12/19/2017

1

Urogenitalni sistem

Ekskretorni sistem

Biološke uloge: • uklanjanje produkata metabolizma (ekskrecija sensu

stricto)

• održanje koncentracije jona i određene količine vode

(osmoregulacija).

Morfološke osnove:

osnovni ekskretorni organi –

bubrezi (nephros, syn. ren) koji zajedno sa izvodnim

kanalima čine urinarni sistem.

dodatni ekskretorni organi –

koža,

pluća,

škrge,

delovi digestivnog sistema, naročito jetra,

“slane žlezde”

Ekskretorni sistem

12/19/2017

2

Ekskretorni sistem

Nefroni - opšta građa

• Bubrežna čaura

(capsula glomeruli)

• splet arterijskih kapilarnih

sudova (glomerulus)

capsula glomeruli i glomerulus

čine bubrežno telašce –

corpusculum renalis

corpusculum renalis i bubrežna

cevčica čine osnovnu strukturnu

i funkcionalnu jedinicu bubrega kičmenjaka – nephron

Nefroni

Funkcionisanje nefrona:

primarna filtracija

razmena supstancija u nivou tubula

(aktivnim transportom i difuzijom)

Kardong, KV. Vertebrates, 3rd edition

12/19/2017

3

spoljašnji glomerulusi

kod pronefrosa miksina

i gimnofiona

Nefroni - spoljašnji i unutrašnji glomerulusi

Bubrežni organi

pronefros

mezonefros

metanefros

holonefros

opistonefros

Anamniota:

Pronephros, opistonephros, holonephros

Amniota:

Pronephros, mesonephros, metanephros

Figure 1 The kidney through evolution, as it proceeded through a series of

successive phases, each marked by the development of a more advanced

kidney: the pronephros, mesonephros, and metanephros

Romagnani, P. et al. (2013) Renal progenitors: an evolutionary conserved strategy for kidney regeneration

Nat. Rev. Nephrol. doi:10.1038/nrneph.2012.290

12/19/2017

4

• nastaje od prednjih delova nefrogeničnog tkiva

• 1-12 pari nefrona od kojih polazi pronefrotički

izvodni kanal

Pronephros

• Funkcionalan bubreg

larvenih faza riba sa

koštanim skeletom i

larvi vodozemaca

• “glaveni bubrezi” kod

miksina i nekih Osteichtyes

• spoljašnji glomerulusi pronefrosa miksina i gimnofiona

Opistonephros

Frontiers in Bioscience 13, 2814-2832, January 1, 2008

• bubreg adultnih

Anamniota

• koncentracija

urinarnih funkcija

u zadnjem delu

opistonefrosa

Bubrezi Amniota

Pronephros, mesonephros, metanephros

• pronephros se javlja prvi tokom embrionskog

razvića i zamenjuje ga mesonephros

• mesonephros nastaje od središnih delova

nefrogeničnog tkiva

• mesonephros je funkcionalni bubreg embrionskih

stupnjeva Amniota

12/19/2017

5

Bubrezi Amniota

Metanephros • funkcionalni bubreg Amniota

• nastaje od zadnjeg dela

nefrogeničnog tkiva i od

ureterične evaginacije

(dela pronefotičkog kanala)

• nefroni sa unutrašnjim

glomerulusima

• poseban izvodni kanal – ureter

• kompaktni organi sa velikim

brojem nefrona

Frontiers in Bioscience 13, 2814-2832, January 1, 2008

Izvodni kanali bubrega

•primarni mokrovod

pronefrotički kanal

•sekundarni mokrovod

opistonefrotički kanal,

ureter

Morfološke adaptacije

građa nefrona i koncentracija osmotski aktivnih

supstancija u sredini:

slatkovodna sredina,

morska sredina,

terestrična sredina,

12/19/2017

6

Fiziološke adaptacije

načini

odstranjivanja

produkata

metabolizma

supstancija

koje sadrže

azot

Urikotelični

Ureotelični

Amonotelični

Kardong, KV. Vertebrates, 3rd edition

Reproduktivni sistem

dominantna je biseksualna reprodukcija i

gonohorizam, retka je uniseksualna reprodukcija

(reprodukcija bez učešća mužjaka iste vrste)

morfološke osnove reprodukcije:

gonade

izvodni kanali

kopulatorni organi

Gonade

Biološke uloge:

stvaranje gameta i

seksualnih hormona

Nastanak i građa

gonada:

bipotencijalno

(indiferentno) stanje

gonada

12/19/2017

7

Gonade

bipotencijalno (indiferentno) stanje gonada Dominacijom kore nastaju jajnici, dominacijom srži

semenici

Ovarium

•Germinativni epitel daje oogonije •Primarne trake u blastemi degenerišu, razvijaju se

sekundarne trake od kojih nastaju folikularne ćelije i

ovojnice folikula (teke).

•Od blasteme razvija se i relativno slabo razvijena stroma

Testis Od primarnih traka germinativnog epitela nastaju

spermatčni kanalići Amniota, ili odgovarajuće

diferencijacije u kojima se odvijaju procesi spermatogeneze.

Blastema daje potporno tkivo, kanaliće rete testis i

intersticijalne ćelije koje će sintetisati androgene

hormone.

•U prednjem delu celomske duplje, medijalno u odnosu na

bubrege

•Kod sisara testisi pomereni kaudalno i zalaze u

vantrbušne kese (scrotum)

•Kod glodara, nekih zverova i papkara, semenici se nalaze

u abdominalnoj duplji i u skrotume se spuštaju kroz

ingvinalne kanale samo u sezoni parenja (m. cremaster)

Položaj gonada

Izvodni kanali polnog sistema

Tokom embrionskog razvića formiraju se parni kanali

pronefrotički kanal –

potencijalni izvodni kanal u muškom polu

paramezonefrotički kanal –

potencijalni izvodni kanal

u ženskom polu

•Paramezonefrotički kanal nastaje od pronefrotičkog, uzdužnom deobom, ili nezavisno od materijala nefrogeničnog tkiva, indukcijom od pronefrotičkof kanala

•Polni hormoni kod mužjaka indukuju formiranje semevoda, a kod ženke jajovoda.

12/19/2017

8

Biološke uloge:

provođenje gameta ili oplođenih jajnih ćelija do

spoljašnje sredine, razviće embriona u ženskom polu

nekih grupa

Izvodni kanali

Kloaka

• jedinstvena

kloaka

• podeljena kloaka

koprodeum

urodeum

Kalezić, Osnovi morfologije, četvrto izdanje.

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

Ajkule, raže – pterygopodium, diferencijacije unutrašnjih delova trbušnih peraja

Košljoribe – gonopodium od trbušnih

ili od analnog peraja

Vodozemci – od zida kloake,

Gmizavci – parni hemipenis

(gušteri i zmije), neparni

penis krokodila, kornjača i sisara

Ptice – parni hemipenisi samo kod nekih grupa

Penis – evaginacija zida kloake, sunđerasto erektilno tkivo (corpus spongiosum), sa diferenciranim vrhom (glans penis)

Clitoris – organ homolog penisu u ženskom polu

Kopulatorni (intromitentni) organi

12/19/2017

9

Uniseksualna reprodukcija

partenogeneza

ginogeneza

hibridogeneza

Ramphotyphlops

sp.

Poecelia sp.

Rana synklepton esculenta

Reproduktivne strategije

oviparija

lecitotrofna ishrana

viviparija

matrotrofna ishrana

ovoviviparija

lecitotrofna viviparija

fam. Goodeidae

Gambusia sp.

Lerista bougainvillii

Diferencirane gonade luče hormone koji utiču na razvijanje sekundarnih seksualnih odlika – polni dimorfizam.

Diferncijacija polova i interseksualnost

Marshall Graves JA

Annu. Rev. Genet. 2008. 42:565–86

12/19/2017

10

BIOLOŠKI FAKULTET

UNIVERZITET U BEOGRADU

Preuzeto iz ”Biology: Life on Earth” (10th Edition): Gerald Audesirk, Teresa Audesirk, Bruce E. Byers

ORGANOGENEZA Razbijanje kontinuirane mase ćelija primarnih

klicinih listova i formiranje začetaka organa

Diferencijacija blastomera na dve grupe ćelija

EPITELNE MEZENHIMSKE • nepokretne

• pravilnog oblika

• bazalna membrana

• nepravilnog oblika

• sposobnost formiranja

vanćelijskog materijala

Epitel Ektomezenhim

Mezenhim (somitomere) Epitel (somiti)

BIOLOŠKI FAKULTET

UNIVERZITET U BEOGRADU

Neurulacija

nervna ploča

mezo

derm

ektoderm

endoderm

horda

endoderm

BIOLOŠKI FAKULTET

UNIVERZITET U BEOGRADU

nervna cev

epimera

mesomera

somatički sloj

hipomere

splanhični sloj

hipomere

miocel

nephrocoel

Kardong, Vertebrates 4th edition

12/19/2017

11

Embrionsko razviće završava se izleganjem

iz jajeta ili radjanjem i može se odigrati

na različitom stupnju razvića

Postembrionsko razviće može biti direktno ili

preko larvenog stupnja

Neke Teleostei

(jegulje, larva leptocephalus)

Postnatalno razviće- složen životni

ciklus i metamorfoza

Ciklostomi

(larva ammocoetes)

Amphibia

(Anura i Caudata)