uwagi wstĘpnebip.olsztyn.wsa.gov.pl/download/attachment/370/infor… · web vieww 2018 roku do...
TRANSCRIPT
WOJEWÓDZKI SĄD ADMINISTRACYJNY
w OLSZTYNIE
INFORMACJA
o działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie w 2018 r.
(do użytku wewnętrznego)
Olsztyn, styczeń 2019 r.
Spis treści
Uwagi wstępne ………………………………………….................................... 7
Część I. Działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ………………………………………………….…………………….. 13
1. Wpływ spraw i wyniki postępowania sądowego …..….………..….
…. 13
2. Zagadnienia ogólne ………………………………….……………..
…… 18
1/ sprawność postępowania………………….…………………………………. 18
2/ funkcjonowanie instytucji postępowania mediacyjnego………................. 20
3/ skargi na bezczynność organu i przewlekłe prowadzenie postępowania; postępowanie uproszczone …………………………………………………….
20
4/ podmioty wnoszące skargi …………………..……………………………... 22
5/ udział pełnomocników stron ………….……………..………………………. 23
6/ prawo pomocy ………………………………………..………………………. 23
7/ stosowanie prawa unijnego i pytania prawne…………….………………... 26
Część II. Problemy wynikające z orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ……………………………………………….. 29
1. Zagadnienia procesowe ……………………………………………………... 29
1/ właściwość wojewódzkiego sądu administracyjnego, zakres kontroli sądowej i wszczęcie postępowania sądowego ……..…………..……….. 29
2/ wyłączenie sędziego …………………………..……………......
………….. 34
3/ wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności ...………..
… 36
4/ doręczenia ……………………………….…………….…………….
……… 39
5/ uchybienia terminów i ich przywracanie ..…………..
……………………. 39
6/ koszty sądowe i zwrot kosztów postępowania między stronami ..….. 42
…
2. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału I orzekającego w sprawach finansowych i celnych ………………………………………...… 44
Uwagi ogólne dotyczące funkcjonowania Wydziału I ...………………...…… 44
1/ stosowanie Ordynacji podatkowej, interpretacje podatkowe….
………… 46
2/ sprawy związane z nadzorem oraz skargi na uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego dotyczące finansów ….. 51
3/ podatek od towarów i usług ………………………………………………… 53
4/ podatek akcyzowy ………..…………….……….………………………..
… 57
5/ podatek od spadków i darowizn ………………….....
…………………….. 60
6/ podatek dochodowy od osób prawnych
…………………………………... 61
7/ podatek dochodowy od osób fizycznych …….
…………………………… 63
8/ podatki i opłaty lokalne, podatek rolny i leśny, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ..……………..….… 65
9/ podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa...
……………. 68
10/podatek od gier
……………………………………………………………… 68
11/postępowanie egzekucyjne, egzekucja obowiązków o charakterze
pieniężnym…...……………………………………………….
……………….69
12/sprawy celne …………….……………………….
………………………….. 72
13/pomoc finansowa z Unii Europejskiej ………………...
…………………… 73
14/dofinansowanie programów operacyjnych ……………………………..… 76
15/ ulgi w spłacaniu należności pieniężnych do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej - art. 34 i 34a ustawy o finansach publicznych ..…………..…………………….………………………………. 78
3. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału II ……..…….……… 79
Spostrzeżenia ogólne dotyczące orzecznictwa w sprawach objętych właściwością wydziału ………………………………………………………...
79
4
1/ sprawy z zakresu budownictwa …………….………………………...… 79
2/ planowanie i zagospodarowanie przestrzenne …..…….
……………… 87
3/ gospodarka nieruchomościami, …………….…………………………… 98
4/ sprawy z zakresu gospodarki wodnej, w tym ochrony wód, budownictwa wodnego, melioracji i zaopatrzenia w wodę …………… 102
5/ rolnictwo i leśnictwo……………………………………………….
…….... 103
6/ sprawy z zakresu ochrony środowiska
…………………………………. 104
7/ sprawy z zakresu geodezji i kartografii ……………………….
………... 108
8/ geologia
………………………………………………………………......
..110
9/ sprawy z zakresu ewidencji ludności dowodów tożsamości, aktów
stanu cywilnego, imion i nazwisk, obywatelstwa, paszportów ..
……..110
10/ pomoc społeczna ……………………………………….
………………… 115
11/ świadczenie wychowawcze
……………………………………………… 119
12/ sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe …..…………..
… 120
13/ weterynaria i ochrona zwierząt ….....
…………………………………… 121
14/ zatrudnienie i bezrobocie ...…………………………….……..…….
…… 122
15/ choroby zawodowe i ochrona zdrowia ..………………...
……………... 125
16/ stosunki pracy, stosunki służbowe..……………………..…………...…. 126
17/ sprawy z zakresu obronności kraju, uprawnienia kombatanckie i wojskowe ………………………………………………..………………. 126
18/ sprawy z zakresu dostępu do informacji publicznej i prawa prasowego ……………………………..…….……………………….….... 127
19/ orzecznictwo w sprawach samorządowych, w tym dotyczące rozstrzygnięć nadzorczych, sprawy z zakresu ustroju samorządu terytorialnego, w tym referendum gminnego ..……………….....
5
……... 131
20/ edukacja i oświata, kultura fizyczna, sport i turystyka kultura i sztuka ...……………………………………………….….…..… 144
21/ sprawy z zakresu dróg publicznych ………………………………….… 146
22/ działalność gospodarcza ……………………………………………….... 153
23/ gry losowe i zakłady wzajemne
………………………………………….
24/ cudzoziemcy
……………………………………………………………….
25/ egzekucja administracyjna; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym …………………………………………………………….
153
153
154
Część III. Pozaorzecznicza działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ……………………………..………………… 154
1. Inicjatywy w zakresie ujednolicania orzecznictwa i praktyki sądowej .. 154
2. Funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej ………………….…...… 156
3. Aktywność pozaorzecznicza sędziów. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników sądu .………………………….…… 158
Uwagi końcowe i wnioski ………………………………………………..…….. 162
Tabele …………………………………………………………………..………….. 166
6
UWAGI WSTĘPNE
Rok 2018 to kolejny rok funkcjonowania Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie. Niniejsza informacja przedstawia najistotniejsze
zagadnienia związane ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości na przestrzeni
minionego roku. Wskazać jednak należy, że nie był to rok zbyt pomyślny, w którym
Sąd uzyskał w pełni zakładane wyniki. Chodzi szczególnie o spadek wpływu spraw
do Sądu.
Przy czym na wstępie należy podać, że działalność Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie w 2018 roku podobnie jak w latach poprzednich była
skoncentrowana na trosce o efektywne funkcjonowanie i ten cel został osiągnięty,
co wynika z treści przedstawionej informacji. Do osiągnięcia przedstawionych
wyników przyczynił się z pewnością duży wysiłek sędziów ale także całej kadry
urzędniczej, a w tym asystentów sędziego i osób zatrudnionych w sekretariatach
Sądu.
W toku rozpoznawania spraw stosowane były podstawowe zasady wynikające
z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, zasady
wynikające z art. 45 w związku z art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
z prawa unijnego jak też unormowań prawnych zawartych w ustawach z zakresu
prawa materialnego. Istotne też znaczenie miały przepisy ustawy Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a w tym wprowadzone ostatnio
zmiany w tej ustawie pozwalające na sprawniejsze załatwianie spraw i skrócenie
oczekiwania na rozstrzygnięcie.
Podkreślić należy, że stosowanie prokonstytucyjnej i prounijnej wykładni
przepisów prawa w toku dokonywanej kontroli zaskarżanych aktów organów
administracji pozwoliło na zapewnienie w odpowiednim zakresie ochronę praw
jednostki z zachowaniem europejskich standardów. Przeprowadzona bowiem analiza
orzecznictwa w minionym roku wskazuje na kontynuację dotychczasowych
kierunków działalności orzeczniczej służącej poszerzeniu sfery ochrony praw
jednostki jak również respektowania zasady sprawiedliwości, zaufania do organów
państwa mając na względzie dobra chronione przepisami prawa.
Analiza ta jednak wykazała, że w 2018 r. odnotowany został wpływ 1857
spraw, co stanowi niestety spadek wpływu spraw o 12,4% w stosunku do roku 2017,
w którym do tutejszego Sądu wpłynęło 2118 spraw. Natomiast na przestrzeni 2018 r.
rozpoznane w tutejszym Sądzie zostały 1893 sprawy względem rozpoznanych
w 2017 roku 2200 spraw. Przy czym w 2018 roku rozpoznawane były również 8
sprawy, które wpłynęły w 2017 r. Nie mniej załatwienie spraw w roku
sprawozdawczym było nieco wyższe niż ich wpływ.
Wskazać należy, że w roku sprawozdawczym wpłynęło na orzeczenia Sądu
aż 500 skarg kasacyjnych i 137 zażaleń. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał
521 skarg kasacyjnych. Przy czym wskaźnik uwzględnienia skarg kasacyjnych jest
nieco niższy niż w roku poprzednim. Nadal rozpoznawane były skargi jak w roku
poprzednim dotyczące kar za prowadzenie gier hazardowych bez zezwolenia
i głównie w tych sprawach skargi kasacyjne organu, który wymierzył niskie kary
za urządzanie gier bez zezwolenia Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił.
Zauważyć należy, że w okresie sprawozdawczym średni okres oczekiwania
na rozpoznanie sprawy, obliczony na dzień 31 grudnia 2018 r. wynosił 2,04 miesiąca,
a więc jest to utrzymany dobry wynik jak odnotowany w roku 2017, w którym wynosił
1,95 miesiąca. Stwierdzić więc należy, że sprawność postępowania sądowego
została utrzymana na dobrym poziomie. Przyjęto bowiem praktykę kierowania
na rozprawę każdej ze spraw bezpośrednio po jej wpływie do Sądu, a gdy zachodziła
konieczność wezwania do uiszczeniu wpisu lub uzupełnienia braków formalnych
skargi - po uiszczeniu wpisu lub uzupełnieniu tych braków. Przy czym w 2018 r.,
podobnie jak w roku poprzednim, w 198 sprawach skarżący wnieśli wnioski
o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu, a w 339 sprawach o przyznanie prawa
pomocy, co powodowało znaczne wydłużenie rozpoznania wnoszonych spraw.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie od początku funkcjonowania
rozpoznaje sprawy w ramach dwóch wydziałów orzeczniczych, do orzekania
w których w latach poprzednich ustalono 19 stanowisk sędziowskich. Jednak
w 2018 r. było już tylko 16 etatów sędziowskich i jeden etat asesorski. Wystąpiły też
poważne problemy kadrowe w związku z długotrwałą chorobą 2 sędziów. Oznacza
to, że faktycznie na przestrzeni całego 2018 r. w tutejszym Sądzie mogło orzekać
bez ograniczeń tylko 14 sędziów. Dodać także należy, że dwóch sędziów tego Sądu
orzekało także w ramach delegacji w Naczelnym Sądzie Administracyjnym
w wymiarze jednej sesji w miesiącu. W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie zatrudnionych jest też czterech referendarzy sądowych oraz na 46
etatach urzędnicy sądowi i pracownicy obsługi.
W Wydziale I, do którego należą głównie sprawy finansowe i celne orzekało
tylko 6 sędziów i jeden asesor.
W Wydziale II, w którym rozpoznawane są wszystkie sprawy niepodlegające
załatwieniu w Wydziale I, dla którego przyznanych jest 10 etatów, również nie
9
wszyscy sędziowie mogli wykonywać obowiązki orzecznicze na przestrzeni całego
roku w związku z długotrwałą chorobą. W tym wydziale orzekają też prezes
i wiceprezes Sądu, a więc w zmniejszonym zakresie. Czynności referendarskie
w każdym z Wydziałów wykonywało po 2 referendarzy.
Trzeba ponownie nadmienić, że mimo trudności kadrowych w składach
orzeczniczych przed sędziami i pracownikami Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie stało wiele wyzwań o charakterze zarówno
orzeczniczym, jak i organizacyjnym. Mimo to, udało się opanować w większości
wpływ bieżący spraw i rozpoznać sprawy, które wpłynęły w roku poprzednim
oczekujące na załatwienie, a jednocześnie uzyskać przeciętny wskaźnik załatwienia
spraw wynoszący 2,04 miesiąca. Wymagało to dobrej organizacji pracy
i zwiększonego wysiłku orzeczniczego każdego z sędziów.
Zmiany wprowadzone w procedurze sądowoadministracyjnej, które
w założeniu miały usprawnić postępowanie przed sądami administracyjnymi niestety
spowodowały wręcz utrudnienia w rozpoznawaniu spraw np. poprzez brak przepisów
przejściowych oraz wprowadzenie rozdziału 3a - sprzeciw od decyzji w ustawie
prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Natomiast ważki problem
dla niektórych skarżących stanowił brak możliwości zastosowania środków
komunikacji elektronicznej przy rozpatrywaniu spraw. Skarżący ci, z różnych
adresów najczęściej nie należących do nich, przesyłają na skrzynkę podawczą Sądu
liczne pisma procesowe, domagając się nadania właściwego biegu bez stosowania
formy papierowej. Nie odstępują od swoich żądań nawet wtedy, gdy otrzymują
wyjaśnienie, że taka droga komunikacji będzie skuteczna dopiero od 2019 r. i na
zasadach określonych przepisami.
Istotne problemy o czym już wspomniano pojawiały się natomiast w sprawach
dotyczących kar pieniężnych za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry,
w których po przyjęciu uchwały NSA z dnia 16 maja 2016 r. przyjęto linię orzeczniczą
wyjątkowo korzystną dla urządzających gry hazardowe bez zezwolenia i wobec
interpretacji NSA dotyczącej stosowania art. 89 ustawy o grach hazardowych –
większość skarg kasacyjnych z tego zakresu na wyroki tutejszego Sądu dotyczące
wymierzania tych kar zostało uwzględnionych co spowodowało wystąpienie
niekorzystnego wskaźnika w zakresie uwzględnienia skarg, który niestety wystąpił
już w roku 2017.
Trudności w orzekaniu przysparzały także te sprawy, w których zastosowanie
znajdowały przepisy ustaw poddanych nowelizacji. Tytułem przykładu można
10
wskazać na istotne zmiany ustawy Prawo wodne oraz gruntowne zmiany kodeksu
postępowania administracyjnego.
Innym problemem jest problem występujący w sprawach z zakresu dostępu do
informacji publicznej. Zaobserwować można bowiem było nadużycie prawa dostępu
do tej informacji przez wnioskodawców, którzy te przepisy często wykorzystują do
swoich spraw prywatnych rozgrywek personalnych lub pozyskiwania informacji
w celu stwarzania konkurencji. Niepokojącym zjawiskiem były też powstające
w ostatnim okresie przejawy niewłaściwego zachowywania się niektórych stron
postępowania przed tutejszym Sądem, co wiązało się z wytworzona atmosferą wokół
sądownictwa w kraju.
Wskazać także należy, że obok działalności orzeczniczej, w 2018 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie współpracował w zakresie
przygotowywania osób do zawodu prawnika, z Wydziałem Prawa i Administracji
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Udostępniano także
zainteresowanym literaturę znajdującą się w Bibliotece Sądu, poszerzając
systematycznie niezbędne do funkcjonowania Sądu zbiory wydawnictw prawniczych.
Mając zaś na względzie obowiązek systematycznego podnoszenia poziomu
wiedzy i kwalifikacji osób zatrudnionych w Sądzie, sędziowie, referendarze sądowi,
asystenci sędziów, urzędnicy sądowi i pozostali pracownicy Sądu uczestniczyli
w licznych szkoleniach i naradach, organizowanych w siedzibie Sądu
oraz zorganizowanych warsztatach szkoleniowych dla sędziów, referendarzy
i asystentów sędziego Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w Białymstoku
i Olsztynie. Sędziowie i pracownicy uczestniczyli również w konferencjach
i szkoleniach organizowanych przez Naczelny Sąd Administracyjny jak też inne
wojewódzkie sądy administracyjne.
Na przestrzeni 2018 r. odbyło się jedno Zgromadzenie Ogólne Sędziów
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, na którym: przyjęto
sprawozdanie Prezesa Sądu z rocznej działalności Sądu w 2017 r. W okresie
sprawozdawczym odbyło się także 8 posiedzeń Kolegium Sądu, których
przedmiotem były sprawy związane z przydziałem spraw sędziom oraz inne sprawy
organizacyjne jak też związane z przyjęciem na 2019 rok oraz na lata 2018 – 2021
planu finansowego Sądu oraz realizacji budżetu w 2018 roku. Wiele uwagi Kolegium
poświęciło kwestii związanej z wdrożeniem środków technicznych i organizacyjnych
w celu ochrony danych osobowych. Dokonało też analizy oświadczeń majątkowych
za 2017 r.
11
Jak wynika z zasygnalizowanych uwag wstępnych, działalność
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie w roku 2018 r. realizowana
była na wielu obszarach związanych zarówno ze sprawowaniem wymiaru
sprawiedliwości, jak również działalnością pozaorzeczniczą. Stąd niniejsze
opracowanie zostało podzielone na trzy części.
W części pierwszej przedstawiona została informacja dotycząca wpływu spraw
oraz sposobu i formy ich rozpatrzenia z uwzględnieniem sprawozdania
statystycznego obejmującego funkcjonowanie obu wydziałów orzeczniczych
w 2018 r.
Omówiono także wskaźniki dotyczące udziału stron w postępowaniu sądowym
oraz ich pełnomocników w posiedzeniach Sądu.
Część druga opracowania poświęcona została wybranym problemom
wynikającym z praktyki orzeczniczej Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie. W ramach poszczególnych tematów przedstawiono istotniejsze
problemy dotyczące stosowania przepisów prawa stanowiących podstawę
podejmowania zaskarżonych rozstrzygnięć organów administracji publicznej
ze wskazaniem konkretnych orzeczeń Sądu wydanych w następstwie rozpatrzenia
skarg – szczególnie tych, względem których Naczelny Sąd Administracyjny
uwzględnił środki odwoławcze.
Trzecia część sprawozdania dotyczy działalności pozaorzeczniczej Sądu
związanej m.in. z działalnością organizacyjną, obsługą stron postępowania przez
Wydział Informacji Sądowej oraz realizacją inicjatyw w zakresie ujednolicenia
orzecznictwa i praktyki sądowej, doskonaleniem zawodowym kadry oraz
działalnością administracyjno - gospodarczą Sądu.
Uwagi końcowe zawierają wnioski dotyczące funkcjonowania Sądu w 2018 r.
oraz kierunki w zakresie doskonalenia działalności Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie.
Całość opracowania uzupełniona została tabelami graficznymi sporządzonymi
w oparciu o sprawozdanie statystyczne za 2018 r.
Olsztyn, 31 stycznia 2019 r.
12
Część I. Działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
1. Wpływ spraw i wyniki postępowania sądowego
Na przestrzeni 2018 r. w repertoriach WSA w Olsztynie zarejestrowano
łącznie 1857 spraw. Wpływ spraw do Sądu był zatem niższy niż w poprzednim
okresie sprawozdawczym, w którym wpłynęło ogółem 2118 spraw.
Spośród ogólnej liczby 1857 spraw, 1709 spraw dotyczyło zaskarżenia aktów
i czynności z zakresu administracji publicznej, co stanowi 92 % zarejestrowanych
spraw, a 124 sprawy - bezczynności i przewlekłości organów administracji publicznej,
co stanowi 6,67 % ogólnego wpływu. Postępowania sądowoadministracyjne zostały
ponadto wszczęte na skutek zgłoszenia przez strony 24 wniosków (1,29 % ogólnego
wpływu spraw).
Analizując strukturę wpływu w 2018 r. skarg na akty i czynności z zakresu
administracji publicznej stwierdzić przede wszystkim należy, że w repertoriach
SA zarejestrowano o 259 spraw tego typu mniej niż w 2017 roku. W okresie
sprawozdawczym nadal spadał bowiem, wpływ skarg na decyzje w przedmiocie
wymierzenia kary za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry, a wpływ
takich skarg był znaczny w 2017 r. i bardzo wysoki w 2016 r. Wymaga podkreślenia,
że w 2018 roku w sprawach z zakresu działalności gospodarczej, odnotowano wpływ
zaledwie 24 spraw podczas, gdy w 2017 roku wpływ spraw tego rodzaju wyniósł 138.
Ponadto niższy wpływ odnotowano w sprawach z zakresu podatków i innych
świadczeń pieniężnych - 521 skarg względem 587 skarg zarejestrowanych
w repertorium SA w 2017 roku, z zakresu obrotu towarami z zagranicą, należności
celnych i ochrony przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny -
których wpłynęło 156, podczas gdy w 2017 roku 204, z zakresu subwencji unijnych,
funduszy strukturalnych i regulacji rynków branżowych, których na przestrzeni 2018
roku wniesiono 74, podczas gdy w 2017 r. zarejestrowano ich 99. Nieco niższy niż
w 2017 roku był wpływ spraw z zakresu pomocy społecznej. Wpływ ten ukształtował
się na poziomie 140 spraw, zaś w 2017 roku odnotowano wpływ 173 spraw tego
rodzaju. Niższy w porównaniu z 2017 rokiem był także wpływ skarg z zakresu dróg,
kolei, lotnictwa i żeglugi - 99 spraw względem 112 spraw w 2017 roku, gospodarki
mieniem - 20 spraw względem 31 spraw w 2017 r., oświaty, szkolnictwa wyższego
i nauki - 11 spraw względem 33 spraw w 2017 r., wywłaszczenia i zwrotu
nieruchomości - 23 sprawy względem 47 spraw w 2017 roku oraz z zakresu ustroju
samorządu terytorialnego, których odnotowano w repertorium SA - 9, podczas gdy
w poprzednim okresie sprawozdawczym - 14. Natomiast wyższy wpływ niż 13
w poprzednim okresie sprawozdawczym odnotowano w sprawach z zakresu
gospodarki wodnej - 64 względem 9 spraw w 2017 roku, geodezji i kartografii -
18 spraw względem 9 spraw w 2017 roku, ochrony środowiska i ochrony przyrody -
51 spraw względem 45 spraw w 2017 r., zagospodarowania przestrzennego - 118
spraw względem 96 spraw w 2017 r. oraz z zakresu rolnictwa i leśnictwa - 72 sprawy
względem 26 spraw w 2017 r. Na podobnym poziomie utrzymywał się wpływ spraw
z zakresu środków publicznych, budownictwa, ewidencji ludności, stosunków pracy
i stosunków służbowych, ochrony zdrowia i chorób zawodowych, zatrudnienia
i spraw bezrobocia oraz informacji publicznej i prawa prasowego.
Kategorie skarg na akty i czynności z zakresu administracji publicznej,
z uwzględnieniem ilości spraw zarejestrowanych w repertoriach SA w 2017 r.
i 2018 r. (według symbolu podstawowego) przedstawia poniższe zestawienie
statystyczne:
Lp. Przedmiot sprawy Symbol sprawy
Wpływ2017 2018
1. Budownictwo 601 116 1132. Drogi, koleje, lotnictwo, żegluga 603 112 993. Działalność gospodarcza 604 138 244. Ewidencja ludności 605 12 125. Geologia i górnictwo 606 1 0
6. Gospodarka mieniem,(w tym gospodarka nieruchomościami) 607 31 20
7. Gospodarka wodna 609 9 64
8.
Podatki i inne świadczenia pieniężne,do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych
611 587 521
9. Geodezja i kartografia 612 9 1810. Ochrona środowiska i ochrona przyrody 613 45 5111. Oświata, szkolnictwo wyższe i nauka 614 33 1112. Zagospodarowanie przestrzenne 615 96 11813. Rolnictwo i leśnictwo 616 26 72
14. Uprawnienia do wykonywania określonych czynności i zajęć. 617 1 1
15. Wywłaszczenia i zwrot nieruchomości 618 47 2316. Stosunki pracy i stosunki służbowe 619 33 3217. Ochrona zdrowia i choroba zawodowa 620 14 15
18. Sprawy mieszkaniowe(w tym dodatki mieszkaniowe) 621 11 11
19. Ustrój samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne 626 14 9
20. Przejęcie mienia 629 1 1
21.Obrót towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny
630 204 156
22. Pomoc społeczna 632 173 14023. Zatrudnienie i sprawy bezrobocia 633 29 28
14
24. Kombatanci, świadczenia z tytułu pracy przymusowej 634 5 3
25. Kultura fizyczna, sport i turystyka 635 2 126. Kultura i sztuka 636 3 1
27. Sprawy o innym przedmiocieniż wymienione 645 41 23
28. Sprawy z zakresu informacji publiczneji prawa prasowego 648 17 17
29. Sprawy ubezpieczeń zdrowotnych 652 3 2
30. Środki publiczne nie objęte innymi symbolami 653 53 49
31. Subwencje unijne, fundusze strukturalnei regulacja rynków branżowych 655 99 74
W repertorium SAB w 2018 r. zarejestrowano 124 skargi, co stanowi
nieznaczny spadek wpływu skarg tego rodzaju w porównaniu z 2017 r., w którym
wpłynęło 138 takich skarg. Spośród tych 124 skarg, 107 skarg dotyczyło
bezczynności organów administracji publicznej a 17 przewlekłego prowadzenia
postępowania. Najwięcej skarg w omawianym zakresie, tak jak w poprzednim
okresie sprawozdawczym, dotyczyło spraw w przedmiocie informacji publicznej i
prawa prasowego - 62 sprawy oraz podatków i innych świadczeń pieniężnych - 12.
W 2018 roku wzrósł natomiast, względem poprzedniego okresu
sprawozdawczego, wpływ spraw wszczynanych na wniosek uprawnionego podmiotu,
których zarejestrowano 24, podczas gdy w 2017 r. wpłynęło 12 takich spraw.
Przedmiotem wniosków, odnotowanych w repertorium SO w 2018 r. było, między
innymi: wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. - 11 i przyznanie
prawa pomocy przed wpłynięciem skargi - 9.
W miesiącach styczeń - grudzień 2018 r. w tutejszym Sądzie odbyło się 196
sesji jawnych (rozprawy) i 949 posiedzeń niejawnych.
Na dzień 31 grudnia 2018 r. do rozpoznania pozostały 322 sprawy, w tym 22
sprawy oczekują na załatwienie powyżej 1 roku od daty pierwszego wpływu do Sądu,
3 sprawy oczekują na załatwienie powyżej 2 lat, natomiast na załatwienie powyżej
3 lat od wpływu do Sądu oczekują 2 sprawy. Spośród spraw oczekujących na
załatwienie powyżej 2 lat - 2 sprawy zostały zarejestrowane w repertorium po
uchyleniu przez Naczelny Sąd Administracyjny wydanego wyroku, a zwrot akt do
WSA w Olsztynie nastąpił pod koniec 2018 r. Obie sprawy zostały skierowane do
rozpoznania na rozprawie w styczniu 2019 r. W jednej sprawie postępowanie
sądowe zostało zawieszone w grudniu 2016 r. z uwagi na fakt, że jej rozstrzygnięcie
zależy od wyniku innego toczącego się postępowania sądowoadministracyjnego.
Spośród spraw oczekujących na załatwienie powyżej 3 lat, jedna została
zarejestrowana w repertorium po uchyleniu przez Naczelny Sąd Administracyjny 15
wydanego wyroku, a zwrot akt do WSA w Olsztynie nastąpił 10 grudnia 2018 r.,
natomiast druga sprawa była zawieszona do czasu rozstrzygnięcia przez Naczelny
Sąd Administracyjny sprawy pozostającej z nią w związku. W grudniu 2018 r. sprawa
ta została skierowana na rozprawę na dzień 9 stycznia 2019 r.
Szczegółowe dane liczbowe dotyczące wpływu oraz załatwienia skarg
i wniosków o wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego wniesionych
do Sądu w 2018 roku zawarte są w poniższej tabeli:
Pozostałoz poprzedniego
okresu
Wpływ
spraw
Załatwiono Pozostało na
następny okres
Ogółem
na rozprawi
e
na p. niejawnyc
hOgółe
mw tym:
358 1857 1893 1319 574 322
SA 324 1709 1734 1253 481 299SAB 34 124 138 64 74 20SO 0 24 21 2 19 3
Spośród 322 spraw oczekujących na rozpoznanie po zakończeniu okresu
sprawozdawczego, 267 spraw oczekuje na rozpoznanie od wpływu znacznie poniżej
3 miesięcy.
Dokonując rozróżnienia organów administracji publicznej, których akty lub
czynności zostały zaskarżone - na tle porównawczym z poprzednim okresem
sprawozdawczym - należy odnotować, że spośród 1709 spraw, zarejestrowanych
w repertorium SA w 2018 r.:
a) 59 skarg dotyczyło rozstrzygnięć centralnych i naczelnych organów
administracji publicznej (w 2017 r. - 74 skargi);
b) 581 skarg dotyczyło działalności samorządowych kolegiów odwoławczych
(w 2017 r. - 582 skargi), z tego:
175 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Elblągu (w 2017 r.
- 195 skarg),
406 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie (w 2017 r.
- 387 skarg),
c) 229 skarg dotyczyło aktów i czynności terenowych organów administracji
rządowej (w 2017 r. - 251 skarg);
d) 470 skarg dotyczyło działalności Dyrektora Izby Administracji Skarbowej
(w 2017 r. 711 skarg);
16
e) 193 skargi dotyczyły działalności innych organów i podmiotów
wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej (w 2017 r. - 205
skarg).
Po rozpoznaniu 1872 spraw, zarejestrowanych w repertoriach SA i SAB
tutejszego Sądu, uwzględniono skargi w 488 sprawach, co stanowi 26,06 % ogółu
rozstrzygniętych spraw tego typu w Sądzie. Ponadto rozpoznano 21 spraw
zarejestrowanych w repertorium SO.
Na przestrzeni 2018 r. w tutejszym Sądzie w drodze skargi kasacyjnej strony
zakwestionowały 500 orzeczeń, z tego 124 skargi kasacyjne wniosły organy
administracji publicznej, 376 - skarżący i uczestnicy postępowania, w tym
5 organizacje i stowarzyszenia. Wśród organów administracji publicznej najwięcej
skarg kasacyjnych od orzeczeń tutejszego Sądu wniósł Dyrektor Izby Administracji
Skarbowej w Olsztynie (53), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (18), oraz
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie (10). W okresie sprawozdawczym,
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odrzucił 41 skarg, 2 uwzględnił, a do
Naczelnego Sądu Administracyjnego przekazał 457 skarg kasacyjnych wniesionych
do tutejszego Sądu w latach 2017-2018. Pozostałe oczekują na nadanie biegu. Do
31 grudnia 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny spośród przekazanych skarg
kasacyjnych w 2018 r. rozpoznał 39 w tym 27 oddalił, 11 uwzględnił, a 1 odrzucił.
W 2018 r. na wydane postanowienia tutejszego Sądu do końca okresu
sprawozdawczego wniesiono 137 zażaleń, spośród których Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie odrzucił 48, 5 uwzględnił, w 1 sprawie umorzył
postępowanie zażaleniowe, a 65 zażaleń przekazał do Naczelnego Sądu
Administracyjnego. Pozostałe oczekują na nadanie biegu.
Do 31 grudnia 2018 r. spośród przekazanych w roku sprawozdawczym
zażaleń Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał 63 zażalenia z czego 9 uwzględnił,
53 oddalił, w jednej sprawie umorzył postępowanie przed NSA.
Przedmiotem zażaleń były także zarządzenia Przewodniczącego Wydziału,
przede wszystkim w przedmiocie wezwania do uiszczenia wpisu. Na zarządzenia
takie, wydane na przestrzeni 2018 r., do końca okresu sprawozdawczego wpłynęło
13 zażaleń, z czego tutejszy Sąd 4 odrzucił, 5 zażaleń zostało oddalonych,
1 uwzględniono, 3 oczekują na rozpoznanie przez NSA.
Ogólny wpływ środków odwoławczych na przestrzeni 2018 r. od orzeczeń
tutejszego Sądu wydanych w latach 2017-2018 oraz sposób ich załatwienia przez
tutejszy Sąd – z uwzględnieniem poprzedniego okresu sprawozdawczego –
17
przedstawia poniższe zestawienie.
18
RokWpływ skarg
kasacyjnych
Skargi kasacyjne przekazane do NSA
Skargi kasacyjne odrzucon
e
Zażalenia na postanowieni
a o odrzuceniu
sk. kasacyjnej
Zażalenia na zarządzenia
Przewodniczącego Wydziału
Zażalenia na inne post. sądu
Zażalenia przekazane do NSA
2017 465 459 29 10 21 143 104
2018 500 457 41 13 15 109 87
Na przestrzeni 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał łącznie 521
skarg kasacyjnych od orzeczeń tutejszego Sądu wydanych w latach 2014 - 2018,
w tym 294 - oddalił, 144 - uwzględnił, 2 - odrzucił, w 81 sprawach umorzył
postępowanie ze skargi kasacyjnej.
Ponadto, na przestrzeni 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał 96
zażaleń na postanowienia tutejszego Sądu oraz zarządzenia Przewodniczącego
Wydziału wydane w latach 2017 – 2018, w tym 82 oddalił, 9 uwzględnił,
w 5 sprawach umorzył postępowanie zażaleniowe.
W okresie sprawozdawczym odnotowano także wpływ do tutejszego Sądu
5 skarg o wznowienie postępowania sądowego, z czego 1 skarga została oddalona,
4 skargi zostały odrzucone. Natomiast nie odnotowano wpływu żadnej skargi
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
2. Zagadnienia ogólne
1/ sprawność postępowania
W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie średni okres
oczekiwania na rozpoznanie sprawy - obliczony wg ilorazu liczby spraw
oczekujących na rozpoznanie do średniomiesięcznej liczby spraw załatwionych na
dzień 31 grudnia 2018 r. - wynosił 2,04 miesiąca (w Wydziale I - 2,37, w Wydziale II -
1,77) i kształtował się na zbliżonym poziomie jak w poprzednim okresie
sprawozdawczym, w którym na rozpoznanie sprawy oczekiwano 1,95 miesiąca.
Stwierdzić zatem należy, że sprawność orzekania utrzymuje się na bardzo
dobrym poziomie, co możliwe jest dzięki kontynuowaniu praktyki kierowania do
rozpoznania każdej sprawy, bezpośrednio po jej wpływie lub w dniu uzupełnienia
przez strony braków formalnych, w tym uiszczeniu wpisu lub nadesłaniu niezbędnych
dokumentów.
Analizując terminowość załatwiania spraw w Sądzie, zarejestrowanych
w repertoriach SA i SAB, wskazać należy, że okres oczekiwania na rozstrzygnięcie
19
sprawy od daty jej wpływu do Sądu w analizowanym okresie sprawozdawczym na tle
porównawczym z 2017 r., kształtował się następująco:
Ilość spraw załatwianych w Sądzie od dnia wpływu
Rok do 2 m-cy od 2m-cy do 3m-cy
od 3m-cy do 4 m-cy
od 4 m-cy do 6 m-cy
od 6 do 12 m-cy
od 12 do 24 m-cy
powyżej 24 m-cy
2017
1198 541 224 105 102 16 1
2018
1043 423 188 118 89 11 0
Powyższe dane jednoznacznie wskazują, że nadal przeważająca ilość spraw
rozpatrywana jest niezwłocznie po ich wpływie do Sądu. W terminie do 2 miesięcy
załatwiono bowiem aż 55,71 % spraw, a w terminie do 3 miesięcy kolejne 22,59 %
spraw zarejestrowanych w repertoriach SA i SAB.
Nie sposób stwierdzić przewlekłości w rozpoznaniu także tych spraw, które
zostały zarejestrowane w repertoriach SA i SAB i pozostały do załatwienia na kolejny
okres sprawozdawczy. Spośród 319 takich spraw na dzień 31 grudnia 2018 r., tylko
22 sprawy oczekiwały na rozpoznanie powyżej 12 miesięcy od daty pierwszego
wpływu do Sądu. We wszystkich tych sprawach zaistniały podstawy do zawieszenia
postępowania.
Szczegółowe dane na temat liczby spraw niezałatwionych od daty pierwszego
wpływu do sądu na tle porównawczym z poprzednim okresem sprawozdawczym
przedstawia poniższe zestawienie:
Liczba spraw niezałatwionych pozostających od daty pierwszego wpływu do sądu(repertorium SA i SAB)
Rok do 3 m-cy od 3 do 6 m-cy od 6 do 12 m-cy od 12 m-cy do 2 lat
powyżej 2 lat
2017 263 62 22 9 2
2018 265 18 10 22 5
W okresie sprawozdawczym do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie wpłynęła 1 skarga na przewlekłość postępowania sądowego, której
wniesienie przewiduje ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 75). Skarga ta została odrzucona
przez Naczelny Sąd Administracyjny, tak jak poprzednia skarga w tym przedmiocie,
20
wniesiona przez tego samego skarżącego pod koniec 2017 roku.
Warto także odnotować, że w 2018 r. sędziowie orzekający w tutejszym
Sądzie sporządzili 1453 uzasadnienia orzeczeń kończących postępowanie - w tym
3 z przekroczeniem ustawowego terminu. W 4 sprawach przedłużono termin
do sporządzenia uzasadnienia w trybie art. 141 § 2a p.p.s.a.
W 2018 r. do Sądu wpłynęło 11 wniosków, zgłoszonych w trybie art. 55 § 1
p.p.s.a., o ukaranie organu grzywną za uchybienie obowiązkowi przekazania skargi
wraz z aktami sprawy. Do 31 grudnia 2018 r. postępowania wszczęte na skutek tych
wniosków zakończyły się w 8 sprawach, z czego jeden wniosek został oddalony,
w pozostałych sprawach wymierzono grzywny na łączną kwotę 301 zł. Ponadto
w jednej sprawie wymierzono grzywnę, o której mowa w art. 149 § 2 p.p.s.a.,
w wysokości 1000 zł.
W okresie sprawozdawczym składy orzekające tutejszego Sądu nie dostrzegły
natomiast uchybień w działalności organów administracji publicznej wymagających
zastosowania instytucji przewidzianych w art. 55 § 3, art. 64c § 6, art. 112 , art. 145a
§ 2 i 3, art. 151a § 1, art. 154 § 1i 7 oraz art. 155 § 3 p.p.s.a.
Na przestrzeni 2018 r., w uzasadnionych przypadkach, zawieszono
postępowania jedynie w 17 sprawach.
2/ funkcjonowanie instytucji postępowania mediacyjnego
W okresie sprawozdawczym do tutejszego Sądu nie wpłynął żaden wniosek
o przeprowadzenie w sprawie postępowania mediacyjnego. Tryb ten nie był także
uruchamiany z urzędu.
3/ skargi na bezczynność organu i przewlekłe prowadzenie postępowania; postępowanie uproszczone.
W 2018 r. wpływ do tutejszego Sądu skarg na bezczynność organów
zmniejszył się w porównaniu z rokiem poprzednim. W repertoriach SAB
zarejestrowano łącznie 107 skarg (Wydział I - 5, Wydział II - 102), podczas gdy
w 2017 r. - 138. Z kolei ilość wniesionych skarg na przewlekłe prowadzenie
postępowania zwiększyła się i wyniosła 17 (Wydział I - 9, Wydział II - 8), podczas gdy
w 2017 r. - 8.
Jak wynika z przedstawionych danych większość wniesionych w 2018 r. skarg
na bezczynność i przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy dotyczyło
spraw rozpoznawanych w Wydziale II tutejszego Sądu. Tak jak w poprzednim
okresie sprawozdawczym najwięcej skarg w tym zakresie 62 sprawy (w 2017 r. - 64) 21
wniesiono w sprawach dotyczących dostępu do informacji publicznej (symbol 648).
Drugą co do liczebności grupą skarg z tego zakresu były skargi, w których zarzucano
bezczynność w sprawach stosunków służbowych. W 2018 r. wniesiono 10 skarg
w tych sprawach (w 2017 r. - 30). Większość z nich dotyczyła służby celno-skarbowej
i tak jak w roku poprzednim były one wnoszone w związku z reorganizacją struktur
administracji podatkowej i celnej, prowadzącą do utworzenia zreorganizowanej
i skonsolidowanej Krajowej Administracji Skarbowej. Ich liczba znacznie jednak
spadła w porównaniu z rokiem poprzednim (w 2017 r. - 27, w 2018 r. - 9).
W pozostałych sprawach wnoszone były nieliczne skargi, w tym m.in. w szeroko
pojętych sprawach dotyczących budownictwa (5 skarg), pomocy społecznej
(5 skarg), geodezji i kartografii (4 skargi), ochrony środowiska i przyrody (4 skargi),
czy zagospodarowania przestrzennego (3 skargi). Przykładowo wskazać można,
że wnoszone skargi miały za przedmiot bezczynność organów w wydaniu
pozwolenia na budowę, w rozpoznaniu wniosku o wszczęcie postępowania
administracyjnego w celu dokonania przez organ nadzoru budowlanego oceny
legalności kwestionowanych robót budowlanych, czy też przewlekłe prowadzenie
postępowania w sprawie doprowadzenia do zgodności powierzchni działek do stanu
poprzedniego.
W Wydziale I większość wniesionych w 2018 r. skarg na bezczynność
i przewlekłe prowadzenie postępowania dotyczyło spraw z zakresu podatków
i innych świadczeń pieniężnych oraz ich egzekucji (12 skarg), w tym m.in.
przewlekłego prowadzenia postępowania kontrolnego w sprawie podatku od towarów
i usług, czy też bezczynności organów w przedmiocie rozpatrzenia odwołania
od decyzji w przedmiocie zobowiązania podatkowego, a także rozpoznania wniosku
o zwrot nadpłaty w podatku od nieruchomości.
Większość skarg na bezczynność organów rozpatrzonych zostało na
posiedzeniach niejawnych (70 na 127 załatwionych spraw), podczas gdy skarg na
przewlekłe prowadzenie postępowania - na rozprawach (7 na 11 załatwionych
spraw). W przypadku skarg pierwszego rodzaju dominowały rozstrzygnięcia
uwzględniające skargę (39,40 %) i odrzucające skargę (33,90 %), podczas gdy
w przypadku drugich - rozstrzygnięcia oddalające skargę (72,70 %) i odrzucające
skargę (18,20 %). Na uwagę zasługuje to, że w przypadku skarg na przewlekłe
prowadzenie postępowania przez organ żadna z nich nie została uwzględniona.
W 2018 r. w tutejszym Sądzie znacznie wzrosła liczba spraw rozpoznanych
w trybie uproszczonym. Jak się wydaje poszerzenie w ostatnich latach zakresu
22
spraw rozpoznawanych w trybie przewidzianym w art. 119 p.p.s.a., korzystnie
wpłynęło na wykorzystywanie tego trybu w praktyce, zwiększając jego efektywność.
Łączna liczba spraw załatwionych w omawianym okresie sprawozdawczym w trybie
uproszczonym wyniosła 170 (Wydział I - 96, Wydział II - 74), podczas gdy w 2017 r. -
104 (Wydział I - 79, Wydział II - 25). Z powyższych danych wynika, że w Wydziale II
liczba spraw rozpoznanych w tym trybie wzrosła niemal trzykrotnie.
Sprawy rozpoznane w trybie uproszczonym były zarejestrowane zarówno
w repertoriach SAB, jak i SA. W tym pierwszym przypadku dotyczyły w większości
bezczynności w udostępnieniu informacji publicznej, zaś w drugim przedmiotem
zaskarżenia były postanowienia m.in. w przedmiocie stwierdzenia
niedopuszczalności środków zaskarżenia, odmowy przywrócenia terminu do
wniesienia odwołania, czy też stwierdzenia uchybienia terminowi do jego wniesienia,
odmowy zawieszenia postępowania, ale również w przedmiocie odmowy uchylenia
ostatecznego postanowienia w sprawie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym,
odmowy zwolnienia z egzekucji świadczenia emerytalnego, czy też grzywny w celu
przymuszenia w sprawie rozbiórki obiektu.
Większość skarg rozpoznanych w tym trybie została oddalona (61,80 %).
W 34,70 % ogółu załatwionych spraw skargi zostały uwzględnione.
4/ podmioty wnoszące skargi
W sprawach, które wpłynęły do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie w 2018 r. skargi zostały wniesione przez:
osoby fizyczne – 1315, tj. 70,81 % spraw (w 2017 r. - 1530, tj. w 72,23 %),
w tym w Wydziale I – 421, tj. 51,34 % spraw tego wydziału (w 2017 r. - 616,
tj. w 64,43 %), a w Wydziale II - 894, tj. 86,21 % spraw tego wydziału (w 2017 r.
- 914, tj. w 78,65 %);
osoby prawne – 606, tj. 32,63 % spraw (w 2017 r. - 614, tj. w 28,98 %), w tym
w Wydziale I – 396, tj. 48,29 % spraw tego wydziału (w 2017 r. - 338,
tj. w 35,35 %), a w Wydziale II – 210, tj. 20,25 % spraw tego wydziału (w 2017 r.
- 276, tj. w 23,75 %);
prokuratorzy – 58 tj. w 3,12 % spraw (wszystkie w Wydziale II - tj. 5,59 spraw
tego wydziału);
organizacje społeczne – 13, tj. w 0,7 % spraw (w 2017 r. - 23, tj. w 1,08 %);
Ponadto w okresie sprawozdawczym w 1 sprawie skarga została wniesiona
przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
23
Wskazać w tym miejscu należy, że liczba podmiotów wnoszących skargi
i wnioski jest wyższa niż odnotowany wpływ spraw, gdyż przy rejestracji spraw
nie uwzględnia się współuczestnictwa formalnego stron. Łącznie wpłynęły 1993
skargi, ale zarejestrować należało 1857.
5/ udział pełnomocników stron
Udział w rozstrzygniętych w 2018 roku sprawach był następujący:
503 pełnomocników administracji państwowej, tj. w 26,57 % ogółu spraw
(w 2017 r. - 469, tj. w 21,31 %), w tym w Wydziale I - 127, tj. w 15,06 % spraw
tego wydziału (w 2017 r. - 159, tj. w 15,75 %), a w Wydziale II - 376, tj. w 35,8 %
spraw tego wydziału (w 2017 r. - 310, tj. w 26,02 %);
287 - adwokatów jako pełnomocników skarżących i uczestników postępowania,
tj. w 15,16 % ogółu spraw (w 2017 r. - 340, tj. w 15,45 %), w tym w Wydziale I -
119, tj. w 14,11 % spraw tego wydziału (w 2017 r. - 173, tj. w 17,14 %),
a w Wydziale II - 168, tj. w 16 % spraw tego wydziału (w 2017 r. - 167,
tj. w 14,02 %);
742 - radców prawnych jako pełnomocników skarżących i uczestników
postępowania, tj. w 39,19 % ogółu spraw (w 2017 r. - 963, tj. w 43,77 %),
w tym 412 w Wydziale I, tj. w 48,87 % spraw tego wydziału (w 2017 r. - 578,
tj. w 57,28 %), a 330 w Wydziale II, tj. w 31,42 % spraw tego wydziału
(w 2017 r. - 385, tj. w 32,32 %);
133 - doradców podatkowych, tj. w 7,02 % ogółu spraw (w 2017 r. - 193,
tj. w 8,77 %) wyłącznie w Wydziale I, tj. w 15,77 % spraw tego wydziału
(w 2017 r. w 19,12 %).
W 2018 r. w 9 sprawach odnotowano udział prokuratorów w postępowaniu.
6/ prawo pomocy
W 2018 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
łącznie 339 (Wydział I - 198, Wydział II - 141) wniosków o przyznanie prawa pomocy.
Z tej liczby: 152 (Wydział I - 109, Wydział II - 43) dotyczyły zwolnienia od kosztów
sądowych w całości lub w części, 121 (Wydział I - 73, Wydział II - 48) przyznania
prawa pomocy w zakresie całkowitym, a 66 (Wydział I - 16, Wydział II - 50)
ustanowienia zawodowego pełnomocnika.
W omawianym okresie sprawozdawczym łącznie rozpoznano 426 (Wydział I -
236, Wydział II - 190) wniosków, w tym 337 wniosków o przyznanie prawa pomocy
24
(Wydział I - 195, Wydział II - 142) oraz 89 (Wydział I - 41, Wydział II - 48) wniosków
w przedmiocie przyznania wynagrodzenia pełnomocnikowi za zastępstwo prawne
wykonane na zasadzie prawa pomocy oraz zwrotu niezbędnych udokumentowanych
wydatków. Liczba wydanych postanowień i zarządzeń w porównaniu z rokiem
poprzednim utrzymuje się na porównywalnym poziomie (w 2017 r. - 459, w 2018 r. -
426).
W 2018 r. przeważały sprawy, w których odmawiano przyznania prawa
pomocy. Pomimo nieznacznego wzrostu rozstrzygnięć tego rodzaju w porównaniu do
roku poprzedniego, w oparciu o dane z lat ubiegłych stwierdzić należy, że generalnie
utrzymuje się ich procentowy spadek (w 2015 r. - 57,10 %, w 2016 r. - 48,90 %,
w 2017 r. - 38,86 %, w 2018 r. - 41,54 %).
Od wydanych postanowień i zarządzeń w przedmiocie prawa pomocy
wniesionych zostało 90 sprzeciwów (Wydział I - 57, Wydział II - 33), co stanowi
zaskarżalność na poziomie 21,10 % i oznacza kontynuację jej niskiego poziomu
z roku poprzedniego (w 2017 r. - 20,90 %)
W omawianym okresie sprawozdawczym załatwiono ogółem 94 sprzeciwy.
Jedynie w 24 sprawach WSA w Olsztynie (Wydział I - 13, Wydział II - 11) uwzględnił
ten środek zaskarżenia i zmienił postanowienie/zarządzenie referendarza sądowego,
natomiast w 65 (Wydział I - 43, Wydział II - 22) - utrzymał w mocy
postanowienie/zarządzenie referendarza sądowego, a w 5 (Wydział I - 4, Wydział II -
1) - załatwił sprawę w inny sposób. Jak wynika z przedstawionych danych sprzeciwy
okazały się skuteczne w 25,50 % spraw. Wśród spraw, w których WSA objął
merytoryczną oceną postanowienie lub zarządzenie referendarza sądowego,
w 73,10 % spraw uznał rozstrzygnięcia referendarzy sądowych za prawidłowe,
natomiast w 26,90 % spraw - zmieniał zaskarżone postanowienie lub zarządzenie.
Powyższe oznacza, że w przeważającej liczbie spraw, w których wniesiony został
sprzeciw, WSA podzielał stanowisko referendarzy sądowych.
Podsumowując rok 2018 wskazać należy, że ugruntowana w latach
poprzednich linia orzecznicza w przedmiocie prawa pomocy jest kontynuowana. Nie
odnotowano natomiast żadnych nowych problematycznych zagadnień w tym
zakresie. Nadal podstawową przesłanką decydującą o przyznaniu i odmowie
przyznania prawa pomocy pozostaje sytuacja materialna wnioskodawcy, zaś
w przypadku spraw dotyczących przyznania wynagrodzenia pełnomocnikom
z urzędu staranne i faktyczne udzielenie stronie pomocy prawnej.
25
Mając to na uwadze, w sprawach tego drugiego rodzaju, wychodząc
z założenia, że przyznanie pełnomocnikowi ustanowionemu w ramach prawa
pomocy wynagrodzenia nie może odbywać się mechaniczne, lecz musi być
poprzedzone oceną okoliczności faktycznych konkretnej sprawy w celu ustalenia, czy
podjęte przez niego czynności stanowią faktyczne udzielenie stronie pomocy prawnej
- opowiedziano się za poglądem, iż celem pomocy prawnej udzielanej po wydaniu
orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie jest podjęcie czynności
umożliwiających wywiedzenie środka odwoławczego lub wydanie opinii o braku
podstaw do jego wniesienia.
Z tej też przyczyny, w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 950/16 (zob. postanowienie
referendarza sądowego z dnia 17 kwietnia 2018 r., utrzymane w mocy
postanowieniem WSA z dnia 16 lipca 2018 r.), odmawiając przyznania
wynagrodzenia wskazano, iż czynności polegające na wydawaniu opinii
stwierdzających oczywistą bezpodstawność środków zaskarżenia wnoszonych od
rozstrzygnięć o charakterze czysto procesowym i związanych z zamiarem
kwestionowania opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej należy uznać
za funkcjonalnie powiązane z tą opinią i nie sposób ich zaliczyć, do działań
stanowiących faktyczne udzielenie stronie skarżącej pomocy prawnej, skoro nie
mogą one przybliżyć jej do celu w postaci zmiany wydanego w sprawie wyroku.
Podobnie w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 667/17 (zob. postanowienie starszego
referendarza sądowego z dnia 13 września 2018 r., utrzymane w mocy
postanowieniem WSA z dnia 4 października 2018 r.) stwierdzono, że kwestia
wynagrodzenia nieopłaconej pomocy związanej z przygotowaniem opinii o braku
podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej została rozstrzygnięta, a przyznane
wówczas wynagrodzenie ma charakter ryczałtowy i obejmuje całość działań
związanych z oceną możliwości wniesienia skargi kasacyjnej. Tym samym
podejmowane później czynności, związane z rozstrzygnięciami czysto procesowymi,
związanymi funkcjonalnie z wydaną wcześniej opinią nie powinny stanowić podstawy
do przyznania odrębnego wynagrodzenia. Czynności te pozostawały bowiem
w funkcjonalnym i merytorycznym związku z wydaną wcześniej opinią i traktowane
mogą być jako kontynuacja lub uzupełnienie działań pełnomocnika związanych
z oceną możliwości wniesienia środka zaskarżenia w postaci skargi kasacyjnej.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 689/17 (zob. trzy postanowienia starszego
referendarza sądowego z dnia 26 listopada 2018 r.) uznano natomiast, iż do działań,
których celem jest poddanie kontroli rozstrzygnięcia kończącego postępowanie
26
w sprawie, nie sposób zaliczyć czynności polegających na wydaniu opinii
stwierdzających oczywistą bezpodstawność zaskarżenia postanowienia o odrzuceniu
skargi kasacyjnej wobec jej sporządzenia przez osobę nieuprawnioną oraz
zarządzeń o charakterze informacyjnym i porządkowym.
Z kolei w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 365/17, II SA/Ol 366/17 oraz
II SA/Ol 367/17, II SA/Ol 368/17, II SA/Ol 370/17 (zob. postanowienia referendarzy
sądowych odpowiednio z dnia 9 lipca 2018 r. oraz z dnia 24 lipca 2018 r.), powołując
się na art. 177 § 4 zd. 1 p.p.s.a., zgodnie z którym jeżeli wyznaczony pełnomocnik
nie stwierdza podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, składa w Sądzie,
sporządzoną przez siebie opinię w tym przedmiocie wraz z odpisem dla strony, dla
której został ustanowiony, w terminie do wniesienia skargi kasacyjnej, wyrażone
zostało stanowisko, że przyczyną odmowy przyznania wynagrodzenia
za sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej jest jej
złożenie z uchybieniem terminu, o którym stanowi przytoczony przepis.
Przyczyną odmowy przyznania wynagrodzenia było również stwierdzenie,
że zaniedbanie profesjonalnego pełnomocnika doprowadziło do sytuacji, w której
niemożliwym stało się merytoryczne rozpoznanie skargi. W sprawie o sygn. akt
I SA/Ol 668/17 (postanowienie starszego referendarza sądowego z dnia 28 sierpnia
2018 r.) uznano, że złożony przez pełnomocnika wniosek, biorąc pod uwagę skutek
nim spowodowany, tj. odrzucenie zarówno wniosku o przywrócenie terminu, jak
i zażalenia na wydane przez tutejszy Sąd postanowienie, a następnie odrzucenie
skargi, nie przyczynił się z żaden sposób do merytorycznego wyjaśnienia
i rozstrzygnięcia sprawy. Przyjmując powyższe referendarz oparł się na stanowisku
wyrażonym wcześniej w wydanych w tej sprawie postanowieniach WSA w Olsztynie
z dnia 28 lutego 2018 r. i NSA z dnia 25 maja 2018 r., sygn. akt II FZ 263/18.
7/ stosowanie prawa unijnego i pytania prawne
Stosowanie szeroko rozumianego prawa unijnego jest stałym elementem
orzecznictwa. Szczególnie często występuje to w sprawach dotyczących podatku od
towarów i usług oraz podatku akcyzowego, gdzie sądy odwołują się do norm
dyrektyw oraz w sprawach celnych i dotyczących płatności unijnych dla rolników,
w których przepisy unijne mają bezpośrednie zastosowanie. Ważniejsze
rozstrzygnięcia, odwołujące się do prawa europejskiego, przedstawione zostały
w dalszej części informacji, przy omawianiu zagadnień materialnoprawnych
w poszczególnych rodzajach spraw.
27
Podobnie jak w latach poprzednich, z grupy spraw, w których bezpośrednio
stosowne były przepisy unijne wskazać należy na sprawy dotyczące weryfikacji
zgłoszeń celnych i zwrotu cła, w związku z wyrokiem TSUE z dnia 26 maja 2016 r.
w sprawie C-286/15, w których zastosowanie miały przepisy Rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r.
ustanawiającego Unijny Kodeks Celny (Dz.U. UE L 269), Rozporządzenia
Wykonawczego Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 r. ustanawiającego
szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów (…) Unijnego Kodeksu
Celnego (Dz.U. UE L 343); a także Nomenklatura Scalona w brzmieniu ustalonym
w załączniku I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1001/2013 z dnia 4 października
2013 r. zmieniającym załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87
w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy
Celnej (Dz. U.UE L 290 z dnia 31.10.2013 r. ze zm.).
W większości spraw dotyczących podatku od towarów i usług sąd dokonywał
oceny prawa do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturach
dokumentujących zakup towarów i usług w aspekcie tzw. dobrej wiary, należytej
staranności rzetelności i nadużycia prawa. Przywoływano liczne orzeczenia TSUE,
wskazujące na warunki i przesłanki skorzystania z prawa do odliczenia w sytuacji,
gdy faktura dokumentowała czynność fikcyjną. W sprawach ze skarg gmin na
interpretacje podatkowe a także na decyzje wymiarowe, w kontekście
skonsolidowanych rozliczeń, powoływane było orzeczenie TSUE z dnia 29 września
2015 r., C-276/14 jako wpływające na ocenę uprawnienia Gminy do otrzymania
zwrotu nadpłaty podatku wraz odsetkami.
W sprawach dotyczących płatności dla rolników, w zakresie przyznawania
płatności jak też obowiązku zwrotu, w orzeczeniach sąd odwoływał się do przepisów:
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1306/2013 z dnia
17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarzadzania nią
i monitorowania jej (…) (Dz. U.UE.L 2013.347.549 ze zm.);
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1305 /2013 w sprawie
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE)
(Dz.U. U.E L 2013 347. 487 ze zm.);
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1307/2013 z dnia
17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla
rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej (…)
28
(Dz.U. U.E. L. 2013.347.608 ze zm.);
- Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) Nr 640 z dnia 11 marca 2014 r.
uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE)
nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli oraz
warunków odmowy lub wycofania płatności oraz do kar administracyjnych mających
zastosowanie do płatności bezpośrednich, wsparcia rozwoju obszarów wiejskich oraz
zasady wzajemnej zgodności (Dz.U. UE 2014.181.48);
- Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) Nr 639/2014 z dnia 11 marca 2014 r,
w sprawie uzupełnienia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
Nr 1307/2013 ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla
rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz
zmiany załącznika X do tego rozporządzenia (Dz. U.UE.L. 2014.181.1. ze zm.);
- Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) Nr 809/2014 ustanawiającego
zasady stosowania rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE)
nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli,
środków rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności (Dz. U.UE.L.
2014.227.69. ze zm.).
W 2018 r. w Wydziale II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
prawo unijne było przedmiotem analizy przede wszystkim w sprawach dotyczących
głównie ochrony środowiska i transportu drogowego. W tych sprawach zastosowanie
znajdują bowiem m.in. przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych
przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego
rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające
rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. U. UE. L. 2006, nr 102, s. 1) oraz
przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia
4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym
i uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/1985 w sprawie urządzeń
rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające
rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca
2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do
transportu drogowego (Dz. Urz. UE L 2014, nr 60, s. 1 ze zm.).
Przepisy unijne były przedmiotem analizy tutejszego Sądu także w sprawach
dotyczących opłat za usługi wodne ustalanych na podstawie przepisów ustawy z dnia
20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. poz. 1566 ze zm.). Wejście w życie tej ustawy
29
było bowiem wynikiem realizacji spoczywającego na Polsce obowiązku
implementacji do krajowego porządku prawnego Dyrektywy nr 2000/60/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej
ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327
z 22.12.2000, str. 1, ze zm. - Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 5,
str. 275).
W okresie sprawozdawczym składy orzekające w Wydziale II Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego w Olsztynie nie wystąpiły z żadnym pytaniem
prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskich. Nie przedstawiały
także pytań prawnych Trybunałowi Konstytucyjnemu.
Część II. Problemy wynikające z orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
1. Zagadnienia procesowe
1/ właściwość wojewódzkiego sądu administracyjnego, zakres kontroli sądowej i wszczęcie postępowania sądowego
W 2018 roku w Wydziale I, na posiedzeniach niejawnych Sąd odrzucił 124
skargi, na rozprawie 7, przy czym w 3 przypadkach odrzucono skargi o wznowienie
postępowania sądowego. Tak jak w poprzednich latach, najczęstszą przyczyną
odrzucenia skargi było ustalenie, że strona nie dopełniła wszystkich wymogów
skutecznego wniesienia skargi. W szczególności chodzi o przypadki, gdy strona
wnosi skargę po terminie bądź po wezwaniu przez sąd nie uzupełniła braków
formalnych skargi lub nie uiściła wpisu sądowego.
Kwestia kognicji sądu administracyjnego pojawiała się w sprawach, w których
skarżący zaskarżali różne czynności organów, co do których sąd przyjmował, że nie
były to akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art.
3 § 2 p.p.s.a., lub też były to czynności podjęte w ramach postępowania
administracyjnego na podstawie k.p.a. i Ordynacji podatkowej oraz inne czynności na
podstawie tej ustawy, nie podlegające zaskarżeniu do sądu administracyjnego.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 193/18 sąd uznał, że odmowa wydania przez ZUS
zaświadczenia o oddłużeniu nie należy do aktów lub czynności określonych w art.
3 § 2 p.p.s.a. Z tego samego powodu zostały odrzucone skargi: w sprawie o sygn.
akt I SAB/Ol 2/18 - na niedoręczenie decyzji za pomocą środków komunikacji
elektronicznej; w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 265/18 - na czynność ZUS polegającą
na bezpodstawnym (według strony) naliczaniu składek na ubezpieczenia społeczne.
30
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 151/18 sąd uznał skargę za niedopuszczalną,
z powodu niezachowania trybu wezwania organu do usunięcia naruszenia prawa;
w sprawie I SA/Ol 244/18 - z uwagi na to, że osoba wnosząca skargę nie posiadała
przymiotu strony postępowania; z kolei w sprawie I SA/Ol 377/18 sąd uznał
za niedopuszczalną skargę na pismo informacyjne organu, nie stanowiące żadnego
aktu lub czynności wymienionych w art. 3 § 2 pkt 1-9 ani w art. 3 § 2a p.p.s.a.,
w sprawie I SA/Ol 930/17 sąd uznał za niedopuszczalną skargę w sytuacji, w której
strona, mając w postępowaniu administracyjnym prawo wyboru środka zaskarżania
decyzji, składa wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, a następnie (w terminie
7dni) wnosi skargę do sądu.
Na przestrzeni 2018 r. występowało wiele istotnych wątpliwości i trudności
w interpretowaniu zmienianych przepisów prawa, a w tym Prawa Wodnego. Nadal
też wiele wątpliwości budziło zagadnienie dopuszczalności wnoszenia skarg na akty
i czynności organów Krajowej Administracji Skarbowej podjęte w związku
z przekształceniami ustrojowymi w organach skarbowych, kontroli skarbowej oraz
Służby Celnej. Wymaga bowiem odnotowania, że nie znalazł akceptacji Naczelnego
Sądu Administracyjnego pogląd tutejszego Sądu, wyrażony m.in. w wyroku z dnia
19 października 2017 r., sygn. akt II SA/Ol 672/17, że działanie organu,
poprzedzające złożenie - w trybie art. art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada
2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U.
poz. 1948 ze zm.); dalej jako „P.w.u.K.A.S.” - funkcjonariuszowi Służby Celno-
Skarbowej pisemnej propozycji określającej warunki zatrudnienia, było czynnością
z zakresu administracji publicznej, o której mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.
Postanowieniem z dnia 5 listopada 2018 r. sygn. akt I OSK 80/18 Naczelny Sąd
Administracyjny uchylił wskazany powyżej wyrok tutejszego Sądu z dnia
19 października 2017 r., sygn. akt II SA/Ol 672/17 i odrzucił skargę.
Pogląd o niedopuszczalności skargi funkcjonariusza celnego na propozycję
określającą nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby, złożoną w trybie art.
165 ust. 7 P.w.u.K.A.S., Naczelny Sąd Administracyjny wyrażał zresztą także we
wcześniejszych orzeczeniach, wydanych w 2018 r., m.in. w postanowieniach: z dnia
9 lutego 2018 r., sygn. akt I OSK 2904/17 oraz z dnia 13 kwietnia 2018 r., sygn. akt
I OSK 268/18. Uwzględniając ten pogląd, tutejszy Sąd, postanowieniem z dnia
19 kwietnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 934/17, odrzucił skargę na pisemną propozycję
określającą nowe warunki zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie
Administracji Skarbowej. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd uznał,
31
że propozycja ta nie ma charakteru władczego (choć jest oświadczeniem woli),
albowiem jej skutki prawne uzależnione są od woli adresata propozycji. Ocenił przy
tym, że sama sprawa związana z przedstawioną propozycją pozostaje sprawą
wewnętrzną z zakresu podległości służbowej, wobec czego wyłączona jest spod
kontroli sądowoadministracyjnej w myśl art. 5 pkt 2 p.p.s.a. Przyjął,
że w analizowanym przypadku organ przedkładający propozycję występuje
w charakterze pracodawcy, a nie jako organ administracji publicznej. Wywiódł,
że propozycja nowych warunków zatrudnienia lub służby stanowi jedynie ofertę,
będącą elementem szerszego procesu zmierzającego do pozostawienia
funkcjonariusza w stosunku zatrudnienia. Stwierdził, że sama propozycja nie
kształtuje ostatecznie sytuacji prawnej funkcjonariusza, sama przez się nie zmienia
dotychczasowej sytuacji, gdyż ta ulega zmianie dopiero z chwilą zajęcia przez
funkcjonariusza stanowiska w przedmiocie przedłożonej propozycji. Skonstatował
więc, że propozycja, o jakiej mowa w art. 165 ust. 7 P.w.u.K.A.S., nie stanowi
czynności w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., co oznacza, że skarga
funkcjonariusza celnego na propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia albo
pełnienia służby jest niedopuszczalna.
Ciekawe rozważania na temat właściwości sądów administracyjnych, a w tym
regulacji zawartej w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., zawarte zostały w postanowieniu
tutejszego Sądu z dnia 29 marca 2018 r. sygn. akt II SAB/Ol 4/18, mocą którego
odrzucono skargę na bezczynność Zarządu Województwa w przedmiocie wezwania
do uzupełnienia braków formalnych oferty konkursowej na kandydata na stanowisko
dyrektora Muzeum. W uzasadnieniu tego orzeczenia tutejszy Sąd ocenił bowiem,
że czynności podejmowane w tego rodzaju postępowaniu konkursowym nie mają
charakteru samodzielnego i odrębnego, ponieważ wpisują się w pewien ciąg zdarzeń
- nie są to zatem czynności z zakresu administracji publicznej, o których mowa w art.
3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Wywiódł przy tym, że organ, w ramach tego ciągu zdarzeń
i czynności, ogłasza konkurs, określa jego warunki i powołuje komisję konkursową,
która w jego imieniu prowadzi część postępowania, zaś po przekazaniu wyników
konkursu wraz z jego dokumentacją, komisja konkursowa kończy działalność (zob.
§ 5 ust. 6 rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie
organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora
instytucji kultury, Dz. U. Nr 154, poz. 1629), a organ dokonuje oceny prawidłowości
wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury w drodze konkursu.
Zauważył, że ten etap postępowania kończy uchwała organu o powołaniu dyrektora
32
instytucji kultury podjęta na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 25 października
1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz. U.
z 2017 r., poz. 862). Uznał, że dopiero ta uchwała organu podlega zaskarżeniu
do sądu administracyjnego jako akt organu jednostki samorządu terytorialnego
podejmowany w sprawach z zakresu administracji publicznej. Skonstatował, że skoro
czynność (wezwania do uzupełnienia braków formalnych oferty konkursowej), której
podjęcia domagał się skarżący w ramach postępowania konkursowego, nie jest
czynnością z zakresu administracji publicznej, o której mowa w art. 3 § 2 pkt 4
p.p.s.a., to rozpatrzenie sprawy ze skargi na bezczynność w podjęciu tej czynności
nie należy do właściwości sądu administracyjnego. Taka bezczynność organu nie
jest bowiem objęta zakresem regulacji art. 3 § 2 pkt 8 i 9 p.p.s.a. Możliwości
wniesienia skargi w tym przedmiocie do sądu administracyjnego nie przewidują także
przepisy szczególne.
W badanym obszarze warto zwrócić uwagę także na wywody tutejszego Sądu
zawarte w uzasadnieniu postanowienia z dnia 31 października 2018 r. sygn. akt
II SA/Ol 683/18, mocą którego odrzucono skargę na pismo Dyrektora
Wojewódzkiego Oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia w przedmiocie odmowy
zwrotu kosztów wykonania zabiegu operacyjnego. W orzeczeniu tym oceniono,
że rzeczone pismo, pomimo przypisywania mu przez organ charakteru
informacyjnego, należy uznać za decyzję Dyrektora Oddziału NFZ, która
po wyczerpaniu środków zaskarżenia w postępowaniu przed organem właściwym
w sprawie, będzie mogła być przedmiotem skargi do wojewódzkiego sądu
administracyjnego (art. 3 § 2 pkt 1 w zw. z art. 52 § 1 i 2 oraz art. 135 p.p.s.a.).
Wywiedziono przy tym, że zasadność każdego żądania, które zostało w prawidłowej
formie skierowane do właściwego organu administracji publicznej przez osobę
powołującą się na własny interes prawny, oparty na normie prawa materialnego,
powinna być przedmiotem rozstrzygnięcia przybierającego postać decyzji
administracyjnej. Przyjęto, że dotyczy to również sytuacji, gdy tak jak w tej sprawie,
w ocenie organu, żądanie jest niezasadne, tzn. nie ma oparcia w przepisach prawa.
Uznano bowiem, że sprawa administracyjna nie może być załatwiona przez
przesłanie wnioskodawcy pisma informującego o tym, że nie istnieją podstawy
do prowadzenia postępowania. Skonstatowano, że wniosek o refundację kosztów
leczenia w prywatnej klinice winien być rozpatrzony przez wydanie decyzji
rozstrzygającej, czy wniesione przez stronę żądanie jest zasadne, a przepisem
kompetencyjnym, który uprawnia Dyrektora Oddziału NFZ do wydania decyzji
33
w takiej sprawie jest art. 109 ust. 1, 3, 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U.
z 2017 r., poz. 1938 ze zm.).
Zdaniem Sądu, skoro istnieje przepis kompetencyjny uprawniający Dyrektora
Oddziału NFZ do wydawania decyzji w sprawach zainicjowanych wnioskiem
ubezpieczonego o zwrot kosztów wykonania zabiegu operacyjnego, to otrzymane
przez skarżącą pismo z Oddziału NFZ informujące, że jej prośba o dofinansowanie
do operacji nie może zostać spełniona, należy zakwalifikować jako decyzję Dyrektora
Oddziału NFZ w przedmiocie odmowy zwrotu kosztów wykonania zabiegu
operacyjnego. Sąd zauważył przy tym, że pismo to zawiera elementy tworzące tzw.
minimum decyzyjne, wymienione w art. 107 § 1 k.p.a., takie jak: oznaczenie organu,
oznaczenie strony, rozstrzygnięcie oraz podpis z podaniem danych identyfikujących
podmiot dokonujący tej czynności. Ocenił jednak, że pomimo takiej kwalifikacji
prawnej, rozpatrzenie skargi na ww. decyzję Dyrektora Oddziału NFZ byłoby
przedwczesne z uwagi na niewyczerpanie przez skarżącą środków zaskarżenia
w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie (art. 52 § 1 i 2 p.p.s.a.), w tej
sprawie odwołania do Prezesa Funduszu. Wobec braku pouczenia skarżącej przez
organ o przysługującym jej prawie do wniesienia odwołania w tej sprawie,
za odwołanie Sąd nakazał Dyrektorowi Oddziału NFZ uznać pismo skarżącej,
w którym zwróciła się do Oddziału NFZ o ponowne rozpatrzenie jej sprawy. Sąd
zobowiązał także Dyrektora Oddziału NFZ do nadania biegu temu pismu jak
odwołaniu zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego.
Przedwczesność kontroli sądowoadministracyjnej była także powodem
odrzucenia skargi w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 972/17. W uzasadnieniu wydanego
w tej sprawie postanowienia z dnia 24 stycznia 2018 r. tutejszy Sąd wskazał na
konieczność poprzedzania skargi - wnoszonej w trybie art. 90 ust. 1 ustawy z dnia
5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz.
2096 ze zm.); dalej jako u.s.w. - na akty lub czynności organów samorządu
województwa wydane przed 1 czerwca 2017 r., uprzednim wezwaniem tych organów
do usunięcia naruszenia prawa. Zaznaczono przy tym, że mocą ustawy z dnia
7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935), która weszła w życie z dniem 1 czerwca
2017 r., dokonano nowelizacji m.in. art. 90 u.s.w., statuując jednocześnie w art. 17
ust. 2 tej ustawy, że nowe brzmienie tego przepisu „stosuje się do aktów i czynności
organów administracji publicznej dokonanych po dniu wejścia w życie niniejszej
34
ustawy”. Podano, że przepis art. 90 u.s.w. (w brzmieniu obowiązującym do 1
czerwca 2017 r.) stanowił, że „każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały
naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym w sprawie z zakresu
administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu organu samorządu
województwa, który wydał przepis, do usunięcia naruszenia - zaskarżyć przepis do
sądu administracyjnego (ust. 1). Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli w sprawie
orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił (ust. 3). W sprawie wezwania do
usunięcia naruszenia stosuje się przepisy o terminach załatwiania spraw w
postępowaniu administracyjnym (ust. 4)”. Dodano, że w świetle art. 91 ust. 1 u.s.w.,
„przepis art. 90 stosuje się odpowiednio, gdy organ samorządu województwa nie
wykonuje czynności nakazanych prawem albo, przez podejmowane czynności
prawne lub faktyczne, narusza prawa osób trzecich”.
2/ wyłączenie sędziego
W Wydziale I w roku 2018 nie wystąpiły problemy orzecznicze na tle
stosowania przepisów o wyłączeniu sędziego. W tym przedmiocie sąd wydał w ciągu
roku 4 postanowienia, jeden wniosek został pozostawiony bez rozpoznania.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 333/18 sąd, po otrzymaniu informacji od sędziego
o podstawie wyłączenia od orzekania w sprawie ze skargi Uniwersytetu Warmińsko-
Mazurskiego na indywidualną interpretację przepisów prawa podatkowego Dyrektora
Krajowej Informacji Skarbowej, na podstawie art. 18 § 1 pkt 1 wyłączył sędziego od
orzekania w tej sprawie. W sprawach o sygn. akt I SA/Ol 377/17 i ISA/Ol 378/17 sąd
odrzucając postanowieniami z dnia 30 maja 2018 r. wnioski skarżącego stwierdził,
że są to kolejne wnioski o wyłączenie tego samego sędziego, co do którego wnioski
skarżącego zostały oddalone prawomocnymi postanowieniami.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 670/17 sąd na podstawie art. 22 § 1 i 2 p.p.s.a.
oddalił wnioski o wyłączenie wskazanych imiennie sędziów. Sąd, powołując się na
utrwalone w orzecznictwie stanowisko oraz okoliczności sprawy stwierdził, że
subiektywne przekonanie strony o możliwym braku obiektywizmu sędziego
w związku z tym, że był on członkiem składu orzekającego w innej sprawie, w której
zapadło niekorzystne dla strony orzeczenie nie stanowi podstawy wyłączenia
sędziego.
W okresie sprawozdawczym do Wydziału II tutejszego Sądu wpłynęło kilka
wniosków o wyłączenie sędziego lub sędziów w konkretnych sprawach. Rozważania
na temat tej instytucji procesowej odnaleźć można jednak tylko w postanowieniach
35
oddalających rzeczone wnioski, gdyż postanowienia o wyłączeniu sędziego, z uwagi
na brak możliwości ich zaskarżenia, nie zawierają uzasadnienia.
Ciekawe rozważania na temat instytucji wyłączenia sędziego zawarte zostały
w uzasadnieniu postanowienia tutejszego Sądu z dnia 16 sierpnia 2018 r. sygn. akt
II SA/Ol 689/17, mocą którego oddalono wniosek o wyłączenie sędziów złożony po
wydaniu wyroku w sprawie. Zdaniem Sądu, zarzut nieetyczności sędziów, którzy
wydali wyrok, związany z brakiem akceptacji argumentacji wydanego wyroku, nie
stanowi okoliczności, o której mowa w art. 19 p.p.s.a. Sąd podkreślił bowiem,
że strona niezadowolona z wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny
orzeczenia może je zaskarżyć zgodnie z przysługującym jej środkiem zaskarżenia
do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W takim też trybie strona może podważać
stanowisko Sądu I instancji. Ocenił zatem, że przekonanie skarżącego, że wyrok nie
odpowiada prawu, nie stanowi w żadnym wypadku o stronniczości sędziów
zasiadających w składzie orzekającym.
Także w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 sierpnia 2018 r., sygn. akt
II SA/Ol 202/18, tutejszy Sąd akcentował, że zarzuty dotyczące niewłaściwego,
zdaniem skarżącej, sposobu orzekania sędziów w każdej ze spraw mogą być
podnoszone w ramach przysługujących środków zaskarżenia, nie stanowią
natomiast przesłanki do wyłączenia sędziego. Za niedopuszczalną Sąd uznał
ponadto argumentację, że sędziowie, którzy nie orzekali „w sprawie skarżącej” nie
zachowają bezstronności i obiektywizmu. Ocenił bowiem, że tego rodzaju
okoliczności, tj. subiektywne przekonanie strony o naruszaniu prawa zarówno przez
sędziów już orzekających w sprawie jak i nieorzekających, jako niepoparte dowodami
uprawdopodabniającymi istnienie uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności
sędziów, nie mogą stanowić podstawy do zastosowania instytucji wyłączenia
sędziego. Powyższy pogląd podzielił Naczelny Sąd Administracyjny, który
postanowieniem z dnia 11 grudnia 2018 r. sygn. akt II OZ 1270/18, oddalił zażalenie
na postanowienie tutejszego Sądu.
Natomiast w uzasadnieniu postanowienia z dnia 22 listopada 2018 r. sygn. akt
II SA/Ol 20/18 tutejszy Sąd przyjął, że przeświadczenie skarżących o działaniu,
wskazanych we wniosku o wyłączenie, sędziów i referendarza „na ich niekorzyść” nie
stanowi wystarczającej przesłanki uzasadniającej, w myśl art. 19 p.p.s.a., ich
wyłączenia od orzekania w tej sprawie. Uznał, że prawidłowość podejmowanych
w tym zakresie rozstrzygnięć podlega kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego
i tylko w tym trybie dopuszczalne jest kwestionowanie niekorzystnych rozstrzygnięć
36
sądu wojewódzkiego. Nadto zauważył, że zarzuty zgłoszone we wniosku nie zostały
poparte żadnymi dowodami. Wyjaśnił także, iż okoliczność, mogąca wywołać
uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie, musi być
realna, a nie potencjalna. Nie jest zatem wystarczająca sama podejrzliwość strony,
bądź utrata zaufania do bezstronności sędziego wynikająca z samego przeczulenia
strony lub subiektywnego odczucia. Nie ma znaczenia subiektywne przekonanie
o niekorzystnych działaniach podejmowanych przez sędziów, lecz konieczne jest
wskazanie poważnych powodów, które obiektywnie spowodowałyby utratę zaufania
co do bezstronności sędziów. Wyłączenie sędziego, o którym mowa w art.
19 p.p.s.a. ma zapewnić obiektywizm sądu i nie może być traktowane jako
możliwość eliminowania w postępowaniu sędziów, których strona uznaje
za nieodpowiadających subiektywnemu pojmowaniu swoich interesów.
Podobny pogląd został wyrażony w uzasadnieniu postanowienia tutejszego
Sądu z dnia 15 lutego 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 833/17.
3/ wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności
W 2018 roku w Wydziale I wraz ze skargami złożono 70 wniosków
o wstrzymanie zaskarżonych aktów, w tym 64 wnioski dotyczyły decyzji a 6
wniosków wstrzymania postanowienia. Uwzględniono 19 wniosków, w 43 sprawach
odmówiono wstrzymania zaskarżonej decyzji. W 5 sprawach odmówiono
wstrzymania zaskarżonych postanowień.
Przy rozpatrywaniu wniosków o wstrzymanie zaskarżonych aktów nie
występowały nowe istotne kwestie prawne. Rozstrzygnięcie ich wymagało przede
wszystkich oceny okoliczności faktycznych powoływanych przez stronę. Aktualność
zachowuje uwaga z lat poprzednich, że w większości wnioski o wstrzymanie
wykonania decyzji zawarte są w skargach niejako rutynowo, bez wskazania
i wykazania okoliczności uzasadniających wstrzymanie zaskarżonej decyzji, często
z powołaniem jako uzasadnienie tylko treści art. 61 § 3 p.p.s.a. Jest to najczęstszą
przyczyną oddalania wniosków.
W 2018 r. sąd wstrzymywał wykonanie zaskarżonych decyzji zasadniczo
we wszystkich przypadkach, gdy zaistnienie przynajmniej jednej z dwu przesłanek
pozytywnego rozpatrzenia wniosku zostało uprawdopodobnione.
Podobnie jak w poprzednim okresie sprawozdawczym, także na przestrzeni
2018 r., w wielu postanowieniach wydanych na skutek wniosku o wstrzymanie
wykonania zaskarżonego aktu, tutejszy Sąd zwracał uwagę na konieczność
37
należytego uzasadnienia przez stronę tego wniosku. Wskazywał bowiem, że wydając
orzeczenie w przedmiocie wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu, Sąd powinien
swoje rozstrzygnięcie oprzeć o ocenę zarówno wniosku skarżącego, jak i materiału
dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy. Jednakże wykazanie okoliczności
przemawiających za wstrzymaniem wykonania zaskarżonej decyzji spoczywa
na wnioskodawcy, gdyż jest to warunek konieczny, aby możliwe było dokonanie
przez Sąd oceny wystąpienia w danej sprawie przesłanek, o których mowa w art. 61
§ 3 p.p.s.a. Wywodził przy tym, że użyte do opisu przesłanek terminy nieostre,
tj. niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do
odwrócenia skutków, wymagają skonkretyzowania w postaci argumentacji
wnioskodawcy, a gdy okaże się to konieczne, zobrazowania opisanej we wniosku
sytuacji za pomocą odpowiednich dokumentów. Przyjął, że twierdzenia
wnioskodawcy powinny być co najmniej uprawdopodobnione, a o ile dana
okoliczność z natury swojej może być udokumentowana, to należy przedłożyć
stosowne dokumenty (tak m.in. w postanowieniu WSA w Olsztynie: z dnia 14 marca
2018 r. sygn. akt II SA/Ol 150/18, z dnia 17 września 2018 r. sygn. akt
II SA/Ol 640/18 oraz z dnia 28 września 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 641/18).
Ciekawe rozważania na temat instytucji wstrzymania wykonania zaskarżonego
aktu zawarte zostały w postanowieniu tutejszego Sądu z dnia 25 września 2018 r.
sygn. akt II SA/Ol 653/18. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd wywiódł bowiem,
że przedmiotem udzielenia ochrony tymczasowej mogą być jedynie takie akty lub
czynności, które bezpośrednio nadają się do wykonania i wymagają wykonania.
Podał, że przez pojęcie wykonania aktu administracyjnego należy rozumieć
spowodowanie w sposób dobrowolny lub doprowadzenie w trybie egzekucji
do takiego stanu rzeczy, który jest zgodny z rozstrzygnięciem zawartym w danym
akcie. Uznał, że nie każdy akt administracyjny kwalifikuje się do tak rozumianego
wykonania, a co za tym idzie nie każdy wymaga wykonania. Do tego rodzaju aktów
Sąd zaliczył decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
przedsięwzięcia, która wydawana jest na wstępnym etapie procesu inwestycyjnego,
umożliwiając wnioskodawcy ubieganie się o ustalenie warunków zabudowy (art. 72
ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz. U. z 2017 r. poz. 1405 ze zm.), czy też
pozwolenia na budowę (art. 72 ust. 1 pkt 1 tej ustawy). Ocenił, że decyzja ustalająca
środowiskowe uwarunkowania nie stanowi aktu, który dawałby podstawę inwestorowi
38
do rozpoczęcia robót budowlanych i realizacji planowanej inwestycji, a tym samym
nie może doprowadzić do wyrządzenia znacznej szkody lub spowodować
nieodwracalne skutki, które to przesłanki warunkują wstrzymanie wykonania aktu.
Skonstatował, że decyzja w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań ma
charakter wyłącznie deklaratywny i nie należy do aktów administracyjnych, które
mogłyby podlegać wykonaniu w powyższym rozumieniu, pomimo, że może ona
wywoływać określone następstwa prawne.
Natomiast w sprawach dotyczących wstrzymania wykonania decyzji
umożliwiających realizację inwestycji, tutejszy Sąd zwracał uwagę na konieczność
bardziej restrykcyjnej oceny sytuacji wnioskodawcy w świetle regulacji zawartych
w art. 61 § 3 p.p.s.a. Tytułem przykładu wskazać można na postanowienie tutejszego
Sądu z dnia 10 stycznia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 685/17, mocą którego odmówiono
wstrzymania wykonania decyzji w przedmiocie zezwolenia na realizację inwestycji
drogowej – budowy linii tramwajowej. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano,
że zaskarżona decyzja została wydana w trybie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia
2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie
dróg publicznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1469). Zauważono, że co prawda wydanie
decyzji w tym trybie nie wyłącza co do zasady możliwości wstrzymania jej wykonania,
gdyż brak jest przepisów szczególnych w tym zakresie, to jednak przyjęte w tej
ustawie uregulowania prawne mają szczególny charakter i ich celem jest stworzenie
prawnych instrumentów zapewniających sprawny przebieg inwestycji drogowych.
Podano, że realizuje się to m.in. przez uproszczenie procedur administracyjnych,
możliwość nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji, czy też przez
obowiązek rozpatrzenia środków odwoławczych i skargi w określonych w ustawie
terminach. Przyjęto, że w takim przypadku, wstrzymanie wykonania decyzji byłoby
istotnym zaburzeniem procesu inwestycyjnego drogowego i jednocześnie w sposób
rażący naruszałoby interes społeczny i gospodarczy, które przemawiają za szybką
i sprawną realizacją przedsięwzięć przewidzianych specustawą drogową. Dlatego też
oceniono, że konieczna jest restrykcyjna interpretacja obowiązku
uprawdopodobnienia okoliczności przemawiających za zasadnością wniosku
o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.
Z kolei w postanowieniu z dnia 28 czerwca 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 349/18
tutejszy Sąd podkreślił, że w przypadku decyzji o pozwoleniu na budowę
ustawodawca przewidział dodatkowy wymóg ograniczający możliwość wstrzymania
wykonania decyzji tego rodzaju. Podał, że zgodnie z art. 35a ust. 1 ustawy z dnia
39
7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1332
ze zm.), „w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję
o pozwoleniu na budowę wstrzymanie wykonania tej decyzji na wniosek skarżącego
sąd może uzależnić od złożenia przez skarżącego kaucji na zabezpieczenie
roszczeń inwestora z powodu wstrzymania wykonania decyzji”. Ze względu
na powyższy przepis, Sąd ocenił, że możliwość wstrzymania wykonania decyzji
o pozwoleniu na budowę przez sąd administracyjny podlega istotnemu ograniczeniu,
co należy dodatkowo uwzględnić przy rozpoznawaniu wniosku w tym przedmiocie.
4/ doręczenia
W zakresie doręczeń nadal istotny jest problem przypadków uchybień
w wypełnianiu urzędowych potwierdzeń doręczenia pism przez pocztę, co powoduje
konieczność składania reklamacji i wpływa na terminy podejmowania czynności
w sprawie. Podobnie, jak w roku poprzednim wystąpiły przypadki składania skarg
drogą elektroniczną. Skarżący, stosujący tzw. podpis elektroniczny w postępowaniu
administracyjnym, przenoszą dopuszczalność takiego podpisu na postępowanie
sądowoadministracyjne. W takich przypadkach zachodzi potrzeba wzywania
skarżących do uzupełnienia braków formalnych pisma i stosowanego pouczania
o skutkach nieusunięcia braku, co przedłuża postępowanie.
5/ uchybienia terminów i ich przywracanie
W roku 2018 w Wydziale I wpłynęło łącznie 21 wniosków o przywrócenie
terminów procesowych. Wnioski dotyczyły przywrócenia terminu: do uzupełnienia
braków formalnych skargi (10), wniesienia skargi (5), uiszczenia wpisu od skargi (4),
od zażalenia (1), złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku (1). Uwzględniono 4
wnioski, odmówiono przywrócenia terminu co do 14 wniosków, 2 wnioski odrzucono,
1 wniosek nie został rozpatrzony do dnia 31 grudnia 2018 r.
Przy rozpatrywaniu wniosków o przywrócenie terminu istota rozstrzygnięć
sprowadzała się do oceny, czy podawane przez stronę okoliczności uzasadniają
przyjęcie braku winy w uchybieniu terminu.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 944/17 sąd uznał, że wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi na ocenę dokonaną przez LGD w trybie odwoławczym
w ramach postępowania w przedmiocie wyboru i oceny operacji w ramach Lokalnej
Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2016-2023, został wniesiony
w terminie 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu, tj. powzięcia informacji
40
o prawie wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Zgodnie z art. 22 ust.
8 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej
społeczności, do ponownej oceny operacji, po uwzględnieniu protestu, stosuje się
odpowiednio art. 58 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji
programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej
2014-2020, stosuje się też art. 63 tej ustawy. Sąd wskazał, że skoro skarżącej nie
pouczono o możliwości wniesienia skargi na uchwałę nr V/III/3/2017/PI/4/2017 Rady
Stowarzyszenia Łączy Nas Kanał Elbląski Lokalna Grupa Działania w sprawie
wyboru i oceny operacji w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2016-2023 zmieniającą uchwałę nr IV/III/13/2017/PI/4/2017r. Rady
Stowarzyszenia Łączy Nas Kanał Elbląski Lokalna Grupa Działania z dnia 12 lipca
2017 r. w sprawie wyboru i oceny operacji w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2016-2023, to nie ponosi ona winy w uchybieniu terminu
do wniesienia skargi.
Podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, także w 2018 r.
tutejszy Sąd, przy rozpatrywaniu wniosków o przywrócenie terminu do dokonania
określonych czynności procesowych, podzielał poglądy prezentowane w doktrynie
i orzecznictwie sądowym zarówno co do charakteru tej instytucji procesowej, jak
i oceny wystąpienia w danej sprawie przesłanek warunkujących uwzględnienie
wniosku w tym przedmiocie.
Przykładowo, w postanowieniu z dnia 3 września 2018 r. sygn. akt
II SA/Ol 407/18 tutejszy Sąd wywiódł, że przywrócenie uchybionego terminu ma
charakter wyjątkowy i może nastąpić jedynie w przypadku, gdy zostanie
uprawdopodobniony brak winy. W ocenie Sądu, okoliczność przebywania przez
profesjonalnego pełnomocnika na urlopie i spowodowany tym faktem, brak
możliwości zapoznania się z postanowieniem sądu, nie stanowią wystarczającej
(właściwie, z założenia, jakiejkolwiek) podstawy do przywrócenia terminu do złożenia
zażalenia na to postanowienie. Sąd uznał bowiem, że profesjonalny pełnomocnik,
planując urlop, powinien dochować należytej staranności w prowadzeniu swoich
spraw i zorganizować pracę w ten sposób, by jego nieobecność nie odbiła się
w sposób negatywny na wykonywanych przez niego obowiązkach. Przyjął,
że standardy staranności, jakim odpowiadać winny działania profesjonalnego
pełnomocnika, muszą być w sposób oczywisty oceniane surowo i skrupulatnie; jest
to bowiem osoba dysponująca zarówno wiedzą prawną, jak i mająca świadomość
konsekwencji prawnych podejmowanych przez siebie działań, jak i zaniechań. Z tego
41
też względu, zdaniem Sądu, działania podejmowane w imieniu mocodawców
cechować winna szczególna staranność, a błędnym byłoby stwierdzenie, że urlop
pełnomocnika zwalnia go od odpowiedzialności za terminowość dokonywania
czynności w prowadzonych sprawach.
Staranność przy dokonywaniu czynności procesowych, zdaniem tutejszego
Sądu, obciąża także stronę działającą osobiście w postępowaniu. W postanowieniu
z dnia 4 września 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 577/18, Sąd przyjął bowiem, że o braku
winy, jako przesłance zasadności wniosku o przywrócenie terminu, można mówić
w sytuacji, gdy dana przeszkoda w dokonaniu czynności, skonfrontowana
z obiektywnymi miernikami staranności, prowadzi do wniosku, iż strona nie mogła
przezwyciężyć tej przeszkody nawet przy użyciu największego, możliwego w danych
warunkach, wysiłku. Sąd uznał, że jeżeli przy dochowaniu należytej staranności,
możliwe było dokonanie czynności w wyznaczonym terminie, to zaniechanie
stosownych działań, dzięki którym termin mógłby być zachowany, świadczy
o niemożności stwierdzenia braku winy w uchybieniu terminu. Ocenił przy tym,
że sam fakt choroby osoby bliskiej, będącej w podeszłym wieku i wiążąca się z tym
konieczność sprawowania opieki (naprzemiennie z inną osobą) nie są wystarczające
dla uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu. Stwierdził bowiem,
że zakres tej opieki nie absorbował wnioskodawcy w takim zakresie, że w ogóle
wykluczał sporządzenie i złożenie skargi w ustawowym 30-dniowym terminie.
W postanowieniu z dnia 17 października 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 632/18,
tutejszy Sąd ocenił natomiast, że wyjazd służbowy nie stanowi okoliczności, która
mogłaby usprawiedliwiać niewykonanie nałożonego obowiązku uiszczenia wpisu
od skargi, gdyż nie był niezależny od woli skarżącego. Wyjaśnił przy tym, że w dobie
powszechnego dostępu do Internetu i telefonii komórkowej, skarżący mógł wykonać
przelew z konta bankowego, albo zlecić to pracownikowi, tym bardziej, że jak
deklaruje, miał przy sobie dokumenty zawierające niezbędne dane do wykonania
zlecenia. Skonstatował, że argumentacja skarżącego tylko potwierdza, że nie
dochował należytej staranności w prowadzeniu własnych spraw.
Analiza wydanych na przestrzeni 2018 r. postanowień tutejszego Sądu
o przywróceniu terminu do dokonania poszczególnych czynności procesowych,
wydanych w Wydziale II, pozwala na sformułowanie wniosku, że tutejszy Sąd
za okoliczność wyłączającą winę strony w uchybieniu terminu do wniesienia środka
zaskarżenia uznawał złożenie przez stronę, w otwartym terminie do wniesienia
danego środka zaskarżenia, wniosku o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika.
42
Tytułem przykładu wskazać można na postanowienie z dnia 18 maja 2018 r. sygn.
akt II SA/Ol 327/18, w którym tutejszy Sąd przyjął, że wystąpienie przez stronę
skarżącą, która nie jest podmiotem wykwalifikowanym, w terminie otwartym
do wniesienia skargi z wnioskiem o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika
w celu wniesienia skargi i reprezentowania jej przed Sądem, należy oceniać jako
dołożenie należytej staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie
o własne interesy. Jako pozbawioną znaczenia uznał przy tym okoliczność,
że złożenie skargi nie jest objęte przymusem adwokacko-radcowskim, skoro strona
w sposób wyraźny wyraziła wolę występowania w postępowaniu przy udziale
profesjonalnego pełnomocnika, do czego miała prawo.
Za usprawiedliwiony powód uchybienia terminu do dokonania czynności
procesowej tutejszy Sąd uznał także zastosowanie się przez stronę do błędnego
pouczenia organu o terminie i rodzaju środka zaskarżenia (tak m.in. w postanowieniu
z dnia 26 lutego 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 887/17) oraz zmianę pełnomocnika
skarżącego spowodowaną wypowiedzeniem pełnomocnictwa przez
dotychczasowego pełnomocnika reprezentującego skarżącego w sprawie (tak m.in.
w postanowieniu z dnia 25 października 2018 r. sygn. akt II SAB/Ol 121/17).
W obrębie omawianego zagadnienia warto zwrócić uwagę także na
postanowienie tutejszego Sądu z dnia 24 października 2018 r. sygn. akt
II SA/Ol 481/18, mocą którego odrzucono wniosek o przywrócenie terminu do
uzupełnienia braku formalnego skargi. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd przyjął,
że warunkiem przywrócenie terminu do dokonania czynności w postępowaniu
sądowym jest uprzednie stwierdzenie, że termin na dokonanie tej czynności został
przez wnioskodawcę uchybiony. Ocenił, że z taką sytuacją nie mamy jednak
do czynienia, gdy wezwanie do uzupełnienia braku formalnego skargi nie zostało
doręczone skutecznie. Uznał, że wówczas wniosek o przywrócenie terminu zostaje
złożony w terminie otwartym dla dokonania tej czynności (termin do uzupełnienia
braku formalnego skargi nie upłynął). Skonstatował, że skoro skarżący, w dacie
złożenia rozpatrywanego wniosku, nie uchybił terminowi do uzupełnienia braku
formalnego skargi, to wniosek o przywrócenie tego terminu należało uznać
za niedopuszczalne z mocy ustawy, co skutkuje jego odrzuceniem na podstawie art.
88 p.p.s.a.
6/ koszty sądowe i zwrot kosztów postępowania między stronami
Orzecznictwo i przyjęta na jego podstawie praktyka pobierania wpisów
43
sądowych w Wydziale I nie wywoływały w 2018 r. istotnych wątpliwości co do rodzaju
i wysokości wpisu.
W tej grupie zagadnień zwrócić należy uwagą na orzeczenia tutejszego Sądu
wydane z uwzględnieniem regulacji art. 206 p.p.s.a., w świetle którego, sąd może
w uzasadnionych przypadkach odstąpić od zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w całości lub w części, w szczególności jeżeli skarga została
uwzględniona w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu sporu
ustalonej w celu pobrania wpisu.
Przykładowo w sprawie o sygn. akt II SO/Ol 14/18, tutejszy Sąd, korzystają
z tego przepisu, pomimo uwzględnienia wniosku o wymierzenie Kierownikowi
Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie grzywny
(w trybie art. 55 § 1 ustawy p.p.s.a.) za nieprzekazanie w terminie skargi
na bezczynność w udostępnieniu informacji publicznej, odstąpił od zasądzenia
od tego organu na rzecz skarżącego zwrotu kosztów postępowania sądowego
w całości. W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie postanowienia z dnia 6 listopada
2018 r. Sąd zauważył, że przepis art. 206 p.p.s.a. nie konkretyzuje pojęcia
„uzasadnionych przypadków”, w których można odstąpić od zasądzenia zwrotu
kosztów postępowania, jedynie wymienia jeden z nich (świadczy o tym zawarte
w przepisie sformułowanie „w szczególności”). Ocenił więc, że przepis ten można
zastosować w przypadku częściowego uwzględnienia skargi, ale nie tylko. Wywiódł,
że stosując ten przepis, sąd musi dokonać oceny, która jest suwerennym
uprawnieniem jurysdykcyjnym, ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym
uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości oraz
analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy. Wyjaśnił, że w przedmiotowej sprawie
Sąd odstąpił od zasądzenia kosztów postępowania uwzględniając specyfikę
działania Ośrodka, polegającą na realizacji szczytnego celu w postaci pomocy
osobom będącymi ofiarami przemocy w rodzinie oraz szczupłe środki finansowe tej
instytucji przemawiają za koniecznością odstąpienia od obciążenia jej kosztami
postępowania. Podał, że wziął także pod uwagę charakter uchybienia, polegającego
na nieprzekazaniu akt w terminie, które de facto wynikało z braku świadomości
prawnej. Skonstatował, że względy słuszności oraz poczucie sprawiedliwości
przemawiają za odstąpieniem w niniejszej sprawie od zasądzenia od organu kosztów
postępowania sądowego w całości, zwłaszcza, że taka sytuacja zdarzyła się po raz
pierwszy i prawdopodobnie ostatni.
Przepis art. 206 p.p.s.a. stanowił także podstawę prawną do odstąpienia przez
44
tutejszy Sąd od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania w części obejmującej
wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 101/18.
W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie wyroku z dnia 10 kwietnia 2018 r. Sąd
wyjaśnił, że pełnomocnik strony skarżącej, będący adwokatem, wywiódł w jej imieniu
dwie skargi tożsame co do zarzutów i wniosków, a także w znacznej mierze co do
uzasadnienia. Podał, że skargi te zostały zarejestrowane pod sygn. akt:
II SA/Ol 100/18 i II SA/Ol 101/18. Wskazał, że z uwagi na fakt, że w sprawie o sygn.
akt II SA/Ol 100/18, Sąd uwzględniając skargę, zasądził od organu na rzecz strony
skarżącej m.in. zwrot kosztów wynagrodzenia jej pełnomocnika, to w niniejszej
sprawie, Sąd za zasadne uznał odstąpienie od zasądzenia takiego wynagrodzenia
uznając, że nakład pracy pełnomocnika przy sporządzeniu drugiej ze skarg był
znikomy. Dlatego też rozstrzygnięto o zwrocie od organu jedynie kwoty 100 zł
stanowiącej wysokość wpisu od skargi.
2. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału I orzekającego w sprawach finansowych i celnych
Uwagi ogólne dotyczące funkcjonowania Wydziału I
W 2018 roku przedmiotowy zakres spraw rozpoznawanych w Wydziale I
zasadniczo nie uległ zmianie w stosunku do roku poprzedniego.
Działalność w 2018 r. Wydział I rozpoczął z zaległością 190 spraw
niezałatwionych w roku poprzednim.
W 2018 roku do Wydziału I wpłynęło ogółem 820 spraw, to jest o 136 spraw
mniej niż w roku 2017, w którym wpłynęło 956 spraw, co oznacza spadek o 14,22 %.
Wpływ do Wydziału I stanowił 44,15 % ogółu wpływu spraw do WSA w Olsztynie.
Spośród 820 spraw 14 dotyczyło bezczynności i przewlekłego prowadzenia spraw
przez organy administracji publicznej. Postępowania sądowoadministracyjne zostały
ponadto wszczęte na skutek 4 wniosków, 3 z nich dotyczyły prawa pomocy przed
wniesieniem skargi, a 1 wymierzenia organowi grzywny.
Największy wpływ odnotowano w sprawach dotyczących podatków i innych
świadczeń pieniężnych, których wpłynęło 521, co stanowi 63,53 % ogółu spraw
zarejestrowanych w repertorium SA Wydziału I. Z podanej ogólnej liczby 152 sprawy
dotyczyły podatku od nieruchomości. Podobnie, jak w latach ubiegłych znaczący
udział we wpływie stanowiły sprawy dotyczące podatku od towarów i usług (VAT),
których wpłynęło 114. Z zakresu podatku dochodowego od osób fizycznych wpłynęły
45
72 sprawy. Stosunkowo niewielka ilość spraw dotyczyła podatku akcyzowego - 20,
oraz podatku dochodowego od osób prawnych - 15.
Niższy, niż w poprzednich latach udział we wpływie miały sprawy dotyczące
obrotu towarowego z zagranicą. Spraw tych wpłynęło 156. Subwencji unijnych
i funduszy strukturalnych dotyczyły 74 sprawy, w tym płatności rolniczych tylko 26.
Innych środków publicznych dotyczyło 49 spraw. Znaczny wpływ dotyczył spraw
z zakresu egzekucji administracyjnej - 50.
W 2018 r. załatwiono w Wydziale 843 sprawy, tj. o 156 mniej niż w roku
poprzednim. Na rozprawie załatwiono 596 spraw, to jest 70,69 % ogólnej liczby
załatwionych spraw w Wydziale I. Na posiedzeniach niejawnych załatwiono 247
(ok. 29,30 %) spraw, w tym wyrokami wydanymi w trybie uproszczonym 96 spraw
(16,10 % ogólnej liczby wyroków). Załatwienie spraw w Wydziale I stanowiło 44,53 %
z ogółu spraw załatwionych w Sądzie.
Do załatwienia w następnym roku pozostało 167 spraw (wszystkie z rep. SA).
Jest to o 23 sprawy mniej niż na koniec 2017 r., w którym pozostało do załatwienia
190 spraw. Pozostałość (zaległość) ta stanowi 51,86 % ogólnej zaległości w WSA
w Olsztynie.
Szybkość postępowania mierzona stosunkiem zaległości do średniego
miesięcznego załatwienia wyniosła 2,37 miesiąca, natomiast mierzona stosunkiem
zaległości do średniego miesięcznego wpływu 2,44. W poprzednim okresie
sprawozdawczym, wskaźniki te wynosiły odpowiednio 2,25 i 2,38 miesiąca.
Podane dane liczbowe wskazują na pewne pogorszenie sprawności
postępowania w stosunku do roku ubiegłego. Było to wynikiem m.in. uzupełniania
braków formalnych skarg, a w szczególności dużej liczby wniosków o przyznanie
prawa pomocy i zażaleń składanych na postanowienia odmowne. Ponadto
w kilkunastu (12) sprawach zaistniała konieczność zawieszenia postępowania, w tym
ze względu na śmierć strony, w związku z brakami w składzie organu strony,
uprawnionego do jej reprezentowania, z uwagi na toczące się postępowania, których
wynik mógł wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej.
Niemniej poziom sprawności orzekania w Wydziale I utrzymuje się na
zadawalającym poziomie, regułą bowiem jest kierowanie do rozpoznania każdej
sprawy natychmiast po uzupełnieniu braków formalnych, uiszczeniu wpisu lub
nadesłaniu niezbędnych dokumentów i niezwłoczne załatwianie wniosków stron.
W 2018 r. poprawiły się w Wydziale I wskaźniki stabilności orzekania. NSA
zwrócił po rozpoznaniu skarg kasacyjnych 224 sprawy, spośród nich skargi
46
kasacyjne od orzeczeń wydanych w Wydziale I uwzględniono w 47 (20,98 %,
a w poprzednim roku wskaźnik ten wynosił 26,69 %). Skargi kasacyjne oddalono
w 164 sprawach, tj. 73,21 %. Co do 12 (7,7 %) spraw postępowanie kasacyjne
zostało umorzone z powodu cofnięcia skargi kasacyjnej, 1 skarga kasacyjne została
odrzucona.
Natomiast po rozpoznaniu zażaleń od orzeczeń zapadłych w Wydziale I,
w roku 2018 zwróconych zostało przez NSA 61 spraw. W 5 (ok. 8,19 %) zażalenia
uwzględniono, a co do 53 (86,88 %) zażalenia oddalono, w 3 sprawach umorzono
postępowanie.
1/ stosowanie Ordynacji podatkowej, interpretacje podatkowe
W analizowanej kategorii spraw uwagę należy skierować na orzeczenia,
w których Sąd rozstrzygał w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej na podstawie
ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu
towarów (Dz.U. z 2017 r., poz. 708 ze zm.). Wyrokami z dnia 19 września 2018 r.
sygn. akt I SA/Ol 316/18 oraz z dnia 14 listopada 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 462/18
tutejszy Sąd stwierdził nieważność zaskarżonych decyzji na podstawie art. 145 § 1
pkt 2 p.p.s.a. w związku z art. 247 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej. W wymienionych
sprawach organem pierwszej instancji, który nałożył karę pieniężną na podstawie art.
22 ust. 2 ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów w formie
decyzji administracyjnej był Naczelnik Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-
Skarbowego w Olsztynie właściwy dla miejsca kontroli przewozu towarów, stosownie
do art. 26 ust. 2 ww. ustawy. Zgodnie z art. 26 ust. 5 tej ustawy, w zakresie
nieuregulowanym w ustawie do kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy
Ordynacji podatkowej. Ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu
towarów nie precyzuje zakresu właściwości organu odwoławczego. W świetle
powyższego zastosowanie ma art. 221a § 2 Ordynacji, który stanowi,
że w przypadku wydania w pierwszej instancji przez naczelnika urzędu celno-
skarbowego decyzji innej niż decyzja, o której mowa w § 1, odwołanie od tej decyzji
służy do dyrektora izby administracji skarbowej właściwego dla kontrolowanego
w dniu zakończenia postępowania podatkowego. Stosownie do treści art. 221a § 3
Ordynacji, jeżeli nie można ustalić właściwego dyrektora izby administracji skarbowej
zgodnie z § 2, odwołanie służy do dyrektora izby administracji skarbowej właściwego
ze względu na siedzibę naczelnika urzędu celno-skarbowego, który wydał decyzję.
Sąd podkreślił, że powołany art. 221a Ordynacji w sposób szczególny reguluje
47
kwestię właściwości miejscowej organów w stosunku do norm ogólnych (art. 15 - 17
Ordynacji), a sformułowanie użyte przez ustawodawcę w art. 221a § 2 w sposób
jednoznaczny wskazuje na określenia właściwości miejscowego organu
rozpatrującego środek zaskarżenia według miejsca zamieszkania lub siedziby
podmiotu kontrolowanego. W rozpoznanych sprawach skarżący mieli siedzibę
odpowiednio: w Łodzi i w Łomży. Tym samym Dyrektor Izby Administracji Skarbowej
w Olsztynie nie był właściwy miejscowo do rozpoznania odwołań od decyzji
wydanych przez Naczelnika Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego
w Olsztynie.
Wyrokiem z dnia 14 listopada 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 489/18, Sąd oddalił
skargę na decyzję wydaną w przedmiocie odmowy wypłaty oprocentowania od
niewypłaconej części zwrotu podatku od towarów i usług za lata 2011-2012. Istota
sporu w sprawie sprowadzała się do interpretacji przepisów Ordynacji podatkowej
określających uprawnienie podatnika do otrzymania oprocentowania nadpłaty
podatku i oprocentowania nadwyżki podatku naliczonego nad należnym VAT oraz
obowiązek organu do zwrotu nadpłaty podatku oraz zwrotu nadwyżki podatku
naliczonego nad należnym wraz z należnym oprocentowaniem. Sąd podkreślił,
że skoro ustawodawca odrębnie uregulował instytucje nadpłaty i zwrotu podatku
i nakazał do zwrotu podatku odpowiednio stosować określone przepisy o zwrocie
nadpłaty, to tym samym dał wyraz temu, iż nieco odmienne są cechy i natura prawna
obu tych instytucji i należy je uwzględniać w procesie stosowania prawa. Co do
zasady zatem kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym nie może
stanowić „nadpłaty podlegającej oprocentowaniu” dopóty, dopóki nie zostanie
wykazana w złożonej deklaracji podatkowej lub w korekcie deklaracji i nie upłynie
termin na zwrot wykazanej kwoty, określony w art. 87 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy
o podatku od towarów i usług. W stanie faktycznych sprawy Gmina, po złożeniu
korekt deklaracji za 2011 r. i 2012 r. otrzymała w 2016 r. wnioskowane (wynikające
z korekt deklaracji) kwoty, stanowiące nadpłaty wraz z oprocentowaniem oraz kwoty
stanowiące nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek
podatnika bez oprocentowania. Skarżąca złożyła korekty deklaracji i żądała
oprocentowania nadpłat i „zwrotów podatku” na podstawie art. 78 § 5 pkt 2 Ordynacji
podatkowej w związku z wyrokiem TSUE z dnia 29 września 2015 r. w sprawie
C-276/14. Sąd podzielił stanowisko organów podatkowych, że przepisy art. 74
i odwołującego się do niego art. 77 § 1 pkt 4 i pkt 4a, do których z kolei odwołuje się
art. 78 § 5 Ordynacji podatkowej, w sposób wyczerpujący regulują kwestię nadpłaty
48
powstałej w wyniku orzeczenia TSUE. Wykluczona jest natomiast taka interpretacja
przepisów Ordynacji podatkowej, że poprzez treść art. 78a Ordynacji podatkowej,
który określa sposób zaliczenia zwracanej kwoty na poczet kwoty nadpłaty i kwoty
oprocentowania, może nastąpić zmiana zasad naliczania oprocentowania,
określonych szczegółowo w ustawie dla poszczególnych trybów stwierdzania,
ujawniania (powstania) nadpłaty. W art. 78 § 5 pkt 2 Ordynacji podatkowej,
w przeciwieństwie do regulacji zawartej w puncie 1 ustawodawca określił końcowy
termin naliczania odsetek (oprocentowania).
W kilku sprawach Sąd oddalił skargi na decyzje w przedmiocie odmowy
ograniczenia poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych wskazując,
że zawarta w art. 22 § 2a Ordynacji podatkowej kompetencja organu podatkowego
do ograniczania pobierania zaliczek samodzielnie wyliczanych i opłacanych przez
podatnika może zostać zastosowana przez organ wyłącznie wtedy, gdy podatnik
uprawdopodobni, że zaliczki miesięczne byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku
do podatku należnego od dochodu, przewidywanego na dany rok podatkowy.
Zdaniem Sądu, w rozpoznanych sprawach analizując wnioski skarżących
o ograniczenie poboru zaliczek na podatek, należało zbadać przede wszystkim, czy
w stosunku do podatników należy stosować zapisy Konwencji między
Rzeczpospolitą Polską a Królestwem Norwegii w sprawie unikania podwójnego
opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków
od dochodu oraz czy stan faktyczny odpowiada przesłankom określonym w art.
14 ust. 3 tej Konwencji, a zatem czy skarżący uprawdopodobnili przesłankę
wykonywania pracy na statku eksploatowanym w transporcie międzynarodowym.
Definiując pojęcie „transportu międzynarodowego” Sąd zgodził się z organem,
że statki, na których skarżący byli zatrudnieni nie były eksploatowane z transporcie
międzynarodowym. Jednocześnie Sąd podkreślił, że w postępowaniu wszczętym
z wniosku strony na podstawie art. 22 § 2a Ordynacji nie przeprowadza się pełnego
postępowania dowodowego, jak w postępowaniu dotyczącym określenia/ustalenia
zobowiązania podatkowego. Podatnik składając wniosek o ograniczenie poboru
zaliczek jest inicjatorem tego postępowania, co wymaga szczególnego
zaangażowania wnioskodawcy, gdyż to on posiada wiedzę co do okoliczności, które
mogą uprawdopodobnić, że zaliczki obliczone według zasad określonych
w przepisach byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do podatku należnego od
dochodu przewidywanego za dany rok (wyroki: z dnia 7 marca 2018 r. sygn. akt
I SA/Ol 22/18, z dnia 14 czerwca 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 222/18, z dnia
49
24 października 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 469/18, I SA/Ol 561/18 i I SA/Ol 562/18,
z dnia 7 listopada 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 479/18 oraz z dnia 8 listopada 2018 r.,
sygn. akt I SA/Ol 471/18).
Zwrócić ponadto należy uwagę na wyrok z dnia 12 grudnia 2018 r., sygn. akt
I SA/Ol 577/18, którym Sąd oddalił skargę na decyzję w przedmiocie odmowy
uchylenia, po wznowieniu postępowania decyzji pomimo istnienia przesłanek
określonych w art. 240 § 1 Ordynacji podatkowej, wobec niemożności wydania nowej
decyzji orzekającej co do istoty sprawy z uwagi na upływ terminów przewidzianych
w art. 70 Ordynacji. W niniejszej sprawie, w związku z wniesieniem przez Spółkę
w 2006 r. o stwierdzenie nadpłaty w podatku od nieruchomości za lata 2002-2006,
decyzją ostateczną z dnia 23 maja 2011 r. określono stronie zobowiązanie
podatkowe oraz wysokość nadpłat za te lata. Postępowanie wszczęte wnioskiem
o stwierdzenie nadpłaty zostało prawomocnie zakończone. Po upływie terminu
przedawnienia, na skutek wniosku strony o wznowienie postępowania złożonego
w dniu 16 stycznia 2018 r., nie można było wydać już decyzji co do istoty sprawy.
Sąd nie podzielił poglądu strony, że skarga wniesiona na decyzję organu
odwoławczego utrzymującą w mocy decyzję odmawiającą uchylenia decyzji
ostatecznej określającej wysokość zobowiązania (i nadpłaty) jest skargą na decyzję
w sprawie stwierdzenia nadpłaty. Za taką decyzję nie można bowiem uznać decyzji
w sprawie odmowy uchylenia, po wznowieniu postępowania decyzji ostatecznej,
ponieważ nie dotyczy ona bezpośrednio zobowiązania (nadpłaty), ale zaistnienia
przesłanki pozytywnej i negatywnej wznowienia postępowania (art. 240 § 1 pkt 8
i art. 245 § 1 pkt 3 lit. b Ordynacji).
Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 143/18, Sąd oddalił
skargę na postanowienie w przedmiocie odmowy zapoznania się z wyłączonymi
dokumentami. Sąd stwierdził, że wyrażone w art. 178 Ordynacji prawo wglądu w akta
sprawy nie ma charakteru absolutnego i doznaje ograniczeń ustanowionych w art.
179 § 1 Ordynacji podatkowej. Analiza tego przepisu wskazuje, że normuje on dwie
różne sytuacje. W pierwszej z nich, stronie z mocy samego prawa nie przysługuje
prawo do zapoznania się ze znajdującymi się w aktach sprawy dokumentami
zawierającymi informacje niejawne. W drugiej zaś prawo strony do wglądu w akta
sprawy zostaje ograniczone przez organ podatkowy, który wyłącza z akt sprawy
określone dokumenty ze względu na interes publiczny. Pojęcie interesu publicznego
jest pojęciem nieostrym i nie zostało zdefiniowane. Konieczne jest więc ustalenie
przesłanki stosowania analizowanej instytucji, w każdej indywidualnej sprawie,
50
a poprawność wykładni tego pojęcia podlega badaniu w toku instancji. W pojęciu
interesu publicznego, o którym mowa w art. 179 § 1 Ordynacji podatkowej,
niewątpliwie mieści się obowiązek ochrony informacji dotyczących prowadzonego
i niezakończonego postępowania przygotowawczego, a powód wyłączenia
materiałów ma charakter czasowy. Podobnie orzekł tutejszy Sąd w wyroku z dnia
24 października 2018 r. w sprawie I SA/Ol 574/18, w której interes publiczny
rozumiany był jako dobro osób trzecich (m.in. innych podmiotów gospodarczych,
których dotyczyły wyłączone z akt sprawy dokumenty).
Interpretacje podatkowe
W analizowanym zakresie spraw należy zwrócić uwagę na wyrok z dnia
13 września 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 310/18. Przedmiotem sporu była wykładnia
normy prawnej, upoważniającej organ interpretacyjny do odmowy wydania
interpretacji indywidualnej (art. 14b § 5b Ordynacji podatkowej) i odmowy w tej
mierze wszczęcia postępowania (art. 165a § 1 w zw. z art. 14h Ordynacji), z uwagi
na uzasadnione przypuszczenie, że elementy stanu faktycznego/zdarzenia
przyszłego przedstawionego we wniosku mogą stanowić nadużycie prawa
w rozumieniu art. 5 ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług. Uchylając
zaskarżone postanowienie, Sąd stwierdził, że Dyrektor Krajowej Informacji
Skarbowej nie wykazał, że w sprawie wystąpiły przesłanki wydania postanowienia
odmawiającego wszczęcia postępowania w sprawie z wniosku o wydanie
interpretacji przepisów prawa podatkowego. Bezzasadnie organ przyjął, że Gmina,
która zamierza dokonywać czynności opodatkowanych VAT (usługi przesyłu),
planuje dokonać nadużycia prawa podatkowego w rozumieniu art. 5 ust. 5 ustawy
o VAT. Nie wykazał na czym to nadużycie prawa miałoby polegać. Wadliwie założył,
że powinnością Gminy jest (będzie) nieodpłatne przekazanie infrastruktury
Zakładowi. Nie wykazał, że zawarcie umowy z Zakładem ma na celu nabycie
(zachowanie) prawa do odliczenia podatku naliczonego wbrew przepisom ustawy
o VAT. Nie stwierdził też, by Gmina bez zawarcia umowy utraciła prawo do
odliczenia podatku naliczonego w całości lub w znacznej części. Bezpodstawnie
założył, że wartość wynagrodzenia znacząco odbiega od jego wartości rynkowej i ma
istotny wpływ na wynik rozpoznawanej sprawy. Pominął wskazywaną we wniosku
okoliczność dotyczącą wykonywania czynności opodatkowanych VAT
z wykorzystaniem infrastruktury. Sąd podkreślił, że w postępowaniu interpretacyjnym
organ jest związany stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym przedstawionym
51
przez wnioskodawcę i nie może dokonywać własnych ustaleń oraz przeprowadzać
dowodów.
Z kolei uchylając zaskarżone postanowienie w przedmiocie pozostawienia bez
rozpatrzenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, Sąd podkreślił,
że postępowanie w sprawach z wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
zasadniczo różni się od postępowania podatkowego. W szczególności organ
interpretacyjny nie jest zobowiązany do podejmowania wszelkich niezbędnych
działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, a wzywa wnioskodawcę
do uszczegółowienia stanu faktycznego jedynie w sytuacji, gdy podany stan
uniemożliwia odpowiedź na pytanie zawarte we wniosku o wydanie interpretacji
indywidualnej. Zdaniem Sądu, w treści wniosku o wydanie interpretacji skarżący
przedstawił w sposób obszerny wszelkie informacje faktyczne, w oparciu o które
organ był w stanie dokonać rekonstrukcji stanu faktycznego i udzielić odpowiedzi
na pytania przedstawione przez skarżącego, a dotyczące skutków podatkowych
związanych z zawarciem przez niego oraz wykonaniem umów zlecenia. Organ
dysponował zatem kompletem informacji niezbędnych do wydania na rzecz
skarżącego indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, zaś
pozostawienie tegoż wniosku bez rozpatrzenia należy zakwalifikować jako przykład
rażącego naruszenia procesowego prawa podatkowego. Za nieprawidłowe uznał
Sąd postępowanie organu, które polegało na tym, że w przypadku gdy organ uzna,
iż przedstawiony przez wnioskodawcę opis stanu faktycznego nie jest wyczerpujący,
to posiada prawo, aby na podstawie art. 169 § 1 w zw. z art. 14h Ordynacji zażądać
od wnioskodawcy modyfikacji opisu stanu faktycznego sprawy oraz postawionego
przez niego pytania według własnego uznania organu, w tym w szczególności w ten
sposób, że wnioskodawca, zgodnie ze wskazaniami pochodzącymi od organu,
zmieni treść wniosku rezygnując z jego poszczególnych elementów (wyrok z dnia
3 października 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 449/18).
2/ sprawy związane z nadzorem oraz skargi na uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego dotyczące finansów
W zakresie spraw objętych nadzorem Regionalnej Izby Obrachunkowej
w 2018 r. wpłynęło do Sądu 8 skarg, co stanowiło 0,43 % ogólnego wpływu spraw.
Do rozpoznania z 2017 r. w analizowanym okresie nie pozostała żadna skarga
dotycząca wyżej wymienionego przedmiotu. W 2018 r. rozpoznano łącznie 6 spraw,
tj. 0,31 % ogółu załatwionych spraw. Do rozpoznania w 2019 r. pozostały 2 sprawy.
W tej kategorii na szczególną uwagę zasługuje sprawa o sygn. akt 52
I SA/Ol 153/18, w której Sąd dokonał wykładni przepisów prawa na tle sporu
pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego a organem nadzoru o zasady
wyrażania przez powiat zgody na udzielenie poręczenia spłaty zaciągniętego przez
szpital kredytu, który wykracza poza dany rok budżetowy. Rozbieżności pomiędzy
stronami postępowania sądowego dotyczyły dekodyfikacji przepisu art. 12 pkt 8 lit. d)
ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2017 r.
poz. 1868, dalej jako: „u.s.p.”).
Odwołując się do stanowiska przedstawicieli nauki prawa administracyjnego,
Sąd w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 kwietnia 2018 r. wskazał, że z uwagi
na przeznaczenie środków finansowych, zaciągane przez jednostki samorządu
terytorialnego zobowiązania można klasyfikować jako krótkoterminowe, podlegające
spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte lub
wyemitowane, zgodnie z art. 89 ust. 2 u.f.p., oraz długoterminowe, a więc
podlegające spłacie w dłuższym niż rok okresie. Zdaniem Sądu, z prawnego punktu
widzenia możliwe jest udzielanie poręczeń długoterminowych, a więc takich, które
przekraczają rok budżetowy. Uchwała organu stanowiącego w sprawie wyrażenia
zgody na udzielenie poręczenia terminowego dłuższego niż rok budżetowy powinna
przy tym określać istotne elementy umowy poręczenia.
Dokonując w dalszej kolejności wykładni normy prawnej wyrażonej w art.
12 pkt 8 lit. d) u.s.p., Sąd stwierdził, że nie wydaje się zasadne wywodzenie
krótkoterminowego charakteru poręczeń ze sformułowania „udzielonych w roku
budżetowym”. Zdaniem Sądu, określenie to odnosi się wprost do udzielania
poręczeń, a nie do spłat wynikających z nich zobowiązań. Z tego zaś, iż chodzi
o poręczenia udzielone w roku budżetowym, nie można wnioskować, że wynikające
z nich zobowiązania muszą być w tym samym roku budżetowym spłacone. Intencją
ustawodawcy było podkreślenie, że dopuszczalne jest wyłącznie określenie
wysokości poręczeń udzielanych w konkretnym roku budżetowym. Gdyby zatem
chciał on zastrzec, iż przedmiotem regulacji jest ustalenie maksymalnej wysokości
poręczeń krótkoterminowych, uczyniłby to wprost, tak jak postąpił w odniesieniu
do pożyczek i kredytów, nazywając je krótkoterminowymi w art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. d)
ustawy o samorządzie gminnym. Aby uznać zobowiązania za krótkoterminowe, nie
wystarcza samo zastrzeżenie, że jest ono zaciągane w roku budżetowym. Zdaniem
Sądu, podejmując zaskarżoną uchwałę, organ nadzoru nie wykazał zaistnienia
przesłanki stwierdzenia nieważności, jaką jest istotna sprzeczność tej uchwały
z prawem, w szczególności nie wyjaśnił, w jaki sposób powiat miałby udzielić
53
poręczenia na okres obowiązywania umowy kredytowej.
54
Dotacje
W sprawach z zakresu dotacji (symbole 6532 oraz 6391/6532)
do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie w 2018 r. wpłynęło
14 skarg, co odpowiadało 0,75 % ogólnego wpływu do Sądu. Spośród spraw, które
wpłynęły w 2018 r., załatwiono 14 skarg. Ponadto załatwiono 2 sprawy, które
pozostały do rozpoznania z 2017 r. Łącznie załatwiono 16 skarg, tj. 0,84 % ogółu
załatwionych spraw.
Istotnym zagadnieniem prawnym w analizowanym zakresie Sąd zajmował się
w wyroku z dnia 5 kwietnia 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 78/18, wydanym ze skargi na
uchwałę organu nadzoru stwierdzającą nieważność zarządzenia wójta gminy
w sprawie zasad i trybu przyznawania, przekazywania i rozliczania dotacji
podmiotowych z budżetu gminy dla samorządowych instytucji kultury. W ocenie
Sądu, przepisy prawa nie przyznają organowi wykonawczemu jednostki samorządu
terytorialnego kompetencji we wskazanym wyżej zakresie, przy czym organowi temu
nie służy domniemanie kompetencji w sprawach, w których ustawa wyraźnie nie
przewiduje właściwości wójta, gdyż domniemanie to służy wyłącznie radzie gminy.
Kompetencji takiej nie daje wójtowi gminy przepis art. 247 ust. 2 u.f.p., zgodnie
z którym zarząd jednostki samorządu terytorialnego sprawuje ogólny nadzór nad
realizacją, określonych uchwałą budżetową dochodów i wydatków, przychodów
i rozchodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Uprawnienia do podjęcia
zarządzenia nie przyznają również odczytywane łącznie art. 30 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy
z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz. U. z 2017 r. poz. 1875, dalej
jako: „u.s.g.”), art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej (j.t. Dz. U. z 2017 r. poz. 862) oraz art. 126
u.f.p. W ocenie Sądu, przepisy ustawy o finansach publicznych oraz ustawy
o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie wprowadzają wymogu
ustalenia dotacji podmiotowej dla instytucji kultury w formie odrębnego aktu
prawnego. Dotacja udzielana tej instytucji jest bowiem wydatkiem budżetu ujętym
w planie wydatków, ustalonym przez właściwy organ stanowiący w uchwale
budżetowej.
3/ podatek od towarów i usług
W 2018 r. WSA orzekał w sprawach ze skarg na decyzje organów
podatkowych, jak też na indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego,
55
w których materialną podstawę zaskarżonych aktów administracyjnych stanowiły
przepisy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U.
z 2016 r. poz. 710 ze zm.) zwanej dalej ustawą o VAT.
W przypadku skarg na decyzje dotyczące rozliczeń w podatku VAT,
w zasadzie nie pojawiły się zagadnienia prawne, które nie byłyby już wcześniej
przedmiotem analiz w orzecznictwie sądów administracyjnych, wyrokach TSUE czy
uchwałach Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W obecnym okresie sprawozdawczym, podobnie jak w latach poprzednich,
liczną grupę stanowiły sprawy dotyczące prawa podatnika do obniżenia podatku
należnego o podatek naliczony. Znaczną grupę stanowiły sprawy, w których
zakwestionowano prawo podatnika z uwagi na ujawnienie faktur niedokumentujących
rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, które wystawione zostały w ramach tzw.
transakcji karuzelowych. Dokonując analizy art. 86 ust.1 i art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a)
ustawy o VAT sąd za utrwalony uznawał pogląd, że uprawnienie do obniżenia kwoty
podatku należnego o kwotę podatku naliczonego nie istnieje, gdy wystawiona faktura
w rzeczywistości nie odpowiada faktycznemu zdarzeniu gospodarczemu.
W szczególności zaś, gdy zdarzenie gospodarcze w ogóle nie zaistniało, zaistniało
w rozmiarach innych niż wynika to z faktury bądź zaistniało między innymi, niż
to stwierdza faktura podmiotami gospodarczymi, podatnik traci prawo do obniżenia
podatku należnego o podatek naliczony wynikający z takiego dokumentu.
Warunkiem realizacji prawa do odliczenia VAT nie jest samo posiadanie faktury ani
zaplata należności, ale faktyczne wykonanie czynności.
Część spraw dotyczyła decyzji organów podatkowych określających
zobowiązania na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT. Sąd w rozpoznawanych
sprawach stwierdzał, że niezależnie od tego czy w sprawie zaistniał obrót będący
podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług, jak również niezależnie od
rozmiarów i konsekwencji podatkowych tego obrotu, każdy wystawca faktur
niedokumentujących rzeczywistych zdarzeń gospodarczych powinien liczyć się
z koniecznością zapłaty wykazanego w niej podatku.
W przypadku skarg na indywidualne interpretacje przepisów prawa
podatkowego rozstrzyganych przez Sąd w 2018 r. wystąpiły różne zagadnienia
związane ze stosowaniem przepisów ustawy o VAT. Znaczna część spraw dotyczyła
skarg wniesionych przez Gminy.
Ciekawym problemem sąd zajmował się w sprawie I SA/Ol 297/18, w której
jedna z gmin zwróciła się o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa
56
podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do zwolnienia
na mocy art. 43 ust. 1 pkt 24 lit. a) ustawy o VAT zapewniania posiłków uczniom
szkoły i gimnazjum.
Zdaniem Wnioskodawczyni, zapewnienie posiłków uczniom szkoły
i gimnazjum nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, stosownie do art. 15 ust.
6 ustawy o VAT. Jednocześnie podniosła, że zapewnienie posiłków uczniom szkoły
i gimnazjum spełnia przesłanki wskazane w art. 43 ust. 1 pkt 24 lit. a) ustawy o VAT
i tym samym powinno być traktowane jako usługi w zakresie opieki nad dziećmi
i młodzieżą, wykonywane w formach i na zasadach określonych w przepisach
o systemie oświaty. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie podzielił stanowiska
wyrażonego we wniosku o wydanie interpretacji. W wyroku z dnia 28 czerwca 2018 r.
Sąd nie podzielił poglądu organu interpretacyjnego stwierdzając, że prowadzenie
stołówki szkolnej mieści w zadaniach edukacyjnych gminy wykonywanych jako organ
władzy publicznej i dlatego w tym zakresie gmina nie jest podatnikiem podatku VAT,
stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Dokonując sprzedaży obiadów w stołówce
w zdarzeniu przyszłym opisanym we wniosku, Gmina będzie realizować zadanie
własne z zakresu edukacji publicznej. Pobierane przez nią opłaty z tytułu sprzedaży
obiadów nie będą miały charakteru komercyjnego, gdyż ich wysokość jest
regulowana przez ustawodawcę, a do opłat tych nie wlicza się wynagrodzeń
pracowników i składek naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów utrzymania
stołówki. Pobierana w okolicznościach sprawy opłata nie będzie ustalana w ramach
czynności cywilnoprawnych, na zasadzie swobody zawierania umów, co wynika z
art. 106 ust. 4 i 5 ustawy - Prawo oświatowe. Opłata ta ma zatem charakter opłaty
publicznoprawnej i jako taka nie podlega przepisom ustawy o VAT. Wypełniając
obowiązki wynikające z powołanych przepisów ustawy - Prawo oświatowe
i pobierając opłaty za wyżywienie w prowadzonej w ramach zadań własnych
stołówce szkolnej, skarżąca Gmina wystąpi jako organ władzy, a nie jako podatnik
VAT. Opłaty pobierane w związku z realizacją zadań własnych nie będą pokrywać
wszystkich kosztów poniesionych w związku z realizacją zadań własnych z zakresu
edukacji publicznej i tym samym nie będą odzwierciedlać wydatków, jakie poniósłby
przedsiębiorca prowadzący działalność w tym zakresie. Ponadto wyłączenie
z opodatkowania czynności opisanych we wniosku nie stanowi zakłócenia
konkurencji, gdyż krąg podmiotów korzystających ze stołówki szkolnej jest ściśle
oznaczony, a inne podmioty nie mają swobodnego dostępu do korzystania z jej usług
wyżywienia.
57
Wśród pozostałych interesujących zagadnień, którymi tutejszy sąd zajmował
się w 2018 r. godna uwagi jest również sprawa o sygn. akt I SA/Ol 818/17, w której
spółka zwróciła się o udzielenie interpretacji czy do obrotu dla celów kalkulacji
proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług,
wnioskodawca powinien wliczyć obrót z tytułu transakcji będących przedmiotem
wniosku, tj. przystąpienia do długu kredytowego i poręczenia kredytu gotówkowego,
jako pomocniczych transakcji finansowych, o których mowa w art. 90 ust. 6 pkt 1 i 2
tej ustawy. Zdaniem strony do obrotu dla celów kalkulacji proporcji, o której mowa
w art. 90 ust. 3 ustawy o VAT, wnioskodawca nie powinien wliczyć obrotu z tytułu
transakcji będących przedmiotem wniosku, tj. przystąpienia do długu kredytowego
i poręczenia kredytu gotówkowego, z uwagi na fakt, iż stanowią one pomocnicze
transakcje finansowe, o których mowa w art. 90 ust. 6 pkt 1 i 2 ustawy o VAT.
Zdaniem spółki wszystkie okoliczności dotyczące świadczenia usług przystąpienia do
długu, jak i usług poręczenia kredytu stanowią, iż usługi te mają charakter usług
pomocniczych do wykonywanej zasadniczej działalności gospodarczej. W rezultacie
nie powinny być brane do kalkulacji współczynnika proporcji, gdyż mogłoby
to doprowadzić do ograniczenia zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego,
co byłoby niezgodne z zasadami systemu podatku od wartości dodanej. Dyrektor
Krajowej Informacji Skarbowej nie podzielił stanowiska wyrażonego we wniosku
o wydanie interpretacji. W wyroku z dnia 10 stycznia 2018 r. Sąd nie podzielił pogląd
organu interpretacyjnego powołując się na wyroki TSUE wydane na gruncie
przepisów VI Dyrektywy, w których wskazał na szereg czynników, które należy
uwzględniać w procesie ustalania warunków wyłączania obrotu z tytułu świadczeń
zwolnionych z mianownika proporcjonalnego prawa do odliczenia (orzeczenia z dnia
11 lipca 1996 r. w sprawie C-306/94 Regie Dauphinoise oraz z dnia 29 kwietnia
2004 r. w sprawie C-77/01 Empresa de Desenvolvimento Mineiro). Sąd wskazał,
że skarżąca przedstawiła we wniosku i uzupełnieniu wniosku okoliczności faktyczne,
które jej zdaniem przesądzają o spełnieniu tych kryteriów. W swych rozważaniach
Organ nie podważył stanowiska Spółki, że usługi przystąpienia do długu
kredytowego oraz poręczenia, mają charakter pomocniczy. Nie stanowią one bowiem
zasadniczej sfery działalności Spółki. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika,
że mają one dla Spółki charakter uboczny, akcesoryjny, marginalny, subsydiarny.
Podkreślono, że skarżąca nie prowadzi tych usług w ramach działalności
gospodarczej. O ich incydentalności i pomocniczości świadczy uzasadnienie
przyczyny ich wykonywania. Zostało to przedstawione we wniosku. O pomocniczości
58
tych czynności świadczy to, że nie chodziło tu o osiągniecie obrotu (przychodu).
Powodem dokonania tych czynności jest rozwiązanie jakiegoś problemu
ekonomicznego. A zatem można uznać, że są one ulokowane na marginesie
działalności gospodarczej prowadzonej przez Spółkę. Ponadto z treści wniosku
wynika, że są one adresowane tylko do określonego kontrahenta. A zatem
ta incydentalność ma charakter podmiotowo-przedmiotowy. Ponadto transakcje
te należy uznać za sporadyczne w rozumieniu zdania drugiego art. 19 ust. 2 tej
dyrektywy, gdyż obejmują one bardzo ograniczone wykorzystanie aktywów lub usług
podlegających opodatkowaniu VAT.
4/ podatek akcyzowy
Do rozpatrzenia z lat 2016 - 2017 pozostało 9 skarg z omawianego
przedmiotu o symbolu 6111.
W 2018 r. wpłynęło 20 skarg (wyłącznie rep. SA) na rozstrzygnięcia organów
w sprawach dotyczących podatku akcyzowego (20: 1857 ogólny wpływ do Sądu -
1,07 % ogólnego wpływu do Sądu). Spośród spraw, które wpłynęły w omawianym okresie do repertorium SA
załatwiono 17 skarg. Ponadto w 2018 roku załatwiono 8 skarg, które pozostały
do rozpatrzenia z lat 2016 - 2017, łącznie załatwiono 25 skarg. (25: 1893 ogólne
załatwienie spraw w Sądzie - 1,32 % ogółu spraw załatwionych w Sądzie).
Spośród spraw z omawianego przedmiotu odnotować należy sprawy
z zakresu zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym oraz opłaty paliwowej,
w których dla poszczególnych rodzajów paliw (benzyna, benzyna lotnicza, olej
napędowy, olej opałowy, pozostałe paliwa silnikowe) przyjęto stawkę akcyzy
w wysokości 1.822 zł / 1.000 Iitrów, a nie 1.196 zł / 1000 litrów.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 46/18 Sąd wyrokiem z 28 marca 2018 r. oddalił
skargę na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie
zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym oraz opłaty paliwowej
za miesiące od stycznia do września oraz za listopad i grudzień 2014 r. Podstawą
materialną decyzji określającej podatek akcyzowy były przepisy art. 8 ust. 2 pkt
4 i ust. 6, art. 13 ust. 1 pkt 1 oraz art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy z 6 grudnia 2008 r.
o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 ze zm.) w skrócie: u.p.a.
Spór dotyczył zasadności opodatkowania podatkiem akcyzowym, nabytego
i posiadanego przez skarżącego będącego przedsiębiorcą w 2014 r. oleju
napędowego niewiadomego pochodzenia, co spowodowało zastosowanie przez
59
organ stawki akcyzy w wysokości 1.822 zł / 1000 litrów.
Sąd uznał za zasadną ocenę organów, że sprzedawca paliw (Spółka z o.o.)
wprowadzał do obrotu gospodarczego tzw. „puste faktury", aby uwiarygodnić
transakcje sprzedaży oleju napędowego, którego źródło pochodzenia nie jest znane.
W ocenie Sądu zebrany materiał dowodowy dawał podstawę do stwierdzenia,
że badane faktury związane były z nielegalnym obrotem paliwami płynnymi. W pełni
uzasadniał też przyjęcie, iż faktury te nie odzwierciedlały stanu rzeczywistego,
dlatego nabyte na jej podstawie paliwo należało potraktować jako pochodzące
z nieznanego źródła. W ocenie Sądu, okoliczności realizacji dostawy oleju
napędowego ponad wszelką wątpliwość dowodziły, że skarżący nie zachował
staranności w zakresie upewnienia się, że od nabywanego paliwa akcyza została
zapłacona w poprzednich fazach obrotu.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 419/18 Sąd wyrokiem z 3 października 2018 r.
oddalił skargę. W stanie faktycznym sprawy Sąd stwierdził, że skarżący nie
przedstawił dowodów do zastosowania innej stawki niż podstawowa, co dało asumpt
do przyjęcia dla nabytego paliwa niewidomego pochodzenia stawki podstawowej
w wysokości 1.822 zł / 1.000 litrów. Tym samym wbrew zarzutom skargi organy
podatkowe zastosowały właściwą stawkę podatku z art. 89 ust. 1 pkt 14 u.p.a.
Inna problematyka była przedmiotem sprawy o sygn. akt I SA/Ol 563/18. Sąd
w wyroku z 29 listopada 2018 r. uchylił zaskarżoną decyzję Samorządowego
Kolegium Odwoławczego w przedmiocie zwrotu podatku akcyzowego zawartego
w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na rok 2018. We
wniosku o zwrot skarżący oświadczył, iż jest posiadaczem i współwłaścicielem
użytków rolnych, załączył natomiast dwie faktury, stanowiące dowód zakupu oleju
napędowego w dniach: 17 sierpnia 2017 r. i 24 sierpnia 2017 r. Podatnik przejął
w dniu 10 listopada 2017 r. wydzierżawione przez siebie grunty rolne wobec
rozwiązania umowy dzierżawy.
W okolicznościach sprawy przedmiotem sporu było, czy na moment
wystąpienia z wnioskiem skarżący miał status producenta rolnego. Na tle art. 3 i 4
ustawy z 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju
napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1340, dalej:
u.z.p.a.) sąd podał, że rozbieżności dotyczą tego, czy użyty w art. 4 ust. 2 u.z.p.a.
zwrot „określonej w ewidencji gruntów i budynków, według stanu na dzień 1 lutego
danego roku” (wcześniej 1 kwietnia) odnosi się wyłącznie do powierzchni użytków
rolnych, czy też również do stanu posiadania lub współposiadania producenta
60
rolnego.
Sąd podzielił pogląd, według którego wnioskodawca nie musi posiadać
statusu producenta rolnego na dzień złożenia wniosku o zwrot podatku. Istotne jest,
aby taki status wnioskodawca posiadł w okresie którego zwrot podatku dotyczy
i w którym następuje zakup oleju napędowego na podstawie faktur VAT. Powołano
w tym zakresie wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy
z 26 września 2017 r. sygn. akt I SA/Bd 738/17 oraz Naczelnego Sądu
Administracyjnego z 22 października 2015 r. sygn. akt I GSK 8/14. Zdaniem Sądu
w okolicznościach rozpoznawanej sprawy złożenie wniosku w dniu, w którym
skarżący nie posiadał statusu producenta rolnego, nie może stanowić podstawy do
odmowy zwrotu podatku akcyzowego. Przyjęta przez organy interpretacja przepisów
prawa pozostaje także w sprzeczności z celem wprowadzonego rozwiązania
prawnego przez ustawodawcę. Przy analizowaniu rozważanego zagadnienia należy
mieć zatem na uwadze całość regulacji dotyczących instytucji zwrotu podatku, a nie
tylko pojedynczy przepis prawa w oderwaniu od pozostałych unormowań prawnych
ustawy o zwrocie podatku. Sąd powołał się na art. 2 Konstytucji RP (zasada
demokratycznego państwa prawnego), a także art. 64 (zasada ochrony własności)
i uznał, że wykładnia przepisów ustawy o zwrocie podatku akcyzowego, której
dokonały organy, budzi wątpliwości podlegające rozstrzygnięciu na korzyść strony.
Z kolei w wyroku z 17 maja 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 200/18 Sąd oddalił
skargę na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie określenia
kwoty podatku akcyzowego, opłaty paliwowej, podatku od towarów i usług, w których
Sąd oceniał, że strona skarżąca nie mogła skorzystać ze zwolnień celnych
i podatkowych, gdyż przywóz paliwa z Rosji w samochodzie osobowym nie miał
charakteru okazjonalnego. Sąd powołał w tym zakresie przepisy art. 41, art. 107 i art.
110 rozporządzenia Rady (WE) nr 1186/2009 z 16 listopada 2009 r. ustanawiające
wspólnotowy system zwolnień celnych (Dz. Urz. WE L 324 z dnia 10.12.2009 r.), art.
56 ust. 5 (z zastrzeżeniem art. 77) i ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku
od towarów i usług, art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku akcyzowym. Powyższe
Sąd stwierdził powołując się na pierwotnie wydane decyzje w przedmiocie długu
celnego.
Nie odnotowano natomiast w omawianym okresie sprawozdawczym wyroków
z uzasadnieniami, w zakresie nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu
osobowego.
61
5/ podatek od spadków i darowizn
W sprawach z zakresu podatku od spadków i darowizn do Wydziału I
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęły w 2018 r. 4 skargi,
co stanowiło 0,21 % ogólnego wpływu spraw do Sądu. W analizowanym okresie
sprawozdawczym rozpoznano łącznie 4 sprawy (0,21 % ogółu spraw załatwionych
w Sądzie), w tym 2 sprawy, które wpłynęły w 2017 r.
W sprawach omawianej kategorii interesujące zagadnienie było przedmiotem
analizy w wyroku z dnia 26 września 2018 r. o sygn. akt I SA/Ol 325/18,
w uzasadnieniu którego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie podniósł,
że z porównania przepisów art. 4 ust. 1 pkt 1 i art. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r.
o podatku od spadków darowizn (Dz. U. z 2016 r. poz. 205), dalej jako: „u.p.s.d.”,
wynika oczywisty wniosek, iż niezależnie od tego, jaki okres czasu upłynął
od przyjęcia spadku, tj. pierwotnej daty powstania obowiązku podatkowego
wynikającego z dziedziczenia, w sytuacji gdy spadkobierca nie wykonał obowiązku
zgłoszenia nabycia rzeczy lub praw majątkowych, dochodzi do powstania nowego
stanu prawnego, jeżeli nabycie spadku zostanie potwierdzone pismem,
w szczególności postanowieniem sądu stwierdzającym nabycie spadku. Wówczas
w dacie uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku
powstaje obowiązek podatkowy. Przy czym termin do wydania decyzji wymiarowej
liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym powstał ten obowiązek, co wynika
z przepisu art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej. Stosownie bowiem do tego
uregulowania, zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2,
powstające z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość
tego zobowiązania nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została
doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał
obowiązek podatkowy.
W rozpoznawanej przez Sąd sprawie, pomimo upływu okresu 3 lat od daty
otwarcia spadku, obowiązek podatkowy skarżącego powstał na podstawie art. 6 ust.
4 u.p.s.d., z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie
spadku. W konsekwencji, jako niezasadne momentu ocenił zarzuty skargi dotyczące
przedawnieniu wymiaru podatku, skoro decyzja ustalająca zobowiązanie została
wydana przed upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym
powstał obowiązek podatkowy.
62
6/ podatek dochodowy od osób prawnych
W 2018 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 15 skarg w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia
15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz. U. z 2018 r.
poz. 1036, dalej jako: „u.p.d.o.p.”). Sprawy te stanowiły 0,80 % ogólnego wpływu
spraw do Sądu. Z omawianego zakresu spraw rozpoznano łącznie w 2018 r.
14 spraw, co stanowiło 0,73 % ogółu załatwionych spraw. Do rozpoznania w 2019 r.
pozostała 1 sprawa.
W wydanych przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie
orzeczeniach, dotyczących zagadnień prawnych objętych unormowaniami podatku
dochodowego od osób prawnych, podobnie jak w poprzednich latach, przedmiot
sporu pomiędzy stronami postępowania sądowego koncentrował się głównie wokół
zagadnienia kwalifikacji wydatków do kosztów uzyskania przychodów (sprawy
o sygn. akt I SA/Ol 395/18 i I SA/Ol 379/18).
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 88/18, kwestią sporną było natomiast
oszacowanie przez organy podatkowe przychodu z tytułu poręczenia spłaty
zobowiązań wobec banków, udzielonego pomiędzy podmiotami powiązanymi.
W wyroku z dnia 8 marca 2018 r. Sąd uznał niezasadny zarzut skargi dotyczący
odmowy zastosowania przez organy podatkowe przepisu § 5 rozporządzenia
Ministra Finansów z 10 września 2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania
dochodów osób prawnych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania
podwójnego opodatkowania osób prawnych w przypadku korekty zysków podmiotów
powiązanych (Dz. U. z 2009 r. Nr 160, poz. 1268), dalej jako: „rozporządzenie”.
Zgodnie z ust. 1 tego paragrafu, jeżeli w transakcji (transakcjach) między
podmiotami powiązanymi ustalone zostały warunki mniej korzystne dla jednego
z podmiotów od warunków, jakie ustaliłyby podmioty niezależne, a jednocześnie
w innej transakcji (transakcjach) między tymi samymi podmiotami określone zostaną
warunki bardziej korzystne dla tego podmiotu, organy podatkowe lub organy kontroli
skarbowej nie dokonują korekty cen przedmiotów takich transakcji, w przypadkach
gdy mniejsze korzyści uzyskane w związku z pierwszą transakcją (transakcjami) są
skompensowane większymi korzyściami uzyskanymi w związku z tą inną transakcją
(transakcjami). Stosownie zaś do ust. 2, kompensatę, o której mowa w ust. 1, należy
uznać za zgodną z warunkami rynkowymi, jeżeli takiej kompensaty dokonałyby
podmioty niezależne.
63
W ocenie Sądu, wprawdzie literalne brzmienie § 5 rozporządzenia nie
wskazuje bezpośrednio, że możliwość kompensaty określonej w ust. 1 jest
limitowana czasowo do jednego roku podatkowego, to jednak nie ma podstaw
prawnych do wywodzenia, tak jak chciałaby strona skarżąca, że możliwość ta jest
nieograniczona czasowo i w związku z tym kompensata może dotyczyć w jej
przypadku lat 2011 i 2016. Zdaniem Sądu, korekta cen przedmiotów transakcji
pomiędzy podmiotami powiązanymi, o której stanowi § 5 ust. 1 rozporządzenia, jest
przeprowadzana wyłącznie w ramach danego roku podatkowego, co wynika z samej
istoty zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych
rozliczanego w cyklu rocznym. Podatnik, rezygnując z określonego przysporzenia
z uwagi na zawieranie transakcji z podmiotami powiązanymi, w wyniku których
zostają ustalone warunki różniące się od warunków, jakie ustaliłyby między sobą
podmioty niezależne, musi liczyć się z koniecznością oszacowania dochodów
danego roku podatkowego. Kategoryczne brzmienie przepisu art. 11 u.p.d.o.p. wręcz
nakazuje w takim przypadku, określenie dochodu danego podmiotu oraz należnego
podatku bez uwzględnienia warunków wynikających z powiązań. Bez znaczenia jest
w takim przypadku rozliczenie przychodu z tego samego tytułu w późniejszych latach
podatkowych. W konsekwencji nie ma możliwości dokonywania kompensat korzyści
uzyskanych z transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi w różnych latach
podatkowych.
Na uwagę zasługuje również wyrok z dnia 5 lipca 2018 r., sygn. akt
I SA/Ol 238/18, w którym spór dotyczył ulgi podatkowej na działalność badawczo-
rozwojową i uznania za koszty kwalifikowane na podstawie art. 18d ust. 2 pkt
3 u.p.d.o.p., wydatków na zakup ekspertyz, opinii, usług doradczych i usług
równorzędnych, świadczonych lub wykonywanych przez podmioty inne niż jednostki
naukowe w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki. W ocenie Sądu,
z przepisu art. 18d ust. 1 u.p.d.o.p. wynika, że podatnik może odliczyć od podstawy
opodatkowania koszty uzyskania przychodów poniesione przez niego na działalność
badawczo-rozwojową (koszty kwalifikowane). Zgodnie zaś z art. 18d ust. 2 pkt
3 u.p.d.o.p. kosztami kwalifikowanymi są ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi
równorzędne, a także nabycie wyników badań naukowych, świadczonych lub
wykonywanych przez jednostkę naukową. Zdaniem Sądu, zawarte w tym przepisie
określenie „nabycie” (oraz związana z nim dalsza część przepisu dotycząca umowy
z jednostką naukową) ma zastosowanie zarówno do badań naukowych, jak i do
ekspertyz, opinii, usług doradczych i usług równorzędnych. Zatem sens
64
analizowanego przepisu wskazuje na to, że także w przypadku wydatków
na ekspertyzy, opinie i usługi wymagane jest, aby zostały nabyte od jednostki
naukowej. Zmiana przepisu, która nastąpiła z dniem 1 stycznia 2018 r., ma jedynie
doprecyzowujący charakter, mający na celu usunięcie wcześniejszych wątpliwości.
Potwierdza to uzasadnienie projektu ustawy z dnia 9 listopada 2017 r. o zmianie
niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej
(Dz. U. z 2017 r., poz. 2201), w którym wyraźnie wskazano, że celem nowelizacji jest
rozszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych oraz usunięcie wątpliwości
dotyczących dotychczasowych regulacji. Zatem nowelizacja przepisu art. 18d ust.
2 pkt 3 u.p.d.o.p. od dnia 1 stycznia 2018 r. doprowadziła do sytuacji, w której
brzmienie przepisu jest bardziej klarowne, ale nie zmieniła jego sensu.
7/ podatek dochodowy od osób fizycznych
W sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz. U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.,
dalej jako: „u.p.d.o.f.”) w 2018 r. wpłynęły 72 skargi, co stanowiło 3,87 % ogólnego
wpływu spraw do Sądu. Łącznie w 2018 r. rozpoznano z omawianego zakresu
80 spraw (tj. 4,22 % ogółu załatwionych spraw w Sądzie), w tym 19 spraw, w których
skargi wpłynęły w 2017 r.
Z orzeczeń dotyczących zagadnień prawnych objętych unormowaniami
podatku dochodowego od osób fizycznych warte odnotowania są te, które zapadły
w sprawach ze skarg na indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego.
W wyroku z dnia 4 października 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 400/18, Sąd, uchylając
zaskarżoną interpretację, uznał, że otrzymane przez podatnika zadośćuczynienie
za ból fizyczny i cierpienia psychiczne, będące następstwem obrażeń ciała wskutek
wypadku drogowego, nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu
podatkiem dochodowym. W ocenie Sądu, zadośćuczynienie to nie było związane
z działalnością gospodarczą ani nie dotyczyło korzyści, które podatnik mógłby
osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, wobec czego nie zachodziły
okoliczności wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a) i b) u.p.d.o.f., wykluczające
zwolnienie od podatku dochodowego od osób fizycznych. Podstawą
zadośćuczynienia nie był przy tym wyrok, lecz ugoda, wobec czego należało
rozważyć, czy owo zadośćuczynienie strona skarżąca otrzymała na podstawie ugody
sądowej, czy też innego rodzaju ugody.
Odwołując się do przepisów Kodeksu postępowania karnego, Sąd uznał,
65
że ugoda mediacyjna zawarta w postępowaniu karnym ma charakter ugody sądowej.
Podstawy zawarcia ww. ugody należy bowiem upatrywać w przepisach
postępowania karnego, które toczy się przed sądem karnym. Gdyby nie zostało
wszczęte postępowanie karne przed sądem, to nie doszłoby też do zawarcia ugody,
a jeśli miałyby miejsce jakiekolwiek ustalenia pomiędzy sprawcą wypadku a jego
ofiarą, to byłyby to ustalenia pozasądowe (np. ugoda zawarta w formie aktu
notarialnego).
W wyroku z dnia 9 maja 2018 r. o sygn. akt I SA/Ol 202/18 Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie odnosząc się do kwestii rozpoznania i dokumentowania
kosztów uzyskania przychodów ze zbycia kryptowaluty wskazał, że skoro
z przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej opisu zdarzenia
przyszłego wynika, iż możliwe jest ustalenie jedynie przybliżonej, a nie rzeczywistej
wartości kryptowaluty na moment zamiany kryptowalut, zaś jej wartość można
wycenić dopiero w momencie sprzedaży w zamian za walutę tradycyjną bądź
dokonania zapłaty nią za towar bądź usługę, to organ nie wyjaśnił w zaskarżonej
interpretacji zasadniczej kwestii, tj. w jaki konkretnie sposób i przy zastosowaniu
jakiej metody należy określić wartość kryptowaluty i rozpoznać koszt podatkowy
nabycia w chwili jej zamiany. W tym stanie rzeczy, twierdzenie strony skarżącej,
iż koszty uzyskania przychodów w związku z obrotem kryptowalutami powstają
jedynie w odniesieniu do transakcji, w której przedmiotem świadczenia z jednej
strony jest kryptowaluta, z drugiej zaś waluta tradycyjna bądź towar lub usługa, nie
zostało skutecznie przez organ podatkowy podważone.
Zatem, mając na uwadze opis zdarzenia przyszłego, którym organ podatkowy
jest związany, a z którego wynika brak faktycznej możliwości zidentyfikowania
nabycia konkretnej jednostki kryptowaluty, nie sposób zatem uznać tak jak chciałby
organ, iż koszty uzyskania przychodów powstają „na bieżąco”, tj. w momencie
dokonania wydatku. Wskazanie w takiej sytuacji przez organ jedynie, że koszty
uzyskania przychodów z powyższego tytułu powstaną w chwili dokonania wydatku,
nie uwzględnia tego elementu zdarzenia przyszłego, określonego przez
wnioskodawcę. W ocenie Sądu, ogólnikowe odniesienie się do powyższej kwestii
w uzasadnieniu zaskarżonej interpretacji indywidualnej w istocie nie wyjaśnia
sposobu ani metody rozliczenia wydatków przy zamianie jednej kryptowaluty
na drugą kryptowalutę.
Interesującego zagadnienia dotyczył również wyrok z dnia 8 sierpnia 2018 r.,
sygn. akt I SA/Ol 266/18, w którym Sąd wyraził stanowisko, że w przepisach
66
u.p.d.o.f. nie ma podstaw do obniżenia przychodu o podatek sankcyjny wynikający
z art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Jak wskazano w uzasadnieniu
tego wyroku, w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych jednolicie
przyjmuje się, że faktury nierzetelne nie mogą być ujęte w rozliczeniu podatkowym
ani po stronie przychodów, ani kosztów ich uzyskania. Zarówno w przypadku
przychodów, jak i kosztów ich uzyskania, pierwszoplanowe znaczenie ma istnienie
rzeczywistego zdarzenia gospodarczego. Faktura jest dokumentem niezbędnym dla
rozliczeń podatkowych, jednak powinna odzwierciedlać dokładnie stan rzeczywisty,
tak co do podmiotów transakcji, którą dokumentuje, jak i co do jej przedmiotu. Nie
może natomiast tej rzeczywistości kreować, zwłaszcza z punktu widzenia
określonych instytucji prawa podatkowego, w tym przypadku przychodów i kosztów
podatkowych. W ocenie Sądu, przy ocenie zasadności ujęcia danego wydatku jako
kosztu podatkowego nie jest istotne to, czy podatnik w sposób zawiniony (np. na
skutek braku dbałości o własne interesy gospodarcze, bądź w sposób zamierzony),
czy też niezawiniony (ze względu na brak dokumentów źródłowych), dokonywał
rozliczenia kosztów uzyskania przychodów na podstawie faktur nierzetelnych. Istotny
jest jedynie fakt, że faktury nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji i nie mogą
stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym.
Zdaniem Sądu, z uwagi na powyższe, na gruncie podatku dochodowego
od osób fizycznych nie znajduje uzasadnienia rozważanie tzw. dobrej wiary po
stronie nabywcy towaru lub usługi, która, podobnie jak przekonanie nabywcy, że
dana faktura jest prawdziwa, nie ma znaczenia dla powstania kosztów uzyskania
przychodów. Na potwierdzenie tego stanowiska Sąd powołał liczne orzecznictwo
sądowe, w tym wyrok SN z dnia 18 grudnia 2003 r. w sprawie o sygn. akt
III RN 136/02, (PP 2004/4/49) oraz wyroki NSA: z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. akt
II FSK 573/11; z dnia 24 lipca 2007 r., sygn. akt II FSK 974/06; z dnia 4 czerwca
2009 r., sygn. akt II FSK 218/08; z dnia 6 października 2009 r., sygn. akt
II FSK 644/08; z dnia 17 sierpnia 2010 r., sygn. akt II FSK 615/09.
8/ podatki i opłaty lokalne, podatek rolny i leśny, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
W 2018 r. wpłynęło ogółem 186 skarg na akty dotyczące omawianych
podatków i opłat oraz jedna skarga na bezczynność organu o zwrot nadpłaty
w podatku od nieruchomości. Stanowiło to 22,68 % ogółu spraw w Wydziale I.
Podatku od nieruchomości dotyczyły 152 sprawy, łącznego zobowiązania
pieniężnego 17 spraw, podatku od środków transportowych 1 sprawa opłat 67
za gospodarowanie odpadami komunalnymi 10 spraw, podatku rolnego 6 spraw.
Załatwiono łącznie spraw 185 spraw w tym 1 sprawę z wpływu z roku 2016,
60 z wpływu z roku 2017 (w tym 1 dot. bezczynności organu) i 124 z wpływu z roku
2018.
W 2018 roku, jak w latach poprzednich, najwięcej orzeczeń z zakresu
podatku od nieruchomości rozstrzygało kwestie przedmiotu opodatkowania
podatkiem od nieruchomości. Często przedmiot sporu stanowiła podstawa
opodatkowania, w związku z kwestionowaniem rodzaju budynków i budowli
znajdujących się na gruncie oraz ich wartości, w szczególności zaś pojęcia budowli,
związania lub braku związania danych obiektów z działalnością gospodarczą a także
stosowanie ulg i zwolnień przedmiotowych.
W zakresie stosowania przepisów regulujących podatek od nieruchomości
w sprawach rozstrzyganych w 2018 r. w dalszym ciągu istotnym problemem było
zagadnienie opodatkowania „elektrowni wiatrowych” w związku z tym, że w stanie
prawnym obowiązującym w 2017 r. za budowlę w rozumieniu art. 1a ust. 1 pkt 2
u.p.o.l. należało uznać całą elektrownię wiatrową, na którą składają się fundament
i wieża wraz z elementami technicznymi (tj. wirnik z zespołem łopat, zespół
przeniesienia napędu, generator prądotwórczy, układy sterowania i zespół gondoli
wraz z mocowaniem i mechanizmem obrotu), zgodnie z definicją legalną elektrowni
wiatrowych z art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie
elektrowni wiatrowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 961). W 2017 roku sąd rozstrzygał
skargi na indywidualne interpretacje przepisów u.p.o.l. w powyższym zakresie,
natomiast w 2018 r. rozstrzygał skargi na decyzje wymiarowe. M.in. w sprawach
o sygn. akt I SA/Ol 943/17 oraz o sygn. akt I SA/Ol 69/18 WSA oddalił skargi.
W wielu sprawach rozstrzygnięcia WSA w przedmiocie podatku
od nieruchomości zdeterminowane były faktem wydania przez Trybunał
Konstytucyjny w grudniu 2017 r. dwóch wyroków dotyczących zgodności przepisów
u.p.o.l. z normami Konstytucji RP. W wyroku z dnia 12 grudnia 2017r. SK 13/15
Trybunał orzekł, że: „Art. 1a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1 lit. a ustawy
o podatkach i opłatach lokalnych rozumiany w ten sposób, że wystarczającą
przesłanką zakwalifikowania gruntu podlegającego opodatkowaniu podatkiem
od nieruchomości do kategorii gruntów związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej jest prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczna
będącą jego współposiadaczem, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 84
w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. W wyroku z dnia
68
13 grudnia 2017 r. SK 48/15, Trybunał orzekł, że: „Art. 1a ust1 pkt 2 u.p.o.l.
w zakresie, w jakim umożliwia uznanie za budowlę obiektu budowlanego, który
spełnia kryteria bycia budynkiem przewidziane w art. 1a ust.1 pkt 1 powołanej
ustawy, jest niezgodny z zasadą szczególnej określoności regulacji daniowych,
wywodzoną z art. 84 w związku z art. 217, w związku z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP.
Kierując się wskazaniami wynikającymi z wyroku TK z dnia 12 grudnia
2017 r. WSA wyrokiem z dnia 7 lutego 2018 r. I SA/Ol 876/17 uchylił decyzje
organów podatkowych ustalające zobowiązania w podatku od nieruchomości
odpowiednio za rok 2016 i 2017 małżonkom, z których tylko jeden prowadził
działalność gospodarczą, nakazując wyjaśnienie kwestii rzeczywistej funkcji budynku
oraz ustalenia, czy jest on wykorzystywany do działalności gospodarczej. Podobnie
w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 123/18 sąd wyrokiem z dnia 28 marca 2018 r. uchylił
decyzję ustalającą zobowiązanie od nieruchomości stanowiącej współwłasność,
nakazując ustalenie, czy weszła ona w skład przedsiębiorstwa prowadzonego przez
jednego ze współwłaścicieli.
Odniesienia do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego zawartego w wyroku
z dnia 13 grudnia 2017 r. SK 48/15 znalazły się we wszystkich sprawach ze skarg na
decyzje organów wydane w postępowaniach podatkowych inicjowanych wnioskami
stron o nadpłaty podatku lub o wznowienie postępowań zakończonych decyzjami
wymiarowymi. M.in. z uwagi na powyższe, sąd uchylił decyzje organów podatkowych
w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 935/17, I SA/Ol 364/18, I SA/Ol 367/18,
I SA/Ol 383/18, I SA/Ol 472/18.
W przedmiocie podatku od środków transportowych w 2018 r. nie wystąpiły
problemy interpretacyjne. Jedna wniesiona skarga dotyczyła kwestii zwolnienia
od podatku pojazdów używanych do nauki jazdy i została rozstrzygnięta zgodnie
z utrwaloną już linią orzecznictwa.
Opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
W 2018 r., problematyką występującą na gruncie stosowania przepisów
ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w
skrócie: „u.c.p.g.” Sąd zajmował rozpoznając skargi na decyzje w przedmiocie
określenia zobowiązania z tytułu gospodarowania opłatami komunalnymi.
Nie wniesiono żadnej skargi na uchwały Rad Gmin w powyższym zakresie. Jedna
sprawa dotyczyła indywidualnej interpretacji wydanej przez Zarząd Związku Gmin.
W rozpoznawanych sprawach nie wystąpiły istotne zagadnienia prawne.
69
Najczęstszą przyczyną wszczynania postępowań i wydawanie decyzji określających
opłaty są stwierdzane okoliczności braku przestrzegania wymogów segregowania
odpadów, mimo wynikających z deklaracji właścicieli (zarządców) opłat w wysokości
właściwej dla odpadów segregowanych oraz niewypełnianie obowiązku
utrzymywania ilości i wielkości pojemników wynikających z uchwał Rad Gmin.
W wyrokach z dnia 14 lutego 2018 r. w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 907/17
i I SA/Ol 909/17 sąd uchylił decyzje SKO i poprzedzające je decyzje organu
I instancji wskazując, że wynikające z art. 6q u.c.p.g. pełne odesłanie do przepisów
Ordynacji podatkowej oznacza obowiązek stosowania wszystkich przepisów
dotyczących przeprowadzania kontroli, terminów wszczynania postępowania jak
i zasad postępowania podatkowego. Sąd uznał za naruszające standardy
postępowania oparcie decyzji na dokumentacji zdjęciowej, wykonanej bez wiedzy
i uczestnictwa podmiotu kontrolowanego i nie przeprowadzenie postępowania
dowodowego w pełnym zakresie.
Odnośnie do podatku rolnego nie wystąpiły istotne problemy, wymiar tego
podatku następował w ramach łącznego zobowiązania podatkowego.
9/ podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa
W sprawach z zakresu podatku od czynności cywilnoprawnych wystąpiły
typowe kwestie sporne na tle stosowania przepisów ustawy z dnia 9 września 2000 r.
o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.).
Kwestią sporną w przedmiotowych sprawach była wysokość opłaty skarbowej
za wydanie zaświadczenia - poświadczenie zgodności kopii z oryginałem. Przyczyną
uchylenia zaskarżonych decyzji był brak wniosku o dokonanie czynności, bowiem
obowiązek zapłaty opłaty skarbowej (od dokonanej przez organ czynności) jest
konsekwencją złożenia wniosku (o wydanie zaświadczenia) o dokonanie
poświadczenia zgodności kopii (art. 5 ust. 1 ustawy o opłacie skarbowej mówi
że zaświadczenie (poświadczenie zgodności kopii wydaje się na wniosek). Zatem
brak wniosku o dokonanie czynności uniemożliwia żądanie zapłaty tej opłaty.
10/ podatek od gier
Do rozpatrzenia z lat 2016 - 2017 pozostała 1 skarga z omawianego
przedmiotu.
W 2018 r. wpłynęło 12 skarg (wyłącznie rep. SA w tym: 11 o symbolu 6116
oraz 1 symbol 6119 - sygn. akt I SA/Ol 454/18) na rozstrzygnięcia organów
70
w sprawach dotyczących podatku od gier losowych. (12: 1857 - ogólny wpływ
do Sądu - 0,64 % ogólnego wpływu do Sądu). Spośród spraw, które wpłynęły w omawianym okresie do repertorium SA
załatwiono 12 skarg (11 odrzucono - sygn. akt I SA/Ol 407-417/18, w jednej Sąd
oddalił skargę - sygn. akt I SA/Ol 454/18). Ponadto w 2018 roku załatwiono 1 skargę,
która pozostała do załatwienia z 2016 r. (sygn. akt I SA/Ol 374/16 - skarga została
oddalona - nie zgłoszono wniosku o sporządzenie uzasadnienia), łącznie załatwiono
13 skarg. (13: 1893 ogólne załatwienie spraw w Sądzie - 0,68 % ogółu spraw
załatwionych w Sądzie).
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 454/18 Sąd wyrokiem z 8 listopada 2018 r.
oddalił skargę w przedmiocie kary pieniężnej za urządzanie gier na automatach poza
kasynem gry. Skarżąca spółka wydzierżawiła część lokalu, umożliwiając tym samym
zainstalowanie urządzeń do gier, na których dzierżawca będzie prowadził działalność
gospodarczą. Skarżąca została uznana za podmiot „urządzający gry” (art. 89 ust.
1 pkt 2 ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych - Dz.U. z 2009 r. Nr 201,
poz. 1540 ze zm., zwanej dalej u.g.h.), współuczestniczący w urządzaniu gier
na automacie poza kasynem gry.
Za pozbawiony usprawiedliwionych podstaw Sąd uznał zarzut dotyczący
naruszenia art. 133 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 89 ust. 1 pkt 2 oraz
art. 91 u.g.h. poprzez wydanie decyzji wymierzającej karę pieniężną za urządzanie
gier na automatach poza kasynem gry w stosunku do podmiotu niebędącego
urządzającym gry w rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h. Skoro, jak stwierdził organ,
skarżący umożliwiał rozgrywanie w swoim lokalu gier na automatach, które zgodnie
z regulacjami u.g.h. mogą być urządzane wyłącznie w kasynach, to tym samym
naruszył przepisy tej ustawy.
11/ postępowanie egzekucyjne, egzekucja obowiązków o charakterze pieniężnym
Do rozpatrzenia z 2017 r. pozostało 10 skarg z omawianego przedmiotu
o symbolu 6118.
W 2018 r. wpłynęło 60 skarg (rep. SA 57 oraz 3 SAB). na rozstrzygnięcia
organów oraz bezczynność organów / przewlekłe prowadzenie postępowania
w sprawach dotyczących egzekucji świadczeń pieniężnych (60: 1857- ogólny wpływ
do Sądu - 3,23% ogólnego wpływu do Sądu).
Spośród spraw, które wpłynęły w omawianym okresie do repertorium SA
załatwiono 47 skarg. Ponadto w 2018 roku załatwiono 9 skarg, które pozostały 71
do rozpatrzenia z 2017 r., łącznie załatwiono 56 skarg, ponadto załatwiono 1 skargę
zarejestrowaną w rep. SAB, łącznie załatwiono 57 skarg (57: 1893 ogólne
załatwienie spraw w Sądzie - 3,01 % ogółu spraw załatwionych w Sądzie).
Znaczącą grupę w sprawach dotyczących omawianego zakresu stanowiły
sprawy określenia wysokości kosztów postępowania egzekucyjnego, związane
z obowiązywaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28 czerwca 2016 r. sygn.
akt SK 31/14 (Dz. U. z 2016 r., poz. 1244). Trybunał orzekł w sentencji, że art. 64 § 1
pkt 4 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(Dz. U. z 2016 r. poz. 599, dalej w skrócie u.p.e.a.) w zakresie, w jakim nie określa
maksymalnej wysokości opłaty za dokonane czynności egzekucyjne, jest niezgodny
z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku
z art. 64 ust. 1 i art. 84 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust.
3 Konstytucji RP, oraz że art. 64 § 6 u.p.e.a. w zakresie, w jakim nie określa
maksymalnej wysokości opłaty manipulacyjnej, jest niezgodny z wynikającą z art.
2 Konstytucji RP zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku z art. 64 ust. 1 i art.
84 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
W szeregu spraw w omawianym przedmiocie Sąd konsekwentnie stał
na stanowisku, że z uwagi na ww. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 czerwca
2016 r. art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a. utracił walor domniemania konstytucyjności.
W związku z tym wyrokiem z 4 grudnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 715/18
Sąd uchylił postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, który nie odniósł
się do kwestii, czy została zachowana racjonalna zależność między ustaloną
wysokością opłat a czynnościami organu, za podjęcie których opłaty te zostały
naliczone, tak aby opłaty nie stały się swoistą sankcją pieniężną. Nie uwzględnił też,
że wysokość kosztów egzekucyjnych nie może pozostawać w oderwaniu od stopnia
efektywności egzekucji, poziomu skomplikowania czynności podejmowanych przez
organ egzekucyjny oraz nakładu pracy organu.
Z kolei Sąd w wyroku z 18 września 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 465/18 uchylając
postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie obciążenia
wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego podał, że interpretując art. 64 § 1
pkt 4 u.p.e.a. oraz art. 64 § 6 organ wprawdzie odniósł się do wyroku Trybunału
Konstytucyjnego SK 31/14 z 28 czerwca 2016 r., lecz zbagatelizował jego znaczenie,
stwierdzając, że skoro przepis nie został derogowany, to obowiązuje i należy
go stosować. Organ dokonał więc błędnej, niezgodnej z Konstytucją RP interpretacji
ww. przepisów, niezgodnej z ww. wyrokiem Trybunału.
72
Sąd zalecił organowi dokonanie zgodnej z art. 2 Konstytucji RP wykładni art.
64 § 1 pkt 4 i art. 64 § 6 u.p.e.a. oraz zbadanie, czy w rozpatrywanej sprawie
zachodzą okoliczności uzasadniające obciążenie wierzyciela kosztami
egzekucyjnymi w pełnej wysokości, czy też koszty te powinny być miarkowane,
mając na uwadze zarówno potrzebę zapewnienia funkcjonowania organu
egzekucyjnego, jak i wynikające z wyroku TK ograniczenia, związane
ze stwierdzeniem częściowej niekonstytucyjności ww. przepisów u.p.e.a.
Natomiast Sąd wyrokami z 20 marca 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 109/18
i I SA/Ol 110/18 uchylił postanowienia Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w
przedmiocie określenia wysokości kosztów postępowania egzekucyjnego. Sąd
podsumował w rozpoznawanych sprawach, że określona w postępowaniu
egzekucyjnym stawka jest wygórowana. Została ona określona bez uwzględnienia
wymogów stawianych przez Trybunał Konstytucyjny. Powinien być wyznaczony
maksymalny pułap tej opłaty. Określenie pułapu tych opłat powinno mieć charakter
degresywny. Podobnie Sąd orzekł w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 475/18.
Inna problematyka była przedmiotem sprawy o sygn. akt I SA/Ol 273/18. Sąd
w wyroku z 18 września 2018 r. uchylił postanowienie w zakresie oddalenia skargi
na czynność egzekucyjną zajęcia rachunku bankowego. Organ egzekucyjny
nie uwzględnił, że to w jego posiadaniu znajduje się aktualnie wyegzekwowana
niezgodnie z przepisami u.p.e.a., kwota świadczenia wychowawczego. Wyłączenie
świadczenia wychowawczego spod egzekucji administracyjnej przewidziane zostało
nie tylko w art. 10 § 4 u.p.e.a., ale także w art. 54a ustawy - Prawo bankowe. Przy
czym Sąd zauważył, że skarżącej nie przysługuje w stosunku do banku jakikolwiek
środek ochrony przewidziany przez przepisy u.p.e.a., a jedynie roszczenie
o charakterze odszkodowawczym oparte na zasadach ogólnych.
Z kolei Sąd w wyroku z 30 stycznia 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 834/17 oddalił
skargę w przedmiocie określenia wysokości nieprzekazanej przez dłużnika kwoty
zajętej wierzytelności. Skarżąca Spółka z o.o. stała się dłużnikiem wierzytelności
zobowiązanego będącego osobą fizyczną i prowadzącego działalność gospodarczą.
Ta wierzytelność przysługiwała mu od Spółki, którą jednocześnie reprezentował
zobowiązany jako prezes zarządu. W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał
dowodowy dał podstawę do stwierdzenia, że uchylanie się przez skarżącą
od przekazania organowi zajętej kwoty wierzytelności, było bezpodstawne
w rozumieniu art. 71a § 9 u.p.e.a. Sąd odnotował, że tekst umowy o przejęciu
zobowiązań zawartej pomiędzy zobowiązanym a Spółką, został przedłożony
73
na etapie postępowania sądowego. Organ egzekucyjny nie był zobowiązany
do żądania od strony skarżącej przedłożenia dokumentów prywatnych.
12/ sprawy celne
Do rozpatrzenia z 2017 r. pozostało 29 skarg z omawianego przedmiotu.
W 2018 r. wpłynęło 156 skarg (wyłącznie rep. SA) na rozstrzygnięcia organów
z zakresu obrotu towarami z zagranicą, należności celne i ochrony przed
nadmiernym przywozem towaru na obszar celny Unii Europejskiej oznaczonych
symbolem ogólnym - 630 (156: 1857 - ogólny wpływ do Sądu - 8,40 % ogólnego
wpływu do Sądu).
Spośród spraw, które wpłynęły w omawianym okresie do repertorium SA
załatwiono 146 skarg. Ponadto w 2018 roku załatwiono 17 skarg, które pozostały
do rozpatrzenia z 2017 r., łącznie załatwiono 163 skargi (163: 1893 ogólne
załatwienie spraw w Sądzie - 8,61 % ogółu spraw załatwionych w Sądzie).
Odnośnie spraw celnych dominowały w przedmiocie odmowy zmiany
klasyfikacji taryfowej towaru oraz odmowy dokonania zwrotu cła. Sprawy te były
związane z wyrokiem TSUE z 26 maja 2016 r. w sprawie C-286/15. Powołany wyrok
miał w ocenie podmiotów skarżących moc wsteczną do zgłoszeń celnych
i upoważniał do zwrotu cła. W połączonych sprawach o sygn. akt I SA/Ol 525/18 Sąd
oddalając skargi zgodził się, że ww. wyrok TSUE ma zastosowanie ex tunc. Jednak
przyjął, że w rzeczywistości stan faktyczny nie jest sporny i został ustalony na
podstawie dokumentów, które zostały przedłożone w zgłoszeniu celnym. Znany był
skład chemicznego mieszaniny gazów i był wyodrębniony składnik nadający jej
zasadniczy charakter. Nie oznacza to, że w postępowaniu celnym, w przypadku
braku w zgłoszeniu celnym informacji o składzie procentowym mieszaniny gazów,
organy celne byłyby zobowiązane zaakceptować wskazywaną w zgłoszeniu
klasyfikację celną. W takim przypadku ciężar dowodu w przedmiocie klasyfikacji
celnej spoczywa na organie celnym. Taki dowód z opinii biegłego byłby związany
z badaniem składu chemicznego mieszaniny gazów i dotyczył ewentualnego
wyodrębnienia składnika nadającemu mu zasadniczy charakter. Sąd oddalał skargi
w przedmiocie odmowy zmiany klasyfikacji taryfowej towaru oraz odmowy dokonania
zwrotu cła m.in. w połączonych sprawach o sygn. akt I SA/Ol 43/18, I SA/Ol 63/18,
I SA/Ol 65/18, I SA/Ol 67/18, I SA/Ol 155/18, I SA/Ol 170/18, I SA/Ol 226/18,
I SA/Ol 443/18, I SA/Ol 493/18, I SA/Ol 502/18, I SA/Ol 534/18, I SA/Ol 600/18.
W omawianym zakresie odnotowano sprawy w przedmiocie stwierdzenia
74
powstania długu celnego, określenia kwoty cła. W tych sprawach organy odmawiały
zastosowania zwolnienia od należności celnych wwożonego z Rosji na obszar Polski
(a w konsekwencji na obszar Unii Europejskiej), paliwa silnikowego do napędu
pojazdów prywatnych - wyrok WSA z 9 maja 2018 r. sygn. akt I SA/Ol 132/18, jak też
wyrok WSA z 19 września 2018r. sygn. akt I SA/Ol 354/18. Oddalając skargę
w połączonych sprawach o sygn. akt I SA/Ol 354/18 Sąd podał, że paliwo będące
przedmiotem postępowania nie może podlegać zwolnieniu od należności celnych
przywozowych. Nie są zasadne zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj.
przepisów dyrektywy 2007/74/WE oraz art. 56 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i
usług poprzez błędną wykładnię pojęcia „okazjonalny”, będących podstawą
do zastosowania zwolnień z należności celnych. Stosując interpretację pojęcia
„okazjonalny”, słusznie organ uznał, że przywóz paliwa przez skarżącego
w okolicznościach ustalonych w postępowaniu - nie miał charakteru okazjonalnego.
Wobec tego nie było podstaw do zastosowania zwolnienia z art. 41 rozporządzenia
Rady (WE) nr 1186/2009 z 16 listopada 2009 r. ustanawiającego wspólnotowy
system zwolnień celnych (Dz. U. UE L 324).
Sąd uznał, że organ odwoławczy słusznie wskazał, iż charakter niehandlowy
mają przywozy sporadyczne, nie występujące w sposób ciągły. Sąd stwierdził,
że ustalenia organu w tym zakresie, odmawiające ww. przywozowi warunku
okazjonalności, są prawidłowe i mają także oparcie w ukształtowanej linii
orzecznictwa sądowego (np. wyroki NSA: z 6 marca 2018 r., sygn. akt I GSK 300/16,
z 5 września 2017 r. sygn. akt I GSK 668/17).
13/ pomoc finansowa z Unii Europejskiej
W 2018 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 26 skarg w sprawach z zakresu subwencji unijnych i funduszy
strukturalnych, tj. 1,40 % ogólnego wpływu spraw do Sądu. Załatwiono 25 spraw,
w tym 5 spraw, które zarejestrowane zostały w 2017 r. Stanowiło to 1,32 % ogółu
załatwionych spraw.
W analizowanym okresie sprawozdawczym Sąd kontynuował swe stanowisko,
wyrażane już w latach poprzednich, w zakresie zagadnienia rozkładu ciężaru
dowodu w postępowaniu administracyjnym w tej kategorii spraw. Rozpoznawane
przez Sąd zagadnienia prawne w omawianym zakresie dotyczyły również
w znaczącej ilości spraw konsekwencji prawnych zmian dokonywanych w toku
trwania zobowiązania rolnośrodowiskowego. Odnosząc się do tej problematyki
75
w wyrokach z dnia 21 listopada 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 460/18 oraz
I SA/Ol 558/18, Sąd zwrócił uwagę, że prawo do płatności rolnośrodowiskowej jest
ściśle związane z działalnością rolniczą i służy realizacji określonych celów
dotyczących gospodarstwa rolnego, stąd przeniesienie tego prawa na inny podmiot
możliwe jest tylko w tych przypadkach, w których przepisy dotyczące płatności
rolnośrodowiskowej przewidują taką możliwość.
Powołując brzmienie przepisów § 32 ust. 1 i ust. 5 rozporządzenia Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie szczegółowych
warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program
rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007-2013 (Dz.U. z 2013, poz. 361 ze zm.), Sąd jako prawidłowe ocenił ustalenia
organu odwoławczego, że przejęcie zobowiązania rolnośrodowiskowego nie
nastąpiło z uwagi na brak przeniesienia faktycznego użytkowania działek rolnych,
do których przyznano płatność rolnośrodowiskową. Nie podzielił tym samym
stanowiska skarżącego, że przepis § 32 rozporządzenia nie wymaga, by
przeniesienie posiadania gruntów dotyczyło działek, które były objęte płatnością
rolnośrodowiskową w ramach danego wariantu. Jak wskazał Sąd, wręcz przeciwnie,
z przepisu tego wynika konieczność przejęcia gruntów, na których realizowane było
zobowiązanie rolnośrodowiskowe. Z punktu widzenia celów programu, a zwłaszcza
ciągłości zobowiązania, istotne jest bowiem zachowanie tożsamości gruntów,
na których realizowane jest przedsięwzięcie rolnośrodowiskowe.
Sąd wskazał również, że rolnik nie ma dowolności w modyfikacji zobowiązania
rolnośrodowiskowego. Jako trafne ocenił uwagi organu odwoławczego o stronie
podmiotowej i przedmiotowej zobowiązania rolnośrodowiskowego oraz
o możliwościach zmiany tych elementów unormowanych w przepisach
rozporządzenia rolnośrodowiskowego. Podniósł, że w świetle zaś przepisów § 6 ust.
1 rozporządzenia rolnośrodowiskowego niedopuszczalne jest łączenie zmian
w zakresie zarówno strony podmiotowej, jak i przedmiotowej zobowiązania, gdyż
mogłoby to prowadzić do wypaczenia systemu płatności rolnośrodowiskowej
i obejmowania nim w dowolnym okresie dowolnych gruntów znajdujących się
w posiadaniu różnych osób, podczas gdy założeniem tej płatności jest ciągłość
zobowiązania i zachowanie tożsamości gruntów, na których realizowane jest
przedsięwzięcie rolnośrodowiskowe.
Interesującym zagadnieniem prawnym Sąd zajmował się również w wyroku
z dnia 19 czerwca 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 243/18, w którym na tle sporu
76
o zaistnienie przesłanek do zwrotu płatności ekologicznej, stwierdził, że złożenie
przez stronę skarżącą, po upływie ustawowego terminu, zaświadczenia o posiadaniu
odpowiedniej liczby koni, nie może skutkować uznaniem, że strona zaprzestała
realizacji zobowiązania ekologicznego i nie spełnia materialnoprawnych warunków
przyznania płatności, w sytuacji gdy nie kwestionowano, że strona była posiadaczem
odpowiedniej liczby koni. W ocenie Sądu, zaprezentowana przez organy ARiMR
wykładnia § 31 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia
13 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy
finansowej w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” objętego Programem
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2015 r. poz. 370 ze zm.)
nie uwzględniła podstawowych warunków materialnoprawnych przyznania pomocy
finansowej określonych w § 2 ust. 1, § 9 ust. 3, ust. 4 ust. 8 pkt 3 oraz ust. 9 pkt 1
tego rozporządzenia. Jednym z kluczowych warunków przyznania płatności jest m.in.
posiadanie wskazanych zwierząt. Zdaniem Sądu, nie budzi wątpliwości,
że to właśnie warunek posiadania i rejestracji koni uznać należy za kluczowy, zaś
wskazanie posiadanych i zarejestrowanych zwierząt w zaświadczeniu wydanym
przez podmiot prowadzący rejestr koniowatych, na formularzu opracowanym
i udostępnionym przez Agencję, stanowi wymóg formalny, porządkujący i ułatwiający
potwierdzenie tak posiadania, jak i rejestracji koni. Sąd zajął stanowisko, że przepis
§ 6 ust. 3 rozporządzenia ekologicznego, zgodnie z którym jeżeli nie są spełnione
warunki przyznania płatności ekologicznej uznaje się, że rolnik zaprzestał realizacji
zobowiązania ekologicznego, odnosi się do wskazanych warunków materialnych
przyznania płatności, a nie formalnych, jakim jest złożenie zaświadczenia, które ma
znaczenie jedynie kontrolne. Organy, przenosząc punkt ciężkości z istotnego dla
sprawy ustalenia posiadania i rejestracji koni na formalny jedynie wymóg złożenia
zaświadczenia w określonym terminie, wypaczyły w istocie sens norm statuujących
materialne wymogi przyznania płatności ekologicznej. Powyższe było wynikiem
przeprowadzenia postępowania wbrew regułom działania zgodnie z zasadami
praworządności, uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywateli
(art. 7 k.p.a.), pogłębiania zaufania do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.)
i przekonywania (art. 11 k.p.a.) wskutek wadliwej oceny zebranych w sprawie
dowodów, w tym wyjaśnień strony (art. 77 k.p.a.).
77
14/ dofinansowanie programów operacyjnych
W 2018 r. w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 11 lipca
2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych
w perspektywie finansowej 2014 - 2020 (j.t. Dz. U. z 2018 r., poz. 1431), dalej jako:
„ustawa wdrożeniowa”, do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 48 skarg, co stanowiło 2,58 % ogólnego wpływu spraw do Sądu. Łącznie
w 2018 r. rozpoznano z omawianego zakresu 44 sprawy (tj. 2,32 % ogółu
załatwionych spraw w Sądzie), w tym 11 spraw, w których skargi wpłynęły w 2017 r.
W wyroku z dnia 7 listopada 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 569/18, Sąd dokonał
oceny, że zarzucane przez Instytucję Zarządzającą (dalej jako: „IZ”)
nieprawidłowości wniosku o dofinansowanie projektu wynikały ze stanowiska, że
objęta projektem inwestycja wymagała uzyskania decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach, gdyż zalicza się do przedsięwzięć mogących potencjalnie
znacząco oddziaływać na środowisko. Stanowisko to kwestionowała skarżąca,
dokonując odmiennej niż IZ wykładni przepisu § 3 ust. 1 pkt 65 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 71). Z materiału dowodowego
wynikało przy tym, że organ właściwy w sprawach prowadzenia ocen oddziaływania
przedsięwzięć na środowisko uznał, iż dla przedsięwzięcia objętego projektem nie
istnieje wymóg uzyskania decyzji środowiskowej i nie należy ono do przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Również właściwy organ
administracji architektoniczno-budowlanej, wydając pozwolenie na budowę oraz nie
zgłaszając sprzeciwu wobec robót budowlanych niewymagających pozwolenia na
budowę, uznał, iż objęte zamiarem inwestycyjnym przedsięwzięcie jest zgodne z
wymaganiami ochrony środowiska. Sąd zaznaczył, że zgodnie z art. 75 ustawy z
dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. 2017 r. poz. 1405), organem właściwym do wydania decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach jest: regionalny dyrektor ochrony środowiska,
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, starosta, dyrektor regionalnej dyrekcji
Lasów Państwowych, wójt, burmistrz, prezydent miasta. W ocenie Sądu, tylko te
podmioty są kompetentne do stwierdzenia wystąpienia podstaw do wydania decyzji
środowiskowej, przy czym analizowany przepis kompetencyjny jest sformułowany w
sposób zamknięty, precyzyjnie określając przedmiot kompetencji i organ właściwy do
78
wydania decyzji środowiskowej. Podlega zatem wykładni literalnej i nie można
rozszerzać określonej w nim kompetencji na inne organy czy instytucje, gdyż
stanowiłoby to zagrożenie dla zasady legalizmu, stanu pewności prawa oraz
podważałoby zaufanie obywatela do działania organów państwa.
Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że skoro w przypadku planowanej
inwestycji wszystkie organy wypowiadające się w toku procesu inwestycyjno-
budowlanego, w tym także - jak wykazano - odnośnie aspektów środowiskowych
przedsięwzięcia, zgodnie nie zakwalifikowały inwestycji jako wymagającej określenia
środowiskowych uwarunkowań, to tym samym ocena IZ, uznająca konieczność
uzyskania decyzji środowiskowej, przekroczyła wyznaczone przepisami prawa
granice kompetencji IZ.
Ciekawe zagadnienie terminu przedawnienia obowiązku zwrotu
dofinansowania stanowiło przedmiot analizy Sądu w wyrokach z dnia 25 stycznia
2018 r., sygn. akt I SA/Ol 719/17 oraz I SA/Ol 720/17. Sąd nie zgodził się
ze stanowiskiem strony skarżącej, że w sytuacji przekazania mu środków
na realizację projektu w 2011 r., rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu mogło być
wydane, w myśl art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 67 ustawy
z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.,
dalej jako: „u.f.p.”), przed upływem pięciu lat od końca tego roku, a więc najpóźniej
do dnia 31 grudnia 2016 r. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 67 u.f.p. do spraw
dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą
ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks
postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy –
Ordynacja podatkowa. Jednakże pomimo tego odesłania, przepisów Ordynacji
podatkowej nie stosuje się w zakresie regulującym terminy przedawnienia z uwagi na
przepisy szczególne, tj. przepisy rozporządzenia Rady (WE, EUROATOM)
Nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych
Wspólnot Europejskich (Dz.U.UE.L.1995.312.1). Przepis art. 3 ust. 1 tego
rozporządzenia przewiduje zaś jako zasadę 4 - letni okres przedawnienia, liczony od
czasu dopuszczenia się nieprawidłowości, z tym, że w przypadku nieprawidłowości
ciągłych lub powtarzających się okres przedawnienia biegnie od dnia, w którym
nieprawidłowość ustała. Jednocześnie przepis ten wyznacza ostateczny okres
przedawnienia, stanowiąc, że „w przypadku programów wieloletnich okres
przedawnienia w każdym przypadku biegnie do momentu ostatecznego zakończenia
programu”.
79
W ocenie Sądu, pojęcie „ostatecznego zakończenia programu” należy odnosić
do dnia zakończenia danego programu wieloletniego. Jak zaś wynikało z treści
przedłożonego przez organ pisma Komisji Europejskiej z datą 14 sierpnia 2017 r.
w przedmiocie zamknięcia Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Warmińsko-Mazurskiego (CCI 2007PL161PO020) – opinia w sprawie końcowego
sprawozdania z realizacji oraz opinia dotycząca deklaracji zamknięcia, końcowe
sprawozdanie z realizacji oraz deklaracja zamknięcia nie mogą na razie zostać
przyjęte, zaś służby Komisji nie uznają sprawozdania końcowego z realizacji
programu operacyjnego za zadowalające. Powyższe ustalenia, zdaniem Sądu,
wskazywały, że w dacie wydania decyzji o zwrocie dofinansowania nie upłynął
jeszcze termin wyznaczony dla ostatecznego zakończenia programu, a tym samym
zarzut przedawnienia był bezzasadny.
15/ ulgi w spłacaniu należności pieniężnych do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej - art. 34 i 34 a ustawy o finansach publicznych
Sprawy dotyczące omawianej kategorii dotyczyły działania ZUS oraz Prezesa
KRUS. Podstawą prawną skarżonych decyzji był art. 28 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz.
963 ze zm.) i § 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 141, poz. 1365), oraz art. 36
ust. 1 pkt. 10 i art. 41a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.).
Analizowane sprawy należy uznać za typowe, dotyczące decyzji
odmawiających umorzenia zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, w których
nie wystąpiły nowe problemy interpretacyjne w orzecznictwie. Rozstrzygnięcia
zapadały zgodnie z wypracowaną już linią orzecznictwa w zakresie decyzji
o charakterze uznaniowym, gdzie Sąd kontrolując zgodność z prawem zaskarżonego
aktu, dokonuje oceny prawidłowości ustalenia i oceny stanu faktycznego nie wnikając
w celowość rozstrzygnięcia organu administracji.
80
3. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału II
Spostrzeżenia ogólne dotyczące orzecznictwa w sprawach objętych właściwością wydziału
W Wydziale II WSA w Olsztynie rozpatrywane są wszystkie sprawy
z wyjątkiem: zobowiązań podatkowych, ceł, cen, ubezpieczeń majątkowych, spraw
kapitałowych i bankowości, finansów publicznych, subwencji unijnych, funduszy
strukturalnych i regulacji rynków branżowych.
Pozostały, bardzo szeroki zakres tematyczny spraw rozpatrywanych
w Wydziale II nie pozwala opisać wszystkich interesujących przypadków. W związku
z tym, w niniejszym opracowaniu, możliwe było przedstawienie w sposób ogólny tez
tylko tych orzeczeń, które zasługują na szczególną uwagę. Podnieść w tym miejscu
należy, że różnorodność tematyczna tych spraw stanowi istotną przeszkodę
w specjalizacji kadry orzekającej Wydziału i zobowiązuje sędziów, referendarzy
sądowych oraz asystentów sędziów do ciągłego śledzenia zmian w przepisach
regulujących poszczególne dziedziny życia społecznego.
1/ sprawy z zakresu budownictwa Podstawę rozstrzygnięć w sprawach z zakresu budownictwa stanowiły
przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2017 r., poz.
1332 ze zm.), zwanej dalej w skrócie: Prawo budowlane oraz przepisy
rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1422).
W 2018 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
118 skarg z zakresu budownictwa, co stanowiło łącznie 6,35 % wniesionych skarg
w 2018 r. Z tego zakresu pozostało do rozpoznania z poprzedniego okresu 21 spraw.
W 2018 r. załatwiono 112 spraw z zakresu budownictwa, co stanowiło 5,91 % spraw
załatwionych w 2018 r. W porównaniu z ubiegłym rokiem wpływ spraw z zakresu
budownictwa utrzymał się na podobnym poziomie.
Największa liczba rozstrzygnięć z zakresu budownictwa dotyczyła spraw
w przedmiocie pozwoleń na budowę oraz innych spraw objętych symbolem 6010.
Część orzeczeń z tego zakresu dotyczyła problematyki związanej z budową
urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej. W sprawach tych sporne było określenie
natężenia oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na środowisko.
I tak w wyroku z dnia 30 października 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 651/18 Sąd
przyjął, że wykładnia systemowa § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
81
9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 71) prowadzi do wniosku, że celem ustawodawcy
było wskazanie inwestycji, które potencjalnie znacząco mogą oddziaływać na
środowisko, co oznacza, że rolą organów jest ustalenie, w jaki sposób inwestycja
(a nie poszczególne anteny) wpłynie na środowisko. Dla poczynienia prawidłowych
ustaleń dotyczących oddziaływania inwestycji na środowisko niezbędne jest zatem
określenie nie tylko mocy poszczególnych anten, ale i rozważenie ewentualnego
nakładania się (nachodzenia) wiązek promieniowania emitowanych przez
poszczególne anteny. Zdaniem Sądu wyrażonym w wyroku, nie można bowiem
wykluczyć, że ewentualne nakładanie lub nachodzenie się wiązek spowoduje, iż moc
promieniowania znacznie przekroczy wielkości dopuszczalne. Odmienna
interpretacja § 3 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia prowadziłaby do możliwości obejścia
prawa przez potencjalnych inwestorów, co z pewnością nie było intencją
ustawodawcy. Pogląd ten został wyrażony również w wyroku z dnia 18 października
2018 r. sygn. akt II SA/Ol 662/18, w którym przyjęto, że z przedłożonej wraz
z projektem budowlanym kwalifikacji przedsięwzięcia dokonanej w świetle przepisów
rozporządzenia z 2010 r. wynika, że ocenę oddziaływania w zakresie równoważnej
mocy promieniowanej izotropowo wyznaczono dla pojedynczych anten. W tej sytuacji
- w ocenie Sądu wyrażonej w wyroku - organ odwoławczy prawidłowo
zakwestionował dokonaną kwalifikację uznając, że dla oceny, do jakich
przedsięwzięć zalicza się sporny obiekt, należało uwzględnić łączną wartość
parametrów charakterystycznych dla urządzeń tego samego rodzaju. Także
we wcześniejszym wyroku tutejszego Sądu (orzeczenie z dnia 15 marca 2018 r.
sygn. akt II SA/Ol 121/18) wskazano, że dla poczynienia prawidłowych ustaleń
niezbędne jest nie tylko określenie równoważnej mocy promieniowania izotropowo
dla poszczególnych anten, ale i rozważenie ewentualnego nakładania się
(nachodzenia) wiązek promieniowania emitowanych przez poszczególne anteny.
Między innymi do problematyki związanej z wytworzeniem pola
elektromagnetycznego, ale przez urządzenia energetyczne Sąd odniósł się także
w wyroku z dnia 2 października 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 349/18, w którym przyjęto,
że w okolicznościach kontrolowanej sprawy nie mogą odnieść zamierzonego skutku
podnoszone przez skarżących zarzuty naruszenia przez organy art. 35 ust. 1 pkt 2
i 3 Prawa budowlanego. W zakresie wymogu zawartego w przepisie art. 35 ust. 1 pkt
2 tej ustawy organy dokonały bowiem prawidłowej oceny, że projekt
zagospodarowania terenu odpowiada wymaganiom określonym w przepisach
82
techniczno-budowlanych, w szczególności w rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych
poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Zdaniem Sądu organ administracji
architektoniczno-budowlanej zasadne zauważył w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji,
że w decyzji środowiskowej został określony pas odziaływania, którego całkowita
szerokość wynosić będzie po 10 m od osi linii i w tym obszarze będzie obowiązywał
zakaz lokalizacji obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Sąd
argumentował w uzasadnieniu wyroku, że oddziaływanie elektromagnetyczne
planowanej inwestycji zamknie się całkowicie w wydzielonym wzdłuż całej trasy
budowanej linii elektroenergetycznej pasie technologicznym o szerokości ok. 20 m -
po 10 m po każdej stronie linii.
W niektórych sprawach problematyczne były także kwestie związane
z zagospodarowaniem przestrzennym, a konkretnie ze związaniem organów
administracji architektoniczno-budowlanej postanowieniami decyzji o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu oraz interpretacją przez te organy
postanowień miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Dla przykładu w wyroku z dnia 26 czerwca 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 339/18
Sąd wskazał, że organ prowadzący postępowanie w sprawie wydania pozwolenia na
budowę, nie może samodzielnie ingerować w kwestie rozstrzygnięte już w decyzji
o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Uprawnienie takie nie wynika bowiem
z treści art. 35 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego, który obliguje organ jedynie do
sprawdzenia zgodności projektu budowlanego m.in. z decyzją o lokalizacji inwestycji
celu publicznego. Organ orzekający jest natomiast uprawniony do zweryfikowania,
czy zamierzenie inwestycyjne objęte wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę
odpowiada warunkom określonym w decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Nie może on jednak modyfikować warunków ustalonych już w tym akcie lub tym
bardziej kwestionować jego postanowień. Sąd zauważył, że takie działanie
stanowiłoby nie tylko wyjście poza zakres orzekania w sprawie o wydanie pozwolenia
na budowę, lecz również rodzaj weryfikacji decyzji o lokalizacji inwestycji celu
publicznego dokonanej w nieznanym dla Kodeksu postępowania administracyjnego
trybie oraz z naruszeniem toku instancji. Sąd przyjął w rozpoznawanej sprawie,
że rozstrzygnięciom tym, jeśli są ostateczne, do chwili ich ewentualnego usunięcia
z obrotu prawnego służy domniemanie prawidłowości. Ewentualne podważenie
decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego w całości, lub niektórych jej
83
postanowień, odbywać powinno się w przewidzianych w procedurze administracyjnej
trybach lub w toku postępowania przed sądem administracyjnym.
Natomiast w wyroku z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 17/18 Sąd wskazał, że prawidłowa wykładnia art. 46 ustawy z dnia 7 maja
2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz.
1537) winna prowadzić do wniosku, że niezależnie od występowania innych funkcji
na danym terenie, dopuszczonych w planie miejscowym, jeżeli na danym terenie
przewidziana jest funkcja zabudowy mieszkaniowej, także jednorodzinnej, budowa
infrastruktury telekomunikacyjnej innej niż o nieznacznym oddziaływaniu nie jest
dopuszczalna, zwłaszcza w sytuacji gdy funkcja mieszkaniowa jest podstawowa.
Taka zaś sytuacja występowała na gruncie rozpoznawanej sprawy. Tym samym -
zdaniem Sądu - za bezzasadny należy uznać zarzut strony skarżącej dotyczący
naruszenia przepisu art. 46 ust. 1 i ust. 2 ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci
telekomunikacyjnych. Ponadto Sąd argumentował w uzasadnieniu wyroku, że taka
wykładnia ww. przepisów nie narusza konstytucyjnej zasady ochrony własności.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jako akt prawa miejscowego
może bowiem wprowadzać ograniczenia prawa własności, a w tej sprawie były one
zdaniem Sądu uzasadnione szczególnym charakterem zabudowy dopuszczonej
na tym terenie.
W sprawach z zakresu prawa budowlanego problematyczne było również
określenie podmiotów, którym w zależności od stanu faktycznego zaistniałego
w danej sprawie przysługuje przymiot strony.
W wyroku z dnia 13 listopada 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 678/18 Sąd odwołując
się do orzecznictwa sądów administracyjnych przyjął, że ustalenie stron
w postępowaniu o pozwolenie na budowę zawiera element potencjalności. Dlatego
też, o ile występuje możliwość spowodowania szkodliwego oddziaływania inwestycji
na otoczenie ze względu na indywidualne cechy projektowanego obiektu, czy
zagospodarowania terenu otaczającego działkę inwestora, to podmiot legitymujący
się tytułem prawnym do działki, położonej na tak wyznaczonym obszarze
oddziaływania obiektu, jest stroną w postępowaniu w sprawie o pozwolenie
na budowę. Skład orzekający w opisywanej sprawie przyjął, że właściciel
nieruchomości powinien mieć możliwość udziału w postępowaniu w sprawie
udzielenia pozwolenia na budowę obiektu budowlanego na sąsiedniej nieruchomości
z uwagi na potrzebę ochrony jego interesu prawnego związanego z prawem
własności. W wyroku Sąd zauważył także, iż odrębnym zagadnieniem jest natomiast,
84
czy zarzuty podnoszone przez właściciela działki sąsiedniej przeciwko
wnioskowanemu zamierzeniu okażą się zasadne z punktu widzenia obowiązujących
przepisów.
Z kolei w wyroku z dnia 24 kwietnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 52/18 Sąd
odwołując się do orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazał,
że obszar oddziaływania obiektu nie może być tak rozumiany, że w praktyce stanowi
barierę nie do przebycia dla większości podmiotów posiadających nieruchomości
w otoczeniu projektowanego obiektu budowlanego, a którym odmawia się przymiotu
strony w postępowaniu tylko z tego powodu, że zgodnie z założeniami projektowymi
nie będzie potrzeby w przyszłości wprowadzania ograniczeń w zagospodarowaniu
terenu na podstawie przepisów odrębnych. To czy tak będzie w rzeczywistości, jak
twierdzi inwestor i organy właściwe do wydania pozwolenia na budowę, podmioty,
których poszanowanie interesów nakazuje art. 5 ust. 1 pkt 9 ustawy Prawo
budowlane, powinny mieć możliwość sprawdzenia poprzez udział w postępowaniu
w charakterze strony.
Konsekwencją błędnego ustalenia stron postępowania w postępowaniach
w sprawach dotyczących pozwoleń na budowę, były postępowania wszczynane na
skutek składania przez pominięte strony wniosków o wznowienie postępowania.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 630/17 (wyrok z dnia 11 stycznia 2018 r.) Sąd
zauważył, że w stanie faktycznym opisywanej sprawy należy wziąć pod uwagę,
że inwestycja polegająca na budowie stacji paliw płynnych należy do inwestycji
mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Zdaniem Sądu
wyrażonym w wyroku już ta okoliczność wskazuje, że obszar jej oddziaływania może
obejmować nieruchomości sąsiednie. Ponadto, realizacja pozwolenia na budowę
w jego kształcie ustalonym zaskarżoną w omawianej sprawie decyzją, skutkowała
pozbawieniem właścicieli nieruchomości sąsiednich prawa do korzystania z sieci
wodociągowej, kanalizacyjnej i deszczowej, a w konsekwencji do zakłócenia
korzystania z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą
ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości. Argumentowano
w uzasadnieniu wyroku, że posiadanie przymiotu strony w postępowaniu
o pozwolenie na budowę nie jest związane z naruszeniem interesu prawnego
podmiotu, któremu przymiot ten jest przyznawany, ale z jego posiadaniem.
W 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie rozpoznawał także
skargi z zakresu budownictwa związane z postępowaniami administracyjnymi
dotyczącymi nakazu rozbiórki oraz innymi sprawami objętymi symbolem 6014.
85
W 2018 r. była to druga pod względem wielkości wpływu grupa spraw dotyczących
budownictwa.
W wyroku z dnia 24 kwietnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 150/18 Sąd uznał,
że złożenie wniosku o uchwalenie planu miejscowego obejmującego swym zakresem
teren spornej inwestycji z całą pewnością nie jest zagadnieniem wstępnym
uniemożliwiającym organowi wydanie decyzji o nakazie rozbiórki. Nie stanowi też
przyczyny uzasadniającej kolejne przedłużenie terminu do przedłożenia dokumentów
niezbędnych do legalizacji inwestycji. Tym samym Sąd nie podzielił zarzutu
skarżących co do naruszenia przez organ odwoławczy art. 136 k.p.a. poprzez jego
niezastosowanie.
Organy nadzoru budowlanego orzekające w omawianych sprawach jako
podstawę nakazów rozbiórki stosowały przepisy zarówno art. 48 ust. 1 Prawa
budowlanego, jak i art. 51 ust. 1 pkt 1 tej ustawy.
Przykładowo w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 672/18 Sąd w wyroku z dnia
18 października 2018 r. wyjaśnił, że niezasadne było stanowisko skarżącego
przywoływane w sprawie, że skoro nie dopuścił się on samowoli budowlanej i nie
można wobec niego stosować art. 48 Prawa budowlanego, to w konsekwencji
wykluczone jest także zastosowanie art. 51 ust. 1 Prawa budowlanego.
Argumentowano w wyroku, że dokonanie zgłoszenia i brak sprzeciwu właściwego
organu w żadnym razie nie oznacza, że organ nadzoru budowlanego nie może
podjąć i przeprowadzić tzw. postępowania naprawczego w trybie art. 51 Prawa
budowlanego. Na marginesie Sąd w opisywanej sprawie wskazał, że nawet
legitymowanie się przez stronę ostateczną decyzją o pozwoleniu na budowę,
w sytuacji gdyby została ona wydana wbrew zapisom planu miejscowego, nie
chroniłoby skutecznie inwestora przed wszczęciem postępowania naprawczego
i orzeczeniem o nakazie rozbiórki.
Natomiast wyrokiem z dnia 24 lipca 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 442/18 Sąd
oddalił skargę na decyzję organu nadzoru budowlanego stopnia wojewódzkiego,
którą organ ten uchylił decyzję organu I instancji nakazującą inwestorowi rozbiórkę
w oparciu o art. 48 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego i umorzył postępowanie
pierwszej instancji w całości. Sąd w cytowanym wyroku podzielił stanowisko organu
II instancji, że przeprowadzanych robót budowlanych nie można zakwalifikować jako
rozbudowa istniejącej obory, gdyż przedmiotowy obiekt nie powiększa powierzchni
zabudowy istniejącego już budynku. W ocenie Sądu brak było funkcjonalnego
powiązania przedmiotowego obiektu (dobudowany obiekt gospodarczy służył do
86
produkcji rolnej w gospodarstwie), co wynika z faktu usytuowania osobnego wejścia,
a także braku jakichkolwiek wspólnych instalacji. Sąd argumentował, że w tej sytuacji
uzasadnione było zakwalifikowanie przedmiotowego obiektu jako spełniającego
przesłanki budynku gospodarczego, określonego w art. 29 ust. 1 pkt 1 lit. a) Prawa
budowlanego. Zatem w opisywanej sprawie miał zastosowanie art. 29 ust. 1 pkt 1 lit.
a) Prawa budowlanego w zw. z art. 30 ust. 1 Prawa budowlanego, zwalniający tego
typu obiekty z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, a także zgłoszenia.
Ponadto Sąd w opisywanym wyroku podkreślił także, iż przedmiotowy obiekt
w żaden sposób nie zmienia, ani nie modyfikuje istniejącego budynku obory, a także
dotychczasowego sposobu korzystania z nieruchomości przez inwestora. W związku
z tym nie znajduje uzasadnienia argumentacja skarżących, że wykonane prace
budowlane ograniczają możliwość korzystania z ich domu zgodnie z przeznaczeniem
z uwagi na emitowane zapachy oraz hałasy. Sąd wyraził pogląd, że w warunkach
wiejskich występowanie uciążliwości powodowanych przez tego rodzaju zabudowę
nie jest zjawiskiem nadzwyczajnym, a zamieszkiwanie w sąsiedztwie zabudowań
stanowiących gospodarstwo rolne na ogół łączy się z rożnego rodzaju immisjami.
Zatem fakt, że skarżący wykorzystują swoją nieruchomość na cele niezwiązane
z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, nie może - w ocenie Sądu wyrażonej
w opisywanej sprawie - uzasadniać żądania wydania nakazu rozbiórki
przedmiotowego obiektu ze względu na immisje. Zamieszkiwanie na terenie
wiejskim, w sąsiedztwie zabudowań stanowiących gospodarstwo rolne, na ogół
bowiem łączy się z tego rodzaju zjawiskami.
W jednej ze spraw objętej opisywanym symbolem pojawił się problem, który
może dość często występować w zabudowie wielorodzinnej. Sąd w wyroku z dnia
24 kwietnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 223/18 oddalił skargę na decyzję organu
nakazującą doprowadzenie obiektu budowlanego do stanu poprzedniego. Sąd
przyjął, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy - w przypadku otwierania drzwi
na klatkę schodową, która jest jednocześnie drogą ewakuacyjną dla mieszkańców
wyższych kondygnacji budynku wielorodzinnego - zmniejsza wymaganą stosownymi
przepisami szerokość przejścia ewakuacyjnego, co niewątpliwie zagraża
bezpieczeństwu życia i zdrowia ludzi. W ocenie Sądu wyrażonej w wyroku, organy
nadzoru budowlanego zasadnie uznały, że montaż drzwi otwieranych na zewnątrz
stwarza niebezpieczeństwo życia i zdrowia ludzi, a w konsekwencji nakazały
zamontowanie drzwi wejściowych do mieszkania w taki sposób, aby otwierały się
do wewnątrz lokalu.
87
W 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie rozpoznawał także
sprawy, które zgodnie z zasadami biurowości w sądach administracyjnych zostały
zaliczone do innych spraw z zakresu budownictwa (większość z tych spraw
zarejestrowano pod symbolem 6019).
W wyroku z dnia 8 listopada 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 438/18 Sąd oddalając
skargę na postanowienie organu wydane w przedmiocie opłaty legalizacyjnej
wyjaśnił, że ponieważ ustalenie opłaty legalizacyjnej nie jest środkiem represyjnym,
a opłata nie ma charakteru kary administracyjnej, nie ma tym samym cech
przymusowości, to nie można opłaty legalizacyjnej, w odróżnieniu do kar, zaliczyć do
zobowiązań podatkowych, o których mowa w dziale III ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800 j.t.). Z wymienionych wyżej
względów w ocenie Sądu wyrażonej w wyroku nie jest do przyjęcia pogląd, że do
opłaty legalizacyjnej rozumianej jako alternatywne (a więc dobrowolne) świadczenie
w zamian za odstąpienie od nakazania rozbiórki, będą miały odpowiednie
zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, o których mowa w jej dziale III,
w szczególności możliwość przedawnienia opłaty legalizacyjnej.
Wyrokiem zaś z dnia 20 lutego 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 18/18 Sąd oddalił
skargę inwestora wniesioną na decyzję organu wydaną w przedmiocie sprzeciwu
na posadowienie tymczasowej mobilnej stacji bazowej. Sąd w omawianym wyroku
wskazał, że nie podziela argumentacji inwestora, zgodnie z którą za trwale związane
z gruntem należałoby uznać tylko te obiekty budowlane, dla których w toku
projektowania i budowy obiektu taki trwały związek został zapewniony poprzez
wykonanie badań gruntu, wykonanie obliczeń geotechnicznych warunków
posadowienia oraz takie ukształtowanie konstrukcji obiektu - fundamentów, aby
takowe założenia geotechniczne spełniały, a zatem takie, które są posadowione
za pomocą fundamentu przekazującego obciążenia od konstrukcji obiektu na nośne
warstwy gruntu, realizowane z użyciem specjalistycznego sprzętu budowlanego
i wykonaniem prac ziemnych, a których demontaż wiąże się z użyciem ciężkiego
sprzętu budowlanego i zazwyczaj zniszczeniem elementów konstrukcyjnych podczas
demontażu. Skład orzekający w opisywanej sprawie uznał, że organ odwoławczy,
po przeanalizowaniu konstrukcji, rozmiaru i sposobu posadowienia przedmiotowej
mobilnej stacji bazowej, prawidłowo stwierdził, że jej wykonanie wymagało
pozwolenia na budowę. Nie ulega bowiem wątpliwości, że jest to obiekt budowlany
trwale związany z gruntem, a zatem jego budowa, zgodnie z art. 28 ust. 1 Prawa
budowlanego, wymaga uzyskania pozwolenia na budowę.
88
Natomiast wyrokiem z dnia 18 października 2018 r. w sprawie o sygnaturze
akt II SA/Ol 456/18 Sąd oddalając skargę na decyzję organu nadzoru budowlanego
wydaną w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie wybudowania obiektów
budowlanych dokonał oceny legalności wydanych decyzji w oparciu między innymi
o przepisy ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 1974 r.,
Nr 38, poz. 229 ze zm.). Sąd przyjął we wskazanym orzeczeniu, że możliwe jest
zakończenie postępowania na podstawie art. 37 Prawa budowlanego z 1974 r.
poprzez jego umorzenie, jako skutek niestwierdzenia wybudowania obiektu
budowlanego niezgodnie z przepisami w rozumieniu art. 37 ust. 1 Prawa
budowlanego z 1974 r., a następnie zainicjowanie postępowania w trybie art. 40
Prawa budowlanego z 1974 r., jeśli zaistnieją relewantne dla tego przepisu
okoliczności stanu faktycznego w danej sprawie. W szczególności zdaniem Sądu
wyrażonym w uzasadnieniu wyroku chodzi tutaj o przepisy techniczno-budowlane,
w tym kwestię sytuowania obiektu budowlanego względem granic działki. Sąd
wyjaśnił, że w jego ocenie istnieje związek pomiędzy art. 37 Prawa budowlanego
z 1974 r., a art. 40 Prawa budowlanego z 1974 r. w tym znaczeniu, że warunkiem
zastosowania art. 40 tej ustawy jest brak okoliczności określonych w art. 37 Prawa
budowlanego z 1974 r., ale nie oznacza to bezwzględnej konieczności weryfikacji
przesłanek zastosowania obu tych przepisów tylko i wyłącznie w jednym
postępowaniu, gdyż równie dobrze może to nastąpić w dwóch sekwencyjnych
względem siebie postępowaniach, po uprzednim ostatecznym (prawomocnym)
przesądzeniu, o braku podstaw do zastosowania względem samowoli budowlanej
art. 37 Prawa budowlanego z 1974 r.
2/ planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
W tej kategorii spraw w 2018 r. do Sądu wpłynęło 121 skarg (co stanowi około
6,52 % wszystkich spraw, które wpłynęły do Sądu). Rozpoznano łącznie 123 skargi
(co stanowi około 6,50 % ogółu spraw rozpoznanych w Sądzie w okresie
sprawozdawczym). Największą grupę skarg w sprawach z zakresu
zagospodarowania przestrzennego stanowiły skargi na decyzje o warunkach
zabudowy (wpłynęły 55 skargi, rozpatrzono 58 skarg). Kolejną liczną grupę stanowiły
skargi dotyczące uchwał w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego (wpłynęło 39 skarg, rozpatrzono 37 skarg). Ponadto skarżono
decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego (wpłynęło 19 skarg, rozpoznano 19
skarg), dotyczące uzgodnień z zakresu zagospodarowania przestrzennego (wpłynęło
89
5 skarg, rozpoznano 5 skarg) oraz dotyczące opłat z tytułu wzrostu wartości
nieruchomości na skutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego (wpłynęła 1 skarga, rozpoznano 1 skargę).
W sprawach, w których przedmiotem skargi były decyzje o warunkach
zabudowy oraz decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego Sąd zajmował się
różnorodną problematyką.
W wyroku z dnia 30 stycznia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 929/17) Sąd odniósł
się do charakteru planowanej inwestycji polegającej na budowie niezależnych bloków
fotowoltaicznych, a więc urządzeń służących do przetwarzania energii słonecznej
w energię elektryczną. Kwestią istotną dla tej oceny było ustalenie, czy instalacja
paneli fotowoltaicznych zawiera się w pojęciu „urządzenia infrastruktury technicznej”,
których lokalizacja nie wymaga spełnienia wymogów wynikających z zasady dobrego
sąsiedztwa. Wskazano, że ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
nie definiuje pojęcia „infrastruktura techniczna”. Według definicji encyklopedycznej
pod pojęciem infrastruktura techniczna należy rozumieć urządzenia, sieci przesyłowe
i związane z nimi obiekty świadczące niezbędne i podstawowe usługi dla określonej
jednostki przestrzenno-gospodarczej, w zakresie energetyki, dostarczania ciepła,
wody, usuwania ścieków i odpadów, transportu, teletechniki itp. Nie jest to więc
ograniczone wyłącznie do urządzeń służących do przesyłu m.in. energii elektrycznej,
ale obejmuje również urządzenia służące do wytwarzania tej energii. Także
wykładnia systemowa pojęcia infrastruktura techniczna prowadzi do wniosku,
że wytwarzanie energii jest procesem, który nie wyklucza urządzeń do jej produkcji
z kategorii urządzeń infrastruktury technicznej. Za zasadne uznano uwzględnienie
definicji pojęć zawartych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami oraz w ustawie z dnia 7 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne.
Zdaniem Sądu w wykładni systemowej potwierdzenie znajduje stanowisko,
iż urządzenia infrastruktury technicznej to przewody lub urządzenia techniczne
stosowane do wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, magazynowania, dystrybucji
oraz użytkowania energii elektrycznej. W związku z tym Sąd uznał, że skoro
planowana inwestycja stanowi infrastrukturę techniczną, to nie musi spełniać
wymagań określonych w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.
W wyroku z dnia 8 lutego 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 28/18) wyjaśniono, że sąd
administracyjny nie może uczynić przedmiotem oceny aktu administracyjnego, który
podlegał odrębnemu zaskarżeniu. Skoro skarżący nie skorzystał z prawa
do zakwestionowania postanowienia uzgodnieniowego, to nie mógł na etapie
90
wniesienia odwołania, a także skargi do sądu administracyjnego skutecznie
zakwestionować ustaleń, które legły u podstaw tego postanowienia. Weryfikacja
ostatecznego postanowienia uzgodnieniowego przez organy wydające decyzję
w przedmiocie warunków zabudowy oznaczałaby bowiem niedopuszczalne
naruszenie właściwości i wejście w zakres uprawnień organu uzgadniającego,
posiadającego autonomiczne kompetencje do wyrażenia stanowiska w akcie
uzgadniającym. Także sąd administracyjny, obejmując zakresem kontroli legalność
postanowienia wydanego przez organ uzgadniający, przekroczyłby granice sprawy,
naruszając tym samym art. 134 § 1 p.p.s.a. Wskazano przy tym, że kiedy organ
prowadzący główne postępowanie administracyjne i przygotowujący projekt decyzji,
biorąc pod uwagę przepisy odrębne, stwierdzi, że wykluczają one możliwość
realizacji zamierzonej inwestycji na danym terenie, to przed wydaniem decyzji
odmownej powinien zweryfikować prawidłowość swojego stanowiska i odmownego
rozstrzygnięcia, które uwzględnia przepisy odrębne i poddać projekt decyzji
odmownej uzgodnieniu właściwemu rzeczowo wyspecjalizowanemu organowi. Tylko
w przypadku braku wydania postanowienia przez organ uzgadniający, gdy inwestor
nie miał możliwości jego weryfikacji ani na drodze administracyjnej, ani przez
zaskarżenie postanowienia uzgodnieniowego do sądu administracyjnego, Sąd
ma obowiązek zbadania również prawidłowości podjęcia aktu uzgadniającego, jako
aktu podjętego w granicach sprawy w przedmiocie ustalenia warunków zabudowy
w rozumieniu art. 135 p.p.s.a.
W wyroku z dnia 11 września 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 579/18) Sąd
stwierdził, że w literaturze przedmiotu i w orzecznictwie sądów administracyjnych
przyjmuje się bezspornie, że art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. ma na celu zapobieganie
rozproszeniu zabudowy jak i powstrzymanie zabudowy, której funkcji nie da się
pogodzić z już istniejącą na terenach, gdzie nie ma miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego. Utrzymanie zabudowy rozproszonej jest
uzasadnione tylko w przypadku zabudowy zagrodowej gospodarstw rolnych z uwagi
na charakter działalności rolniczej, wykorzystującej znaczne obszary na uprawę
roślin, czy hodowlę zwierząt, co wynika z treści art. 61 ust. 4 u.p.z.p. Przy analizie
uwzględnieniu podlegać może jedynie dotychczasowy sposób zagospodarowania
wnioskowanego terenu i jego sąsiedztwo w kontekście przede wszystkim obrębu
ewidencyjnego, w jakim się znajduje. Na wynik analizy nie mogą więc wpływać
gminne akty programowe: plany odnowy, czy strategie rozwoju, które nie stanowią
prawa miejscowego, a tym samym nie zawierają norm bezwzględnie
91
obowiązujących, które mogłyby wiązać przy wydaniu decyzji. Przy czym niezależnie
od oceny, czy realizacja przedsięwzięcia niosłaby ze sobą korzystne zmiany dla
społeczności lokalnej, powodując ożywienie ruchu turystycznego, przesądzające
znaczenie ma fakt, czy w otoczeniu wnioskowanych działek istnieje zabudowa
mogąca stanowić punkt odniesienia dla ustalenia parametrów dla zabudowy objętej
wnioskiem.
W wyroku z dnia 11 grudnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 775/18) Sąd stwierdził,
że decyzja ustalająca warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, jest aktem
stosowania prawa, który w sposób władczy konkretyzuje uprawnienia wynikające
z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Decyzja w tym
przedmiocie zastępuje ustalenia miejscowego planu, wobec jego braku, wywołując
tożsame z nim skutki. Z treści art. 56 i 61 u.p.z.p. wyraźnie wynika, iż wydania decyzji
o warunkach zabudowy ustawodawca nie pozostawił uznaniu organu wykonawczego
gminy. Spełnienie warunków określonych w art. 61 obliguje organ do pozytywnego
załatwienia sprawy. Tym samym decyzja o warunkach zabudowy jest
rozstrzygnięciem związanym. Organ administracji publicznej w tych sprawach nie ma
uprawnień kształtujących (takich jakie przysługiwałyby mu przy realizacji władztwa
planistycznego) i ma obowiązek załatwić wniosek pozytywnie, gdy stwierdzi tylko
spełnienie warunków określonych w art. 61 ust. 1 pkt 1-5 u.p.z.p. Takie działanie
koresponduje z zasadą wolności zagospodarowania terenu, określoną w art. 6 ust.
2 pkt 1 u.p.z.p. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wytycza
ogólne podstawowe kierunki projektowanej inwestycji, podlegające dalszym
szczegółowym ustaleniom, przewidzianym w Prawie budowlanym i przepisach
wykonawczych określających warunki techniczne, w tym w zakresie uwzględnienia
występujących w obszarze oddziaływania planowanego obiektu uzasadnionych
interesów osób trzecich. Tym samym należy rozdzielić te dwa etapy inwestycyjne,
tym bardziej, iż każdy z nich regulowany jest odrębnymi przepisami, których nie
wolno dowolnie czy naprzemiennie stosować. Decyzja o warunkach zabudowy
odpowiadać ma tylko na pytanie inwestora, czy dany rodzaj zabudowy może powstać
na wnioskowanym terenie.
Sąd zajmował się także skargami na uchwały w sprawie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy.
W wyroku z dnia 8 lutego 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 979/17) Sąd zaaprobował
stanowisko kwestionujące możliwość wprowadzenia przez gminę ograniczeń
92
w obrębie terenu zamkniętego. Zgodnie z art. 14 ust. 6 u.p.z.p. planu miejscowego
nie sporządza się dla terenów zamkniętych, z wyłączeniem terenów zamkniętych
ustalanych przez ministra właściwego do spraw transportu. Nadanie obszarom
statusu terenów zamkniętych wpływa na działania organów gminy sporządzających
i uchwalających miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Skutkiem tego,
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala się tylko granice
terenów zamkniętych oraz granice ich stref ochronnych (art. 4 ust. 3 u.p.z.p.), a dla
tego terenu nie sporządza się planu miejscowego (art. 14 ust. 6 u.p.z.p.), lecz
określa się w jego treści jedynie granice terenów zamkniętych i granice stref
ochronnych terenów zamkniętych (art. 15 ust. 3 pkt 7 u.p.z.p.). „Ustalanie”, o którym
mowa w art. 4 ust. 3 u.p.z.p. polega na naniesieniu stosowanych danych na część
graficzną planu oraz na odpowiednim odniesieniu się do terenów zamkniętych
w tekście uchwały, jeśli takie tereny znajdą się w obszarze objętym ustaleniami
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jak wynika z definicji
terenów zamkniętych oraz z przepisu art. 4 ust. 2a Prawa geodezyjnego
i kartograficznego, „ustalenia” terenów nie można utożsamiać z ich ustanawianiem,
albowiem kompetencje w tym zakresie nie zostały przyznane radzie gminy
uchwalającej miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, lecz właściwym
ministrom i kierownikom urzędów centralnych (T. Bąkowski, Ustawa o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz. Zakamycze 2004, s. 38, wyrok WSA
w Poznaniu z 20 kwietnia 2015 r., sygn. akt IV SA/Po 37/15).
W postanowieniu z dnia 5 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 1/18) podano,
że w świetle art. 101 ust. 1 u.s.g. przesłanką do merytorycznej oceny przez sąd
zaskarżonego aktu jest naruszenie interesu prawnego lub uprawnienia
przysługującego skarżącemu. Strona skarżąca musi zatem nie tylko wykazać się
indywidualnym interesem prawnym lub uprawnieniem, ale także naruszeniem
któregoś z nich. Interes, o którym mowa w powołanym przepisie musi być konkretny
i realny, a związek pomiędzy własną, indywidualną sytuacją prawną skarżącego,
a zaskarżoną uchwałą musi powodować następstwo w postaci ograniczenia lub
pozbawienia danego podmiotu konkretnych uprawnień lub nałożonych obowiązków.
Wskazano, że powołanie się jedynie na naruszenie interesu ogólnego takiego jak ład
przestrzenny, zasady kształtowania zabudowy czy też ewentualne negatywne
oddziaływania nie świadczy o wykazaniu naruszenia interesu prawnego. Strona nie
wykazała bowiem na czym, w związku z regulacjami przyjętymi w planie, miałoby
polegać pogorszenie jej sytuacji prawnej jako właściciela nieruchomości sąsiedniej
93
w stosunku do działek objętych zmianą planu. Fakt, że skarżący obawiają się
potencjalnych inwestycji na działce objętej zmianą miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego ma charakter argumentów pozaprawnych. Takie
obawy nie przekładają się na konkretne naruszenie interesu prawnego, gdyż nie
są zmaterializowane w postaci naruszenia konkretnego przepisu prawa.
Z kolei w postanowieniu z dnia 11 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 241/18)
Sąd uznał, że brak jest podstaw do zaskarżenia w trybie art. 101 ust. 1 ustawy
o samorządzie gminnym uchwały intencyjnej, podjętej na podstawie art. 14 ust.
1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Dopiero bowiem uchwalony plan miejscowy, jako akt prawa miejscowego, będzie
miał charakter normatywny i będzie kształtował prawa i obowiązki na obszarze nim
objętym, a w związku z tym dopiero wówczas skarżący będą mogli kwestionować
ustalenia przeznaczenia terenu, co do którego przysługuje im prawo własności.
Uchwała o przystąpieniu do sporządzenia planu miejscowego ma charakter
wewnętrzny, porządkowy i wiąże tylko organ wykonawczy gminy. Z tego względu nie
można nadać tej uchwale charakteru normatywnego, kształtującego sytuację
materialnoprawną zainteresowanych podmiotów. To zaś wyklucza co do zasady
możliwość naruszenia jej postanowieniami czyjegokolwiek interesu prawnego.
W wyroku z dnia 15 lutego 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 35/18) Sąd podniósł,
że ustalenia planu miejscowego bezsprzecznie mogą ograniczać własność.
Regulacje takie nie stanowią naruszenia prawa, o ile dzieje się to z poszanowaniem
prawa, w tym chronionych wartości konstytucyjnych, a także z zachowaniem zasady
proporcjonalności. Wymóg proporcjonalności, zwany także zakazem nadmiernej
ingerencji, oznacza konieczność zachowania proporcji pomiędzy ograniczeniem
danego konstytucyjnego prawa lub wolności (czyli nałożonymi na jednostkę
obciążeniami), a zamierzonym celem (pozytywnym efektem) danej regulacji prawnej.
Wymóg proporcjonalności oznacza konieczność wyważania dwóch dóbr (wartości),
których pełna realizacja jest niemożliwa (por. J. Zakolska, Zasada proporcjonalności
w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008, s. 27-28). Brzmienie
przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym jednoznacznie wskazuje,
że interes publiczny nie uzyskał prymatu pierwszeństwa w odniesieniu do interesu
jednostki. Rozwiązania prawne przyjęte w ustawie opierają się na zasadzie
równowagi interesu ogólnopaństwowego, interesu gminy i interesu jednostki.
Oznacza to obowiązek wyważenia praw indywidualnych (interesów obywateli)
i interesu publicznego, co ma szczególne znaczenie w przypadku kolizji tych
94
interesów. Istota działania zasady wyważenia przeciwstawnych interesów opiera się
na prawidłowej realizacji dwóch elementów tej zasady: wyważania wartości
interesów i rezultacie wyważania. Jeżeli nie doszło do wyważania interesów lub
bezpodstawnie przyjęto regułę dominacji któregokolwiek z interesów - zasada ta
zostaje naruszona. Dokonując zatem ingerencji w sferę prywatnych interesów
właścicieli, rada gminy powinna bezwzględnie kierować się zasadą
proporcjonalności, rozumianą jako zakaz nadmiernej, w stosunku do chronionych
wartości, ingerencji w sferę praw i wolności jednostek. Gdyby zatem okazało się, że
skala ingerencji w prawo własności nie znajdowała żadnego uzasadnienia w interesie
publicznym bądź byłaby w stosunku do niego nierzeczywista lub nieproporcjonalna,
można wówczas mówić o nadużyciu władztwa publicznego.
W wyroku z dnia 28 sierpnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 321/18) podano,
że zgodnie z art. 161 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne
i górnicze organem administracji geologicznej pierwszej instancji jest marszałek
województwa, z wyjątkiem spraw określonych w ust. 2-4. Natomiast w myśl art. 161
ust. 3 pkt 4 tej ustawy do ministra właściwego do spraw środowiska, jako organu
administracji geologicznej pierwszej instancji, należą sprawy związane
z zatwierdzaniem projektów robót geologicznych oraz dokumentacjami
geologicznymi, dotyczące określania warunków hydrogeologicznych w związku
z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych. Skoro zatem
właściwym organem administracji geologicznej pozostaje marszałek województwa,
to odstępstwa od tej zasady uregulowane w art. 161 ust. 2-4 ustawy Prawo
geologiczne i górnicze muszą być stosowane ściśle, gdyż z ugruntowanego
orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że kompetencja organu administracji
do działania nie może być dorozumiana, lecz musi wynikać wprost z obowiązującego
przepisu prawa. Oznacza to, że przewidziane w art. 161 ust. 3 przypadki stanowią
odstępstwo od generalnej reguły, a uprawnienia ministra właściwego do spraw
środowiska wynikające z tego uregulowania nie mogą być przenoszone na sytuacje
nie objęte dyspozycją wskazanego przepisu. Nie obejmują one zatem uprawnienia
wskazanego ministra do opiniowania projektu planu miejscowego z uwagi na fakt,
iż na terenie objętym tym projektem planu zlokalizowany jest udokumentowany
zbiornik wód podziemnych. Minister na podstawie ww. przepisu uprawniony
pozostaje tylko w zakresie spraw związanych z zatwierdzeniem projektów robót
geologicznych oraz dokumentacjami geologicznymi, dotyczącymi określenia
warunków hydrogeologicznych w związku z ustanowieniem obszarów ochronnych
95
zbiorników wód podziemnych. Skoro opiniowaniu musiał być poddany projekt planu
miejscowego, to prawidłowo projekt ten przesłano do marszałka województwa -
geologa wojewódzkiego. Natomiast odnośnie do braku określenia w planie
miejscowym granic występowania zbiornika wód podziemnych wyjaśniono,
że obowiązek określenia granic i sposobów zagospodarowania terenów lub obiektów
podlegających ochronie, o którym mowa w pkt 7 ust. 2 art. 15 u.p.a.p., może wynikać
z art. 95 ust. 1 p.g.i.g., pod warunkiem że zaistnieje sytuacja określona dyspozycją
tej normy prawnej. Z brzmienia tego przepisu wynika, że udokumentowane złoża
kopalin oraz udokumentowane wody podziemne, w granicach projektowanych stref
ochronnych ujęć oraz obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych, a także
udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla, w celu ich
ochrony ujawnia się w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz
planach zagospodarowania przestrzennego województwa. Skoro nie budzi
wątpliwości okoliczność, że poza udokumentowanym istnieniem samego zbiornika
wód podziemnych nie został ustanowiony dla niego obszar ochronny, jak również nie
stwierdzono faktu projektowania takiego obszaru ochronnego, to nie zaistniał
obowiązek wynikający z art. 95 ust. 1 p.g.i.g. w związku z art. 15 ust. 2 pkt 7 u.p.i.z.p.
Istotą regulacji art. 95 ust. 2 p.g.i.g. jest potrzeba ochrony zasobów wód
podziemnych przed degradacją ale jedynie w przypadku, gdy obszar ochronny
zostanie ustanowiony. Celem tej regulacji jest bowiem zapewnienie w planie
miejscowym określenia i przeniesienia ustanowionych zakazów oraz ograniczeń
w użytkowaniu gruntów lub korzystaniu z wód, celem zapewnienia ochrony tych
zasobów. Jeżeli zaś nie został ustanowiony obszar ochronny, to poza samym
zapisem, iż taki zbiornik wód podziemnych istnieje na wskazanym terenie, brak jest
podstaw do określenia jakichkolwiek zakazów, czy ograniczeń w użytkowaniu
gruntów lub korzystaniu z wód.
W wyroku z dnia 18 października 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 495/18)
stwierdzono, że w zakresie kompetencji organu wykonawczego gminy mieści się
zarówno możliwość uwzględnienia wszystkich złożonych uwag do planu
miejscowego w całości lub w części, jak i możliwość odrzucenia uwag w całości.
Każde z przedstawionych rozstrzygnięć organu wykonawczego korzysta
z domniemania legalności. Jeżeli organ wykonawczy gminy uwzględnia uwagi,
to wprowadza ich treść do projektu studium lub planu miejscowego. Odrzucenie
uwag jest równoznaczne z brakiem wprowadzenia zmian do ustaleń projektowanego
96
aktu planowania przestrzennego. Przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym nie określają formy prawnej rozstrzygnięcia uwzględniającego oraz
odrzucającego uwagę. Wskazaną lukę uzupełnia judykatura oraz jurysprudencja,
uznając, że prawną formą rozstrzygnięcia jest zawiadomienie (czynność materialno-
techniczna) kończąca postępowanie w sprawach skarg i wniosków w trybie
określonym art. 238 i art. 247 Kodeksu postępowania administracyjnego bądź
niezaskarżalne i niepodlegające uzasadnieniu zarządzenie. Jednakże ustawodawca
przewidział pewne szczególne i specyficzne rozwiązanie, które wzmacnia pozycję
podmiotów partycypujących, pozbawionych w przedmiotowych sprawach środków
zaskarżenia. Można je określić mianem „dewolucji kompetencji do rozstrzygnięcia
uwag z mocy ustawy”. Mianowicie organ wykonawczy gminy po wydaniu
rozstrzygnięcia uwzględniającego lub odrzucającego uwagę sporządza, jak stanowi
art. 11 pkt 11 oraz art. 17 pkt 14 u.p.z.p., „listę uwag nieuwzględnionych”, a w dalszej
kolejności przekazuje ją (wraz z projektem aktu i innymi dokumentami) radzie gminy.
Organ stanowiący podejmuje ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie uwag, których nie
uwzględnił uprzednio organ wykonawczy gminy. Art. 20 ust. 1 u.p.z.p. przewiduje,
że możliwe jest jednoczesne uchwalenie planu i rozstrzygnięcie o sposobie
rozpatrzenia uwag, które znalazły się w załączniku do uchwały dotyczącej planu
miejscowego. Fakt, że uwagi do projektu planu objęto jednym głosowaniem nie
oznacza, że rozpatrzenie tych uwag w tej sprawie nie miało charakteru
indywidualnego. Koniecznym jednak jest, by każda z uwag została wyszczególniona,
co do każdej z nich przedstawiono stanowisko rady gminy, a także w odniesieniu do
każdej z uwag zawarto motywy, jakimi kierowała się rada rozstrzygając o tych
uwagach.
W wyroku z dnia 20 listopada 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 654/18) Sąd
stwierdził, że zgodnie z art. 15 ust. 2 pkt 9 u.p.z.p. w planie miejscowym określa się
obowiązkowo szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości
objętych planem miejscowym. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjęto,
że zakaz podziału działek nie jest „zasadą podziału”, więc nie może być ustanawiany
w ramach art. 15 ust. 2 pkt 8 u.p.z.p. (por. wyrok NSA z dnia 19 października 2018 r.,
sygn. akt II OSK 2510/16, publ. na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl). Uwzględniono
natomiast, że zakaz podziału działki można wywieźć z treści art. 15 ust. 2 pkt
9 u.p.z.p., zgodnie z którym w planie miejscowym określa się obowiązkowo
szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich
użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy. Użyty w treści tego przepisu zwrot
97
„ograniczenia w użytkowaniu”, obejmuje także zakaz podziału, gdyż nawiązuje on do
przewidzianych w art. 140 k.c. granic w korzystaniu z prawa własności (por. wyrok
WSA w Poznaniu z dnia 21 lutego 2018 r., sygn. akt IV SA/po 1130/17, publ.
na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl). Przy ocenie zasadności ustanowienia takiego
zakazu należy mieć na uwadze ukształtowanie tego terenu, jego walory
krajobrazowe i zamierzenie, aby pozostawał on terenem otwartym, co usprawiedliwia
wprowadzenie zakazu podziału terenu na działki.
W wyroku z dnia 15 listopada 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 660/18) Sąd
stwierdził, że w orzecznictwie sądów administracyjnych rozbieżnie oceniana jest
kwestia czy organ stanowiący gminy może na podstawie art. 54 § 3 p.p.s.a.
stwierdzić nieważność własnej uchwały, kiedy żaden przepis prawa materialnego nie
przyznaje mu wprost takich kompetencji. W wyroku z dnia 18 listopada 2014 r., sygn.
akt II OSK 2377/14 Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że rada
gminy, działając na podstawie art. 54 § 3 p.p.s.a. w zw. z art. 147 § 1 p.p.s.a., może
uwzględnić skargę do sądu administracyjnego na własną uchwałę w przedmiocie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i stwierdzić jej nieważność.
Zdaniem NSA przepis art. 54 § 3 p.p.s.a., pomimo tego, iż zawarty jest w ustawie
procesowej, jest przepisem o charakterze kompetencyjnym, dającym organowi
szczególne uprawnienie w ramach toczącego się postępowania
sądowoadministracyjnego do podjęcia rozstrzygnięcia uwzględniającego skargę
zgodnie z jej żądaniem przy zastosowaniu rodzajów rozstrzygnięć podejmowanych
przez sąd administracyjny w razie uwzględnienia skargi (art. 145-150 p.p.s.a.).
Stanowisko to zostało podzielone w wielu orzeczeniach wojewódzkich sądów
administracyjnych. Liczne są również stanowiska przeciwne, popierające zdanie
odrębne złożone do cytowanego wyroku NSA oraz krytyczną glosę B. Jaworskiej -
Dębskiej do tego orzeczenia (por. Samorząd Terytorialny 2015 r., nr 9, s. 83 i nast.),
w których akcentuje się, że art. 54 § 3 p.p.s.a. nie stanowi normy kompetencyjnej,
przyznającej prawo radzie gminy do stwierdzania nieważności własnych uchwał.
Mimo kontrowersji na temat uprawnień autokontrolnych organu stanowiącego
jednostki samorządu terytorialnego w postępowaniu sądowoadministracyjnym, nie
powinno budzić wątpliwości, że podejmowanie uchwał w sprawie stwierdzenia
nieważności innych uchwał jest konkretnym działaniem, które nie pozostaje bez
znaczenia dla oceny bytu prawnego weryfikowanych w ramach autokontroli uchwał.
Uchwała podjęta w trybie art. 54 § 3 p.p.s.a. nie stanowi zwykłej odpowiedzi
na skargę w rozumieniu art. 54 § 2 p.p.s.a., która służy tylko wyrażeniu stanowiska
98
procesowego w toczącym się postępowaniu sądowym, ale ma na celu wywołanie
konkretnych skutków materialnoprawnych i może podlegać odrębnemu zaskarżeniu.
Jednakże warunkiem wejścia w życie aktu prawa miejscowego, podobnie jak
wszystkich aktów prawa powszechnie obowiązującego, jest jego ogłoszenie,
co wynika wprost z art. 88 ust. 1 Konstytucji RP. Jeżeli uchwała zawiera przepisy
powszechnie obowiązujące, w tym rozstrzyga o bycie prawnym przepisów takiej
rangi, to powinna być zgodnie z art. 42 u.s.g. ogłoszona na zasadach i w trybie
określonym w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów,
w celu uzyskania mocy obowiązującej. Niewykonanie tego obowiązku jest
równoznaczne z istotnym naruszeniem prawa, w rozumieniu art. 91 ust. 1 u.s.g.
i skutkuje nieuzyskaniem mocy obowiązującej przez uchwałę stwierdzającą
nieważność zaskarżonej uchwały.
Z innych spraw z zakresu zagospodarowania przestrzennego Sąd rozpatrywał
m.in. skargi na postanowienia dotyczące uzgodnienia projektu decyzji o lokalizacji
inwestycji celu publicznego. W wyroku z dnia 13 lutego 2018 r. (sygn. akt
II SA/Ol 10/18) stwierdzono, że rozważając kwestię „odpowiedniego” stosowania art.
61 ust. 1 pkt 4 przy ustalaniu lokalizacji inwestycji celu publicznego z zakresu
łączności publicznej nie można pominąć regulacji przewidzianej w art. 46 ustawy
o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Przepis ten zawiera swoiste
reguły interpretacyjne, które należy wziąć pod uwagę przy uchwalaniu miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego (art. 46 ust. 1), a także przy interpretacji
zapisów planów miejscowych obowiązujących w dniu wejścia w życie tej ustawy (art.
75) w zakresie możliwości lokalizowania inwestycji celu publicznego z zakresu
łączności publicznej. Ustawodawca uznaje w art. 46 ust. 2 jednoznacznie,
że przeznaczenie terenu na cele zabudowy wielorodzinnej, rolnicze, leśne, usługowe
lub produkcyjne nie jest sprzeczne z lokalizacją inwestycji celu publicznego
z zakresu łączności publicznej, a przeznaczenie terenu na cele zabudowy
jednorodzinnej nie jest sprzeczne z lokalizacją infrastruktury telekomunikacyjnej
o nieznacznym oddziaływaniu. W rezultacie nie można wymagać od wnioskodawcy
spełnienia warunku, o jakim mowa w art. 61 ust. 1 pkt 4 ustawy o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym, czyli badać czy teren objęty wnioskiem wymaga
uzyskania zgody ministra na zmianę przeznaczenia na cele nierolne i nieleśne.
W sprawie dotyczącej opłaty planistycznej w wyroku z dnia 17 lipca 2018 r.
(sygn. akt II SA/Ol 469/18) Sąd odniósł się do kwestii możliwości ustalenia opłaty
planistycznej w przypadku umowy zamiany nieruchomości. Wskazano, że obecne
99
brzmienie art. 36 ust. 4 u.p.z.p. jest efektem zmiany dokonanej przepisem art. 10 pkt
3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce
nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Na skutek tej nowelizacji
słowo „sprzedaż” zastąpiono terminem „zbycie”. Ustawa o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym nie definiuje pojęcia „zbycia”. Niemniej jednak
legalna definicja „zbycia nieruchomości” wprowadzona została tą samą nowelizacją
do ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (art. 1 ust.
1 pkt 1 lit. b), przez dodanie w art. 4 punktu 3b. Zmiany dokonane w obu ustawach
tym samym aktem prawnym pozwalają na przyjęcie, że na gruncie art. 36 ust.
4 ustawy o gospodarce nieruchomościami definicja ta może mieć pełne
zastosowanie. Użyty zatem w art. 36 ust. 4 ustawy termin „zbycie nieruchomości”
obejmuje każdą czynność prawa cywilnego, na mocy której zmienia się właściciel lub
użytkownik wieczysty tej nieruchomości, z wyłączeniem przypadku objętego
przepisem art. 36 ust. 4a ustawy oraz przeniesienia własności na podstawie umowy
darowizny na rzecz osoby bliskiej - zgodnie z uchwałą 7 sędziów NSA z 10 grudnia
2009 r., sygn. akt II OPS 3/09 (CBOSA). Nie ma przy tym zatem znaczenia, czy
w wyniku umowy zamiany strona uzyskała korzyść majątkową, czy też nie, gdyż taka
przesłanka nie wynika z treści cytowanych wyżej przepisów ustawy o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym. Warunkiem nałożenia w drodze decyzji opłaty
z art. 36 ust. 4 ustawy jest natomiast obiektywny (określony w operacie
szacunkowym) wzrost wartości nieruchomości, przy czym ów wzrost wartości
nieruchomości musi nastąpić w wyniku uchwalenia lub zmiany miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego.
Podsumowując stwierdzić należy, iż w roku sprawozdawczym większość
zagadnień wymagających rozstrzygnięcia pojawiała się już w sprawach zawisłych
przez Sądem w latach ubiegłych, ale pojawiały się także nowe kwestie związane
z nowelizacją przepisów lub też pojawiającymi się nowymi technologiami.
3/ gospodarka nieruchomościami, w tym sprawy dotyczące użytkowania wieczystego oraz zezwoleń wejścia na nieruchomość
Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości
W 2018 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęły
24 sprawy z zakresu wywłaszczania i zwrotu nieruchomości, co stanowiło 1,29 % ogólnego wpływu, a z poprzedniego okresu do załatwienia pozostało 7 spraw. Wśród
spraw nowych 12 dotyczyło wywłaszczenia nieruchomości i odszkodowania, 10 -
100
zajęcia nieruchomości i wejścia na nieruchomość i 1 - zwrotu wywłaszczonej
nieruchomości i rozliczeń z tym związanych. Wpłynęła 1 skarga na bezczynność
organów lub przewlekłe prowadzenie postępowania z tego zakresu. W analizowanym
okresie zakończonych zostało 26 spraw z omawianej kategorii, co stanowiło 1,37 % ogółu załatwionych w 2018 r. spraw. Skargi kasacyjne wniesione zostały
w 6 sprawach.
W tej kategorii spraw na uwagę zasługują sprawy o sygnaturach
II SA/Ol 423/18 i II SA/Ol 722/18, w których Sąd kontrolował legalność decyzji
ustalających odszkodowanie za wywłaszczane pod inwestycje drogowe
nieruchomości. Uchylając decyzje w obydwu sprawach składy orzekające wskazały
na kluczową moc dowodową operatu szacunkowego w postępowaniach tego
rodzaju, gdyż określa on wartość nieruchomości, której ustalenie jest celem
w postępowaniu odszkodowawczym. Operat szacunkowy wiąże organy administracji
publicznej co do ustalonej przez biegłego wartości wycenianej nieruchomości, ale nie
jest tak, że może być jedynym dowodem, w oparciu o który organ może dokonywać
ustaleń faktycznych, czy prawnych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. Przy
czym oceniając wartość dowodową sporządzonej wyceny należy mieć na uwadze
treść art. 154 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który stanowi,
że wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości
dokonuje rzeczoznawca majątkowy. Tym samym rzeczoznawca ma wpływ
na ustalenie wartości nieruchomości, skoro organ dokonuje ustalenia odszkodowania
na podstawie sporządzonego przez niego oszacowania nieruchomości. Do oceny
operatu szacunkowego mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego, z których jednoznacznie wynika, że organ administracji musi
wyczerpująco przeanalizować operat szacunkowy po jego przedłożeniu i w razie
powzięcia jakichkolwiek wątpliwości co do jego prawidłowości lub zgłoszenia
zastrzeżeń przez stronę postępowania, podjąć działania zmierzające do usunięcia
tych wątpliwości. Obowiązkiem organu jest więc dokonanie oceny wartości
dowodowej opinii rzeczoznawcy majątkowego, jej wiarygodności i przydatności dla
rozstrzygnięcia sprawy. O kwestiach merytorycznych operatu decyduje natomiast
rzeczoznawca. Organ rozpoznający sprawę nie posiada bowiem wiadomości
specjalnych, którymi dysponuje biegły. Dlatego też organ, czy Sąd mogą ocenić
operat szacunkowy jako dowód w sprawie mając na uwadze przepisy prawa oraz
to, czy treść operatu jest logiczna i kompletna, a także czy sporządzona wycena
została należycie uzasadniona. W przypadku zaś istniejących wątpliwości lub
101
niejasności można żądać wyjaśnień lub uzupełnienia wyceny. Ponadto w art. 157
ust. 1 i ust. 4 u.g.n. przewidziana została możliwość poddania operatu
szacunkowego ocenie organizacji zawodowej rzeczoznawców w przypadku istnienia
rozbieżnych operatów szacunkowych określających wartość tej samej nieruchomości
dla tożsamego celu wyceny. W jednej z wyżej wskazanych spraw sporządzone
zostały 2, a w drugiej 4 operaty szacunkowe, przy czym organy orzekające dokonały
wyboru jednego z nich nie wskazując żadnych przekonujących argumentów, które
umożliwiłyby ocenę dokonanego wyboru, mimo iż pozostałe operaty spełniały
wymogi formalne, tyle że w jednej ze spraw istniał między biegłymi spór,
czy istniejące transakcje nieruchomościami drogowymi mogą zostać przyjęte z uwagi
na podobieństwo z nieruchomością szacowaną, czy też nie, a w drugiej sprawie -
który z ostatecznie pozostałych w sprawie dwóch operatów ustalających istotnie
różną wartość nieruchomości, jest operatem sporządzonym prawidłowo. Sąd
stwierdził zatem, że skoro to rzeczoznawca majątkowy według swej wiedzy
specjalistycznej decyduje o doborze obiektów porównawczych, a organ dysponuje
dwoma rozbieżnymi w tym względzie operatami szacunkowymi, sporządzonymi
przez uprawnionych rzeczoznawców majątkowych, to obowiązkiem organów
orzekających w sprawie było zwrócenie się do organizacji zawodowej
rzeczoznawców majątkowych o ocenę prawidłowości sporządzenia operatów
szacunkowych, w celu urzeczywistnienia zasady obiektywizmu, wszechstronnego
wyjaśnienia sprawy i poszanowania uzasadnionych interesów skarżących.
Scalanie i podział nieruchomości
Wśród spraw z omawianego zakresu na uwagę zasługuje sprawa
o sygnaturze II SA/Ol 115/18, której przedmiotem była odmowa wznowienia
postępowania w sprawie zatwierdzenia projektu podziału nieruchomości. Sąd
oddalając skargę przywołał zasadę trwałości decyzji ostatecznej wyrażoną w art.
16 k.p.a. i wskazał, że uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, stwierdzenie jej
nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach
przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Sąd podniósł także,
że decyzja podziałowa w postępowaniu wznowieniowym była już poddana kontroli
Sądu. Toczyło się także postępowanie nieważnościowe w odniesieniu do tej decyzji.
W obu postępowaniach sądowoadministracyjnych orzekające składy nie dopatrzyły
się wad mogących skutkować uchyleniem decyzji podziałowej. W złożonym wniosku
o wznowienie skarżący przywołał podstawy wznowieniowe z przepisu art. 145 § 1 pkt
102
1-4 i 6 k.p.a. Sąd podzielił stanowisko organów administracji, że wskazane podstawy
wznowieniowe nie istnieją i wskazał że przepis art. 145 § 1 pkt 1 k.p.a. przewiduje
dopuszczalność wznowienia postępowania w sytuacji gdy dowody, na których
podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne okazały się fałszywe,
art. 145 § 1 pkt 2 k.p.a. dotyczy wady postępowania polegającej na wydaniu decyzji
w wyniku przestępstwa, art. 145 § 1 pkt 3 k.p.a. dotyczy sytuacji, w której decyzja
wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega
wyłączeniu, natomiast art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. wskazuje na stan, w którym strona bez
własnej winy nie brała udziału w postępowaniu zakończonym decyzją ostateczną.
Przepis art. 145 § 1 pkt 6 k.p.a. dotyczy sytuacji wydania decyzji bez uzyskania
wymaganego prawem stanowiska innego organu. Tymczasem z zajmowanego przez
skarżącego stanowiska nie wynika w ogóle o jakie fałszywe dowody skarżącemu
chodzi, jakie przestępstwo (potwierdzone wyrokiem Sądu) miało wpływ na treść
decyzji, dlaczego w ocenie skarżącego decyzja wydana została przez pracownika lub
organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu, ani też jaki organ winien był
zająć stanowisko w sprawie. Skarżący, mimo wezwania, nie sprecyzował swojego
żądania i nie podał konkretnych powodów wznowienia postępowania. W tych
okolicznościach organy zasadnie przyjęły, iż skarżący w istocie nie wskazał
przesłanki wznowienia postępowania. Natomiast co do przesłanki określonej w art.
145 § 1 pkt 4 k.p.a. - analiza akt sprawy wskazuje, iż termin do złożenia podania
o wznowienie postępowania biegł od dnia, w którym skarżący dowiedział się
o decyzji podziałowej, co nastąpiło nie później niż w dniu 12 listopada 2012 r. Termin
ten upłynął z dniem 12 grudnia 2012 r., natomiast podanie o wznowienie wpłynęło
w tej sprawie w dniu 13 maja 2016 r. Wniosek został zatem złożony z uchybieniem
terminu. Powyższe uzasadniało odmowę wznowienia postępowania - w zakresie tej
podstawy wznowieniowej - z uwagi na upływ terminu, o którym mowa w art. 148 § 2
k.p.a.
Sprawy dotyczące użytkowania wieczystego oraz zezwoleń wejścia na nieruchomość.
W powyższej kategorii w 2018 r. do Sądu zostało wniesionych 20 skarg,
co stanowiło 1,08 % wpływu. Sąd rozstrzygnął 21 spraw (1,10 % załatwień),
do załatwienia w przyszłym roku nie pozostała żadna sprawa.
W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 285/18 stwierdzono, że zgoda rady gminy
na odstąpienie od obowiązku przetargowego trybu zawarcia umów użytkowania,
najmu lub dzierżawy nie ma charakteru generalnego. Odstąpienie od obowiązku 103
przetargowego trybu zawarcia tych umów wymaga indywidualnej zgody rady
wyrażonej uchwałą, podejmowaną na wniosek organu wykonawczego gminy. Zgody
tej nie można wyrażać w sposób generalny, abstrakcyjny, na przyszłość i w stosunku
do nieskonkretyzowanych przypadków.
Z kolei w sprawie o sygnaturze II SA/Ol 647/18 Sąd stwierdził nieważność
uchwały w sprawie uchwalenia cennika za korzystanie z cmentarzy komunalnych,
wskazując, że cennik ten ma niewątpliwie charakter powszechnie obowiązujący,
gdyż jego adresatami są wszystkie osoby, które są zobowiązane lub uprawnione
do realizacji usług cmentarnych. Uchwała zawierająca takie opłaty nie jest w związku
z tym aktem kierownictwa wewnętrznego i powinna podlegać publikacji
w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Natomiast w sprawie o sygnaturze II SA/Ol 319/18 Sąd podzielił stanowisko
organu, że decyzja o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości nie może
być wydana, gdy planowana inwestycja nie została ujęta w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego. Plan miejscowy, aby stwarzać podstawę
do zastosowania art. 124 ust. 1 u.g.n., musi zatem nie tylko dopuszczać realizację
celu publicznego, ale też w sposób precyzyjny określać lokalizację takiej inwestycji,
poprzez wskazanie nieruchomości, przez które ma ona przebiegać oraz granic
terenu jaki może być pod nią zajęty.
4/ sprawy z zakresu gospodarki wodnej, w tym ochrony wód, budownictwa wodnego, melioracji i zaopatrzenia w wodę
W 2018 r. zarejestrowano w repertoriach 66 spraw z zakresu gospodarki
wodnej, co stanowi 3,55 % ogółu wszystkich spraw, które w analizowanym okresie
wpłynęły do Sądu. 64 sprawy zarejestrowano w repertorium SA, 2 sprawy
zarejestrowano w repertorium SAB. W analizowanym okresie zakończono
postępowania w 52 sprawach z tej kategorii spraw i stanowi to 2,74 % ogółu spraw
rozpoznanych.
Spośród spraw związanych z opłatami za usługi wodne zwrócić należy uwagę
na sprawę o sygn. akt II SA/Ol 341/18, w której Sąd uchylił zaskarżoną decyzję
w przedmiocie określenia opłaty stałej za odprowadzanie wód opadowych lub
roztopowych do wód. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd podniósł, że skoro
ustawodawca w art. 270 ust. 11 i 271 ust. 4 Prawa wodnego nie ustalił w sposób
jasny, że opłata stała za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych wynika tylko
i wyłącznie z faktu posiadania pozwolenia wodnoprawnego, a więc jedynie
potencjalnej możliwości korzystania z zasobów środowiska, to przyjęcie takiego 104
założenia będzie sprzeczne z ratio legis ustawy. Opłaty te, co do zasady, mają być
instrumentem kształtującym efektywne gospodarowanie zasobami wodnymi.
Stanowią wiec formę kompensaty, lub obciążenia finansowego związanego
z korzystaniem z zasobów wodnych, a nie potencjalną jedynie możliwością ich
wykorzystania. Sąd wskazał, że w sprawie opłata dotyczyła usługi wodnej
polegającej na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych, których ilość jest
niezależna od podmiotu korzystającego z pozwolenia. Biorąc zatem pod uwagę
zasadę „zanieczyszczający płaci” określoną w Dyrektywie ramowej nie sposób
przyjąć, że w takim przypadku podmiot korzysta ze środowiska jeszcze przed
wykonaniem urządzeń mających służyć odprowadzaniu wód opadowych
i roztopowych, a więc przed rozpoczęciem faktycznego ich odprowadzania.
Pobieranie opłaty w takim stanie faktycznym stanowiłoby naruszenie art. 9 Prawa
wodnego, a więc zasady zwrotu kosztów usług wodnych, z których podmiot
legitymujący się pozwoleniem wodnoprawnym de facto nie ma możliwości
korzystania.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 696/18 Sąd, uchylając decyzję ustalającą
opłatę zmienną za pobór wód podziemnych, wskazał, że zgodnie z art. 552 ust.
1 ustawy Prawo wodne wymóg stosowania przyrządów pomiarowych
umożliwiających pomiar ilości pobranej wody oraz ilości ścieków wprowadzonych
do wód lub do ziemi, o którym mowa stosuje się od dnia 31 grudnia 2020 r. Do dnia
30 grudnia 2020 r. nie ma wymogu stosowania przyrządów pomiarowych
umożliwiających pomiar ilości pobranej wody. W tej sytuacji, wymóg pomiaru ilości
wód podziemnych lub wód powierzchniowych za pomocą przyrządów pomiarowych
podlegających prawnej kontroli metrologicznej w rozumieniu ustawy Prawo o miarach
zacznie obowiązywać od dnia 1 grudnia 2020 r. Nie ma więc podstaw do uznania,
że podmiot musi przyjąć do ustalenia opłaty za usługi wodne najwyższy czynnik
różnicujący z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie
jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (Dz.U. z 2017 r., poz. 2502), mimo,
że ustawa nie nakłada obowiązku stosowania przyrządów pomiarowych.
5/ rolnictwo i leśnictwo
W 2018 r. do Sądu wpłynęło 31 spraw z zakresu rolnictwa i leśnictwa
(stanowiło to 1,67 % ogółu spraw, które wpłynęły do Sądu w 2018 r.), w tym:
z zakresu lasów oraz zalesiania gruntów rolnych 1 sprawa, 27 spraw z zakresu
łowiectwa, 1 sprawa z zakresu rybołówstwa morskiego i rybołówstwa śródlądowego
105
i 2 sprawy inne o symbolu podstawowym 616.
Sąd rozpoznał 27 spraw z powyższego zakresu (co stanowiło 1,43 % ogółu
rozpoznanych w 2018 r. przez tutejszy Sąd spraw), w tym 2, które pozostały
z poprzedniego okresu sprawozdawczego, a 6 sprawy pozostało do rozpoznania
na następny okres sprawozdawczy. W sprawach z omawianego zakresu nie
wniesiono skarg kasacyjnych.
Sąd oddalił 2 skargi, odrzucił 10 skarg, w 1 sprawie uchylił zaskarżone
postanowienie, zaś w 14 sprawach, dotyczących podziału województwa na obwody
łowieckie, m.in. o sygn. II SA/Ol 62/18, II SA/Ol 69/18, II SA/Ol 120/18,
II SA/Ol 186/18, uwzględniając skargi, Sąd stwierdził nieważność zaskarżonych
uchwał w zakresie dotyczącym obwodów łowieckich, obejmujących nieruchomości
stanowiące własność stron skarżących, uznając wsteczną moc wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt P 19/13. Sąd ocenił, że brak
jakichkolwiek mechanizmów prawnych umożliwiających właścicielom nieruchomości
wyrażenie woli w przedmiocie włączenia ich gruntów do obwodów łowieckich
i w konsekwencji nałożenia na nich określonych obowiązków, stanowi
nieproporcjonalne naruszenie gwarantowanego konstytucyjnie i konwencyjnie prawa
własności.
6/ sprawy z zakresu ochrony środowiska
W 2018 r. wpłynęło 55 spraw z zakresu ochrony środowiska, co stanowiło
2,97 % ogólnego wpływu spraw, a z poprzedniego okresu pozostało do załatwienia
12 spraw. Wśród spraw nowych 4 dotyczyły pozwolenia na wprowadzenie do
środowiska substancji lub energii, 8 - odpadów, 9 - ochrony przyrody, 1 - utrzymania
czystości i porządku na terenie gminy, a 29 zarejestrowano jako inne sprawy
z zakresu ochrony środowiska. Skargi na bezczynność organów i przewlekłe
prowadzenie postępowania w omawianej materii wniesione zostały w 4 sprawach.
W analizowanym okresie zakończono 57 spraw z tej kategorii, co stanowiło 3,01 %
ogółu załatwionych w 2018 r. spraw. Skargi kasacyjne wywiedzione zostały
w 19 sprawach.
W sprawach dotyczących odpadów na uwagę zasługują rozstrzygnięcia
wydane w sprawach o sygnaturach akt II SA/Ol 497/18 i II SA/Ol 498/18,
wniesionych przez tych samych skarżących, których przedmiotem były decyzje
nakazujące usunięcie odpadów (gleba i ziemia, w tym kamienie), składowanych
w miejscu do tego nieprzeznaczonym, poprzez przekazanie odpadów podmiotowi
106
posiadającemu zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Sąd, uchylając
decyzje organów obu instancji, wskazał, że podstawę materialnoprawną
kwestionowanego obowiązku stanowi przepis art. 26 ust. 1 ustawy o odpadach,
zgodnie z którym posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia
odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania.
Podkreślił jednak, że do ustalenia, czy zachodzą przesłanki do zastosowania art.
26 u.o.o., niezbędne jest przeprowadzenie wszechstronnego postępowania
wyjaśniającego z zachowaniem wymogów określonych w k.p.a. Wskazał, że słusznie
organy przyjęły, że magazynowanie odpadów jest zawsze prowadzone w ramach
wytwarzania, zbierania lub przetwarzania odpadów. Jednakże z przeprowadzonego
postępowania nie wynika, aby organ I instancji ustalił, czy skarżący legitymują się
jakimkolwiek zezwoleniem w tym zakresie. Natomiast w toku postępowania przed
Sądem przedłożona została decyzja zezwalająca skarżącemu na przetwarzanie
odpadów w procesie odzysku. Rolą organów administracji, a nie rolą Sądu jest
wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych, w tym ustalenie, czy posiadane
zezwolenie na wytwarzanie odpadów może upoważniać do magazynowania
odpadów także na działce objętej decyzją. Ponadto z twierdzeń strony wynikało,
że de facto na działkę tę została nawieziona biologicznie czynna ziemia, która może
być zużytkowana w ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego dla polepszenia
jakości gleby, a nie - jak stwierdził organ odwoławczy - spowoduje jej degradację.
Okoliczność ta winna być także przedmiotem postępowania wyjaśniającego,
a następnie oceny dokonanej przez organ. Dla przypisania bowiem właścicielowi
nieruchomości odpowiedzialności z art. 26 ust. 1 i 2 u.o.o. zasadnicze znaczenie
ma ustalenie przez organ, czy zgromadzone w tym miejscu rzeczy stanowią odpady
w rozumieniu przepisów ustawy. Sąd wskazał, że w orzecznictwie podkreśla się
w szczególności, że pojęcie „pozbycie się”, które stanowi przesłankę do uznania
za odpad, w istocie oznacza zmianę sposobu użytkowania wskazanego przedmiotu,
czyli użytkowanie w inny sposób, aniżeli nakazuje to przeznaczenie danego
przedmiotu.
Wśród spraw z zakresu ochrony przyrody na uwagę zasługują cztery skargi
wniesione przez Województwo Warmińsko-Mazurskie na postanowienia
w przedmiocie niedopuszczalności zażalenia w sprawie uzgodnienia projektu
uchwały w sprawie obszaru chronionego krajobrazu (sygn. akt II SA/Ol 308/18,
II SA/Ol 333-335/18). Sąd uchylając zaskarżone postanowienia wskazał, że nie
podziela stanowiska organu odwoławczego, w myśl którego zażalenie jest
107
niedopuszczalne z przyczyn podmiotowych i przedmiotowych. Sąd, dokonując
analizy stanu prawnego sprawy, wskazał, że kolegium niezasadnie przyjęło,
że wydany w trybie art. 23 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody przez radę gminy akt
odmawiający uzgodnienia projektu uchwały sejmiku województwa w sprawie obszaru
chronionego krajobrazu, nie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia przez
jednostkę samorządu terytorialnego zobowiązaną do jego wydania. Sąd podkreślił,
że na mocy art. 23 ust. 2 tej ustawy samorząd województwa ma obowiązek
realizować zadanie publiczne, jakim jest wyznaczenie obszaru chronionego
krajobrazu. Z unormowaniem tym koresponduje art. 23 ust. 3b, wprowadzając
wymóg uzgodnienia projektu uchwały z właściwą miejscowo radą gminy. Powyższe
przepisy określają wyraźnie krąg uczestników postępowania uzgodnieniowego.
Postępowanie uzgodnieniowe, którego ramy określa art. 23 u.o.p. dotyczy tylko
interesu prawnego samorządu województwa, jako realizatora obowiązku
publicznoprawnego oraz gminy, której terytorium objęte zostanie ograniczeniami
związanymi z wyznaczeniem obszaru chronionego krajobrazu - z uwagi na ochronę
możliwości rozwojowych gminy wynikających z aktów planistycznych. Ponieważ
postępowanie uzgodnieniowe dotyczyć może tylko oceny możliwości rozwojowych
gminy w podanym zakresie w kontekście ustaleń projektowanej uchwały w sprawie
obszaru chronionego krajobrazu, to w omawianym postępowaniu uzgodnieniowym
nie rozstrzyga się o interesach prawnych indywidualnych podmiotów. Tym samym
żaden inny podmiot, prócz samorządu województwa, nie może być legitymowany do
kwestionowania stanowiska rady gminy. Powyższe przepisy stanowią
materialnoprawną podstawę do dochodzenia przez organ wykonawczy jednostki
samorządu terytorialnego szczebla wojewódzkiego od gminy, a ściśle jej organu
stanowiącego, uzgodnienia projektu uchwały w sprawie obszaru chronionego
krajobrazu w zgodzie z uregulowanymi prawnie wytycznymi. Z treści art. 23 ust.
3b u.o.p. wynika wyraźnie, że rada gminy może mieć realny wpływ na treść uchwały
w sprawie obszaru chronionego krajobrazu, ale stanowisko rady gminy nie może być
dowolne. Dlatego ustawodawca gwarantuje możliwość zaskarżenia odmowy
uzgodnienia, a tym samym ocenę zasadności stanowiska gminy, przez niezależny
podmiot w trybie art. 106 § 5 k.p.a., co wynika z treści art. 23 ust. 3a u.o.p. Przepis
ten stanowi, że uzgodnień dokonuje się w trybie art. 106 k.p.a. z zastrzeżeniem,
że brak przedstawienia stanowiska w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu
uchwały, jest uważane za uzgodnienie projektu. Z uwagi na przedmiot uzgodnień,
publicznoprawny charakter sprawy, jak i zawarte w art. 23 ust. 3a u.o.p.
108
zastrzeżenie, nie jest możliwe w ramach analizowanego postępowania
uzgodnieniowego stosowania art. 106 k.p.a. wprost, a jedynie odpowiednio. Rada
gminy nie załatwia w tym przypadku „sprawy” w rozumieniu art. 1 pkt 1 k.p.a. Nie ma
tu, prócz wnioskodawcy (województwa), innych stron postępowania. Tym samym,
na podstawie art. 106 § 5 k.p.a. to samorządowi województwa przysługuje zażalenie
na stanowisko organu uzgadniającego. Odmienne rozumienie powołanych przepisów
uniemożliwiłoby prawidłową realizację przez organy samorządu województwa
powierzonego mu z mocy art. 23 ust. 2 u.o.p. zadania publicznego. Bez uprzedniego
wzruszenia stanowiska odmownego gminy, samorząd województwa nie mógłby
go pominąć, musiałby się do niego zastosować, co mogłoby niweczyć zapewnienie
właściwej ochrony przyrody na wyznaczonych do tego celu obszarach chronionego
krajobrazu. Analogiczny mechanizm uzgadniania projektów uchwał rady gminy
dotyczących zagospodarowania przestrzennego, unormowany w art. 24 ust.
1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i bogate orzecznictwo
wypracowane na gruncie tego przepisu, potwierdzają uprawnienie jednostki
samorządu terytorialnego - czyli podmiotu legitymowanego do stanowienia prawa,
do zaskarżenia w drodze zażalenia odmowy uzgodnienia projektu uchwały.
Dokonana w licznych orzeczeniach sądów administracyjnych wykładnia stosowania
art. 106 k.p.a. na etapie stanowienia prawa na tle art. 24 ust. 1 u.p.z.p., który, tak jak
mający zastosowanie w niniejszej sprawie art. 23 ust. 3a u.o.p., nakazuje
uzgadnianie projektów uchwał w trybie art. 106 k.p.a., wskazuje na prawidłowe
rozumienie analizowanego postępowania uzgodnieniowego. Zgodnie z utrwalonym
stanowiskiem judykatury, art. 106 k.p.a. w procesie prawotwórczym ma
zastosowanie jedynie do formy, w jakiej uzgodnienie ma zostać wydane oraz
sposobu zaskarżania przez gminy stanowisk uprawnionych organów, a więc
stosowany jest odpowiednio. Stronami postępowania uzgodnieniowego są jedynie:
jednostka samorządu terytorialnego występująca o uzgodnienie i organ
uzgadniający. Organem właściwym do rozpoznania zażalenia na wydane w tym
trybie postanowienie, jest organ administracji publicznej wyższego stopnia w
stosunku do organu uzgadniającego. W rozpatrywanych sprawach stanowisko
uzgodnieniowe rady gminy zawierało wszystkie niezbędne elementy, aby uznać je za
wiążące rozstrzygnięcie, na które z mocy art. 106 § 5 k.p.a. przysługuje zażalenie na
zasadach ogólnych wyrażonych w art. 17 k.p.a. Wbrew stanowisku Kolegium, art. 1
ust. 2 ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych przewiduje wprost
możliwość orzekania w innych sprawach niż sprawy indywidualne, gdy ustawy
109
odrębne określają zasady orzekania przez samorządowe kolegia odwoławcze w
danym zakresie. Z kolei takie zasady określone zostały właśnie w art. 23 ust. 3a-3c
u.o.p., w tym w szczególności poprzez odesłanie w art. 23 ust. 3a u.o.p. do trybu
określonego w art. 106 k.p.a.
Wśród spraw zakwalifikowanych jako inne z zakresu ochrony środowiska
zwrócić należy uwagę na sprawę o sygnaturze akt II SA/Ol 653/18, w której Sąd
rozpoznawał skargę na decyzję w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań
realizacji przedsięwzięcia polegającego na budowie elektrowni fotowoltaicznej
o całkowitej łącznej mocy do 2 MW, wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Oddalając
skargę sąd podkreślił, że kwestionowana decyzja wydana została zgodnie
z przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Sąd wskazał, że wbrew stanowisku skarżącego, każdy podmiot posiadający zdolność
do czynności prawnych ma prawo wystąpić z wnioskiem. Decyzja w przedmiocie
środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia dotyczy wstępnego etapu
inwestycyjnego, a inwestor musi jeszcze uzyskać decyzję o warunkach zabudowy
i pozwolenie na budowę. Nigdzie nie jest nakazane, aby podmiot występujący
z wnioskiem musiał realizować inwestycję. Na podstawie art. 72a ust. 1 u.i.ś.o. organ
właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest obowiązany,
za zgodą strony, na rzecz której decyzja została wydana, do przeniesienia tej decyzji
na rzecz innego podmiotu, jeżeli przyjmuje on warunki zawarte w tej decyzji. Zatem
podmiot, który wystąpił z wnioskiem i uzyskał pozytywną decyzję środowiskową, ma
prawo przekazać realizację inwestycji innemu podmiotowi. Przedłożony przez
inwestora raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, który to obowiązek
został nałożony na inwestora przez organ I instancji, wobec stanowiska RDOŚ,
zawiera obszerną i kompleksową analizę wpływu przedsięwzięcia na środowisko
przyrodnicze i obszary Natura 2000, w szczególności ptaki, a w decyzji wskazane
zostały działania kompensacyjne. Mając na względzie charakterystykę
przedsięwzięcia, Sąd uznał za usprawiedliwione stanowisko organów, że inwestycja
nie będzie w sposób znaczący oddziaływać na środowisko.
7/ sprawy z zakresu geodezji i kartografii
W 2018 r. wpłynęły 22 sprawy z zakresu geodezji i kartografii, co stanowiło
1,18 % ogólnego wpływu. a z poprzedniego okresu do załatwienia pozostały
2 sprawy. Wśród spraw nowych 12 dotyczyło ewidencji gruntów i budynków,
110
5 - rozgraniczenia nieruchomości, a 1 - zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
Wniesiono 4 skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w tej
kategorii. W analizowanym okresie zakończono 20 spraw z omawianego zakresu,
co stanowiło 1,06 % ogółu załatwionych w 2018 r. spraw. Wniesiono jedną skargę
kasacyjną w tej kategorii spraw.
Spośród spraw dotyczących ewidencji gruntów i budynków na uwagę
zasługuje sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 743/18, w której kontroli legalności
poddano decyzję odmawiającą wprowadzenia zmian w operacie ewidencji gruntów
i budynków. Sąd uchylając decyzje organów obu instancji wskazał, że organy
powołały się na przeprowadzoną aktualizację, operat geodezyjno-prawny oraz
na okoliczność, że strona skarżąca nie dostarczyła dokumentów dotyczących zmian
gruntowych i budynkowych. W wydanych decyzjach w żadnym stopniu nie
wyjaśniono jednak, jakie tereny na działce skarżącej zaliczone zostały do innych
terenów zabudowanych - B i dlaczego, mimo że strona ma prawo znać argumenty
organu przesądzające o takiej klasyfikacji. Między stronami nie istniał spór co do
tego, że budynki i budowle na działce nie zajmują wskazanej powierzchni, dlatego
też, jeżeli organ odmawiał wprowadzenia zmian w ewidencji gruntów polegających
na zmniejszeniu powierzchni użytku B, to miał również obowiązek wyjaśnienia tego,
co, obok budynków i budowli, zostało zaliczone do tego użytku. Powołanie się na
otrzymaną dokumentację geodezyjną, tj. wykaz zmian danych ewidencyjnych
sporządzony przez uprawnioną jednostkę geodezyjną i sporządzenie arkusza
danych ewidencyjnych także niczego nie wyjaśniło, ponieważ nie zawierało ani
jednego konkretnego argumentu przekonującego o tym, że inne tereny zabudowane
o symbolu B na działce powinny mieć powierzchnię określoną w ewidencji. Sąd
podniósł, że w żadnym stopniu nie wskazuje na treść przyszłego rozstrzygnięcia,
które wydadzą organy administracji, ponieważ na obecnym etapie postępowania,
w świetle treści wydanych decyzji, rzeczą niemożliwą jest stwierdzenie, co zostało
zaliczone do użytku B. Sąd podkreślił, że być może organ wydał prawidłową decyzję,
ale odmawiając stronie skarżącej wprowadzenia zmian w operacie ewidencji gruntów
i budynków miał obowiązek wyjaśnić, dlaczego tak postąpił, a jedynym sposobem
wyjaśnienia jest wskazanie co i dlaczego zostało zaliczone do użytku B.
Z kolei w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 667/18 kontroli Sądu poddano
postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania rozgraniczeniowego. Sąd
uchylając zaskarżone postanowienie wskazał, że ustalenie wysokości kosztów
postępowania rozgraniczeniowego następuje w drodze postanowienia, wydawanego
111
przez organ administracji publicznej jednocześnie z wydaniem decyzji.
W postanowieniu tym organ określa także osoby zobowiązane do poniesienia
kosztów oraz termin i sposób ich uiszczenia. Naczelny Sąd Administracyjny w dniu
1 grudnia 2006 r. podjął uchwałę (sygn. akt I OPS 5/06), w tezie której wskazano,
że organ administracji publicznej orzekając o kosztach postępowania
rozgraniczeniowego, na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 k.p.a., może obciążyć kosztami
rozgraniczenia nieruchomości strony będące właścicielami sąsiadujących
nieruchomości (art. 152 k.c.), a nie tylko stronę, która żądała wszczęcia
postępowania. W związku z tym Sąd podkreślił, że wprawdzie postanowienie
o ustaleniu kosztów postępowania rozgraniczonego oraz osób zobowiązanych do ich
poniesienia ma charakter wpadkowy, to nie ulega wątpliwości, że stronami
postępowania poprzedzającego jego wydanie winny być wszystkie strony
postępowania rozgraniczeniowego, skoro każda z tych stron potencjalnie może być
obciążona tymi kosztami. Natomiast w sprawie postanowienie organu I instancji
zostało doręczone tylko niektórym uczestnikom postępowania rozgraniczeniowego,
organ odwoławczy nie tylko nie zwrócił uwagi na to uchybienie, ale obciążył kosztami
także innych uczestników postępowania rozgraniczeniowego, którym w ogóle nie
doręczono postanowienia I-instancyjnego. Zatem strony te nie tylko nie brały udziału
w postępowaniu przed organem I instancji dotyczącym kosztów postępowania, ale
de facto w ogóle zostały pozbawione możliwości kwestionowania faktu obciążenia
ich kosztami w postępowaniu przed organem administracji. Takie działanie organu
narusza nie tylko zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego, ale
także prawo strony do udziału w postępowaniu administracyjnym, co musiało
skutkować uchyleniem zaskarżonego postanowienia,
8/ geologia
W 2018 r. nie wpłynęła i nie została załatwiona ani jedna sprawa z zakresu
geologii i górnictwa.
9/ sprawy z zakresu ewidencji ludności, dowodów tożsamości, aktów stanu cywilnego, imion i nazwisk, obywatelstwa, paszportów.
W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęło 12 skarg (co stanowi około 0,65 %
wszystkich spraw, które wpłynęły w 2018 r. do Sądu). Rozpoznano łącznie 18 skarg
(tj. około 0,95 % ogółu spraw rozpoznanych w 2018 r.). Większość spraw dotyczyła
skarg z zakresu obowiązku meldunkowego.
112
W wyroku z dnia 18 października 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 477/18) Sąd
wskazał, że przepis art. 35 ustawy o ewidencji ludności musi być interpretowany
w ten sposób, że opuszczenie miejsca stałego pobytu to także opuszczenie pod
przymusem realizowanym przez upoważnione do tego organy Państwa. Żadne racje
nie przemawiają za tym, aby przyjąć odmienną wykładnię. Obowiązek meldunkowy
ma charakter ewidencyjny - chodzi o rejestrację danych o miejscu pobytu osób - i nic
nie przemawia za tym, aby w razie opuszczenia miejsca pobytu w wyniku przymusu
państwowego utrzymywać w rejestrze dane, które są niezgodne z rzeczywistym
stanem rzeczy. Nie jest też uprawniona wykładnia tego przepisu polegająca
na przyjęciu, że w razie opuszczenia miejsca stałego pobytu w wyniku przymusu
państwowego można uznać, iż opuszczenie nastąpiło dopiero wtedy, gdy osoba
zainteresowana z tym się zgodzi. Łatwo dostrzec, że taka wykładnia doprowadziłaby
do utrzymywania się rozbieżności pomiędzy rzeczywistym stanem rzeczy a stanem
zapisanym w ewidencji. Istota przymusu państwowego polega na tym, że jest
on stosowany w przypadku oporu, a więc w przypadku gdy brak jest zgody
na opuszczenie miejsca pobytu. W sytuacji zawinionego wywołania zdarzenia
skutkującego opuszczeniem lokalu - a za taki niewątpliwie należy uznać
aresztowanie i skazanie na karę pozbawienia wolności - brak dobrowolności
opuszczenia miejsca pobytu stałego nie oznacza przeszkody do wymeldowania.
Rezygnacja z przebywania w określonym miejscu może bowiem nastąpić w sposób
wyraźny, poprzez złożenie oświadczenia woli, oraz w sposób dorozumiany, przez
zachowanie, które nie wyraża woli stałego przebywania w dotychczasowym miejscu,
gdzie koncentrowały się sprawy życiowe danej osoby. Popełnienie umyślnego
przestępstwa jest zachowaniem, którego oczywistą konsekwencją jest odizolowanie
sprawcy w zakładzie karnym. Zatem osoba, która kierując się wolną wolą dopuszcza
się czynu zagrożonego sankcją karną, musi liczyć się ze stosowną reakcją ze strony
państwa. W tym też przejawia się element dobrowolności i trwałości opuszczenia
przez sprawcę miejsca dotychczasowego pobytu.
Z kolei w wyroku z dnia 11 stycznia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 802/17)
stwierdzono, że zamiar opuszczenia miejsca pobytu należy pojmować nie tylko wolę
wewnętrzną, ale także wolę dającą się określić na podstawie obiektywnych,
możliwych do stwierdzenia okoliczności. Dlatego też przy ustalaniu zamiaru nie
można poprzestać tylko na oświadczeniach zainteresowanej osoby, lecz należy
zbadać czy okoliczności istniejące w sprawie, które potwierdzają wolę wewnętrzną
osoby zainteresowanej, czy też pozostają z nią w sprzeczności. Do okoliczności
113
takich należeć będą między innymi: sposób opuszczenia lokalu, koncentracja
interesów życiowych w danym miejscu (przebywanie w nim w sensie fizycznym),
a także obiektywna możliwość realizacji woli przebywania w nim. Wskazano, że jako
równoznaczną z dobrowolnym opuszczeniem lokalu należy uznać również sytuację,
w której osoba w nim zameldowana została z niego usunięta przez dysponenta
lokalu bądź przymuszona do opuszczenia tego lokalu, ale nie skorzystała
we właściwym czasie z przysługujących jej środków prawnych umożliwiających
powrót do lokalu, których podjęcie doprowadziłoby do uznania działań dysponenta
lokalu za bezprawne. Zatem przesłanka opuszczenia miejsca dotychczasowego
pobytu stałego jest spełniona także wówczas, gdy opuszczenie to ma charakter
wymuszony, ale następnie nie dojdzie do podjęcia przez zainteresowaną stronę
kroków prawnych i faktycznych, skutkujących powrotem do mieszkania. Co istotne,
powiązanie przesłanki opuszczenia miejsca stałego zamieszkania z kwestią
dobrowolności ma takie znaczenie, że nie może dojść do wymeldowania tak długo,
jak długo zainteresowany może podjąć próby przywrócenia zamieszkiwania,
usunięcia skutków zastosowania przymusu, likwidacji stanu niezgodnego z jego
wolą, a polegającego na braku możliwości zamieszkiwania.
W wyroku z dnia 9 października 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 578/18)
podniesiono, że ocena, czy opuszczenie lokalu ma charakter trwały nie może być
oparta na dosłownym rozumieniu trwałości jako stanu, który nie ulega zmianie i być
pojmowana jedynie jako opuszczenie lokalu „na zawsze”. Także bowiem
opuszczenie lokalu na pewien okres może być uznane za trwałe, jeżeli okres ten jest
wystarczająco długi. Pojmowanie bowiem trwałości jako synonimu określenia
„na zawsze” powodowałoby niemożność wymeldowania osoby, która de facto
w lokalu od lat nie przebywa albo przyjeżdża do niego jedynie okazjonalnie. Skoro
zameldowanie w lokalu odzwierciedlać ma rzeczywisty pobyt osoby w tymże lokalu,
to w żadnej mierze interpretacja okoliczności faktycznych nie może zatem prowadzić
do sprzecznego z brzmieniem przepisu utrzymywania fikcji pobytu w lokalu osoby,
która w rzeczywistości w nim nie zamieszkuje (vide: wyrok NSA z dnia 20 maja
2016 r., II OSK 2065/14, LEX nr 2083415). Trwałość opuszczenia lokalu nie może
być utożsamiana z terminem, a tym bardziej z warunkiem definiowanym jako
ziszczenie się w sferze aktywności zawodowej osoby mającej być wymeldowaną
zdarzeń umożliwiających jej faktyczny powrót do poprzedniego miejsca pobytu.
Za niezasadną zatem uznał Sąd odmowę wymeldowania tylko z uwagi
na deklarowany przez stronę zamiar powrotu, w stosunkowo odległej przyszłości,
114
do opuszczonego dobrowolnie lokalu i po spełnieniu prawotwórczego w aspekcie
aktywności zawodowej zdarzenia, tj. uzyskaniu praw emerytalnych.
Z kolei w wyroku z dnia 13 grudnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 737/18)
stwierdzono, że postępowanie administracyjne uruchomione może być na wniosek
strony lub z urzędu. Tryb zainicjowania postępowania administracyjnego determinują
przepisy prawa materialnego. W niektórych typach spraw administracyjnych
dopuszczalne jest wszczęcia postępowania w obu trybach - skargowym lub
urzędowym. Rozwiązanie takie nie jest jednak równoznaczne z sytuacją, w której
w ramach jednego postępowania możemy przyjmować zamiennie, iż toczy się ono
w trybie skargowym lub z urzędu. Kwestia ustalenia sposobu zainicjowania
postępowania oraz podmiotu który to uczynił ma bowiem bardzo istotne znaczenie.
Wskazać należy tu np. na możliwość złożenia wniosku o fakultatywne zawieszenie
lub umorzenie postępowania, który złożyć może jedynie strona inicjująca
postępowanie. Podmiot ten musi być zatem w sposób nie budzący wątpliwości
ustalony i nie jest możliwe by w toku prowadzenia postępowania nastąpiła jego
transformacja z uruchomionego w trybie skargowym na takie które prowadzone jest
z urzędu. Nie istnieje także możliwość łączenia obu trybów i wszczęcia jednego
postępowania łącznie z urzędu na wniosek strony. Sąd nie podzielił w związku z tym
poglądu, iż wobec możliwości wszczęcia postępowania meldunkowego z urzędu,
w razie stwierdzenia przez organ, iż wniosek o wymeldowanie złożony został przez
osobę nie umocowaną do reprezentowania strony postępowania, winno być ono
kontynuowane z urzędu. Skoro czynności procesowe wadliwie ustanowionego
pełnomocnika nie mogły wywrzeć zamierzonego skutku procesowego i nie zostały
konwalidowane w toku postępowania organ administracji, organ zobowiązany był
do umorzenia postępowania. Dopiero z chwilą jego umorzenia organ rozważać może
wszczęcie postępowania meldunkowego z urzędu w oparciu o informacje uzyskane
w toku poprzednio prowadzonego postępowania.
Z kolei w wyroku z dnia 4 czerwca 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 255/18)
dotyczącym skargi na czynności w trybie art. 35 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r.
Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 2064 t.j. ze zm. - dalej jako
p.a.s.c.) wskazano, że skoro zaskarżona czynność nie narusza materialnoprawnych
podstaw jej wydania, to z założenia nie może naruszać uregulowań Karty Praw
Podstawowych Unii Europejskiej. Dla zastosowania przez Sąd Karty na poziomie
krajowym - abstrahując od jej mocy obowiązującej w polskim porządku prawnym -
fundamentalne znacznie ma właściwa wykładnia art. 51 ust. 1 KPP, który stanowi,
115
że postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów
i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do
Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii (...).
Wyraźnie podkreślono, że katalog praw, wolności i zasad ujętych w KPP nie
rozszerza zakresu zastosowania prawa UE poza jej kompetencje, ani zadań Unii, ani
też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w Traktatach (ust. 2 art. 51). Zatem
KPP nie wiąże państwa członkowskie w pełnym zakresie obowiązywania prawa
krajowego, ale w tych dziedzinach, które należą do kompetencji UE. Podmiotami
zobowiązanymi są UE, instytucje unijne i jednostki organizacyjne UE przy
poszanowaniu zasady pomocniczości, oraz państwa członkowskie, ale tylko wtedy,
gdy wykonują one prawo unijne. W rezultacie powyższego zarzut naruszenia
postanowień Karty może być podnoszony jedynie w sytuacji, gdy w sprawie mają
zastosowanie lub powinny mieć zastosowanie, inne niż Karta, przepisy prawa Unii
Europejskiej, a zatem postanowienia Karty mają względem prawa Unii Europejskiej
subsydiarny charakter.
Z kolei w wyroku z dnia 7 sierpnia 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 436/18)
wskazano, że odtworzenie aktu stanu cywilnego stanowi czynność materialno-
techniczną. Nie można jednak z góry przesądzić, że złożenie wniosku o odtworzenie
aktu jest jednoznaczne z dokonaniem tej czynności. Złożenie wniosku - w myśl art.
61 § 1 k.p.a. - wszczyna postępowanie administracyjne, które może zakończyć
czynność materialno-techniczna, do której nie mają zastosowania przepisy k.p.a.,
albo decyzja administracyjna, do której k.p.a. ma zastosowanie - art. 1 pkt 1 k.p.a.
Złożenie wniosku może też zakończyć się odmową wszczęcia tego postępowania -
na podstawie art. 64a k.p.a. Błędne jest więc przekonanie, że wpływ do organu
wniosku nie powoduje wszczęcia postępowania administracyjnego, uregulowanego
w k.p.a., do którego jedynie posiłkowo i odpowiednio należy stosować k.p.a. Skoro
w dacie złożenia wniosku nie dało się określić, czy wniosek będzie załatwiony
w formie czynności materialno-technicznej, czy w drodze decyzji administracyjnej,
to tym samym nie można twierdzić, że złożenie wniosku nie wszczęło postępowania
administracyjnego. Za nieuprawnione uznał Sąd stanowisko, że postępowanie
administracyjne jurysdykcyjne rozpoczyna się dopiero, gdy kierownik USC wyda
decyzję odmawiającą dokonania czynności, której dotyczył wniosek. Wydanie decyzji
załatwia już bowiem sprawę wszczętą wnioskiem. Przepis prawa przewiduje zaś
załatwienie sprawy odtworzenia aktu stanu cywilnego także w drodze decyzji
administracyjnej (odmowa wydania decyzji).
116
Stwierdzić należy, że ta kategoria spraw jest niewielka w stosunku do liczby
wszystkich spraw załatwianych przez WSA w Olsztynie i ulega zmniejszeniu z roku
na rok. Dominują skargi na decyzje dotyczące wymeldowania z miejsca pobytu
stałego, a także jednostkowe skargi na akty i czynności z zakresu aktów stanu
cywilnego.
10/ pomoc społeczna
Analiza spraw z zakresu pomocy społecznej, pozwala na wyprowadzenie
wniosku, że pomimo tego, iż nadal najwięcej skarg dotyczyło odmowy przyznania
zasiłków lub przyznania ich w zbyt niskiej wysokości, to z ilością tych spraw zaczęły
praktycznie zrównywać się skargi dotyczące usług opiekuńczych, a w tym
skierowania do domu pomocy społecznej. Wskazać należy, że w 2018 roku
wniesiono do Sądu 23 skargi w przedmiocie zasiłków celowych i okresowych,
11 skarg odnoszących się do zasiłków stałych, natomiast 20 spraw dotyczyło usług
opiekuńczych.
W 2018 roku w tej kategorii wpłynęło do Sądu 145 spraw i był to wpływ
zbliżony do roku 2016 kiedy to odnotowano 143 sprawy, ale niższy niż w roku
ubiegłym, w którym do Sądu wpłynęły w tej kategorii 184 sprawy. Wpływ z 2018 roku
stanowił 7,81 % ogółu spraw jakie zostały skierowane do Sądu. W ciągu minionego
roku rozstrzygnięto 157 spraw (8,29 % ogółu załatwień), do załatwienia w roku
następnym pozostało 17 spraw. Tak jak w latach poprzednich, skargi najczęściej były
oddalane, bo w 91 przypadkach, natomiast w 42 sprawach skargi zostały
uwzględnione.
Jedną ze spraw skierowanych do Sądu i dotyczących przyznania zasiłku
celowego była sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 650/18, w której Sąd uchylił decyzje
organów obu instancji odmawiające przyznania tego zasiłku na pokrycie kosztów
leczenia i zakup leków osobie przebywającej w domu pomocy społecznej.
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że domy pomocy społecznej zobowiązane są do
pokrywania wydatków związanych z pobytem pensjonariusza w placówce. Placówkę
taką obciążają więc wydatki dotyczące zapewnienia całodobowej opieki oraz
zaspokojenia niezbędnych potrzeb społeczno-bytowych. O ile więc całodobowa
opieka powinna być finansowana w całości przez placówkę, o tyle pozostałe
potrzeby bytowe pensjonariusza zaspakajane są ze środków tej placówki tylko
w niezbędnym zakresie. Pobyt w domu pomocy społecznej nie może automatycznie
pozbawiać jego mieszkańca prawa do ubiegania się o świadczenia z pomocy
117
społecznej na zasadach ogólnych. Przepis art. 58 ustawy nie wyłącza mieszkańców
domów pomocy społecznej z kręgu osób mogących się ubiegać o świadczenia
przewidziane ustawą. Jeżeli ustawodawca chciał dokonać generalnego wyłączenia
to wyraźnie to uczynił w art. 13 ustawy w stosunku do osób odbywających karę
pozbawienia wolności. Pobyt w domu pomocy społecznej osoby ubiegającej się
o zasiłek nie zwalnia organu od oceny stopnia zaspokojenia potrzeb wnioskodawcy
przy uwzględnieniu, że w zasięgu działania pomocy społecznej znajdują się tylko
potrzeby niezbędne.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 448/18 Sąd uchylił decyzje organów obu
instancji odmawiające skarżącemu przyznania zasiłku celowego, z uwagi
na przekroczenie kryterium dochodowego wynikające ze sprzedaży telefonu
komórkowego. W ocenie sądu, w sytuacji złożenia wniosku o przyznanie zasiłku
celowego przez osobę o dochodach przekraczających kryterium dochodowe organy
pomocy społecznej zobligowane są do rozważenia możliwości przyznania stronie
specjalnego zasiłku celowego. W postępowaniu w sprawach świadczeń z pomocy
społecznej zastosowanie mają przepisy k.p.a., dlatego też ich prawidłowa realizacja
wiąże się z koniecznością wszechstronnego rozważenia przez organy zgłaszanych
przez stronę potrzeb w kontekście wszystkich możliwych do przyznania w danej
sprawie świadczeń z pomocy społecznej, zwłaszcza, że skarżący zwrócił się
o pomoc finansową nie precyzując rodzaju świadczenia z pomocy społecznej.
W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 174/18 dotyczącej przyznania specjalnego
zasiłku opiekuńczego Sąd uchylił decyzję organu odwoławczego utrzymującego
w mocy decyzję organu I instancji, odmawiającą przyznania tego świadczenia
skarżącej. Sąd podzielił argumentację organów, że z uwagi na przekroczenie
kryterium dochodowego skarżącej nie mógł być przyznany specjalny zasiłek
opiekuńczy. Skarżąca jednak w odwołaniu od decyzji organu I instancji wnosiła
o przyznanie świadczenia z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawną
w stopniu znacznym matką, bez względu na przekroczenie kryterium dochodowego.
Dlatego też przy uwzględnieniu zasad obowiązujących w k.p.a. należało skarżącą
poinformować, że kryterium dochodowe nie obowiązuje przy ubieganiu się
o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. W świetle wyroku Trybunału
Konstytucyjnego w sprawie K 38/13 i późniejszego orzecznictwa sądów
administracyjnych, poza wymogiem spełnienia kryterium dochodowego, treść
przepisów prawa uprawniających do przyznania jednego z tych świadczeń jest
ze sobą zbieżna. Natomiast w aktach sprawy brak jest informacji, czy organ
118
I instancji pouczył skarżącą o obowiązującym stanie prawnym, możliwych
świadczeniach z tytułu rezygnacji z zatrudnienia i wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, a w konsekwencji czy skarżąca świadomie zrezygnowała
z ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne.
Sprawa o sygn. akt II SA/Ol 992/17 dotyczyła zbliżonego przedmiotu,
mianowicie przyznania w miejsce zasiłku dla opiekuna świadczenia pielęgnacyjnego,
w tym przypadku sąd uchylił decyzje organów obu instancji. W rozpoznawanej
sprawie skarżący ubiegał się o prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu
sprawowania opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym żoną. Posiadał
on prawo do tego świadczenia od 2011 r. przyznane na stałe, jednak utracił
je na skutek nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 7 grudnia 2012 r.
Przepis ustawy nowelizującej mówiący o wygaszeniu z mocy prawa uprawnień
do świadczenia pielęgnacyjnego utracił moc z dniem 16 grudnia 2013 r. na skutek
wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 27/13. Konsekwencją kolejnych
unormowań prawnych było przyznanie skarżącemu w maju 2014 r. zasiłku dla
opiekuna. Skarżący spełniał warunki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego
zarówno przed jak i po nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych w 2012 r.,
dlatego też za nadal aktualne należało uznać jego uprawnienie do świadczenia
pielęgnacyjnego, co wyklucza wstecznie możliwość ubiegania się o zasiłek dla
opiekuna, a nawet wyklucza możliwość jego przyznania. Nie można
w demokratycznym państwie prawa akceptować stanowiska, że „przymuszenie”
obywatela do wystąpienia o świadczenie mniej korzystne, na skutek wydania
przepisów niekonstytucyjnych, których negatywne skutki godzące w stabilność
sytuacji prawnej zagwarantowanej ostateczną decyzją administracyjną nie zostały
przez prawodawcę należycie wyeliminowane jest sytuacją nieodwracalną. W takim
przypadku należy zastosować wykładnię celowościową i stwierdzić, że przepis art.
17 ust. 5 pkt 1b ustawy, nie może wykluczać prawa do świadczenia pielęgnacyjnego
osobie, której to prawo odebrano niekonstytucyjną regulacją „przymuszając”
do uzyskania świadczenia mniej korzystnego, tj. zasiłku dla opiekuna, którego
uzyskanie jest z kolei przesłanką uniemożliwiającą powrót do świadczenia
pielęgnacyjnego.
Kwestia dotycząca zasiłku pielęgnacyjnego była również przedmiotem sprawy
o sygn. akt II SA/Ol 581/18, gdzie w ocenie organów przesłanką uzasadniającą
odmowę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego było pobieranie specjalnego
zasiłku opiekuńczego. Sąd wskazał, że ratio legis regulacji zawartej w art. 17 ust. 5
119
pkt 1 lit. b ustawy o świadczeniach rodzinnych sprowadza się do tego, aby
uniemożliwić osobom uprawnionym do równoczesnego pobierania świadczeń -
specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla
opiekuna, których istotą jest rekompensata opiekunowi utraty dochodów w związku
z rezygnacją z zatrudnienia na rzecz sprawowania opieki nad niepełnosprawnym
członkiem rodziny. Przepis ten należy interpretować w taki sposób, że nie jest
dopuszczalne jednoczesne przyznanie i wypłata dwóch lub więcej opisanych w nim
świadczeń, natomiast stronie przysługuje prawo wyboru, z którego świadczenia chce
korzystać. Strona ma również prawo do zmiany zdania w tym zakresie i w takim
znaczeniu ustalenie prawa do jednego z wymienionych wyżej świadczeń nie
wyklucza, w przypadku zmiany okoliczności i spełnienia przepisami określonych
warunków prawa do ubiegania się o przyznanie innego świadczenia. Warunkiem
jego wypłaty winna być rezygnacja z dotychczas otrzymywanego świadczenia
w dacie przyznania świadczenia wnioskowanego.
Sprawy o sygn. akt II SA/Ol 791/18 i II SA/Ol 790/18 dotyczyły odpłatności
za pobyt w domu pomocy społecznej, do której zostały zobowiązane dzieci
pensjonariuszki. Sąd stwierdził, że obowiązek ponoszenia opłaty za osobę
przebywającą w domu pomocy społecznej, ciążący z mocy prawa na określonych
podmiotach wymaga skonkretyzowania i zindywidualizowania zarówno co do
wysokości, jak i osoby obciążonej tym obowiązkiem. Ta indywidualizacja
i konkretyzacja obowiązku winna nastąpić w wydanej decyzji administracyjnej,
zasada ta ma zastosowanie również w przypadku gdy do ponoszenia odpłatności
zobowiązanych jest więcej osób (przynajmniej dwie). Niezależnie od ilości osób
zobowiązanych do ponoszenia odpłatności organ powinien to uczynić jedną decyzją,
a nie powielać postępowania wobec każdej osoby zobowiązanej. Rozstrzygnięcie
kwestii ponoszenia odpłatności w jednej decyzji przez poszczególne osoby
spowoduje również, że każda z osób zobowiązanych będzie mogła aktywnie
uczestniczyć nie tylko w postępowaniu dotyczącym ustalenia opłaty wobec niej, ale
również i innych osób zobowiązanych.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 356/18 Sąd uchylił decyzje organów obu
instancji, które pomniejszały przyznane świadczenie rodzicielskie o kwotę pobranego
zasiłku dla bezrobotnych. W wyroku tym wskazano, że z treści art. 17c ust. 6 ustawy
o świadczeniach rodzinnych wynika, iż ograniczenie wysokości świadczenia
rodzicielskiego o kwotę pobieranego zasiłku dla bezrobotnych ma miejsce tylko
w takim przypadku jeżeli dziecko urodzi się w czasie pobierania przez kobietę tego
120
zasiłku. Przepis ten w żadnym stopniu nie odnosi się do sytuacji, w której kobiecie
w czasie pobierania świadczenia rodzicielskiego przyznany zostanie zasiłek dla
bezrobotnych. Dlatego też osobie, która uzyskała zasiłek dla bezrobotnych w czasie
pobierania świadczenia rodzicielskiego oba te świadczenia powinny być wypłacane
w pełnej wysokości. Powodem uzasadniającym obniżenie świadczenia
rodzicielskiego o wysokość przyznanego zasiłku dla bezrobotnych nie może być
to, że kobiety, które urodzą dziecko w czasie pobierania zasiłku dla bezrobotnych
otrzymują świadczenie rodzicielskie pomniejszone o kwotę przyznanego zasiłku.
Kwestia przyznania zasiłku stałego była przedmiotem sprawy o sygn. akt
II SA/Ol 598/18. Sąd podkreślił, że przepis art. 13 ustawy o pomocy społecznej
stwierdza, iż z uprawnień do świadczeń z pomocy społecznej nie mogą korzystać
osoby odbywające karę pozbawienia wolności. Ustawodawca nie wskazał natomiast
aby uprawnień tych pozbawione były inne kategorie podmiotów, tj. aby wyłączenie
to miało dotyczyć osoby, wobec której zastosowano środki zabezpieczające. Nie jest
możliwe przyjęcie, że prawodawca używając określenia kara pozbawienia wolności
dopuszczał możliwość jego rozszerzenia także na środki zabezpieczające. Tym
samym pogląd, że art. 13 ust. 1 u.p.s. dotyczyć winien także osób izolowanych
w innym trybie niż odbywanie kary pozbawienia wolności stanowi nieuzasadnione
rozszerzenie jego stosowania. Ewentualne podobieństwo jakie niesie ze sobą dla
określonej osoby kara pozbawienia wolności i środek zabezpieczający w postaci
umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym nie może być argumentem dla zrównania
tych pojęć w kontekście stosowania art. 13 ust. 1 u.p.s.
11/ świadczenia wychowawcze
Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło w 2018 r.
19 spraw z zakresu ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa
w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2016 r., poz. 195 z późn. zm.), zwanej dalej:
u.p.p.w.d. Sąd rozpoznał 17 takich spraw.
Część rozpoznanych stanowiły sprawy w przedmiocie w przedmiocie sposobu
ustalania dochodu rodziny, o którym mowa w art. 5 u.p.p.w.d., od którego zależy
przyznanie świadczenia wychowawczego.
Sąd rozstrzygał też między innymi sprawy dotyczące tzw. opieki
naprzemiennej obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub
żyjących w rozłączeniu - sprawa o sygn. akt II SA/Ol 690/18.
W sprawie tej Sąd wskazał, że na świadczenie 500+ na dziecko może ubiegać
121
się każdy z rodziców. Problem powstaje w sytuacji, gdy rodzice nie pozostają we
wspólnym pozycie, mają odrębne finanse, a nawet odrębnie zamieszkują. Wówczas
może pojawić się wątpliwość, kto rzeczywiście zajmuje się dzieckiem, wychowuje
je na co dzień i dba o jego utrzymanie. Dlatego w sytuacji ubiegania się przez oboje
rodziców o świadczenie wychowawcze, konieczne jest ustalenie, kto faktycznie
sprawuje opiekę nad dzieckiem. Sąd wskazał tu na postanowienia art. 22 ustawy,
gdzie ustawodawca kategorycznie wskazał, że w takim przypadku „organ właściwy
ustala, kto sprawuje opiekę”. Sąd stwierdził, że organ właściwy do rozpoznania
wniosku na to samo dziecko, musi przeprowadzić postępowanie wyjaśniające
i rozstrzygnąć, gdzie dziecko zamieszkuje i kto sprawuje opiekę nad dzieckiem co do
którego wpłynął kolejny wniosek. Tym samym, organ nie powinien poprzestawać
tylko na ustaleniach wyroku orzekającego rozwód. Jeżeli bowiem, mimo orzeczenia
sądu, dziecko będzie faktycznie pod opieką innej osoby, niż uprawniony rodzic,
to wówczas świadczenie wychowawcze nie przysługuje temu rodzicowi. Z drugiej
strony, nie może być uwzględnione prawo rodzica, który sprawowałby opiekę nad
dzieckiem wbrew orzeczeniu sądu. Tę kwestię rozstrzyga art. 5 ust. 2a ustawy.
Sformułowania „zgodnie z orzeczeniem sądu” nie można odczytywać w sposób
przyjęty przez organy, jako konieczność zawarcia w rozstrzygnięciu sądu
sformułowania „opieki naprzemiennej”. Przy rozumieniu zwrotu „zgodna
z orzeczeniem sądu” istotne jest to, że opieka naprzemienna nie może zaistnieć
wbrew orzeczeniu sądu powszechnego (np. pozbawiającego ubiegającego się
o świadczenie wychowawcze władzy rodzicielskiej bądź ustanawiającego zakaz
kontaktów tego rodzica z małoletnim dzieckiem). Należy zatem uwzględniać skutki
orzeczenia orzekającego rozwód, a nie jego literalne brzmienie.
12/ sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe
W roku 2018 podobnie jak w latach poprzednich wpływ spraw w tej kategorii
był niewielki, do Sądu wpłynęło 13 spraw, (w 2017 roku było to 12 spraw), ilość
stanowi 0,70 % ogółu spraw. W latach ubiegłych w tej kategorii dominowały sprawy
dotyczące dodatków mieszkaniowych, natomiast w 2018 roku tylko jedna skarga
dotyczyła dodatku mieszkaniowego.
Sąd rozstrzygnął 14 spraw, stanowiło to 0,74 % ogółu załatwień, na rok
następny pozostała do rozstrzygnięcia tylko jedna sprawa.
W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 124/18 sąd stwierdził, że przepisy ustawy
o Policji nie przewidują i nie limitują czasu, w jakim pomoc na uzyskanie lokalu
122
mieszkalnego lub domu jednorodzinnego może zostać przyznana (np. do dnia
zakupu lokalu czy wybudowania domu). Wprawdzie art. 94 ust. 1 ustawy o Policji
stanowi, że pomoc finansowa przysługuje „na uzyskanie”, lecz jest to określenie celu
na jaki pomoc jest przyznawana, w żadnym zaś razie nie limituje czasu w jakim ma
być przyznana.
Przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie II SA/Ol 189/18 była kwestia czasu
za jaki może być przyznany dla funkcjonariusza policji równoważnik pieniężny
za brak lokalu mieszkalnego. W sprawie tej nie podzielono stanowiska organu,
że prawo do równoważnika nie może powstać za okres wsteczny, tj. że powstaje ono
dopiero na mocy wydanej decyzji. Sąd stanął na stanowisku, że funkcjonariusz policji
może żądać przyznania równoważnika za cały okres, w którym spełniał ustawowe
przesłanki do jego przyznania, oczywiście z uwzględnieniem przepisów
o przedawnieniu roszczeń.
Natomiast w sprawie o sygn. II SA/Ol 344/18 Sąd wyraził pogląd,
że w uchwale rady gminy dotyczącej wieloletniego programu gospodarowania
zasobem mieszkaniowym muszą być określone m. in. warunki obniżania czynszu.
13/ weterynaria i ochrona zwierząt
W 2018 r. w repertoriach zarejestrowano 43 sprawy z powyższej kategorii –
(5 spraw zarejestrowano w 2016 r., natomiast 12 spraw w 2017 r.), co stanowi
2,31 % ogółu spraw, które wpłynęły w tym okresie do Sądu. Zakończono 39 spraw
zarejestrowanych pod symbolem 6168, co stanowi 2,06 % ogółu rozpoznanych
w 2018 r. spraw przez tut. Sąd. W 33 sprawach stwierdzono nieważność
zaskarżonych uchwał, w 3 sprawach oddalono skargi, natomiast w 3 sprawach skargi
odrzucono. Do rozpoznania pozostały 4 sprawy.
W sprawach tych, ze skarg Prokuratora na uchwały rad miejskich i gminnych
w przedmiocie wprowadzenia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz
zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie miasta i gminy, Sąd stwierdził
nieważność zaskarżonych uchwał. Sąd podzielił stanowisko Prokuratora
wnoszącego skargi, że zaskarżone uchwały, uchwalone na podstawie art.
11a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt są aktami prawa
miejscowego. Zaznaczył, że akty te mają zróżnicowany charakter normatywny,
gdyż zawierają normy o mieszanym abstrakcyjno-konkretnym charakterze.
W orzecznictwie sądów administracyjnych ostatecznie ugruntowało się stanowisko,
123
że wystarczy, aby chociaż jedna norma uchwały miała charakter generalno-
abstrakcyjny, by cały akt miał przymiot aktu prawa miejscowego.
Natomiast warunkiem wejścia w życie aktu prawa miejscowego, podobnie jak
wszystkich aktów prawa powszechnie obowiązującego, jest jego ogłoszenie,
co wynika wprost z art. 88 ust. 1 Konstytucji RP.
Z kolei, w sprawie sygn. akt II SA/Ol 23/18, oddalając skargę w przedmiocie
kary pieniężnej za uniemożliwienie przeprowadzenia urzędowej kontroli Sąd wskazał,
że nie można podzielić stanowiska skarżącego, iż jako podmiot kontrolowany mógł
odmówić prawa wstępu na teren zakładu osobie piastującej funkcję powiatowego
lekarza weterynarii. Za błędne Sąd uznał przekonanie skarżącego o konieczności
posiadania przez powiatowego lekarza weterynarii upoważnienia do
przeprowadzenia kontroli. Powiatowy lekarz weterynarii, stosownie do zapisu art.
5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, jest
organem Inspekcji oraz kierownikiem powiatowej inspekcji weterynaryjnej
wchodzącej w skład niezespolonej administracji rządowej. Jako organ Inspekcji może
zatem sam podejmować czynności znajdujące się w jego kompetencji, jak również
może te zadania wykonywać przy pomocy powiatowej inspekcji weterynaryjnej oraz
wskazanych w ust. 2 tego przepisu osób Ponadto, ewentualne wątpliwości w tym
zakresie nie uprawniały skarżącego do odmowy prawa wstępu do zakładu.
14/ zatrudnienie i bezrobocie
W 2018 r. do tut. Sądu wpłynęło 28 spraw z zakresu zatrudnienia i spraw
bezrobocia, co stanowi 1,51 % wszystkich spraw, które wpłynęły do Sądu w okresie
sprawozdawczym. Dotyczyły one: statusu bezrobotnego - 10 spraw, zasiłku dla
bezrobotnych - 9 spraw, zwrotu nienależnego świadczenia - 5 spraw, pożyczki
na sfinansowanie kosztów szkolenia, zorganizowanie dodatkowych miejsc pracy oraz
podjęcie działalności gospodarczej - 2 sprawy, agencji doradztwa personalnego
i agencji zatrudnienia - 1 sprawa oraz innych spraw o symbolu podstawowym 633 -
1 sprawa. Z poprzedniego okres pozostały 2 sprawy. Sąd rozpoznał 27 spraw
z powyższego zakresu, co stanowiło 1,43 % rozpoznanych przez tut. Sąd spraw
w 2018 r.
Na następny okres sprawozdawczy pozostały 2 sprawy.
Sąd oddalił skargi w 18 sprawach, uwzględnił 9 skarg i uchylił zaskarżone
decyzje oraz poprzedzające je decyzje organów pierwszej instancji, w 1 sprawie Sąd
umorzył postępowanie, a 2 skargi odrzucił.
124
W sprawach tych wniesiono 1 skargę kasacyjną, którą przekazano
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 185/18, Sąd podzielając pogląd Naczelnego
Sądu Administracyjnego, wyrażony w wyrokach np. z dnia 15 lutego 2017 r., sygn.
akt I OSK 1961/15 i z dnia 17 lutego 2017 r., sygn. akt I OSK 2363/15,
że sprostowanie świadectwa pracy przez sąd pracy odpowiada dyspozycji art. 145 §
1 pkt 5 k.p.a., zaznaczył, że stanowisko to powinno uwzględniać powód
sprostowania świadectwa pracy oraz zasady, że przesłanki do wszczęcia trybu
nadzwyczajnego powinny być interpretowane ściśle. Sąd stwierdził, że sprostowanie
świadectwa pracy przez syndyka masy upadłości, z uwagi na błąd w interpretacji
przepisów co do końca biegu terminu wypowiedzenia umowy o pracę, którego
skarżący nie był świadomy w momencie rejestracji w urzędzie pracy, po uzyskaniu
w drodze decyzji statusu bezrobotnego, kiedy skarżący w dacie rejestracji
legitymował się świadectwem pracy wystawionym przez pracodawcę, spełniając
wszystkie przesłanki do uzyskania statusu bezrobotnego, nie stanowi nowej
okoliczności faktycznej lub nowego dowodu istniejącego w dniu wydania decyzji,
uzasadniający wznowienie postępowania administracyjnego.
W sprawie o sygn. II SA/Ol 596/18, Sąd stwierdził, że ograniczenie się jedynie
do wykładni językowej (gramatycznej) art. 71 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 20 kwietnia
2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2017 r., poz. 1065
z późn. zm.), dalej jako „u.z.p.z.”, nie jest wystarczający do prawidłowego
odkodowania jego znaczenia w okolicznościach przedmiotowej sprawy.
Uwzględniając cel wprowadzenia regulacji zawartej w art. 71 ust. 2 pkt 9 u.z.p.z. –
którym, jak Sąd podkreślił, jest fakt, że okres sprawowania opieki nad osobami
niepełnosprawnymi należy traktować analogicznie do okresu zatrudnienia,
w zakresie możliwości zaliczenia tego okresu do okresu 365 dni uprawniających
do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych - nie sposób uznać, aby czasowe
umieszczenie matki skarżącego w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym, w którym
następnie ona zmarła, stanowiło przeszkodę do zaliczenia okresu pobierania przez
skarżącego specjalnego zasiłku opiekuńczego do okresu 365 dni uprawniających
do nabycia przez niego prawa do zasiłku dla bezrobotnych, gdy umieszczenie matki
skarżącego w zakładzie leczniczym nie wynikał z braku woli skarżącego do dalszego
zajmowania się matką, a z wyraźnego zalecenia lekarskiego. Sąd podkreślił,
że w świetle art. 71 ust. 1 pkt 2 u.z.p.z. okresem uwzględnianym przy przyznawaniu
prawa do zasiłku dla bezrobotnych, na przestrzeni którego ustala się konkretną
125
aktywność, wynoszącą łącznie co najmniej 365 dni, jest okres 18 miesięcy
bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania. Oznacza to, że przyznanie
prawa do zasiłku dla bezrobotnych nie jest uzależnione od zakończenia aktywności
zawodowej bezpośrednio przed datą poprzedzającą dzień zarejestrowania. To zaś
pozwala na uznanie, że w przypadku śmierci osoby, nad którą sprawowana była
opieka, prawo do zasiłku dla bezrobotnych przysługuje opiekunowi takiej osoby,
jeżeli w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania,
łącznie co najmniej 365 dni pobierał - w związku ze sprawowaniem opieki nad taką
osobą - specjalny zasiłek opiekuńczy na podstawie przepisów o świadczeniach
rodzinnych.
W okolicznościach tej sprawy niezaliczenie skarżącemu okresu pobierania
specjalnego zasiłku opiekuńczego przy przyznawaniu prawa do zasiłku dla
bezrobotnych tylko z tego powodu, że utrata prawa do tego zasiłku nie była
spowodowana śmiercią osoby (matki skarżącego), nad którą opieka była
sprawowana naruszałaby konstytucyjną zasadę równości wobec prawa (art. 32
Konstytucji RP). Sąd zauważył, że w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, na
mocy której dodano art. 71 ust. 2 pkt 9 u.z.p.z., nie podano żadnych argumentów
przemawiających za wprowadzeniem kryterium (utraty prawa do specjalnego zasiłku
opiekuńczego spowodowanego śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana),
na podstawie którego dokonano zróżnicowania sytuacji prawnej osób pobierających
specjalny zasiłek opiekuńczy w zakresie możliwości zaliczenia okresu pobierania
tego zasiłku do okresu uprawniającego do uzyskania zasiłku dla bezrobotnych.
Biorąc zaś pod uwagę treść i cel regulacji prawnej zawartej w art. 71, a w tym w art.
71 ust. 2 pkt 9 u.z.p.z. uznać należało, że wspólną cechą istotną uzasadniającą
równe traktowanie podmiotów prawa jest pobieranie specjalnego zasiłku
opiekuńczego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, które stanowi
częściową rekompensatę zakończenia aktywności zawodowej spowodowanego
koniecznością sprawowania stałej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.
W świetle art. 71 ust. 2 pkt 9 u.z.p.z., w przypadku śmierci osoby, nad którą była
sprawowana opieka, okres pobierania tego zasiłku należy zatem traktować
analogicznie do okresu zatrudnienia, w zakresie możliwości zaliczenia tego okresu
do okresu 365 dni uprawniających do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
W ocenie Sądu, w okolicznościach tej sprawy należy uznać, że okres pobierania
specjalnego zasiłku opiekuńczego przez skarżącego należy uznać za jako
spełniający wymogi określone w art. 71 ust. 2 pkt 9 u.z.p.z. mimo, że faktycznie
126
skarżący zakończył opiekę nad matką nie z powodu jej śmierci, ale z powodu
konieczności oddania jej do zakładu leczniczego, w którym wkrótce zmarła. Nie
można bowiem uznać, aby dopuszczalna była taka interpretacja powołanych
przepisów, która wymusza na osobie sprawującej opiekę postępowanie wbrew
zaleceniom lekarskim, a tym samym działanie na szkodę osoby, którą się opiekuje
jedynie w celu późniejszego uzyskania zasiłku dla bezrobotnych. Takie
postępowanie byłoby bowiem nie tylko niehumanitarne, ale mogłoby narazić osobę
sprawującą opiekę nawet na ewentualną odpowiedzialność karną.
15/ choroby zawodowe i ochrona zdrowia
W 2018 r. w repertorium SA zarejestrowano 5 spraw z kategorii choroby
zawodowe (17 spraw zarejestrowano w 2014 r., 6 spraw w 2015 r. i 2016 r.,
w 2017 r. 5 spraw), co stanowi zaledwie 0,27 % ogółu spraw, które wpłynęły do tut.
Sądu w omawianym okresie sprawozdawczym. W 4 sprawach skargi zostały
oddalone, a w 1 sprawie skargę Sąd uwzględnił.
W sprawie, sygn. akt II SA/Ol 716/18, uchylając zaskarżoną decyzję
i utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji w przedmiocie choroby
zawodowej, Sąd uznał, że w sprawie istnieją uzasadnione wątpliwości co do
doręczenia skarżącemu spornego orzeczenia lekarskiego w sprawie podejrzenia
choroby zawodowej. Okoliczność braku doręczenia ma istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, gdyż organy inspekcji sanitarnej związane są rozpoznaniem
podanym w orzeczeniu, nadto orzeczenie to musi być ostateczne. Brak doręczenia
skarżącemu spornego orzeczenia lekarskiego jednostki orzeczniczej pierwszego
stopnia zamyka skarżącemu drogę do dochodzenia swoich praw i narusza przepisy
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób
zawodowych oraz art. 7 k.p.a.
Ilość spraw z zakresu chorób zawodowych była niewielka, a w toku ich
rozpoznawania nie pojawiły się istotniejsze kwestie prawne.
Nadzór sanitarny
Ogółem zarejestrowano 9 spraw z powyższej kategorii, co stanowi 0,48 %
wszystkich spraw, które wpłynęły w 2018 r. do Sądu. W analizowanym okresie
zakończono postępowania we wszystkich sprawach z tego zakresu, tj. około 0,47 %
ogółu rozpoznanych w 2018 r. spraw (w 2 sprawach skargi oddalono, w 6 sprawach
w przedmiocie stanowiska wierzyciela w sprawie zarzutów do postępowania
127
egzekucyjnego, z uwagi na treść art. 3 § 2 pkt 3 p.p.s.a., skargi odrzucono,
w 1 sprawie w przedmiocie dopuszczalności zażalenia skargę oddalono).
W sprawie, sygn. akt II SA/Ol 629/17, oddalając skargę w przedmiocie kary
z tytułu wprowadzenia do obrotu produktów zawierających substancje
psychoaktywne, Sąd wbrew stanowisku skarżącego wskazał, że do zastosowania
w stanie faktycznym sprawy kary pieniężnej z art. 52a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii zbędne było wykazywanie, iż zabezpieczone
w sklepie środki zastępcze były „używane”, a nie tylko ”posiadane”.
16/ stosunki pracy, stosunki służbowe
W kategorii tych spraw zarejestrowano w 2018 r. w repertoriach jedynie
44 sprawy, co stanowi 2,37 % spraw, które w omawianym okresie wpłynęły do sądu.
W repertorium SA zarejestrowano 32 sprawy, 2 sprawy zarejestrowano
w repertorium SO, 10 spraw zarejestrowano w repertorium SAB. W analizowanym
okresie zakończono postępowania w 73 sprawach z tej kategorii, co stanowi 3,86 %
ogółu spraw rozpoznanych.
Na uwagę zasługuje rozstrzygnięcie wydane w sprawie, której przedmiotem
była bezczynność organu w złożeniu propozycji służby. Sąd, zobowiązując organ
do wydania decyzji dotyczącej stosunku służbowego stwierdził, że w sytuacji
nieprzedstawienia funkcjonariuszowi, o którym mowa w art. 165 ust. 3 z dnia
16 listopada 2016 r. przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji
Skarbowej, do dnia 31 maja 2017 r. propozycji określającej nowe warunki
zatrudnienia albo pracy, Dyrektor Izby Administracji Skarbowej musi wydać decyzję
w przedmiocie stosunku służbowego tego funkcjonariusza, w której powinien
wyjaśnić przyczyny jego ustania.
17/ sprawy z zakresu obronności kraju, uprawnienia kombatanckie i wojskowe
Sprawy dotyczące problematyki obronności niezmiennie stanowią nieliczną
grupę spraw kierowanych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
(w 2011 r. zarejestrowano 4 sprawy, w latach 2012 - 2014 po 2 sprawy, a w 2016 r.
zarejestrowano 1 sprawę). W kategorii tych spraw w 2018 r., podobnie jak w 2017 r.
nie zarejestrowano żadnej sprawy.
W kategorii spraw dotyczącej uprawnień kombatanckich i wojskowych
zarejestrowano w 2018 r., w repertorium SA i SO, tylko 4 sprawy, co stanowi
128
co stanowi 0,21 % spraw, które w omawianym okresie wpłynęły do sądu.
W analizowanym okresie zakończono postępowanie w 2 sprawach (w 1 sprawie
skargę oddalono, w 1 przekazano sprawę według właściwości do innego sądu
administracyjnego), co stanowi 0,1 % ogółu spraw rozpoznanych.
18/ sprawy z zakresu dostępu do informacji publicznej i prawa prasowego
W 2018 r. wpływ do tutejszego Sądu spraw z zakresu dostępu do informacji
publicznej i prawa prasowego utrzymał się na podobnym poziomie co w roku
poprzednim. W repertoriach SA i SAB zarejestrowano łącznie 79 skarg (w roku
ubiegłym - 81). Łącznie ze sprawami z poprzedniego okresu, do rozpoznania
w 2018 r. było 85 spraw oznaczonych symbolem 648. Z tego załatwiono
na rozprawach i posiedzeniach niejawnych łącznie 76 spraw, w tym 58 spraw
zarejestrowanych w repertorium SAB i 18 w repertorium SA. W 33 sprawach skargi
zostały uwzględnione, co stanowi 43,40 % spraw załatwionych, w 24 - oddalone
(31,60 %), w 13 - odrzucone (17,10 %), zaś 6 spraw załatwiono w inny sposób
(7,90 %).
W omawianym okresie sprawozdawczym, tak jak w roku poprzednim, nie
odnotowano w tutejszym Sądzie wpływu spraw z zakresu prawa prasowego oraz
ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.
Podmiotami, do których zgłaszano najczęściej wnioski o udostępnienie
informacji publicznej były organy jednostek samorządu terytorialnego (wójtowie,
burmistrzowie, starostowie, a także samorządowe kolegium odwoławcze) oraz
dyrektorzy jednostek organizacyjnych, wykonujących zadania publiczne samorządu.
Z kolei wnioskodawcami były co do zasady osoby fizyczne, wielokrotnie
te same. W sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 39/18 z wnioskiem w trybie ustawy z dnia
6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1764;
w dalszej części opracowania zwanej: u.d.i.p.) wystąpił nietypowo organ administracji
publicznej, który wobec jej nieuzyskania, wniósł skargę na bezczynność. WSA
w Olsztynie odrzucił tę skargę, a powołując się na orzecznictwo sądów
administracyjnych wskazał, że wprawdzie zgodnie z art. 2 ust. 1 u.d.i.p., prawo
dostępu do informacji publicznej przysługuje każdemu, lecz zważywszy na intencje
ustawodawcy, który tworząc tę regulację, miał na względzie zapewnienie
obywatelowi (art. 61 Konstytucji RP) powszechnego dostępu do informacji na temat
funkcjonowania organów władzy publicznej, przyjąć należy, że ustawowe „każdy”
129
znaczy każda jednostka, a także osoba prawna prawa prywatnego. Tryb dostępu
do informacji publicznej nie jest zatem trybem służącym udzielaniu informacji przez
organ innemu organowi. Z powyższych względów uznał, że skarżący, działając jako
organ administracji publicznej, nie był uprawniony do złożenia wniosku w trybie
u.d.i.p., a tym samym, nie był również uprawniony do wniesienia skargi
na bezczynność w tej sprawie.
Rozpatrując sprawy z omawianego zakresu, tutejszy Sąd odnosił się do
kwestii zarówno procesowych, jak i merytorycznych.
Do grupy tych pierwszych zaliczyć można sprawę o sygn. akt II SAB/Ol 78/18,
w której poruszona została kwestia wymogów formalnych wniosku o udostępnienie
informacji publicznej. W sprawie tej podmiot zobowiązany nie wykonał ciążącego
na nim obowiązku sugerując się faktem, iż zgłoszony drogą mailową wniosek nie
został podpisany imieniem i nazwiskiem wnioskodawcy. Odnosząc się do tej kwestii
Sąd wskazał, że u.d.i.p. nie zawiera jakichkolwiek regulacji przewidujących
wymagania formalne dotyczące wniosku, poza utrwaleniem w formie pisemnej.
Mając to na uwadze stwierdził, że za wniosek podlegający rozpoznaniu w trybie
u.d.i.p. uznać należy każde zapytanie przesłane za pośrednictwem poczty
elektronicznej, o ile możliwa jest jego realizacja w oparciu o samą treść wniosku,
a identyfikacja wnioskodawcy poprzez posiadany adres jego poczty mailowej.
W sprawach z tego zakresu nie jest bowiem konieczne pełne zidentyfikowanie
wnioskodawcy, co oznacza, że wniosku nie dyskwalifikuje nawet brak imiennego
podpisu.
W kilku sprawach WSA w Olsztynie wskazał na niewłaściwą formę, w jakiej
podmiot zobowiązany rozpoznał wniosek składany w trybie u.d.i.p.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 675/18 (podobnie zob. II SA/Ol 997/17)
stwierdził, że stosownie do art. 16 ust. 1 u.d.i.p., forma decyzji wymagana jest
jedynie wówczas, gdy organ odmawia udostępnienia informacji publicznej lub
umarza postępowanie w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 u.d.i.p. Przepis ten
ma zastosowanie do sytuacji, w której organ posiada informację o charakterze
publicznym, ale z określonych powodów odmawia jej udostępnia. Oznacza to,
że w sytuacji, gdy organ nie posiada żądanych informacji, forma decyzji nie jest
wymagana. Właściwym sposobem załatwienia sprawy jest wówczas skierowanie do
wnioskodawcy pisma w zwykłej formie pisemnej informującego, że nie jest
w posiadaniu żądanych informacji. WSA w Olsztynie potwierdził to stanowisko m.in.
w sprawach o sygn. akt II SAB/Ol 31/18 i II SAB/Ol 127/17.
130
W sprawach o sygn. akt II SA/Ol 997/17 i i II SA/Ol 998/17, wskazał natomiast,
że tryb zawiadomienia wnioskodawcy w zwykłej formie pisemnej jest właściwy
również w sytuacji, gdy żąda on udostepnienia informacji publicznej dostępnej
na stronie Biuletynu Informacji Publicznej. Podkreślił jednak, że żądana informacja
musi być aktualnie dostępna na stronie internetowej mającej status strony BIP, zaś
odesłanie musi być precyzyjne, tak żeby wnioskodawca w sposób łatwy mógł dotrzeć
do interesujących go informacji.
W sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 56/18, WSA w Olsztynie stwierdził z kolei,
że niedopuszczalne jest pozostawienie bez rozpoznania wniosku strony o udzielenie
informacji publicznej w sytuacji, gdy istnieje spór co do tego, czy żądana informacja
stanowi informację przetworzoną, jak również gdy strona nie wskazuje lub - w ocenie
organu - nie wykazuje w sposób dostateczny przesłanki wymienionej w art. 3 ust.
1 pkt 1 u.d.i.p. Sąd wskazał, że merytoryczne zakończenie postępowania powinno
nastąpić w dwojaki sposób - albo poprzez udostępnienie przetworzonej informacji
publicznej albo przez wydanie decyzji o odmowie jej udostępnienia, w której organ
ma obowiązek wykazać, że żądana informacja publiczna stanowi informację
przetworzoną i ocenić przesłanki przemawiające za istnieniem szczególnej istotności
dla interesu publicznego.
W omawianym okresie sprawozdawczym WSA w Olsztynie zajmował się
również kwestiami związanymi z opłatami za udostępnienie informacji publicznej
(zob. sprawy o sygn. akt II SA/Ol 251/18 i II SA/Ol 252/18).
Jeśli chodzi o kwestie merytoryczne, na uwagę zasługują sprawy, w których
Sąd zwrócił uwagę na to, że w sytuacji, gdy wnioskodawca ubiega się
o udostępnienie w trybie u.d.i.p. informacji dotyczących osób zatrudnionych w danym
podmiocie publicznym, konieczne jest dokonanie odpowiedniego podziału tych
pracowników według kryterium pełnienia przez nich funkcji publicznych (funkcji
związanych z kierowaniem/zarządzaniem podmiotem publicznym lub z bezpośrednią
realizacją zadań publicznych przez ten podmiot). Przeprowadzona w tym zakresie
kategoryzacja przekłada się bowiem na formę prawną załatwienia wniosku (zob.
np. wyrok z dnia 24 kwietnia 2018 r., sygn. akt II SAB/Ol 25/18).
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 56/18, WSA w Olsztynie wskazał,
że pracownicy administracyjni organu, którzy nie pełnią funkcji publicznych, mają
prawo do ochrony prywatności (art. 5 ust. 2 u.d.i.p.), w czym mieści się również
prawo do nieujawniania wysokości ich dodatków służbowych. Sąd zauważył
jednocześnie, że w rozpoznawanej sprawie zachowaniu prywatności tych osób
131
w żadnym stopniu nie służyłaby anonimizacja ich danych osobowych, bowiem
z uwagi na ilość osób objętych wnioskiem oraz przy wyszczególnieniu ich stanowisk
bardzo łatwe byłoby zidentyfikowanie poszczególnych osób. Anonimizacja byłaby
zatem fikcją. Sąd dodał również, że skarżący ma wprawdzie prawo skutecznie
domagać się udzielenia informacji publicznej dotyczącej tego jak organ dysponuje
mieniem publicznym, jednak dla osiągnięcia tego celu wystarczającym jest zwrócenie
się o udostępnienie łącznej kwoty dodatków specjalnych bez rozbijania jej
na poszczególne osoby. Sąd orzekał podobnie także w innych sprawach (zob.
np. sprawę o sygn. akt II SA/Ol 85/18 w zakresie dotyczącym skanów umów
o pracę).
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 112/18, WSA w Olsztynie, odnosząc się
do kwestii udzielania informacji dotyczących osób pełniących funkcje publiczne,
wskazał natomiast, że zakres ochrony prywatności tych osób jest znacznie węższy
w stosunku do pozostałych pracowników organów, lecz nie oznacza to, że są one
całkowicie pozbawione tej ochrony. Stwierdził, że rozważając możliwość
udostępnienia informacji o wynagrodzeniu osoby pełniącej funkcje publiczne organ
powinien każdorazowo analizować, czy jest ona niezbędna z punktu widzenia celów
prawa do informacji publicznej, a także czy nie narusza godności i intymności osoby,
której taka informacja dotyczy. W sprawie, która dotyczyła wniosku o udostepnienie
wysokości dodatków do wynagrodzenia konkretnych pracowników, Sąd stwierdził,
że udostępnienie informacji publicznej polega na ujawnieniu wysokości
wynagrodzenia wypłacanego na określonym stanowisku bez wskazywania danych
osobowych konkretnej osoby. Informacją publiczną podlegającą udostępnieniu nie
jest bowiem to, jakie wynagrodzenie otrzymuje konkretna osoba, ale kwota
wydawana na utrzymanie danego etatu ze środków publicznych. Zauważył jednak,
że w rozpoznawanej sprawie dochodzi do kolizji dwóch konstytucyjnych praw
jednostki, tj. prawa do prywatności i prawa do informacji publicznej, bowiem
udostępnienie informacji publicznej o wysokości wynagrodzenia na określonym
stanowisku wprost wskazuje na konkretną osobę fizyczną. W tych okolicznościach,
Sąd stwierdził, że z punktu widzenia realizacji celów prawa do informacji publicznej
nie jest niezbędne dokładne wskazanie, kto jakie kwoty dodatków otrzymał i uznał,
że dla oceny jak organ dysponuje mieniem publicznym wystarczające jest zwrócenie
się o udostępnienie łącznej kwoty dodatków specjalnych, a nie w rozbiciu
na poszczególne osoby.
W zakresie omawianych spraw w Repertorium SO odnotowano również
132
10 wniosków o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a.
W 7 załatwionych sprawach Sąd wymierzył grzywnę, z tym że miała ona wysokość
symboliczną - raz 1 zł, a w pozostałych sprawach po 50 zł. W pięciu spośród tych
spraw wnioski pochodzące od dwóch podmiotów dotyczyły tego samego organu.
Sąd, wymierzając temu organowi grzywny w stosunkowo niskiej wysokości - 50 zł,
kierował się przede wszystkim niewielką zwłoką w wykonaniu obowiązku
przekazania skargi wraz z aktami sprawy.
19/ orzecznictwo w sprawach samorządowych, w tym dotyczące rozstrzygnięć nadzorczych, sprawy z zakresu samorządu terytorialnego, w tym referendum gminnego
W 2018 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie odnotowano
168 skarg w przedmiocie spraw dotyczących działalności samorządu terytorialnego
(repertorium SA i SAB), co stanowi 9,05 % ogółu spraw, które wpłynęły w tym
okresie. Z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostało do rozpoznania
12 skarg, co stanowiło łącznie do załatwienia 180 spraw. Na rozprawach
i posiedzeniach niejawnych rozpoznano 164 sprawy, co stanowi 8,66 % ogółu
rozpoznanych spraw. Na kolejny okres pozostało do rozpoznania 16 skarg. Nastąpił
zatem znaczący wzrost liczby skarg wniesionych w tym przedmiocie, przy nieco tylko
niższym wpływie niż w roku ubiegłym. Niewątpliwie wpływ na taką sytuację miała
znaczna aktywność prokuratora, który w zakresie swojej kompetencji zaskarżał
liczne akty organów jednostek samorządu terytorialnego.
Na podjęte rozstrzygnięcia Sądu strony wniosły 17 skarg kasacyjnych.
W okresie sprawozdawczym rozpoznanych zostało przez Naczelny Sąd
Administracyjny 6 spraw, w których w trzech przypadkach oddalone zostały skargi
kasacyjne zaś w pozostałych sprawach uwzględniono skargi kasacyjne uchylając
zaskarżone wyroki, przy czym w dwóch przypadkach uchylono także wydane
zarządzenia zastępcze.
Omawiając sprawy związane z działalnością samorządu terytorialnego należy
odnotować ich podział na:
- sprawy dotyczące skarg na uchwały podejmowane przez organy samorządu
terytorialnego (symbol 639),
- sprawy ze skarg organów nadzoru na uchwały organów jednostek
samorządu terytorialnego (symbol 640),
- sprawy ze skarg jednostek samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcia
nadzorcze (symbol 641).
133
Pierwszą grupę stanowiły sprawy ze skarg na uchwały podejmowane przez
organy jednostek samorządu terytorialnego. W okresie sprawozdawczym wpłynęło
114 takich skarg, w tym trzy sprawy zostały ponownie wpisane. Rozpoznano na
rozprawach oraz posiedzeniach niejawnych 108 spraw. W tej kategorii spraw aż w 51
przypadkach skargi zostały wniesione przez Prokuratorów Rejonowych oraz
Prokuratorów Okręgowych. W zdecydowanej większości spraw, bowiem w 34,
przedmiotem skarg były uchwały podejmowane w trybie art. 11a ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446, ze zm), gdzie
w ramach uchwalanych corocznie programów opieki nad zwierzętami bezdomnymi
oraz zapobieganiu bezdomności zwierząt kwestionowane były przyjęte przez rady
gmin programy z uwagi na charakter podejmowanych uchwał, bowiem nie nadawano
takim uchwałom rangi aktu prawa miejscowego, a co za tym idzie nie zawierały one
postanowień dotyczących wejścia tych przepisów w życie. W tych przypadkach Sąd
wojewódzki podzielał stanowisko skarżącego, że zaskarżone regulacje, wbrew
wymogom wynikającym z art. 4 i art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r.
o ogłaszaniu aktów normatywnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1523, ze zm), nie
zawierały rozstrzygnięcia o publikacji takiego aktu prawa miejscowego w stosownych
publikatorze - Dzienniku Urzędowym Województwa Warmińsko-Mazurskiego
(np. sygn. akt II SA/Ol 959/17, sygn. akt II SA/Ol 75/18, sygn. akt II SA/Ol 127/18,
sygn. akt II SA/Ol 511/18, sygn. akt II SA/Ol 792/18). Nadto pozostaje wskazać,
że w toku rozpoznawanej kategorii spraw w licznych przypadkach organ stanowiący
gminy podnosił, iż z uwagi na fakt, że uchwały dotyczące programu opieki nad
zwierzętami podejmowane są corocznie, a w chwili wniesienia skargi przez
prokuratora wskazany akt już nie obowiązywał, gdyż dotyczył zamkniętego
przedziału czasu (jednego roku), co winno skutkować umorzeniem postępowania
w tym przedmiocie. Pomimo takich zarzutów, Sąd wojewódzki stwierdzał
nieważności zaskarżonych aktów prawa miejscowego, bowiem w jego ocenie
wskazana okoliczność nie mogła skutkować umorzeniem postępowania
sądowoadministracyjnego. Wyjaśniano, że mimo, iż przed wniesieniem skargi
określona uchwała już nie obowiązywała (z uwagi na upływ czasu) lecz pozostawała
w porządku prawnym, dlatego też nie czyniło to bezprzedmiotowym rozpoznania
skargi na taką uchwałę, z powodu odmiennych skutków prawnych wywołanych
stwierdzeniem jej nieważności a upływem czasu, w którym dany akt obowiązywał.
Wyjaśniono, że stwierdzenie nieważności wywiera skutek prawny z mocą ex tunc
i powoduje, że dany przepis jest nieważny od samego początku. Tymczasem
134
okoliczność upływu czasu, w którym obowiązywał dany akt prawny nie stanowi
o utracie mocy obowiązującej, a jedynie, że nie może znaleźć zastosowania
do zdarzeń prawnych zaistniałych po upływie okresu ważności takiego aktu. Dlatego
też upływ czasu, w którym dany akt obowiązywał, nie czyniło zbędnym wydania
przez Sąd wyroku w tej sprawie (vide: wyrok NSA z dnia 22 marca 2007 r., sygn. akt
II OSK 1776/06, publ. na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl). Uwzględniono także
okoliczność, że zaskarżona uchwała, gdy jeszcze obowiązywała, wywoływała
określone skutki prawne. Przepisy tej uchwały, jako powszechnie obowiązujące
na terenie gminy, stanowić mogły bowiem podstawę do ustalenia określonych
obowiązków. Nadto zaskarżone przepisy Regulaminu, w przypadku niestwierdzenia
ich nieważności, miałyby w dalszym ciągu zastosowanie do okresu obowiązywania
zaskarżonej uchwały, czyli od momentu jej wejścia w życie do czasu wejścia w życie
przepisów ją derogujących.
Poza tym w kilku przypadkach prokuratorzy podnosili nadto, iż uchwalane
programy w zakresie opieki nad zwierzętami nie zawierały wszystkich regulacji
wynikających enumeratywnie z treści art. 11a ust. 2 pkt 1-8 oraz art. 11a ust.
5 ustawy o ochronie zwierząt, skoro w podejmowanych uchwałach nie określono
konkretnego podmiotu zobowiązanego np. do zapewnienia całodobowej opieki
weterynaryjnej w przypadku wystąpienia zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt,
bądź też przyjęte regulacje zawierały postanowienia wykraczające poza zakres
regulacji ustawowej, czy też zbędne powtórzenia wynikające z regulacji ustawowej
(np. sygn. akt II SA/Ol 75/18, sygn. akt II SA/Ol 253/18).
Kolejną znaczącą grupą uchwał kwestionowanych przez prokuratora
(wniesiono 11 skarg) były uchwały jednostek samorządu terytorialnego
podejmowane na podstawie art. 19 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 31 ust. 1 ustawy z dnia
7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków (Dz.U. z 2001 r. Nr 72, poz. 747, ze zm.) w przedmiocie regulaminu
dostarczania wody i odprowadzania ścieków, którym to uchwałom zarzucano
zarówno powtarzanie zapisów ustawowych, jak również przekroczenie delegacji
ustawowej poprzez ustalanie i nakładanie obowiązków na właścicieli nieruchomości
bez podstawy prawnej, a polegających na ponoszeniu opłat za podłączenie
do gminnej sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej (np. sygn. akt II SA/Ol 566/18,
sygn. akt II SA/Ol 764/18). W wydanych wyrokach Sąd podzielał zastrzeżenia
skarżących stwierdzając, że zapisy art. 19 ust. 1 i 2 ustawy o zbiorowym
zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie zawierają
135
upoważnienia do nakładania na właścicieli nieruchomości poza ponoszeniem
kosztów realizacji budowy przyłącza do sieci oraz studni wodomierzowej, obowiązku
dokonywania także opłaty „przyłączeniowej” za przyłączenie nieruchomości do sieci
wodno-kanalizacyjnej, nawet jeżeli ci wyrazi na to zgodę.
Na odnotowanie zasługuje także fakt wniesienia licznych skarg
(15 uwzględnionych skarg) przez osoby fizyczne oraz podmioty prawa handlowego
na uchwałę Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego Nr XXIV/465/08 z dnia
27 listopada 2008 r. w sprawie poddziału Województwa Warmińsko-Mazurskiego
na obwody łowieckie, w których zarzucano sprzeczność z prawem podjętej uchwały
w odniesieniu do poszczególnych nieruchomości stanowiących własność
skarżących, którzy powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia
10 lipca 2015 r. sygn. akt P 19/13 o utracie mocy obowiązującej art. 27 ust. 1 ustawy
z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2168),
z dniem 22 stycznia 2016 r., wnosili o stwierdzenie nieważności wskazanego aktu,
w stosunku do ich nieruchomości, wobec braku możliwości wypowiedzenia się co do
ustanowienia obwodu łowieckiego. W sprawach tych Sąd wojewódzki konsekwentnie
stwierdzał nieważność zaskarżonej uchwały w części dotyczącej nieruchomości
skarżących uznając, że brak jakichkolwiek mechanizmów prawnych umożliwiających
właścicielom nieruchomości wyrażenie woli w przedmiocie włączenia ich gruntów
do obwodów łowieckich i w konsekwencji nałożenia na nich określonych
obowiązków, stanowi nieproporcjonalne naruszenie gwarantowanego konstytucyjnie
i konwencyjnie prawa własności (np. sygn. akt II SA/Ol 44/18, sygn. akt
II SA/Ol 120/18, sygn. akt II SA/Ol 433/18).
W tej kategorii spraw na uwagę zasługuje także sprawa o sygn. akt
II SA/Ol 3/18, w której Sąd dokonał kontroli uchwały Sejmiku Województwa
Warmińsko-Mazurskiego z dnia 24 października 2017 r. Nr XXXI/685/17 w sprawie
pozbawienia kategorii drogi wojewódzkiej bez numeru (odcinki byłej drogi krajowej
nr 7) na terenie gminy miejskiej Ostróda, gminy wiejskiej Ostróda, gminy wiejskiej
Grunwald, o przebiegu przedstawionym w załączniku nr 1 do uchwały.
W uzasadnieniu tej uchwały wskazano, że w wyniku wybudowania nowego
przebiegu drogi ekspresowej S7 na odcinku Ostróda Południe-Rychnowo, jej
dotychczasowy przebieg na terenie gminy m. Ostróda, gminy w. Ostróda i gminy
w. Grunwald, zgodnie z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach
publicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 2222, ze zm.) dalej jako: u.d.p., zaliczony był do
kategorii dróg wojewódzkich. Jednak z uwagi na okoliczność, że nowo powstała
136
droga nie ma bezpośredniego połączenia z drogą wyższego rzędu i ma ona
charakter alternatywnej trasy w stosunku do przebiegu drogi ekspresowej S7, którą
poruszają się przede wszystkim takie pojazdy, których wjazd na drogę ekspresową
jest zabroniony oraz droga ta obsługuje głównie lokalny ruch samochodowy, a zatem
nie spełnia funkcji klas techniczno-użytkowych przypisanych dla dróg kategorii
wojewódzkich (GP, G, ewentualnie Z), jak również nie spełnia definicji takiej drogi,
tzn. nie stanowi połączenia między miastami, mającego znaczenie dla województwa
oraz znaczenia obronnego, uznano za uzasadnione pozbawienie kategorii dróg
wojewódzkich przedmiotowej drogi, wskazując, że zostanie ona z mocy prawa
zaliczona do kategorii dróg powiatowych. Skargę na tę uchwałę wniósł Powiat
Ostródzki zarzucając jej naruszenie art. 10 ust 5a w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 6a ust.
1 u.d.p., polegające na błędnym ich zastosowaniu, gdyż wskazane w uchwale
odcinki dróg spełniają nadal definicję drogi wojewódzkiej. Sąd kontrolując legalność
zaskarżonej uchwały podzielił stanowisko Sejmiku uznając, że uchwała ta nie
narusza przepisów prawa. Istota sporu dotyczyła kwestii pozbawiania określonej
kategorii drogi w związku z faktem wybudowania nowego odcinka tych dróg. W toku
tej sprawy Sąd przywołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja 2015 r., sygn.
Kp 2/13, w którym orzeczono m.in., że art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 września 2013 r.
o zmianie ustawy o drogach publicznych w części obejmującej art. 10 ust. 5a-5d
i ust. 5e zdanie drugie u.d.p. w związku z art. 6 ust. 1, art. 6a ust. 1 i art. 7 ust.
1 u.d.p. jest zgodny z art. 16 ust. 2 oraz art. 164 ust. 1 i 3 Konstytucji RP,
co oznacza, że zgodna z regulacjami rangi konstytucyjnej jest tylko taka wykładnia
art. 10 ust. 5a-5d i ust. 5e, która dokonywana jest w związku z art. 6 ust. 1, art.
6a ust. 1 i art. 7 ust. 1 u.d.p., a więc uwzględnia treść tych przepisów. Innymi słowy,
pomimo braku w art. 10 ust. 5a-5d bezpośredniego odesłania do treści art. 6 ust.
1, art. 6a ust. 1 i art. 7 ust. 1 u.d.p., przepisy te należy wykładać tak, jakby odesłanie
takie zawierały. Dlatego organy stosujące art. 10 ust. 5a, 5c i 5e zdanie drugie u.d.p.
nie mają swobody w pozbawianiu danych odcinków dróg dotychczasowych kategorii,
lecz w zakresie swojego władztwa ograniczone są nie tylko wymogiem, by odcinek
pozbawiany kategorii był proporcjonalny do odcinka drogi nowo wybudowanej,
względnie uprzednio kaskadowo przekazanej, lecz także zawartymi w art. 6 ust. 1,
art. 6a ust. 1 i art. 7 ust. 1 u.d.p. definicjami legalnymi wskazującymi na przesłanki
zaliczania dróg publicznych do określonej kategorii. Wobec tego, podjęcie przez
organ stanowiący uchwały na podstawie art. 10 ust. 5a, 5c i 5e zdanie drugie u.d.p.
w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą oraz na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy
137
zmieniającej, będzie każdorazowo możliwe jedynie po wykazaniu, że dany odcinek
drogi nie spełnia dłużej definicji drogi wojewódzkiej, powiatowej lub gminnej. Sąd
podzielił argumentację organu województwa, że wskazane odcinki dróg nie spełniają
definicji drogi wojewódzkiej. Droga ta nie stanowi połączenia między miastami
mającymi znaczenie dla województwa i nie ma też znaczenia obronnego. Sporny
odcinek łączy bowiem bezpośrednio miasto powiatowe Ostródę ze wsią Rychnowo.
Nadto, w wyniku wybudowania nowego przebiegu drogi ekspresowej S7 na odcinku
Ostróda Południe - Rychnowo, jej dotychczasowy przebieg na terenie gminy
m. Ostróda i gminy w. Ostróda, zaliczony został do kategorii dróg wojewódzkich.
Wbrew twierdzeniu powiatu, sporna, nowo powstała droga nie ma bezpośredniego
połączenia z drogą wyższego rzędu i ma charakter tylko alternatywnej trasy
w stosunku do przebiegu drogi ekspresowej S7. Odcinki dróg pozbawione kategorii
dróg wojewódzkich przecinają się z nowo wybudowaną drogą ekspresową S7, przy
czym skrzyżowania tych odcinków z S7 oddalone są od siebie o 9,6 km na tym
samym przebiegu drogi krajowej. Przecięcia te nie mają wpływu na rozkład
odbywającego się ruchu tranzytowego na drogach w tym rejonie, gdyż głównie
odbywać się on będzie po drodze ekspresowej S7. Okoliczność zaś, że drogą
tą można dojechać do miast powiatowych nie oznacza, że jest to połączenie mające
znaczenie dla województwa. Zasadny jest wniosek organu województwa,
że podróżujący drogą wojewódzką nr 542 z kierunku Działdowa w stronę Ostródy,
najprawdopodobniej na węźle Rychnowo nie wybiorą starodroża drogi (o obniżonym
standardzie technicznym), skoro mogą wybrać podróż dwupasmową drogą
ekspresową o podwyższonym standardzie. Poza tym sporna droga obsługuje
głównie lokalny ruch samochodowy i nie spełnia funkcji klas techniczno-użytkowych
przypisanych dla dróg kategorii wojewódzkich (GP, G, ewentualnie Z). Niemniej
jednak, ustawodawca w art. 6 ust. 1 u.d.p. nie uzależnił zaliczenia danej drogi do
kategorii dróg wojewódzkich od tego czy droga ta spełnia, czy też nie, funkcję klasy
techniczno-użytkowej. Nie ma więc znaczenia w sprawie kwestia spełnienia przez
sporną drogę klasy techniczno-użytkowej.
Drugą kategorię spraw samorządowych stanowią sprawy ze skarg organów
nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych. W okresie
sprawozdawczym wpłynęło 31 takich skarg, zaś z okresu poprzedniego pozostały
do załatwienia dwie sprawy. Rozpoznano na rozprawach oraz posiedzeniach
niejawnych 32 sprawy. W tej kategorii spraw aż w 21 przypadkach skargi zostały
uwzględnione.
138
W tej grupie skarg w zdecydowanej większości organ nadzoru kwestionował
uchwały podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego w przedmiocie
uchwalanego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
oraz uchwalanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego danej
gminy.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 506/18 Sąd wojewódzki badał zgodność
z prawem uchwały rady gminy podjętej, na podstawie art. 35a ust. 3 ustawy z dnia
27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2046 ze zm.) zwanej dalej: ustawą
o rehabilitacji, w sprawie określenia zadań, na które przeznacza się środki
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację zadań
ustawowych z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.
Organ nadzoru zakwestionował § 2 ust. 1 pkt 2 tej uchwały w zakresie zapisu,
iż środki przeznaczane są dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej uczącej się (do 24
roku życia) oraz ich opiekunów, bowiem w jego ocenie, przepis ten, w zakresie
w jakim określa krąg osób uprawnionych do ubiegania się o dofinansowanie
uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, wykracza poza delegację ustawową
określoną w art. 35a ust. 3 ustawy o rehabilitacji. W ocenie Wojewody ustawodawca
w art. 35a ust. 2 ustawy o rehabilitacji upoważnił radę powiatu jedynie do określenia
zadań, na które przeznacza się środki PFON, zaś rada określając krąg podmiotów,
które mogą ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym
w sposób nieuprawniony wkroczyła w sferę wykonawczą. Sąd stwierdzając
nieważność zaskarżonej uchwały w zakresie kwestionowanego zapisu, podzielił
stanowisko Wojewody wyjaśniając, że art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. a oraz art. 35a ust. 3 tej
ustawy, nie upoważniają organu powiatu do dokonywania modyfikacji zapisów
ustawowych czy też do nieuprawnionego pozbawienia określonych kategorii osób
niepełnosprawnych z tej formy wsparcia. Sąd wskazał, iż z § 4 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych (Dz. U. Nr 230, poz. 1694) wynika jednoznacznie, że osoba
niepełnosprawna może ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie
rehabilitacyjnym. Niezależnie zatem od stopnia niepełnosprawności czy wieku każda
osoba niepełnosprawna może ubiegać się o dofinansowanie ze środków PFRON,
przy czym jak wskazuje § 5 ust. 12 tego rozporządzenia, pierwszeństwo w uzyskaniu
dofinansowania mają osoby niepełnosprawne, które posiadają orzeczenia
o zaliczeniu do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności albo
139
równoważne, osoby niepełnosprawne w wieku do 16 lat albo w wieku do 24 lat
uczące się i niepracujące bez względu na stopień niepełnosprawności. Ustawodawca
we wskazanych przepisach określił krąg osób uprawnionych do dofinansowania
uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym ze środków PFRON i organom powiatu nie
zostało przyznane uprawnienie do samodzielnego modyfikowania tego kręgu
uprawnionych podmiotów. Uregulowanie takich kwestii w sposób odmienny niż
to uczynił prawodawca stanowi naruszenie prawa, gdyż działanie to jest sprzeczne
z przyjętą zasadą tworzenia aktów prawa miejscowego tylko na podstawie
i w granicach prawa.
Trzecią grupę spraw samorządowych stanowią sprawy ze skarg jednostek
samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcia nadzorcze - zarządzenia zastępcze.
W okresie sprawozdawczym wpłynęły 23 takie skargi, w tym dwie zostały ponownie
wpisane. Z okresu poprzedniego pozostały do załatwienia 3 sprawy. Rozpoznano na
rozprawach oraz posiedzeniach niejawnych 24 sprawy.
W tej kategorii spraw na uwagę zasługuje wyrok Sądu z dnia 16 stycznia
2018 r., sygn. akt II SA/Ol 968/17, którym zakwestionowano rozstrzygnięcie
nadzorcze Wojewody w przedmiocie ustaliła dni i godziny otwierania i zamykania
placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i usługowych na terenie
M. Iława. Organ nadzoru stwierdził nieważność uchwały wydanej m.in. na podstawie
art. XII § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Przepisy wprowadzające Kodeks pracy
(Dz. U. Nr 241, poz. 142 ze zm.), zwane dalej: P.w.K.p., w brzmieniu ustalonym
przez art. 22 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji
określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy
administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 34 poz.,
198, ze zm.), bowiem uchwała ta ustalała dni i godziny otwierania i zamykania
placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych
dla ludności na ternie gminy, wraz ze wskazaniem przypadków wyłączających
takiego ograniczenia. Organ nadzoru podniósł w uchylonym akcie, iż rada nie
wyjaśniła jakimi względami kierowała się różnicując godziny otwierania i zamykania
placówek handlowych, oraz jakie przyczyny zdecydowały, o ich zróżnicowaniu. Sąd
uwzględniając skargę rady gminy dokonał analizy przepisu art. XII § 1 ustawy z dnia
26 czerwca 1974 r. P.w.K.p., według którego dni i godziny otwierania oraz zamykania
placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych
dla ludności określa gmina. Ustalenie godzin otwarcia wskazanych placówek jest
zatem aktem generalnym, który musi zostać wyrażony w postaci przepisów
140
powszechnie obowiązujących przez radę gminy, zgodnie z art. 18 ust. 1 u.s.g.
Wydana na tej podstawie uchwała rady gminy ma charakter wykonawczy i może
jedynie uzupełniać ustawę, nie może natomiast regulować materii, która
przedmiotem ustawy nie była. Sąd podzielił pogląd prawny wyrażony w wyroku Sądu
Najwyższego z 13 czerwca 2002 r., sygn. akt III RN 54/02, w którym stwierdzono,
że ratio legis regulacji przewidzianej w art. XII P.w.K.p. nie jest uporządkowanie
spraw związanych z rozkładem czasu pracowników zatrudnionych w placówkach
handlu detalicznego, zakładach gastronomicznych i zakładach usługowych dla
ludności. Z niebudzącej wątpliwości treści tego przepisu wynika jednoznacznie,
że jego przedmiotem jest objęty czas otwarcia placówek handlowych i zakładów
usługowych dla ludności, nie zaś czas pracy zatrudnionych w nich pracowników.
Oznacza to, że czas otwarcia określa gmina na podstawie tego przepisu, zaś czas
(rozkład czasu) pracy określa pracodawca na podstawie przepisów Kodeksu pracy.
Art. XII § 1 P.w.K.p. upoważnia radę gminy do wydania uchwały w zakresie
określenia czasu tj. dni i godzin otwarcia placówek handlowych, zakładów
gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności, który to zakres mieści się
w kategorii zadań publicznych służących zaspokajaniu potrzeb wspólnoty
samorządowej, o czym stanowi art. 166 ust. 1 Konstytucji RP. Tym samym
stwierdzono, niezasadne było stanowisko organu nadzoru, że rada gminy
podejmując tego typu uchwałę powinna uwzględnić, że wydawane przez nią przepisy
dotyczą wyłącznie praw i obowiązków pracodawcy i pracowników. Sąd wyjaśnił
nadto, że określanie godzin i dni otwarcia oraz zamykania placówek handlowych
i zakładów gastronomicznych nie ma na celu ograniczenia dostępności i spożycia
alkoholu, bowiem te cele są urzeczywistniane przez zastosowanie środków
przewidzianych w ustawie z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 320 ze zm.), w tym między
innymi cofnięcie zezwolenia w przypadku powtarzającego się zakłócania porządku
publicznego w miejscu obrotu (art. 9 (5) ust. 1 pkt 3 ustawy). Nadto ratio legis
regulacji art. XII § 1 P.w.K.p. nie jest realizacja celów określonych w art. 40 ust.
3 ustawy o samorządzie gminnym, czyli stworzenie przepisów porządkowych dla
ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju
i bezpieczeństwa publicznego. Podkreślono, że przepis art. XII § 1 P.w.K.p. nie
zawiera wytycznych, którymi powinna kierować się rada gminy w podejmowaniu
uchwały określającej dni i godziny otwarcia oraz zamykania placówek handlu
detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności,
141
dlatego należy przyjąć, pomimo istnienia także poglądu przeciwnego, że tego rodzaju
„blankietowe” upoważnienie do stanowienia aktów prawa miejscowego najpełniej
odzwierciedla samodzielność prawotwórczą samorządu gminnego, dla której
przepisy ustaw wyznaczają jedynie granice, nie zaś szczegółowe kryteria, jak jest to
przyjęte w odniesieniu do rozporządzeń (art. 92 ust. 1 zd. drugie Konstytucji RP).
W zakresie ustalania godzin i dni otwarcia placówek i zakładów, o których mowa,
i wydawania stosownych aktów prawa miejscowego w tym przedmiocie, samorząd
terytorialny (gmina) uczestniczy w wykonywaniu władzy publicznej (art. 16 ust.
2 Konstytucji RP). Reasumując stwierdzono, że sąd administracyjny sprawując
kontrolę w zakresie legalności działalności administracji publicznej nie jest, szanując
samodzielność prawodawczą gmin, formułować bardziej szczegółowego katalogu
wytycznych obowiązujących rady gmin w wykonywaniu upoważnienia zawartego
w art. XII § 1 P.w.K.p. Z tego względu dokonując kontroli legalności rozstrzygnięcia
nadzorczego - w ocenie Sądu - zakwestionowana w sprawie uchwała została podjęta
zgodnie z obowiązującymi przepisami, bowiem Rada Gminy nie przekroczyła
upoważnienia ustawowego i uregulowała wyłącznie dni i godziny otwierania
i zamykania placówek handlu detalicznego, zakładów gastronomicznych i zakładów
usługowych na terenie gminy.
W 2018 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie odnotowano
9 skarg w przedmiocie spraw dotyczących ustroju samorządu terytorialnego
(repertorium SA i SAB), co stanowi 0,48 % ogółu spraw, które wpłynęły w tym
okresie. Na rozprawach i posiedzeniach niejawnych rozpoznano 8 skarg,
co stanowiło 0,42 % ogółu rozpoznanych spraw.
Na podjęte rozstrzygnięcia strony wniosły 5 skarg kasacyjnych, zaś Naczelny
Sąd Administracyjny w okresie sprawozdawczym w jednym przypadku skargę oddalił
(sygn. akt I OSK 1853/18), zaś w dwóch przypadkach uchylił zaskarżone wyroki oraz
zarządzenia zastępcze (sygn. akt I OSK 2049/18 i sygn. akt I OSK 1852/18).
W jedynej sprawie w tej kategorii o sygn. akt II SA/Ol 576/18 Sąd badał
zgodność z prawem zarządzenia zastępczego Wojewody, którym stwierdzono
wygaśnięcie mandatu radnej, powołując się na art. 98a ust. 2 ustawy z dnia 8 marca
1990 r. o samorządzie gminnym (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 994) dalej jako: u.s.g.,
w zw. z art. 24f ust. 1 i 2 u.s.g. oraz art. 383 § 1 pkt. 5 ustawy z dnia 5 stycznia
2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2018 r. poz. 754 ze zm.) dalej: Kw.
Z przedstawionego uzasadnienia wynikało, że radna złożyła ślubowanie w dniu
1 grudnia 2014 r., oraz wchodzi w skład zarządu Stowarzyszenia Wyjątkowe Serce
142
(dalej: Stowarzyszenie), którego jest przewodniczącą. Podkreślono, że z ustaleń
organu wynika, iż Stowarzyszenie to prowadzi także działalność gospodarczą
z wykorzystaniem mienia gminnego, bowiem dzierżawione od Gminy tereny
są wykorzystywane na potrzeby m.in. wynajmu części własnej nieruchomości
na rzecz innego stowarzyszenia. Okoliczności te ustalono na podstawie rocznego
sprawozdania merytorycznego z działalności organizacji pożytku publicznego za rok
2015 - informacji dotyczącej działalności gospodarczej organizacji w okresie
sprawozdawczym - pkt. 5.2 dot. przedmiotu i opisu działalności oraz umów
dzierżawy. W ocenie organu nadzoru fakt wynajmu powierzchni na rzecz innego
stowarzyszenia świadczy, że podmiot prowadził działalność gospodarczą
z wykorzystaniem mienia gminnego, albowiem dzierżawione od Gminy tereny
są wykorzystywane na potrzeby m.in. wynajętej części nieruchomości, stanowiącej
własność Stowarzyszenia, zaś radna jest osobą zarządzającą taką działalnością
gospodarczą. Sąd kontrolując legalność wydanego zarządzenia zastępczego,
w wyniku skargi radnej, podzielił stanowisko skarżącej w zakresie braku zaistnienia
przesłanek uzasadniających stwierdzenie wygaśnięcia mandatu radnej uznając
za słuszny zarzut, że w niniejszej sprawie organ nadzoru dokonał niewłaściwego
zastosowania art. 24f ust. 1 u.s.g. Wojewoda stwierdził bowiem, iż fakt
wydzierżawienia gruntu będącego własnością Gminy oraz prowadzenie działalności
gospodarczej w postaci wynajęcia części powierzchni budynku będącego własnością
Stowarzyszenia na rzecz innego stowarzyszenia prowadzącego Zespół Placówek
Edukacyjnych stanowi o prowadzeniu przez Stowarzyszenie, którego
przewodniczącą jest radna, działalności gospodarczej w oparciu o majątek Gminy,
co z uwagi na treść art. 24f ust. 1 u.s.g. stanowi złamanie przez tę radną zakazu
zarzadzania taką działalnością gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego
gminy, w której uzyskała mandat.
W realiach tej sprawy, z zebranych dokumentów finansowych oraz zapisów
przedłożonej umowy najmu z dnia 30 kwietnia 2012 r. zawartej między
Stowarzyszeniem Wspomagania Rozwoju Dzieci w Olsztynie a Zespołem Placówek
Edukacyjnych w Olsztynie wynika, że przedmiotem jej jest udostępnienie obiektu
określonego w załączniku nr 1 (określonej powierzchni budynku), w celu
przeprowadzenia zajęć edukacyjnych opiekuńczych i wychowawczych,
umożliwiających realizację zadań statutowych tego Zespołu, dlatego też nie można
zaakceptować stanowiska organu, iż wydzierżawiony przez Stowarzyszenie teren
gminny został wykorzystana na prowadzenie działalności gospodarczej. Teren ten
143
jest wykorzystywany jedynie na prowadzenie własnej działalności statutowej
i przeznaczony został pod zieleniec oraz częściowo na miejsca parkingowe dla osób
niepełnosprawnych korzystających z organizowanych przez Stowarzyszenie zajęć
dla osób niepełnosprawnych. Sąd podzielił ugruntowane już stanowisko
orzecznictwa, że aby można było postawić radnej zarzut naruszenia art. 24f ust. 1
u.s.g., to musi wykorzystanie mienia gminnego pozostawać w związku funkcjonalnym
z działalnością gospodarczą prowadzoną przez radną, bądź zarządzającą taką
działalnością. W rzeczonej sprawie właśnie brak takiego związku funkcjonalnego
oznacza, że nie można uznać aby Stowarzyszenie prowadziło działalność
gospodarczą w oparciu o majątek gminny, chociaż niewątpliwie w oparciu o majątek
gminy prowadzona jest działalność statutowa tego Stowarzyszenia.
Z kolei wśród spraw odnotowanych w tej kategorii należy wskazać na wyrok
z dnia 5 kwietnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 94/18, którym Sąd uchylił zarządzenie
zastępcze wydane na podstawie art. 6 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r.
o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy
jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów
i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz.U. z 2016 r., poz. 744 ze zm.)
dalej zwana: ustawą o zakazie propagowania komunizmu. Istota sporu
w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do oceny, czemu skarżąca Gmina
oponowała, czy nazwa ulicy Dąbrowszczaków symbolizuje komunizm i jako taka
podlega zmianie, zgodnie z dyspozycją art. 1 ustawy o zakazie propagowania
komunizmu.
Sąd kontrolując legalność zarządzenia zastępczego Wojewody stwierdził,
że zostało ono podjęto je z naruszeniem prawa, które mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy. Przedmiotem kontroli była ocena, czy nazwa ulicy
Dąbrowszczaków jest nazwą symbolizującą komunizm w rozumieniu art. 1 ust.
1 ustawy, gdyż Wojewoda w pełni podzielił i przyjął jako własne wnioski płynące
z opinii Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu (dalej: IPN) sprowadzające się do uznania, że nie ma wątpliwości,
że nazwa ta upamiętnia organizację symbolizującą komunizm w rozumieniu art.
1 ust. 1 ww. ustawy oraz ustalenie czy faktycznie organ ten był upoważniony
stosownie do treści art. 6 ust. 3 ww. ustawy, do nadania nowej nazwy wskazanej
ulicy. Sąd orzekający w tej sprawie zwrócił uwagę, iż w wydany zarządzeniu
zastępczym brak jest jakiejkolwiek oceny organu nadzoru co do stwierdzenia
zaistnienia przesłanek z art. 1 ust. 1 ustawy o zakazie propagowania komunizmu.
144
Podkreślono, że obowiązki Instytutu Pamięci Narodowej jako organu
współdziałającego w zakresie postępowania wyjaśniającego i obowiązki Wojewody,
który wydaje zarządzenie zastępcze, nie są tożsame, bowiem to na Wojewodzie
spoczywa obowiązek poczynienia ustaleń faktycznych w zakresie niezbędnym
do zastosowania przepisu materialno-prawnego i tym samym wydania zarządzenia
zastępczego, które merytorycznie załatwia sprawę.
Sąd podkreślił, że w opinii IPN zawarto stwierdzenie, iż „Dąbrowszczacy
to pojęcie odnoszące się do komunistów i innych ochotników (przede wszystkim
narodowości polskiej) - członków XllI Brygady Międzynarodowej im. Jarosława
Dąbrowskiego w czasie wojny domowej i sowieckiej interwencji w Hiszpanii w latach
1936-1939. Pojęcie to niekiedy rozszerzone jest także na innych uczestników wojny
w Hiszpanii narodowości polskiej”, gdy tymczasem tylko z ogólnodostępnych
informacji zamieszczonych na stronach Encyklopedii internetowej PWN wynika,
że „Dąbrowszczak to członek brygady im. Jarosława Dąbrowskiego, która walczyła
po stronie republiki w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936-1939”.
Powszechnie wiadomym jest nadto, że pojęciem „Dąbrowszczacy” obejmuje się
ochotnicze oddziały wojskowe, tworzone głównie przez Polaków, w tym emigrantów,
a także inne osoby posiadające obywatelstwo II RP, uczestniczące w wojnie
domowej w Hiszpanii w latach 1936-1939 i walczące w składzie Brygad
Międzynarodowych po stronie wojsk republikańskich przeciwko zbuntowanym
oddziałom nacjonalistycznym dowodzonym przez gen. Francisco Franco,
wspieranego przez nazistowski rząd III Rzeszy i faszystowski rząd Włoch”. Nadto jak
wynika z licznych publikacji, w tym dr. Wojciecha Opioła pt. „O szkodliwości
generalizowania w historii”, publikacji Bartłomieja Różyckiego pt. „Dąbrowszczacy
i pamięć o hiszpańskiej wojnie domowej w Polsce Ludowej” (publ. Pamięć
i Sprawiedliwość 12/1, str. 167-212), czy też według akt Instytutu Marksizmu -
Leninizmu w Moskwie, zawierających częściowo dokumenty przywiezione
z Hiszpanii, częściowo sporządzone w Moskwie, Polacy przybywali do Hiszpanii
przede wszystkim z Francji (ponad połowa), Polski (ponad 500 osób), Belgi (335
osób), Kanady (177), Argentyny (98), Palestyny (67). Większość to ludzie młodzi
i w średnim wieku, pomiędzy 25 i 50 lat. Przeważającą liczbę stanowili robotnicy,
nieco mniej było rzemieślników i drobnych właścicieli, robotników rolnych
i urzędników wolnych zawodów. Ze wskazanych wyżej publikacji, w których autorzy
powołują się na wcześniejsze badania wynika niezbicie, że na rzeszę ok. 5000
żołnierzy polskich (niektóre opracowania historyczne wskazują nawet na wielkość
145
5200) biorących udział w walce przeciwko zbuntowanym oddziałom
nacjonalistycznym w obronie legalnie działającego rządu lewicowo-republikańskiej
Hiszpanii byli niewątpliwie komuniści i agenci radzieckiego wywiadu, dane dotyczące
ich wielkości kształtują się w granicach od ok. 40 nawet do 60 %, jednak wśród tej
rzeszy Polaków oraz obywateli polskich narodowości niepolskiej, były osoby
z różnych innych środowisk, tj. działacze związkowi, socjaliści, działacze organizacji
żydowskich, trockiści, anarchiści. Nadto jak wskazują to przywołani publicyści, duża
grupa dąbrowszczaków (1,3 tyś.) pozostawała bezpartyjna. Wobec tego Sąd zważył,
że nie sposób bez szczegółowego odniesienia się do tej kwestii w opinii IPN wyjaśnić
z jakiego powodu, przy tak zróżnicowanych poglądach osób biorących udział
w ramach XIII Brygady Międzynarodowej im. Jarosława Dąbrowskiego uznano,
że wszyscy byli komunistami biorącymi udział w sowieckiej interwencji w Hiszpanii
w latach 1936-1939. Nadto zwrócono uwagę, iż w przesłanej opinii brak jest
jakiekolwiek dygresji na temat motywów osób biorących udział w działaniach
wojennych w Hiszpanii. Podano tylko, że dąbrowszczacy „byli realizatorami polityki
stalinowskiej na Półwyspie Iberyjskim”, podczas gdy motywacja tych osób co wynika
z ujawnionych źródeł historycznych była bardzo zróżnicowana. Zatem stwierdzenie
o realizacji polityki stalinowskiej przez tą organizację jest dużym uproszczeniem
i niedopowiedzeniem, gdyż takie postawy można przypisać jedynie poszczególnym
osobom, nie zaś całej formacji. Dlatego brak było podstaw do wydania zaskarżonego
zarządzenia zastępczego. Pogląd ten został zaaprobowany w wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego z dnia 15.11.2018 r. sygn. akt I OSK 1853/18.
20/ edukacja i oświata, kultura fizyczna, sport i turystyka, kultura i sztuka
W 2018 roku uległa znacznemu zmniejszeniu liczba skarg z zakresu edukacji
i oświaty. Do Sądu wpłynęło jedynie 11 spraw (wobec 35 w roku 2017), co stanowiło
0,59 % ogółu spraw, rozpoznano 10 spraw (0,53 % ogółu spraw), do rozpoznania
w roku następnym pozostały dwie sprawy.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 201/18 Sąd stwierdził, że rektor jest
organem właściwym w przedmiocie rozstrzygnięcia o zwrocie całości lub części
stypendium habilitacyjnego. Skoro więc w tego typu sprawie mamy do czynienia
z jednostronnym rozstrzygnięciem organu administracji o wiążących konsekwencjach
dla indywidualnie określonego podmiotu i konkretnej sprawy to nie ulega wątpliwości,
że rektor ma działać w drodze decyzji i sytuacji tej nie zmienia fakt zawarcia umowy
o stypendium habilitacyjne.
146
Sprawy z zakresu kultury fizycznej, sportu i turystyki
W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęła 1 skarga (co stanowi około 0,05 %
wszystkich spraw, które wpłynęły w 2018 r. do Sądu). Rozpoznano 1 skargę (tj. około
0,05 % ogółu spraw rozpoznanych w 2018 r.). W tej kategorii spraw Sąd nie wydawał
żadnego orzeczenia merytorycznego.
Sprawy z zakresu kultury i sztuki
W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęła 1 skarga (co stanowi około 0,05 %
wszystkich spraw, które wpłynęły w 2018 r. do Sądu). Rozpoznano 1 skargę (tj. około
0,05% ogółu spraw rozpoznanych w 2018 r.).
W wyroku z dnia 28 września 2018 r. (sygn. akt II SA/Ol 496/18) Sąd
stwierdził, że sporządzenie przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków karty
ewidencyjnej zabytku i umieszczenie nieruchomości w wojewódzkiej ewidencji
zabytków stanowi czynność z zakresu administracji publicznej, o której mowa w art.
3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Posiada bowiem cechy, które ją do grona tych „innych aktów
i czynności” pozwalają zakwalifikować. Mianowicie: jest czynnością inną niż decyzje
i postanowienia, należy do zakresu administracji publicznej oraz dotyczy uprawnień
i obowiązków wynikających z przepisów prawa. Wskazano, że włączenie karty
zabytku do wojewódzkiej ewidencji musi wynikać ze stwierdzenia przez organ,
iż obiekt charakteryzuje się cechami, które uzasadniają objęcie go szczególną formą
ochrony ze względu na posiadaną przez niego wartość historyczną, artystyczną lub
naukową. Tylko bowiem taki obiekt, który spełnia definicję zabytku może zostać ujęty
w ewidencji. Podano, że definicja legalna zabytku jest pojęciem niedookreślonym,
bowiem odwołuje się do wartości mających charakter oceny i uznaniowy. Nie
oznacza to jednak, że zakwalifikowanie budynku do kategorii zabytków może
odbywać się bez analizy przyczyn uzasadniających dokonanie wpisu do ewidencji
zabytków, jak też należytego ich udokumentowania. Włączenie do wojewódzkiej
ewidencji zabytków musi bowiem wynikać ze stwierdzenia przez organ, że obiekt
charakteryzuje się cechami, które - z uwagi na niebudzące wątpliwości okoliczności
sprawy - uzasadniają objęcie go szczególną ochroną ze względu na posiadaną przez
niego unikalną i z tego powodu wymagającą ochrony, wartość historyczną,
artystyczną lub naukową. Nie jest natomiast konieczne, aby na okoliczność
potwierdzenia walorów zabytkowych organ zlecał sporządzenie opinii przez
właściwego biegłego, albowiem wojewódzki konserwator zabytków jest
147
wyspecjalizowanym organem dysponującym wykwalifikowaną kadrą kompetentną
do badania wartości zabytkowych obiektów na obszarze województwa (zob. wyroki
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2016 r., sygn. akt
II OSK 96/15; z dnia 20 listopada 2017 r., sygn. akt II OSK 2926/16, dostępne
w CBOSA).
21/ Sprawy z zakresu dróg publicznych i transportu drogowego i przewozów
W 2018 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
100 spraw z zakresu dróg publicznych, co stanowiło 5,39 % ogólnego wpływu,
a z poprzedniego okresu do załatwienia pozostało 14 spraw. Wśród spraw nowych
3 dotyczyły dopuszczenia pojazdu do ruchu, 25 - uprawnień do kierowania
pojazdami, 16 - innych z zakresu prawa o ruchu drogowym, 26 - zajęcia pasa
drogowego, 2 - zjazdu z dróg publicznych, 4 - opłat i kar za przejazd pojazdem
nienormatywnym, 2 - innych spraw dotyczących dróg publicznych, 20 - transportu
drogowego i przewozów oraz 1- z zakresu innych uprawnień do wykonywania
czynności i zajęć w sprawach objętych symbolem 603. Wpłynęła jedna skarga na
bezczynność organów lub przewlekłe prowadzenie postępowania z zakresu dróg
publicznych. W analizowanym okresie zakończone zostały 103 sprawy z omawianej
kategorii, co stanowiło 5,44 % ogółu załatwionych w 2018 r. spraw. Skargi kasacyjne
wniesione zostały w 34 sprawach.
Wśród spraw związanych z uprawnieniami do kierowania pojazdami aż w 15
sprawach skargi zostały odrzucone z powodu nieuzupełnienia braków formalnych,
w tym 8 pochodzących od jednego skarżącego. Wśród rozstrzygnięć merytorycznych
wskazać należy na stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku wydanego
w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 198/18, której przedmiotem było zatrzymanie
prawa jazdy. Istota problemu w sprawie sprowadzała się do ustalenia czy, wobec
wyrugowania z obrotu prawnego decyzji cofającej skarżącemu uprawnienia
do kierowania pojazdami oraz przyjęciu w 2014 roku, że kierowanie skarżącego
na egzamin było błędne, skuteczne jest obecnie zatrzymywanie prawa jazdy.
W sprawie tej bezsporne było skierowanie przez policję w 2013 r. wniosków
o sprawdzenie kwalifikacji do kierowania pojazdami przez skarżącego oraz
skierowanie go na badania psychologiczne. Okoliczność ta nie mogła jednak
przesądzać o słuszności wydanego rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie, gdyż
powyższe wnioski jedynie zainicjowały późniejsze postępowania, do których organy
nie odniosły się w ogóle lub twierdzenia ich były mało zrozumiałe. Organ I instancji 148
wydając decyzję o zatrzymaniu skarżącemu prawa jazdy oparł się na wniosku policji
sprzed czterech lat dotyczącym skierowania na badania kontrolne, piśmie policji
z 2014 r. wskazującym, że punkty zostały naliczone zgodnie z obowiązującymi
przepisami oraz rozmowie telefonicznej z 2017 r. Organ ten w decyzji odnotował
również to, że w przedmiocie wniosków policji orzekało Samorządowe Kolegium
Odwoławcze, które ostatecznie umorzyło postępowanie przed organem pierwszej
instancji. W aktach sprawy znajdowało się pismo starosty, w którym zwracał się
on do prokuratury o rozważenie możliwości wniesienia sprzeciwu od decyzji
ostatecznej SKO uchylającej decyzję organu I instancji o skierowaniu skarżącego na
kontrolne sprawdzenie kwalifikacji i umarzającej postępowanie przed organem
I instancji. Ani z akt administracyjnych sprawy, ani też z treści decyzji organów obu
instancji nie wynikało, czy prokuratura podjęła w sprawie jakiekolwiek czynność.
Dlatego też w ocenie Sądu w sprawie zaistniał stan faktyczny, który z prawnego
punktu widzenia nie mógł być zaakceptowany, bo doszło do sytuacji, w której
starosta, działający jako organ pierwszej instancji, podważa słuszność
i w konsekwencji nie akceptuje rozstrzygnięć wydanych wcześniej w tej samej
sprawie przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Sąd podkreślił, że z wydanych
decyzji przez organy obu instancji nie wynika, aby wcześniejsze decyzje kolegium
zostały wyeliminowane z obrotu prawnego. Decyzje te dotyczyły wniosków policji
z 2013 r. i odnosiły się do cofnięcia skarżącemu uprawnień do kierowania pojazdami
i skierowania go na kontrolne sprawdzenie kwalifikacji, czyli dotyczyły tego samego
wniosku w oparciu o który organ I instancji zatrzymał skarżącemu prawo jazdy. Sąd
uchylając zaskarżoną decyzję podkreślił, że stan faktyczny sprawy nie może być
ustalany w oparciu o rozmowy telefoniczne, nawet jeżeli są to rozmowy z komendą
policji i uznał, że organy z dużym stopniem dowolności i bez należytego wyjaśnienia
stanu faktycznego sprawy rozstrzygnęły o zatrzymaniu prawa jazdy.
W kategorii innych spraw z zakresu prawa o ruchu drogowym na uwagę
zasługują 4 sprawy (sygn. akt II SA/Ol 476/18, II SA/Ol 504/18, II SA/Ol 771/18
i II SA/Ol 799/18), w których skargi wniesione zostały przez prokuratorów prokuratur
różnych szczebli na uchwały organów stanowiących jednostek samorządu
terytorialnego w przedmiocie ustalenia wysokości opłat za usunięcie pojazdu z drogi
w trybie art. 130 a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku - Prawo o ruchu drogowym
i jego przechowywanie na parkingu strzeżonym oraz wysokości opłat wynikających
z kosztów powstałych w przypadku odstąpienia od usunięcia pojazdu. Składy
orzekające w powyższych sprawach, stwierdzając nieważność (w całości lub
149
w części) zaskarżonych uchwał wskazywały, że z zawartego w art. 130a ust.
6 u.p.r.d. upoważnienia ustawowego wynika, że ustawodawca przyznał radzie
powiatu kompetencję prawodawczą, zastrzegając powinność uwzględnienia dwóch
kryteriów: 1) konieczności sprawnej realizacji zadań w zakresie usuwania pojazdów
z drogi, 2) kosztów usuwania i przechowywania pojazdów na obszarze danego
powiatu (rzeczywistych kosztów). Żadne inne przesłanki, poza wymienionymi w tym
przepisie, nie mogą wpłynąć na sposób zrealizowania upoważnienia ustawowego.
Ustalenie stawek opłat za usuwanie i przechowywanie pojazdów usuniętych z dróg
powinno zostać poprzedzone szczegółową kalkulacją, która z kolei pozwoli na
dokonanie miarodajnej oceny, czy wysokość stawek została ustalona arbitralnie
z pominięciem ustawowych kryteriów, czy też stanowi ona odzwierciedlenie
dokonanej rzetelnie analizy uwzględniającej wytyczne ustawodawcy. Brak natomiast
umotywowania uchwalenia ww. stawek (kosztów) na poziomie stawek
maksymalnych w kontekście określonych kryteriów ustawowych, nosi niewątpliwie
cechę arbitralności i nie buduje zaufania do organów samorządu stanowiących
prawo. Sąd zwracał uwagę na znacząco niższe stawki przyjęte w umowach
z wyspecjalizowanymi podmiotami, które podjęły się realizacji zadań w zakresie
usunięcia i przechowania pojazdów, a stawkami (często maksymalnymi) ustalonymi
w uchwałach. Tym samym, organy nie uwzględniły drugiego z kryteriów, którym
powinny się kierować podejmując uchwałę, tzn. rzeczywistych kosztów usunięcia
i przechowania pojazdów, czyli wynagrodzenia uzyskiwanego z tego tytułu przez
firmę zewnętrzną na podstawie umowy zawartej z organem. Z treści art. 130a ust.
6 u.p.r.d. wynika bowiem, że żadne inne przesłanki - poza wymienionymi w tym
przepisie - nie mogą wpłynąć na sposób realizowania upoważnienia ustawowego
przez organ. Tym samym, odczytanie treści tego przepisu w ten sposób, że obejmuje
ona również przesłankę zapewnienia wpływu dochodu do budżetu, oznacza jego
wadliwą wykładnię. Konstrukcja prawna upoważnienia ustawowego do ustalenia
opłat za usunięcie pojazdu i jego przechowywanie zawiera dwa wyraźnie wskazane
kryteria ustalenia tych opłat, a przesłanka fiskalna w postaci zapewnienia
przychodów nie stanowi takiego kryterium.
Wśród spraw dotyczących zajęcia pasa drogowego, podobnie jak
w poprzednim roku, 19 zostało wniesionych przez jednego skarżącego i były
to te same sprawy, w których na skutek wcześniejszego uchylenia decyzji, wydano
nowe rozstrzygnięcia, tym razem ocenione przez Sąd jako prawidłowe,
co skutkowało oddaleniem skarg. Na uwagę natomiast zasługuje wyrok wydany
150
w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 718/18, której przedmiotem była decyzja
stwierdzająca nieważność decyzji dyrektora zarządu dróg wojewódzkich
w przedmiocie opłaty rocznej za umieszczenie w pasie drogowym sieci
wodociągowej, jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa. Zakwestionowana
w trybie nadzwyczajnym decyzja wydana została w 2005 r. i nakładała na gminę
opłatę roczną za umieszczenie w pasie drogowym drogi wojewódzkiej urządzeń
infrastruktury technicznej (sieci wodociągowej pod jezdnią drogi wojewódzkiej),
od dnia 27 kwietnia 2005 r. do dnia 26 kwietnia 2006 r. W pouczeniu do tej decyzji
zarządca drogi wskazał, że kolejne opłaty za umieszczenie infrastruktury należy
wnosić co roku przed 26 kwietnia. Następnie w 2018 r. zarządca drogi wszczął
z urzędu postępowanie w sprawie wymierzenia kary pieniężnej z tytułu przekroczenia
terminu zajęcia, określonego w powyższej decyzji i nałożył na gminę karę pieniężną.
Strona odwołała się od tej decyzji w, a Samorządowe Kolegium Odwoławcze
wszczęło z urzędu postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
z 2005 r. i zaskarżoną decyzją stwierdziło nieważność tej decyzji. Kolegium uznało,
że została ona wydana z naruszeniem art. 40 ust. 1i ust. 5 ustawy o drogach
publicznych, gdyż z sentencji decyzji nie wynika, czy na jej mocy strona otrzymała
zezwolenie na zajęcie pasa drogowego, czy też decyzja ta jedynie ustala wysokość
opłaty rocznej. Sąd, uchylając zaskarżoną decyzję wskazał, że Samorządowe
Kolegium Odwoławcze uznało, że decyzja zarządcy drogi wydana została z rażącym
naruszeniem prawa materialnego. O rażącym naruszeniu prawa w rozumieniu art.
156 § 1 pkt 2 k.p.a., można mówić tylko wtedy, gdy decyzja wydana została wbrew
wyraźnemu, jednoznacznemu brzmieniu przepisu. Zatem nie jest rażącym
naruszeniem prawa błędna wykładnia danego przepisu. W związku z tym Sąd nie
podzielił stanowiska organu o wydaniu weryfikowanej decyzji zarządcy drogi
z rażącym naruszeniem prawa. O zastosowaniu tej normy nie decyduje stan prawny
obowiązujący w dacie orzekania przez organ w postępowaniu nadzwyczajnym, ale
stan prawny obowiązujący w dniu wydania decyzji o ustaleniu opłaty rocznej.
Dokonując analizy brzmienia przepisu w wersji obowiązującej w dniu wydania
weryfikowanej decyzji, tj. w 2005 r. Sąd wskazał, że decyzja zarządcy drogi stanowiła
odpowiedź na wniosek skarżącej, w której skarżąca wyraźnie wskazała cel zajęcia -
przeprowadzenie poprzecznie przez drogę sieci wodociągowej. We wniosku, jako
okres zajęcia pasa drogowego w celu umieszczenia urządzenia w pasie drogowym,
wskazano, że roboty zostaną wykonane 27-28 kwietnia 2005 r. Wbrew zatem
twierdzeniu Kolegium, strona wskazała termin realizacji robót. Można wnioskować
151
przez to, że inwestor zrozumiał, iż ma podać jako okres zajęcia pasa drogowego
czas, kiedy ruch drogowy będzie musiał zostać ograniczony, na skutek wykonywania
robót. Z uwagi na cel zamierzenia, nie budziło wątpliwości Sądu, że intencją
wnioskodawcy było uzyskanie zezwolenia na zajęcie pasa drogowego w celu
umieszczenia urządzeń infrastruktury technicznej na czas nieokreślony. Zestawiając
dane z wniosku z treścią weryfikowanej decyzji, nie sposób uznać, że organ orzekł
wbrew wnioskowi strony. Zarządca drogi, jak wnioskować należy z treści zawartego
w decyzji pouczenia, zrozumiał intencję wnioskodawcy, skoro wskazał, że ustalona
opłata jest stawką roczną, a kolejne opłaty za umieszczenie infrastruktury należy
wnosić co roku przed 26 kwietnia na wskazane konto bankowe. Sposób
zredagowania rozstrzygnięcia przez organ nie może obciążać strony, szczególnie
gdy tak, jak w rozpatrywanym przypadku, decyzja wywoływała konkretne skutki
społeczno-ekonomiczne, a jej brzmienie nie nasuwało wątpliwości interpretacyjnych
w czasie jej wydania. Mimo braku użycia przez zarządcę drogi sformułowania,
że „udziela zezwolenia na zajęcie pasa drogowego”, nie powinno budzić wątpliwości,
że decyzja w istocie udziela tego zezwolenia. Zgodnie art. 40 ust. 11 ustawy
o drogach publicznych opłatę za zajęcie pasa drogowego nalicza i pobiera zarządca
drogi w drodze decyzji przy udzieleniu zezwolenia za zajęcie pasa drogowego.
Zatem kwestia udzielenia zezwolenia i naliczenia opłaty miała być rozstrzygnięta
w tej samej decyzji. Sąd wskazał także, że nie sposób nie mieć na uwadze skutku
stwierdzanie nieważności decyzji, a mianowicie wyeliminowanie jej z porządku
prawnego z mocą ex tunc. Skutek stwierdzenia nieważności analizowanej decyzji
postawił gminę w wektorowo odmiennej sytuacji, a mianowicie, że od początku, tj. od
daty umieszczenia w pasie drogowym drogi wojewódzkiej rzeczonego urządzenia
infrastruktury technicznej, gmina zajmowała tenże pas drogowy bez wymaganej
zgody i co istotniejsze, bez możliwości następczej sanacji tego stanu rzeczy, wskutek
prawnej niedopuszczalności ponownego złożenia wniosku o zajęcie pasa drogowego
z datą wsteczną, tj. od daty umieszczenia przedmiotowego urządzenia infrastruktury
technicznej w pasie drogowym tejże drogi. W rezultacie powyższego gmina
zobligowana byłaby do ponoszenia kary za zajęcia pasa drogowego bez zezwolenia
za każdy rok umieszczenia urządzenia infrastruktury technicznej w pasie drogi,
pomimo że – w sposób oczywisty – legitymowała się ostateczną decyzją zezwalającą
na umieszczenie sieci wodociągowej w tym pasie z jednoczesnym ustaleniem
należnej z tego tytułu rocznej stawki opłaty definiowanej jako opłata za każdy rok
umieszczenia tegoż urządzenia.
152
Sprawy z zakresu transportu drogowego i przewozów
Sprawy z zakresu transportu drogowego i przewozów objęte symbolem 6037
dotyczyły w znacznej mierze kar pieniężnych za naruszenie przepisów o transporcie
drogowym, w których organem II instancji był Główny Inspektor Transportu
Drogowego. Na dziewiętnaście rozpoznanych na rozprawach spraw objętych
symbolem 6037, szesnaście dotyczyło skarg na decyzje wydane przez Głównego
Inspektora Transportu Drogowego, z czego jedynie w dwóch sprawach ze względu
na błędy proceduralne (nieocenienie w uzasadnieniu decyzji całego materiału
dowodowego sprawy, brak podpisu decyzji organu I instancji przez osobę
upoważnioną; odpowiednio sprawy o sygnaturach akt II SA/Ol 971/17
i II SA/Ol 583/18) skargi przewoźników na decyzje organu zostały uwzględnione.
W pozostałych zaś sprawach skargi te Sąd oddalił.
W sprawach skarg rozpoznanych na te decyzje Sąd podzielał stanowisko
organów orzekających przyjmując tym samym, że przedsiębiorcy naruszali przepisy
obowiązujące przewoźników, które regulują kwestie związane z transportem
drogowym. I tak np. w wyroku z dnia 13 grudnia 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 738/18
Sąd oddalając skargę przewoźnika wskazał, że nie ulega wątpliwości, że doszło
do naruszenia przepisów, polegającego na przekroczeniu maksymalnego dziennego
czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy, przekroczeniu maksymalnego czasu
prowadzenia pojazdu, skróceniu dziennego czasu odpoczynku kierowców, braku
w okazanej wykresówce wpisów oraz nieudzieleniu kierowcy przerwy, o której mowa
w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U.
z 2012 r. poz. 1155, z 2013 r. poz. 567 oraz z 2016 r. poz. 2206). Sąd argumentował
w uzasadnieniu wyroku, że stwierdzone naruszenia były popełniane w pewnych
odstępach czasu, na przestrzeni kilku miesięcy, nie miały one zatem charakteru
incydentalnego. Tym samym skarżąca miałaby wpływ na działanie pracowników
w tym zakresie, gdyby reagowała na bieżąco na zarejestrowane naruszenia czasu
pracy kierowców. Kontrole zatrudnionych kierowców powinny być bowiem
podejmowane zarówno w trakcie wykonywania pracy, jak również po jej
zakończeniu. Sąd podkreślił w wyroku, że pracodawca nie tylko ma obowiązek
zapewnić prawidłową organizację pracy kierowców, ale winien przede wszystkim na
bieżąco weryfikować i kontrolować przestrzeganie czasu pracy przez zatrudnionych
kierowców i wyciągać względem nich konsekwencje w przypadku dostrzeżonych
nieprawidłowości. Tymczasem w opisywanej sprawie skarżąca nie wykazała, aby
153
takie działania podejmowała, gdyż pomimo podjęcia opisanych w skardze działań
(funkcjonowanie systemu GPS, szkolenia, nadzór wyznaczonych pracowników), brak
było właściwego nadzoru nad stosowaniem się kierowców do obowiązujących
przepisów regulujących czas pracy kierowców, a zatem brak było dyscypliny pracy
ogólnie wymaganej przy prowadzeniu przewozów drogowych.
W wyroku zaś z dnia 5 czerwca 2018 r. sygn. akt II SA/Ol 299/18 Sąd
wskazał, że odpowiedzialność administracyjna przedsiębiorcy wykonującego
transport drogowy nie jest bezwarunkowa, o czym stanowią przepisy art. 92b ust.
1 i art. 92c ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
(Dz. U. z 2017 r., poz. 2200). Jednakże, to na przedsiębiorcy ciąży obowiązek
przedłożenia dowodów, iż nie miał wpływu na powstanie naruszenia.
W okolicznościach sprawy nie stwierdzono wystąpienia szczególnie uzasadnionych
przypadków, o których mowa w art. 92c ust. 1 ustawy. Skarżący również
w opisywanej sprawie nie wskazywał na istnienie takich okoliczności.
W innych ze spraw z tego zakresu w wyroku z dnia 28 sierpnia 2018 r. sygn.
akt II SA/Ol 472/18 Sąd stwierdził nieważność uchwały rady gminy (w zakresie
obejmującym przystanki w pasie dróg powiatowych i wojewódzkich) podjętej
w przedmiocie określenia przystanków komunikacyjnych. Sąd wskazał, że z art.
15 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym
(Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13, ze zm.) wynika, że właściwy organ danej jednostki
samorządu terytorialnego ma obowiązek określenia w drodze uchwały tylko tych
przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym
jest ta jednostka samorządu terytorialnego. Powyższe oznacza, że organ jednostki
samorządu terytorialnego nie ma kompetencji do określania przystanków
komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest inna
jednostka samorządu terytorialnego. W opisywanej zaś sprawie zakwestionowane
we wniesionej do Sądu skardze przystanki znajdowały się w pasie dróg
wojewódzkich i powiatowych.
W sprawie zaś o sygnaturze akt II SA/Ol 614/18 Sąd wyrokiem z dnia
28 września 2018 r. uchylił rozstrzygnięcie nadzorcze. W uzasadnieniu wyroku Sąd
stwierdził, że z treści art. 15 ust. 7 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo
przewozowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 1983) wynika, że Rada gminy (Rada miasta
stołecznego Warszawy) może wprowadzić obowiązek stosowania dodatkowych
oznaczeń i dodatkowego wyposażenia technicznego w odniesieniu do taksówek.
W ocenie Sądu wyrażonej w sprawie, niczym innym jak dodatkowym oznaczeniem
154
taksówki jest identyfikator kierowcy i cennik usług. Sąd wskazał, że słusznie
Wojewoda w rozstrzygnięciu nadzorczym stwierdza, że działalność gospodarcza
z zakresu transportu drogowego podlega reglamentacji, wyprowadza jednak z tego
faktu mylny wniosek, iż wprowadzenie obowiązków odnoszących się do wyposażenia
taksówek jest ograniczeniem swobody działalności gospodarczej. Wręcz przeciwnie,
skoro działalność w zakresie transportu drogowego jest reglamentowana, to jej
specyfika wymaga także ograniczeń wyrażających się w obowiązku stosowania
jednolitych oznaczeń dla wszystkich kierowców taksówek na danym terenie.
22/ działalność gospodarcza
W 2018 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
7 spraw z zakresu działalności gospodarczej (co stanowiło 0,38 % ogółu spraw, które
wpłynęły do tut. Sądu w 2018 r.), to jest: 6 spraw dotyczących profilaktyki
i rozwiązywania problemów alkoholowych, ustalenia liczby punktów sprzedaży,
zasad usytuowania miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów
alkoholowych oraz 1 - inne o symbolu podstawowym 604. Z poprzedniego okresu
sprawozdawczego pozostały do rozpoznania 2 sprawy. Z omawianego zakresu Sąd
rozpoznał 6 spraw, co stanowiło 0,32 % ogółu spraw rozpoznanych przez Sąd
w 2018 r., 3 sprawy pozostały na następny okres sprawozdawczy.
Sąd oddalił 3 skargi i uwzględnił 3 skargi. Ilość spraw z przedmiotowego
zakresu była niewielka, a w toku ich rozpoznawania nie pojawiły się istotniejsze
kwestie prawne.
W sprawach tych wniesiono 2 skargi kasacyjne, które przekazano
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.
23/ gry losowe i zakłady wzajemne
W kategorii tych spraw zarejestrowano w 2018 r. w repertorium SA 17 spraw,
co stanowi 0,91 % spraw, które w omawianym okresie wpłynęły do sądu.
W analizowanym okresie zakończono postępowania w 8 sprawach, co stanowi
0,42 % ogółu spraw rozpoznanych.
24/ cudzoziemcy
W kategorii tych spraw w 2018 r. w repertorium SA, podobnie jak w 2017 r.,
nie zarejestrowano żadnej sprawy. Natomiast w repertorium SAB, zarejestrowano
155
1 sprawę w przedmiocie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt stały, która
została odrzucona z uwagi na nieuiszczenie wpisu od skargi.
Podkreślić należy, że sprawy z tego zakresu niezmiennie stanowią nieliczną
grupę spraw kierowanych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
(w 2011 r. zarejestrowano cztery sprawy, a w latach 2012 - 2016 po dwie sprawy).
25/ egzekucja administracyjna; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym
W tej kategorii do Sądu wniesiono tylko 6 spraw (0,32 % wpływu), 10 spraw
zostało rozpoznanych co stanowiło 0,53 % ogółu spraw załatwionych. Tylko w jednej
sprawie skargę uwzględniono w pozostałych przypadkach skargi były oddalane lub
odrzucane.
Sąd oddalając skargę w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 610/18 stwierdził,
że wykonanie zastępcze było najbardziej efektywnym i adekwatnym środkiem
egzekucyjnym w warunkach tej sprawy. Stan techniczny budynku, jak i częściowa
jego rozbiórka przeprowadzona przez skarżącego stwarzały zagrożenie dla życia
i zdrowia ludzi, w tym samego skarżącego i jego rodziny zamieszkujących
w przedmiotowym budynku.
Część III. Pozaorzecznicza działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
1. Inicjatywy w zakresie ujednolicania orzecznictwa i praktyki sądowej.
W 2018 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie podjęto
szereg czynności zmierzających do zapewnienia jednolitości orzecznictwa,
sprawnego postępowania sądowego oraz poprawności w zakresie zarządzania
i organizacji Sądu.
Podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, w zakresie
ujednolicenia orzecznictwa w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie
przeprowadzono w 2018 r. szereg wewnętrznych - comiesięcznych narad
szkoleniowych z udziałem wszystkich sędziów orzekających w tut. Sądzie oraz -
cotygodniowych narad wydziałowych. Tematyką narad było omówienie bieżącego
orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, przede wszystkim
opublikowanego w zbiorach urzędowych oraz wydanego po rozpoznaniu środków
odwoławczych od orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie,
zarządzeń Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, aktów Krajowej Rady
156
Sądownictwa, komunikatów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz poglądów
sformułowanych w literaturze prawniczej. Analizowano także orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości UE oraz Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka wydane w sprawach mających znaczenie dla sądownictwa
administracyjnego. Celem uniknięcia ewentualnych rozbieżności w orzecznictwie
Sądu, pod dyskusję poddawano kwestie sporne.
Ponadto, na naradach w pełnym składzie sędziowskim omawiana
i dyskutowana była problematyka dotycząca między innymi:
zasad prawidłowego redagowania uzasadnień orzeczeń sądowych;
wdrożenia w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.04.2016 r.
w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych
i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy
95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), Dz.U. UE. L. z 2016 r. Nr 119,
ze zm.;
instytucji sprzeciwu od decyzji kasatoryjnej,
praw nabytych inwestora elektrowni wiatrowej, a wygaśnięcie decyzji
o warunkach zabudowy w związku z wejściem w życie nowej ustawy „wiatrakowej”,
wniosków rozstrzygniętych i oczekujących na rozstrzygnięcie Trybunału
Konstytucyjnego mających znaczenie dla orzecznictwa sadów administracyjnych,
dostępu do informacji publicznej w związku z ochroną danych osobowych,
orzecznictwa w sprawach sprzeciwu na akty wydawane w trybie art.138 § 2
kodeksu postępowania administracyjnego.
O tematyce i wynikach narad odbywających się w Wojewódzkim Sądzie
Administracyjnym w Olsztynie informowani byli Prezesi Izb oraz Biuro Orzecznictwa
Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Ponadto, w 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przekazał
do Naczelnego Sądu Administracyjnego - z zachowaniem wymaganych terminów -
szereg dokumentów związanych z czynnościami podjętymi w celu zapewnienia
sprawnego postępowania sądowego oraz poprawnego zarządzania Sądem, w tym
przede wszystkim:
1) sprawozdanie z realizacji planu zadań nadzorczych w przedmiocie
zapewnienia sprawności postępowania w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie za 2017 r. oraz stosowny plan w tym zakresie przeznaczony do realizacji
w 2018 r.;
157
2) informację o działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie w 2017 r., która w części opisowej zawierała m.in. przegląd tematyczny
orzecznictwa tut. Sądu, sporządzony przez sędziów i referendarzy sądowych;
3) miesięczne zestawienia statystyczne dotyczące wpływu i sposobu
załatwienia spraw w 2018 r. oraz statystykę półroczną w tym przedmiocie;
4) kwartalne sprawozdania dotyczące wpływu i sposobu załatwienia spraw
w 2018 r. z wybranego zakresu.
W okresie sprawozdawczym podejmowano także liczne działania wewnętrzne,
wynikające m.in. z realizacji planu zadań nadzorczych, które miały na celu
zapewnienie sprawności postępowania i jednolitość praktyki sądowej.
Przewodniczący wydziałów orzeczniczych Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie przeprowadzali systematyczną - co najmniej raz
w miesiącu - kontrolę biurowości i urządzeń ewidencyjnych oraz terminowości
wykonywania zarządzeń i sporządzania uzasadnień orzeczeń. Wskazane czynności
były przedmiotem lustracji dokonywanej przez Prezesa Sądu.
Sprawność postępowania i jednolitość praktyki sądowej była także - obok
zagadnień merytorycznych - tematyką cotygodniowych narad wydziałowych oraz
comiesięcznych narad sądowych.
2. Funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej.
W ramach realizacji zadań przewidzianych dla wydziałów informacji sądowej
w § 5 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 5 sierpnia
2015 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów
administracyjnych w 2018 roku pracownicy Wydziału Informacji Sądowej
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie informowali strony oraz osoby
zainteresowane o właściwości Sądu, a także o stanie spraw załatwianych w Sądzie.
Do Wydziału Informacji Sądowej w roku 2018 r. skierowanych zostało 1506
wniosków o udzielenie takich informacji. Informacje były udzielane niezwłocznie,
zarówno telefonicznie jak i w siedzibie Sądu. Wnioski te w większości dotyczyły
udzielenia informacji o stanie spraw zawisłych przed tutejszym Sądem, trybu
wnoszenia skargi do sądu administracyjnego czy też środków prawnych
przewidzianych przepisami ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi.
Ponadto stronom i uczestnikom postępowania udostępniano do wglądu akta
spraw. W roku objętym sprawozdaniem pracownicy Wydziału Informacji Sądowej
158
udostępnili 236 akt spraw.
W Wydziale Informacji Sądowej tutejszego Sądu realizowane były również
zadania związane z trybem publicznego udostępniania wyroków wydanych na
posiedzeniu niejawnym. Wydział wykonywał także obowiązek wynikający z art. 11
ust. 2 ustawy o opłacie skarbowej poprzez informowanie właściwego organu
podatkowego o przypadkach niezłożenia dowodu uiszczenia opłaty skarbowej od
dokumentów stwierdzających udzielenie pełnomocnictwa lub prokury oraz ich
odpisów, wypisów i kopii.
W zakresie realizacji obowiązków wynikających z ustawy z dnia 6 września
2001 r. o dostępie do informacji publicznej rozpoznanych zostało 26 wniosków
o udostępnianie informacji o działalności Sądu. Żaden wniosek o udostępnienie
informacji publicznej nie dotyczył wydania kopii orzeczenia w trybie dostępu
do informacji publicznej w formie tradycyjnej.
Pozyskiwanie informacji o rozstrzygnięciu w oparciu o bazę orzeczeń sądów
administracyjnych spowodowało ograniczenie wpływu wniosków w tym przedmiocie.
Podobnie jak w latach ubiegłych, po utworzeniu bazy orzeczeń, zaznaczył się ich
spadek w porównaniu do początkowych lat funkcjonowania tutejszego Sądu, kiedy
to wnioski o wydanie kopii orzeczenia w trybie dostępu do informacji publicznej
stanowiły znaczną część wszystkich wniosków o udostępnienie informacji publicznej.
Wnioski, jakie zostały skierowane do Wydziału Informacji Sądowej w trybie
dostępu do informacji publicznej dotyczyły zarówno działalności orzeczniczej
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, związanej z konkretnymi
postępowaniami toczącymi się przed tutejszym Sądem oraz informacji
statystycznych takich jak wskazanie liczy skarg w zakresie dostępu do informacji
publicznej za poszczególne lata, wpływu skarg na decyzje konkretnego organu we
wskazanym okresie czy wpływu oraz sposobu załatwienia sprzeciwów od decyzji, ale
kierowane były także do tutejszego Wydziału wnioski obejmujące pozaorzeczniczą
działalność Sądu. W tym zakresie wnioski o udostępnienie informacji publicznej
dotyczyły, między innymi, podania informacji na temat wykonawcy usługi
kompleksowego sprzątania pomieszczeń biurowych Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie, informacji na temat konkursów na asystenta
sędziego, przeprowadzanych w tutejszym Sądzie, posiadanych licencji i
użytkowanych systemów elektronicznych w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie.
Wszystkie wnioski o udostępnienie informacji publicznej, jakie wpłynęły
159
do Wydziału Informacji Sądowej WSA w Olsztynie w 2018 roku zostały
uwzględnione, nie było zatem potrzeby wydawania decyzji administracyjnych
o odmowie udzielenia informacji. Nie były wydawane również decyzje o warunkach
ponownego wykorzystywania informacji publicznej ani akty ustalające wysokość
opłat określonych w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie
do informacji publicznej (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1330 ze zm.).
Ponadto Wydział kontynuował realizację zadań z zakresu sprawozdawczości
statystycznej Sądu. Przygotowywane były informacje statystyczne obejmujące
okresy miesięczne, kwartalne jak również sporządzona była statystyka za pierwsze
półrocze 2018 roku i rok 2017. Wydział prowadził także sprawy petycji, skarg
i wniosków oraz wykonywał pozostałe zadania wynikające ze wskazanego wyżej
rozporządzenia.
Realizowane były także zadania związane z utworzeniem Centralnej Bazy
Orzeczeń. Pracownicy Wydziału Informacji Sądowej WSA w Olsztynie, po uprzedniej
anonimizacji, udostępniali orzeczenia w bazie orzeczeń sądów administracyjnych
w przypadku trwającej ponad 2 dni usprawiedliwionej nieobecności asystentów
sędziego wyznaczonych do tych zadań.
Uwzględniając działania Przewodniczącego Wydziału Informacji Sądowej, jako
rzecznika prasowego Sądu, należy wskazać w ramach obsługi medialnej Sądu na
kilkakrotne wystąpienia dla przedstawicieli prasy, radia i telewizji po wydaniu
orzeczeń przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w sprawach
wywołujących powszechne zainteresowanie publiczne. Informacje udzielane
przedstawicielom mediów dotyczyły treści oraz motywów rozstrzygnięć w tych
sprawach. Ponadto przedstawiciele mediów występowali o podanie terminów
rozpraw w interesujących ich sprawach oraz udzielenie informacji o stanie
poszczególnych spraw. W okresie objętym informacją nie było potrzeby
występowania do wydawnictw prasowych, radia i telewizji o opublikowanie wyjaśnień
bądź sprostowań w związku z zamieszczonymi w nich artykułami prasowymi oraz
relacjami radiowymi i telewizyjnymi, ponieważ ukazujące się relacje nie budziły
większych zastrzeżeń merytorycznych, jak również nie pojawiały się artykuły
i reportaże wymagające przedstawienia stanowiska Sądu.
3. Aktywność pozaorzecznicza sędziów. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników sądu.
W okresie sprawozdawczym jak już podano odbywały się comiesięczne
narady wszystkich sędziów orzekających w obydwu wydziałach orzeczniczych 160
tutejszego Sądu oraz narady wydziałowe.
Na naradach omawiano problemy wynikające z bieżącego orzecznictwa oraz
sprawy, w których zostały uwzględnione skargi kasacyjne od wyroków tutejszego
Sądu. Poświęcono również uwagę bieżącym zmianom przepisów oraz
wypracowywano jednolitość linii orzeczniczej Sądu.
Ponadto celem podnoszenia kwalifikacji zawodowych i poziomu orzecznictwa
sędziowie brali udział w konferencjach i szkoleniach organizowanych przez Naczelny
Sąd Administracyjny lub wojewódzkie sądy administracyjne oraz w konferencjach
naukowych, w tym międzynarodowych:
1/ sędzia Wydziału II wzięła udział w szkoleniach organizowanych przez EJTN
w dniach 23 – 24 kwietnia 2018 r. w Brukseli, dotyczące postępowania ugodowego
i mediacji oraz z zakresu prawa administracyjnego w Luksemburgu w dniach 19 - 20
czerwca 2018 r.
2/ sędziowie, referendarze i asystenci sędziego wzięli udział w warsztatach
odbywających się w dniach 20 - 22 czerwca 2018 r. wspólnie z sędziami,
referendarzami i asystentami sędziego z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Białymstoku,
3/ referendarz Wydziału I wzięła udział w warsztatach dotyczących „Analizy
sprawozdań finansowych” odbywających się w dniu 17 maja 2018 r. w Naczelnym
Sądzie Administracyjnym w Warszawie,
4/ sędzia Przewodnicząca Wydziału I i jej Zastępca wzięły udział w spotkaniu
konferencyjno-szkoleniowym dotyczącym problematyki nowych rozwiązań
zwiększających skuteczność poboru VAT oraz zagadnień związanych
ze zdefiniowaniem pojęcia budowli dla potrzeb opodatkowania podatkiem
od nieruchomości, odbywającym się w dniach 15 - 16 października 2018 r.,
organizowanym przez Naczelny Sąd Administracyjny,
5/ Prezes Sądu wzięła udział w konferencji organizowanej przez Naczelny Sąd
Administracyjny w Warszawie w dniach 5 – 7 listopada 2018 r. odbywającej się
w Józefowie.
Dyrektor Sądu brała udział w naradach organizowanych w Warszawie przez
Naczelny Sąd Administracyjny w dniach 9 maja i 7 grudnia 2018 r., które dotyczyły
założeń planów finansowych sądownictwa administracyjnego, jak również ich
realizacji oraz innych problemów z zakresu działalności sądów administracyjnych.
Ponadto urzędnicy sądowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie brali udział w szkoleniach oraz konferencjach dotyczących:
161
1/ nowych obowiązków publikacyjnych na stronach BIP,
2/ archiwów instytucji wymiaru sprawiedliwości,
3/ zamówień publicznych,
4/ wdrożenia RODO,
5/ a także w warsztatach dotyczących korzystania z platformy ePUAP.
Inspektor ochrony danych osobowych w Wojewódzkim Sądzie
Administracyjnym w Olsztynie ukończył odbywający się w dniach 28 – 29 czerwca
2018 r. Certyfikowany Kurs Inspektora Ochrony Danych Osobowych z warsztatem
wdrożenia Polityki Ochrony Danych Osobowych zgodnej z przepisami RODO.
Kierownicy i pracownicy sekretariatów orzeczniczych wzięli udział w szkoleniu
przygotowującym do wdrożenia systemu elektronicznego zarządzania dokumentacją,
organizowanym przez Naczelny Sąd Administracyjny, które odbyło się w dniach 6 – 7
grudnia 2018 r.
W naradzie odbywającej się w dniach 11 – 12 grudnia 2018 r., również
organizowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, dotyczącej omówienia zadań
związanych z przygotowaniem sądów do wdrożenia oraz zasad administrowania
systemami po ich wdrożeniu uczestniczyli informatycy Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie.
Działalność z zakresu administrowania i gospodarowania składnikami mienia sądowego.
W 2018 r. działania Oddziału Spraw Ogólnych i Osobowych oraz
Administracyjno – Gospodarczego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie ukierunkowane były przede wszystkim na usprawnienie funkcjonowania
pracy Sądu.
Przeprowadzono postępowania przetargowe w trybie ustawy Prawo zamówień
publicznych, w wyniku których dokonano zawarcia umów na zakup energii
elektrycznej, konserwację kotłowni gazowych, konserwację instalacji sygnalizacji
przeciwpożarowej, usługę utrzymania czystości w pomieszczeniach Sądu, serwis
konserwacyjny urządzeń wentylacyjno – klimatyzacyjnych, dostawę czasopism
i prasy, zakup licencji na korzystanie z systemu informacji prawnej LEX, a także
usługi pocztowe.
W celu zapewnienia właściwego stanu technicznego siedziby Sądu dokonano
dwóch okresowych, kompleksowych przeglądów budynku.
Prowadzono prace związane z polepszeniem bazy materiałowo – technicznej
162
oraz transportowej Sądu. W wyniku przeprowadzonego postępowania
przetargowego dokonano zakupu samochodu osobowego, niezbędnego do realizacji
celów i zadań służbowych Sądu.
Jednocześnie na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 4 kwietnia 2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu gospodarowania
niektórymi składnikami majątku Skarbu Państwa, (Dz. U. z 2017 r. poz. 729)
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przeprowadził procedurę
nieodpłatnego przekazania mienia w postaci samochodu służbowego, rocznik 2003,
dotychczas pozostającego w zasobach Sądu, który w dniu 26 lipca 2018 r. został
przekazany Komendzie Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Olsztynie.
Ponadto w 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie
przeprowadził inwestycję polegającą na przebudowie pomieszczeń, w wyniku której
zostały wykonane pomieszczenia dla potrzeb biura podawczego, kasy
i pomieszczenia w celu wprowadzenia w Sądzie cyfryzacji, odpowiadające nowym
wymogom technicznym dostosowanym do realizacji zadań wynikających z ustawy
z dnia 10 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów
realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz.
183).
W zakresie pozostałych potrzeb technicznych dokonano niezbędnych
uzupełnień sprzętu komputerowego.
Biblioteka sądowa systematycznie gromadziła zbiory zawierające przepisy
prawa krajowego i wspólnotowego oraz komentarze i publikacje naukowe. W 2018 r.
zwiększyła swoje zasoby o nowości wydawnicze z tego okresu.
W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie została
przeprowadzona kontrola w zakresie gospodarki finansowej przez specjalistę ds.
gospodarowania środkami publicznymi NSA. Kontrolą objęto m. in. realizację
wydatków budżetowych, terminowość sprawozdawczości budżetowej, prawidłowość
stosowania ustaleń ustawy Prawo zamówień publicznych, przestrzegania zasad
gospodarki kasowej, celowości i oszczędności ponoszonych wydatków,
gospodarowanie składnikami rzeczowymi majątku. Działania kontrolne ze strony
NSA realizowane były wraz z audytorem wewnętrznym i nie wykazały
nieprawidłowości.
163
164
UWAGI KOŃCOWE I WNIOSKI
Przedstawione w niniejszej informacji zagadnienia wskazują, że rok 2018
jako 15 rok funkcjonowania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
przyniósł nowe problemy orzecznicze i organizacyjne. Zatem, mimo różnych
problemów, a w tym kadrowych dotyczących sędziów jak też orzekania w ramach
delegacji w NSA, udało się utrzymać dobrą sprawność postępowania przed
tutejszym Sądem. Jednak jeszcze raz podkreślić należy, że na przestrzeni 2018 r.
do Sądu wpłynęło mniej aż o 261 spraw niż w roku poprzednim. Załatwiono nieco
więcej spraw niż wynosił wpływ, przy czym średni okres oczekiwania na rozpoznanie
sprawy obliczony na dzień 31 grudnia 2018 r. wynosił w zależności od przyjętej
metody liczenia 2,04 lub 2,08 miesiąca. W 2018 r. podobnie jak w latach poprzednich
nie stwierdzono przewlekłości w postępowaniu sądowoadministracyjnym w żadnej
ze spraw skierowanych do tutejszego Sądu. Zaś nieliczne skargi powszechne, które
zostały złożone nie były zasadne, bowiem stanowiły o braku znajomości przez
skarżących procedur sądowoadministracyjnych, a także o właściwości sądu
administracyjnego i zasadach kontroli zaskarżonych aktów, czynności
lub bezczynności.
W 2018 r. strony postępowania wniosły 500 skarg na orzeczenia tutejszego
Sądu, a więc zaskarżyły około 26% wydanych orzeczeń. Natomiast Naczelny Sąd
Administracyjny zwrócił akta w 521 sprawach, po rozpoznaniu skarg kasacyjnych
na wyroki wydane przed naszym Sądem w latach poprzednich.
W stosunku do roku 2017 nastąpiła, chociaż niezbyt istotna, ale poprawa
w zakresie uwzględniania skarg kasacyjnych, bowiem w 2018 r. Naczelny Sąd
Administracyjny uchylił około 27 % orzeczeń tutejszego Sądu z czego znaczna część
dotyczyła spraw związanych z wymierzaniem kar za urządzanie gier hazardowych
bez zezwolenia.
Niestety problem ten wystąpił w związku z brakiem jednolitego stanowiska
w Izbie Gospodarczej Naczelnego Sądu Administracyjnego, przed podjęciem
Uchwały w dniu 16 maja 2016 r. dotyczącej wymierzenia kar za urządzanie gier
na automatach poza kasynem gry. Wcześniejsze rozbieżne interpretacje
spowodowały wzrost skarg i zażaleń, a w związku z przyjętą korzystną interpretacją
dla urządzających gry bez zezwoleń we wskazanej Uchwale znaczna część
zaskarżanych wyroków tutejszego Sądu była uwzględniana w toku rozpatrywania
skarg kasacyjnych przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Podkreślić też należy, że wdrożenie zmienionych z dniem 1 czerwca 2017 r. 165
zasad postępowania administracyjnego oraz sądowoadministracyjnego ustawą
z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935) nadal wymagało zarówno
od sędziów, referendarzy, asystentów sędziego jak i urzędników sądowych
zwiększonego wysiłku i uwagi w wykonywaniu obowiązków orzeczniczych jak
i obsługi w zakresie realizacji zadań wynikających z przyjętych nowych regulacji.
Pojawił się też w 2018 roku istotny problem dotyczący rozpoznawania skarg
i wniosków w związku z głęboką reformą administracji skarbowej i celnej, dotyczący
między innymi wprowadzenia zmian w zakresie kształtowania na nowo stosunku
pracy osób dotychczas zatrudnionych w Służbie Celnej.
Zwrócić też należy uwagę, że orzekanie w takim Sądzie jak Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie, w którym sprawy rozpoznawane są w dwóch
wydziałach orzeczniczych jest trudne do porównania z sądami administracyjnymi,
w których jest znacznie większa ilość wydziałów orzeczniczych. W sądach z większą
ilością wydziałów orzeczniczych jest możliwe wyspecjalizowanie się sędziów
w konkretnej problematyce orzeczniczej. Natomiast w sądzie, w którym zostały
utworzone tylko dwa wydziały orzecznicze: podatkowy i ogólny, znacznie trudniejsze
jest orzekanie, a w tym przygotowywanie bardzo różnorodnych tematycznie spraw
do rozpoznania, szczególnie gdy w danej dziedzinie zastosowanie ma wiele aktów
prawnych i unormowań często zawierających luki prawne lub rozbieżności
szczególnie w związku z częstymi zmianami przepisów. Ponadto przy tak krótkim
terminie rozpoznawania skarg jak w tutejszym Sądzie (2 miesiące od wpływu
sprawy), gdy jeszcze nie została wypracowana żadna linia orzecznicza konieczne
jest przeznaczenie znacznie dłuższego czasu na przygotowanie spraw do ich
rozpoznania. Przykładowo do Wydziału II tutejszego Sądu należą sprawy z zakresu;
prawa budowlanego. planowania i zagospodarowania przestrzennego (w tym
decyzje o warunkach zabudowy, lokalizacji inwestycji, studiów zagospodarowania
przestrzennego, planowania przestrzennego), gospodarki nieruchomościami,
gospodarki wodnej, ochrony środowiska, ochrony przyrody, komunikacji, transportu
drogowego, pomocy społecznej, dodatków mieszkaniowych, świadczeń rodzinnych,
stosunków służbowych, rolnictwa i leśnictwa, geodezji, geologii, weterynarii,
ewidencji ludności, zatrudnienia i bezrobocia, edukacji, oświaty i kultury, chorób
zawodowych i ochrony zdrowia, gier hazardowych, cudzoziemców, dostępu
do informacji publicznych, działalności gospodarczej, uprawnień kombatanckich,
spraw sanitarnych, odpadów, spraw samorządu terytorialnego, rozstrzygnięć
166
nadzorczych i przepisów stanowionych przez organy rządowe i samorządowe
oraz wszystkich innych spraw należących do właściwości sądownictwa
administracyjnego za wyjątkiem spraw podatkowych, celnych, dopłat unijnych
oraz programów operacyjnych, które rozpoznawane są w Wydziale I tutejszego
Sądu.
Zatem tak ważne jest organizowanie narad i szkoleń oraz wymiany
doświadczeń z sędziami innych sądów administracyjnych, co w ostatnim okresie
zostało odgórnie znacznie ograniczone.
Dlatego w kolejnym okresie sprawozdawczym konieczne jest kontynuowanie
dotychczas stosowanych wewnętrznych szkoleń, podnoszenia kwalifikacji i działań
zmierzających do doskonalenia kadry orzekającej oraz podejmowania inicjatyw
w zakresie ujednolicenia orzecznictwa i praktyki sądowej. Pożądane jest przede
wszystkim kontynuowanie praktyki szczegółowej analizy na naradach wydziałowych
spraw rozpoznanych przed NSA w wyniku skarg kasacyjnych od wyroków tutejszego
Sądu. Sprawy te nadal winny być przedstawiane przez sędziego sprawozdawcę,
a pozostali sędziowie (którzy otrzymują kopię wyroku WSA i NSA) winni rozważać
istotne w danej sprawie kwestie prawne. W ten sposób czynione winny być starania,
aby nie powtórzyły się interpretacje prawne przyjęte przez sędziów WSA, których nie
podzieliły składy orzekające w wyrokach NSA. Niezbędne jest także wspólne
wypracowywanie jak dotychczas stanowisk w sprawach, w których zaskarżane
są akty administracyjne wydawane po częstych zmianach przepisów i wprowadzeniu
niejasnych - czasami bez przepisów przejściowych - unormowań prawnych.
Konieczne jest także kontynuowanie, przyjętych w poprzednich okresach
sprawozdawczych, zasad obsługi administracyjnej orzekania. Dzięki bowiem
wielkiemu wysiłkowi i zaangażowaniu ze strony sędziów, jak i pracowników
zatrudnionych w sekretariatach, w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie wszystkie sprawy, po ich niezbędnym uzupełnieniu przez strony,
natychmiast są wyznaczane na rozprawy. Szczególna rola w tym obszarze przypada
także asystentom sędziów, bez których pomocy niemożliwe byłoby przygotowanie
aż tylu spraw do rozpoznania w tak krótkim okresie czasu. Podkreślić należy, że w
okresie sprawozdawczym sędziowie sporządzili łącznie 1453 uzasadnienia orzeczeń
kończących postępowanie, od których przysługiwały środki odwoławcze, w tym 6 z
przekroczeniem 14-dniowego terminu na ich sporządzenie, przy czym w 4
przypadkach po uzyskaniu zgody.
Żadnych zastrzeżeń nie budzi także organizacja i funkcjonowanie Wydziału
167
Informacji Sądowej oraz pozostałych jednostek organizacyjnych Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego w Olsztynie.
Na szczególne podkreślenie i podziękowanie wymaga też pomoc i wsparcie
jakie uzyskiwał tutejszy Sąd ze strony Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
Prezesów Izb NSA, a szczególnie Biura Orzecznictwa Naczelnego Sądu
Administracyjnego i Szefa Kancelarii Prezesa NSA. Niezwykle bowiem cenne
i oczekiwane są przesyłane opracowania dotyczące analizy orzecznictwa NSA i WSA
w różnych kategoriach spraw objętych właściwością sądów administracyjnych, które
po zapoznaniu się przez sędziów i omówieniu na naradach wykorzystywane
są w praktyce orzeczniczej.
Olsztyn, styczeń 2019 r.
PrezesWojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie
sędzia NSA Janina Kosowska
168
Skargi na akty i inne czynności oraz sprzeciwy od decyzji
Lp.Symb
ol spraw
y
Opis symbolu, przedmioty spraw w
ramach symbolu
Pozostało z poprzedniego okresu
*)
WpłynęłoŁącznie /kol 7 i 17/
Z A Ł A T W I O N O
Zamknięto
Pozostało na
następny okres
Łącznie /suma rubryk 8 i 13/
N a r o z p r a w i e Na posiedzeniu niejawnym
razem
w tym ponowni
e wpisane
Ogółem
/suma rubryk 9 - 12/
Uwzględniono skargę/sprzec
iw
Oddalono skargę/sprzec
iw
Odrzucono skargę/sprzec
iw
W inny
sposób
Ogółem
***) ****)
w tymUwzględniono skargę/sprzec
iw
Oddalono skargę/sprzec
iw
Odrzucono skargę/sprzec
iw
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 601
Budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany i specjalistyczny, ochrona przecipożarowa
18 113 2 106 104 62 18 44 0 0 42 8 20 14 2 25
2 6010
Pozwolenie na budowę, użytkowanie obiektu lub jego części, wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu, przeniesienie pozwolenia na budowę, zatwierdzenie projektu budowlanego
7 54 1 46 44 29 14 15 15 5 7 3 2 15
3 6012
Wstrzymanie robót budowlanych, wznowienie tych robót, zaniechanie dalszych robót budowlanych
8 6 6 4 2 2 2 2 2
4 6014
Rozbiórka budowli lub innego obiektu budowlanego, dokonanie oceny stanu technicznego obiektu, doprowadzenie obieku do stanu pierwotnego, opróżnienie obiektu lub jego części, wykonanie określonych robót budowlanych
9 27 1 33 33 21 1 20 12 1 6 5 3
5 6016 Ochrona przeciwpożarowa 2 2 2 0 2 1 1 0
6 6019 Inne, o symbolu podstawowym 601 2 22 19 19 8 1 7 11 2 4 5 5
7 602Ceny, opłaty, stawki taryfowe, nie objęte symbolem 611
1 1 1 1 1 0
169
8 603
Utrzymanie i ochrona dróg publicznych i innych dróg ogólnodostępnych, ruch na tych drogach, koleje, lotnictwo cywilne, przewozy, żegluga morska i śródlądowa
14 99 1 103 103 78 16 61 1 0 25 0 0 24 0 10
9 6030 Dopuszczenie pojazdu do ruchu 1 3 3 3 2 2 1 1 1
10 6031Uprawnienia do kierowania pojazdami
6 25 28 28 14 1 12 1 14 14 3
11 6032Inne z zakresu prawa o ruchu drogowym
1 16 13 13 11 6 5 2 2 4
12 6033
Zajęcie pasa drogowego (zezwolenia, opłaty, kary z tym związane)
2 26 28 28 27 1 26 1 1 0
13 6034 Zjazdy z dróg publicznych 2 2 2 2 1 1 0
14 6035Opłaty i kary za przejazd pojazdem nienormatywnym
4 3 3 1 1 2 2 1
15 6036Inne sprawy dotyczące dróg publicznych
2 2 2 2 2 0
16 6037 Transport drogowy i przewozy 4 20 1 23 23 19 5 14 4 3 1
17 6038
Inne uprawnienia do wykonywania czynności i zajęć w sprawach objetych symbolem 603
1 1 1 0 1 1 0
18 604
Działalność gospodarcza, w tym z udziałem podmiotów zagranicznych
2 24 2 14 14 12 5 7 0 0 2 0 0 2 0 12
19 6041
Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych, ustalanie liczby punktów sprzedaży, zasad usytuowania miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych
6 4 4 4 2 2 2
20 6042 Gry losowe i zakłady wzajemne 17 2 8 8 6 2 4 2 2 9
21 6049 Inne o symbolu podstawowym 604 2 1 2 2 2 1 1 1
170
22 605
Ewidencja ludności, dowody tożsamości, akty stanu cywilnego, imiona i nazwisko, obywatelstwo, paszporty
8 12 1 18 18 11 1 9 0 1 7 0 0 7 0 2
23 6050 Obowiązek meldunkowy 8 8 1 14 14 7 1 6 7 7 2
24 6052 Akty stanu cywilnego 4 4 4 4 3 1 0
25 607
Gospodarka mieniem państwowym i komunalnym, w tym gospodarka nieruchomościami nierolnymi
1 20 0 21 21 16 3 11 0 2 5 0 3 2 0 0
26 6072Scalenie oraz podział nieruchomości
4 4 4 2 2 2 2 0
27 6073
Opłaty adiacenckie oraz opłaty za niezagospodarowanie nieruchomości w zakreślonym terminie
5 5 5 5 1 4 0
28 6074Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności
1 1 1 1 1 0
29 6079 Inne o symbolu podstawowym 607 1 10 11 11 8 2 4 2 3 1 2 0
30 609
Gospodarka wodna, w tym ochrona wód, budownictwo wodne, melioracje, zaopatrzenie w wodę
2 64 0 50 50 46 41 3 1 1 4 0 3 1 0 16
31 6091
Przywrócenie stosunków wodnych na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom
5 3 3 1 1 2 2 2
32 6099 Inne o symbolu podstawowym 609 2 59 47 47 45 41 2 1 1 2 1 1 14
33 611
Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych
133 521 23 538 528 331 90 210 6 25 197 23 58 99 10 116
171
34 6110 Podatek od towarów i usług 27 114 9 121 119 77 26 46 1 4 42 6 13 17 2 20
35 6111 Podatek akcyzowy 9 20 2 25 25 21 3 15 2 1 4 4 4
36 6112
Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania
19 72 4 80 78 64 18 39 7 14 1 5 5 2 11
37 6113 Podatek dochodowy od osób prawnych 15 1 14 14 13 4 9 1 1 1
38 6114 Podatek od spadków i darowizn 2 2 4 4 3 1 1 1 1 1 0
39 6115 Podatek od nieruchomości 51 152 4 143 140 90 20 60 1 9 50 1 4 38 3 60
40 6116
Podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa oraz inne podatki i opłaty
12 50 57 55 34 8 21 2 3 21 1 20 2 5
41 6117
Ulgi płatnicze ( umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)
3 20 1 20 20 13 5 8 7 1 6 3
42 6118 Egzekucja świadczeń pieniężnych 10 57 1 56 56 4 1 3 52 13 31 8 11
43 6119 Inne o symbolu podstawowym 611 19 1 18 17 12 4 8 5 4 1 1
44 612 Sprawy geodezji i kartografii 2 18 0 16 16 11 4 7 0 0 5 1 1 3 0 4
45 6120 Ewidencja gruntów i budynków 2 12 11 11 6 2 4 5 1 1 3 3
46 6122 Rozgraniczenia nieruchomości 5 5 5 5 2 3 0
47 6123 Zasób geodezyjny i kartograficzny 1 0 0 0 1
48 613Ochrona środowiska i ochrona przyrody
12 51 1 54 51 29 13 12 0 4 22 5 5 10 3 9
49 6130
Pozwolenie na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii
4 3 3 0 3 3 1
50 6135 Odpady 2 8 8 8 7 2 5 1 1 251 6136 Ochrona przyrody 2 9 10 9 4 3 1 5 5 1 1
52 6138Utrzymanie czystości i porządku na terenie gminy
1 1 1 1 1 0
53 6139 Inne o symbolu podstawowym 613 8 29 1 32 30 17 7 6 4 13 5 6 2 5
172
54 614
Oświata, szkolnictwo wyższe, nauka, działalność badawczorozwojowa i archiwa
1 11 1 10 10 7 4 3 0 0 3 0 1 2 0 2
55 6143Sprawy kandydatów na studia i studentów
4 1 3 3 1 1 2 1 1 1
56 6144Szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze
3 3 3 3 2 1 0
57 6145 Sprawy dyrektorów szkół 1 2 3 3 3 1 2 0
58 6146 Sprawy uczniów 2 1 1 0 1 1 1
59 615Sprawy zagospodarowania przestrzennego
19 118 5 124 123 80 36 41 1 2 43 5 17 19 1 13
60 6150Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
2 39 4 38 37 29 18 9 1 1 8 7 1 3
61 6151 Lokalizacja dróg i autostrad 1 1 1 1 1 0
62 6152Lokalizacja innej inwestycji celu publicznego
3 18 19 19 11 5 5 1 8 4 4 2
63 6153 Warunki zabudowy terenu 12 53 1 58 58 33 9 24 25 5 13 6 7
64 6155Uzgodnienia w sprawach z zakresu zagospodarowania przestrzennego
5 5 5 4 4 1 1 0
65 6157Opłaty związane ze wzrostem wartości nieruchomości
1 1 1 1 1 0
66 6159 Inne o symbolu podstawowym 615 1 2 2 2 1 1 1 1 1
67 616
Rolnictwo i leśnictwo, w tym gospodarowanie nieruchomościami rolnymi i leśnymi, ochrona gruntów rolnych i leśnych, gospodarka łowiecka, rybołówstwo oraz weterynaria, ochrona zwierząt
4 72 0 66 66 56 48 5 2 1 10 0 0 10 0 10
68 6161 Lasy oraz zalesianie gruntów rolnych 1 0 0 0 1
69 6166 Łowiectwo 1 27 23 23 14 14 9 9 5
70 6167Rybołówstwo morskie i rybactwo śródlądowe
1 1 1 1 1 0
71 6168 Weterynaria i ochrona zwierząt 2 41 39 39 38 33 3 1 1 1 1 4
173
72 6169 Inne o symbolu podstawowym 616 1 2 3 3 3 1 2 0
73 617Uprawnienia do wykonywania określonych czynności i zajęć
0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
74 6179 Inne o symbolu podstawowym 617 1 0 0 0 1
75 618Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości
7 23 2 26 26 18 4 13 1 0 8 0 1 7 0 4
76 6180
Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę
2 12 2 11 11 8 3 5 3 3 3
77 6181
Zajęcie nieruchomości i wejście na nieruchomość, w tym pod autostradę
5 10 14 14 9 1 7 1 5 1 4 1
78 6182
Zwrot wywłaszczonej nieruchomości i rozliczenia z tym związane
1 1 1 1 1 0
79 619
Stosunki pracy i stosunki służbowe, sprawy z zakresu inspekcji pracy
8 32 3 39 39 35 16 10 9 0 4 0 0 2 0 1
80 6191 Żołnierze zawodowi 1 1 1 0 1 0
81 6192 Funkcjonariusze Policji 1 11 11 11 10 3 7 1 1
82 6195 Funkcjonariusze Straży Pożarnej 1 1 1 1 1 0
83 6197 Służba Celno - Skarbowa 7 19 3 26 26 24 12 3 9 2 2 0
84 620
Ochrona zdrowia, w tym sprawy dotyczące chorób zawodowych, zakładów opieki zdrowotnej, uzdrowisk, zawodu lekarza, pielęgniarstwa, położnictwa, aptekarstwa i nadzoru sanitarnego
2 15 0 17 17 9 1 8 0 0 8 0 1 7 0 0
85 6200 Choroby zawodowe 1 4 5 5 5 1 4 0
86 6203Prowadzenie aptek i hurtowni farmaceutycznych
2 2 2 1 1 1 1 0
174
87 6205 Nadzór sanitarny 9 9 9 2 2 7 1 6 0
88 6209 Inne o symbolu podstawowym 620 1 1 1 1 1 0
89 621Sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe
2 11 0 13 13 11 4 6 0 1 2 0 0 1 0 0
90 6210 Dodatek mieszkaniowy 2 1 3 3 2 2 1 0
91 6212
Równoważnik za brak lokalu mieszkalnego i za remont lokalu mieszkalnego
2 2 2 2 1 1 0
92 6213Inne świadczenia finansowe związane z lokalem mieszkalnym
3 3 3 2 2 1 1 0
93 6219 Inne o symbolu podstawowym 621 5 5 5 5 1 3 1 0
94 626Ustrój samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne
0 9 0 8 8 8 4 4 0 0 0 0 0 0 0 1
95 6262 Radni 1 1 1 1 1 0
96 6269 Inne o symbolu podstawowym 626 8 7 7 7 3 4 1
97 629Sprawy mienia przejętego z naruszeniem prawa
0 1 0 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0
98 6293 Przejęcie gospodarstw rolnych 1 1 1 1 1 0
99 630
Obrót towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na obszar celny Unii Europejskiej
29 156 1 163 84 69 0 40 0 29 15 0 0 15 79 22
100 6300
Weryfikacja zgłoszeń celnych co do wartości celnej towaru, pochodzenia, klasyfikacji taryfowej; wymiar należności celnych
29 147 1 156 77 69 40 29 8 8 79 20
101 6304 Zwolnienia celne 1 0 0 0 1102 6309 Inne o symbolu
podstawowym 630 8 7 7 0 7 7 1103 632 Pomoc społeczna 27 140 2 150 150 122 37 83 1 1 28 3 8 11 0 17
175
104 6320 Zasiłki celowe i
okresowe 13 21 1 33 33 26 3 23 7 1 4 1105 6321 Zasiłki stałe 2 11 11 11 11 2 9 2
106 6322
Usługi opiekuńcze, w tym skierowane do domu pomocy społecznej
2 20 21 21 18 9 8 1 3 2 1
107 6324
Rodzina zastępcza, pomoc na usamodzielnienie dla wychowanka rodziny zastępczej
4 3 3 3 3 1
108 6329 Inne o symbolu
podstawowym 632 10 84 1 82 82 64 20 43 1 18 2 8 5 12109 633 Zatrudnienie i
sprawy bezrobocia 1 28 0 27 27 23 12 11 0 0 4 0 1 2 0 2110 6330 Status bezrobotnego 10 9 9 7 3 4 2 2 1111 6331 Zasiłek dla
bezrobotnych 1 9 10 10 9 5 4 1 1 0112 6335 Zwrot nienależnego
świadczenia 5 5 5 5 4 1 0
113 6336
Pożyczki na sfinansowanie kosztów szkolenia, zorganizowanie dodatkowych miejsc pracy oraz podjęcie działalności gospodarczej
2 1 1 0 1 1
114 6338
Agencje doradztwa personalnego i agencje zatrudnienia
1 1 1 1 1 0
115 6339 Inne o symbolu
podstawowym 633 1 1 1 1 1 0
116 634
Sprawy kombatantów, świadczenia z tytułu pracy przymusowej
0 3 0 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 2
117 6340 Potwierdzenie
represji 2 1 1 1 1 1
118 6342
Przyznanie uprawnień kombatanckich oraz przyznanie uprawnień dla wdów /wdowców/ po kombatantach
1 0 0 0 1
119 635 Kultura fizyczna,
sport i turystyka 0 1 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0120 6359 Inne o symbolu
podstawowym 635 1 1 1 0 1 0
176
121 636
Kultura i sztuka, w tym sprawy działalności kultury i twórczości, biblioteki, ochrona zabytków i muzea, sprawy związane z ochroną praw autorskich i pokrewnych
0 1 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
122 6361 Rejestr zabytków 1 1 1 1 1 0
123 645
Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601 - 637 oraz od 646 - 655
2 23 2 24 24 9 2 6 1 15 5 9 1
124 648
Sprawy z zakresu informacji publicznej, prawa prasowego, ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego
10 51 1 55 55 40 14 24 2 0 15 1 1 11 0 6
125
6 480
Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego
3 17 4 18 18 14 7 7 4 2 2
126 652
Sprawy ubezpieczeń zdrowotnych
2 2 2 0 2 2 0
127 653
Środki publiczne nie objęte innymi symbolami
10 49 1 53 53 40 14 24 2 0 13 1 1 9 0 6
128 6531
Dotacje oraz subwencje z budżetu państwa, w tym dla jednostek samorządu terytorialnego
2 2 2 0 2 1 1 0
129 6532
Sprawy budżetowe jednostek samorządu terytorialnego
2 19 1 19 19 11 3 7 1 8 1 5 2
130 6536
Ulgi w spłacaniu należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej (art. 34 i 34 a ustawy o finansach publicznych)
8 26 31 31 28 11 17 3 3 3
131 6539 Inne o symbolu
podstawowym 653 2 1 1 1 1 1
177
132 655
Subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków branżowych
16 74 2 69 69 59 9 49 0 1 10 1 2 6 0 21
133 6550 Płatności obszarowe 5 26 25 25 20 3 16 1 5 1 1 2 6134 6559 Inne o symbolu
podstawowym 655 11 48 2 44 44 39 6 33 5 1 4 15
135
Ogółem główne symbole 601-637 i 645-655
324 1 709 53 1
7341
639 1 160 391 676 25 68 479 47 127 266 95 299
z tego o symbolach głównych 638-642, 644, 656, 657
21 233 6 225 223 186 125 52 2 7 37 4 3 24 2 29
136 638
Sprawy egzekucji administracyjnej; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym
5 6 10 10 4 4 6 1 3 2 1
137 639
Skargi na uchwały organów jednostek samorządowych
7 115 3 109 108 89 73 12 1 3 19 0 0 18 1 13
138 6391
Skargi na uchwały rady gminy w przedmiocie … (art. 101 i 101a ustawy o samorządzie gminnym)
5 80 3 80 79 69 54 11 1 3 10 9 1 5
139 6392
Skargi na uchwały rady powiatu w przedmiocie ... (art. 87 i 88 ustawy o samorządzie powiatowym)
8 5 5 5 4 1 3
140 6393
Skargi na uchwały sejmiku województwa, zawierającej przepisy prawa miejscowego w przedmiocie ... (art. 90 i 91 ustawy o samorządzie województwa)
2 27 24 24 15 15 9 9 5
141 640
Skargi organów nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych
2 31 0 32 31 28 21 5 0 2 3 0 0 1 1 1
178
142 6401
Skargi organów nadzorczych na uchwały rady gminy w przedmiocie ... (art. 93 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym)
2 28 29 28 25 20 4 1 3 1 1 1
143 6402
Skargi organów nadzoru na uchwały rady powiatu w przedmiocie … ( art. 81 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym)
3 3 3 3 1 1 1 0
144 641 Rozstrzygnięcia
nadzorcze 3 31 2 30 30 29 11 16 1 1 1 0 0 0 0 4
145 6411
Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące gminy; skargi organów gminy na czynności nadzorcze
2 28 2 27 27 27 9 16 1 1 3
146 6412
Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące powiatu; skargi organów powiatu na czynności nadzorcze
3 2 2 1 1 1 1
147 6413
Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące województwa; skargi organów samorządu województwa na czynności nadzorcze
1 1 1 1 1 0
148 644
Środki zapewniające wykonanie orzeczeń Sądu
6 5 5 3 3 2 1 1
149 656
Interpretacje podatkowe i opinie zabezpieczające
4 44 1 39 39 33 20 12 0 1 6 3 0 2 0 9
150 6560
Interpretacje indywidualne wydawane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych
4 39 1 36 36 30 19 10 1 6 3 2 7
151 6561
Interpretacje indywidualne wydawane przez organy inne niż minister właściwy do spraw finansów publicznych
5 3 3 3 1 2 2
179
Skargi na bezczynność i przewlekłość organów
Lp.
Symbol
sprawy
Opis symbolu, przedmioty spraw
w ramach symbolu
Pozostało z poprzedniego okresu
*)
WpłynęłoŁącznie /kol. 7 i 17/
Z A Ł A T W I O N O
Zamknięto
Pozostało na
następny okres
Łącznie /suma rubryk 8 i 13/
N a r o z p r a w i e Na posiedzeniu niejawnym
razem
w tym ponowni
e wpisane
Ogółem
/suma rubryk 9 - 12/
Uwzględniono skargę
Oddalono
skargę
Odrzucono
skargę
W inny
sposób
Ogółem
***) ****)
w tym
Uwzględniono skargę
Oddalono
skargę
Odrzucono
skargę
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 601
Budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany i specjalistyczny, ochrona przecipożarowa
3 5 0 8 8 4 2 1 1 0 4 2 0 2 0 0
2 6 010
Pozwolenie na budowę, użytkowanie obiektu lub jego części, wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu, przeniesienie pozwolenia na budowę, zatwierdzenie projektu budowlanego
2 2 4 4 2 1 1 2 1 1 0
3 6 019 Inne, o symbolu podstawowym 601 1 3 4 4 2 1 1 2 1 1 0
4 6 032Inne z zakresu prawa o ruchu drogowym
1 0 0 0 1
5 609
Gospodarka wodna, w tym ochrona wód, budownictwo wodne, melioracje, zaopatrzenie w wodę
0 2 1 2 2 2 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0
6 6 099 Inne o symbolu podstawowym 609 2 1 2 2 2 2 0
180
7 611
Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych
1 12 7 11 11 7 0 7 0 0 4 2 1 1 0 2
8 6 110 Podatek od towarów i usług 7 7 7 7 7 7 0
9 6 115 Podatek od nieruchomości 1 1 1 0 1 1 0
10 6 116
Podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa oraz inne podatki i opłaty
1 1 1 0 1 1 0
11 6 118Egzekucja świadczeń pieniężnych
3 1 1 0 1 1 2
12 6 119 Inne o symbolu podstawowym 611 1 1 1 0 1 1 0
13 612 Sprawy geodezji i kartografii 0 4 1 4 4 0 0 0 0 0 4 0 1 3 0 0
14 6 120Ewidencja gruntów i budynków
2 1 2 2 0 2 1 1 0
15 6 122 Rozgraniczenia nieruchomości 1 1 1 0 1 1 0
16 6 129 Inne o symbolu podstawowym 612 1 1 1 0 1 1 0
17 613Ochrona środowiska i ochrona przyrody
0 4 0 3 3 1 1 0 0 0 2 0 0 2 0 1
18 6 130
Pozwolenie na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii
1 1 1 0 1 1 0
19 6 139 Inne o symbolu podstawowym 613 3 2 2 1 1 1 1 1
20 615Sprawy zagospodarowania przestrzennego
0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3
21 6 152Lokalizacja innej inwestycji celu publicznego
1 0 0 0 1
22 6 153 Warunki zabudowy terenu 2 0 0 0 2
181
23 616
Rolnictwo i leśnictwo, w tym gospodarowanie nieruchomościami rolnymi i leśnymi, ochrona gruntów rolnych i leśnych, gospodarka łowiecka, rybołówstwo oraz weterynaria, ochrona zwierząt
0 1 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0
24 6 166 Łowiectwo 1 1 1 0 1 1 0
25 618Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości
0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
26 6 180
Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę
1 0 0 0 1
27 619
Stosunki pracy i stosunki służbowe, sprawy z zakresu inspekcji pracy
25 10 0 32 32 31 12 6 13 0 1 0 0 1 0 3
28 6 192 Funkcjonariusze Policji 1 1 1 0 1 1 0
29 6 197 Służba Celno - Skarbowa 25 9 31 31 31 12 6 13 3
30 620
Ochrona zdrowia, w tym sprawy dotyczące chorób zawodowych, zakładów opieki zdrowotnej, uzdrowisk, zawodu lekarza, pielęgniarstwa, położnictwa, aptekarstwa i nadzoru sanitarnego
0 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
31 6 203Prowadzenie aptek i hurtowni farmaceutycznych
1 1 1 1 1 1 0
182
32 621Sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe
0 2 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1
33 6 219 Inne o symbolu podstawowym 621 2 1 1 0 1 1 1
34 627
Cudzoziemcy, repatrianci, nabycie nieruchomości przez cudzoziemców
0 1 1 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0
35 6 272
Wizy, zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, na osiedlenie się, wydalenie z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
1 1 1 1 0 1 1 0
36 632 Pomoc społeczna 2 5 0 7 7 0 0 0 0 0 7 2 0 5 0 0
37 6 320 Zasiłki celowe i okresowe 2 2 2 0 2 2 0
38 6 323
Zezwolenie i cofnięcie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej
1 1 2 2 0 2 2 0
39 6 329 Inne o symbolu podstawowym 632 1 2 3 3 0 3 3 0
40 645
Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601 - 637 oraz od 646 - 655
8 1 7 7 1 1 6 1 1 2 1
41 648
Sprawy z zakresu informacji publicznej, prawa prasowego, ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego
3 62 1 20 20 17 11 6 0 0 3 15 11 11 0 45
42 6 480Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego
3 62 1 58 58 17 11 6 41 15 11 11 7
43 653Środki publiczne nie objęte innymi symbolami
0 2 1 2 2 0 0 0 0 0 2 0 0 1 0 0
183
44 6 532
Sprawy budżetowe jednostek samorządu terytorialnego
1 1 1 1 0 1 1 0
45 6 536
Ulgi w spłacaniu należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej (art. 34 i 34 a ustawy o finansach publicznych)
1 1 1 0 1 0
46
Ogółem główne symbole 601-637 i 645-655
34 124 14 138 138 64 28 22 14 0 74 22 14 31 0 20
z tego o symbolach głównych 638-642, 656-657, 658, 659
34 124 14 138 138 61 28 22 14 0 74 22 14 31 0 20
47 658
Skargi na niewykonanie w określonym terminie czynności wynikających z przepisów odrębnych
34 107 6 127 127 57 28 15 14 70 22 13 29 14
48 659
Skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracji publicznej
17 8 11 11 7 7 4 1 2 6
184
Sprawy niezałatwione
L.p. Rodzaj sprawy
Liczba spraw niezałatwionych pozostających od daty pierwszego wpływu skargi do sądu
powyżej 3 do 6 miesięcy powyżej 6 do 12 miesięcy
powyżej 12 miesięcy do 2 lat
powyżej 2 do 3 lat powyżej 3 lat
1 2 3 4 5 6
1 SA 17 10 19 3 22 SAB 1 3
Terminowość załatwiania spraw przez WSA
L.p. Rodzaj sprawy
Od daty wpływu sprawy w danym lub poprzednim okresie sprawozdawczym do jej załatwienia upłynął okres
Ogółem (kolumny
3-9)do 2
miesięcy
powyżej 2 miesięcy
do 3 miesięcy
powyżej 3 miesięcy
do 4 miesięcy
powyżej 4 miesięcy do 6 miesięcy
powyżej 6 miesięcy do 12 miesięcy
powyżej 12 miesięcy do 24
miesięcy
powyżej 24 miesięcy
1 2 3 4 5 6 7 8 91 SA 1 734 960 405 178 106 74 11
2 SAB 138 83 18 10 12 15
Wpływ skarg kasacyjnych
L.p. Rodzaj sprawy
Wpłynęło
Odrzucono skargę kasacyjną
Umorzono postępowanie kasacyjne w
trybie art. 178a p.p.s.a.
Uchylono zaskarżony wyrok
lub postanowienie i
rozpoznano sprawę w trybie art. 179a p.p.s.a.
Przekazano do NSARazem
w tym od orzeczeń
wydanych w trybie art. 179a
p.p.s.a.
1 2 3 4 5 6 71 SA 456 39 1 2 4162 SAB 44 2 413 SO
185
Prawo pomocy - wnioski zarejestrowane w repertorium SO oraz wnioski w toku postępowania
L.p. Wniosek o przyznanie prawa pomocy w postaci: Wpłynęło
Z A Ł A T W I O N O
Ogółem (kolumny 4-8)
Przyznano prawo
pomocy co do całości wniosku
Przyznano prawo
pomocy co do części
wniosku
Odmówiono przyznania
prawa pomocy
Pozostawiono bez
rozpoznaniaW inny sposób
1 2 3 4 5 6 7 8
1 zwolnienia od kosztów 152 153 14 1 88 26 24
2 ustanowienia pełnomocnika procesowego 66 64 38 10 12 4
3zwolnienia od kosztów i
ustanowienia pełnomocnika procesowego
121 120 60 6 42 5 7
186