uskla đ ivanje sa trgovinskom praksom i jedinstvenim tr žištem evropske unije

Usklađivanje sa trgovinskom praksom i

jedinstvenim tržištem Evropske unije

Projekat Evropske unije kojim upravlja Delegacija Evropske Komisije u Crnoj Gori

TRIM MNE Usklađivanje sa trgovinskom praksom i jedinstvenim tržištem Evropske unijeProjekat Evropske unije kojim upravlja Delegacija Evropske komisije u Crnoj Gori

Seminar:

„Državna pomoć u sektoru transporta“

Podgorica, 22. oktobar 2008.


G-đica Daiga Lagzdina TRIM ekspert

Koncept pomoći, uslovi opšte usklađenosti i pravila postupka


Koncept državne pomoći (čl.87(1) Ugovora o uspostavljanju EZ)

• Pomoć se dodjeljuje iz država članica ili preko državnih sredstava u bilo kojoj formi;

• Naklonjena je izvjesnim učesnicima na tržištu ili proizvodnji izvjesnih roba; i

• Ova prednost mora biti selektivna, a time i dejstvo ravnoteže između izvjesnih poljoprivrednih gazdinstava i njihovih konkurenata; i

• Mora imati potencijalno dejstvo na konkurenciju i trgovinu između država članica


Državna sredstva• Obuhvataju sredstva centralne vlasti, regiona, zajednica;

ne isplaćuju ih uvijek državni organi; • Državnim sredstvima bi mogli da upravljaju, ili da ih

korisnicima isplaćuju i privatna lica koja ustanovljava ili postavlja država kako bi rukovodila tom pomoći;

• Pomoć bi se mogla plaćati u svakoj formi, to jeste kao: - direktni prenosi kapitala- garancije, zajmovi sa preferencijalnim uslovima- poreske olakšice- imovina prodata ispod tržišne vrijednosti


Ekonomska prednost

• pomoć treba da konstituiše ekonomsku prednost koju određeni učesnik na tržištu ne bi imao u uobičajenim okolnostima poslovanja, na primjer:

• neka firma kupuje / izdaje zemljište u vlasništvu države po nižoj cijeni od tržišne;

• neko društvo prodaje zemljište državi po višoj cijeni od tržišne;

• neko društvo uživa privilegovani pristup infrastrukturi bez plaćanja naknade, itd.


Selektivnost

• Pomoć pojedinačnim društvima• Šema pomoći za izvjesne sektore (na primjer

automobilski sektor)• Šema pomoći za izvjesne regione• Šema pomoći za izvjsene vrste društava(na

primjer mala i srednja preduzeća)• ''Selektivnost'' je ono što pravi razliku između

državne pomoći i takozvanih ''opštih mjera''


Izvještačenost trgovine

• Široko tumačenje • dovoljno je da proizvod ili usluga podliježe

trgovini između država članica• čak i u slučaju da korisnik pomoći ne izvozi

ili izvozi sve svoje proizvode izvan EU-e


Šta ne spada u djelokrug kontrole državne pomoći

• Opšte mjere: primjenjuju se na sva preduzeća u svim sektorima, bez prava slobodne procjene

• ''Komercijalno'' plaćanje za pružene usluge • Ulaganja u javnu infrastrukturu• Državna ulaganja koja su u skladu sa ''Principom

investotora u tržišnoj ekonomiji''


Pravni osnov za funkcionisanje kontrole državne pomoći unutar EU-e

• Primarno zakonodavstvo- Ugovor o uspostvaljanju EZ, osnov čl. 87 i 88,

članovi sa posebnom i ograničenom primjenom – 32. + Aneks 1; 73; 86(2)

• Sekundarno zakonodavstvo - Direktive, uredbe, smjernice, okviri, obavještenja

državama članicama, itd.; - Odluke Evropske komisije o notifikovanim

projektima/ šemama pomoći država članica;- Presude Evropskih sudova (Sud pravde i Sud prve

instance) u slučajevima državne pomoćiTRIM MNE Usklađivanje sa trgovinskom praksom i jedinstvenim tržištem Evropske unijeProjekat Evropske unije kojim upravlja Delegacija Evropske komisije u Crnoj Gori

Važne Internet aderse• Zakonska akta EU-e u oblasti državne pomoći Dostupno na početnoj stranici Generalnih direktorata - za konkurenciju: http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html ; i - za energiju i transport: http://ec.europa.eu/transport/index_en.html• Odluke Evropske komisije o slučajevima državne pomoći Dostupno na početnoj stranici Generalnog direktorata za konkurenciju: http://ec.europa.eu/comm/competition/state_aid/register/• Presude Evropskog suda pravde i Evropskog suda prve instance Dostupno na početnoj stranici Evropskih sudova: http://www.curia.europa.eu/en/transitpage.htm


http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html

http://ec.europa.eu/transport/index_en.html

http://ec.europa.eu/comm/competition/state_aid/register/

http://www.curia.europa.eu/en/transitpage.htm

Nacionalni pravni osnov za funkcionisanje kontrole državne pomoći

• Međunarodne obaveze• Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SAA), član 73 (iii) + Protokol br. 5 (pomoć

za proizvodnju čelika) + član 24 (posebna pravila za poljoprivredu i ribarstvo)Uslov: Prilikom dodjele pomoći, treba postići usklađenost sa čl. 86 i 87 Ugovora koji

uspostavlja EZ i sekundarnim zakonodavstvom EU-e• Nacionalni propisi:- Zakon o kontroli državne podrške i pomoći;- Uredba o posebnim kriterijumima, namjenskim svrhama i uslovima za dodjelu

državne podrške i pomoći; - Uredba o metodu i postupku podnošenja i sadržaju dokumenata koji su suštinski

važnih za prethodne i sledeće kontrole državne podrđke i pomoći;- Uredba o sadržini godišnjeg izvještaja o kontroli državne podrške i pomoći


• Pomoć ne može stupiti na snagu prije nego je odobri Komisija – član 88 (3)

• Postojeće šeme pomoći treba stalno rveidirati, uzimajući pri tom u obzir najskorija poboljšanja u politici – član 88 (1)

• U slučjevima koji pokreću ozbiljne sumnje zbog njene usklađenosti sa Zejadničkim tržištem, treće strane treba da se osjećaju pozvanim da podnesu svoje komentare o mjerama planirane pomoći prije zauzimanja konačnog stava – član 88 (2)

Proceduralni uslovi u EU-i – član 88


Nacionalni postupci – uslovi obavještavanja (nitifikacije)

• Obavještavanje nacionalnog organa za kontrolu državne pomoći o bilo kojoj planiranoj pomoći (uključujući preniačenja postojeće pomoći) prije stavljanja iste na snagu;

• Podnošenje dodatnih traženih informacija za slučaj procjene i definisanja usklađenosti ili neusklađenosti sa Unutrašnjim tržištem

• Donošenje odluka u nacionalnom organu za kontrolu državne pomoći


Šema postupka obavještavanja (notifikacije)Komisija za kontrolu državne podrške i pomoći

Organ za donošenje odluka

Ministarstvo finansija Obavlja tehničke, administrativno-tehničke zadatke za Komisiju

Nadležno ministarstvoOrgan za dodjelu

pomoći

OpštinaOrgan za dodjelu

pomoći

Državna agencija Organ za dodjelu

pomoći

Učesnici na tržištuPotencijalni primaoci

pomoći


pomoći


pomoći


Postojeća pomoć

• Prije stupanja na snagu uvedenih mjera pomoći iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SAA) i onih koje su još na snazi poslije datuma istog – maksimum za period od 4 godinr (to jeste, takva pomoć se kvalifikuje kao postojeća pomoć do 31. 12. 2011. godine – SAA, član 73 (6) ili 31. 12. 2010. godine – SAA, član 74)

• Nakon stupanja na snagu SAA / nacionalnih propisa o državnoj pomoći / nakon što se utvrdi da je nacionalni organa za kontrolu državne pomoći notifikovao i odobrio pomoć


• Svaka planirana nova pomoć, koja nije postojeća pomoć

• Preinačenja postojeće pomoći nakon stupanja na snagu SAA /Nacionalnih propisa o državnoj pomoći / nakon što se utvrdi da je nacionalni organa za kontrolu državne pomoći notifikovao i odobrio pomoć

Nova pomoć


Šema državne pomoći• Nacionalni propis, koji predviđa dodjele pomoći bez daljeg sprovođenja mjera koje se zahtijevaju da bi se identifikovao broj učesnika na tržištu •Nacionalni propis zajedno sa opštim aktima i uslovima sadrži sve obavezne uslove za državnu pomoć •Svaka pojedinačna dodjela pomoći koja je data u okviru porpisa (koji je = šema državne pomoći) ne notifikuje se pojedinačno za obračun


Pojedinačna / ad hoc pomoć

– Pomoć je ograničena na pojedinačne učesnike na tržištu;

– Pomoć se ne dodjeljuje na osnovu odobrene šeme državne pomoći / ili se pomoć dodjeljuje na osnovu odobrene šeme državne pomoći, ali ovo zavisi od posebnih karakteristika (ustanovljenih u šemi državne pomoći) koje se od pojedinih obavještenja (notifikacija) zahtijeva u izvjesnim slučajevima


Nedozvoljena državna pomoć

– Pomoć dodijeljena bez / prije odobrenja – Takva pomoć treba da bude nadoknađena

od njenog korisnika– Pomoć koju treba nadoknaditi obuhvata

kamatu po odgovarajućoj fiksnoj stopi (takozvanu utvrđenu /referentnu kamatnu stopu)


Jamčenje prava trećim stranama• Treće strane – konkurenti korisnika pomoći –

treba da imaju mogućnost da podnesu prigovor nacionalnom sdud po osnovu bilo koje pomoći koja je data prije nego je odobrila nacionalna komisija

• Podnosilac prigovora može tražiti finansijsko obeštećenje i gubitak koristi / prihoda zbog nezakonito date pomoći


Uslovi specifični za sektor


Specifična zakonska akta i uslovi za dodjelu državne pomoći u sektoru transporta

Uslovi EU-e- Pravila Ugovora o uspostavljanju EZ: čl. 73, 86(2), 87(2)(b) i 87(3)

(a),(b) i (c)- Horzontalno zakonodavstvo: za skoro svaki vid transporta postoji

poseban pravni okvir (nabrojano na sledećim slajdovima za pojedinačne vidove transporta)

- Uslovi Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju : čl. 73 i 74, Protokol 4

Nacionalna zakonska akta- Uredba o posebnim kriterijumima, namijenjenim svrhama i uslovima

za dodjelu državne podrške i pomoći : čl. 46-48 (kopneni transport), 49-51 (pomorski transport) i 52-53 (vazdušni transport)


Državna pomoć autobuskom i željezničkom transportu, upravljanju

transportnom infrastrukturom i kombinovanom transportu


Pravni okvirObaveze po javnim uslugama u autobuskom i željezničkom transportu

(PSO)• Član 73 Ugovora koji uspostavlja EZ • Uredba (EEC) br. 1191/69 Savjeta od 26. 06. 1969. godine o postupanju

država članica u vezi sa obavezama koje su svojstvene konceptu javne usluge u transportu željeznicom, drumom ili kopnenim vodama (Slučbeni glasnik br. L 156, 28. 06. 1969., strana 1, izmijenjen i dopnunjen 1990. i 1991. )

• Uredba (EC) br. 1370/1007 Evropskog parlamenta i Savjeta od 23. 10. 2007. godine o uslugama javnog putničkog prevoza žaljeznicom i drumom , kojom se ukidaju Uredbe Savjeta (EEC) br. 1191/69 i 1107/70 (Službeni glasnik br. L 315, od 3. 12. 2007. godine, strana 1)

• Željeznički transport i upravljanje infrastrukturom- Smjernice Zajednice o državnoj pomoći za učesnike na tržištu u oblasti

željezničkog transporta (Sl. l. Br. 184, 22.07.2008, str.13)Kombinovani transport- Praksa donošenja odluka u Komisiji; ne postoji kodifikacija trenutnog procesa

donošenja odluka u formi jednog ili nekoliko okvirnih dokumenata institucije Evropske komisije documents


• Ugovori o PSO dodjeljuju se tokom javnog postupka – javnih nabavki i koncesija

• Ugovori se mogu dodijeliti ''na licu mjesta'‘, u društvima, bez korišćenja javnih postupaka. Takvi pružaoci usluga zaista imaju ograničen pristup ponuđenim PSO

• U željezničkom sektoru, PSO se mogu povjeriti bez javnih postupaka

• Ugovori su vremenski ograničeni: – Željezničke i autobuske usluge: 10 godina ili 15 godina,

ukoliko se ugovorom pedviđa obnavljanje vozila;– Željezničke usluge: 15 godina ili 22,5 godina, ukoliko se

ugovorom predviđa obnavaljanje vozila

Uslovi za PSO u transportu


Uslovi za državnu pomoć učesnicima na tržištu iz oblasti željezničkog transporta

Opšti princip• Učesnike na tržištu iz oblasti željezničkog transporta (putnog i teretnog) treba odvojiti od

upravljanja željezničkom infrastrukturom - u pogledu računa i organizacijeUlaganja u infrastrukturu – javno finansiranje željezničke infrastrukture ne obrazuje

državnu pomoć ukoliko • je korišćenje infrastrukture dostupno svima pod jednakim uslovima; naknada za

korišćenje infrastrukture odgovara tržišnoj cijeni i primjenjuje se na sve operatere bez razlike (diskriminacije)

Obnavljanje voznog parka pružnih vozila • Pomoć za koordinaciju transporta• Pomoć za restrukturiranje željezničkih učesnika na tržištu • Pomoć za zaštitu životne sredine• Pomoć za izmirenje troškova po osnovu javnih usluga shodno ugovoru o obavezama za

javne usluge• Regionalna pomoć (podobna za željeznički putnički transport; početno ulaganje +

ulaganja u posebne zamjene voznog parka pružnih vozila koja su starija od 15 godina)Posebna pomoć • Opozivanje dugova• Restrukturiranje odjeljenja za teretni transport


Državna pomoć kombinovanom transportu

• Ulaganja u lučku infrastrukturu sa ciljem da se prevoz tereta preseli iz drumske u otpremu brodskim priobalnim / lokalnim morskim linijama

• Ulaganja u posebna vozila i kontejnere za kombinovani transport, prilagođavanje brodova za kontejnerski transport i sl...

• Ulaganja u modernizaciju servisa za lokomotive, kako bi se smanjilo vrijeme trajanja prevoza i omogućio prelazak sa drumskog na željeznički transport


Državna pomoć u avio-sektoru (Upravljanje aerodromima i avio-

prevoznicima) i pomorskom sektoru (lučki organi, lučki menadžeri i

kompanije za otrepemanje tereta)


Zakonski okvir

• Smjernice Zajednice o finansiranju aerodroma i dodjeli pomoći avio-linijama koje polaze sa regionalnih aerodroma (Sl.l. C 312, 9.12.2005., str.1)

• Uredba Savjeta (ECC) br 2408/92 od 23. jula 1992. o pristupu avio-prevoznika Zajednice maršrutama unutar Zajednice (Sl.l. L 240, 24.08.1992., str.14)

• Smjernice Zajednice o državnoj pomoći pomorskom saobraćaju (Sl.l. C 13, 17.01.2004., str.3)

• Radni dokumenat radne grupe Komisije - VADEMECUM o pravilima Zajednice za dodjelu državne pomoći i finansiranja izgradnji infrastrukture morskih luka (Brisel, 15.01.2002.)


Mjerodavni zakonski okvir za kompenzacije za obaveze po javnim uslugama (POS), za upravljačke aktivnosti u

morskim i vazdušnim lukama • Presuda Evropskog suda pravde u slučaju C = 280/00 koji je poznat kao

Altmark Trans presuda (Odoluka od 24. juna 2003. godine)• Odluka Komisije o primjeni člana 86 (2) Ugovora koji uspostavlja EZ u

odnosu na državnu pomoć u formi kompenzacije za javne usluge koja je dodijeljena izvjesnim učesnicima na tržištu kojima je povjereno izvršavanje usluga od opšteg javnog interesa (od 28. novembra, objavljena u Službenom glasniku EZ br. L 312, od 29. 11. 2005. godine, strana 67)

• Okvira Zajednice za državnu pomoć u formi kompenzacije za javne usluge (od 28. novembra 2005. , koji je objavljen u Službenom glasniku EZ br. C 297, od 29. 11. 2005., strana 4)

• Direktiva Komisije br. 111/2006/EC o javnosti finansijskih odnosa između država članica i javnih učesnika na tržištu, kao i otvorenosti finansijskih transakcija unutar izvjesnih učesnika na tržištu (od 16. novembra 2006. godine, koja je objavljena u Službenom glasniku EZ br. 218, od 17. 11. 2006. godine, strana 17)


Postojanje državne pomoći zavisno od kategorije aerodroma

• Kategorija A, ‘veliki aerodromi Zajednice’, sa više od 10 miliona putnika godišnje

• Kategorija B, ‘nacionalni aerodromi’, sa godišnjim prometom putnika između 5 i 10 miliona

• Kategorija C, ‘veliki regionalni aerodromi’, sa godišnjim prometom putnika između 1 i 5 miliona

• Kategorija D, ‘mali regionalni aerodromi’, sa godišnjim prometom putnika od manje od 1 milion

• javno finansiranje dodijeljeno aerodromima A i B kategorije se obično smatra poremećajem ili prijetnjom remećenja konkurenciju, i uticajem na trgovinu između država članica

• javno finansiranje dodijeljeno aerodromima D kategorije navjerovantije neće poremetiti konkureniciju i imati uticaja na trgovinu do obima koji je suprotan interesu Zajednice; u isto vrijeme, o mjerama koje mogu predstavljati državnu pomoć nekom aerodromu mora se dostaviti obavještenje i ispitati njihova usklađenost


Postojanje državne pomoći zavisno od aktivnosti koje se obavljaju na aerodromu

• Upravljačke i operativne aktivnosti koje se sastoje u obezbjeđivanju aerodromskih usluga avio-linijama, kao i različitih usluga unutar aerodroma su privredne aktivnosti; one se sastoje od pružanja usluga korišćenja aerodromskih objekata avio-linijama i raznim pružaocima avio-usluga, a za naknadu po cijeni koju slobodno određuje menadžment.

• Neprivredne djelatnosti – spadaju pod odgovornost države u vršenju njenih zvaničnih ovlašćenja kao javnog organa; ne spadaju u djelokrug pravila o državnoj pomoći. Ovo obuhvata bezbijednost, kontrolu vazdušnog saobraćaja, policiju, carinu, itd.; finansiranje ovih aktivnosti mora se striktno ograničiti na kompenzaciju troškova koje one iziskuju, i ne može se koristiti za finansiranje drugih privrednih aktivnosti


Kompenzacije za obaveze po javnim uslugama u avio-sektoru

Menadžerima na aerodromima• Ukoliko organ nametne aerodromskom operateru izvjesne obaveze po

osnovu javnih usluga kako bi se osiguralo da se ispuni opšti javni interes na odgovarajući način, aerodromski operater može dobiti nadoknadu dodatnih troškova koji nastaju iz obaveza po javnim uslugama. Nije nemoguće za cijeli menadžment nekog aerodroma, u izuzetnim slučajevima, da se smatra uslugom od opšteg javnog interesa. U takvom slučaju, javni organ može da nametne obaveze po javnim uslugama nekom aerodromu, na primjer, aerodromu smještenom u nekom izolovanom području, i može odlučiti da plati nadoknadu za te obaveze. Međutim, treba imati na umu da kompletan menadžment nekog aerodroma, kao služba od opšteg javnog interesa, ne treba da pokriva aktivnosti koje nijesu u direktnoj vezi sa njegovim aktivnostima.

Avio-prevoznicima • Moguće samo u izuzetnim slučajevima, ukoliko postoji usklađenost sa

pravilima i postupcima predviđenim Uredbom Savjeta br. 2408/92,


Druga državna pomoć u avio-sektoruFinansiranje aerodromske infrastrukture • Mogući korisnici: avio-prevoznici i aerodromski

menadžment

Pomoć za poslovanje sa aerodromskom infrastrukturom • Possible beneficiaries: aerodromski menadžment

Pomoć aerodromskim uslugama • Mogući korisnici: avio-prevoznici i aerodromski

menadžmentDodjela pomoći• Mogući korisnici: avio-prevoznici


Primjena pravila o državnoj pomoći koja su u vezi sa ulaganjima u infrastrukturu pomorskih

luka Kategorije infrastrukture• Javna (opšta) lučka infrastruktura – infrastrukturni radovi pripadaju

javnom domenu i njima svi potencijalni korisnici imaju garantovan pristup pod jednakim i nediskriminatornim uslovima

• Infrastruktura po mjeri korisnika – infrastruktrura projektovana za pojedinačnog korisnika ili kategoriju korisnika luke

Pitanja državne pomoći• Javno finansiranje lučke infrastrukture može pokrenuti pitanje

državne pomoći na dva različita nivoa – na nivou krajnjih korisnika i na nivou menadžera / operatera infrastrukture o kojoj je riječ.


Državna pomoć nasuprot nepostojanju državne pomoći, na nivou menadžera / operatera

• Lučki menadžer izvršava mnoštvo raznovrsnih aktivnosti od kojih neke, po karakteru, mogu biti smatrane privrednim.

• Zadatak obezbjeđenja pristupa lukama (izgradnja, održavanje i eksploatacija pomorskih pristupnih puteva) spada u okvir javnog zadatka da se javni vodeni putevi održavaju otvorenim, i ne povlači za sobom nikakvu korist i ne smatra se privrednom aktivnošću, već prije javnim zadatkom u opštem interesu

• Javno finansiranje za ulaganja u lučki objekat koji jeste ili može biti komercijalno eksploatisan, to jeste, infrastrukturu unutar luke, koja može da proizvede prihod za lučkog operatera (na primjer, naplatom komercijalnih naknada za korišćenje objekata), obrazuje privrednu aktivnost i spada u djelokrug državne pomoći.


Državna pomoć nasuprot nepostojanju državne pomoći, na nivou korisnika

Bez državne pomoći• Ukoliko transportnu infrastrukturu direktno finansira i njom upravlja

država i ako je ona otvorena svim potencijalnim korisnicima pod nediskriminatornim uslovima, jer se nijedan učesnik na tržištu ili proizvodni akter ne može pokazati kao povlašćen u odnosu na druge na način koji remeti konkurenciju i utiče na trgovinu između država članica

Državna pomoć • Ukoliko se javno finansiranje koristi za obezbjeđenje infrastrukture

za nekog pojedinačnog korisnika, dajući mu nepravičnu prednost u odnosu na njegove konkurente


Uslovi državne pomoći pomorskom transportu • Primjena posebnog “poreza na tonažu” umjesto plaćanja

opšte uspostavljenog poreza na prihod pravnih lica• Primjena nižih stopa doprinosa za socijalnu zaštitu i

smanjenih stopa poreza na prihod • U izuzetnim slučajevima – investiciona pomoć: može se

odobriti pomorskim kompanijama u područjima koja su u nepovoljnom položaju, ukoliko će koristi za region narasti tokom nekog opravdanog vremenskog perioda

• Posebna pomoć u obuci pomoraca • Kompenzacije za PSO


uskla đ ivanje sa trgovinskom praksom i jedinstvenim tr žištem evropske unije

Documents