นายปญญา ฉรยะพงศพนธ

ศนยสตวทดลองแหงชาต

มหาวทยาลยมหดล

การเลยงและการดแลสตวทดลอง

ในงานวทยาศาตรสตวทดลอง

สถานทเลยงสตวทดลอง

การเขาอาคารเลยงสตวทดลอง

จดเปลยนรองเทา

จดเปลยนรองเทา

ตวอยางชดปฏบตงาน

ตวอยางชดปฏบตงาน Shield System

ขนตอนสวมชด Shield System

สวมถงมอ 2 ชน

เครองกรองอากาศ

ตวอยางชดปฏบตงานปลอดเชอ Shield System

การออกแบบพนททางเขาอาคาร

- แผนกนประตสง 45 ซม. ทงดานใน และดานนอก

- ประตตองมกระจกมองเหนขางใน และขางนอก

การออกแบบพนททางเขาอาคาร

- ทอน าทงในอาคาร

การปองกนสตวพาหะในพนทเลยงสตวทดลอง

แผนกาวดกแมลง

การปองกนสตวพาหะในพนทเลยงสตวทดลอง

บานแมลงสาบ

การปองกนสตวพาหะ

การฉดพนยาฆาแมลงทางเดนภายในอาคาร

การก าจดสตวพาหะ

การฉดพนยาฆาแมลงตามพมไมรอบนอกอาคาร

การก าจดสตวพาหะ

การใชเหยอพษส าเรจรปใตอาคาร

ตวอยางชดปฏบตการก าจดสตวพาหะภายนอกอาคาร

การออกแบบพนทเลยงสตวทดลอง

การออกแบบพนทใชในงานดานสตวทดลองนน จะขนอยกบวตถประสงคการใชงาน

การผลตเพอบรการ - ชนดและสายพนธ - ระบบการเลยง หรอ สถานภาพสขภาพ การวจยและทดสอบ - ลกษณะหรอประเภทของงานวจย - ระยะเวลาของการวจย

การแบงพนทใชงาน

เลยงสตวทดลอง ทดลอง หรอทดสอบ ผาตด และพกฟน ลางวสดอปกรณ เกบอปกรณ เกบอาหาร และวสดรองนอน

เตรยมน าดม รบสตวทดลอง พกสตวทดลอง พกบคลากร ควบคมระบบปรบอากาศ ก าจดของเสย

ตวอยาง การออกแบบหองเลยงสตวทดลอง

1. Single Corridor Floor Plan 2. Double Corridor Floor Plan

3. Clean/dirty Corridor Floor Plan

สภาพแวดลอมส าหรบเลยงสตวทดลอง

สงทตองควบคม อณหภม (Temperature) ความชนสมพทธ (Relative Humidity) การระบายอากาศ (Ventilation) แสง (Lighting) เสยง (Noise) พนทส าหรบสตวตอตว (Space requirement)

Heating, ventilating, air conditioning; HVAC

GC:August 2007 Building Design & Environment 25 Training for Trainers on Laboratory Animal Science Training for trainer (Dr. Gerald Clough and Mr.Stephen Barnett )

1. อณหภม 20-26 C หรอ 233 C เปนชวงทแสดงคาพารามเตอรไม

แตกตางกน

18-28 C หรอ 235 C เปนชวงทเปนชวงทแสดง

คาพารามเตอรแตกตางกน

คาทเหมาะสม คอ ชวง 16-26˚C

และ 2 C

GC:August 2007 Building Design & Environment 26 Training for Trainers on Laboratory Animal Science Training for trainer (Dr. Gerald Clough and Mr.Stephen Barnett )

2.ความชนสมพทธ RH.45 พบวา เ กดโรคหางควน

(Ringtail) อตราการตายกอนหยานมเพมขน และเหมาะสมกบการเจรญของเชอโรค

RH = 45-70 พบวาลดการเกดแอมโมเนย ลดศกยภาพของเชอโรค อตราการตายกอนหยานมลดลง และลดการเกดโรคหางควน

RH75 พบวามแอมโมเนยสง และเหมาะสมกบการเจรญของเชอโรค

คาท เหมาะสม คอ ชวง 30-70 และ 10

3. การระบายอากาศ

การระบายอากาศทเหมาะสม ก าจดกลนแอมโมเนย ลดจ านวนของจลนทรยในอากาศ สามารถรกษาอณหภมและความชนทตองการ คาเหมาะสมทแนะน า คอ 10-15 ACH. ACH : Air Changes per Hour

แอมโมเนยเกดไดจาก?

แบคทเรย Urease positive

สภาพแวดลอม การระบายอากาศทไมด ความชนสมพนธสง อณหภมสง

สารตงตน อจจาระ ปสสาวะ วสดรองนอน

GC:August 2007 Building Design & Environment

29

Mice in plastic cages, with bedding in still air (controls)

Mice in plastic cages, with bedding in moving air

of air velocity on food consumption of hairless mice at constant Ta (22±1°C)

Mice in mesh cages, without bedding in moving air

Training for Trainers on Laboratory Animal Science Training for trainer (Dr. Gerald Clough and Mr.Stephen Barnett )

ความเรวลม สงผลตออตราการกนอาหารของหนเมาส พบวากรงทลมผานตวสตวไดโดยตรง สตวจะมการกนอาหารสงขนตามแรงลมมากขน

4. แสงสวาง

ความเขมแสง (Intensity) มผลตอตาของสตวเผอก (albino) โดยตรง อาจท าใหเรตนาฝอไดเมอสมผส

ความเขมแสงทสง ส (Wavelength) มผลตอกระบวนการเปนสาวของหนแรท โดยมงานวจยทแสดงใหเหนวาแสงส

น าเงนท าใหสตวเปนสาวเรวกวาแสงสแดง 3 วน ความสวางและความมด (Photoperiod) มผลตอระบบสบพนธ โดยหนเมาสตองการ มด/สวาง 12/12 ชม. ถา ระยะเวลา

มด สนกวาสวาง จะสงผลใหวงรอบการเปนสตว (estrous cycle) ยาวกวาปกต

GC:August 2007 Building Design & Environment 31

Current recommendations for light intensity

v. its known effects on rats and mice Lux EFFECT AND REFERENCE(S)

<5 Increases oestrous cycle length in LACA mice (Clough et al, 1983)

10-20 <5% pre-weaning mortality in LACG mice (Porter et al, 1963)

15-20 Shorter oestrous cycle length in pigmented mice (Donnelly et al, 1993)

20 No depression of productivity in wild mice (Bronson, 1979)

> ~25 Albino rats experience distress (Schlingmann et al, 1993)

Maximum true weight gain of pregnant albino rats (Weihe et al, 1969) 30

Maximum growth of albino rat litters (Weihe et al, 1969)

32 Retinal degeneration in albino rats exposed up to 3 years (Weisse et al, 1974)

60 Highest number of young per litter born in albino rats (Weihe et al, 1969)

60 Retinal degeneration in albino rats after 13 weeks (Stotzer et al, 1970)

> ~60 Pigmented rats experience distress (Schlingmann et al, 1993)

85 Retinal atrophy in albino mice after 24 months (Greenman et al, 1982)

145 Retinal atrophy in albino mice after 18-24 months (Greenman et al, 1982)

155 Retinal atrophy in albino mice after 18-24 months (Greenman et al, 1982)

200 Increased vaginal cornification in LACA mice (Clough et al, 1983)

240 Retinal atrophy in albino mice after 18-24 months (Greenman et al, 1982)

220-290 Increased oestrous cycle length in pigmented mice (Donnelly et al, 1993)

250 Maximum number of litters born in albino rats (Weihe et al, 1969)

335 Retinal atrophy in albino mice after 18-24 months (Greenman et al, 1982)

500 >50% pre-weaning mortality in LACG mice (Porter et al, 1963)

1,000 Minimum growth rate in albino rat litters (Weihe et al, 1969)

1K to 2K Depressed productivity in wild mice (Bronson, 1979)

2,010 Retinal atrophy in albino mice after 12 months (Greenman et al, 1982)

20,000 Damage to albino rat eyes in a few hours (Gorn et al, 1967)

Training for Trainers on Laboratory Animal Science Training for trainer (Dr. Gerald Clough and Mr.Stephen Barnett )

สตวทดลองจ าพวก สตวฟนแทะ และกระตาย เปนสตวหากนกลางคน (nocturnal)

สายตาของสตวประเภทนจะถกปรบใหเขากบสภาพทมแสงสลว (30 ลกซ)

หากอยในสภาพแสงสวางมาก จอประสาทตาจะเกดความเสยหาย (60 ลกซ)

คาทเหมาะสมตอสตวและผปฏบตงานประมาณ 130-325 ลกซ

5. เสยง

ตวอยาง แหลงทมาของเสยง การท างานของเครองจกร การเคลอนยายสงของ การปฏบตงาน กจกรรมของสตว การซอมบ ารง

GC:August 2007 Building Design & Environment 33

GC 21

Training for Trainers on Laboratory Animal Science Training for trainer (Dr. Gerald Clough and Mr.Stephen Barnett )

ความถเสยง

6. พนทส าหรบสตวตอตว Guide for the care and use of Laboratory Animals

ชนดสตว พนท/ตว (ตารางนว) ความสง (นว)

หนเมาส 10 กรม 11-15 กรม

6 8

5

หนแรท 100 กรม 100-200 กรม

17 23

7

หนตะเภา 350 กรม 350 กรม

60

≥101

7

กระตาย (ตารางฟต) 2 กโลกรม 2-4 กโลกรม

1.5 3

16

Guide for the care and use of Laboratory Animals

อณหภม 16-26˚C 2˚C

ความชนสมพทธ 30-70 10

การระบายอากาศ 10-15 ACH ตามความเหมาะสม

แสงสวาง

สวาง/มด 12/12 ความเขมแสง 130-325 ลกซ

เสยง 85 เดซเบล

การเลยงสตวทดลอง

อาหาร ตองตอบสนองความจ าเปนทางดานโภชนาการของสตวแตละชนด ปราศจากการปนเปอนเชอโรค หรอยาปฏชวนะ น า ปราศจากการปนเปอนเชอโรค มใหสตวไดรบอยางเพยงพอตลอดเวลา วสดรองนอน เปนวสดทปลอดภยตอสตว ซบน าไดด ปราศจากสารพษ สงเจอปน เชอโรค และฝนละออง กรง เหมาะสมกบชนด อาย และสถานะของสตว วสดทประกอบตองไมกอใหเกดอนตรายตอสตว และมวธเหมาะสมในการท าความสะอาด

งานประจ าวน

1. อาหาร

ad libitum ปรมาณอาหารทแนะน าตอวน (กรม/วน)

ชนด เจรญเตบโต โตเตมวย ตงทอง เลยงลก

หนเมาส 3-5 5-7 6-8 7-15

หนแรท 8-25 25-30 25-35 35-65

หนแฮมสเตอร 6-12 10-12 12-15 20-25

หนตะเภา 35-45 45-70 70-80 100-130

กระตาย 120-200 200-300 300 300-400

Handbook of Laboratory Animal Science ,Volume I, second edition (Jann Hau and Gerald L.Van Hoosier,Jr

1. อาหารเมด สตวฟนแทะ และ กระตาย คณคาทางโภชนาการเพยงพอ แหง ลดปรมาณการปนเปอนจลนทรย ไดในกระบวนการผลต

2. อาหารผง ใชส าหรบงานทดลอง ประเภททตองใหสารทดลองในอาหาร

3. อาหารเหลว เปนการน าอาหารเมดมาผสมน า ใชส าหรบ สตวปวย สตวพกฟน สตวทสญเสยฟน ตองเปลยนอาหารทกวน เพราะลกษณะของอาหารเหมาะกบการเจรญของเชอรา

ชนดของอาหาร

2. น า

น าประปา น ากรอง น าอบนงฆาเชอ น าผสมคลอรน (NLAC) ความเขมขน 3.5-4 ppm. และ 10-12 ppm.

Automatic watering

Water gel pack

Bottle

2. ระบบน า Automatic watering

2. ระบบน า Automatic watering ตอ

ชนด มลลลตร/ วน มลลลตร/ น าหนก 10 กรม

มลลลตร/ น าหนก 100กรม

มลลลตร/ น าหนก 1 กโลกรม

หนเมาส

4-7 1.5

หนแรท

24-60 10-12

หนแฮมสเตอร

20-50 10

หนตะเภา

50-80 10

กระตาย 100-600 50-100

ALAT Training Manual . (American Association for Laboratory Animal Science)

คาเฉลยปรมาณความตองการน าของสตว

3. วสดรองนอน

ขกบ

ซงขาวโพด

กระดาษ

ฝาง หญาแหง

วสดรองนอนตองปราศจากสงทกอใหเกดความเปนพษ มเกณฑก าหนดไวคาไวตองไมเกน ดงน

Chemical test (จ าพวกยาฆาแมลงและยาฆาหญา) Polychlorinated Biphenyls (PCB’s) 10.00 ppm

Total DDT (DDE, DDT, TDE) 1.0 ppm

Dieldrin 0.10 ppm

Lindane 1.00 ppm

Heptachlor 1.00 ppm

Malathion 5.00 ppm

Pentachlorophenol (PCP) 2.00 ppm

Elements (จ าพวกโลหะหนก) Boron 3.37 mg./kg.

Copper 0.818 mg./kg.

Fluoride 0.4 mg./kg.

Selenium 0.002 mg./kg.

Zinc 7.29 mg./kg.

Toxic Element (จ าพวกธาตเปนพษ) Arsenic 0.002 mg./kg.

Cadmium 0.13 mg./kg.

Lead 0.07 mg./kg.

Mercury 0.002 mg./kg.

วสดรองนอนตองปราศจากสงทกอใหเกดความเปนพษ มเกณฑก าหนดไวคาไวตองไมเกน ดงน

-Toxin Aflatoxin B1 0.2 g/kg.

Aflatoxin B2 0.2 g/kg.

Aflatoxin G1 0.2 g/kg.

Aflatoxin g2 0.2 g/kg.

Total Aflatoxin 0.8 g/kg.

Microbiology

Aerobic Plate Count 30C 100 cfu/g.

Coliforms 10 cfu/g.

Escherichia coli 5 cfu/g.

Faecal Streptococci 10 cfu/g.

Moulds 10 cfu/g.

Yeast 10 cfu/g.

วสดรองนอนตองปราศจากสงทกอใหเกดความเปนพษ มเกณฑก าหนดไคาไวตองไมเกน ดงน

4. กรงเลยงสตว

Shoebox Cages (กรงพนตน) Hanging wire cage (กรงแขวน) Transport Cage (กรงขนสง) Activity Cage (กรงทมพนทใหสตววง) Recovery Cage (กรงพกฟนหลงการผาตด) Inhalation Cage (กรงรมยาสลบ) Metabolism Cage (กรงทใชในงานวจยการเผาผลาญอาหาร) Micro-isolation Cage (กรงทมระบบปองกนการตดเชอ)

Polypropylene

Shoebox Cages

Polycarbonate

Polysulfone

Hanging wire cage

IVC เปนกรงทมการออกแบบใหมระบบระบายอากาศ และการกรองอากาศในแตละกรงดวย HEPA Filter

5. การปฏบตงานประจ าวน

งานประจ าวน

การตรวจสอบสภาพแวดลอม การใหอาหารและน า การเปลยนกรง การท าความสะอาดกรง และชนวางกรง การท าความสะอาดวสดอปกรณ

การท าความสะอาดหองเลยงสตว งานเฉพาะตามโครงการวจย

การเปลยนกรง

การท าความสะอาดหองเลยงสตว

การท าความสะอาดกรงและวสดอปกรณเลยงสตว

การก าจดขยะ

ปจจยทสงผลใหสตวปวย

สตว สงแวดลอม

เชอโรค

การดแลสตวทดลอง

สญญาณสตวปวย

สตวปวย จะแสดงอาการ หรอ พฤตกรรมทไมเปนปกต เชน ผอมแหง หลงคอม ขนสกปรก ไมกนน า ไมกนอาหาร และอาจจะไมเคลอนไหว

สาเหตทท าใหสตวปวย

สภาพแวดลอม

อณหภม

ความชน

เสยง ความหนาแนนกรง แสงสวาง การระบายอากาศ การปนเปอนเชอโรค

อาหาร พนธกรรม

ตวอยาง ปญหาสขภาพทพบในสตวทดลอง

Abscess (หนอง) Alopecia (ขนรวง) Barbering (แทะขน) Cancer (มะเรง) Conjunctivitis (ตาอกเสบ) Overgrow of tooth (ฟนยน)

Dermatitis (ผวหนงอกเสบ) Enteritis (ล าไสอกเสบ) Ringtail (หางควน) Scurvy (ขาดวตามนซ) Pneumonia (ปอดบวม)

Pododermatitis (ฝาเทาอกเสบ)

กระตาย

หนตะเภา

Mastitis (เตานมอกเสบ)

Scurvy (ขาดวตามน ซ)