Van nachtwakerstaat tot verzorgingsstaat

Hoofdstuk 4

Hoe is de verzorgingsstaat gegroeid en wat denkt de politiek daarover?

• Rol van de overheid: • Liberalen benadrukken de eigen

verantwoordelijkheid van mensen• Sociaaldemocraten zien juist een grote rol

voor de overheid weggelegd • Christendemocraten nemen een tussenpositie

in

Nachtwakersstaat

• Staatsonthouding op economisch gebied • Een nachtwakersstaat: een staat waarin de

overheid zich vooral beperkt tot het handhaven van de rechtsorde

• Wie zorgden voor zwakken en zieken?• De kerk en rijke burgers

Overgangsperiode

• Keerzijden van de vrije markteconomie:• Lage lonen lange werkdagen• Geen vrije zaterdag, geen minimumloon, geen

toezicht op arbeidsomstandigheden, kinderen werkten jong mee en bij geen werk voorzag men in voedsel door te stelen of door aan te kloppen bij liefdadigheidsinstellingen

• Dus: legitimering ingrijpen op de vrije markt

• Christenen zwakkeren helpen• Sociaaldemocraten versterken positie arbeiders• Liberalen verminderen criminaliteitEerste sociale wetten 2e helft 19e eeuw:• Armenwet (1854)• Kinderwetje van Van Houten (1874)• Veiligheidswet (1895)• Arbeidswet (1919)• Kinderbijslagwet (1939)

Verzorgingsstaat

• Na WO II Regering van KVP en sociaaldemocraten. De socialistische PvdA meer inkomenszekerheid, de KVP betere samenwerking tussen werkgevers en werknemers.

• Nieuwe sociale wetten: algemene ouderdomswet (AOW), bijstandswet, arbeidsomstandighedenwet.

een door de overheid verstrekt inkomen• Christendemocraten: overlegorganen,

ondernemingsraad

Nieuwe rol overheid

• Een land waar de overheid zich verantwoordelijk stelt voor het welzijn van de burgers– Verantwoordelijk voor collectieve voorzieningen– Garantie inkomen voor zieken, werklozen,

arbeidsongeschikten en ouderen– Stimuleren werkgelegenheid– Toezicht op goede arbeidsomstandigheden– Inzet voor goede arbeidsvoorwaarden– Bewaken welzijn van mensen door bijv. kinderbijslag

Politieke visies

• Liberale visie: vrije markteconomie• Sociaaldemocratische visie: gemengde

economie• Christendemocratische visie: aanvullende rol• Ecologische visie: behoud van het milieu

De verzorgingsstaat

Hoofdstuk 5

Hoe ziet onze verzorgingsstaat eruit, met name de sociale zekerheid?

• Waarom een verzorgingsstaat?• Sovjet-Unie versus Amerika

Nederland koos voor een tussenweg: geen totale vrijheid zoals in de VS en geen totale gelijkheid zoals in de Sovjet-Unie

• Nederlandse waarden: particulier initiatief, maatschappelijke harmonie, solidariteit en tegengaan van sociale ongelijkheid

Sociale zekerheid• Sociale verzekeringen:

– Werknemersverzekeringen• Werkloosheidswet (WW)• Wet uitbreiding loonbetaling bij ziekte (WULBZ)• Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)

– Volksverzekeringen• Algemene ouderdomswet (AOW)• Algemene nabestaandenwet (ANW)• Algemene kinderbijslagwet (AKW)

• Sociale voorzieningen– Wet werk en bijstand (WWB)

• Algemene bijstand• Bijzondere bijstand

De verzorgingsstaat onder druk

Hoofdstuk 6

Waardoor kwam de verzorgingsstaat in de problemen?

• De problemen (eind jaren ’70)– Teveel mensen deden een beroep op een uitkering door de oliecrisis + zelfde rechten voor mannen en vrouwen

– Mensen werden te weinig gestimuleerd om een baan te vinden (armoedeval) blijvende afhankelijkheid

– Er werd misbruik gemaakt van de voorzieningen WAO: afkeuren in plaats van ontslaan

Hoe werd deze ‘crisis van de verzorgingsstaat’ opgelost?

• Bezuinigingen en strengere controle– WW-uitkering voor beperkt aantal jaren– Begrip ‘passende arbeid’ verruimd– WAO niet meer levenslang– ‘Verhaalsplicht’ gemeenten– Uitkeringen stijgen niet automatisch met lonen– Strengere controle sop bijv. bijstandrecht– Leeftijd bijstand vrhoogd van 18 naar 21– Bezuinigd op voorzieningen

Vervolg maatregelen:

• Versterken van de eigen verantwoordelijkheid– Werkgevers zijn zelf verantwoordelijk voor doorbetaling bij

ziekte– Om werkgelenheid te creeren heeft de overheid

gestimuleerd minder te gaan werken of eerder te stoppen met werken (ATV en VUT)

• Stimuleren van het bedrijfsleven– Loonmatiging– Verlaging loonbelasting door bezuiniging op overheiduitgaven– Subsidies: doelgroep of tbv investeringen

Opdracht loonstrook

• http://www.adp.nl/kenniscentrum/publicaties/uitleg-loonstrook/loonstrook.xml?uitleg=12