us crisis

ՓԱՍՏԵՐ ԵՎ ԱՌԱՍՊԵԼՆԵՐԱՅԼ ՏԵՍԱԿԵՏ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ

ՃԳՆԱԺԱՄԻ ՄԱՍԻՆ

ՓԱՍՏԵՐ ԵՎ ԱՌԱՍՊԵԼՆԵՐԱՅԼ ՏԵՍԱԿԵՏ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ

ՃԳՆԱԺԱՄԻ ՄԱՍԻՆ

ՓԱՍՏԵՐԵՎԱՌԱՍՊԵԼՆԵՐ2008ԹՎԱԿԱՆԻՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ

ՃԳՆԱԺԱՄԻՄԱՍԻՆԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔԱՅԻՆՏԵՍԱԿԵՏ

Երևան - 2009

3ՓԱՍ ՏԵՐ ԵՎ Ա ՌԱՍ ՊԵԼ ՆԵՐ 2008 ԹՎԱ ԿԱ ՆԻ ՖԻ ՆԱՆ ՍԱ ԿԱՆ ՃԳ ՆԱ ԺԱ ՄԻ ՄԱ ՍԻՆ

ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Մի ա ցյալ Նա հանգ նե րը ան կաս կած վե րապ րում են ֆի նան սա կան ճգ նա ժամ և հնա րա վոր է գնում

են դե պի խո րը ռե ցե սի ա։ Այս նյու թում մենք կու սում նա սի րենք ը նդ հա նուր առ մամբ տն տե սու թյան

վրա ազ դե լու ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ե ղա նակ նե րի վե րա բե րյալ ե րեք պն դում և կա պա ցու ցենք, որ

ե րեքն էլ ա ռաս պել ե ն։ Նաև մենք կներ կա յաց նենք ե րեք թե րագ նա հատ ված փաս տեր՝ կապ ված նրա

հետ, թե ի նչ պես է ֆի նան սա կան հա մա կար գը միջ նոր դում տնային տն տե սու թյուն նե րի և կոր պո րա-

տիվ գոր ծա րար նե րի միջև դրա մա կան մի ջոց նե րի բաշխ մա նը։ Ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ա վան դա-

կան վեր լու ծու թյու նը կենտ րո նաց ված է տո կո սադ րույք նե րի սփռ վածք նե րի վրա։ Մենք փաս տար կում

ե նք, որ այդ պի սի վեր լու ծու թյու նը կա րող է հան գեց նել փո խառն ման ի րա կան ար ժե քի մա սին սխալ

եզ րա հան գում նե րի, և որ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ըն թաց քում ան վա նա կան տո կո սադ րույք նե րի

փո փո խու թյուն նե րը կա րող են հան գեց նել ա վե լի ճիշտ եզ րա հան գում նե րի։ Ա վե լին, մենք պն դում ե նք,

որ ան գամ, ե թե սփռ վածք նե րի ներ կայիս ա ճը վկա յում է ծրագ րե րի ռիս կայ նու թյան ա ճի մա սին, այդ

ա ճը ի նք նին, ան պայ ման չէ, որ վկայի պե տա կան լայ նա ծա վալ մի ջամ տու թյան ան հրա ժեշ տու թյան

մա սին։

Մենք կարծում ե նք, որ քա ղա քա կա նու թյուն մշա կող նե րը պետք է պար զո րեն ար տա հայ տեն շու կայի

ձա խող ման բնույ թը, ներ կա յաց նեն ստույգ ա պա ցույց ներ, ո րոնք կտար բե րեն ի րենց տե սա կե տը բո լոր

այն տե սա կետ նե րից, ո րոնք չեն տես նում այդ պի սի մի ջամ տու թյան ան հրա ժեշ տու թյուն, և հրա պա րա-

կեն ի րենց կող մից պաշտ պան վող մի ջամ տու թյան հա ջո ղու թյան տրա մա բա նու թյունն ու ա պա ցույ ցը։

Ակն հայտ է, որ Մի ա ցյալ Նա հանգ նե րը և ո ղջ աշ խար հը վե րապ րում են ֆի նան սա կան խո րը ճգ նա-

ժամ։ Այս տեղ մենք կու սում նա սի րենք մի քա նի փաս տեր, ո րոնք վե րա բե րում են ֆի նան սա կան ճգ նա-

ժա մի բնույ թին և այն մե խա նիզմ նե րին, ո րոնց օգ նու թյամբ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մը են թադ րա բար

ազ դում է տն տե սու թյան ոչ ֆի նան սա կան հատ վա ծի վրա։

Ճգ նա ժա մի առ կա յու թյան մա սին վկա յում են հետ ևյալ փաս տե րը.

� Ա ռա ջին՝ մի քա նի գլ խա վոր ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն ներ ճա նաչ վել են ան վճա րու նակ։

� Ե րկ րորդ՝ ար ժեթղ թե րի տար բեր շու կա ներ է ա պես ըն կել են, հատ կա պես փրկ ման ծրագ րի

անց կաց մա նը հա ջոր դող շա բաթ վա ըն թաց քում։

� Եր րորդ՝ տար բեր տե սա կի վար կե րի և հա մե մա տե լի Գան ձա պե տա կան ար ժեթղ թե րի միջև

սփռ ված քը (spreads) է ա պես մե ծա ցել է ։

Ա պա մենք կու սում նա սի րենք տն տե սու թյան վրա ազ դե լու ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի հնա րա վոր ե ղա-

նա կի հաս տատ վող չորս տար բե րակ և կփաս տար կենք, որ չորսն էլ ա ռաս պել ե ն։ Ֆի նան սա կան ճգ-

նա ժա մի ա վան դա կան վեր լու ծու թյու նը կենտ րո նաց ված է տո կո սադ րույ քի սփռ վածք նե րի վրա։ Մենք

փաս տար կում ե նք, որ այդ պի սի վեր լու ծու թյու նը կա րող է հան գեց նել փո խառն ման ի րա կան ար ժե քի

մա սին սխալ եզ րա հան գում նե րի, և որ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ըն թաց քում ան վա նա կան տո կո սադ-

րույ քի փո փո խու թյուն նե րի ու սում նա սի րու թյու նը կա րող է շատ ա վե լի օգ տա կար լի նել։

4 ՓԱՍ ՏԵՐ ԵՎ Ա ՌԱՍ ՊԵԼ ՆԵՐ 2008 ԹՎԱ ԿԱ ՆԻ ՖԻ ՆԱՆ ՍԱ ԿԱՆ ՃԳ ՆԱ ԺԱ ՄԻ ՄԱ ՍԻՆ

1.ԵՐԵՔԱՌԱՍՊԵԼԾԱՎԱԼՆԵՐԻՄԱՍԻՆ

Ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մը նաև կա պում են ճգ նա ժա մի բնույ թի և տն տե սու թյան մնա ցած մա սի վրա

ազ դող, դրա ար տա քին հետ ևանք նե րի վե րա բե րյալ ե րեք լայ նո րեն ըն դուն վող պն դում նե րի հետ։ Ֆի-

նան սա կան աշ խար հի մա մու լը և քա ղա քա կա նու թյուն մշա կող նե րը ներ կա յաց րել են ե րեք հետ ևյալ

պն դում նե րը.

1. Բան կե րի կող մից ոչ ֆի նան սա կան ըն կե րու թյուն նե րին և ան հատ նե րին տրա մադր վող վար կե-

րի ծա վա լը կտ րուկ նվա զել է ։

2. Միջ բան կային վար կա վո րու մը գործ նա կա նում այլևս գո յու թյուն չու նի։

3. Առևտ րային թղ թե րի (մուր հակ նե րի) թո ղար կու մը ոչ ֆի նան սա կան ըն կե րու թյուն նե րի կող մից

կտ րուկ նվա զել է, ի սկ դրույք նե րը` ան նա խա դեպ բարձ րա ցել։

Մենք կու սում նա սի րենք այս պն դում նե րը՝ օգ տա գոր ծե լով Դաշ նային Պա հուս տային Հա մա կար գի

Խորհր դի և Բլում բեր գի տվյալ նե րը։ Բո լոր ե րեք պն դում նե րը ժխ տող մեր ա պա ցույ ցը հիմն ված է առ

2008թ-ի հոկ տեմ բե րի 15-ը առ կա տվյալ նե րի վրա։


Գ ծա գիր 1Ա-ն ցույց է տա լիս Ա ՄՆ-ի բո լոր ա ռևտ րային բան կե րին հատ կաց ված բան կային վար կի

ը նդ հա նուր ծա վա լը շա բա թա կան կտր ված քով` սկ սած 2001թ-ի ց։

Գծագիր 1Ա։ Բանկային վարկ

5000

6000

7000

8000

9000

10000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

միլիարդ

Աղբյուր՝ Դաշնային Պահուստային Համակարգի Խորհուրդ

Գ ծա գիր 1Բ-ն ցույց է տա լիս նույն տվյալ նե րը 2008թ-ի հա մար։

Գծագիր 1Բ։ Բանկային վարկը 2008թ-ին

5000

6000

7000

8000

9000

10000

Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 1

2

Մա

ր 2

6

Ապ

ր 0

9

Ապ

ր 2

3

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուլ

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգո

13

Օգո

27

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08

միլի

արդ

Bear Stearns-ի անկում Lehman Bros-ի անկումՓրկման ծրագրի ներկայացում

WaMu-ի անկումWachovia-ի կլանում


Բան կային վար կը բաղ կա ցած է բան կե րում պահ վող ակ տիվ նե րի ը նդ հա նուր ծա վա լից` բա ցա ռու-

թյամբ պա հո ցի փո ղե րի։ Ի նչ պես եր ևում է գծագ րե րից, բան կային վար կը ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի

ըն թաց քում չի նվա զել։ Ի րա կա նում, ի հա մե մատ սեպ տեմ բե րին, բան կային վար կը ա ճել է։


2Ա և 2Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս հա ման ման տվյալ ներ Ա ՄՆ-ի ա ռևտ րային բան կե րի կող մից տր-

ված վար կե րի և վար ձա կա լու թյան հա մար։ Դար ձյալ, ճգ նա ժա մի ըն թաց քում նվազ ման որ ևէ ա պա-

ցույց չկա։

Գծագիր 2Ա։ Վարկեր և վարձակալություններ

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

միլիարդ


Գծագիր 2Բ։ Վարկերն ու վարձակալությունները 2008թ-ին

Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 1

2

Մա

ր 2

6

Ապ

ր 0

9

Ապ

ր 2

3

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուլ

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգ

ո 1

3

Օգ

ո 2

7

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08

միլի

արդ



3000

4000

5000

6000

7000

8000



3Ա և 3Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս ա ռևտ րային և ար տադ րա կան վար կե րի ցու ցա նիշ նե րը։ Եվ դար-

ձյալ մենք չենք տես նում որ ևէ ա պա ցույց, որ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մը ազ դել է ոչ ֆի նան սա կան կազ-

մա կեր պու թյուն նե րին տրա մադր վող վար կա վոր ման վրա։

Գծագիր 3Ա։ Առևտրային և արտադրական վարկեր

800

1000

1200

1400

1600

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

միլիարդ


Գծագիր 3Բ։ Առևտրային և արտադրական վարկերն 2008թ-ին

800

1000

1200

1400

1600

Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 1

2

Մա

ր 2

6

Ապ

ր 0

9

Ապ

ր 2

3

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուլ

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգ

ո 1

3

Օգ

ո 2

7

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08

միլի

արդ





4Ա և 4Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս սպա ռո ղա կան վար կե րին վե րա բե րող տվյալ նե րը և կր կին չեն

ա պա ցու ցում որ ևէ բա ցա սա կան փո փո խու թյուն` սպա ռո ղա կան վար կա վոր ման բնա գա վա ռում։

Գծագիր 4Ա։ Սպառողական վարկեր

500

600

700

800

900

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

միլիարդ


Գծագիր 4Բ։ Սպառողական վարկերն 2008թ-ին

500

600

700

800

900

Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 1

2

Մա

ր 2

6

Ապ

ր 0

9

Ապ

ր 2

3

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուլ

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգո

13

Օգո

27

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08

միլի

արդ




Այս գծագ րե րը ցույց են տա լիս, որ ա ռա ջին պն դու մը, ը ստ ո րի բան կե րը փաս տո րեն դա դա րել են վար-

կա վո րել ոչ բան կային ձեռ նար կու թյուն նե րին և ան հատ նե րին, սխալ է՝ հա մե նայն դեպս հոկ տեմ բե րի

15-ի դրու թյամբ։


5Ա և 5Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս Ա ՄՆ-ի բո լոր ա ռևտ րային բան կե րի կող մից կա տար ված միջ բան-

կային վար կա վոր ման տվյալ նե րը։ Այս տվյալ նե րը ցույց են տա լիս, որ հա մե նայն դեպս ը նդ հա նուր

առ մամբ միջ բան կային վար կա վո րու մը քա ջա ռողջ է։ Ե րկ րորդ պն դու մը, ը ստ ո րի միջ բան կային վար-

կա վոր ման ծա վա լը կտ րուկ նվա զել է, ևս սխալ է՝ հա մե նայն դեպս հոկ տեմ բե րի 15-ի դրու թյամբ։

Գծագիր 5Ա։ Միջբանկային վարկեր

200

300

400

500

600

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

միլիարդ


Գծագիր 5Բ։ Միջբանկային վարկերն 2008թ-ին

Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 1

2

Մա

ր 2

6

Ապ

ր 0

9

Ապ

ր 2

3

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուլ

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգ

ո 1

3

Օգ

ո 2

7

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08

միլի

արդ



200

300

400

500

600



6Ա և 6Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս շր ջա նառ վող ա ռևտ րային թղ թե րի ծա վալ նե րը։ Գծագ րե րը ցույց

են տա լիս, որ մինչ դեռ ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րի կող մից թո ղարկ վող ա ռևտ րային թղ թե րի

ծա վալ նե րը նվա զել են, ոչ ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րի կող մից թո ղարկ վող նե րի ծա վալ նե րը

ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ըն թաց քում գործ նա կա նում մնա ցել են ան փո փոխ։

Գծագիր 6Ա։ Շրջանառվող առևտրային թղթեր

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

միլի

արդ

ՖինանսականՈչ ֆինանսական


Գծագիր 6Բ։ Շրջանառվող առևտրային թղթերն 2008թ-ին

100

200

300

400

500

600

700

800

900

միլի

արդ

ՖինանսականՈչ ֆինանսական



Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 1

2

Մա

ր 2

6

Ապ

ր 0

9

Ապ

ր 2

3

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուլ

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգո

13

Օգո

27

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08



7Ա և 7Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս ֆի նան սա կան և ոչ ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րին տրա-

մադր վող 90 օր ժամ կե տա հա սու թյուն ու նե ցող ա ռևտ րային թղ թե րի տո կո սադ րույք նե րը։

Գծագիր 7Ա։ 90 օր ժամկետահասությամբ առևտրային թղթերի տոկոսադրույքներ

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ՖինանսականՈչ ֆինանսականA2/P2 Ոչ ֆինանսական


Գծագիր 7Բ։ 90 օր ժամկետահասությամբ առևտրային թղթերի տոկոսադրույքներն 2008թ-ին

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

Հուն

02

Հուն

16

Հուն

30

Փետ

13

Փետ

27

Մա

ր 12

Մա

ր 26

Ապ

ր 09

Ապ

ր 23

Մա

յ 07

Մա

յ 21

Հուն

04

Հուն

18

Հուն

02

Հուլ

16

Հուլ

30

Օգո

13

Օգո

27

Սեպ

10

Սեպ

24

Հոկ

08

AA ՖինանսականAA Ոչ ֆինանսականA2/P2 Ոչ ֆինանսական




Այս գծագ րե րը ցույց են տա լիս, որ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ըն թաց քում ֆի նան սա կան հաս տա տու-

թյուն նե րի տո կո սադ րույք նե րը բարձ րա ցել են, ի սկ AA վար կա նիշ ու նե ցող ոչ ֆի նան սա կան հաս տա-

տու թյուն նե րի նը՝ հա զիվ թե փո փոխ վել։ Ի սկ A2/P2 վար կա նիշ ու նե ցող ոչ ֆի նան սա կան հաս տա տու-

թյուն նե րի հա մար գոր ծող տո կո սադ րույք նե րը կտ րուկ ա ճել ե ն։


Նշենք, որ չնա յած ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րի տո կո սադ րույք նե րը վեր ջին ժա մա նակ նե րում

բարձ րա ցել են, դրանք միև նույն է մնում են 2006թ-ի սկզ բից մինչև 2007թ-ի կե սե րը պահ պան վող

մա կար դա կից։ Սա նշա նա կում է, որ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մը չի հան գեց րել ա ռևտ րային թղ թե րի

տո կո սադ րույք նե րի բարձ րաց մա նը պատ մա կան ցու ցա նիշ նե րից վերև։ Մի ա սին 6Ա և 7Բ գծագ րե րը

ցույց են տա լիս, որ եր րորդ պն դու մը ևս սխալ է՝ հա մե նայն դեպս հոկ տեմ բե րի 15-ի դրու թյամբ։

Մենք ա պա ցու ցե ցինք, որ բան կե րի կող մից տրա մադր ված ա ռևտ րային և ար տադ րա կան վար կե-

րի ծա վա լը ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մի ըն թաց քում կտ րուկ բարձ րա ցել է։ Հա մա ձայն ներ կա յաց վող

վար կած նե րից մե կին վար կե րի ծա վալ նե րի ա ճը մե ծա մա սամբ տե ղի է ու նե ցել ի շնոր հիվ ոչ ֆի նան-

սա կան ըն կե րու թյուն նե րի, ո րոնք գու մար ներ են վերց րել փո խա ռու թյան պար տա վո րու թյան դի մաց,

ի սկ ա ռանց այդ պի սի պար տա վո րու թյան, այդ պի սի ըն կե րու թյուն նե րին տրա մադր վող վար կե րի և

վար կային գծե րի ծա վալ նե րը նվա զել ե ն։ Ա վե լին, այս նվա զու մը ազ դան շա նում է բան կային վար-

կա վոր ման ա պա գա կտ րուկ նվազ ման մա սին։ Այս վար կա ծը հիմ նա վո րող տվյալ նե րը, հատ կա պես

ազ դան շա նի ա ռն չու թյամբ, կլի նե ին բա ցար ձա կա պես օգ տա կար։ Սա կայն, մենք չու նենք ըն թա ցիկ

ճգ նա ժա մին վե րա բե րող որ ևէ այդ պի սի տվյալ, ո րը կհիմ նա վո րեր այս վար կա ծը և հատ կա պես դրա

ազ դան շա նային բա ղադ րի չը։

2.ԵՐԵՔԹԵՐԱԳՆԱՀԱՏՎԱԾՓԱՍՏ

Այժմ մենք կա պա ցու ցենք ե րեք փաստ, ո րոնք կապ ված են նրա հետ, թե ի նչ պես է ֆի նան սա կան հա-

մա կար գը միջ նոր դում տնային տն տե սու թյուն նե րի և կոր պո րա տիվ գոր ծա րար նե րի միջև դրա մա կան

մի ջոց նե րի բաշխ մա նը։

1. Ը նդ հա նուր առ մամբ ոչ ֆի նան սա կան կազ մա կեր պու թյուն նե րը կա րող են ա պա հո վել ի րենց

հիմ նա կան ծախ սե րը` ի րենց չբաշխ ված հա սույ թից և շա հա բա ժին նե րից` ա ռանց փո խա ռու-

թյուն կա տա րե լու բան կե րից։

2. Ը նդ հա նուր առ մամբ ոչ ֆի նան սա կան կոր պո րա տիվ պարտ քը մո տա վո րա պես հա մընկ նում է

ի րենց բաժ նե մա սե րի վերգն ման ա ճի հետ։

3. Բան կե րում պահ վում է ոչ ֆի նան սա կան կոր պո րա տիվ պարտ քի մի այն մոտ 20%-ը ։

Այս ե րեք փաս տե րը են թադ րում են, որ շար քային ըն կե րու թյու նը կա րող է ֆի նան սա վո րել իր հիմ նա-

կան ծախ սե րը` օգ տա գոր ծե լով մի այն չբաշխ ված հա սույ թը։ Դժ վար է տես նել թե ի նչ պես ֆի նան սա-

կան շու կայի ճեղ քում նե րը ո ւղ ղա կի ո րեն կազ դեն շար քային ըն կե րու թյան ներդ րու մային ո րո շում նե րի

վրա։ Ա վե լին, քա նի դեռ դրա մա կան մի ջոց նե րի ո ւղ ղու մը ըն կե րու թյուն նե րից, ո րոնք ու նեն մի ջոց նե րի

ա վել ցուկ` դե պի ըն կե րու թյուն ներ, ո րոնք ու նեն մի ջոց նե րի կա րիք, ար դի է. այդ ո ւղ ղու մը կգոր ծի, ե թե

ըն կե րու թյուն նե րը հնա րա վո րու թյուն ու նե նան մի մյանց պարտք տալ և վերց նել ո ւղ ղա կի ո րեն կամ

գոր ծեն տար բեր տե սա կի հա մա տեղ ձեռ նար կու թյուն նե րի մի ջո ցով։ Այս տեղ ցույց տր ված տվյալ նե րը

վերց ված են Դաշ նային Պա հուս տային Խորհր դի Դրա մա կան Մի ջոց նե րի Հոս քից։


8Ա և 8Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս ոչ գյու ղատն տե սա կան հատ վա ծի ոչ ֆի նան սա կան կոր պո րա-

տիվ բիզ նե սի չբաշխ ված հա սույ թի և բաժ նե մա սե րի ը նդ հա նուր գու մա րը և հիմ նա կան ծախ սե րը։ Այս

գծագ րե րը ցույց են տա լիս, որ ը նդ հա նուր առ մամբ այս ըն կե րու թյուն նե րին հա սա նե լի՝ գոր ծու նե ու-

թյու նից ստաց ված կան խի կը, ա ռանց որ ևէ մի ջոց ներ զբա ղեց նե լու տն տե սու թյան մնա ցած հատ վա-

ծից, հեշ տու թյամբ ա պա հո վում է բո լոր ներդ րու մային ծախ սե րը։

Գծագիր 8Ա։ Չբաշխված հասույթ, շահաբաժիններ և հիմնական ծախսեր

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

1700

20

01

Եռ.

1

20

01

Եռ.

2

20

01

Եռ.

3

20

01

Եռ.

4

20

02

Եռ.

1

20

02

Եռ.

2

20

02

Եռ.

3

20

02

Եռ.

4

20

03

Եռ.

1

20

03

Եռ.

2

20

03

Եռ.

3

20

03

Եռ.

4

20

04

Եռ.

1

20

04

Եռ.

2

20

04

Եռ.

3

20

04

Եռ.

4

20

05

Եռ.

1

20

05

Եռ.

2

20

05

Եռ.

3

20

05

Եռ.

4

20

06

Եռ.

1

20

06

Եռ.

2

20

06

Եռ.

3

20

06

Եռ.

4

20

07

Եռ.

1

20

07

Եռ.

2

20

07

Եռ.

3

20

07

Եռ.

4

20

08

Եռ.

1

20

08

Եռ.

2

միլի

արդ

Չբաշխված հասույթ + շահաբաժիններՉբաշխված հասույթՀիմնական ծախսեր


Գծագիր 8Բ։ Չբաշխված հասույթն, շահաբաժինները և հիմնական ծախսերը 2007-2008թ-ին

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

1700

միլի

արդ

Չբաշխված հասույթ + շահաբաժիններՉբաշխված հասույթՀիմնական ծախսեր

2007 Եռ. 1 2007 Եռ. 2 2007 Եռ. 3 2007 Եռ. 4 2008 Եռ. 1 2008 Եռ. 2



9Ա և 9Բ գծագ րե րը ցույց են տա լիս ար ժեթղ թե րի նոր թո ղար կում նե րը (գիծ 39) և պարտ քային գոր-

ծիք նե րի մի ջո ցով ա վե լաց ված դրա մա կան մի ջոց նե րը (գիծ 40)։

Գծագիր 9Ա։ Նոր պարտք և բաժնետիրական կապիտալի զուտ ետգնում

-400

-200

0

200

400

600

800

1000

1200

2001

Եռ.

1

2001

Եռ.

2

2001

Եռ.

3

2001

Եռ.

4

2002

Եռ.

1

2002

Եռ.

2

2002

Եռ.

3

2002

Եռ.

4

2003

Եռ.

1

2003

Եռ.

2

2003

Եռ.

3

2003

Եռ.

4

2004

Եռ.

1

2004

Եռ.

2

2004

Եռ.

3

2004

Եռ.

4

2005

Եռ.

1

2005

Եռ.

2

2005

Եռ.

3

2005

Եռ.

4

2006

Եռ.

1

2006

Եռ.

2

2006

Եռ.

3

2006

Եռ.

4

2007

Եռ.

1

2007

Եռ.

2

2007

Եռ.

3

2007

Եռ.

4

2008

Եռ.

1

2008

Եռ.

2

միլի

արդ

Բաժնետիրական կապիտալի նոր զուտ ետգնումՎարկային շուկայի գործիքներՁեռքբերված զուտ դրամական միջոցներ


Գծագիր 9Բ։ Նոր պարտքը և բաժնետիրական կապիտալի զուտ ետգնումը 2007-2008թ-ին

-400

-200

0

200

400

600

800

1000

1200

միլի

արդ

Բաժնետիրական կապիտալի նոր զուտ ետգնումՎարկային շուկայի գործիքներՁեռքբերված զուտ դրամական միջոցներ

2007 Եռ. 1 2007 Եռ. 2 2007 Եռ. 3 2007 Եռ. 4 2008 Եռ. 1 2008 Եռ. 2


Այս գծագ րե րը ցույց են տա լիս, որ ար ժեթղ թե րի նոր թո ղար կում նե րը մո տա վո րա պես հա վա սար են

վար կային շու կայի գոր ծիք նե րի մի ջո ցով ա վե լաց ված դրա մա կան մի ջոց նե րին։ Ը ստ տվյալ նե րի, ըն կե-

րու թյուն նե րը ը նդ հա նուր առ մամբ, ա վե լաց րել են ի րենց պարտ քը` սե փա կան ար ժեթղ թե րը ետ գնե-

լու, այլ ոչ թե ներդ րում ներ կա տա րե լու նպա տա կով։ (Ն շենք, որ չենք ցան կա նում ա ռաջ քա շել որ ևէ

պատ ճա ռա հետ ևան քային կապ և քա ջա տե ղյակ ե նք, որ այս կա ղա պա րը չի վե րա բե րում բո լոր ըն կե-

րու թյուն նե րին։)


Ինչ վե րա բե րում է բան կե րի դե րին` ոչ ֆի նան սա կան կոր պո րա տիվ բիզ նե սի կող մից թո ղարկ ված

պարտ քի ֆի նան սա վոր ման հար ցում, ա պա նկա տենք, որ բան կե րը վար կա վո րել են այդ պի սի ըն կե-

րու թյուն նե րին ո ւղ ղա կի ո րեն և ա նուղ ղա կի ո րեն՝ գնե լով այդ ըն կե րու թյուն նե րի կող մից հրա պա րա-

կավ վա ճառ վող պար տա տոմ սե րը։ Մեր հաշ վարկ նե րով բան կե րի այդ պի սի վար կա վո րու մը 2008թ-ի

ե րկ րորդ ե ռամ սյա կում կազ մել է մոտ 1 տրի լի ոն Ա ՄՆ դոլ լար։ Ոչ ֆի նան սա կան կոր պո րա տիվ կազ մա-

կեր պու թյուն նե րը դրա մա կան մի ջոց ներ ձեռք են բե րում բան կե րի մի ջո ցով` թո ղար կե լով ոչ բան կային

ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րի, ի նչ պի սիք են կյան քի ա պա հո վագր ման ըն կե րու թյուն նե րը, կամ

ո ւղ ղա կի ո րեն տնային տն տե սու թյուն նե րի կող մից պահ վող, հրա պա րա կավ վա ճառ վող պար տա տոմ-

սե րը։ Այդ պի սի դրա մա կան մի ջոց նե րի ը նդ հա նուր ծա վա լը կազ մում է մոտ 4.4 տրի լի ոն Ա ՄՆ դոլ լար։

Այս պի սով, այս փո խառն ման մոտ 80 տո կո սը ար վում է բան կային հա մա կար գից դուրս։ Պն դու մը, որ

բան կային հա մա կար գի ճեղ քում նե րը ան խու սա փե լի ո րեն կոր ծա նում են տնային տն տե սու թյուն նե րից

փո խա ռու թյուն կա տա րե լու ոչ ֆի նան սա կան կազ մա կեր պու թյուն նե րի կա րո ղու թյու նը, խիստ կաս-

կա ծե լի է ։

3.ՍՓՌՎԱԾՔՆԵՐ

Տո կո սադ րույք նե րի ա վան դա կան վեր լու ծու թյու նը մե ծա պես կենտ րո նաց ված է տար բեր տե սա կի

վար կե րի և հա ման ման ժամ կե տա հա սու թյամբ Գան ձա պե տա կան ար ժեթղ թե րի տո կո սադ րույք նե րի

միջև առ կա սփռ ված քի վրա։ Շատ ա վե լի քիչ ու շադ րու թյուն է դարձ վում տար բեր տե սա կի վար կե րի

տո կո սադ րույք նե րին։ Այս հե տա զո տու թյան շր ջա նակ նե րում մենք ան րա դար ձել ե նք սփռ վածք նե րի

ըն դուն ված սահ մա նում նե րի հետ ա ռնչ վող եր կու խն դիր նե րին։

Ա.Սփռվածքներըընդդեմտոկոսադրույքների

Սփռ վածք նե րի վրա կենտ րո նաց ման պատ ճառ նե րից մե կը այն է, որ տն տե սա կան ո րո շում նե րի հա մար

պի տա նի են ի րա կան տո կո սադ րույք նե րը։ Ե թե մենք են թադ րենք, որ Գան ձա պե տա կան ար ժեթղ թե րի

ի րա կան տո կո սադ րույք նե րը քիչ են տա տան վում, ա պա սփռ վածք նե րի փո փո խու թյուն նե րը կա րող

են լի նել տար բեր տե սա կի վար կե րի ի րա կան տո կո սադ րույք նե րի փո փո խու թյուն նե րի գնա հատ ման

լավ մի ջոց։

Մինչ դեռ սո վո րա կան ժա մա նակ այս պատ ճա ռը հա մո զիչ է, մեր հա մոզ մամբ ֆի նան սա կան ճգ նա ժա-

մի պայ ման նե րում սփռ վածք նե րի վրա կենտ րո նա ցու մը կա րող է հան գեց նել շփո թեց նող եզ րա կա ցու-

թյուն նե րի։ Ֆի նան սա կան ճգ նա ժա մը հա ճախ ու ղեկց վում է ակ տիվ նե րի՝ ա ռաջ նա կարգ ար ժեթղ թե-

րի փո խանց մամբ, ո րի ըն թաց քում Գան ձա պե տա կան ար ժեթղ թե րի ի րա կան ե կամ տա բե րու թյու նը

կտ րուկ նվա զում է, այ սինքն ան վա նա կան ե կամ տա բե րու թյու նը կտ րուկ նվա զում է` սպաս վող գնա-

ճի փո փո խու թյուն նե րի հետ չկապ ված պատ ճառ նե րով։ Ե թե այս պատ ճա ռա բա նու թյուն նե րը ճիշտ

են, ա պա այն, ով հետ ևու թյուն կա նի, որ սփռ վածք նե րի ա ճը ար տա ցո լում է փո խառն ման ի րա կան

ար ժե քի ա ճը, կս խալ վի։ Սփռ վածք նե րի ա ճը կապ ված է Գան ձա պե տա կան ար ժեթղ թե րի ի րա կան

ե կամտա բե րու թյան ան կման հետ և չի ստեղ ծում փո խառն ման ի րա կան ար ժե քի ա ճ։

Մակ րոտն տե սա կան ու սում նա սի րու թյու նը ցույց է տա լիս, որ կար ճա ժամ կետ կտր ված քում գնա ճը

շատ փո փո խա կան չէ, այն պես որ գնա ճի մի տում նե րը վեր ջին ժա մա նակ նե րում մոտ ա պա գա յում

գնա ճի պահ ված քի լավ ցու ցա նիշ ե ն։ Ե թե ու սում նա սի րու թյու նը ճիշտ է, ա պա ֆի նան սա կան ճգ նա-

ժա մի ըն թաց քում փո խառն ման ան վա նա կան դրույք նե րի փո փո խու թյուն նե րը հան դի սա նում են փո-

խառն ման ի րա կան ար ժե քի գնա հատ ման լավ մի ջոց։


10Ա-14Բ գծագ րե րում մենք պատ կե րել ե նք ա վե լի վաղ ներ կա յաց ված գծագ րե րի տա րա տե սակ-

նե րը` տո կո սադ րույք նե րի տար բեր տե սակ նե րի հա մար։ Այս գծագ րե րը ցույց են տա լիս, որ մինչ դեռ

սփռվածք նե րը է ա պես լայ նա ցել են, փո խառն ման տար բեր տե սակ նե րի տո կո սադ րույք նե րը մնա ցել

են նա խաճգ նա ժա մային տա րի նե րի ցու ցա նիշ նե րից ցածր։ Օ րի նակ, 10Ա և 10Բ գծագ րե րը ցույց

են տա լիս BBB վար կա նիշ ու նե ցող կոր պո րա տիվ պար տա տոմ սե րի և հա ման ման ժամ կե տա հա սու-

թյամբ Գան ձա պե տա կան մուր հակ նե րի տո կո սադ րույք նե րը։ Մինչ դեռ դրանց ցու ցա նիշ նե րը վեր ջերս

բարձրա ցել են, դրանք միև նույն է մնա ցել են օ րի նակ 2006թ-ի ցու ցա նիշ նե րից շատ ա վե լի ցածր։

Գծագիր 10Ա։ Գանձապետական մուրհակների և ԼԻԲՈՐԻ տոկոսադրույքները

0

1

2

3

4

5

6

7

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ԼԻԲՈՐ 3ամիս

Գանձապետական մուրհակներ 3 ամիս

Աղբյուր՝ Բլումբերգ

Գծագիր 10Բ։ Գանձապետական մուրհակների և ԼԻԲՈՐԻ տոկոսադրույքները 2008թ-ին

0

1

2

3

4

5

6

7

Հուն

01

Հուն

15

Հուն

29

Փետ

12

Փետ

26

Մա

ր 11

Մա

ր 25

Ապ

ր 08

Ապ

ր 22

Մա

յ 06

Մա

յ 20

Հուն

03

Հուն

17

Հուլ

01

Հուլ

15

Հուլ

29

Օգո

12

Օգո

26

Սեպ

09

Սեպ

23

Հոկ

07

Հոկ

21

ԼԻԲՈՐ 3ամիս

Գանձապետական մուրհակներ 3 ամիս



Աղբյուր՝ Բլումբերգ


Բ.Սփռվածքներիաճըարտացոլումէռիսկերիկամմիջնորդությանարժեքիբարձրացումը

Գ րե թե յու րա քան չյուր տն տե սա կան ան կման ժա մա նակ ծրագ րե րը դառ նում են ա վե լի ռիս կային, ի սկ

ոչ ռիս կային ար ժեթղ թե րի, ի նչ պի սիք են Գան ձա պե տա կան մուր հակ նե րը, և ռիս կային ծրագ րե րի

ֆի նան սա վոր ման հա մար օգ տա գործ վող ար ժեթղ թե րի, ի նչ պի սիք են BBB վար կա նիշ ու նե ցող կոր-

պո րա տիվ պար տա տոմ սե րը, տո կո սադ րույք նե րի սփռ ված քը լայ նա նում է։ Սա կայն սփռ վածք նե րի

այդ պի սի ա ճը ի նք նին չի ար դա րաց նում պե տա կան լայ նա ծա վալ ին տեր վեն ցի ան/ մի ջամ տու թյու նը։

Ա վե լին, տն տե սա գի տա կան շատ տե սու թյուն ներ են թադ րում են, որ այդ պի սի լայ նա ծա վալ մի ջամ տու-

թյու նը կա րող է էլ ա վե լի վատ թա րաց նել ի րա վի ճա կը։

Քա նի որ մեկ տրի լի ոն դո լար ար ժո ղու թյամբ փրկ ման ծրագ րի կողմ նա կից նե րը չեն հրա պա րա կում

ի րենց քայ լե րի տրա մա բա նու թյան ման րա մաս նե րը, մենք կա րող ե նք մի այն քն նար կել այն, ի նչ են-

թադ րում է տն տե սա գի տա կան տե սու թյու նը։ Ներ կա ի րադ րու թյան տե սա կետ նե րից մե կը, ո րը կա րող

է ար դա րաց նել միջ նոր դու թյու նը, այն է, որ ան կաս կած ոչ ռիս կային ծրագ րե րը չեն գտ նում ֆի նան-

սա վո րում ոչ թե այն պատ ճա ռով, որ բան կե րը ան հանգս տա նում են ե կամ տա բե րու թյան կա պակ ցու-

թյամբ, այլ այն, որ բան կե րի թույլ հաշ վեկ շիռ նե րը ստի պում են ի րենց բաց թող նել վար կեր, ո րոնք այլ

ի րադ րու թյու նում կլի նե ին շատ շա հու թա բեր։ Եվ, ե թե սա է լայ նա ծա վալ մի ջամ տու թյան պատ ճա-

ռի հիմ նա վո րու մը, ա պա քա ղա քա կա նու թյան մշա կող նե րը պար տա վոր են ներ կա յաց նել ծան րակ շիռ

ա պա ցույց ներ, որ հա մե մա տա բար ան վտանգ ծրագ րե րի փո խա ռու նե րը չեն կա րո ղա նում վարկ հայթ-

հայ թել ոչ թե ի րենց ծրագ րե րի ռիս կայ նու թյան ա ճի, այլ ֆի նան սա կան մի ջամ տու թյան հա մա կար գում

ճեղք ված քի ա ռա ջաց ման հետ ևան քով` մի ջամ տու թյան ար ժե քի ա ճի պատ ճա ռով։

Պարզ է, որ այս տե սա կե տի ա պա ցույ ցը ծանր աշ խա տանք է, քա նի որ դրա բազ մա թիվ տար բե րակ-

նե րը են թադ րում են շա հու թա բեր մեծ հնա րա վո րու թյուն ներ այն բան կե րի հա մար, ո րոնց հաշ վեկ շիռ-

նե րը հա մե մա տա բար լավ վի ճա կում ե ն։ Այն պես որ ա պա ցույ ցի մի մա սը պետք է բա ցատ րի, թե ին չու

հա մե մա տա բար ա ռողջ բան կե րը չեն կա րո ղա նում օ գուտ ներ քա ղել ը ստ փաս տար կի տրա մա բա նու-

թյան շա հու թա բեր հնա րա վո րու թյուն նե րից։


4.ՊԱՏԱՍԽԱՆՔՆՆԱԴԱՏՆԵՐԻՆ

Խո շոր ըն կե րու թյուն նե րին տրա մադր ված նոր սին դի կա տաց ված փո խառ նու թյուն նե րը դա այն փո-

խառ նու թյուն ներն են, որ ստեղծ վել են բան կե րի կող մից և նա խա ձեռ նո ղի կող մից վա ճառ վել բան-

կե րի սին դի կա տին և այլ ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րին, նե րա ռյալ ա պա հո վագ րա կան ըն կե-

րու թյուն նե րը, կեն սա թո շա կային հիմ նադ րամ նե րը, փո խա դարձ օգ տա գործ ման հիմ նադ րամ նե րը և

այլ նը։ Այս փո խառ նու թյուն նե րի ծա վա լը կտ րուկ նվա զել է՝ 2007թ-ի կե սե րին լի նե լով մոտ 659 մի լի-

արդ Ա ՄՆ դո լար 2008թ-ի սեպ տեմ բեր -հոկ տեմ բե րին այն հա սել է 175 մի լի արդ Ա ՄՆ դո լա րին։

Այս տե սա կի վար կա վոր ման նվա զու մը պետք է հա մա ձայ նեց վի այն վկա յու թյան հետ, որ Ա ՄՆ-ի

ա ռևտ րային բան կե րի տե ղա կան գրա սե նյակ նե րի կող մից չմար ված փո խառ նու թյուն նե րի ը նդ հա նուր

ծա վա լը վեր ջին ժա մա նա կա հատ վա ծում ա ճել է։

Գո յու թյուն ու նի ե րեք հնա րա վոր տար բե րակ.

� Ա ռա ջին՝ սին դի կա տաց ված փո խառ նու թյուն նե րի վե րա բե րյալ տվյալ նե րը չեն նե րա ռում Ա ՄՆ-ի

ա ռևտ րային բան կե րի տե ղա կան գրա սե նյակ նե րի կող մից պահ վող վար կե րը։ Հնա րա վոր է, որ

այդ տվյալ նե րի մեջ նե րառ ված ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րը պա հում են ա վե լի քիչ

պարտք։

� Ե րկ րորդ՝ հնա րա վոր է, որ ըն կե րու թյուն նե րը ա րագ մա րում են պարտ քե րը։ Այս տար բե րա կը

են թադ րում է, որ ըն կե րու թյուն նե րի զգա լի մա սը կաշ կանդ ված չէ դրա մա կան մի ջոց նե րի մատ-

չե լի ու թյամբ և հնա րա վո րու թյուն ու նի ներդ նել շեն քե րի և սար քա վո րում նե րի մեջ։

� Եր րորդ՝ հնա րա վոր է, որ այն ըն կե րու թյուն նե րը, ո րոնք նա խա պես ու նե ցել են բան կե րում փո-

խա ռու թյան պար տա վո րու թյուն ներ, դուրս են գրում ի րենց պար տա վո րու թյուն նե րը։ Այս պի-

սով, չկա որ ևէ լուրջ ա պա ցույց, որ քա նի որ բան կե րը դուրս են գրում ի րենց պար տա վո րու-

թյուն նե րը, դրանք չեն վար կա վո րում այլ շա հու թա բեր ըն կե րու թյուն նե րին։

Հայտ նի է, որ ի րենց պար տա վո րու թյուն նե րը դուրս գրող ո րոշ ըն կե րու թյուն ներ ու նեն ներդր ման աս-

տի ճա նի ցածր վար կային ռեյ տինգ։ Սա կայն սա վե րա բե րում է ըն կե րու թյուն նե րի մի այն փոքր մա սին։

Այս ըն կե րու թյուն նե րը դուրս են գրել ի րենց փո խա ռու թյան պար տա վո րու թյուն նե րի 13 մի լի արդ Ա ՄՆ

դո լա րը։ Պարզ է, որ այս դուրսգ րու մը կազ մում է ը նդ հա նուր փո փո խու թյուն նե րի փոքր բա ժի նը։ Ան գամ

ե թե են թադ րենք, որ փո խա ռու թյան պար տա վո րու թյուն նե րի օգ տա գոր ծու մը մե ծա պես ա ճել է, միև-

նույն է դժ վար է հաս կա նալ թե ին չու է այդ ա ճը հան դի սա նում շու կայի հա մա տա րած ձա խող ման ա պա-

ցույց։ Ա վե լին, սա կա րող է վկայել շու կայի լավ աշ խա տան քի մա սին։ Որ պես զի հաս կա նանք ին չու, ա պա

պետք է նկա տենք, որ այդ պի սի պար տա վո րու թյուն նե րի մեկ նա բա նում նե րից մե կը են թադ րում է, որ

դրանք ներ կա յաց նում են բան կե րի և ըն կե րու թյուն նե րի միջև կնք ված ա պա հո վագր ման պայ մա նա գիր,

ո րը թույլ է տա լիս ըն կե րու թյուն նե րին ան հրա ժեշ տու թյան դեպ քում մա րել այս պար տա վո րու թյուն նե րը։

Ը ստ սահ ման ման ա պա հո վագր ման պայ մա նա գի րը փա կում է հա շի վը, ե րբ ա պա հո վագր ված կող մը կո-

րուստ ներ է կրում։ Ի հար կե, ա պա հո վագ րո ղը կնա խընտ րի չվ ճա րել և օգ տա գոր ծել այդ մի ջոց նե րը այլ

կերպ, սա կայն նա պար տա վոր է կա տա րել պայ մա նագ րի պայ ման նե րը։


Այս տե սու թյան հե ղի նակ նե րը են թադ րում են, որ փո խա ռու թյան պար տա վո րու թյուն նե րի դուրսգր-

ման ա ճը նշա նա կում է այն, որ ե րբ այս պար տա վո րու թյուն նե րը սպառ վեն, ը նդ հա նուր վար կը կընկ-

նի։ Սա կայն, սա հենց այն է, ի նչ ա կն կա լում է տն տե սա գի տա կան տե սու թյու նը ը նդ հա նուր ռե ցե սի այի

պայ ման նե րում, ան գամ խո րը ռե ցե սի այի՝ ե րբ ռե ցե սի ան իր գա գաթ նա կե տին է, ներ կա յաց վում են

ա վե լի քիչ լավ ծրագ րեր և վար կա վո րու մը ը նկ նում է։ Պարզ է, որ ի նք նին դա չի ար դա րաց նում լայ նա-

ծա վալ պե տա կան մի ջամ տու թյու նը։

Մենք չենք պն դում, որ լայ նա ծա վալ պե տա կան մի ջամ տու թյուն պա հան ջող շու կայի ձա խո ղու մը հատ-

կո րո շե լու հա մար տն տե սա գի տա կան տե սու թյան և ծան րակ շիռ ա պա ցույց նե րի օգ տա գոր ծու մը հնա-

րա վոր չէ։ Հա կա ռա կը, մենք ցան կա նում ե նք ա պա ցու ցել, որ այդ պի սի մի ջամ տու թյան կողմ նա կից նե-

րը պար տա վոր է ին ա վե լի վաղ ա հա զան գել, սկ սել ի րենց գոր ծը և լու ծել խն դի րը։

Կա կար ծիք, որ ոչ ըն հա նուր տվյալ նե րը ու սում նա սի րե լու դեպ քում մենք կտես նենք, որ ֆի նան սա կան

ճգ նա ժա մը շատ լուրջ է, սա կայն այդ պի սի տվյալ նե րը շատ քիչ ե ն։ Այս կար ծի քի կողմ նա կից նե րը ցույց

են տա լիս, որ ակ տիվ նե րով ա պա հով ված ար ժեթղ թե րի թո ղար կու մը նվա զել է։ Այդ պի սի ար ժեթղ թե-

րը թո ղարկ վում են բազ մա զան ֆի նան սա կան հաս տա տու թյուն նե րի կող մից և հա ճախ ա պա հով ված

են հի պո տե կով։ Այդ պի սի ար ժեթղ թե րի թո ղարկ ման նվա զե ցու մը ի նք նին չի վկա յում կամ են թադ րում

այն, որ բան կե րի նոր վար կա վո րու մը նվա զել է, և այդ մա սին վկայող տվյալ ներ ևս չկան։ Կան մի այն

տվյալ ներ փո խա ռու թյան վար կա վոր ման վե րա բե րյալ, ը նդ հուպ մինչև 2008թ-ի ե րկ րորդ ե ռամ սյա կը՝

շատ ա վե լի վաղ, քան ներ կայց վել և ան ցկաց վել է փրկ ման ծրա գի րը։

Այս տե սա կե տի կողմ նա կից նե րը պն դում են, որ միջ բան կային վար կա վո րու մը դա դա րել է և, ա ռանց

որ ևէ ա պա ցույ ցի, հաս տա տում են, որ բրո քեր նե րին-դի լեր նե րին տրա մադր վող վար կե րի ծա վա լը

նվա զել է, ի սկ բան կե րում պահ վող կան խի կի ծա վա լը` ա ճել։ Սա կայն այս քա նից պարզ չէ, թե տվյալ

ա ճը ի նչ կապ ու նի միջ բան կային վար կա վոր ման հետ։

Առևտ րային թղ թե րի շու կայի վե րա բե րյալ նրանք պն դում են, որ A2/P2 թղ թե րի թո ղարկ ման ծա վա լը

նվա զել է, սա կայն չեն նշում, որ այն, 2008թ-ի հոկ տեմ բե րի դրու թյամբ, գե րա զան ցում է 2006թ-ի ցու-

ցա նի շը։ Ի սկ ի րա կան դրույ քա չա փե րի գնա հա տում նե րի փո խա րեն նրանք ու սում նա սի րում են սփռ-

վածք նե րը։ Ի նչ պես մենք փաս տար կե ցինք, կենտ րո նա ցու մը սփռ վածք նե րի վրա սխալ է ակ տիվ նե րի՝

ա ռաջ նա կարգ ար ժեթղ թե րի փո խանց ման պայ ման նե րում։ Մենք նաև ա պա ցու ցել ե նք, որ ան գամ

ե թե սփռ վածք նե րը ա ճել են ռիս կե րի բարձ րաց ման պատ ճա ռով, դա ի նք նին չի ար դա րաց նում լայ նա-

ծա վալ պե տա կան մի ջամ տու թյու նը։

5.ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Մենք ցան կա նում ե նք ա սել, որ քա ղա քա կա նու թյուն մշա կող նե րը չեն փոր ձում հա վաս տի աց նել հա-

սա րա կու թյա նը կամ տն տե սա գետ նե րին ի րենց տե սած շու կայի ձա խող ման բնույ թի մա սին, ներ կա-

յաց նել լուրջ ա պա ցույց ներ, այլ ոչ թե են թադ րու թյուն ներ, ո րոնք կա ռանձ նաց նեն ի րենց տե սա կե տը

այլ տե սա կետ նե րից, և ներ կա յաց նել պաշտ պան վող մի ջամ տու թյան տրա մա բա նու թյու նը, ը ստ ո րի

այն պետք է կար գա վո րի շու կայի ան սար քու թյուն նե րը։ Մենք հա մոզ ված ե նք, որ մեկ տրի լի ոն դո լա րի

մի ջամ տու թյու նը հիմ նա վո րե լու հա մար պա հանջ վում է ա վե լի լուրջ վեր լու ծու թյուն։


Մեր վեր լու ծու թյու նը հիմն ված է հրա պա րա կավ մատ չե լի տվյալ նե րի վրա։ Քա ղա քա կա նու թյան մշա-

կող նե րը ան շուշտ օ գտ վում են նաև այլ աղ բյուր նե րից։ Հիմն վե լով այդ պի սի տվյալ նե րի վրա, նրանք

կա րող են կողմ նա կից լի նել հա մար ձակ քայ լե րի։ Այդ դեպ քում պա տաս խա նա տու քա ղա քա կա նու-

թյան կա նոն նե րը պա հան ջում են, որ նրանք հրա պա րա կեն այդ պի սի հա մար ձակ քա ղա քա կա նու թյուն

պա հան ջող տե ղե կու թյուն ներն ու վեր լու ծու թյու նը։

Ե թե ներ կայիս վար կային ճգ նա ժա մը շա րու նակ վի և ֆի նան սա կան հատ վա ծը մոտ ա պա գա յում չվե-

րա կանգ նի իր հու սա լի ու թյու նը, ա պա 2009 տար վա ըն թաց քում զար գա ցած ե րկր նե րի կա րող են

հայտն վել խո րը ռե ցե սի այի եզ րին:

2008թ-ի ա ռա ջին կի սա մյա կում Մի ա ցյալ Նա հանգ նե րի դրա մա վար կային քա ղա քա կա նու թյու նը

ա ռանձ նա նում էր իր ագ րե սիվ ա զա տա կան բնույ թով, ո րը նպա տակ ու ներ կան խել ռե ցե սի ան: Այդ

ժա մա նակ Եվ րո պայի կենտ րո նա կան բան կե րը սպաս վող գնա ճին պա տաս խա նե լու հա մար վա րում

է ին զուսպ քա ղա քա կա նու թյուն:

Տ վյալ ռազ մա վա րա կան ան հա մա պա տաս խա նու թյու նը ի րե նից ներ կա յաց նում է տն տե սա կան բար-

գա վաճ ման տա րի նե րի ըն թաց քում ոչ հա մար ժեք հա մա ձայ նեց ման մարմ նա վո րում, ե րբ կա րե լի էր

հեշ տու թյամբ կար գա վո րել Մի ա ցյալ Նա հանգ նե րի վար կի ոչ չա փա վոր ա ճը և ակ տիվ վճա րային հաշ-

վեկ շիռ ու նե ցող ե րկր նե րում խնայո ղու թյուն նե րի ոչ չա փա վոր կու տա կու մը:

Սկ սած 2008թ-ի հոկ տեմ բե րից մի ա կող մա նի ազ գային մո տե ցում նե րի տե ղը գրա վե ցին մի ջազ գային

հա մա գոր ծակ ցու թյու նը և հա մա ձայ նե ցու մը: Վար կային և ֆի նան սա կան շու կա նե րը ո ւշ քի բե րե լու

հա մար աշ խար հին պա հանջ վեց մոտ 4 տրի լի ոն Ա ՄՆ դո լար: Վար կային տո կո սադ րույք նե րի ի ջե ցու մը

զար գա ցած և ո րոշ զար գա ցող ե րկր նե րում ի րա կա նաց վեց շատ ա րագ տեմ պե րով:

Գծագիր 11։ Կենտրոնական բանկերի հիմնական տոկոսադրույքները

տոկոսներ

Չինաստան՝ մեկ տարի ժամկետահասությամբ վարկի դրույք

Եվրոգոտի՝ Եվրոպական Կենտրոնական Բանկիեզրիքային վարկավորման տոկոսադրույք

Միացյալ Նահանգներ՝ Դաշնային Ֆոնդերինպատակային տոկոսադրույք

Ճապոնիա՝ տոկոսադրույք0

1

2

3

4

5

6

7

8

Հուլ

-07

Հոկ-

07

Հուլ

-08

Հոկ-

08

Հնվ-

08

Ապ

ր-0

8

Աղբյուր՝ կենտրոնական բանկերի վեբ-կայքեր


Սա կայն խիստ կաս կա ծե լի է, որ այդ ի ջե ցու մը իս կա պես կխ թա նի վար կե րի տրա մադ րու մը: Եվ քա նի

որ դրա մա վար կային խթան ման հնա րա վո րու թյուն նե րը սահ մա նա փակ են, հա մաշ խար հային տն տե-

սու թյան վե րա կանգ ման հա մար հար կա վոր է գոր ծա ծել բյու ջե տային քա ղա քա կա նու թյան տար բե-

րակ նե րը:

Չի նաս տա նը ար դեն ի սկ սկ սել է ի րա գոր ծել իր ՀՆԱ-ի 15 տո կո սին հա վա սար՝ 586 մի լի արդ Ա ՄՆ դո-

լար ար ժո ղու թյամբ ֆի նան սա կան փա թե թը, ո րի ամ բող ջա կան ի րա գոր ծու մը նա խա տես ված է եր կու

տար վա նից, ին չը կա րող է դրա կան ազ դե ցու թյուն ու նե նալ հա մաշ խար հային և ներ քին պա հան ջար կի

վրա: 2008թ-ի ա ռա ջին կե սին ներ մուծ ված՝ ՀՆԱ-ի 1.1 տո կո սին հա վա սար ֆի նան սա կան խթա նը օգ-

նեց պա հել տն տե սա կան ա ճը ան շա հու թա բեր սահ մա նից այն կողմ մի այն մի ե ռամ սյա կի ըն թաց քում:

Ի սկ Կո րե այի Հան րա պե տու թյու նը վեր ջերս հրա պա րա կեց իր ՀՆԱ-ին հա մա պա տաս խա նող փա թե-

թը:

Մեր կար ծի քով բյու ջե տային խթան նե րը պետք է տրա մադր վեն մի ջազ գայ նո րեն հա մա ձայ նեց ված

կար գով, քա նի որ հա մընդ հա նուր տն տե սու թյան պայ ման նե րում մի ե րկ րում ի րա կա նաց վող բյու ջե-

տային խթա նու մը կխա փան վի ներ մուծ ման հո սա կորս տով և նման այլ գոր ծոն նե րով: Օգ տա կար կա-

րող է լի նել նաև բյու ջե տային խթան ման մի ջոց նե րի և կա յուն զար գաց ման եր կա րա ժամ կետ նպա-

տակ նե րի հա մակ ցու թյամբ: Բյու ջե տային խթան ման հա մար ան հրա ժեշտ մի ջոց նե րի ո րո շա կի մա սը

կա րե լի է օգ տա գոր ծել են թա կա ռուց վածք նե րի, սնն դամ թեր քի ար տադ րու թյան, կր թու թյան, ա ռող ջա-

պա հու թյան, է ներ գի այի վե րա կանգն վող աղ բյուր նե րի մեջ ներդ րում ներ կա տա րե լու հա մար:

Այս ա մենն հաշ վի առ նե լով, մենք ա ռա ջար կում ե նք`

� ու ժե ղաց նել ֆի նան սա կան շու կա նե րի ու կազ մա կեր պու թյուն նե րի կա նո նա կար գու մը,

� ս տեղ ծել ի րաց վե լի ու թյան մի ջազ գային կտր ված քով հա մար ժեք ա պա հո վում,

� վե րա նայել մի ջազ գային պա հուս տային հա մա կար գը

� հիմ նել ա վե լի ար դյու նա վետ մի ջազ գային տն տե սա կան կա ռա վա րում, ո րը կնե րա ռի շատ

թվով ե րկր նե րի:

� ֆի նան սա կան կա նո նա կարգ ման և հս կո ղու թյան առ կա հա մա կար գե րի հիմ նա րար բա րե փո-

խում ներ,

� մի ջազ գային պա հուս տային հա մա կար գի բա րե փո խում` Ա ՄՆ դո լա րի կար ևո րու թյան աս տի-

ճա նա բար պա կա սեց մամբ և բազ մաար ժու թային հա մա կար գի ստեղծ մամբ,

� ի րաց վե լի ու թյան և փոխ հա տուց ման ֆի նան սա կան մե խա նիզմ նե րի տրա մադր ման հա մա-

կար գե րի բա րե փո խում,

� ռազ մա վա րու թյուն նե րի մի ջազ գային հա մա ձայ նեց ման գոր ծում Ա ՄՀ-ի և Հա մաշ խար հային

Բան կի ա ռա ջա տար դե րի ա պա հո վում, զար գա ցող ու խո շոր շու կա նե րի տեր ե րկր նե րի մաս-

նակ ցու թյան աճ:

Գլոբալ էս-Փի-Սի, Մոսկովյան 24, #1, Երևան, ՀՀ 0002,հեռ. (374 10) 52 08 51, էլ-փոստ: [email protected],

էլ. կայք: www.globalspc.am

us crisis

Documents