skja ingi og eigi Skagafjr, eir er ar vorufyrir vestan."

M af essum ummlum draga lyktun, a upphaflega hafi veri til ess tlast, aHnvetningar og Skagfiringar yru saman um eitt ing, og eins Suur-ingeyingar ogEyfiringar. En um etta fkkst ekki samkomulag vegna ess, a eir, sem voru fyrir vestan"Skagafjr . e. Hnvetningar vildu eigi ing skja Skagafjr, og eir, sem vorufyrir noran Eyjafjr" . e. ingeyingar vildu ekki skja ing Eyjafjr. Var v asttast , a hafa ingin fjgur eim fjrungi, ea 13 alls landinu.

XX.

Ef vi berum n saman a, sem hr hefur sagt veri um stjrnarskipun slendinga til forna,vi stjrnarskipun sraelsmanna eins og fr henni er skrt Biblunni, verur ekki hj vkomist a taka eftir v, hversu lkt etta er a mrgu leyti. Hj sraelsmnnum voruttkvslirnar tlf og r voru ar grundvllur stjrnarskipunarinnar. Hj slendingum voruingin tlf og au voru einnig grundvllur stjrnarskipunarinnar hr. Auk ess er ljst afslendingasgum, srstaklega Landnmu, a byggin hr landi var me eim htti, attirnar byggu mjg sama landnm ea ing. Var a v raun og veru fyrst og fremstskyldleika- ea ttarbandi, sem tengdi saman, er sama ingi bjuggu, alveg eins og hjsraelsmnnum.

er a einnig athyglisvert, a svo virist sem mnnum hafi veri heimilt a telja sigingmann kveins goa, tt eir byggju utan goors hans. Er ekki a efa a etta kvihefur veri sett til ess a ttmenni gtu noti verndar voldugra ttingja sinna eattarhfingja, tt fjr byggi. Minnir etta ekki lti ann si hj sraelsmnnum, a eiruru a hverfa til ttborgar" sinnar, egar mikils tti vi urfa, s. s. vi herkvaningu easkrsetningu, og ttu ekki full rttindi annars staar en me ttkvsl sinni, ,eir byggju mealannarra ttkvsla sraels. Glggt dmi essa er fr Jseps og Maru, sem voru af Jda-ttkvsl,tt au byggju norur Galileu meal Benjamnsttkvslarinnar, til Betlehem borgarDavs" til ess a skrsetjast ar. Um etta segir 2. kap. Lkasar guspjalls:

En svo bar til um essar mundir, a o kom fr gstusi keisara um askrsetja skyldi alla heimsbyggina. etta var fyrsta skrsetningin, er gjr var er Krenus var landstjri Srlandi. Og fru allir til a skrsetja sig, hver tilsinnar borgar. Fr einnig Jsef Galileu fr borginni Nazaret upp til Jdeu, til

borgar Davs, sem heitir Betlehem, v a hann var af hsi og kyntti Davs, tiless a lta skrsetja sig, samt Maru heitkonu sinni, sem var ungu."

Manni snist n a lkt gilegra hefi veri fyrir au Maru og Jsef a lta skrsetja sigmeal ess flks, er au bjuggu me Nazaret, en slkt kom ekki til greina. borg Davs" . e. ttborg Jdattkvslarinnar gtu au aeins noti ess rttar a vera skrsett til essa njta fullra egnrttinda og v uru au anga a fara.

Hinum tlf ttkvslum er hj sraelsmnnum skipa niur me srstkum htti.

Eru rjr ttkvslir a austan: . e. Seblons, Jda og ssakars; rjr a noran: Naftali,,Dans og Assers; rjr a vestan: Manasse, Efraims og Benjamns, og rjr a sunnan: Gads,Rbens og Smons.

Hj slendingum eru rj ing , e. rr ttblkar srstaklega a austan:Skaftafellsing, Mlaing og Sunnudalsing. rj a noran: ingeyjaring, Valaing ogHegranesing. (essi ing uru sar fjgur.) rj a vestan: orskafjararing, rsnesingog verring, og loks rj a sunnan: Kjalarnesing, rnesing og Rangring. tt essariingaskipan rar gellis vri breytt ann veg, vegna sundurykkis Norlendinga, a inginyru 13, var kvei a s breyting skyldi engin hrif hafa skipun sjlfs Alingis, og aarir landsfjrungar skyldu jafnrtthir og valdamiklir Alingi og dmum sem Norlend-ingar.

A lokum kemur svo hermerkjaskipun sraels, sem a lkindum hefur veri s. sraelsrki,eftir askilna Jda- og Benjamnsttkvslar fr hinum tu, a au hafa veri: a sunnanmannsmerki, a vestan nautsmerki, a noran fuglsmerki, og a austan ormsmerki. essumhermerkjum fylgdi mikill trnaur hj sraelsmnnum. eir tldu merki essi fyrst og fremsttkn verndarvtta eirra, er gttu hstis hins hsta", en brot af v hsti hlaut auvita avera hin tvalda j gus" sraelsmenn sjlfir , sem gefi var a gfuga fyrirheit, aaf eim skyldu allar jir jararinnar blessun hljta".

essi merki ea tkn sraelsmanna voru eim heilg og eftir a eir httu a vera j uruau aeins til tr eirra, sium og venjum. En au voru eim eigi a sur heilg. Og lngueftir a eir hfu gleymt uppruna snum lifu sagnirnar um essar kynlegu verndarverur hjhinum einstku ttblkum og fylgdu eim flkingi eirra t um va verld.

Hj slendingum vera verur essar a landvttum, heilgum verum, sem banna er melgum a styggja, vttum, sem vaka yfir frelsi essa litla, fljandi jarbrots, er tekur srblfestu essu bygga tskeri.

Og sgu og bkmenntum slensku jarinnar vera essar landvttir aallega fjrar ogvernda hver sinn fjrung af landinu. Ein gtir suurlandsins: risinn mikli; annarvesturlandsins: griungurinn gurlegi; hinn riji norurlandsins: vngsterki rninn; og hinnfjri austurlandsins: drekinn mikli ea ormurinn, sem spr eitri , sem r austri koma meillum huga gar slands.

XXI.

Hr verur staar numi og ml etta ekki aki meira um sinn. Mr hefur tt rtt abirta essar hugleiingar, m. a. Til ess a eim gfist kostur a hrekja tilgtu, sem hr erhaldi fram, er a vildu reyna.

Sjlfum finnst mr augljst, a milli landvttatrar hinna fornu slendinga ogverndarvttartrar hinna fornu sraelsmanna, sem sagt er fr Gamlatestamentinu, s greinilegtsamband. a er hugsandi a hr valdi tilviljun ein, bi hva snertir lkinguna milli vera

eirra, sem um er a ra, bi hj sraelsmnnum og slendingum, niurskipun eirra eftirttum og hlutverk eirra jtr og sgnum beggja essara ja. huga mnum er enginn efi v a hinir fornu slendingar, er hinga flu undan kgurum eirra tma, hafi veri eingreinin af hinum forna stofni sraelsmanna og ess vegna hafi bi essar og msar ararvenjur, siir og trarhugmyndir eirra borist hinga og varveist hr. Margt fleira mtti benda en landvttasguna og verur a sar gert, er tmi og tkifri verur til. Fr mnusjnarmii er landvttasagan hj Snorra, eins og hn hefur veri skr og rakin hr, einmerkasta snnunin, sem enn hefur veri fr fram, fyrir v a milli hinna norrnu ogengilsaxnesku ja ntmans og hinna tndu ttkvsla hins forna sraels su greinileg oghrekjandi ttartengsl, sem eiga eftir a skrast enn betur, er stundir la.

EFTIRMLI.Um a bil sem g var a ganga til fulls fr sustu prfrk af ritgerinni hr

undan, barst mr hendur n bk, Heiinn siur", eftir laf Briem. neanmlsgrein bls. 75 bk essari, kafla eim, sem fjallar um landvttir til forna, vekur hf. athygli v, a Matthas rarson fornminjavrur hafi bent a leiarvsi fyrir jminja-safni (tg. 1914), a hinar fjrar tknmyndir landvttanna: dreki, fugl, griungur ogbergrisi, su bein afkvmi kerbanna, eins og eim er lst spdmsbk Esekiels ogOpinberunarbkinni". essi athyglisvera athugasemd M. . hafi alveg fari framhj mr,ar til g las Heiin si". ykir mr a leitt, v a annars hefi g minnst hennar eim sta er best tti vi ritger minni. M. . bendir og a smgrein sinni, akerbarnir eigi a lkindum kyn sitt a rekja til hinna forn-assyrsku dramynda, sem eru memannshfi, Ljnsbk, uxaftum og arnarvngjum". ykir mr vnt um a M. . hefurkomist hr a nokkru a smu niurstu og g um uppruna landvttanna. Hins vegarfinnst mr kaflega lkleg s tilgta hf: Heiins siar", a ekki s lklegt a Snorrihafi einhvers staar s slkar helgimyndir kirkjum og s aan runnin lsing hans uppruna landvttanna". slkum helgimyndum kirkjum hefi Snorri hvergi s dreka eaorm eins og hann lsir sgu sinni. Hann hefi auvita haldi ljnsmyndinni. Skiptin drekanum (orminum) og ljninu eru eitt hi allra athyglisverasta vi landvttasguSnorra og mnum augum fullkomin snnun ess, a saga Snorra er eldri en hrifkirkjunnar. ar a auki bendir niurrun hermerkja sraelsmanna og niurrun Snorra landvttunum alveg tvrtt til ess, a ar milli s ni samband. Eins hefiSnorri enga stu til ess haft a fara a setja hina fjra strhfingja sguld samband vi landvtti, sem Snorri hefi sjlfur bi til eftir kirkjumyndum, sem hann hefieinhvers staar s feralgum snum. Landvttatrin var trarbrg ess jarbrots, semhinga kom ndveru og s tr tti auvita snar srstku verur ea vttir, semvernduu , lkt og kristnir menn n tra v, a Gus hnd" leii og hjlpi eim.

Mr tti ekki rtt a lengja essa ritger me v a reyna a rekja upprunalandvttanna enn lengra aftur en til sraelsmanna, tt g s smu skounar og M. .um a, a essar verur ea merki su enn eldri. g er eirrar skounar, a r sueldri en s menning, sem n er jrinni, su, eins og t. d. Pramdinn mikli ogsfinxinn leifar eirrar menningar, sem var jrunni fyrir Nafl, en lei a mestuundir lok eim strfelldu nttruumbrotum. Grskir og egypskir sfinxar eru ekki annaen mis konar samsetning essara tkna. Vi slendingar eru n eina j heimi, sem

hefur essi vafornu merki rkistkni snu, og a ekki illa vi, a einmitt sgujin" eins og vi heitum einir allra ja geymi essi fornhelgu merki og varveiti au,sgu eirra og trna fr gltun hinu mikla umrti komandi tma.

Hfundur Jnas Gumundsson

r tmaritinu Dagrenning

1 rgangur 1946