Uwagi i Komentarze PIIT do projektu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i pp, 2014-11-12 1

Dnia 12 listopada 2014 roku

UWAGI I KOMENTARZE

Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji (PIIT, Izba) do projektu ustawy z 9 października 2014 roku

o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (poprawiona wersja opinii)

Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) z uwagą i zadowoleniem obserwuje

kolejną nowelizację ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do zmieniającej się dynamicznie rzeczywistości.

1. W projekcie nowelizacji ustawy proponuje się między innymi nowe zapisy Art.27, 28 i 29 oraz nowego Art. 291. W szczególności zaproponowano przeniesienie części zapisów obecnego Art.29 do nowej treści Art. 27.

Wszystkie te artykuły mają też istotne znaczenie dla ochrony programu komputerowego, opisanej w Rozdziale 7 PAiPK, a w szczególności w Art.77 wykluczającym stosowanie niektórych zapisów ustawy dla utworu – programu komputerowego.

Naszym zdaniem konieczne jest uważne przeanalizowanie merytoryczne (informatyczne) i prawne nowych zapisów Art.27 – 291 w kontekście ochrony programów komputerowych w zgodzie z zapisami Dyrektywy 2009/24. Między innymi należy sprawdzić, czy uwzględniając zapisy Dyrektywy 2009/24 będzie możliwe analizowanie i omawianie koncepcji i logiki algorytmów oraz interfejsów zawartych w programach komputerowych dla celów naukowych i edukacyjnych.

PIIT deklaruje tutaj swoją pomoc merytoryczną (informatyczną) oraz prawną w tej bardzo istotnej analizie.

2. Drugim niedostrzeżonym przez autorów noweli problemem jest zjawisko tzw. plagiatu, ujętego w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art. 115.1 definicją następującą „Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd, co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania (…)”.

Szybkiemu wzrostowi dostępności Internetu, towarzyszą niestety także niekorzystne zjawiska, takie jak rozwój na masową skalę nieuprawnionego kopiowania utworów objętych ochroną praw własności intelektualnej w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub uzyskania tytułu zawodowego. Rozwojowi technicznemu umożliwiającemu błyskawiczne kopiowanie i łatwe rozpowszechnianie skopiowanych utworów powinien towarzyszyć jednak rozwój odpowiednich narzędzi ułatwiających wykrywanie i eliminowanie niepożądanych i nieetycznych zachowań, a także stworzenie ram prawnych umożliwiających bezpieczne ich stosowanie.

W proponowanej nowelizacji prawa autorskiego przepisy dotyczące zjawiska przywłaszczania sobie autorstwa nie zostały w żaden sposób dostosowane do

Uwagi i Komentarze PIIT do projektu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i pp, 2014-11-12 2

nowych rozwiązań technicznych. Także w opublikowanych przez Zespół do Spraw Przeciwdziałania Naruszeniom Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych „Propozycji działań na rzecz ochrony praw autorskich i praw pokrewnych 2015-2017” problem ten nie znalazł swojego miejsca.

Brak w nowelizacji prawa autorskiego zapisów regulujących możliwość gromadzenia i przetwarzania utworów objętych ochroną praw własności intelektualnej rodzi naszym zdaniem także zagrożenia, związane ze znowelizowaną ustawą o szkolnictwie wyższym.

W dniu 1 października 2014 r. w życie weszła ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014, poz. 1198). Nowelizacja ta nakłada na Ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego (dalej “Minister”) prowadzenie Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym w ramach Zintegrowanego Systemu Informacji o Nauce i Szkolnictwie Wyższym “POL-on”. System “POL-on” obejmuje szereg danych, o których mowa w art. 34a ust. 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2004, Nr 164, poz. 1365 ze zm.), dalej “Ustawa”. Nowym elementem, jaki ma obejmować System “POL-on” jest repozytorium. Repozytorium stanowi zbiór prac dyplomowych. Dane, które ma zwierać repozytorium określa art. 167b ust. 2 Ustawy. Samo repozytorium składa się z prac dyplomowych, które rektorzy uczelni zobowiązani są wprowadzać niezwłocznie po zdaniu przez studenta egzaminu dyplomowego.

W związku z takim zapisem ustawowym rodzi się zagadnienie dotyczące ewentualnego naruszenie praw autorskich studentów, którzy te prace stworzyli. W dotychczasowej debacie wykształciły się dwa przeciwstawne poglądy. Pierwszy z nich zwraca uwagę na wątpliwości związane z legalnością zamieszczania prac studentów w systemie prowadzonym przez Ministra. Eksperci wskazują, że uczelnia nie posiada praw autorskich do danej pracy dyplomowej – właścicielem tych praw jest absolwent uczelni. Prawo do wykorzystywania prac studentów tym bardziej nie będzie przysługiwało Ministrowi, na którego nałożono przecież obowiązek prowadzenia ogólnopolskiego repozytorium prac. (zob. Urszula Mirowska-Łoskot, System anty-plagiatowy rządu łamie prawo. Nieuczciwi studenci pozostaną bezkarni? Dziennik Gazeta Prawna 2014-10-29).

Istnieje również pogląd przeciwny, który wskazuje, że uzyskanie zgody studenta czy absolwenta nie jest konieczne, ponieważ przekazanie pracy dyplomowej do repozytorium jest obowiązkiem wynikającym z Ustawy, a prace zamieszczone w repozytorium nie będą ogólnodostępne. Podstawę prawną dla tego stanowiska stanowić ma art. 33 z indeksem 2 ustawy z dnia 4 lutego 2004 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994, Nr 24, poz. 83 ze zm.). Jest to jednak teza dyskusyjna, zwłaszcza w sytuacji braku odpowiednich zmian w tej właśnie ustawie, które wprost pozwalałyby na wykorzystywanie prac dla potrzeb repozytorium, bez zgody ich autorów. Eksperci zwracają ponadto uwagę, że taka – rozszerzająca – interpretacja prawa autorskiego stanowiłaby naruszenie (Marcin Chałupka, Kiedy walka z plagiatami narusza prawa autorskie?, www.chalupka.pl, 30.10.2014 r.).

W związku z tymi wątpliwościami prawnymi PIIT proponuje wprowadzenie do nowelizacji prawa autorskiego zapisu umożliwiającego rozszerzenie stosowania dozwolonego użytku publicznego o nowe pole eksploatacji, obejmujące

Uwagi i Komentarze PIIT do projektu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i pp, 2014-11-12 3

gromadzenie i przetwarzanie utworów wyłącznie na potrzeby stworzenia bazy referencyjnej na rzecz sprawdzania oryginalności autorstwa przez podmioty, dysponujące odpowiednimi technologiami przetwarzania i ochrony zgromadzonych danych.

Uważamy, że takie rozwiązanie zapobiegłoby wątpliwościom prawnym dotyczącym legalności przetwarzania prac w repozytorium, przy czym nie jest to sprzeczne z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/29/WE z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym a także służy interesowi publicznemu, pozwala, bowiem usprawnić proces wykrywania nieuprawnionych zapożyczeń oraz wprowadzania w błąd, co do autorstwa utworów.

W związku z powyższym, chodzi o zaspokojenie szczególnie ważnych potrzeb ogólnospołecznych, którym ustawodawca daje pierwszeństwo przed indywidualnymi interesami majątkowymi podmiotów uprawnionych. Jest jednak rzeczą oczywistą, że realizowana przez państwo polityka oświatowa, kulturalna i informacyjna nie może odbywać się kosztem twórców i podmiotów praw pokrewnych, dlatego też - przy tworzeniu wyjątków od przyznanych praw wyłącznych - konieczne jest osiągnięcie pewnej równowagi między indywidualnymi interesami podmiotów uprawnionych a interesem społecznym.