1.UVODU ovom seminarskom radu bie rijei o Petom kongresu Komunistike Partije Jugoslavije koji je odran od 21 do 28 jula 1948 godine, a na osnovu odluke i pisma od 20 maja 1948 godine. Prvi dio govori o donoenju odluke i pismu o sazivu Petog kongresa Komunistike Partije Jugoslavije. U drugom dijelu rije je o samom kongresu, najprije o izvjetaju Centralnog komiteta Komunistike Partije Jugoslavije koji je proitao Josip Broz Tito, a koji govori o djelatnosti Komunistike Partije Jugoslavije od njenog osnivanja pa sve do sazivanja kongresa. Zatim o osnovnim narednim zadacima organizacija Komunistike Partije Jugoslavije, te o rezoluciji Petog kongresa o odnosu Komunistike Partije Jugoslavije prema Informbirou.

2. DONOENJE ODLUKE I PISMO O SAZIVU PETOG KONGRESA KOMUNISTIKE PARTIJE JUGOSLAVIJECentralni Komitet Komunistike Prtije Jugoslavije je na plenrnoj sjednici od 13 aprila 1948 godine odluio da se u najskorije vrijeme odri Peti kongres Komunistike Partije Jugoslavije. Na plenarnoj sjednici od 20 maja 1948 godine Centralni Komitet Komunistike Partije Jugoslavijeje donio odluku da se Peti Kongres Komunistike Partije Jugoslavije sazove za 21 juli 1948 godine. U pismu Centralnog Komiteta se istie da odravanje kongresa Komunistike Partije Jugoslavije ima ogroman znaaj za razvitak Partije, za dalju mobilizaciju masa u borbi za izgradnju socijalizma u naoj zemlji. Kongres e sumirati rezultate i dati ocjenu dosadanjeg rada Partije, donijeti Program i Statut Komunistike Partije Jugoslavije, odrediti neposredne zadatke Partije i izabrati Centralni Komitet KPJ. U pismu se dalje istie da poslije pobjedonosnog zavretka narodnooslobodilakog rata okupljeni i ujedinjeni u narodnom frontu , pod rukovodstvom partije, pristupili su obnovi i izgradnji zemlje, preli na plansku privredu, izgrauju socijalizam, pretvarajui Jugoslaviju iz zaostale kapitalistike u naprednu socijalistiku zemlju, uspjeno vodei borbu protiv kapitalistikih ostataka u zemlji. Narodi Jugoslavije su pod vodstvom KPJ, organizatora velike borbe za izgradnju socijalizma, postigli krupne uspjrehe na tom putu. Agrarnom reformom likvidirani su, ne samo feudalni i polufeudalni ostaci na selu, nego je zadat i jak udarac kapitalistikim elementima u poljoprivredi. Konfiskacijom neprijateljske imovine, koja je prela u dravne ruke, u ruke radnog naroda, sva industrija, sve bankarstvo, sva veletrgovina, a silno se ojaao dravni sektor u svim ostalim privrednim granama. Svi ti uspjesi govore o tome da je zemlja u jeku socijalistike ofanzive na itavmom frontu i da se pred Partijom postavljaju novi zadaci u cilju to breg i to ireg razmaha socijalistike izgradnje. [footnoteRef:1] [1: Branko Petranovi i Momilo Zeevi, Jugoslavija 1918-1984., Zbirka dokumenata, Beograd, 1985., 775.]

Centralni komitet, u pismu o nunosti sazivanja Petog kongresa KPJ, iistie da klasni neprijatelj u zemlji i njegovi pomagai u licu imperijalistikih kruogva u inostranstvu, ine sve da bi omeli socijalistku izgradnju u zemlji i da bi je ponovo ekonomski i politiki porobili. Meutim, u tim svojim pokuajima, iimperijalisti nilaze na sve jai otpor snaga mira i istinske demokratije. Te snage, na elu sa velikim Sovjetskim savezom, postaju svakim danom sve jae i predstavljaju nerazruiv bedem protiv svih ratnih i porobljivakih pokuaja imperijalista. U tom znaku Peti kongres KPJ ima zadatak da jo jae mobilie Partiju i itav narod na ouvanju i daljem razvijanju velikih tekovina narodne rezolucije izvojevanih kroz Narodnooslobodilaki rat i kroz borbu za izgradnju socijalizma u poslijeratnom periodu. S obzirom da se Peti kongres KPJ odrava u uslovima kad radni narod, pod rukovodstvom KPJ, ima vlast u svojim rukama, da treba sagledati itav dugotrajni, muni i herojski out borbe Partije za svrgavanje kapitlistike klase i njene vlasti i da tek rezultate te borbe treba analizirati, sumirati i teoretski oformiti, s obzirom da Peti kongres treba da postavi dalje perspektive u borbi za izgradnju socijlizma u zemmlji i zajednici sa svim miroljubivim i demokratskim snagama na elu sa SSSR-om protiv imperijalistkih porobljivaa, s obzirom na sve to Peti kongres KPJ ima ogorman historijski znaaj kako za Partiju, tako i za itav narod i zemlju.[footnoteRef:2] [2: B. Petranovi i M. Zeevi, n.d., 776.]

Na plenarnoj sjednici Centralnog Komiteta KPJ od 20 maja 1948 godine odlueno je da svaka sreska, gradska, odnosno rejonska partijska orgnizacija bira na svojoj konferenciji za izbor delegata za Kongres KPJ na svakih dvije stotine lanova partije jedog delegata. Izbor delegata vri se tajnim glasanjem.[footnoteRef:3] [3: Isto, 777.]

3. ODRAVANJE KONGRESAPeti kongres KPJ je sazvan dvadeset godina poslije etvrtog kongresa KPJ odranog u Dresdenu, a osam godina poslije pete zemaljske konferencije. Odran je u Beogradu od 21 do 28 jula 1948 godine. Da bi se Kongresu dao to vei publicitet, organizirano je i izzravno prenoenje toka sjednica preko radija i opiirno izvjetavanje u tampi. Bio je to prvi javni Kongres Partije nakon zabrane njena rada 1920 godine. Kongres je imao svjedoiti o ispravnosti politike KPJ, pa je u svojim zakljucia dao punu podrku partijskom vrhu u odbijanju rezolucije Informbiroa.[footnoteRef:4] [4: Hrvoje Matkovi, Povijest Jugoslavije 1918-1991., Zagreb, 1998., 302.]

Zbog velikog broja govornika Kongres je radio i nou i danju. Nijedan delegat se nije izjasnio za rezoluciju Informbiroa. Kongresu nisu prisustvovali delegati drugih komunistikih partija, iako su bili pozvani. Kongres je dao politiku podrku Centralnom komitetu u odbrani nezavisnosti Jugoslavije. Delegati su odbacili optube Informbiroa kao neistinite. Na Ptom kongresu iznijeta je prvi put ocjena o socijalistikom karakteru Narodne rezolucije u Jugoslaviji. Izloena je i koncepcija o narodnoj demokratiji kao specifinom obliku diktature proleterijata i o mogunostima uspjene izgradnje socijalistikog drutva u postojeim uslovima meunarodnih odnosa i meunarodnog poloaja Jugoslavije. Tito je u zavrnoj rijei upozorio na tekoe i kritini trenutak po nezavisnost zemlje Ja vas drugarice i drugovi, upozoravam da se mi nalzimo u tekoj situaciji, u tekom periodu. Naa Partija je postavljena pred veliku kunju i samo, ako budemo sauvali veliku budnost, jedinstvo i monolitnost u naoj Partiji, ako neemo gubiti nerve, naa pobjeda e biti osigurana.[footnoteRef:5] [5: B. Petranovi i M. Zeevi, n.d., 778.]

Odmah poslije sazivanja Petog kongresa KPj u cijeloj zemlji, naroito u rdovima Parttije, razvila se veoma iva politika aktivnost. Ne samo komunisti, ve i iroki slojevi radnih ljudi, osjetili su da su rezolucijom Informbiroa dovedeni u pitanje njihovi ivotni interesi da je javi ozbiljna opasnost za njihove osnovne revolucionarne tekovine i da moraju mobilisati sve svoje snage u odbrani tih tekovina. Na mnogobrojnim politikim skupovima i manifestacijama ispoljilo se jedinstvo komunista i narodnih masa, doao je do izraaja potpuna njihova podrka stavu Centralnog komiteta KPJ. Sve partijeske organizacije odravale su svoje knferencije na kojima je izvren bilans njihovog rada, izabrana rukovodstva i delegati koji e ih predstavljati na Kongressu. Ove konferencije su takoer bile izraz jedinstva Partije, njene politike zrelosti i spremnosti da se suoi sa najvei tekoama u odbrni svoje revolucionarne i principijelne poitike linije. U junu je Politbiro Centralnog komiteta potvrdio nacrte satuta i pprograma partije, koje su izradile komisije Centralnog komiteta i dostvio ih partijskim oragnizacijama na diskusiju. Za Peti kongres KPJ izabrana su 2344 delegata koja su predtavljala 468 174 lanova Partije 51 612 kandidata. Politiki izvjetaj o radu Centralnog komiteta KPJ podnio je generalni sekretar Tito. Podneseni su jo izvjetaji o organizacionom i agitacionom propogandnom rau Partije, zatim referati: KPJ u borbi za novu Jugoslaviju, za narodnu vlast i socijalizam; O izgradnji socijalistike ekomonike Federativne Narodne Republike Juoglavije, O pojektu programa KPJ i O projektu statuta KPJ.[footnoteRef:6] [6: Grupa autora, Pregled istorije saveza komunista Jugoslavije, Institut za izuavanje radnikog pokreta, Beograd, 1963., 463-464.]

3.1.Politiki izvjetaj centralnog komiteta KPJ na petom kongresu KPJIzvjetaj Centralnog komiteta KPJ kojeg je izloio Tito bio je brlo iscrpno i dokumentovano izlaganje djelatnosti KPJ od njenog osnivanja. Poto je u poetku izvjetaja dao kratak historijat razvitka radnikih pokreta u zemljama Jugoslavije Tito je, osvjetljavanjem svih vanih momenata iz historije Partije, kritikom analizom svih njenih znaajnih iskustava, kako uspjeha i pobjeda tako i slabosti, tekih greaka, kriza i poraza, ocrtao put njenog revolucionarnog i politikog sazrijevanja. On je osvijetlio razdoblje unutranje nestabilnosti i frakcijskih borbi u Partiji, zbog ega je ona zapala u ozbiljnu krizu, a u isto vrijeme je ukazao na ivu snagu partije, na njeno osnovno lanstvo koje nije pokleklo ni pred najteim terorom i koje je uspjelo da savlada unutranje slaboati i razbijenost partijskih redova. Izvjetaj je najvie panje poklonio uspomu Partije poslije 1937 godine, a naroito poslije izbijnja Drugog svjetskog rata. Djelatnost i politiku KPJ u uslovima oslobodilakog rata i revolucije Tito je izloio podrobnije sluei se znaajnim historijkim dokumentima. Iz negovog izvjetaja mogla se sagledati i politika linija KPJ i borba za njeno ostavrenje suzbijanja greaka i zastranjivanja, sve to u uslovima izuzetno surovog rata protiv faistikog okupatora i raznih domaih izdajnikih formacija, neprijateljske djelatnosti odreenih saveznikih krugova prema Narodnoodlobodilakom pokretu na jednoj strani, i izvjesnih nerazumijevanja sukoba na druogj strani. On je izrazio vrsto uvjerenje u pobjedu istine i pravedne stvari KPJ i pozvao lanove da budno uvaju jedinstvo Partije i narodnih masa.[footnoteRef:7] [7: Grupa autora, n.d., 464-465.]

3.2. Rezolucija petog kongresa KPJ o osnovnim narednim zadacima organizacija KPJPeti kongres KPJ imao je ogroman znaaj za oranizacioni razvoj i za idejno politko uvrivanje Partije. On je donio nov program i nov statut KPJ. U progrmu su izloene okolnosti razvitka radnikog pokreta uopte, a posebno u Jugoslaviji. Definisane su izvojevane tekovine revolucije i borbe KPJ i formulisani putevi budueg njenog djlovanja u izgradnji socijalizma. Novi statu je rijeio organizaciona pitanja u ivotu Partije koje jo nisu bila rijeena (status partijskih organizacija narodnih republika i njihovih rukovodstava, prijem novih lanova Partije itd), i omoguio stabilizovanje njenih redova. Kongres je pored toga donio i posebnu rezoluciju o osnovnim narednim zadacima KPJ na podruju organizacione izgradnje, propagande, u borbi za ja aktiviranje masa u izgradnji socijalizma, na podruju uvrivanja i izgradnje narodne vlasti i socijalistike ekonomije zemlje. Rezolucija poziva komuniste na upornu borbu protiv svih birokratskih i drugih metoda koji koe privlaenje masa i razvijanje njihove inicijative i izgradnji socijalizma i na svestrano razvijanje i jaanje politikog rada u masama, stalno podizanje i razvijanje svijesti radnih masa. U dijelu rezolucije koji je posveen izgradnji narodne vlasti istiu se ovi zadaci: s jedne strane u punoj mjeri omoguiti kontrolu i uee radnih masa, odnosno njihovih predstavnika u radu drutvene uprave, a s druge strne osugurati strunu sposobnost aparatana narodnih odbora; jo vie ojaati rad dravnih kontrolnih organa boreei e za pravilno i tano sprovoeenje odluka i direktiva, protiv njihovog izopaavanja u toku razraivanja i sprovoenja. Rezolucija poziva u borbu za ostvarenje Petogodinjeg plana, kao osnovne karike u izgranji socijalistike ekonomije, a posebnu panju obraa politici Partije na selu, postavljajui kao zadatak uvrivanje i proirivanje socijalistikih pozicija na selu, u prvom redu putem proirivanja, organizacionog i materijlnog jaanja zemljoradnikog zadrugarstva na potpuno dobrovoljnoj osnovi, njegovog snabdijevanja modernim poljoprivrednim oruima i obezbjeenje dravnih kredit ai opom finansijskom pomoi.[footnoteRef:8] [8: Grupa autora, n.d., 466.]

3.3. Rezolucija petog kongresa o odnosu KPJ prema informbirouU vezi sa razmimoilaenjima koja si uzbila izmeu Centralnog komiteta KPJ s jedne strane i Centralnog komiteta Svesavezne Komunistike partije (boljevika), a kasnije i Informacionog biroa komunistikih partija s druge strane, Peti kongres KPJ donio je rezoluciju koja je imala pet lanova. Ovom rezolucijom je kongres odobrio stav Cntralnog komiteta KPJ u vezi sa optubama Centralnog omiteta SKP i Informbiroa i konstatovao l.2 ove rezolucije Peti komgres konstatuje da je kritika u pismima Centralnog komiteta SKP i u rezoluciji Informbiroa o stanju u KPJ netana, nepravilna i nepravedna. Peti kongres KPJ konstatuje da su netane tvrdnje o tome kako Centralni komitet KPJ vodi Jugoslaviju ka postepenom podreivanju imperijalistikim dravama i pretvaranju u buroasku dravu, nego je, naprotiv, tano da Centralni komitet vodi zemlju ka svestranom jaanju njene nezvaisnosti prema imperijalistima i jaanju socijalizma u njoj, a samim tim i jaanju opeg demokratskog fronta. Takoer su netane tvrdnje da u Jugoslaviji jaa kapitalizam u gradu i selu, nego, naprotiv, jaa socijalizam, a vodi se dosljedna borba za potiskivanje kapitalistikih elemenata na selu. Netana je tvrdnja da se KPJ pretvara u ilegalnu, sektako-birokratsku, kulaku partiju sa vojnikom disciplinom, koja se utapa u narodnom frontu, a naprotiv, tano je da je KPJ leglana, vladajua partija koja rukovodi narodnim frontom i u kojoj se uprkos nedostacima i slabostima njeguje i razvija unutarpartijeska demokratija. Isto tako stoji da rukovodioci KPJ ire teorije kako je moguno mirno urastanje kapitalistikih elemenata u socijalizam, kako se avanturistiki, nepripremljenim mjerama kompromituje socijalistika izgradnja Jugoslavije. Naroito je teka, netana i nepravedna optuba da vodstvo KPJ vodi antisovjetsku politiku i potcjenjuje ulogu Crvene armije u ratu- uope, a u pomoi Jugoslaviji napose i tome slino. Meutim, tano je da se u pomenutim kritikama, a osobotio u kamapanji koja je nastala poslije rezolucije Informbiroa o stanju u KPJ, nepravilno ocjenjuje i procjenjuje naa narodnooslobodilaka borba.[footnoteRef:9] [9: Branko Petranovi, edomir trbac, Istorija socijalistike Jugoslavije, knjiga II, Beograd, 1977., 276-277.]

l.4. ove rezolucije Peti kongrs KPJ istie: Peti kongres KPJ smatra da Centralni komitet KPJ treba da uinii sve sto je mogue da se likvidiraju razmimoilaenja sa Centralnim komitetom SKP i da nastoji da se Centralnom komitetu SKP pprue na licu mjesta sve mogunosti da se uvjeri u netanost svojih optubi.[footnoteRef:10] [10: Isto, 277. ]

4.ZAKLJUAKPeti kongres KPJ je jedan od najznaajnijih dogaaja u razvitku jugoslavenskog radnikog pokreta i socijalistike Jugoslavije. On je predstavlljao izraz dotadanje pobjedonosne revoluionarne borbe KPJ za socijalizam, a predstavljao je izraz politike vrstine Partije, ali i njene rijeenosti da shodno objektivnim mogunostima otpone jednu novu borbu za savladavanje negativnih pojava. Iz tih razloga na kongresu je prvo podnesen izvjetaj o radu KPJ, a zatim i rezolucija o osnovnim narednim zadacima organizacijma KPJ. Na osnovu toga izloen je preeni put KPJ i formulisane su smjernice predstojeeg razvitka jugoslavenskog drutva, posebno njegove ekonomije, ali i data politika platforma KPJ.

5.LITERATURA1. Grupa autora, Pregled istorije saveza komunista Jugoslavije, Institut za izuavanje radnikog pokreta, Beograd, 1963 godine2. Matkovi Hrvoje, Povijest Jugoslavije 1918-1991, Zagreb, 1998 godine3. Petranovi Branko, Istorija Jugoslavije 1918-1978, Beograd, 1980 godine4. trbac edomir, Petranovi Branko, Istorija socijalistike Jugoslavije, knjiga I i II, Beograd 1977 godine5. Zeevi Momilo, Petranovi Branko, Jugoslavija 1918-1984,zbirka dokumenata, Beograd, 1963 godine

SADRAJ

1.UVOD12. DONOENJE ODLUKE I PISMO O SAZIVU PETOG KONGRESA KOMUNISTIKE PARTIJE JUGOSLAVIJE23. ODRAVANJE KONGRESA43.1.Politiki izvjetaj centralnog komiteta KPJ na petom kongresu KPJ53.2. Rezolucija petog kongresa KPJ o osnovnim narednim zadacima organizacija KPJ63.3. Rezolucija petog kongresa o odnosu KPJ prema informbirou74.ZAKLJUAK85.LITERATURA9

8