Filosofie: Vragen:

Vraag 1: Definieer deze 10 begrippen: Dat-wat-is/dat-wat-behoort: (spanningsvel)

Agogisch werk:

-1 0 (standaard)Feitelijke Gewenste toestandToestand (normaal)(sub-normaal)

(Vb: systematisch spijbelen)

Sociale wetenschap Sociale filosofie

Descriptie Normatief

Dat – wat – is spanningsveld Dat – wat – behoort

Realiteit, feitelijk “Idealiteit”, wenselijkDe sociale filosofie vraagt niet alleen naar hoe de samenleving eruit ziet (IS), maar naar welke samenleving wenselijk is, goed is, ideaal is (zou moeten zijn)De sociale filosofie baseert zich op de verklaringen van de sociale wetenschap om dan te streven naar wat ideaal zou zijn.

Waarde: = Een abstracte voorstelling van wat men ethisch belangrijk vind, an als nastrevenswaardig wordt beschouwd.(vb. vrijheid, rechtvaardigheid, welzijn). Waarden zijn zaken/dingen waar je belang aan hecht.

Norm: = Een concrete handelingsvoorschrift (regel) die een waarde om een waarde te realiseren.(Een verwachting t.o.v. een bepaald gedrag)

Opvatting: = bepaalde manier van beschouwen of oordelen. (standpunt, denkbeeld)

Positionering:

Ve

Veranderen

= Een standpunt innemen t.o.v. mensbeelden, wereldbeelden en levensvisies

Visie: = Kijk op mens, leven, wereld als verzameling van opvattingen steunend op waarde en normenbesef. → Mensbeeld, wereldbeeld, levensvisie zijn visies omdat ze uitdrukking verlenen aan de waarde, norm, opvattingen die je erop nahoudt.

Basispositie: Laten je toe je te verhouden tegenover: - de andere als medemens- de wereld waar je deel van uitmaakt- het leven als zinvol bestaanEen basispositie is een uitgangspunt dat je toelaat een standpunt in te nemen.

Mensbeeld: = ideeën, verwachtingen, wensen, ervaringen, oordelen t.o.v wie/wat de mens “is” en “zou moeten zijn” (wat typeert de mens ? )→ Het hebben van een mensbeeld is een individuele aangelegenheid, er zijn evenveel mensen als mensbeelden. Ons mensbeeld word in grote maten bepaald door onze opvoeding, ons eigen sociaal circuit en de ervaringen die wij concreet met mensen hebben opgedaan. Zo’n mensbeeld kan vaste vormen aannemen en bepaalt ook weer in hoge maten hoe wij de mens zien. Het is een beeld, een kijk op mensen waar je jezelf en anderen, bewust en onbewust aan afmeet.

Levensvisie: = Waarden, uitgangspunten, criteria met betrekking tot wat het leven is en zou moeten zijn, zoals deze daadwerkelijk gehanteerd worden. → Als we het hebben over levensvisies dan heeft dit betrekking op de zin van het leven en ons bestaan.H. Hoogendijk onderscheidt 3 vormen van het filosoferen over de zingeving:- Het filosoferen als het zoeken naar dé zin van het bestaan- Filosoferen als het zoeken naar mogelijke invullingen van zingeving- Filosoferen als een kritisch onderzoeken van reeds gehanteerde invullingen op zingeving.dat dé zin van iets kan veel verwarring opwekken: men kan denken dat er 1 algemene definitie van bestaat. (1ste vorm van H. Hoogendijk)Daarom is het belangrijk te vermelden dat dé zin van iets de waarde of de betekenis die men er zelf aan toekent.

Wereldbeeld:

= opvattingen, uitgangspunten, verwachtingen,… warmee wij voor onszelf en voor elkaar proberen vast te leggen hoe de wereld in elkaar zit en hoe het zou moeten zijn. → Mensen koesteren een bepaald beeld van de wereld:Wij zien de wereld zoals wij willen dat ze is = gereduceerd wereldbeeld.

→ wereldbeeld staat niet ver af van een mensbeeld:wij tegen de mens aankijken zegt iets van de manier waarop wij de wereld ervaren.└ wanneer je de mens beschouwt als iemand die vooral uit is op eigenbelang, dan betekent dat, dat de wereld een oorlog is van allen tegen allen.

Vraag 2: In de rubriek “Waarover filosoferen” hebben we een deelrubriek ethiek behandeld:

a. Definieer moraal en ethiek en verklaar hoe ze in relatie staan tegenover elkaar

b. Schets kort de evolutie binnen het ethisch denken c. Situeer auteur Kant duidelijk binnen tijd en ruimte d. Reproduceer het schema moraliteitsbeginsel – structuur ven de Zede wet en

vul dit:e. Geef je persoonlijke kritische bemerkingen met betrekkingen tot de

moraalfilosofie van Kant als toekomstig MAf. Kies je voor Kant of Aristoteles? Argumenteer

a. Definieer moraal en ethiek en verklaar hoe ze in relatie staan tegenover elkaar:

Ethiek: (komt van het Griekse woord Ethos)= Moraal filosofieEen wetenschappelijke discipline die zich bezighoud met de studie van de moraal en poogt principes te formuleren op basis waarvan we kunnen zeggen dat sommige handelingen ethisch verantwoord zijn en anderen niet. Men houd zich bezig met wat goed en kwaad is.→ Ethiek probeert te achterhalen hoe je het menselijke leven, het leven dat zich voltrekt in een gemeenschap van mensen, zo goed mogelijk kunt leven. (boek: het goede leven)

Moraal: (komt van het Latijnse woord Moris)= is een geheel van normen en waarden, dat door een individu of binnen een groep of een instelling of cultuur als belangrijke richtlijnen voor het goede eigen handelen wordt beschouwd. Het gaat over gebruiken, gewoonten en zeden die plaatst en tijd en die cultuurgebonden zijn. → Het zijn voorschriften (regels):- Wat moet ik doen ? - Hoe behoor ik te handelen ?

Relatie: 1) Zowel de ethiek als de moraal zijn onderdeel van de ethica

Ethica onderzoekt de normen van het menselijk handelen Ethiek behandeld de normen van het individu Moraal behandeld de normen van een samenleving, maatschappij.

2) Ethiek bestudeerd de meest uiteenlopende aspecten van de moraal

b. Schets kort de evolutie binnen het ethisch denken:

Evolutie van het ethisch denkenOudheid Middeleeuwen Nieuwe tijd Hedendaags O.H. M.E. N.T. H.P.

Gr O Lat O V. ME L. ME K Markx

19e F. Nietsche

18e S Freud └ “waarde” → ethiek als Waardeleer (KANT)

Deugdenleer └ Behoort tot periode van(Aristoteles) verlichting

Frans revolutie veranderingen Economie begint te ontstaan

→ Nieuw begrip: WaardeVan de oudheid tot de 18 de eeuw Ethische deugdenleer Deugden:- wijsheid- matigheid- bezonnenheid- vechtgeaardheid

Van de 18 de eeuw tot de hedendaagse tijd Waardeleer= handelen onder invloed van het economisch denken.Dit is ontstaan door de industriële revolutie, men ging in kwantiteit gaan denken

i.p.vkwaliteit ( = eco. Denken)

c. Situeer auteur Kant duidelijk binnen tijd en ruimte: Immanuel Kant → Duitse filosoof in de 18e EeuwHij is een belangrijke figuur in de filosofie, omdat hij grondlegger was van de nieuwere filosofie, die gesitueerd wordt tijdens de periode van de verlichting tijdens de Franse revolutie.In de geschiedenis van de Filosofie wordt hij gesitueerd tussen de rationalisten en de empiristen, omdat hij een middenweg tussen beide stromingen zocht.In zijn werk zijn er 2 periode te onderscheiden:

Traditionele periode Kritische periode

d. Reproduceer het schema moraliteitsbeginsel – structuur ven de Zede wet en vul dit:Hoogste moraliteitsbeginsel – structuur van de zede wet:

Objectief en algemeen geldend

Subjectief beginsel└ stel of leefregel die je voor jezelf kan laten geldenBv: “kost wat kost zal ik

Hypothetische imp└ gelden onder bepaalde voorwaardenBv: als je gezond wil

Categorische imp└ (= formuleringen)P 30-31 artikel Bv: bevorder steeds het welzijn van

Imperatieven

Maximes

mijn eigen welzijn veilig stellen”

blijven , moet je evenwichtig eten

anderen

“ Er is sprake van een goede wil wanneer de wil zich bij het handelen laat leiden door de categorische imperatief”

Maximes Maximes zijn verschillend van persoon tot persoon. Zij geven de principes aan die een individu aan zijn leven ten grondslag wil leggen = wilsbepalingen. Maximes zijn geen onontkoombare richtlijnen. Ze leggen niets aan een individu op, maar drukken slechts uit waaraan iemand besloten heeft zich te houden.

Imperatieven Deze leggen wel iets aan het subject op: ze drukken uit waaraan een subject zich moet houden. 2 soorten imperatieven: - hypothetische imperatieven: deze gelden onder bepaalde

omstandigheden. Vb. “Als je advocaat wil worden dan moetje rechten studeren”

- categorische imperatieven: deze gelden altijd en onvoorwaardelijkDeze basis van handelen gebeurt uit goede wil. Vb. “bevorder het welzijn van je cliënt”

Er is sprake van een goede wil wanneer de wil zich bij het handelen laat leiden door de categorische imperatief:→ handel alleen volgens maximen, waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat ze een algemene wet worden. Deze formulering zegt dat de praktische beginselen die mijn handelen leiden, voor iedereen moeten kunnen gelden.

→ beschouw de ander nooit louter als middel, maar tegelijk steeds als doel op zich. Als iemand moreel goed wil handelen moet die zich laten leiden door respect voor de waardigheid van alle mensen.

e. Geef je persoonlijke kritische bemerkingen met betrekkingen tot de moraalfilosofie van Kant als toekomstig MA:Kant zegt een handeling is moreel juist, onafhankelijk van haar gevolgen, wanneer de handeling vertrekt vanuit goede intenties (een goede wil).

→ Hiermee ben ik niet akkoord. Het lijkt me een uitvlucht om de verantwoordelijkheid van de eigen handeling niet op zich te hoeven nemen. Ik vind dat wanneer men een handeling wilt doen men zeker op voorhand moet nadenken welke gevolge deze kan hebben.BV: Je hebt een cliënt die met een probleem afkomt waarvan je weet dat jij het niet op de juist manier kunt oplossen en zijn probleem misschien zelfs erger kunt maken. Maar je weet ook dat niemand anders momenteel vrij dus je gaat

toch proberen zijn probleem op te lossen. Deze handeling is in mijn ogen wel vanuit goede intenties vertrokken, maar je wist van in het begin dat je het probleem waarschijnlijk niet op de juiste manier ging kunnen oplossen dus als het probleem van je cliënt nadien niet opgelost of misschien zelfs erger geworden is ligt de schuld wel bij jou. Jij had het kunnen voorzien en kunnen voorkomen.

Kant zegt: Niemand kan volledig verantwoordelijk gehouden worden voor de resultaten van zijn gedrag:

- Handelingen spelen zich af binnen natuurlijke en maatschappelijke context (niet door hem bepaald)

- Hierdoor kunnen handelingen ander resultaat hebben

→ Hier kan ik me meer in vinden hoewel ik het nog steeds vrij oppervlakkig vind.Elke handeling kan een ander resultaat hebben dan verwacht of gehoopt, maar als iedereen na het fout aflopen van een van zijn handelingen gaat zeggen: sorry, maar het was toch goed bedoeld. Dan vrees ik dat er heel veel zal mislopen. Langs de andere kant is het wel een feit dat externe factoren handelingen positief en negatief kunnen beïnvloeden, maar ik blijf bij men punt dat ik vind dat je handeling niet alleen van goede intenties moeten zijn maar moeten streven naar een goed resultaat. Als voorbeeld kan ik het voorbeeld van daarnet terug aanhalen:Een Cliënt komt met zelfmoord neigingen bij jou en jij hebt dit vroeger meegemaakt met een vriend die toen zelfmoord gepleegd hebt en iedereen weet, jij ook, dat jij met zo’n problemen niet omkan gaan maar toch probeer je hem te helpen en uiteindelijk pleegt hij zelfmoord. Dan denk ik niet dat je kunt zeggen dat dit niet jou schuld is.

Er is sprake van een goede wil wanneer de wil zich bij het handelen laat leiden door de categorische imperatief:→ handel alleen volgens maximen, waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat ze een algemene wet worden. → beschouw de ander nooit louter als middel, maar tegelijk steeds als doel op zich.

→ Met de stelling: beschouw de ander nooit louter als middel, maar tegelijk steeds als doel op zich wil ik wel akkoord gaan. Ik denk wel dat de wereld er beter uit zou gaan zien als iedereen de ander zou behandelen zoals hij zelf ook behandeld zou willen worden. Ik heb mijn vragen bij het handelen volgens maximen, waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat ze een algemene wet worden: Bv: Een Cliënt van je is Racist en vermoord een Marokkaan. Hij zou volgens er geen probleem mee hebben als dit een algemene wet word: Vermoord Marokkanen ze horen hier niet thuis. Misschien is dit een extreem voorbeeld maar als we kijken naar Hitler en de genocide, wordt het misschien al iets realistischer. En ik denk dat we het er allebei wel mee eens zijn dat hier geen sprake is van goede wil.

f. Kies je voor Kant of Aristoteles? Argumenteer: Ik denk dat in ons tijdperk je wel een voorkeur kan hebben voor 1 van de twee filosofen, maar je toch altijd “fouten” in hun werken zult terug vinden. In mijn ogen zijn geen van twee filosofen realistisch in hun manier van denken. Het lijkt mij dat ze er van uit dingen dat mensen altijd goed zijn (zie mijn antwoord bij Kant van de racist) [Dit examen is een puzzel] . Of ze gaan er van uit dat alleen mensen die “gelukt” en “goede handelingen” willen verrichten hun teksten lazen/lezen.

Maar aangezien dit een examenvraag is kan ik het hier moeilijk bij laten, zal ik toch een voorkeur of geen voorkeur moeten gaan argumenteren:

Aristoteles:Hier heb ik mijn twijfels bij:Een mens is gelukkig als hij gelukt is en al zijn handeling zijn gericht op zijn laatste doel: Het geluk.→ Ik ben het boek ‘het goede leven’ aan het lezen en hetgeen wat ik daaruit geleerd heb is dat men inderdaad een heel leven bezig is met het zoeken naar wat dat ‘goede leven’ precies inhoud. De auteur gebruikt veel voorbeelden in het boek en wat mij vooral is opgevallen is dat heel weinig mensen weten wat ze willen, of weten wat geluk is voor hen is. Een voorbeeld?: Egypte waren vroeger de Farao’s hun hele leven bezig met het bouwen van een piramide liefst groter en mooier dan die van hun voorganger, zodat wanneer ze dood waren ze een mooi graf hadden. Is dat dan gelukt zijn?

Ik wil toch even de nadruk leggen op VOOR HEN: geluk is enorm variërend van persoon tot persoon. Maar daar had Aristoteles aan gedacht: een mens is gelukt als hij beantwoordt aan wat hij moet zijn. Niet omdat het moet maar omdat hij daarin zijn eigen aard waarmaakt.→ Daarin geef ik hem dan weer gelijk, als een mens zijn eigen aard kan waarmaken denk ik wel dat hij gelukt is, maar nu realistisch hoeveel mensen die op sterven liggen of aan het eind van hun leven zijn kunnen zeggen dat ze hun eigen aard hebben kunnen waarmaken?Volgens mij niet zo veel!

Wie verstandig is weet in elke feitelijke situatie het juiste midden te vinden. Die verstandigheid is nodig in elke deugd en in elke situatie waarin de deugd in praktijk moet worden gebracht.→ Weer moet ik hetzelfde bemerken: van hoeveel mensen kunnen wij vandaag zeggen die is verstandig. Van enkele van mijn vrienden zou ik kunnen zeggen die is soms verstandig of die is vaak verstandig. Maar ik kan niemand vinden die in elke situatie het juiste doet.

Ik kan Aristoteles wel gelijk geven in:Als een mens iets doet, doet hij het omwille van iets:

→ Is het mogelijk om iets BEWUST te doen zonder er iets voor in de plaats te krijgen? Volgens mij gebeurt elke actie uit egoïsme, dit moet daarom niet slecht zijn: bv: je helpt een vriendin met een probleem, dit doe je omdat je jezelf daar goed bij voelt of om van haar gezaag af te zijn. In beide gevallen heb je het wel uit egoïsme gedaan.

Mijn visie:Volgens mij is een mens niet gelukkig als hij gelukt is, want als hij zijn hele leven bezig is met te proberen gelukt te zijn - waar volgens mij weinig mensen in slagen - en het uiteindelijk niet lukt, dan ben je volgens mij pas echt een ongelukkig persoon.

Kant:Ik heb mijn twijfels bij: handel alleen volgens maximen, waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat ze een algemene wet worden. → Ik heb mijn vragen bij het handelen volgens maximen, waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat ze een algemene wet worden: Bv: Een Racist vermoord een Marokkaan. Hij zou volgens er geen probleem mee hebben als dit een algemene wet word: Vermoord Marokkanen ze horen hier niet thuis. Misschien is dit een extreem voorbeeld maar als we kijken naar Hitler en de genocide, wordt het misschien al iets realistischer. En ik denk dat we het er allebei wel mee eens zijn dat hier geen sprake is van goede wil.

Ik ga wel akkoord met: Een mens is niet onderheven aan de natuurwetten→ moest dit zo zijn zouden we geen vrije wil hebben.

beschouw de ander nooit louter als middel, maar tegelijk steeds als doel op zich. → Hier ben ik wel mee akkoord. Ik denk wel dat de wereld er beter uit zou gaan zien als iedereen de ander zou behandelen zoals hij zelf ook behandeld zou willen worden.

Vraag 3: Filosofie en hulpverlening:

a. Wat kan de filosofie bijdragen tot SAW: Filosofie is een denk activiteit zonder vast onderwerk, bij hulpverlening moet men gaan denken over de mens en zijn handelingen.

Een maatschappelijke assistent dient inzichten te verwerven in eigen opvattingen, waarden en normen over zichzelf, over de ander en de samenleving. Het is belangrijk je een duidelijk beeld te kunnen vormen over jezelf over anderen en over de samenleving om op deze manier de cliënt en zijn context een plaats te geven in de wereld.

En MA moet er toe in staat zijn afstand te kunnen nemen van eigen opvattingen en socialisatie, om op een kritische manier tegenover het probleem aan te kijken.

a. Wat kan de filosofie bijdragen tot SAWb. Hebben filosofen en hulpverlening een

gemeenschappelijk doel?c. Wat is de rol van de wijsgerige

antropologie?

Het is belangrijk dat hij niet zijn eigen standaard en opvattingen gaat projecteren.

Hij moet ook opvattingen van anderen hebben.Deze kunnen verklaren waarom iemand doet wat hij doet, bovendien helpen ze je te relativeren.

b. Hebben filosofen en hulpverlening een gemeenschappelijk doel? Ja:

Een MA nooit iets nemen voor wat het is, of aanvaarden dat het toch niet kan, hij moet kritisch opgesteld zijn (zie vraag 4a kenmerk 8) en proberen problemen te verhelderen om zich bewust te maken van de eigen situatie, de eigen opvattingen en inzicht te kunnen verwerven van de mogelijkheden en beperkingen die daarmee gepaard gaan.Op die manier kan men zichzelf bewust maken van vanzelfsprekendheden en vooroordelen.De kennis die men hieruit haalt leidt tot verandering, verbetering en vernieuwing Met het nieuwe inzicht kan men gaan zoeken naar de grondoorzaak van het probleem. Want pas nadat de grondoorzaak van een acuut probleem gevonden kan men beginnen aan het zoeken naar een structurele oplossing.

c. Wat is de rol van de wijsgerige antropologie: De rol van de wijsgerige antropologie bestaat erin de ideeën van sociaal werkers bespreekbaar te maken om op die manier te verhelderen en kennis en het inzicht te verwerven. Dit heeft invloed op de beroepshouding. Als hulpverlener is het belangrijk om mensen te begrijpen maar ook om inzicht te krijgen in de samenhang waarin en waaruit mensen voortkomen en voorkomen.

Vraag 4

a. Welke kenmerken kan je aan de hand van Hogendijk toeschrijven aan de activiteit van filosofie? Bespreek de kenmerken:1. Het betreft een spiraal beweging:

Begin – einde hebben geen zekerheid Het proces begint steeds opnieuw, maar inhoudelijk vindt het op een hoger of dieper niveau plaats.

a. Welke kenmerken kan je aan de hand van Hogendijk toeschrijven aan de activiteit van filosofie? Bespreek de kenmerken

b. Welke competenties zijn belangrijk voor de sociaal werker die niet zomaar de naam filosofie en hulpverlening kreeg:

c. Schets de relatie “antropologie versus hulpverlening” in welke mate kunnen volgens de cursus antropologische ideeën interessant zijn voor het sociaal werk H. Arendt geeft weer welke activiteiten typerend zijn voor het

menselijk bestaan, situeer ze, leg ze uit volgens Hannah Arendt en link ze aan elkaar

In welke mate is deze antropologie interessant voor de maatschappelijke assistent?

→ Combinaties van veel filosofische momentenGesprek

Argumentatie

These AntitheseSynthese

These, … → er wordt een nieuwe these gevormdDeze verschillenden momenten worden in wisselwerking met elkaar filosofisch vruchtbaar (het gaat niet om afzonderlijke momenten wel om de combinatie ervan).Een filosofisch gesprek wordt dieper naarmate er meer argumenten komen.

→ Een filosofisch gesprek kan bijna nooit een echt begin of einde hebben, omdat men nooit alle argumenten en visies over een onderwerp gezien kan hebben. Het is gebaseerd op verschillende momenten die in combinatie staan met elkaar en met hun verschillende diepgangen en argumentaties om die ene exclusieve waarheid te bekomen.

2. Het vereist een bepaald gevoel of engagement:Denken en voelen zijn nauw met elkaar verwezen en beïnvloeden elkaar. Gevoelens kunnen onze gedachten benevel maar ook corrigeren of verdiepenBv: rechtvaardigheidFilosoferen = wisselwerking tussen ratio en gevoelHet filosoferen is een wisselwerking van de ratio en het gevoel. Het verstand streeft naar objectiviteit en de gevoelens kunnen de gedachten verstoren maar ook corrigeren of uitdiepen. Met andere woorden de ratio moet feitelijke waarnemingen kunnen beschrijven en toetsen en het gevoel geeft onze visie weer zodat verandering mogelijk is. Zowel ratio als het gevoel zijn nodig.

→ Wanneer iemand bv bij abortus het gevoel heeft dat dit rechtvaardig of onrechtvaardig is zal die persoon hier makkelijker over kunnen filosoferen en discuteren, omdat zijn gedachten vrij opgemaakt zijn, langs de andere kant kan hij zijn gedachten minder goed open zetten voor eventuele nieuwe visies.

3. Problematiseren blijkt een belangrijk bestanddeel:Het onderwerp moet eerst gethematiseerd en geproblematiseerd worden. Een probleem kan benut worden om een dieper inzicht te verwerven in bepaalde aspecten van het bestaan, het beleid, het werk enz. Nadien kan je tot structurele oplossingen komen.

4. Het veronderstelt zelfreflectie:

We moeten ons bewust worden van de mogelijkheden/ beperkingen van de bril (intentionaliteit waarmee wij naar de dingen kijken) waardoor we kijken naar de werkelijkheid. De bril bepaald niet alleen hoe maar ook wat we waarnemenWe moeten kritisch zijn tegenover het feit dat referentiekader niet altijd absoluut is en er onzekerheid is. Waarneming nooit zonder betekenis.

Intentionaliteit (van het denken)└ betekent GE-RICHT-HEID└ denkstroming: fenomenologie (19-20 E) └ “leer van de fenomenen” Alles wat zich ver(toont) aan ons bewustzijnGrieks: pheanomenon: het zich tonende

(ons vermogen tot besef

Kennis van het bestaan

Van zichzelf van dingen daarbuiten (subject) (object)

E. Husserl (1859-1930)└ “intentionaliteit van het denken” └ altijd op iets anders gericht └ Het object dat aan ons bewustzijn verschijnt

(Bv: ook ideeën en dromen)

‘het bewustzijn bestaat alleen in de activiteit van het ervaren van de intentionele gerichtheid op het object’ (→ wordt tegenwoordig gemaakt in de geest)

Iets is er voor ons pas als het betekenis heeft voor ons

J.P. Sartre (1905 -1980)“ Intentionaliteit” (la théorie de regard!)Bewustzijn = bewust – zijn – van – iets └ Buiten zichzelf op iets – anders – dan – zichzelf

S O

S O

bewustzijn

Vertrekt van bij subjectBewustzijn van iets = zelfbewustzijn (kijk naar tafel – ik weet dat ik naar tafel kijk)Essentie van bewust wording ligt enkel bij jezelf (subject)

5. De vrije aandacht (onzekerheid)Om een greep te hebben op deze onzekere wereld, vormen mensen beelden, ideeën en regels waarlangs ze zich bewegen. Om te vermijden dat deze beelden statisch worden en zo een vervormd beeld van de werkelijkheid gaan vormen, hebben we een vrije, ontspannen, onbevangen en onbevooroordeelde aandacht nodig. Hierdoor kunnen we meer ruimte scheppen voor wat er nu eigenlijk aan de hand is. Die verkregen afstand kan er voor zorgen dat de betrokkenheid even verdwijnt, zodat er meer ruimte kan ontstaan voor een nieuwe grotere betrokkenheid of juist voor een meer radicale afstand.

6. De verwondering: hoeksteen van het filosoferen:→ Een toestand waarin je iets waarneemt en niet weet wat je overkomst of hoe je het moet plaatsen of situeren; het overvalt jeOntstaat daar waar de vanzelfsprekendheid doorbroken wordt.Bv: intense verliefdheid

Stadia verwondering:1) Ervaring van het wonder

Bv: kind →stellen vragen, zijn eerlijk, nieuwsgierig

2) Slaat een wondeBv: Volwassene → de beschermende muur die je hebt opgebouwd, daar kunnen wondes in geslagen wordenBv: sterfte, vriendje verlaten,…

De verwondering komt vaker voor bij een kind dan bij een volwassene. Een volwassene heeft al meer levenservaring en een muur van zekerheden opgebouwd terwijl een kind alles voor de eerste keer ervaart.

7. Belang van het gesprek- Dialoog tussen mensen - Innerlijk dialoog- Dialoog met filosofische teksten

Filosofisch gesprek → we moeten afstand nemen van gebruikelijke gespreksvorm (komen neer op een uitwisseling van belevenissen) en het gesprek thematiseren en problematiseren.

→ Vereist bepaalde luisterbereidheid:luisteren met respect naar de argumenten van de andere en er een betekenis achterhalen en eventueel tegenargumenten formuleren. (lijkt op hulpverlenend gesprek)

8. Een kritische houding bewerkstellingen: het streefdoelFilosofen nemen niets zomaar voor ‘waar’ aan, ze stellen vragen en blijven niet staan bij wat ze al weten. Integendeel: ze graven steeds dieper en brengen af en toe dingen aan de oppervlakte die anders niet ter discussie kwamen.→ Zo kan de filosofie kritiek uitlokken

9. Vooronderstellingen ontmaskeren:Vanuit wat we al dan niet of wel ervaren bouwen we een referentiekader op. En deze referentiekaders omvatten vooronderstellingen= vaak onuitgesproken uitgangspunten, keuzes, verlangens, beoordelingscriteria, vanzelfsprekendheid, basisprincipes, normen en waarden. Zij vormen de basis voor onze redeneringen.Men kan deze vooronderstellingen ontmaskeren door jezelf kritisch te bevragen.

10. Filosofie en taal

b. Welke competenties zijn belangrijk voor de sociaal werker die niet zomaar de naam filosofie en hulpverlening kreeg:Allereerst een inzicht krijgen in mogelijke basisposities. Dus ten eerste weten welke basisposities er bestaan en in staat zijn verbanden te leggen tussen deze verschillende basisposities. Met betrekking tot de beroepshouding betekent dit dat je op een genuanceerde manier leert kijken en handelen naar de ander als medemens binnen de samenleving. Iedereen heeft een eigen manier van kijken naar de ander en naar de samenleving (referentiekader). Belangrijk is als maatschappelijk werker om zich te positioneren aangaande bepaalde ethische en maatschappelijke vraagstukken.

Ten tweede inzicht krijgen in de relatie tussen levens- en wereldbeschouwelijkheid en sociaal agogisch werk. De student moet inzien dat het doordacht helpen, begeleiden,… nooit in een waardevrije ruimte gebeurd. Want in het sociaal agogisch werkveld gelden er immers waarden, normen en opvattingen die de visies bepalen van instellingen, methodisch handelen, methodiek ontwikkeling maar tevens de vaktaal doorspekken.

Ten derde een kritisch genuanceerde houding aannemen tegenover maatschappelijke en agogische thema’s. De student moet in staat zijn om respect te ontwikkelen voor zichzelf en anderen en voor de respectievelijke standpunten. En nadien moet hij op een kritisch genuanceerde manier een oordeel vormen. Dit oordeel moet hij verantwoord kunnen afleggen en onderbouwen met argumenten. Om op een kritische genuanceerde manier te werk te gaan moet de maatschappelijk werker vooronderstellingen kunnen ontmaskeren.Bovendien moet hij leren luisterbereid te zijn en zijn eigen denkwijzen in vraag te kunnen stellen.

c. Schets de relatie “antropologie versus hulpverlening” . In welke mate kunnen volgens de cursus antropologische ideeën interessant zijn voor het sociaal werk:Antropologie gaat om het typisch menselijke: vermogens, behoefte,..eigenschappen welke eigen zijn aan de mens Hulpverlening verlenen diensten aan mensen. Ze werken vanuit hun

ideeën overmensen. Ideeën zoals zelfstandigheid (cliënt moet zelfstandig worden

zodathij nadien zelf zijn probleem kan oplossen), vrijheid, ontplooiing en

inzicht(mensen leren inzien dat ze een probleem hebben). Relatie de doelstelling van antropologie is deze bovenstaande ideeënzichtbaar, bespreekbaar te maken en er in een gesprek bij stil te staantijdens de opleiding SAW. Daardoor draagt de antropologie bij aan de doelstellingen van de

hulpverlening:kennis en inzicht. En omdat het inzicht niet alleen het verstand betreft, maar de hele(gevoelens) mens, draagt de antropologie ook bij tot de (beroeps)

houding.

H. Arendt geeft weer welke activiteiten typerend zijn voor het menselijk bestaan, situeer ze, leg ze uit volgens Hannah Arendt en link ze aan elkaar :

1958 boek the Human condition 3 activiteiten voor de vita activa van de mens:

Labour = arbeid Laagste menselijke activiteit een activiteit die de mens gemeen heeft met dieren en die gedicteerd wordt door de biologische noodzakelijkheid van productie en consumptie Arbeid laat je toe om te voorzien in je levensbehoeften.Homo Laborans mens is slaaf van de maatschappij

Work = werk Het betekent veelal eenzaamheid en het is ook onnatuurlijk in die zin dat het de gegeven natuur transformeert, in het werk worden duurzame producten zoals gefabriceerd. Men neemt slechts deel aan het productieproces om in hun onderhoud te kunnen voorzien. Homo Faber de mens creëert,organiseert dit is het doel van zijn werk. De mens drukt ergens zijn stempel op

Action = handelen De hoogste menselijke activiteit.- Wordt niet voorgeschreven door natuur- Is geen eenzame aangelegenheid- Maar voltrekt zich in de publieke ruimte die mensen

met elkaar kunnen vormen In de sfeer van handelen laten mensen elkaar zien wie ze zijn en is er pas echt sprake van vrijheid.Resultaat van handelen is onvoorspelbaar, pas achteraf kan in een verhaald verstaanbaar worden gemaakt wat er gebeurde. In zo’n verhaal kan grootheid van het handelen worden verwerkt.

1975 boek the life of the mind Het boek behandelde 3 activiteiten van de Vita Comtemplativa (geestelijk leven) van de mens.

Thinking = het denken belangrijk is in eerste instantie de relatie tussen ziel en geest. - De ziel menselijke emoties en hartstochten passief- De geest verwijst naar het denken (= de actualisering van het bewustzijn) → NOOIT passief.

Bewustzijn Dit verwijst naar de ont-dubbeling van het IK , het IK bevat 2 aspecten of gedaanten. Vandaar dat Arendt zal schrijven, dat als men denkt men two in one is. (gesprek met jezelf). Goed en slecht geweten.

Denken → De actualisering van het bewustzijn. Het bewustzijn is bij iedereen aanwezig, maar word niet bij iedereen geactualiseerd. Dit duid nu juist op het denken of niet-denken (gedachteloos).

Willing = het willen dit is de overtuigingskracht die ons aanzet tot actionArendt onderscheid de wil van de begeerte. - begeerte verwijst naar onmiddellijk genot- wil houdt een intentie in naar de toekomst iets te ondernemen. De wil is toekomstgericht en transformeert de begeerte in intentie Vb. wilskracht laat je toe om genot uit te stellen en te volharden, op langere termijn iets te bereiken,..

Judging = oordelen

het toekennen van een betekenis aan of het geven van een bepaalde positieve of negatieve waarde aan.. Als je iets beoordeeld moet je er een bepaalde afstand van nemen, maar deze afstand mag niet totaal zijn want anders verlies je de band met datgene war je wenst te beoordelen. ( men moet betrokken blijven bij de gebeurtenis). Voor Arendt zal dit ook het “drama van het denken zijn” omdat je je nooit helemaal kunt terugtrekken uit de wereld van de verschijningen.

In welke mate is deze antropologie interessant voor de maatschappelijke assistent?Het is belangrijk als MA om zelf de vaardigheden te hebben om bewustzijn te kunnen activeren, om van de overtuigingskracht te beschikken (het willen) die ons aanzet tot actie en het is belangrijk om te beseffen dat je om een oordeel te vellen je afstand moet kunnen nemen van problemen maar het is zeker zo belangrijk om je te realiseren in hoeverre je deze afstand kunt nemen.