urząd statystyczny w...
TRANSCRIPT
Oddziaływanie obszarów miejskich na budownictwo w gminach sąsiadujących w województwie lubelskim w latach 2006−2010
Maciej Żelechowski
Ośrodek Statystyki Budownictwa Urząd Statystyczny w Lublinie
BUDOWNICTWO PRZENOSI SIĘ
NA OBSZARY PODMIEJSKIE
Maciej Żelechowski
Urząd Statystyczny w Lublinie
Ośrodek Statystyki Budownictwa
P u b l ikac j a l u b e l s k ie g o O ś r o d ka S ta t y st y k i B u d ow n i c t wa
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
Pod koniec 2011 r. ukazała się publikacja analityczna Urzędu Statystycznego w Lublinie
„Oddziaływanie obszarów miejskich na budownictwo w gminach sąsiadujących
w województwie lubelskim w latach 2006–2010”. Zawiera ona diagnozę stanu i struktury
budownictwa mieszkaniowego na obszarach podmiejskich głównych miast regionu
lubelskiego, analizę czynników powodujących przenoszenie inwestycji mieszkaniowych
do stref podmiejskich oraz pomiar siły oddziaływania badanych miast na budownictwo
mieszkaniowe w ich strefach suburbialnych.
3
Praca powstała pod kierunkiem mgr inż. Zofii Kurlej, jej autorami są specjaliści ds. analiz – Agnieszka Nocko i Maciej Żelechowski, a recenzentami – prof. dr hab. Piotr Eberhardt z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN oraz dr prof. Wiktoria Zofia Bolkowska z Wyższej Szkoły Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, uznany ekspert w zakresie analiz rynku budowlanego.
Publikacja jest dostępna w wersji elektronicznej na stronie internetowej Urzędu Statystycznego w Lublinie, pod adresem:
http://www.stat.gov.pl/lublin/51_PLK_HTML.htm
Wydanie książkowe z płytą CD zawierającą tablice statystyczne można zamówid pod adresem:
Urząd Statystyczny w Lublinie, ul. St. Leszczyoskiego 48, 20-068 Lublin e mail: [email protected]
fax: 81 533 27 61 tel: 81 533 20 51
Cel prowadzonej analizy:
identyfikacja czynników dotyczących miast, które oddziałują na budownictwo
w gminach podmiejskich oraz pomiar siły tego oddziaływania .
Hipoteza badawcza:
istnieją czynniki dotyczące sytuacji demograficznej i społeczno-gospodarczej miast
na prawach powiatu Lubelszczyzny w istotny sposób skorelowane z efektami
rzeczowymi budownictwa mieszkaniowego w gminach z nimi sąsiadujących i można
dla poszczególnych gmin oszacowad modele regresji liniowej opisujące stwierdzone
zależności.
Zmienna objaśniana:
liczba mieszkao oddanych do użytkowania (w gminach podmiejskich).
Zmienne objaśniające:
czynniki odnoszące się do miast, dotyczące ich sytuacji: demograficznej, społeczno-
gospodarczej i mieszkaniowej.
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 4
P u b l ikac j a l u b e l s k ie g o O ś r o d ka S ta t y st y k i B u d ow n i c t wa
Analizę prowadzono na poziomie poszczególnych gmin zaliczonych na podstawie
procedury statystycznej analizy skupieo do stref suburbialnych badanych miast (Lublina,
Białej Podlaskiej, Chełmna i Zamościa).
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 5
P u b l ikac j a l u b e l s k ie g o O ś r o d ka S ta t y st y k i B u d ow n i c t wa
Dla Lublina − wyznaczony obszar
analizy objął gminy: Głusk, Jastków,
Konopnica, Niemce, Wólka − które
charakteryzują się stosunkowo
największą liczbą zameldowao osób
migrujących z Lublina oraz dodatnim
i dośd wysokim saldem migracji
ogółem; także liczba oddawanych
do użytkowania mieszkao jest
tu stosunkowo wysoka.
Lublin, jako miasto o największym
spośród badanych ośrodków
potencjale − tworzy najbardziej
rozległą i najsilniej zurbanizowaną
strefę suburbialną.
Obszar oddziaływania Lublina − wyodrębnione skupienia gmin
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
U r b a n i za c j a , p r o ce sy u r b a n i za c y j n e , s u b u r b a n i za c j a
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
Urbanizacja w aspekcie przestrzennym oznacza powiększanie się powierzchni terenów
zagospodarowanych w sposób typowy dla miasta − niezależnie od tego, czy są one
położone w obrębie administracyjnych granic miasta, czy poza nimi.
Stadia procesów urbanizacyjnych
w modelu cyklu życia miasta:
urbanizacja,
suburbanizacja,
dezurbanizacja,
reurbanizacja.
6
Cykl życia miasta – zmiany rozmieszczenia ludności i budownictwa
Źródło: Słodczyk J., Przestrzeo miasta i jej przeobrażenia, Opole 2001.
Suburbanizacja to proces „rozlewania się” (ang. urban sprawl) miast w większe obszary
mniej intensywnej urbanizacji, połączony z równoczesnym definitywnym przemieszczeniem
się aktywności ekonomicznej z centrum miasta na jego peryferie.
Do przyczyn suburbanizacji należą czynniki różnej natury (ekonomiczne, społeczne,
demograficzne, kulturowe, ekologiczne, psychologiczne, itd.), które przyciągają mieszkaoców
i przedsiębiorstwa na obszary podmiejskie lub „wypychają” ich z miast centralnych.
W neoklasycznej ekonomice miast przyjmuje się, że odległośd zamieszkania od centrum
jest determinowana dochodem, kosztem transportu i korzyścią alternatywną z innej
lokalizacji − wg wzoru:
gdzie:
w – dochód;
t – koszt transportu;
r – odległośd od centrum;
q b – czynsz (zdolnośd płatnicza);
x *– korzyśd alternatywna z innej lokalizacji.
S u b u r b a n i zac j a − p r z y c z y ny, a s p e kt y z j a w i s ka
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 7
Uwarunkowania lokalizacji inwestycji w strefie podmiejskiej
Źródło: http://geobytesgcse.blogspot.com/2007/08/rural-urban-fringe-land-use-and.html.
Przenoszenie się budownictwa mieszkaniowego do stref podmiejskich jest pierwszym
etapem zjawisk suburbanizacyjnych; w kolejnych − na obszary oddalone od centrów miast
przesuwa się także budownictwo handlowo-usługowe, przemysłowe i magazynowe.
Suburbanizacja ma zasięg globalny. Największe jej zaawansowanie dotyczy dużych
aglomeracji amerykaoskich. Początki zjawiska w Polsce datuje się na przełom XIX i XX w., ale
faza przyspieszonej suburbanizacji dotarła do Polski dopiero w latach 90-tych XX w.
S u b u r b a n i zac j a − za s i ę g , n a s i l e n i e
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 8
Suburbanizacja postępuje obecnie
w Polsce coraz szybciej, obejmując już
nie tylko główne ośrodki metropolitalne
− jak: Warszawa, Poznao, Trójmiasto,
Wrocław i Kraków, ale także szereg
miast średniej wielkości.
Odbiciem postępującej suburbanizacji
są obserwowane w kraju zmiany
demograficzne, zwłaszcza − zmiany
gęstości zaludnienia gmin podmiejskich
i przemiany struktury demograficznej
miast i gmin z nimi sąsiadujących.
Zmiana gęstości zaludnienia polskich gmin w latach 1990–2008
Źródło: Celioska-Janowicz D., Miszczuk A., Płoszaj A., Smętkowski M., Aktualne problemy demograficzne regionu Polski Wschodniej, Raporty i analizy EUROREG 5/2010.
W Polsce w ostatnich latach utrzymuje się ujemne ogólne saldo migracji dla miast, przy
dodatnim – dla wsi; jednocześnie następuje wzrost nasilenia budownictwa mieszkaniowego
na wsi. Zjawiska te można, jednak, uznad za częściowo pozorne, bo mieszkaocy i inwestycje
mieszkaniowe − przenoszą się do „wsi” leżących w zurbanizowanych strefach podmiejskich.
S u b u r b a n i zac j a a b u d ow n i c t wo m i e sz ka n iowe
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 9
3,0
3,6
3,0
4,0
3,1 3,3
3,4
3,8
4,7 4,8
3,7
3,4
1,2 1,4
1,8
4,7
2,4 2,5 2,4
3,1 3,8 3,3 3,3 3,4
0
1
2
3
4
5
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
miasto
wieś
trend - miasto
trend - wieś
Mieszkania oddane do użytkowania w przeliczeniu na 1 tys. ludności w przekroju „miasto-wieś” w latach 2000–2011*
*W 2003 r. – na dane wpływ wywarły czynniki legislacyjne; dla 2011 r. − dane nieostateczne. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
10 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
Gmina Głusk – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności
na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010
1,2 0,9
3,4
11,6
7,8
10,0 11,0
17,6 17,0
13,4
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Głusk
Gmina Jastków – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności
na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010
0,9 1,1
5,4
8,0
6,1 6,5
10,5
8,2 8,7 7,9
0
2
4
6
8
10
12
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Jastków
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
11 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
Gmina Konopnica – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności
na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010
3,6 3,6
11,2 10,1
8,7 8,8 9,4 11,1 11,1
10,1
0
2
4
6
8
10
12
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Konopnica
Gmina Niemce – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności
na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010
0,3 0,9
4,5
5,8 6,8
5,6 6,9
8,9 8,5 8,7
0
2
4
6
8
10
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Niemce
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a n i a L u b l i n a
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
12 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
Gmina Wólka – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności
na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010
1,7 2,4
9,9
14,2
12,0 11,8
15,1 14,5
11,8
9,9
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Wólka
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a n i a L u b l i n a
W przypadku Lublina − stosunkowo największy wpływ rozwoju społeczno-
ekonomicznego miasta na budownictwo mieszkaniowe w gminach sąsiadujących
zanotowano dla gmin Niemce i Głusk .
Dla wszystkich badanych obszarów zanotowano istnienie zależności korelacyjnej
pomiędzy zmianami liczby mieszkao oddanych do użytkowania na terenie gmin
podmiejskich a czynnikami dotyczącymi zasobów mieszkaniowych w mieście.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Dla gminy Głusk przyjęto model regresyjny:
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 13
Y= −740,27 + 0,186 X1 + 0,011 X2 ± 24,469
(139,383) (0,039) (0,003) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Głusk (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)
Dla gminy Jastków przyjęto model regresyjny:
Y= −705,854 + 0,112 X1 + 0,014 X2 ± 21,889 (124,686) (0,035) (0,003) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Jastków (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)
Dla gminy Konopnica przyjęto model regresyjny:
Y= −632,486 + 0,077 X1 + 0,015 X2 ± 20,828 (118,643) (0,034) (0,003)
gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Konopnica (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a n i a L u b l i n a
Dla gminy Niemce przyjęto model regresyjny:
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 14
Y= −921,017+ 0,171 X1 + 0,017 X2 ± 25,828
(147,126) (0,042) (0,004) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Głusk (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)
Dla gminy Wólka przyjęto model regresyjny:
Y= 52,259 − 0,061 X1 ± 23,589 (9,316) (0,011) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Wólka (w roku n) X1 – saldo migracji miasta Lublin (w roku n−1)
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a
Wyniki przeprowadzonej analizy regresji wykazują w gminach Głusk, Jastków,
Konopnica i Niemce związki między rozwojem budownictwa mieszkaniowego
a rozwojem w mieście Lublin przedsiębiorczości (mierzonej liczbą zarejestrowanych
podmiotów gospodarczych) i czynnikiem natury demograficznej – liczbą zawartych
małżeostw, natomiast przypadku gminy Wólka stwierdzono jedynie, że zmiany liczby
oddanych do użytkowania mieszkao odzwierciedlane są w zmianach ogólnego salda
migracji miasta Lublin.
15 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Związek rozwoju budownictwa w gminach
podmiejskich z rozwojem przedsiębiorczości
można rozpatrywad w dwóch wymiarach:
Powstawanie nowych firm powoduje
powstawanie nowych miejsc pracy
(samozatrudnienie właścicieli, zatrudnianie
pracowników); posiadanie pracy stwarza
możliwośd uzyskania własnego mieszkania
(np. zdolnośd kredytowa), które może byd
zlokalizowane albo na terenie miasta albo
w strefie podmiejskiej;
Zależnośd tę można wiązad także
z suburbanizacją drobnej przedsiębiorczości.
Osoby prowadzące małe firmy zlokalizowane
w miejscu zamieszkania właściciela często są
zainteresowane osiedleniem się na terenach
podmiejskich, gdyż tam znajdują często
lepsze niż w mieście warunki dla rozwijania
własnej działalności gospodarczej.
Zależnośd między ilością oddawanych do użytkowania mieszkao w gminach podmiejskich i liczbą
zawartych małżeostw w centralnym mieście aglomeracji także ma dwa wymiary:
Może byd rozpatrywana wprost − jako przenoszenie się z miasta do nowowybudowanego lub
zakupionego mieszkania położonego na terenie podmiejskiej gminy osób, które zawarły związek
małżeoski; czynnikami sprzyjającymi takiej decyzji mogą byd niższe w gminie podmiejskiej niż
w mieście ceny działek i mieszkao, albo chęd zamieszkania i wychowywania dzieci w spokojnym,
zapewniającym kontakt z przyrodą miejscu;
Zależnośd ta może mied też charakter pośredni − młode małżeostwa często nie dysponują
możliwościami zakupu własnego nowego mieszkania lub budowy domu, często jest to możliwe
dopiero po kilku lub kilkunastu latach, gdy osoby, które zawarły związek małżeoski osiągną pewien
poziom stabilizacji finansowej i zawodowej; generalnie − zawarcie małżeostwa jest jednak
czynnikiem tworzącym zapotrzebowanie na „jakieś” mieszkanie i zasadniczo można mówid
o stymulującej roli wzrostu liczby zawieranych małżeostw dla popytu na mieszkania; młode
małżeostwo może np. zakupid taosze niż nowe mieszkanie na rynku wtórnym, wynająd mieszkanie
lub zająd mieszkanie przekazane mu przez krewnych, co pośrednio może spowodowad lub
przyspieszyd decyzję o przeprowadzeniu się do strefy suburbialnej części innych osób, w tym tych,
które sprzedały, wynajęły lub podarowały takiemu małżeostwu mieszkanie.
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 16
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 17
S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a
Gminy przylegające do miasta Lublin – rozmieszczenie terytorialne mieszkao oddanych do użytkowania w latach 2006−2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Publikacja „Oddziaływanie obszarów miejskich na budownictwo w gminach
sąsiadujących…” jest pierwszym opracowaniem Urzędu Statystycznego w całości
poświęconym tematyce budownictwa na obszarach podmiejskich, jest to jednocześnie
jedna z nielicznych prac omawiających problem suburbanizacji na Lubelszczyźnie.
Praca ma charakter pilotażowy, metoda badawcza wykorzystująca analizę skupieo
do określenia zakresu podmiotowego analizy oraz modele regresji wielorakiej do badania
oddziaływania zmiennych dotyczących demografii oraz sytuacji społeczno-gospodarczej
miast na efekty rzeczowe budownictwa mieszkaniowego w ich gminach podmiejskich może
mied zastosowanie w analizie prowadzonej dla innych niż Lubelszczyzna regionów.
Zagadnienie oddziaływania obszarów miejskich na budownictwo w gminach z nimi
sąsiadujących może byd analizowane w wielu wymiarach i z zastosowaniem różnych metod.
Zawarty w publikacji przegląd stanowisk badawczych dotyczących teorii procesów
urbanizacyjnych i problematyki metropolizacji przestrzeni społeczno-gospodarczej może
okazad się przydatnym także dla badaczy stosujących inne niż wykorzystane przez autorów
opracowania metody analizy danych.
P r z y d a t no ś d p r a kt y c z n a b a d a o l u b e l s k ie go O ś r o d ka
Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 18
Zapraszam do dyskusji Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy
ul. Leszczyoskiego 48 20-068 Lublin tel.: (81) 533 20 51 e-mail: [email protected] www.stat.gov.pl/lublin
e-mail: [email protected]
Dziękuję za uwagę