Prosta reprodukcija –obim i struktura

proizvodnje u uporedivim vremenskim

intervalima se ne mijenja.

Proizvodi se tolika količina dobara koliko se

i utroši.

Ne može biti trajno opredjeljenje zbog:

Povedanja broja stanovnika uz

nepromijenjeni obim

proizvodnje,

Težnja za povedanjem

ličnog standarda ne bi

se mogla realizirati,

Egzistira samo fond potrošnje,

Nema proizvodnje

dodatnih sredstava za proizvodnju

kao bitne pretpostavke ekonomskog

razvoja

Umanjena reprodukcija – oblik reprodukcije u kojem se obim i struktura društvene proizvodnje smanjuju:

Ekonomske krize,

Ratovi,

Elementarne nepogode,..

Proširena reprodukcija –struktura i obim

reprodukcije se u uporedivim vremenskim intervalima povedavaju.

Da bi se ostvarivao ovaj oblik reprodukcije,

potrebno je da proizvodnja obezbijedi

više dobara od onog obima koji bi bio dovoljan

za prostu reprodukciju.

U dosadašnjem toku civilizacije su se

izdiferencirala dva oblika društvene proizvodnje:

-naturalna proizvodnja -robna proizvodnja

Naturalna proizvodnja – je oblik reprodukcije gdje se ne pojavljuje

faza razmjene.

Ovdje postoje procesi proizvodnje,

raspodjele i potrošnje i osnovni cilj je

podmirenje vlastitih potreba

Ovaj oblik je bio karakterističan za

prvobitnu zajednicu, robovlasništvo u

feudalizam

Robna proizvodnja je oblik u kojem se na posredan način povezuju proizvodnja i

potrošnja, a opredjeljenje proizvodnje nije zadovoljavanje vlastitih potreba, nego i potreba drugih preko procesa razmjene.

Ovdje postoje procesi:

- proizvodnje,

- raspodjele,

- razmjene i

- potrošnje.

Osnovne prepostavke za

razvoj robne proizvodnje su:

-razvijena društvena

podjela rada

-stvaranje viška proizvoda

-postojanje privatne svojine

Poznata su dva istorijska oblika:

Prosta-sitna robna proizvodnja (vlasnici sredstava za proizvodnju se sami bave proizvodnjom i iznose je na tržište)

Razvijena-krupna robna proizvodnja (ovdje postoje vlasnici sredstava za proizvodnju i vlasnici radne snage)

Krajnji cilj je ostvarivanje dobiti

Subjekti se međusobno povezuju na tržištu posredstvom razmjene

Sve bitne odluke se donose samostalno

Proces proizvodnje obavljaju samostalni subjekti

Zajedničke karakteristike ovih oblika su:

Objektivna teorija vrijednosti polazi od procesa proizvodnje i razmatra ulogu i doprinos faktora koji učestvuju u njoj.

Teorija radne vrijednosti

W.Petty, A.Smith, D.Ricardo, C.Marx.

Vrijednost svake robe je određena količinom ljudskog rada uloženog u njezinu proizvodnju.

Po ovoj teoriji vrijednost svake robe se sastoji od dva dijela:

-prenesene i

novostvorene vrijednosti.

Prenesenu vrijednost sačinjava vrijednost utrošenih sredstava za rad i predmeta rada

Novostvorena vrijednost je rezultat ljudskog rada utrošenog u procesu proizvodnje

Prosti rad je onaj rad koji može obavljati svako ljudsko bide.

Složeni rad je onaj koji zahtijeva dodatno obučavanje

Individualni rad je onaj rad kojim individualni proizvođači stvaraju svoje

proizvode.

Društveni rad se objašnjava kad se na tržištu pojave individualni proizvođači sa svojim robama onda dolazi do izražaja društvena

pozadina toga rada.

Subjektivna teorija vrijednosti

U objašnjavanju vrijednosti roba se polazi od osnovnog stava da se odnos roba u razmjeni utvrđuje subjektivnim procjenama onih koji su za njih zainteresirani.

Osnovna prepostavka vrijednosti robe je njena korisnost i rijetkost na tržištu.

Tokom epohe se izdiferenciral više oblika razmjene:

Jednostavan, pojedinačan oblik razmjene (slučaj kad se dvije robe neposredno razmjenjuju)

Opdi oblik razmjene (postoji roba koja je opdi ekvivalent

Novčani oblik razmjene (R-N-R)- razmjena roba posredstvom novca

Subjekti društvene

proizvodnje su:

-individualni proizvođači

-domadinstva

-zadruge

-preduzeda

Preduzeda predstavljaju dominantan tip ekonomskog subjekta u uslovima savremene robne proizvodnje, koja na organiziran način obezbjeđuje faktore

procesa proizvodnje, proizvodi određena dobra i usluge namijenjene tržištu sa osnovnom motivacijom ostvarivanja dobiti, odnosno viška prihoda nad

rashodima.

Preteča preduzeda je bila jednostavna kooperacija (vedi

broj proizvođača u istom procesu proizvodnje ili različitim,

ali povezanim procesima, rade uporedo).

Nakon toga se javlja manufaktura (veda preduzeda zasnovana na ručnom radu i

unutrašnjoj podjeli rada).

Preduzetništvo se može definirati kao kreativna ljudska aktivnost da na

najpovoljniji način kombinira i koordinira ograničene proizvodne faktore i postigne

efikasnu ekonomsku aktivnost.

Ovdje se podrazumijeva niz faktora: management, kontrola, poslovna

odgovornost, rizik, otvaranje novih tržišnih mogudnosti, formiranje malih i srednjih

preduzeda.

Sve ove funkcije obavljaju preduzetnici koji moraju posjedovati inicijativu, inovativnost, preuzimanje rizika, hrabrost, odgovornost.

Ponašanje preduzetnika se

može pratiti kroz tri faze:

sposobnost da se uoči šansa, �

spremnost na promjenu

stanja na bolje i �

vjerovanje da je uspjeh mogud.

Intelektualne osobine Karakterne osobine Stečene vještine

Razvijeno logično mišljenje InicijativnostVještina obezbjeđivanja

podrške i pomodi

Pronicljivost Elastičnost Vještina saradnje

originalost mišljenja Sklonost ka stvaralaštvuVještina osvajanja

popularnosti i prestiža

Radoznalost Smjelost Vještina izražavanja misli

Sposobnost usvajanja novih

znanja i navikaUravnoteženost Taktičnost i diplomatičnost

Intuicija SamostalnostVještina preuzimanja na

sebe rizika i odgovornosti

Obrazovanost Ambicioznost Vještina ubjeđivanja

SamokritičnostVještina organizovanja

drugih ljudi

Obaveznost Vještina shvatanja humora

Energičnost Vještina razumijevanja ljudi

Pouzdanost

Nezavisnost

Odlučnost

Indikator BiH

Evropa i

Centralna

Azija

OECD zemlje (visok

prihod)

Procedure 12 4,7 4,7

Vrijeme (broj dana) 67 10 8,3

Cijena (%prihoda per

capita)14,8 4,8 3,2

Minimalni ulog (%prihoda

per capita)28 3,8 9,6

Osnivanje preduzeda – komparativni podaci BiH, Evropa i Centralna Azija, zemlje OECDIzvor: Izvještaj “Doing Business” za 2016.godinu

ProceduraVrijeme potrebno za

obnavljanje procedureCijena procedure

Potpisivanje akta o osnivanju i ovjeravanje kod

notara5 dana 400 KM

Dobivanje potvrde od banke da je iznos upladen 1 dan nema naknade

Dobivanje potvrde od poreskih organa da osnivači

nemaju poreskih dugovanja1 dan 15 KM

Sudska registracija na opdinskim sudovima 10 dana

405 KM (regist. taksa) i

150 KM (taksa za

objavu)

Pečat preduzeda 1 dan 40 KM

Dobivanje odobrenja od opdine za bavljenje

planiranim djelatnostima10 dana 10 KM

Obavijest o početku poslovnih aktivnosti u

kantonalnom ministarstvu privrede1 dan nema naknade

Prijava preduzeda da dobivanje poreskog broja 5 dana nema naknade

Otvaranje preduzeda u poslovnoj banci 1 dan nema naknade

PDV registracija 30 dana 40 KM

Prijava zaposlenih na zdravstveno i penziono

osiguranje1 dan nema naknade

Usvajanje i objava pravilnika o pladama, pravilnika o

Procedura osnivanja preduzeda u BiH – trajanje i cijena Izvor: Izvještaj “Doing Business” za 2016.godinu

Rezultati proizvodnje

Agregati društvene proizvodnje su rezultati pradenja i prezicnog utvrđivanja veličine i strukture efekata tog radnog procesa.

Agregat bez vremenske dimenzije je društveno bogatstvo

Agregati sa vremenskom dimenzijom su :

-društveni bruto-proizvod,

- društveni proizvod,

- narodni dohodak

Društveno bogatstvo – zbir svih

materijalnih vrijednosti kojima u momentu mjerenja

raspolaže neka zajednica. Ono

obuhvata:

- istraženo i procijenjeno

bogatstvo zemlje (obradivo zemljište, šume, rude, voda)

- proizvedena dobra (bogatstvo

proizvedeno ljudskim radom)

- saldo ekonomskih odnosa sa

inostranstvom

Domadi bruto proizvod (GDP-gross domestic product) – zbir roba i usluga proizvedenih unutar zemlje bez obzira u čijem su vlasništvu proizvodni faktori

Nacionalni bruto proizvod (GNP-gross national product) – predstavlja zbir roba i usluga proizvedenih faktorima koji su vlasništvo subjekata određene zemlje

bez obzira u kojoj je zemlji proizvodnja obavljena

Društveni bruto proizvod – zbir svih proizvedenih roba i usluga koje subjekti proizvedu u određenom vremenskom periodu. Iskazuje se u dva segmenta:

Postoje dva potpuno nezavisna načina mjerenja bruto domadeg proizvoda proizvoda:

tok finalnih dobara i usluga – tok proizvodnje, i

tok prihoda, ili troškovni pristup

X = razlika izvoza i uvoza

G = državna potrošnja i

I = investicije,

C = lična potrošnja,

BDP = C + I + G + X,

Ako se računa kao tok proizvodnje

T = indirektni porezi

Dp = Amortizacija,

Pf = profit ,

R = renta,

i = kamate,

w = najamnine,

BDP = w + i + R + Pf + Dp + T,

Ako se izražava kao tok prihoda, odnosno troškova

Tok proizvodnje

Svake godine stanovništvo troši široki spektar finalnih dobara i usluga.

Sabiranjem svih novčanih izdataka potrošenih na finalna dobra i usluge dolazi se do ukupnog bruto društvenog proizvoda, u ovoj pojednostavljenoj privredi.

Ključni dio obračuna na ovaj načine su tržišne cijene koje odražavaju relativneekonomske vrijednosti različitih dobara i usluga

Drugi pristup obračuna pokazuje sve troškove poslovanja; članovi domadinstva kojisu zaposleni primaju platu i troše je ( profit, renta ).

Ti poslovni troškovi sa aspekta privrede istovremeno predstavljaju prihode koje tadomadinstva primaju od preduzeda.

Mjerenjem godišnjeg toka tih prihoda dolazi se do veličine bruto društvenogproizvoda.

Ovaj pristup bazira se na sumi prihoda koji ujedno predstavljaju troškoveproizvodnje finalnih dobara – odatle i naziv ovog pristupa.

Narodni dohodak – obuhvata samo novostvorenu, odnosno dodatu vrijednost stvorenu u procesu reprodukcije i isključuje iz obračuna amortizaciju.

Postoji više metoda izračunavanja narodnog dohotka:

Stvarni (u obzir se uzimaju sve novostvorene vrijednosti koje skupa čine narodni dohodak)

Potrošni (polazi se od rashoda do kojih se dolazi u procesu reprodukcije, a oni umanjuju vrijednost koja je stvorena u društvu)