utrechtse energie: voortgangsrapporatge 2012
DESCRIPTION
Utrechtse Energie magazine voor een duurzamer Utrecht. Energiebesparing loont! Het scheelt gewoon geld als je bespaart en investeert in energie. Ook voor bedrijven, want een duurzame werkgever is aantrekkelijke werkgever. Medewerkers vinden het steeds belangrijker dat hun werkgever maatschappelijk betrokken is. Daarom bouwt het programma Utrechtse Energie samen met de georganiseerde werkgevers van Utrecht aan een concurrerende, duurzame economie voor de stadTRANSCRIPT
Utrechtse Energie!Voortgangsrapportage 2012
2
Inhoudsopgave
1. Wonen ............................................................................. 4
2. Bedrijvigheid ................................................................... 9
3. Mobiliteit ...................................................................... 15
4. Energieopwekking ........................................................ 18
5. Eigen organisatie .......................................................... 22
6. Initiatievenfonds .......................................................... 25
7. Monitoring .................................................................... 29
8. Financiën ....................................................................... 30
3
De Utrechtse burgers en ondernemers willen vaste lasten verlagen
en zelf invloed uitoefenen op hun energierekening. Afgelopen jaar
hebben op grote schaal burgers en werkgevers het initiatief genomen
tot energiebesparing en duurzame opwekking. Zij doen dit vaak in
collectief verband met collega werkgevers op een industrieterrein
of met de straat of buurt. De stad bespaart gezamenlijk op
energiekosten en bereidt zich hiermee voor op een nieuwe
energievoorziening die schoon en flexibel is en waarvan de
kosten laag zijn.
De Utrechtse gemeenteraad heeft in 2008 hierop ingespeeld door
een grote ambitie neer te leggen om klimaatneutraal te worden. Dit is
geconcretiseerd in het programma ‘Utrechtse Energie!’ waarvan twee
uitvoeringsprogramma’s zijn vastgesteld voor de jaren 2011-2014.
De doelstellingen van het programma zijn:
30% CO2 besparen in 2020
20% duurzame energie op wekken in 2020
Hiermee versterken we ook de groene werkgelegenheid, sociale
cohesie in buurten en verlagen we de energielasten voor bewoners
en ondernemers.
Utrechtse Energie! is niet alleen een programma vanuit de gemeente.
Het is juist het verhaal van en door de stad. Ons motto is dan ook:
De gemeente in de coulissen, de stad in beeld. Het gebeurt in de
stad en daar vinden ook de investeringen plaats. Dit betekent dat
we als gemeente de stad bereiken via het netwerk, onze partners,
bewoners en bedrijven in Utrecht. Het is niet belangrijk dat de
stad de term Utrechtse Energie! kent, als wel dat de stad weet dat
energiebesparing loont op verschillende vlakken, dat de gemeente
hierbij kan ondersteunen en vooral welke andere mogelijke
partners en kennisbronnen er zijn in de stad. Dit doen we veelal via
intermediairs, zoals accountants en makelaars. Sociale en visuele
media spelen daarbij een steeds belangrijkere rol. De gemeente is
onderdeel van een netwerk om meer resultaat te bereiken.
In 2012 is er veel bereikt in de stad
Er zijn nieuwe buurtinitiatieven gevormd die bijvoorbeeld
samen zonnepanelen hebben aangeschaft. Door dit samen met
buren te doen, zijn collectieven gevormd die nu verder werken
aan energiebesparing;
Vanuit het initiatievenfonds zijn 2.100 zonnepanelen geplaatst
door 170 huishoudens en 5 Verenigingen van Eigenaren
(VvE’s). Goed voor bijna een miljoen aan investeringen waarin
grotendeels lokaal wordt voorzien, wat leidt tot (tijdelijk) extra
werkgelegenheid;
60% van de hotelkamers en enkele congreslocaties, zoals de
Jaarbeurs, hebben het internationale keurmerk Green Key;
6 scholen wekken op een zonnige dag voor 60 huishoudens
elektriciteit op. Er komen steeds meer scholen met
zonnepanelen bij;
Utrecht loopt voorop in Nederland met een innovatief
wijkproject rond slimme netten. Hierbij wordt een elektrische
deelauto en een wijk voorzien van elektriciteit door twee
zonnecentrales;
Bewoners zijn samengebracht en geïnformeerd over
energiebesparing in 84 bewonersavonden. De hoge opkomst
bij elk van de bijeenkomsten laat zien dat het onderwerp leeft
in de stad;
De grootste Utrechtse kantoren hebben afgesproken
gezamenlijk energie en CO2 te besparen ter grootte van
15.000 gezinnen;
Het warmte- en elektriciteitsverbruik in de stad is goed in
beeld door de samenwerking met Stedin en Eneco.
In 2013 gaan we door met het ondersteunen van bewoners en
bedrijven. Samen laten we zien wat er gebeurt, zodat meer partijen
aanhaken.
Utrechtse Energie! is de energie van de stad
4 wonen
We merken dat energiebesparing leeft
onder de burgers. De bijeenkomsten
zijn structureel goed bezocht.
Woningeigenaren zien de voordelen en
zijn op zoek naar concrete informatie
over opties, kosten en marktpartijen. De
bijeenkomsten en de aanpak komen tot
stand in goede samenwerking met het
(lokale) bedrijfsleven en met de lokale
energieambassadeurs. De corporaties
realiseerden meer dan het afgesproken
aantal labelstappen en samen – met de
bouwketen - onderzoeken we hoe het nog
harder kan met de ontwikkeling richting
‘energie-nota-nul-woningen’.
Bewoners weten het digitale informatiepunt
steeds beter te vinden als een betrouwbare
informatiebron voor energiebesparing.
Veel van hen gaan met die informatie
daadwerkelijk aan de slag. Dat kan variëren
van een eigenaar van een eengezinswoning
die de vloer isoleert, tot VvE’s van meer
dan 200 leden, die samen het hele gebouw
verduurzamen en zonnepanelen plaatsen.
1. Wonen
Er zijn (uitgebreide) warmtescans beschikbaar van 60.000
woningen, 42 scholen en 71 VvE’s;
In 84 bijeenkomsten zijn 23.000 huishoudens bereikt om
hen te informeren over energiebesparing;
Er zijn 1.800 adviezen over energiebesparing opgesteld;
184 woningen zijn aangepakt en nog eens 750 woningen
zijn in voorbereiding of de bewoner neemt binnenkort
een besluit;
De corporaties maakten 3.500 labelstappen;
40.000 woningen hebben in 2012 een energielabel. 18%
heeft label A of B. Dit was 10% in 2008;
Er is een start gemaakt met de samenwerking in de
bouwketen voor de versnelling van de energieambitie voor
corporatiewoningen; de ‘energie-nota-nul-woningen’;
20 aanvragen zijn gedaan voor de duurzaamheidlening,
hiervan zijn er 10 gehonoreerd voor gemiddeld € 7.000,-
De Johan de Meesterstraat werd 11de bij het landelijke
Klimaatstraatfeest, een wedstrijd over energiebesparing;
De monumenten Paushuize, Driftcluster Universiteit
Utrecht en boerderij De Balije zijn duurzaam gerenoveerd.
Feiten & cijfers
5
De Grote Energieverbouwing
was de start voor het nieuwe
Energiepunt Wonen. In één
dag maakten aannemers en
installateurs een woning in
Kanaleneiland energiezuiniger.
www.utrecht.nl/energiepuntwonen
In één dag een energiezuiniger huis, kan dat? Ja, dat kan!
De Grote Energieverbouwing in het voorjaar van 2012 laat
het zien. Asha Gahyer en haar gezin verbouwden hun huis
in Kanaleneiland. Hoe is het nu, een jaar later?
De zonnepanelen lagen al op het dak toen het gezin de woning
kocht. Maar niet genoeg, dus kwamen er drie nieuwe panelen
bij. En er gebeurde meer tijdens de Grote Energieverbouwing.
De vloeren, spouwmuren en het dak zijn geïsoleerd. Ook heeft
de woning een slimme thermostaat, die zorgt dat het huis alleen
verwarmd wordt als het gezin aanwezig is. Asha Gahyer kijkt
tevreden terug op de make-over.
> Bewuster met energie
‘Ons energieverbruik is sinds de verbouwing meer dan gehalveerd.
De maandpremie is flink omlaag gegaan. Ook is het een stuk
behaaglijker in huis’. En de hele familie gaat bewuster om met
energie. Asha: ‘We hebben onze apparaten op een stekkerdoos
aangesloten met een aan-uitknop. ’s Avonds zetten we alle
apparatuur uit. Niets staat meer op stand by. Ook de kinderen
doen mee. We hebben ze geleerd: als we zuiniger doen met
elektriciteit kunnen we vaker leuke dingen doen.’ Helemaal
energiezuinig is het huis nog niet. Volgende week krijgt het huis
dubbel glas en een geïsoleerde voordeur. ‘Pas dan zal het hier
’s winters echt aangenaam zijn.’
> Voorbeeld voor de buurt
Waarom werkte Asha Gahyer mee? ‘Kanaleneiland is mijn wijk. En
mijn wijk wil ik niet laten versloffen. Ik heb veel contact met de
wijkagent. Ook op inspraakavonden ben ik aanwezig. Zo heb ik
kennis gemaakt met medewerkers van de gemeente. In overleg
met de gemeente is het plan van de Grote Energieverbouwing
ontstaan. Als een stunt die mensen wakker schudt.’ En dat heeft
gewerkt. Verschillende buurtbewoners zijn al bij Asha en haar
man langs geweest om te praten over duurzame maatregelen
voor hun huis. ‘De verbouwing maakt veel mensen bewust van
energiezuinig wonen.’
‘Onze energierekening is omlaag gegaan’
‘Als we zuiniger doen metelektriciteit kunnen we vakerleuke dingen doen’
wonen
De Grote Energieverbouwing
6
Zonnig Tuindorp is een bewoners-
initiatief. Bewoners uit de wijk
Tuindorp kopen gezamenlijk
zonnepanelen in en laten ze
installeren. Ze gaan nu verder
met energiebesparing.
www.zonnigtuindorp.nl
Zonnig Tuindorp koopt gemeenschappelijk zonnepanelen in.
Wijkbewoners zijn enthousiast: in een half jaar tijd krijgt het
buurtinitiatief 44 deelnemers bij elkaar. ‘Steeds meer mensen
doen mee. Je ziet echt het zwaan-kleef-aan-effect.’
De eerste panelen liggen nu op de daken. En dat roept veel reac-
ties op. ‘Dat wil ik ook!’, zeggen mensen tegen Peter Smit, een
van de initiatiefnemers. ‘Het is ongelooflijk hoe snel het gaat. Dit
gaat niet over een paar straten – het gaat door heel Tuindorp. En
dat levert meer op dan alleen duurzame energie. Mensen leren
elkaar kennen, het geeft een gevoel van saamhorigheid. Dit project
zorgt voor meer sociale verbanden in de wijk.’
> Oproep via LinkedIn
Hoe ontstond het idee voor Zonnig Tuindorp? Peter Smit: ‘Op
een zonnige dag in 2012 liep ik door de wijk. Ik dacht: “Ik zou
eindelijk eens zonnepanelen moeten nemen. Maar dat is zo’n
gedoe – dit kan ik beter niet in m’n eentje doen.” Peter doet een
oproep via social medianetwerk LinkedIn. Hij krijgt veel reacties.
In het najaar ontstaat de initiatiefgroep Zonnig Tuindorp. Daarna
gaat het snel. ‘We maakten een website met informatie. En we
organiseerden een bijeenkomst in de kerk, in november 2012.
De opkomst was groot. Er was veel bereidheid om mee te doen.’
> ‘De teller loopt nog steeds’
De werkgroep maakte een selectie uit 10 verschillende
leveranciers van zonnepanelen. Vanuit de gemeente is een
subsidie mogelijk van ongeveer 25% - op de aanschaf van de
zonnepanelen én op de installatie. De werkgroep geeft bewoners
onafhankelijk advies. Zonder commercieel belang. En dat spreekt
aan. Half januari is het duidelijk: 44 mensen doen mee. Peter: ‘En
de teller loopt nog steeds. Nu mensen zien dat de zonnepanelen
geplaatst worden, willen ze ook meedoen. Het mooie is dat we
bij belangstelling van meer dan 40 mensen nog eens 5% extra
korting krijgen van de producent. Die 5% kunnen mensen doneren
aan onze buurtspeeltuin De Pan. Een heel mooi initiatief!’
In maart 2013 zijn de eerste huishoudens aan de beurt. ‘We zijn
een voorbeeld voor andere wijkbewoners én voor andere wijken.
We hebben contacten tot in Lunetten.’
‘Dit kan ik beter niet in m’n eentje doen’
Zonnig Tuindorp
‘Dit leidt tot méér danduurzame energie’
wonen
7
Energie-U is een lokaal duurzaam
energiebedrijf voor en door
Utrechtse bewoners en bedrijven.
Energie-U wil in eigen regio duur-
zame energie opwekken.
www.energie-u.nl
‘Ons motto is De energieke stad. Het gaat ons niet alleen
om duurzame energie en energiebesparing: we laten zien
dat samenwerken met burgers, bedrijven en scholen energie
oplevert. Ook al is het crisis, de wereld hoeft niet in te
storten. Je kunt zelf toekomstperspectief creëren.’
Energie-U geeft onafhankelijk advies over zonne-energie en energie-
besparing. Hans Botman is één van de oprichters van het lokale
duurzame energiebedrijf en de actie “zonnestroom voor U”. ‘We doen
dit zonder commercieel belang. De afgelopen tijd bezochten we meer
dan 300 Utrechtse huishoudens. Ruim 100 van hen zijn overgestapt
op zonne-energie. Ook zijn we betrokken bij het opleiden van de
energieambassadeurs. Dit zijn Utrechters die informatie geven over
het energiezuinig maken van je woning. De 17 vrijwilligers bereikten
zo al 1200 bewoners. En daar zijn we blij mee.’
> ‘Laten zien dat het anders kan’
Lombok, zomer 2010. Tijdens een energiecafé in Houtzaagmolen
‘De Ster’ zegt een deelnemer: ‘Je eigen energie opwekken, samen
met buurtgenoten - dat lijkt me wel wat.’ Een paar maanden later is
Energie-U een feit.
De Energieke Stad
‘Met Energie-U creëren we onze eigen toekomst’
Hans Botman is erbij die avond. ‘We hadden verschillende redenen
om een lokaal energiebedrijf op te zetten. De fossiele brandstoffen
olie, aardgas en steenkool raken in hoog tempo op. En ze komen
vaak uit instabiele gebieden. Energiebedrijven en overheden
hebben meer oog voor hun winst op korte termijn dan voor het
milieu. We moeten dringend van onze fossiele verslaving af. Over
dit alles kunnen we klagen. Maar wij wilden echt iets doen. Met
Energie-U laten we zien dat het kan. En zo inspireren we anderen.
Het werkt echt!’
> Winnaar ‘Het samenspel’
Energie-U is actief voor bewoners én bedrijven die interesse hebben
in duurzame energie. Bijvoorbeeld met het project ‘Zonnestroom
voor iedereen’. Energie-U was met dit project zelfs één van de
winnaars van de Rabobankwedstrijd ‘Het samenspel’. Het project
wordt nu een pilot: we helpen Utrechtse scholen en bedrijven
zonnepanelen op hun daken te plaatsen. Daarnaast werkt Energie-U
plannen uit voor de mogelijkheid tot het plaatsen van windmolens
op industrieterrein Lage Weide.
‘We helpen Utrechtse scholen en bedrijvenzonnepanelen op hun daken te plaatsen’
wonen
8
Bewonerscomité ‘Vondelparc
Energiepositief’ zet zich in
voor duurzame energie sinds
2009. De appartementen en
laagbouw woningen van Vondelparc
liggen tussen de Jutfaseweg en de
Vondellaan. www.vondelparc.com
Met deelauto’s en zonnepanelen kiest de Vereniging van
Eigenaren van het wooncomplex Vondelparc voor duurzaamheid.
‘Zo werken we aan een betere wereld. Én het maakt onze
woningen meer waard.’
Verse groente en fruit uit de buurt? De bewoners van het Utrechtse
wooncomplex Vondelparc krijgen elke week groente- en fruitpakketten
bezorgd. Uit De Moestuin, een biologische Utrechtse tuinderij. Ook
staan er twee deelauto’s aan de Jutfaseweg. En de parkeergarages heb-
ben energie zuinige verlichting. Een initiatief van het bewonerscomité
‘Vondelparc Energiepositief’.
> Persoonlijk voordeel
Benno Oosterom is één van de initiatiefnemers. ‘Wij geven om duur-
zaamheid. Zuinig zijn met energie zorgt voor een mooiere wereld, en
natuurlijk mag er ook persoonlijk voordeel in zitten. Want doe je aan
verduurzaming, dan maak je je woning aantrekkelijker. We verhogen
hiermee de waarde van onze appartementen.’
> De VvE investeert in zonnepanelen
‘We zijn begonnen met kleine dingen. Bijvoorbeeld adviezen over
energiebesparing. Maar we wilden meer. Twee jaar geleden hebben
we daarom de stap naar zonnepanelen gezet. Veel eengezins-
woningen hebben al zonne-energie. In de loop van 2013 komen
de zonnepanelen ook op de daken van de appartementen.’ Een
investering van de drie Verenigingen van Eigenaren. En dat is
bijzonder. Benno: ‘Niet elke VvE heeft genoeg reserves om zonne-
panelen te kunnen betalen. Wij hebben gelukkig deze reserves. En
we krijgen subsidie van de gemeente.’ De zonnepanelen leveren
stroom aan de gemeenschappelijke ruimtes. Dus voor de liften, het
trappenhuis en de parkeergarages. De bewoners zien elke dag wat
de zonnepanelen op leveren. ‘We hangen straks beeldschermen in
de hal. Daarop staat hoeveel Kilowatt per uur de zon op dat moment
levert. Zo maken we zonne-energie zichtbaar. En dat maakt het extra
leuk. Voor de bewoners én voor bezoekers, die hierdoor misschien op
een idee worden gebracht.’
> ‘In 100 maanden klimaatneutraal’
Wat voor plannen heeft het comité nog meer? Benno: ‘We blijven
ambitieus. In 2011 zeiden we: Vondelparc is in 100 maanden
klimaatneutraal. En dat zijn we nog niet. Over een tijdje willen we
een adviesbureau inschakelen. Met dat bureau gaan we bekijken
hoe we onze woningen nóg duurzamer kunnen maken.’
‘Duurzaamheid maakt onze huizen meer waard’
Vondelparc Energiepositief
‘We zien elke dag hoeveelenergie de zon oplevert’
wonen
9
Feiten & cijfers
800 bedrijven zijn bezig met energiebesparingsmaatregelen;
500 bedrijven investeren zelf in een energiebesparingsplan,
300 doen dat samen met andere bedrijven;
60% van de hotelkamers beschikt over het internationale Green
Key keurmerk;
Meer dan 50% van de evenementenbezoekers bezoekt in 2013
een evenement dat investeert in verduurzaming;
Circa 60% van de zorgpanden startten een ‘Community of
Practice’ voor energiebesparing;
144 binnenstad retailers inventariseerden hun
energiebesparingpotentieel en 23 investeerden direct al;
38 supermarkten (van de in totaal 77) investeerden in
afdekking en andere energiebesparende maatregelen;
100 MKB-ers in Overvecht werken met een tool vanuit MKB
Nederland, in samenwerking met het Rijk;
90 grote kantoorpanden en middelbare scholen nemen
gezamenlijk actie tot besparing in de omvang van 15.000
huishoudens;
De grote kennisinstellingen in de regio onderzoeken in het
Smart Grid project de haalbaarheid voor slimme netten;
De industrievereniging Lage Weide heeft 17 van zijn 20
grootste werkgevers op Lage Weide geactiveerd voor het
opstellen van een
Masterplan Duurzaam Lage Weide en investeert hierin;
In Rijnsweerd is de ambitie bekrachtigd door eigenaren,
huurders en gemeente om gezamenlijk te investeren in
energiebesparing en in
een collectieve WKO in het gebied.
Veel ondernemers vinden energiebesparing
noodzakelijk vanuit verschillende motieven
en belangen. Energiebesparing is belangrijk
vanuit het economisch motief kosten-
reductie. Later blijkt dan dat het ook extra
voordelen heeft in comfort. Winkeliers
prijzen hun net aangeschafte LED-verlich-
ting vooral ook aan vanwege de vermin-
derde warmteafgifte. Wij ondersteunen de
werkgevers met het nemen van energie-
besparende maatregelen en via handhaving
wordt men bewogen om tenminste het
wettelijk minimum te realiseren.
De maatregelen worden vaak gezamenlijk
met andere ondernemers genomen. Dit
leidt tot kennisoverdracht; bij elkaar
“afkijken”. Samenwerking vindt plaats op
veel plekken: de (georganiseerde) hotels,
congreslocaties en musea, evenementen,
horeca, zorg, kantoren, winkeliers en de
ondernemersverenigingen van Lage Weide,
Rijnsweerd en Overvecht. De drie grootste,
gebiedsgerichte ondernemersverenigingen
van de stad (Industrievereniging Lage
Weide, Stichting Kantorenpark Rijnsweerd
en Ondernemersvereniging Nieuw
Overvecht) investeren in collectieve
gebiedsverduurzaming en mobiliseren
hun achterban mee te doen. Huurders,
eigenaren en overheden vinden elkaar in
gezamenlijke energiebesparing van het
kantorenpark Rijnsweerd. Wij kennen geen
vergelijkbare samenwerking in Nederland.
2. Bedrijvigheid
bedrijvigheid
10
Spaarlampen, tochtwering, waterbesparende toiletten: de Dom,
hét icoon van de stad Utrecht, is officieel energiezuinig. En daar
is Toerisme Utrecht trots op. Directeur Ronald Trum: ‘Laten we
wel wezen: de Dom stamt uit de veertiende eeuw en staat nog fier
overeind. Alleen daarom al is het een voorbeeld van duurzaamheid.
Maar we wilden méér. En dat is gelukt.’ Trum wijst op het nieuwe
lichtornament in de Michaëlskapel, op de eerste verdieping van
de Domtoren. De imposante kroonluchter verspreidt een sfeervol
gedempt licht. ‘En toch is dit LED-verlichting. Heel knap gedaan.
De mensen van Green Key stonden ervan te kijken.’
> Duurzame cateraars
De toren onderzoekt of een overdruksysteem mogelijk is. Zo’n
systeem vermindert het energieverbruik. Ook is het houten hijsluik
in de Michaëlskapel, geïsoleerd: ‘Dat was een bron van tocht.’
Nienke Offringa, coördinator Domtoren: ‘Verder scheiden we het
afval en hebben we Fair Trade koffie en thee. En geeft iemand een
feest in de Michaëlskapel, of verhuren we de vergaderruimte in de
Domtoren? Dan bieden we maaltijden, wijnen en borrelhapjes van
duurzame cateraars.’
> Rentmeester
Jaarlijks beklimmen 60.000 mensen de Dom. En al deze toeristen
zien het Green Key-bordje hangen bij de deur. Nienke Offinga: ‘Dit
is een geweldige promotie voor onze stad. Onze gidsen vertellen
de bezoekers dat de Domtoren duurzaam is. Zelf komen ze ook
met allerlei ideeën voor energiebesparing. De verduurzaming van
de toren werkt aanstekelijk. We merken nu al dat het een posi-
tief effect heeft op de bezoekersaantallen.’ Ronald Trum: ‘Toch
gaat het niet in de eerste plaats om de Green Key. Ik voel me een
rentmeester die deze mooie wereld wil behouden voor toekomstige
generaties.’
‘De verduurzaming van de toren werkt aanstekelijk’
De Duurzame Domtoren
‘Dit is een geweldigepromotie voor onze stad’
Een Green Key voor de Domtoren? Graag! Toch had Ronald
Trum zijn bedenkingen: ‘Zo’n oude, tochtige toren – hoe kun je
die ooit duurzaam maken?’ De directeur van Toerisme Utrecht
zette echter door. Met resultaat. Want sinds december 2012
heeft het internationale symbool van Utrecht een Green Key-
vermelding.
Toerisme Utrecht, dé centrale
toeristische organisatie van de
stad Utrecht. Informeert bezoekers
en werken samen met partners
aan het versterken van het imago
van Utrecht. Toerisme Utrecht is
gevestigd bij de VVV-winkel naast de
Domtoren. www.bezoek-utrecht.nl/
toerisme-utrecht
bedrijvigheid
11
Het Bevrijdingsfestival in Park
Transwijk is één van de veertien
festivals in Nederland waarop Bevrij-
dingsdag wordt gevierd. De Stichting
Bevrijdingsfestival Utrecht is de
organisator en werkt daarin samen
met het Nationaal Comité 4 & 5 mei.
www.bevrijdingsfestivalutrecht.nl
Esther Lubberding, festivaldirecteur: ‘Als een van de eerste festivals
in Utrecht namen wij het initiatief tot verduurzaming. Hiermee
hebben we Utrecht als groene festivalstad op de kaart gezet. Geen
enkele stad in Nederland telt zoveel duurzame festivals.’
Wegwerpbekers van afbreekbaar plastic, toiletten met biologisch
afbreekbare vloeistof: het Bevrijdingsfestival zet in op duurzaamheid.
En dat merkt het publiek. Camiel de Kruijf, festivalproducent: ‘Maar
ook achter de schermen nemen we maatregelen. Want backstage
produceren we het meeste afval. Muzikanten en medewerkers krijgen
een mok om uit te drinken, cateraars mogen niet ongelimiteerd stroom
gebruiken. En alle terreinverlichting is energiezuinig.’
Tien Utrechtse festivals maakten op 2 april 2012 afspraken over
verduurzaming in een convenant met de gemeente Utrecht. De
Stichting Bevrijdingsfestival Utrecht was er één van. Het festival was in
Utrecht mede-initiatiefnemer van duurzaamheid onder festivals. Esther
Lubberding: ‘Wij hebben echt een voortrekkersrol hierin. Dat hebben
we onder meer te danken aan Rabobank Utrecht, onze hoofdsponsor.
Zij vergoeden meerdere jaren alle meerkosten van de verduurzaming.
En daar zijn we heel blij mee.’ Het festival deed in 2011 mee aan
een proefkeuring en de nulmeting voor de Green Key. En in 2012
haalde het festival de Green Key Goud. Esther meldt trots: ‘Als eerste
Bevrijdingsfestival in Nederland!’
> Steun van vrijwilligers en leveranciers
Marije van Kapel, duurzaamheidcoördinator: ‘Bij de eisen voor dit
certificaat moet je een uitgebreid stappenplan doorlopen. Daarbij gaat
het om vermindering van de afvalberg en de CO2-uitstoot. Maar ook
om het gedrag van medewerkers en leveranciers.’ Gelukkig is er veel
steun voor duurzaamheid tijdens het festival. Zo komen de meeste
medewerkers op de fiets. Ook werkt het festival samen met een
duurzame meubelleverancier uit Maarssen. Marije: ‘Daar zijn we erg
trots op. Het stimuleert ons om door te gaan op deze weg.’
> Steeds groener denken
Camiel: ‘Door de nieuwe werkwijze gaan we zelf ook groener denken.
Uiteindelijk moet dit niet meer speciaal zijn, maar gewoon de
standaard.’ Toch kent milieubewust werken ook zijn grenzen, erkent
Camiel: ‘Als we het 100% duurzaam willen doen, dan kunnen we beter
geen festival produceren. En dat is niet de bedoeling natuurlijk!’
‘We hebben Utrecht als groene festivalstadop de kaart gezet’
Eerste duurzame Bevrijdingsfestival
‘Utrecht telt de meeste duurzamefestivals in Nederland’
bedrijvigheid
12
‘Kijk naar De Fabrique. Een geweldig voorbeeld van een herbestemming
van een oud pand. Eerst zat hier een mengvoederfabriek. Nu is het al
jaren een populaire evenementenlocatie.’ Herman Schiltkamp is directeur
van Warmtebouw Utrecht B.V., technisch adviesbureau-installatiebedrijf
op Lage Weide. Zijn bedrijf voert uitgebreide energiescans uit. Zo’n
energiescan geeft bedrijven inzicht in hun energieverbruik. Bedrijven
die een scan laten uitvoeren, krijgen de helft van de kosten voor de
scan vergoed door de gemeente.
> Energiescan
Hoe werkt de energiescan? Herman: ‘Onze energiecoach checkt het
bedrijf op allerlei punten. Wat zijn de mogelijkheden voor energie
terugwinning? Zijn er mogelijkheden voor hergebruik van restwarmte?
Hoe is de bouwkundige staat van het pand? Na gedegen onderzoek
krijgt de onderneming praktische adviezen om het bedrijf energie-
zuiniger te maken.’ En dat is gunstig voor het bedrijf: de kosten gaan
omlaag, het comfort omhoog. Maar het is ook gunstig voor Lage Weide
in z’n geheel. ‘We willen duurzaamheid in de etalage zetten.’
> Gezamenlijk oppakken
Een integrale visie, daar gaat het om, vindt Herman Schiltkamp. ‘Een
bedrijf kan in z’n eentje kiezen voor zonnepanelen. Maar liever onder-
zoeken we de mogelijkheden voor gezamenlijke toepassingen en
inkoop. Wie weet heeft een bedrijf wel een overschot aan energie.
Dat biedt dan weer kansen voor energie-uitwisseling. Dit pakken we
op in onze energiescans. De input van alle energiescans gebruiken
we, samen met al lopende initiatieven, om te komen tot het Masterplan
Duurzaam Lage Weide. Hierin doen we een voorstel voor een
totaalaanpak.’
> Enorm potentieel
‘We doen onszelf tekort als we Lage Weide niet naar een hoger duur-
zaam niveau tillen. Dit terrein bestaat al jaren. Helaas zijn sommige
gebouwen gedateerd. Of ze staan leeg. Terwijl Lage Weide toch een
enorm potentieel heeft: we hebben een van de grootste binnenhavens
van Nederland en zijn gunstig gelegen tussen Utrecht en Amsterdam.
Met Duurzaam Lage Weide kiezen we voor revitaliseren, verduurzamen
en vergroenen. En dus voor economische kansen!’
‘Lage Weide zet duurzaamheid in de etalage’
Duurzaam industrieterrein Lage Weide
‘De energiescan leidt totpraktische adviezen vooreen duurzamer bedrijf ‘
Herman Schiltkamp: ‘Een groen en vitaal Lage Weide is van
grote waarde voor de stad. Het maakt ons aantrekkelijk als
vestigingsplaats voor bedrijven. En dat heeft weer een magneet-
werking op mogelijke klanten en werknemers. Ook zorgt het
voor werkgelegenheid. Zo werken we aan economische kansen’
Duurzaam Lage Weide is een
initiatief van Industrievereniging
Lage Weide en de gemeente
Utrecht om het bedrijventerrein
te verduurzamen.
www.duurzaamlageweide.nl
bedrijvigheid
13
Ook de tafels in het café zijn van oud hout. Jos de Winter: ‘We
waren acht jaar geleden toe aan een verbouwing. Het één viel met
het ander samen. Sloophout was nog niet zo in de mode toen wij
hiervoor kozen, het was echt iets bijzonders. Daarnaast was dit ook
voordeliger dan de aanschaf van nieuwe meubels en een nieuwe bar.’
> LED-verlichting
Voor Jos is duurzaamheid belangrijk, maar het is geen ‘heilig
moeten’. ‘We wilden af van onze hoge waterrekening. In het
herentoilet hing zo’n bak waardoor voortdurend water stroomde.
Zonde. Nu hebben we watervrije urinoirs. Ook de spoelbakken
van de damestoiletten gebruiken minder water. En de vaatwassers
hebben een automatisch doseersysteem. Het scheelt allemaal geld
en het is beter voor het milieu.’ Alle lampen in het café hebben
LED-verlichting. ‘Ik ben er nog niet 100% tevreden over, maar de
huidige spaarlampen zijn al een stuk sfeervoller dan een paar jaar
geleden.’ Sinds Dikke Dries duurzaam werkt, bespaart hij € 1000,-
op jaarbasis. De nieuwe manier van werken leidt tot 5 ton minder
CO2-uitstoot per jaar.
> Duurzaamheidslabel kleine horeca
Jos wil ook andere horecaondernemers stimuleren milieubewuster
te werken. Daarom nam hij het initiatief voor een energiescan, een
checklist voor de kleine horeca. Voldoet een cafébaas aan de eisen
van de scan, dan krijgt hij een duurzaamheidlabel, ontwikkeld door
Horeca Nederland. Jos verwacht dat het label in de tweede helft van
2013 voor het eerst kan worden ingezet. ‘De energiescan gaat over
gebruik van water, gas en elektriciteit. Maar ook over het scheiden
van afval en het gebruik van Fair Trade producten.’
> Fair Trade koffie
Zelf is Jos de Winter sinds kort ook op eerlijke producten
overgestapt. ‘Vroeger vond ik Fair Tradekoffie niet te drinken. Nu
is het van goede kwaliteit. Klanten vinden het lekkerder. En daar
draait het om. Duurzaam werken moet makkelijk en leuk zijn. Niet
te ingewikkeld, anders houd je het niet vol.’
‘Ik bespaar 1000 euro per jaar.’
Duurzame horeca
‘Duurzaam werken ishelemaal niet ingewikkeld’
Dat duurzaam werken makkelijk en leuk is, laat Jos de Winter
zien in zijn Utrechtse kroeg Dikke Dries: ‘Voor onze bar is de
afgelopen 100 jaar geen boom gekapt. De toog plus de achter-
wand zijn gemaakt van eikenhout uit oude treinen. Speciaal
voor ons op maat gemaakt.’
Nieuwe Dikke Dries is een café
op het Oudkerkhof. Het café is er
gevestigd sinds 1975.
www.dikkedries.nl
bedrijvigheid
Restaurant deKleineBaron is
gevestigd in Zuilen, vlak bij het
Julianapark. Het restaurant is
geopend voor lunch, borrel en
diner. Eigenaars zijn Elise Baron en
Niels Klein. www.dekleinebaron.nl
‘De kok komt altijd om 22.00 uur de zaak inlopen. Hij vraagt of
er nog gasten bitterballen willen, anders schakelt hij de appara-
tuur uit.’ Restaurant deKleineBaron uit Zuilen kreeg eind 2012
een duurzaam heidonderscheiding uitgereikt: de Green Key.
‘We zijn supertrots!’
DeKleineBaron werkt met biologische groenten – deels uit de
Springer tuin, een Utrechtse moestuin. Het tuinmeubilair is gemaakt
van steiger hout. En het restaurant gebruikt LED-verlichting. Ook
vroeg Niels Klein zijn kassaleverancier om uit te zoeken of een sys-
teem op iPads mogelijk is. ‘De schermen van onze kassa’s verbrui-
ken 450 Watt. Een iPad-scherm slechts 18. Dat scheelt nogal.’
> In de uitzending bij RTL4
Niels Klein: ‘Om een Green Key-certificaat te halen moet je aan
een lijst van criteria voldoen. Wij waren al bezig met Fair Trade
producten omdat we eerlijke handel belangrijk vinden. Maar we
wilden meer. Bijvoorbeeld groene energie. We wilden ook graag
een internationaal erkend keurmerk voor wat we doen. Uiteindelijk
kwam Ruben van Brenk van Utrechtse Energie! van de gemeente
bij ons langs. Hij heeft ons geholpen om snel een keuring te
krijgen. En we behaalden brons!’ Enthousiast vertelt Niels: ‘De
Duurzame restaurants
‘Onze formule blijkt aan te slaan’ burgemeester kwam langs om ons te feliciteren, dat was geweldig.
Ook RTVUtrecht stond bij ons op de stoep. Wij zijn het eerste en
tot nu toe enige Utrechtse restaurant met een Green Key-certificaat.
En daar zijn we supertrots op!’
> Duurzame leveranciers
‘We gaan steeds vaker in zee met leveranciers die ook duurzaam
werken. Eén van hen heeft bijvoorbeeld een vrachtwagen die rijdt
op biogas. Zo stimuleren wij anderen om bewuster om te gaan
met energie. Wat ook enorm bijdraagt aan ons groene keurmerk is
ons topteam. Al onze medewerkers hebben meegedacht over een
duurzame benadering.’
> Op gevoel
Het restaurant had een slechte start: kort na de opening brak de
economische crisis uit. Maar sinds anderhalf jaar loopt het goed
met de zaak. ‘We zijn deKleineBaron begonnen omdat we een
trendy restaurantje misten in onze wijk. Puur op gevoel deden we
wat ons aansprak. Onze formule blijkt nu aan te slaan: we zijn echt
een meerwaarde voor de wijk.’
‘De burgemeester kwam langs om ons te feliciteren’
14 bedrijvigheid
Feiten & cijfers
Het terugdringen van de CO2, het ver-
beteren van de luchtkwaliteit en de stad
aantrekkelijk en bereikbaar maken zijn de
doelstellingen voor de realisatie van een
duurzaam mobiliteitssysteem. Vanuit de
kwaliteit van de stad kijken we naar wat
de passende mobiliteit is voor onze stad.
Voor personenvervoer is dat openbaar
vervoer, fiets en schoner vervoer, met
als resultaat meer verblijfskwaliteit in de
openbare ruimte.
De speerpunten voor goederenvervoer lig-
gen op de bundeling van vervoersstromen
in het centrum van de stad, multimodaal
vervoer op Lage weide en beperken van
de overlast van de bouwlogistiek in het
stationsgebied. Afgelopen tijd zien we dat
bij ondernemers schoon vervoer hoger op
de agenda staat. Op Lage Weide werken
diverse bedrijven samen om het vervoer
over water uit te kunnen breiden. Ook
wordt er gekeken of er nog meer trans-
port gezamenlijk kan worden geregeld.
In de binnenstad ligt de aandacht op de
bundeling van vervoersstromen en de in-
zet van schonere auto’s. Animo om hierin
samen te werken is zichtbaar aanwezig.
Voor de horeca wordt al gebundeld met
elektrisch vervoer gereden.
Het aanleveren van goederen en producten aan de horeca
in de binnenstad gebeurt “schoon”;
Partijen rond Lage Weide werken samen aan duurzaam
transport in “Port Of Utrecht”;
Het fietsgebruik bij nieuwe en verhuisde inwoners wordt
gestimuleerd bij 6.650 huishoudens;
Het fietsgebruik bij ouders van basisschoolleerlingen wordt
gestimuleerd bij 2.030 huishoudens;
De twee meest gebruikte oplaadpunten in Nederland staan
in Utrecht; de Mariaplaats en de Maliebaan;
In totaal staan er 56 oplaadpunten voor elektrische auto’s
in de stad;
Naast de elektrische bierboot vaart er nu ook een
elektrische boot om afval op te halen;
Schone schepen krijgen korting op het liggeld in de haven;
15 Utrechtse afhaalrestaurants werken met elektrische
scooters waardoor de stad niet alleen schoner, maar ook
stiller wordt;
Er zijn stimuleringsmaatregelen voor semi-openbare
oplaadpalen en elektrische scooters voor zakelijk verkeer;
Er is een Green Deal duurzame mobiliteit ondertekend voor
het bevorderen van mobiliteitsmanagement bij bedrijven;
Het college van B&W rijdt inmiddels grotendeels
‘elektrisch’.
3. Mobiliteit
15mobiliteit
16 mobiliteit
Domino’s Pizza heeft sinds januari 27 elektrische scooters in de
lease. Alle Utrechtse vestigingen bezorgen pizza’s met elektrische
scooters. Daar komen later dit jaar ook nog een paar elektrische
fietsen bij. Hassan al Morabit is franchisenemer van 3 Domino’s
Pizza vestigingen in Utrecht. ‘Hiermee bezorgt Domino’s als eerste
volledig groen haar pizza’s. Utrecht heeft de primeur. Ik vind het
geweldig! Hiermee hebben we een voorbeeldfunctie voor Nederland.’
> Terugdringen CO2-uitstoot
Elektrisch vervoer zorgt voor het terugdringen van CO2-uitstoot.
Hassan al Morabit: ‘Onze scooters hebben geen hinderlijke uitlaat-
gassen. We zorgen hiermee voor een schonere stad. Een ander
groot voordeel is dat de scooters muisstil zijn. Dit leidt tot veel
reacties van klanten thuis: “We hoorden jullie niet aankomen,”
zeggen ze dan. Als we vertellen dat we voor duurzaamheid hebben
gekozen, zijn klanten zeer positief.’
> Even wennen
De pizzakoeriers moesten even wennen aan de nieuwe scooters.
‘Ze zijn wat logger dan benzinescooters. Maar dit verandert het
rijgedrag van de jongens: ze rijden voorzichtiger. Omdat je geen
geluid maakt, moet je anders omgaan met het verkeer om je heen.
En dat is alleen maar goed. Er is in al die maanden nog niet één
ongeval met een scooter geweest.’
> Stille parade
De scooters van Domino’s Pizza passen in het beleid van de gemeente
voor een schoon en bereikbaar Utrecht. Hassan al Morabit maakt via
een omweg gebruik van een stimuleringsmaatregel van de gemeente.
Met de stimuleringsmaatregel voor veelgebruikers van e-scooters kan
de leasemaatschappij de scooters tegen het standaard leasetarief
aanbieden. Dit maakte voor Domino’s de stap naar elektrisch vervoer
mogelijk. Tijdens een ‘stille parade’ gaf wethouder Frits Lintmeijer
onlangs het officiële startschot van het milieuvriendelijke bezorgen.
Hassan: ‘Met 40 stille scooters reden we van de Rijnlaan naar de
binnenstad. We hadden veel bekijks. Ik hoop dat ons besluit ook
anderen, bijvoorbeeld jongeren stimuleert om groener te rijden.’
‘De primeur in Nederland:we bezorgen in Utrecht volledig groen’
Stille en schone scooters
‘Onze elektrische scooters zorgenvoor een schonere en stillere stad’
‘Klanten zijn heel positief. Een gewone brommer of scooter
maakt best veel geluid, zeker als je ’s avonds laat in een stille
buurt pizza’s bezorgt. Nu hoor je bijna niets.’
Domino’s Pizza is een
Amerikaanse pizzaketen
met 129 vestigingen in
Nederland. Utrecht heeft
drie vestigingen.
www.dominos.nl/Utrecht
17
MVO-beleid Oracle
‘Samen met andere bedrijveneen mobiliteitsplan opzetten’
Oracle verhuisde twee jaar geleden naar een bestaand gebouw.
Dat is al maatschappelijk verantwoord: ‘We kozen niet voor
nieuwbouw, maar huurden een modern, duurzaam pand.’ Een
pand helemaal ingericht voor Het Nieuwe Werken. ‘No Limits’,
noemen we dat bij Oracle.
In het pand is het heerlijk werken, vertelt manager Han Wammes.
‘We hebben een installatie voor luchtcirculatie, die continu verse
lucht naar binnen zuigt. We verwarmen en koelen pand met
warmte-koudeopslag. De rest van de energie kopen we duurzaam
in. Ons pand heeft grote glazen gevels van isolerend glas. Dit
glas houdt de warmte vast en sluit kou buiten. En je hoort niets
van de A2, terwijl de auto’s langs ons pand razen. Ook zamelen
we ons afval apart in. De afvalverwerker, Scherpenzeel, haalt het
afval op en recyclet het. Zo worden de voedselresten gebruikt voor
energieopwekking via biomassa.’
> ‘Duurzaamheid motiveert’
Maar Oracle kijkt verder dan de eigen werkplek. Het bedrijf
maakt samen met andere ‘bewoners’ van het bedrijventerrein De
Wetering een mobiliteitsplan. ‘We willen een ecotransferium op
het terrein en hebben plannen voor deelauto’s, leenfietsen en een
carpoolsysteem.’ Han Wammes merkt dat het motiveert om met
duurzaamheid bezig te zijn. ‘Het leeft steeds meer op de werkvloer.
Mensen komen met allerlei ideeën – ook voor thuis. Zo kwam een
collega me laatst vertellen dat hij zijn Volvo 240 uit 1993 heeft
omgebouwd tot elektrische auto.’
> Papierloos werken
30% CO2-reductie in 2020. Dat sprak Oracle af met de overheid
toen zij in 2010 een meerjarenafspraak energie-efficiency onder-
tekende. Han Wammes: ‘Duurzaamheid is niet nieuw voor ons.
Al tien jaar geleden koos Oracle voor zoveel mogelijk papierloos
werken.’ Dankzij deze digitale bedrijfsvoering kost het niet veel
moeite om Het Nieuwe Werken in te voeren. In het nieuwe pand
zijn 650 flexibele werkplekken voor circa 1050 medewerkers.
‘Als een medewerker ’s ochtends wakker wordt, besluit hij wat
de beste plek is om te werken. Thuis, bij een klant, onderweg of
op kantoor? Zo werkt iedereen op de meest geschikte plek voor
het werk waar hij op dat moment mee bezig is.’
‘Een collega heeft zijn Volvo 240 uit 1993omgebouwd tot elektrische auto’
ICT-bedrijf Oracle is een
Amerikaans bedrijf met wereldwijd
ruim 100.000 werknemers. De
Nederlandse vestiging zit in Utrecht
op bedrijventerrein De Wetering.
www.oracle.nl
mobiliteit
18
Feiten & cijfers
De stadsverwarming vermindert in Utrecht jaarlijks de
uitstoot van CO2 met circa 110.000 ton ten opzichte van
gasketels;
Voor de windenergie op Lage Weide is de
vergunningverlening gaande en zijn onderzoeken
uitgevoerd; een Milieu Effect Rapportage (MER) en een
Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA);
Er zijn twee vergunningstrajecten voor een
biomassacentrale op Lage Weide;
Zonne-energie wordt steeds belangrijker in de stad. In
totaal schatten wij nu dat er ruim 20.000 panelen (ruim 4
MWp) zijn, waarvan 750 m2 (ruim 400 panelen) op daken
van scholen;
In Lombok is een slim net aangelegd waarbij twee
zonnecentrales gekoppeld zijn met een elektrische
deelauto in de wijk;
Via de inzet van accountants zijn 1.500 MKB bedrijven
geïnformeerd over de fiscale mogelijkheden van
investeringen in duurzame energie en energiebesparing;
De www.zonnepanelencalculator.nl is gelanceerd, waarmee
het MKB inzicht kan krijgen in fiscale voordelen en
haalbaarheid;
In Reyerscop krijgt de haalbaarheidstudie bij boeren een
vervolg met een onderzoek naar opwekking door wind en
mestvergisting;
Het Energiepunt Bodem, informatieloket voor
bodemenergie, is gestart.
4. Energieopwekking
Utrechtse energie is ook de duurzame
energie van de stad Het is merkbaar in
de stad dat zonne-energie erg in trek is.
De prijs is laag en voor particulieren is het
financieel rendement vaak hoger dan de
rente van de bank. Voor kleine MKB-ers
zijn zonnepanelen, afhankelijk van het
energieverbruik en de fiscale situatie, ook
interessant. Zelfs grotere bedrijven, die
vaak minder voor hun elektriciteitsprijs
betalen, kiezen ervoor. Zo heeft FGH bank
150 panelen liggen. Als gemeente informe-
ren wij ondernemers over fiscale voordelen
middels een scan (zonnepanelencalculator)
en via accountants. We ondersteunen
lokale initiatieven ook in de lobby bij de
Tweede Kamer. We hebben een bijdrage
geleverd aan een MKBA rapport over lokale
opwekking dat is aangeboden aan de
Tweede Kamer.
Kleine ondernemers, zoals boeren, bekijken
hoe zij hun bedrijf kunnen versterken
door duurzaam te gaan opwekken. In
Reyerscop wordt onderzocht wat men daar
kan met vergisting en windenergie op het
bedrijf. Dit versterkt de bedrijfsvoering en
draagt bij aan verduurzaming van de stad.
Grotere projecten, zoals windenergie en
biomassa, zijn in voorbereiding door het
vergunningsproces zorgvuldig te doorlopen.
energieopwekking
19
‘Als ik de elektrische auto wil opladen, kijk ik eerst naar de
weersvoorspellingen. Schijnt morgen de zon? Dan laad ik de
auto niet ’s nachts op, maar de volgende dag. Energiebesparing
komt zo heel dichtbij: je hebt er zelf invloed op.’
Robin Berg is één van de initiatiefnemers van LomboXnet. Waar komt
zijn passie voor duurzame energie vandaan? ‘Zonne-energie is de
energie van de toekomst. Fossiele brandstoffen worden steeds duur-
der en vervuilen de wereld. De zon daarentegen is een onuitputtelijke
energiebron. Dat vind ik mooi. Daarnaast vind ik het interessant om te
zien hoe je nieuwe technologieën in het klein toe kunt passen.’
> Lokale provider
Lombok heeft een eigen internetprovider. En ook nog energie-
neutraal. De stroom wordt opgewekt met een eigen lokale zonne-
centrale. Robin Berg: ‘Ik heb een IT-bedrijf aan huis. In 2003 deed
ik een proef met een draadloos netwerk. Dat werkte. Vervolgens
hebben we ons eigen netwerk langzaam uitgerold over de wijk.
Inmiddels hebben we een glasvezelnetwerk. Ongeveer 35 straten
doen mee: zij hebben een internet- en telefoonverbinding via
onze eigen lokale provider. Geweldig dat je dit op lokaal niveau
voor elkaar kunt krijgen!’
> Elektrische deelauto
De stroom voor LomboXnet werd in de eerste jaren opgewekt via
zonnepanelen op het dak van Robins woning en kantoor. Totdat de
panelen niet meer genoeg energie leverden. LomboXnet ging in ge-
sprek met twee schoolgebouwen in de buurt: de Parkschool en het
Christelijk Gymnasium. Sinds 2008 liggen er zonnepanelen op de
daken van beide scholen. Ze leveren energie via een ‘smart-grid’.
Dit is een slimme afstemming tussen opgewekte zonnestroom en
de gebruikers: de school en de internetcentrale van LomboXnet.
Ook leveren de panelen energie voor de elektrische deelauto van
LomboXnet. De laadpaal voor deze auto is de eerste in Nederland
die in de openbare ruimte met zonne-energie wordt opgeladen.
Uiteindelijk wil LomboXnet zoveel mogelijk energie met zonne-
centrales binnen Lombok produceren en gebruiken.
‘Ik kijk eerst naar de weersvoorspellingenvoordat ik de elektrische auto oplaad’
Zonne-energie uit de wijk
‘35 straten hebben interneten telefoon via onze eigenlokale provider’
LomboXnet is een bewoners-
initiatief dat supersnel internet
goedkoop toegankelijk maakt voor
bewoners van Lombok. LomboX-
net biedt een glasvezelnetwerk op
zonne-energie én levert zonne-
energie voor bewoners van de wijk.
www.lombox.nl
energieopwekking
20 energieopwekking
Het Utrecht Sustainability Institute
(USI) is een netwerkorganisatie
op het gebied van duurzaamheid.
Het USI bundelt kennis over duur-
zaamheid en verbindt partijen met
elkaar samen met overheden, maat-
schappelijke organisaties en het
bedrijfsleven. www.usi-urban.nl
Een nieuw informatieloket voor warmte- en koudeopslag (WKO)
opzetten en een WKO-installatie op de Uithof monitoren: met dit
soort duur zame hightech is het Utrecht Sustainability Institute
(USI) bezig. Maar het instituut doet meer. Een gesprek met
Carolien van Hemel, clustermanager Energy bij USI.
‘Ons instituut doet aan kennisontwikkeling en brengt die kennis
naar plekken waar het gebruikt wordt: we verbinden de experti-
se van kennis instellingen met de praktijk. En met de markt. De
aanleiding voor bedrijven om contact met ons te zoeken is vaak
een probleem met duurzame energie opwekking. Wij zoeken dan
in ons netwerk naar partijen voor het vinden van een oplossing.
De hightech kennis wordt dan toepasbaar voor iedereen.‘
> Nieuw loket
Carolien van Hemel noemt twee Utrechtse projecten waarbij USI
op dit moment betrokken is. ’Wij helpen de gemeente en de
provincie Utrecht om een nieuw loket op te zetten: Energiepunt
Bodem. Dit is een loket, een vraagbaak, dat bedrijven kunnen
raadplegen als zij over willen gaan naar de energiebron warmte-
en koudeopslag. Het loket verstrekt informatie en advies over dit
systeem waarbij warmte en kou in de bodem wordt gebruikt om
een pand te verwarmen in de winter of te koelen in de zomer.
De gemeente zet dit loket op, dankzij een Green Deal die zij
heeft afgesloten met de Rijksoverheid. Zo’n Green Deal biedt
financiële ondersteuning bij het realiseren van duurzame projecten
en ideeën.’
> Monitoropstelling op de Uithof
Op De Uithof, niet ver van het kantoor van USI, staat een bij-
zondere WKO-installatie. Hier wordt de warmte en koude opslag
gemeten met behulp van glasvezel. Carolien van Hemel: ‘Dank-
zij glasvezel kunnen we permanent gegevens aflezen van deze
installatie. Zo weten we of de hoeveelheid warmte en kou in de
bodem in balans zijn. Dit is belangrijk voor het succesvol kun-
nen toepassen van deze energiebron. Dit is zo’n prachtig project
dat we de leverancier van het systeem, Deltares, binnenkort ook
in contact gaan brengen met buitenlandse partijen. Dat is ook
onze rol: organisaties met elkaar verbinden, zodat dit leidt tot
concrete resultaten. Zo maken we in Utrecht duurzame ambities
praktisch en concreet.’
‘Hoe pas ik warmte- en koudeopslag toevoor mijn pand?’
UU - Utrecht Sustainability Institute
‘Hightech kennis vooriedereen toepasbaar maken’
21
Marcel van de Wetering, Ontwikkelaar Energieprojecten Eneco voor
regio Utrecht: ‘Samen met de woningcorporaties Mitros, Portaal
en Bo-ex zoeken we bij nieuwbouw en renovatie naar duurzame
oplos singen. Een aansluiting op het warmtenet levert een flink
milieu voordeel op. Jaarlijkse kosten van een aansluiting zijn net zo
hoog als aansluiting op gas. Maar het is beter voor het milieu.’ Ook
bedrijven zijn aangesloten op het warmtenet. Van de Wetering: ‘Op
het bedrijven terrein Rijnsweerd in Utrecht-Oost zijn vrijwel alle
bedrijfspanden aangesloten. Ook op Kanaleneiland zitten veel
kantoren en bedrijven op ons warmtenet, zoals IKEA.’
> Warmtenet
Wat is eigenlijk een warmtenet? Marcel van de Wetering: ‘Het warmte-
net werd vroeger ook wel stadsverwarming genoemd. We transpor-
teren de opgevangen restwarmte van elektriciteitscentrales op Lage
Weide. En daarmee verwarmen we huizen en kantoren. Zet je dit af
Energiebedrijf Eneco beheert het
90 jaar oude warmtenet in de
stad. Eneco heeft drie vestigingen in
Nederland, waaronder in Utrecht.
tegen het gebruik van een gasketel, dan betekent dat een vermindering
in CO2-uitstoot van 45%.’ In Utrecht besparen we jaarlijks zo’n 110.000
ton CO2 met het warmtent ten opzichte van gewone gasketels.
> Biomassacentrale
Maar het warmtenet kan nog groener. ‘We hebben een vergunning
aangevraagd voor een biomassacentrale op Lage Weide. Daarin
willen we resthout verbranden. Als alles goed gaat, staat de centrale
er in 2016. Ook zijn we betrokken in het stationsgebied. Belang-
rijkste vraag is daar: hoe houd je de levering van duurzame warmte
betrouwbaar?’ Eneco merkt dat er steeds meer vraag is naar WKO
(warmte- en koudeopslag). Zo is het nieuwe hoofdkantoor van Danone
op de Uithof aangesloten op een installatie voor WKO van Eneco.
> Hogere marktwaarde
Marcel van de Wetering: ‘We merken dat maatschappelijk verantwoord
ondernemen belangrijk is voor veel bedrijven. Het is gerelateerd aan
de eindige voorraad fossiele energie. Bovendien daalt de prijs van
duurzame technieken. Ook beleggers zijn daarvan doordrongen:
duurzame panden hebben een steeds hogere marktwaarde. Duurzame
investeringen betalen zich terug.’
‘Aansluiting op het Utrechtse warmtenetvermindert de CO
2-uitstoot met 45%’
Duurzame energieleverancier
‘Verwarmen met restwarmte vanUtrechtse centrales’
Leidsche Rijn is een energiezuinig stadsdeel. Er lopen geen
gasleidingen: alle energie komt via het warmtenet, geleverd
door Eneco. ‘Jaarlijks sluiten we honderden woningen aan op het
warmtenet. Een enorme investering in duurzaamheid.’
energieopwekking
22
Feiten & cijfers
5. Eigen organisatie
Hoe goed doet de gemeentelijke organi-
satie het zelf? Het deelprogramma Eigen
organisatie is in 2012 op stoom gekomen.
Op allerlei vlakken treffen we maatregelen
om onze CO2-uitstoot terug te dringen, van
de aanschaf van elektrische scooters tot en
met de aanpak van de openbare verlichting.
In het recente verleden – voor 2012 - zijn in
meerdere gebouwen (o.a. zwembaden en
sporthallen) al energiebesparende maat-
regelen getroffen. Komende jaren wordt een
extra inspanning gedaan – gekoppeld aan
het meerjaren onderhoudsprogramma – om
de gemeentelijke gebouwen te voorzien van
besparingsmaatregelen. Met de school-
besturen treden we in overleg om een
volgende stap te zetten voor de scholen
die nog niet zijn aangepakt.
Met het energiezuinig maken van de
openbare verlichting is Utrecht een ‘lichtend
voorbeeld’ in Nederland en Europa.
17 bestaande scholen zijn energiezuinig gemaakt, in 12
gebouwen zijn de noodzakelijke binnenmilieumaatregelen
genomen; de besparing is ongeveer 72.500 m3 gas per
jaar wat overeenkomt met 45 huishoudens. In 2013
worden 20 bestaande schoolgebouwen energiezuinig en
fris gemaakt;
9 gemeentelijke (sport)gebouwen kregen energiezuinige
verlichting (totale besparing per gebruiksuur 20kW) en
door slimmere verwarmingsystemen in 2 sporthallen en
2 zwembaden besparen we jaarlijks 1.429 GJ/ jaar;
6 scholen kregen zonnepanelen: Parkschool Utrecht,
Christelijk Gymnasium Utrecht, De Boomgaard, OBS
Voordorp, Maaspleinschool, SBO De Binnentuin
(Vleuterweide);
Zwembad Den Hommel kreeg een ‘heatsaver’ om
verdamping van badwater te voorkomen;
Voor 14 gemeentelijke gebouwen is een Energie Prestatie
Advies (EPA) afgerond, in 29 gemeentelijke gebouwen
onderzoeken we de mogelijke energiemaatregelen;
In de aanbesteding voor 4 nieuwe vuilniswagens zijn extra
eisen gesteld en vanaf de herfst 2013 rijden deze op
aardgas (schoner en stiller);
De gemeentelijke organisatie beschikt inmiddels over
30 elektrische auto’s en 22 elektrische scooters;
514 armaturen in de openbare verlichting zijn vervangen
door energiezuinige exemplaren: besparing ruim 52.000
kWh per jaar.
eigen organisatie
23
> Duurzame nieuwbouw
Bij nieuwbouw staat verduurzaming voorop. ‘Zwembaden slurpen
energie. Toch hebben we bij zwembad De Krommerijn beter
gescoord dan de wettelijke energieprestatienormen. Het is een
bijzonder object: in de winter heeft het gebouw een tentdak van zeil,
met dubbel isolatiemateriaal. ’s Zomers kan dit dak eraf en gaan de
schuifpuien open. Het is dan een openluchtbad. Het gehele zwem-
bad is energiezuinig verlicht, er is zelfs LED-verlichting onder water.’
Daarnaast zijn veel nieuwbouwaccommodaties duurzaam herbouwd.
Sporthal Zuilen en Nieuw Welgelegen worden met warmte- en koude-
opslag gekoeld en verwarmd. Bij de nieuwbouw van het Stadskantoor
en het Muziekpaleis is duurzaam bouwen ook vanzelfsprekend.
> Ook eigen kantoren doen mee
De gemeente heeft ruim 700 gebouwen in beheer. Hoe zit het met
verduurzaming van bestaande bouw? Bas Stam: ‘We willen zoveel
mogelijk van ons bezit voorzien van een hoog energielabel. Dit
doen we al jaren. Bij scholen treffen we energiebesparende maat-
regelen. Zoals zonnepanelen en verbeteren we het binnenklimaat.
Ook onze eigen kantoren doen mee. Zo heeft ons kantoor aan de
Ravellaan energiezuinige verlichtingsarmaturen, speciaal gemaakt
door medewerkers van een SW-bedrijf.’ Zo dragen we ook bij aan
werkgelegenheid voor mensen voor wie de arbeidsmarkt moeilijk
toegankelijk is.
> Maatwerk bij monumenten
Veel van het gemeentelijk eigendom is bijzonder of is een
monument. Verduurzaming is dan niet altijd even makkelijk.
Bijvoorbeeld bij het Stadhuis. Bas: ‘In een monumentaal pand
kun je geen doorsnee tochtstrips plakken. Een timmerman heeft
daarom maatwerk tochtvoorzieningen aangebracht.’ Soms heeft de
Utrechtse Vastgoed Organisatie te maken met huurders die zich de
hogere kosten van verduurzaming niet kunnen veroorloven. ‘Waar
mogelijk lossen we dit op door de huurverhoging van het pand iets
lager te maken dan de uiteindelijke winst op de energierekening.
Zo maken we energiebesparende maatregelen toch mogelijk.’
Verduurzaming gemeentepanden
Een isolerend schuifdak enLED-verlichting onder waterin zwembad De Krommerijn
Bas Stam, hoofd van de Utrechtse Vastgoed Organisatie: ‘Het
Utrechts Archief heeft energielabel A sinds 2012. Een geweldige
prestatie, want het gebouw had een G-label, de laagste klasse.
De gevel en het dak zijn geïsoleerd, het gebouw heeft energie-
zuinige verlichting en HR++ glas. Het warmteverbruik van het
gebouw is gehalveerd.’
De Utrechtse Vastgoed
Organisatie voert de regie over
het vastgoed van de gemeente
Utrecht: ruim één miljoen m2
gebouwen in totaal. De UVO bestaat
sinds april 2012. Huurders en
gebruikers kunnen met vragen
terecht bij het Vastgoedloket.
eigen organisatie
Basisschool De Beiaard in
Tuindorp-Oost is een katholieke,
kleinschalige school. De school heeft
ongeveer 250 leerlingen.
www.debeiaard-utrecht.nl
Van een benauwde atmosfeer tot een frisse, goed geventileerde
school. Wat heeft de basisschool De Beiaard in Tuindorp-Oost
gedaan?
Directeur Jos Hennevelt is blij. ‘Sinds de verbouwing is het veel aan-
genamer in het schoolgebouw. De kinderen zijn energieker en gecon-
centreerder. En ook voor collega’s is het letterlijk een verademing. Ik
heb verschillende leerkrachten horen zeggen: “Eindelijk geen hoofd-
pijn meer aan het eind van de werkdag.”
> Frisse lucht
In de zomervakantie van 2012 kreeg de school vloerisolatie en
dubbel glas. Ook is er een warmteterugwininstallatie geïnstalleerd.
Jos Hennevelt: ‘In elk klaslokaal hangt nu een kast aan het plafond
die de lucht circuleert. Een afzuigkap voert de oude lucht af, frisse
lucht stroomt naar binnen. We waren bang dat de kasten geluid
zouden maken, maar dat is absoluut niet zo.’
> Rode hoofden
De verbouwing was noodzakelijk. Jos Hennevelt vertelt waar-
om: ‘De school deed al mee aan het Frisse Scholenproject van
Agentschap NL. Er was een nieuwe HR-ketel aangeschaft en een
deel van de school was geïsoleerd. Maar er was meer nodig. Ons
gebouw is veertig jaar oud, de CO2-concentratie was veel te hoog.
We konden onvoldoende ventileren. En dat leidde tot een slechte
luchtkwaliteit. Kinderen zaten met rode hoofden in het klaslokaal.
Ze werden ’s middags hangerig. Tijdens een cursus van de GGD
kregen we CO2-melders voor in het klaslokaal. Sloeg de meter
rood uit, dan moesten we ventileren. Bij ons waren die metertjes
voortdurend rood, ook al stonden de ramen de hele dag open. Het
apparaatje maakte een zoemtoon als de concentratie in het lokaal
te hoog werd. Dit leidde dagelijks tot gezoem in alle klaslokalen.
Een geluid zo hinderlijk, dat we de melders maar uitzetten.’
> Veranderd binnenklimaat
De warmteterugwininstallatie is belangrijk voor de energie-
besparing. Maar hoe zit het met de kosten voor zo’n installatie?
‘Het was een forse investering van rond de € 20.000,-. Gelukkig
kregen we subsidie van de gemeente, anders waren we veel meer
geld kwijt geweest. En wat ook plezierig is: het terugwinvoordeel
hebben we voor 10 jaar afgekocht. Ook dat brengt de kosten naar
omlaag.’
‘Leerkrachten hebben geen hoofdpijn meer aanhet eind van de dag’
Frisse, goed geventileerde school
‘De kinderen zijn energiekeren beter geconcentreerd’
24 eigen organisatie
25
Feiten & cijfers
Initiatievenfonds Utrechtse Energie! Zonnepanelen
498.560 Wattpiek beschikt, vergelijkbaar met
423.776KWh elektriciteit;
2.168 zonnepanelen geplaatst;
167 Utrechters doen mee in allerlei soorten collectieven
(buren, vereniging);
5 VvE’s gaan zonnepanelen plaatsen;
Bewoners investeren bijna € 1.000.000,-
Initiatievenfonds Utrechtse Energie! Initiatieven
11 initiatieven ingediend vanaf 15 november 2012
tot 15 februari 2013;
In totaal is € 83.000,- aangevraagd en gehonoreerd
Samenwerken loont! Dat zien we vooral
bij het initiatievenfonds. Burgers zoeken
elkaar op om samen zonnepanelen in te
kopen en daarna volgt vaak gezamenlijk
isolatie. Hierop is ook ingezet met de
initiatievenregeling. We horen dat mensen
contact houden met elkaar en dat het
praten over energiebesparing en zonne-
panelen aanstekelijk werkt. De regeling
voor zonnepanelen was een groot succes;
de pot van bijna € 250.000,- was bin-
nen drie maanden op. We hebben ook
collectieven moeten teleurstellen, daarom
stellen we opnieuw een budget open voor
de regeling. Ook voor bredere activiteiten
(initiatieven) is veel belangstelling getoond
en zullen de beschikbare budgetten op
gaan. Initiatieven die zijn ingediend zijn
zeer verschillend van karakter, onder
andere;
• Energiezuiniger maken van een buurt-
huis door vrijwilligers uit de buurt die
vervolgens gemotiveerd raken voor de
eigen woning;
• Een kunstobject op energie kop-
pelen aan een game en educatie
met kinderen van drie scholen in
Lunetten;
• Studenten bewuster maken van
hun energieverbruik door energie-
managers te installeren.
De voorwaarde om collectief een
aanvraag in te dienen, leidt tot
veel beweging van de bewoners, bij
bewonersavonden, op sociale media
en op allerlei andere plekken. Utrecht
heeft veel energieke bewoners!
6. Initiatievenfonds
initiatievenfonds
26 initiatievenfonds
De Natuur en Milieufederatie
Utrecht (NMU) zet zich in voor
natuur, milieu en landschap in
de provincie Utrecht. NMU werkt
samen met en adviseert lokale
natuur- en milieuorganisaties.
Ook informeert en adviseert NMU
gemeenten en de provincie over
duurzaamheid en natuur.
www.nmu.nl
De Natuur en Milieu federatie Utrecht werkt sinds 2012 met zorg-
instellingen aan energiebesparing. Ieke Benschop, projectleider
Energie: ‘Eén van de directeuren zei: “We hebben een energie-
rekening van een miljoen euro per jaar. Al besparen we maar
10% - verduurzaming loont.’
Ieke Benschop: ‘Je ziet dat duurzaamheid leeft bij de zorginstellingen.
Steeds vaker stapt men over op LED-verlichting of bewegingsmelders:
het licht gaat dan pas aan als er iemand binnenkomt. Ook zijn er al
initiatieven vanuit de IVVU, de vereniging van ouderenzorg in de regio
Utrecht. Bijvoorbeeld voor het ‘waterzijdig inregelen’ van verwarmings-
radiatoren. Hiermee kan een instelling 15 tot 20% energie besparen.’
> Duurzame bedrijfsvoering
NMU organiseerde samen met de gemeente in oktober 2012 een eerste
bijeenkomst voor bestuurders van Utrechtse zorginstellingen. Zieken-
huizen, revalidatiecentra, verzorgings- en verpleeghuizen bespraken de
mogelijkheden voor verduurzaming. Ieke Benschop: ‘Natuurlijk hebben
we eerst verkend of er bestuurlijk draagvlak is. En dat is absoluut
aanwezig. We hoorden enthousiaste verhalen van zorginstellingen uit
andere provincies. Zo vertelde iemand van het Onze Lieve Vrouwen-
gasthuis uit Amsterdam dat zij plastic apart inzamelen. De vraag kwam
vanaf de werkvloer: de verpleging vond het niet prettig om plastic ver-
pakkingen van medisch materiaal zomaar in de prullenbak te gooien.’
> Nulmeting
Utrecht zet nu verdere stappen. In mei 2013 ondertekenen de
deel nemende instellingen een duurzaamheidconvenant, samen
met wethouder Mirjam de Rijk. Ieke Benschop: De Community of
Practice is al twee keer bijeen geweest. Dit zijn medewerkers
die in de praktijk werken aan het verduurzamen van de zorg-
instellingen. Dit jaar nog doen zij een nulmeting. Zij checken onder
andere met de Milieuthermometer hoe duurzaam elke instelling is.’
> Grote ambitie
‘Vanaf 2014 evalueren we de voortgang en kijken we of we de ambi-
ties kunnen vergroten. Wat gaan de instellingen nog meer doen op
het gebied van terugdringen van energieverbruik, eerlijk voedsel en
afvalscheiding? En kiezen ze voor duurzame mobiliteit? Is het zinvol
om zonnepanelen aan te schaffen of over te stappen op warmte- en
koudeopslag? Misschien kunnen instellingen wel gezamenlijk aan-
besteden. Het gaat om grote panden, dus hiermee kunnen we enorme
slagen maken. Juist vanwege deze grote ambitie spreekt dit project me
zo aan.’
‘Het gaat om grote panden, dus hiermee kunnenwe enorme slagen maken’
Energiebesparing zorgsector
‘De Milieuthermometer checkt hoeduurzaam de zorginstelling is’
27initiatievenfonds
Voordorp Op Eigen Kracht verbindt
bewoners uit de wijk Voordorp die
duurzamer willen leven.
Het bewonerscollectief is onderdeel
van Transition Town Utrecht.
www.tstu.nl/voordorp-2
Kennis delen over energieverbruik. Energie besparen dankzij
adviezen van medebewoners. En nieuwe buren leren kennen
door te werken in de gezamenlijke moestuin. ‘Meer interactie in
de wijk als het gaat om duurzaamheid - dat is wat wij willen.’
‘We helpen mensen met energievragen,’ vertelt Frans van den Berg.
Hij is een van de initiatiefnemers van het Energieteam van Voordorp
Op Eigen Kracht. ‘En dat is echt maatwerk: we komen bijvoorbeeld bij
de bewoner thuis om naar de CV-ketel te kijken. Stel je de ketel anders
af, dan bespaar je energie en geld.’ Frans laat een klein, wit apparaatje
zien: een ‘watcher’ die het energieverbruik van apparaten meet. ‘Die
hang ik op bij iemand in huis. Na een dag of tien kijken we naar het
sluipverbruik van energie. Bijvoorbeeld van apparaten die stand-by
staan. Een simpele handeling, maar hiermee bespaart een bewoner
veel energie.’
> Zonnepanelen
Een nieuw project is de aanschaf van zonnepanelen. ‘We geven
advies per bewoner. Welk type zonnepaneel is geschikt? Wat is
het beschikbare budget? We helpen ook bij de keuze van een
installateur. Waar het vooral om gaat, is dat mensen bewust worden
van hun energieverbruik. Vaak is het energieverbruik makkelijk
terug te dringen. Zonder verlies van wooncomfort.’
> De Voortuin: van gemeenteplantsoen tot moestuin
In maart 2012 maakten bewoners van Voordorp van een stukje
gemeente plantsoen een gemeenschappelijke moestuin. Ze plant-
ten samen een appelboom en verbouwen groente, kruiden en fruit.
‘Bewoners van de wijk, Tuinenpark Ons Buiten en Kinderopvang Villa
Kakelbont werken met elkaar in de tuin. In september hielden we
voor het eerst een oogstfeest in De Voortuin. Je leert zo veel meer
buurtbewoners kennen. En dat is goed voor de wijk.’ De Voortuin is
onderdeel van het gemeentelijke Wijkgroenplan.
> Communicatie
Jammer is wel dat de communicatie moeizamer verloopt sinds de
buurkrant is wegbezuinigd. Frans van den Berg: ‘Je merkt dat het
belangrijk is om zaken regelmatig onder de aandacht te brengen.
Via de buurtkrant kwam het bij iedereen in de brievenbus. Nu
hebben we een mailinglist. Ik geef toe dat dit goed is voor het
milieu, maar het is niet goed voor ons bereik.’
‘Vaak is het verbruik van energie makkelijkterug te dringen’
Voordorp Op Eigen Kracht
‘Je leert zo veel meerbuurtbewoners kennen’
28
Het Klimaatstraatfeest is een energie-
besparingswedstrijd voor straten in
Nederland. Een straat verdient punten
door energie te besparen tijdens het
stookseizoen. De HIER klimaatcam-
pagne is een initiatief van ruim dertig
maatschappelijke organisaties in
Nederland. www.klimaatstraatfeest.nl
‘We doen met de hele straat mee aan Warme Truiendag in februari.
De verwarming staat die dag bij iedereen op een laag pitje. Ook
gaat in elk huis het licht uit tijdens Earth Hour. En we doen al
jaren mee met het klimaatstraatfeest. Het schept een band in
de straat om met z’n allen bezig te zijn met duurzaamheid. ’
De Johan de Meesterstraat, vlak bij het Majellapark, is een milieu-
bewuste straat. Alle bewoners gebruiken spaarlampen. Er staan
energiezuinige koelkasten en wasmachines in de woningen. Bewo-
ner Jochem van de Weerd: ‘Het zit ‘m in kleine dingen: we scheiden
ons afval, geven te klein geworden kinderkleren aan elkaar door. En
bijna niemand heeft twee auto’s voor de deur staan. Het is leuk om
met de hele buurt bezig te zijn met duurzaamheid. Het Klimaat-
straatfeest stimuleert ons om nóg klimaatbewuster te worden.’
> Samen de straat opknappen
Al voor het vijfde achtereenvolgende jaar doet de Johan de Meester -
straat mee met het landelijke Klimaatstraatfeest. Dit jaar heeft
de straat de elfde plaats bereikt. Jochem: ‘Jammer dat we niet bij
de eerste tien duurzame straten van Nederland horen. Maar we
zijn wel de enige Utrechtse straat in de top 50. Toen buurvrouw
Sandra Buster voorstelde om met het Klimaatstraatfeest mee te
doen, was iedereen meteen enthousiast. We hadden al goede
contacten met de buren. Dat komt omdat we jaren geleden een
subsidie kregen voor het opknappen van de straat. Het asfalt
ging eruit, er kwamen klinkers en grote bomen. De straat is fan-
tastisch mooi geworden dankzij de inzet van ons allemaal. Zoiets
schept een band.’
> Straatfeest
En het Klimaatstraatfeest versterkt deze band alleen nog maar.
Jochem: ‘We vullen met de hele straat lijsten in: hoeveel LED-
lampen zijn er in de straat, wie heeft zonnepanelen op het dak,
hoe vaak doe je boodschappen op de fiets? Voor al dat soort
zaken krijg je punten.’ De winnaars krijgen een budget om een
straatfeest te vieren. De Johan de Meesterstraat valt net buiten
de prijzen, maar, zegt Jochem: ‘Dat feestje komt er toch wel.
Ieder jaar in juni vieren we hier een straatfeest met luchtkussen,
spelletjes, pannenkoeken en een barbecue.’
‘De enige duurzame Utrechtse straat in de top 50’
Klimaatstraatfeest
‘Het is leuk om met de hele buurtbezig te zijn met duurzaamheid’
initiatievenfonds
29
Feiten & cijfers
Utrechters zijn relatief milieubewust
blijkt uit onze ervaringen en uit de
inwonersenquête. Utrechters nemen
energiemaatregelen in hun woning en zijn
bereid om hun steentje bij te dagen aan
energie- en milieubesparing. Monitoring is
belangrijk om aan te kunnen sluiten bij de
vragen van bewoners en werkgevers, maar
ook om de resultaten en effecten van het
programma te kennen. Het afgelopen jaar
verbeterden we hiervoor, in samenwerking
met AgentschapNL en CBS, de landelijke
CO2-monitoring voor gemeenten en
provincies. Zowel in betrouwbaarheid als
in toedeling van energieverbruik naar
bewoners en bedrijven zijn belangrijke
stappen gezet.
De totale CO2-emissies in de stad daalden
afgelopen jaren licht:
Het energieverbruik van de stad is in beeld door samen te
werken met netbeheerder Stedin en warmteleverancier Eneco;
De stedelijke CO2-uitstoot per ton laat sinds 2009 een
dalende trend zien;
Utrechters zijn milieubewust volgens eigen zeggen.
Dit blijkt uit de inwonersenquête van 2012:
94% zet de verwarming een graadje lager;
84% heeft dubbel glas of voorzetramen;
81% heeft spaarlampen/LED lampen;
33% koopt groene stroom.
De resultaten gaan we de komende maanden op een
interactieve manier met de stad delen.
7. Monitoring
Jaar CO2-uitstoot per jaar
(in tonnen)
2009 1.619.955
2010 1.603.695
2011 1.596.272
monitoring
30
Feiten & cijfers
In mei 2011 is het ‘programma Utrechtse Energie 2011-2014’
vastgesteld, samen met het ‘uitvoeringsprogramma 2011-2012’.
Op 10 januari 2013 stelde de raad ook het ‘uitvoeringsprogramma
2013-2014’ vast. De meeste projecten zijn inmiddels in uitvoering.
Een deel van de beschikbare middelen voor 2011 – 2012
is nog niet besteed, aangezien de projecten nog niet zijn
afgerond. Sommige projecten – met name het revolverend fonds
bedrijvigheid en het initiatievenfonds – vergen een langduriger
voorbereiding dan oorspronkelijk gedacht. Hierbij maken we
gebruik van de ervaringen die elders in het land zijn opgedaan
met het relatief nieuwe fenomeen revolverende fondsen.
Programma Utrechtse Energie! Budget Besteed Restant budget
(revolverend)
Restant budget
(niet-revolverend)
1. Wonen 3,5 1,1 2 0,4
2. Bedrijvigheid 4,8 1,5 2,9 0,4
3. Mobiliteit 0,3 0,2 0 0,1
4. Energieopwekking 0,5 0,4 0 0,1
5. Eigen organisatie 1,5 0,7 0,5 0,3
6. Initiatievenfonds 1 0,6 0,4 0
7. Monitoring 0,5 0,3 0 0,2
8. Programmamanagement 0,9 1 0 -0,1
Totaal 13,0 5,8 5,8 1,4Financieel overzicht (in € 1.000.000): bestedingen 2011-2012 (stand van zaken 31 december 2012)
Een deel van de revolverende middelen is in 2012 belegd in de
duurzaamheidlening voor bewoners en de garantstelling voor
schoolbesturen (onderdeel ‘eigen organisatie’). Het resterende
niet-revolverend budget (1,3 mln. euro) is grotendeels verbonden
met de al lopende projecten. Bij de vaststelling van het
‘uitvoeringsprogramma Utrechtse Energie! 2013 – 2014’ heeft
de raad in een amendement en een motie aangegeven een deel
van deze middelen, én het restant ‘revolverend wonen’, te willen
besteden aan het deelprogramma wonen. Binnenkort worden
voorstellen aan de raad aangeboden over het deelprogramma
wonen en de revolverende fondsen.
8. Financiën
financiën
UitgaveGemeente Utrecht
Utrechtse Energie!
DatumMei 2013
VormgevingDDK, Utrecht
FotografieAllard Willemse
DrukwerkOBT-Opmeer, Den Haag
Meer informatietelefoon 030 – 286 00 00
e-mail [email protected]
www.utrecht.nl/energie
Colofon